เอกสารประกอบการสอนssk.mcu.ac.th/e-bookssk/.../09/สัมมนาพระพุทธศาสนา.pdf ·...

รายวชา สมมนาพระพทธศาสนา (602309) หลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา 1

เอกสารประกอบการสอน รายวชา สมมนาพระพทธศาสนา (602 309)

(Seminar on Buddhism)

บรรยายโดย… ผศ.ดร.สรพงษ คงสตย น.ธ.เอก,ป.ธ.4,ปว.ค.(วชาชพคร)

Dipl.(การสอนภาษาองกฤษ),พธ.บ.(ภาษาองกฤษ) M.A.(Linguistics),ปร.ด.(Cultural Science)

หลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครราชสมา พทธศกราช 2558


ค าน า เอกสารประกอบการสอนเลมนชอวา เอกสารประกอบการสอนรายวชา สมมนาพระพทธศาสนา (602309) ซง เปนหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา ทนสตตองศกษาเปนรายวชาเอกทกภาคเรยนท 2 ของปการศกษาระดบ

ปรญญาโทชนปท 2 สาขาวชาพระพทธศาสนาทเนนใหนสตไดศกษาวาดวย “ ศกษาการ

สมมนาเชงปฏบตการในงานวจยและวรรณกรรมทางพระพทธศาสนา ใหนสตรวมกน

จดสมมนาโดยน าประเดนปญหาทนาสนใจทางสงคมมารวมกนอภปราย เสนอความคดเหน และวเคราะหหาทาง ออกรวมกน พรอมทงแนวทางการประยกตหลกพทธธรรม

เพอแกไขปญหาสงคมในปจจบน ” ดงนน ผสอนจงไดเรยบเรยงองคความรอนเกยวของการสมมนาทนสตตองมความเขาใจกอนและประเดนองคความรพระพทธศาสนานนนสตไดศกษามากอนนแลว แตเหนวาเอกสารทางวชาการมความหลากหลายมากในยคปจจบน อยางนอยผสอนไดใชเปนคมอแนวทางของการศกษาใหนสตซงเนอหาสาระการเรยนรประกอบดวย บทนาทวไปเกยวกบรายละเอยดวชา มคอ 3 บทท 1 องคความรเบองตนเกยวกบสมมนา บทท 2 องคความรเบองตนเกยวกบศาสนา บทท 3 องคความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนา บทท 4 วธการจดสมมนา บทท 5 ตวอยางการเขยนโครงการจดสมมนา อยางไรกตาม การจดการเรยนการสอนในรายวชา สมมนาพระพทธศาสนานนนสตจะตองเรยนทงภาควชาการ และ ภาคปฏบต เพอใหเกดความเขาใจในกระบวนการและวธการจดสมมนาซงจะตองมการประชมเชงปฏบตการโดยใหนสตประชมปรกษาหารอแลวกาหนดประเดนและเขยนโครงการจดสมมนาตามหลกการและทฤษฎของการสมมนาอยางแทจรง จงเหนวา รายวชาสมมนาพระพทธศาสนานนเกดคณคาอยางยงตอนสตสามรถนาไปประยกตกบการทางานภายในองคของตนเองไดอยางมประสทธภาพ

ผชวยศาสตราจารย ดร.สรพงษ คงสตย

ผรบผดชอบรายวชาสมมนาพระพทธศาสนา - มถนายน 2558


สารบญ หนา คานา………………………………………………………………………………… 2 สารบญ……………………………………………………………………………… 3 เอกสาร มคอ. 3 รายละเอยดวชา………………………………………………….. 4 บทท 1 องคความรเบองตนเกยวกบสมมนา………………………………………. 15 บทท 2 องคความรเบองตนเกยวกบศาสนา………..…………………………….. 31 บทท 3 องคความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนา...………………………….. 42 บทท 4 วธการจดสมมนา…………………………………………………………… 87 บทท 5 ตวอยางการเขยนโครงการจดสมมนา..……………………………………. 103 บรรณานกรม………………………………………………………………………… 134


รายละเอยด มคอ. 3 วชา สมมนาพระพทธศาสนา ( 602 309 )

ชอสถาบนอดมศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครราชสมา

วทยาเขต/คณะ/ภาควชา บณฑตศกษา หลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

หมวดท 1 ขอมลโดยทวไป

1. รหสและชอรายวชา 602 309 สมมนาพระพทธศาสนา (Seminar on Buddhism)

2. จ านวนหนวยกต 3 หนวยกต ( 3-0-6 )

3. หลกสตรและประเภทของรายวชา พทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

4. อาจารยผรบผดชอบรายวชาและอาจารยผสอน ผชวยศาสตราจารย ดร.สรพงษ คงสตย และ ดร.ยทธนา พนเกดมะเรง

5. ภาคการศกษา / ชนปทเรยน ภาคการศกษาท 2 / ชนปท 2

6. รายวชาทตองเรยนมากอน (Pre-requisite) (ถาม) ไมม

7. รายวชาทตองเรยนพรอมกน (Co-requisites) (ถาม) ไมม

8. สถานทเรยน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครราชสมา

9. วนทจดท าหรอปรบปรงรายละเอยดของรายวชาครงลาสด 20 มถนาย 2558


หมวดท 2 จดมงหมายและวตถประสงค

๑. จดมงหมายของรายวชา

เพอใหนสตไดศกษา แนวคด รปแบบ กระบวนการ และว ธการสมมนา การฝกอบรมทางพระพทธศาสนา และการจดการความรในมตตางๆ โดยผานการสมมนาเชงปฏบตการ วตถประสงค

หลงเรยนจบรายวชานแลว นสต/ผเรยนสามารถ 1) มความร ความเขาใจเกยวกบแนวคด รปแบบ กระบวนการและวธการสมมนา การประชมกลมยอย 2) มความร และสามารถด าเนนการจดท าโครงการสมมนา การฝกอบรม งานวจยดานการพฒนาทเกยวของกบกจการทางพระพทธศาสนา 3) รจกคนควา วเคราะห วจย และสามารถน าหลกการทางพระพทธศาสนาและการจดการความรไปประยกตใชในกจการทางพระพทธศาสนา 2. วตถประสงคในการการพฒนา/ปรบปรงรายวชา 1) เพอใหนสตไดมการจดการความร การสมมนาทางพระพทธศาสนา ตามขนตอนและกระบวนการสมมนา ซงจะท าใหนสตไดมฐานความรในการจดการความร/ขอมล และการวเคราะหประเดนทางพระพทธศาสนา 2) เพอพฒนาและสงเสรมทกษะการจดการประชมสมมนา การศกษาอสระ ทเนนการคนหาขอมลจากสภาพการณ/บรบททางพระพทธศาสนา 3) เพอพฒนาระบบการเรยนการสอนผานการสมมนาในรปแบบตางๆ

หมวดท 3 ลกษณะและการด าเนนการ

1. ค าอธบายรายวชา

ศกษาการสมมนาเชงปฏบตการในงานวจยและวรรณกรรมทางพระพทธศาสนา ใหนสตรวมกน จดสมมนาโดยน าประเดนปญหาทนาสนใจทางสงคมมารวมกนอภปราย เสนอความคดเหน และวเคราะหหาทาง ออกรวมกน พรอมทงแนวทางการประยกตหลกพทธธรรมเพอแกไขปญหาสงคมในปจจบน


2. จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบต/งานภาคสนาม/การฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย 30 ชวโมงตอภาคการศกษา

สอนเสรมตามความตองการของนสตเฉพาะราย

มการฝกปฏบตงานโดยการจดสมมนารายกลม

การศกษาดวยตนเอง 12 ชวโมงตอสปดาห

3. จ านวนชวโมงตอสปดาหทอาจารยใหค าปรกษาและแนะน าทางวชาการแกนกศกษาเปนรายบคคล

- อาจารยประจ ารายวชา แจงการใหค าปรกษาผานทางโทรศพท และทางเวบไซตของคณะพทธศาสตร และในระหวางหองเรยน - อาจารยจดเวลาใหค าปรกษาเปนรายบคคล หรอ รายกลมตามความตองการ 2 ชวโมงตอสปดาห ณ ทหองพกคณาจารยใหกบนสตเฉพาะรายบคลทตองการค าปรกษาในการจดการสมมนาของนสต/รายกลม

หมวดท 4 การพฒนาการเรยนรของนกศกษา

1. คณธรรม จรยธรรม

1.1 คณธรรม จรยธรรมทตองพฒนา

พฒนานสตใหมคณธรรม จรยธรรมในการคนหาความร การจดการความร การพฒนาตนเองตามหลกการทางพระพทธศาสนา โดยใชกระบวนการสมมนา การฝกอบรม เพอใหสามารถด าเนนชวตรวมกบผอนในสงคมอยางเหมาะสม โดยมคณธรรม จรยธรรม ตามคณสมบตในรายวชา ดงน

1) ตระหนกในคณคาและคณธรรม จรยธรรม เสยสละ และซอสตยสจรตตอประเดนการสมมนาในสงคม 2) มวนย ตรงตอเวลา และความรบผดชอบตอตนเองและสงคม 3) มสามารถท างานเปนทมและสามารถด าเนนการสมมนาอยางถกตองเหมาะสม 4) เคารพสทธและรบฟงความคดเหนของผอน รวมทงเคารพในคณคาของจรรยาบรรณของนกจดการ

ความร 5) เคารพกฎหมายระเบยบและขอบงคบตาง ๆ ขององคกรและสงคม 1.2 วธการสอน

1) บรรยายพรอมยกตวอยางกรณศกษาเกยวกบการสมมนาและประเดนทนกศกษาด าเนนการสมมนา ๒) อภปรายกลมในเชงคณธรรม จรยธรรมในประเดนทศกษา ๓) ก าหนดใหนสตพฒนาเกณฑชวดระดบคณธรรม จรยธรรมจากเรองทตนเองศกษา


1.3 วธการประเมนผล

1) ประเมนผลจากการพฒนาคณธรรม จรยธรรมในการคนหาขอมล การอางองทถกตอง ซงแสดงถงการไมละเมดลขสทธของผอน และการเคารพในการคดคนของผอน 2) ประเมนผลจากการเขาชนเรยน การสงงานทไดรบมอบหมายตามขอบเขตทใหและตรงเวลา

3) ระบบการตดตามประเมนผลของกลม เกยวกบคณธรรม จรยธรรม ๔) ประเมนผลการวเคราะหจากกรณทศกษารายบคคลและรายกลม ๕) ประเมนผลการน าเสนอรายงานทมอบหมาย โดยเนนการพฒนาระดบคณธรรม จรยธรรม ๖) กระบวนการคนหา ขอมลและระบบอางองทถกตอง

2. ความร

2.1 ความรทตองไดรบ

นสตมความร ความเขาใจเกยวกบแนวคด รปแบบ กระบวนการ และวธการสมมนา การฝกอบรม จากแนวคดทฤษฎตางๆ และตามหลกการทางพระพทธศาสนา เชน หลกสาราณยธรรม ไตรสกขา รวมทงความรดานการจดการประชมกลมยอย การสมมนา

2.2 วธการสอน

1) บรรยายโดยใชอปกรณมลตมเดย (multimedia) power point 2) การน าเสนอแผนงาน โครงการสมมนาของนสต 3) อภปราย การท างานกลม การน าเสนอรายงาน การวเคราะหกรณศกษา 4) การมอบหมายใหคนควาหาบทความการสมมนา ขอมลทเกยวของ โดยน ามาสรปและน าเสนอ 5) การศกษาโดยใชปญหาและโครงงาน Problem base learning โดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง


1) การทดสอบ-การประเมน โครงการสมมนา 2) การสอบปลายภาค 3) การน าเสนอขอมลและการสรปจากการคนควางานสมมนาทเกยวของ 4) วเคราะหกรณศกษาตามประเดนการสมมนา

3. ทกษะทางปญญา

3.1 ทกษะทางปญญาทตองพฒนา

พฒนานสตเพอใหสามารถความรอบรในการคนหาองคความรอยางเปนระบบ มการคดวเคราะหทรอบคอบ เพอการแกไขปญหาดวยการสมมนา และการจดการความรทางพระพทธศาสนา



1) การมอบหมายในการคนหาความร และน าเสนอผลการศกษา ๒) การอภปรายกลม ๓) การวเคราะหกรณศกษาเกยวกบการจดการความรและการสมมนาทางพระพทธศาสนา ๔) การวเคราะหเชงปญญาจากแบบประเมนการสมมนา 3.3 วธการประเมนผล

1) การสอบปลายภาค 2) การพจารณาจากโครงการสมมนา 3) แบบประเมนเชงพฒนปญญา 4) ระบบการจดการความรและปญญารายบคคล

4. ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ

4.1 ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบทตองพฒนา

มการพฒนาทกษะในการสรางสมพนธภาพระหวางผเรยน-คร อาจารย ผเขารวมการสมมนา ผน าการสมมนา มการพฒนาความเปนผน า วทยากร และนกฝกอบรมทด และมความรบผดชอบในงานทมอบหมายใหครบถวนตามก าหนดเวลา 4.2 วธการสอน

1) จดกจกรรมกลมในการวเคราะหกรณศกษาการสมมนา 2) มอบหมายงานรายกลม และรายบคคล หรอ อานบทความทเกยวของกบรายวชาสมมนา 3) การน าเสนอรายงาน 4) การศกษา การเขยนบทความประกอบการสมมนา


- ประเมนตนเอง และการประเมนจากผเขารวมสมมนา ดวยแบบฟอรมทก าหนด - รายงานทน าเสนอและพฤตกรรมการท างานเปนทม - รายงานการศกษา บทความการสมมนา


5. ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

5.1 ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศทตองพฒนา

พฒนาทกษะในการสบคน ขอมลทางอนเทอรเนต การประยกตโปรแกรมส าเรจรปทางคอมพวเตอร การใชสถตอยางงาย เชน คารอยละ คาเฉลยในการเขยนบทความการสมมนา และพฒนาทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสอสาร เชน การสงงานทางอเมล การสรางหองแสดงความคดเหนในเรองตางๆ รวมทงทกษะในการน าเสนอรายงานการสมมนา โดยใชรปแบบ เครองมอ และเทคโนโลยทเหมาะสม


1) มอบหมายงานใหศกษาคนควาดวยตนเอง จาก website สอการสอน e-learning 2) การท ารายงานบทความการสมมนา โดยเนนการน าตวเลขหรอมสถตอางอง จากแหลงขอมลทนาเชอถอ 3) น าเสนอโดยใชอปกรณมลตมเดย (multimedia) และเทคโนโลยทเหมาะสม


1) การจดท ารายงาน และน าเสนอดวยสอเทคโนโลย 2) การมสวนรวมในการอภปรายและวธการสมมนา-การฝกอบรม 3) การน าเสนอโดยใชอปกรณมลตมเดย (multimedia) 4) การวเคราะหเชงตวเลขจากการรายงาน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1. แผนการสอน

สปดาห หวขอ /รายละเอยด จ านวนชวโมง

กจกรรมการเรยนการสอน/สอทใช

ผสอน

1 บทนา -แจงรายละเอยดวชา มคอ. 3 -วธการศกษา -รปแบบการสมมนา -ดานวชาการ -ดานปฏบต -การวดผลประเมนผล

3 -Power point -เอกสารประกอบ -การสอบถาม -การตงคาถาม-ตอบ -การเสวนาในหอง

ผศ.ดร.สรพงษ คงสตย ดร.ยทธนา พนกดมะเรง


2-4 การสมมนา -แนวคดและความสาคญของการสมมนา -องคประกอบของการสมมนา -รปแบบ กระบวนการ และวธการสมมนา -แนวคดการจดการความร และการสมมนา



5-6 องคความเกยวกบศาสนา 6 -Power point -เอกสารประกอบ -การสอบถาม -การตงคาถาม-ตอบ -การเสวนาในหอง


7-10 พระพทธศาสนา ปญหาทางสงคมในมตทางพระพทธศาสนา


ผศ.ดร.สรพงษ คงสตย ดร.ยทธนา

พนกดมะเรง

11 การเขยนโครงการสมมนา-การฝกอบรม




12 การวเคราะหและการเขยนโครงการสมมนา





13-15 การสมมนารายกลม 9 การจดสมมนากลมในหองเรยนและเสวนากลม


16 จดสมมนาเชงวชาการดานพระพทธศาสนา

3 จดสมมนา


17 การสอบปลายภาค / สรปผลการสมมนา

3 สอบ ผศ.ดร.สรพงษ คงสตย ดร.ยทธนา


2. แผนการประเมนผลการเรยนร

ท ผลการเรยนร* วธการประเมน สปดาหทประเมน

สดสวนของการประเมนผล

1 5.1-5.5 สอบปลายภาค 16 30%

2 5.1-5.5

วเคราะหกรณศกษา คนควา การจดสมมนา การท างานกลมและผลงาน การอานและสรปบทความ การสงงานตามทมอบหมาย

ตลอดภาคการศกษา

50%

3 5.1-5.5

การเขาชนเรยน การมสวนรวม อภปราย เสนอความคดเหนในชนเรยน

ตลอดภาคการศกษา

20%


หมวดท 6 ทรพยากรประกอบการเรยนการสอน

1. เอกสารและต าราหลก กลธร ธนาพงศธรและไตรรตน โภคพลาภรณ การพฒนาทรพยากรมนษยในองคการโดย

การฝกอบรม เอกสารอบรมชดวชาการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกร หนวยท 8 พมพครงท 5 นนทบร ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2537.

ขจรศกด หาญณรงค “กระบวนการฝกอบรม” คมอการปฏบตงานหวหนาฝายพฒนา บคลากร ส านกงานคณะกรรมการการประศกษาแหงชาต กรงเทพมหานคร โรงพมพองคการคา ครสภา ลาดพราว, 2544

ชชชย คมทวพร. จรยศาสตร : ทฤษฎและการวเคราะหปญหาจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : mind, 2540. ชยวฒน ถระพนธ. ทฤษฎไรระเบยบ (Chaos Theory) กบทางแพรงของสงคม สยาม. กรงเทพมหานคร : มลนธภมปญญา, 2537. ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. วาทกรรมการพฒนา. กรงเทพมหานคร : ศนยวจยและผลตต ารา มหาวทยาลยเกรก, 2543. เนองนอย บญยเนต. จรยศาสตรสภาวะแวดลอม : โลกทศนในพทธปรชญาและ ปรชญาตะวนตก. กรงเทพมหานคร ส านกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2537. ธรยทธ บญม. โลก Modern & Post Modern. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : สายธาร, 2542. ประพนธ ผาสขยด. อสรภาพ (Freedom). กรงเทพมหานคร : ส านกพมพใยไหม, 2548. ประเวศ วะส. บรรณาธการ. ธรรมชาตของสรรพสง การเขาถงความจรงทงหมด. กรงเทพมหานคร : มลนธสดศร-สฤษดวงษ, 2547. ประสาน ตางใจ.มนษยกบความคด. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : บรษทอมรนทร

พรนตงแอนดพบลชชงจ ากด (มหาชน), 2543. พวงรตน ทวรตน. การวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2543.

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต). นตศาสตรแนวพทธ. กรงเทพมหานคร : บรษทสหธรรมก จ ากด, 2539. . การพฒนาทยงยน. กรงเทพมหานคร : พมพครงท 3, มลนธพทธธรรม, 2543.


พระเทวนทร เทวนโท. พทธจรยศาสตร.กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, 2544. ยค ศรอารยะ. ภมปญญาบรณาการ. กรงเทพฯ: บรษทอมรนทรบคเซนเตอร จ ากด. 2542.

ยอรจ เอ มลเลอร , ปรมะ สตะเวทน หลกและทฤษฎทางสอสาร กรงเทพมหานคร สาขานเทศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช,2529.

เรงลกษณ โรจนพนธ เทคนคการฝกอบรม กรงเทพมหานคร ภาควชาเทคโนโลยทาง การศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2539.

สมภาร พรมทา. พทธปรชญา : มนษย สงคม และปญหาจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : โครงการต าราคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2542. อานนท กาญจนพนธ. ความคดทางประวตศาสตรและศาสตรของวธคด.

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพอมรนทร, 2543.

2. เอกสารและขอมลส าคญ http://www.google.co.th/ แลวคลกไปทเวบตางๆ เชน wikipedia เปนตน

3. เอกสารและขอมลแนะน า เวบไซต ทเกยวกบหวขอในประมวลรายวชา เชน wikipedia ค าอธบายศพท

เวบไซตเกยวกบการสมมนา และการจดการความร

หมวดท 7 การประเมนและปรบปรงการด าเนนการของรายวชา

1. กลยทธการประเมนประสทธผลของรายวชาโดยนกศกษา การประเมนประสทธผลในรายวชาน ทจดท าโดยนสต ไดจดกจกรรมในการน าแนวคดและความเหนจาก

นกศกษาไดดงน - การสนทนากลมระหวางผสอน ผเรยน ผเขารวมสมมนา - การสงเกตการณจากพฤตกรรมของผเรยน และการจดการประชมสมมนา - แบบประเมนผสอน และแบบประเมนรายวชา - ขอเสนอแนะผานทางอเมลทอาจารยผสอนไดจดท าเปนชองทางการสอสารกบนกศกษา

http://www.google.co.th/


2. กลยทธการประเมนการสอน ในการเกบขอมลเพอประเมนการสอน ไดมกลยทธ ดงน

- การสงเกตการณสอน - ผลการทดสอบ - การทวนสอบผลประเมนการเรยนร

3. การปรบปรงการสอน หลงจากผลการประเมนการสอนในขอ 2 จงมการปรบปรงการสอน โดยการจดกจกรรมในการระดมสมอง

และหาขอมลเพมเตมในการปรบปรงการสอน ดงน - สมมนาการจดการเรยนการสอน - การวจยในและนอกชนเรยน

- ศกษาดงานนอกสถานท 4. การทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธของนกศกษาในรายวชา

ในระหวางกระบวนการสอนรายวชา มการทวนสอบผลสมฤทธในรายหวขอ ตามทคาดหวงจากการเรยนรในวชา ไดจาก การสอบถามนสต หรอการสมตรวจผลงานของนกศกษา รวมถงพจารณาจากผลการทดสอบยอย และหลงการออกผลการเรยนรายวชา มการทวนสอบผลสมฤทธโดยรวมในวชาไดดงน

- การทวนสอบการใหคะแนนจากการสมตรวจผลงานของนกศกษาโดยอาจารยอน หรอผทรงคณวฒ - มการตงคณะกรรมการในสาขาวชา ตรวจสอบผลการประเมนการเรยนรของนสต โดยตรวจสอบ

ขอสอบ รายงาน วธการใหคะแนนสอบ และการใหคะแนนพฤตกรรม 5. การด าเนนการทบทวนและการวางแผนปรบปรงประสทธผลของรายวชา

จากผลการประเมน และทวนสอบผลสมฤทธประสทธผลรายวชา ไดมการวางแผนการปรบปรงการสอน และรายละเอยดวชา เพอใหเกดคณภาพมากขน ดงน

- ปรบปรงรายวชาทก 5 ป หรอตามขอเสนอแนะและผลการทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธตามขอ 4 - เปลยนหรอสลบอาจารยผสอน เพอใหนกศกษามมมมองในเรองการประยกตความรนกบปญหาทมา

จากงานวจยของอาจารยหรอแนวคดใหมๆ

ลงชอ ..................ผชวยศาสตราจารย ดร. สรพงษ คงสตย............... ลงชอ............ดร.ยทธนา พนเกดมะเรง ............................................

ผรบผดชอบรายวชา


บทท 1 องคความรเบองตนเกยวกบการสมมนา

1.1 ความหมายของค าวา สมมนา1 คาวา ‚สมมนา‛ ไดมผใหความหมายไวหลายทศนะ ไดแก... คณ ะก รรม ก า ร บญญ ต ศพท ข อ ง ก รม สา มญ ศก ษ า ( ว ส า ม ญ ศก ษา ) เ ด มกระทรวงศกษาธการไดใหความหมายของคาวา ‚สมมนา‛ มาจากคาวา สา + มน หรอ สา + มนา เทากบ สมมนา ซงแปลวา การรวมใจกน การประชมรวมกน เพอขบคดปญหาโดยอาศยการคนควาเปนหลกฐาน จากความหมายของคาวา ‚สมมนา‛ ดงกลาวขางตน อาจกลาวไดวา ลกษณะของการสมมนาเปนกจกรรมทแบงออกเปน 2 วธ คอการประชม และวธการสอน ทงสองวธนคลายคลงกน ซงตางกมเปาหมายหลกทมลกษณะเปนการประชม โดยมรปแบบของการกจกรรมทยดหยน เหมาะสมกบสถานการณ และวตถประสงค เปนกระบวนการกลม รวมผสนใจทมความรทางวชาการใกลเคยงกน มาแสดงความคดเหน อภปราย ถกเถยง โตตอบพดคย ปฏสมพนธ ซงกนและกน สรางสรรคทศนะใหมๆ อนจะสามารถนาแนวความคดนนๆไปใชใหเกดประโยชนได

1.2 จดมงหมายของ “การสมมนา” เพอใหการสมมนาไดบรรลผลตามความตองการในทางธรกจหรอการเรยนการสอน ในการสมมนาจงมความมงหมายเพอ... (1). อบรม ฝกฝน ชแจง แนะนา สงสอน ปลกฝงทศนะคตและใหคาปรกษา ในเรองทเกยวของ (2). พจารณา สารวจ ตรวจสอบปญหา หรอประเดนตางๆ ทหยบยกขนมา เพอทาความเขาใจในเรองทตองการร (3). เสนอสาระนาร นาสนใจ ททนสมย และเหมาะสมกบสถานการณ (4). แสวงหาขอตกลง ดวยวธการอภปราย แลกเปลยนความคดเหนอยางเสร ซก-ถาม ถกเถยง ปรกษาหารอ ภายใตหวขอทกาหนด (5). การตดสนใจหรอกาหนดนโยบาย หรอแนวทางสาหรบนาไปปฏบต

1

https://www.google.co.th, 16 มถนายน 2558.


(6). ใหไดขอสรปผลของการนาเสนอหวขอ หรอการวจย 1.3 องคประกอบของการสมมนา ดงทไดกลาวมาแลววา ‚การสมมนา‛ เปนวธการประชมและการสอนรปแบบหนง ทมกลมบคคลมารวมแสดงความคดเหน โดยใชหลกการ เหตผล ประสบการณและความร นามาเสนอแนะ แลกเปลยน เพอประโยชนรวมกน ในการแกปญหานนๆ ใหสาเรจลลวงไปดวยด หรอนาแนวทางทไดจากการสมมนาไปปรบปรง แกไข และพฒนาการดาเนนงานการสมมนามองคประกอบ ดงตอไปน... 1.องคประกอบดานเนอหา 2.องคประกอบดานบคลากร 3.องคประกอบดานสถานท เครองมอ และอปกรณตางๆ 4.องคประกอบดานเวลา 5.องคประกอบดานงบประมาณ ขออธบายเพมเตมแตละประเดน 1. องคประกอบดานเนอหา ไดแกสาระหรอเรองราวทจะนามาจดสมมนาประกอบดวย.. 1.1 จดมงหมายของการจดสมมนา จาเปนทจะตองมหรอเขยนจดมงหมายของการจดสมมนาไวใหชดเจน เพอคณะกรรมการผดาเนนการจดสมมนา ผเขารวมสมมนา วทยากร และบคคลอนๆทเกยวของ จะไดเขาใจและดาเนนการสมมนาใหเปนไปตามจดมงหมายทวางไว การเขยนจดมงหมายจงมกจะกาหนดเพอใหไดเรองราวหรอสาระอยางใดอยางหนง เชน -เพอกาหนดและสารวจปญหาเรองใดเรองหนง -เพอใหไดแนวทางในการแกปญหาเรองใดเรองหนง -เพอศกษาคนควาวจยทจาเปนระหวางสมาชก -เพอแลกเปลยนผลงานคนควาวจยระหวางสมาชก -เพอรวมกนพจารณา หาขอสรปจากผลงานคนควาวจยนน 1.2 เรองทจะนามาจดสมมนา ผจดสมมนาควรจะไดใชดลยพนจ พจารณาใหดวา จะเลอกเรองอะไรทจะนามาจดสมมนา จงจะไดประโยชน คมคาสงทควรคานงถงในการพจารณาเกยวกบ ‚เรอง‛ เพอใชในการจดสมมนา ไดแก - ควรเปนเรองทตองการศกษาปญหาและแนวทางแกไข ทเกยวของกบงานหรอเรองทกาลงศกษาอย - มความทนสมยสอดคลองกบสภาวะของสงคม


- สามารถกาหนดปญหาได - เปนเรองทไมกวางหรอแคบจนเกนไป ควรเปนเรองทมขอบเขตเฉพาะ จะสามารถกาหนดปญหา และแนวทางการดาเนนการจดสมมนาไดชดเจน - ‚ชอเรอง‛ เมอไดแนวปญหาของเรองทจะสมมนาแลว กควรกาหนดชอเรอง ควรเปนชอทมลกษณะสน กะทดรด มความกระชบ เขาใจงาย ชดเจนและตรงความหมาย ถาหากเปนการสอนสมมนา ผเขารวมสมมนาตองชวยกนคด ในการเลอกเรองทจะนามาสมมนา ควรเปนเรองทเปนปญหาทเกยวของ หรอเปนเรองทตองการศกษาอยาใหแคบหรอกวางเกนไป 1.3 หวขอเรอง เมอไดชอเรองมาแลว ควรกาหนดหวขอเรอง เกยวกบความร หรอเรองราวตางๆทสมพนธกบเรองทจดสมมนา เพอจะไดเหนทศทางของปญหาไดและยงเปนกรอบของแนวความคดของเรองทสมมนา ใหมขอบเขตมากขน นอกจากนยงสามารถกาหนดแนวทางการดาเนนการจดสมมนา ไดชดเจนและยงเปนแนวทางในการคดหาหนทางตอไปอกวาผเขารวมสมมนา จะไดอะไรจากการจดสมมนา มแนวทางของความรหรอเทคนคอะไรบาง ทงยงมผลตอไปถงการจดหา หรอเชญวทยากรทมความรความสามารถ และประสบการณโดยเฉพาะมาบรรยาย อภปราย 1.4 กาหนดการสมมนา นบเปนเรองทจาเปนทผจดสมมนาควรจะไดวางแผนกาหนดและจดทา กาหนดการสมมนาควรระบ... - ชอหนวยงาน หรอกลมบคคล ผดาเนนการจดสมมนา - ชอเรองสมมนา - วน เดอน ป (ทจดสมมนา) - เวลา - สถานท 1.5 ผลทไดจากการสมมนา เปนเรองทผจดสมมนาคาดหวงวา ผเขารวมสมมนาไดรบประโยชนอยางไรบาง อาจเปนทงเชงปรมาณและคณภาพ 2. องคประกอบดานบคคลกร หมายถงบคคลทเกยวของกบการจดสมมนา 2.1 บคลากรฝายจดการสมมนา ไดแก บคคลหรอคณะกรรมการทมหนาทในการจดสมมนา ใหบรรลวตถประสงคทวางไว ไดแก - ประธาน และรองประธาน - เลขานการ และผชวยเลขานการ - กรรมการฝายทะเบยน


- กรรมการฝายเอกสาร - เหรญญก และผชวยเหรญญก - ฝายพธกร - ฝายสถานท และวสดอปกรณ - ฝายอาหาร และเครองดม - ฝายประชาสมพนธ - ฝายปฏคม - ฝายรกษาพยาบาล - ฝายประเมนผล - ทปรกษา 2.2 วทยากร หมายถง บคคลททาหนาทบรรยาย อภปรายหรอถายทอดความร ประสบการณ โดยใชเทคนควธ รวมทงสอตางๆใหแกผเขารวมสมมนาดวยความจรงใจ ดงนนวทยากรจงเปนบคคลทมความร ความสามารถ และประสบการณ หรอมความเชยวชาญเฉพาะทาง 2.3 ผเขารวมสมมนา เปนผทมความสนใจในปญหาหรอประสบปญหา หรอตองการแสวงหาแนวคดใหมๆหรอมความมงหมายทจะแลกเปลยนประสบการณ ความคดเหน ทศนคต ตลอดจนการถายทอดความรความสามารถซงกนและกน 3. องคประกอบดานสถานท เครองมอ และอปกรณตางๆ 3.1 หองประชมใหญ ตองกาหนดทนงไดวา สามารถบรรจผเขารวมประชมไดทงหมดจานวนกทนง 3.2 หองประชมยอย ควรอยใกลกน หรอในบรเวณเดยวกนกบหองประชมใหญ 3.3 หองรบรอง เปนหองทใชสาหรบรบรองวทยากร แขกพเศษ เพอใหไดพกผอนหรอเตรยมตวกอนการสมมนา 3.4 หองรบประทานอาหารวาง 3.5 หองรบประทานอาหาร 3.6 อปกรณดานโสตทศนปกรณ ไดแก ไมโครโฟนชนดตดตงและตดตว เครองขยายเสยง เครองฉายภาพขามศรษะ เครอง ว.ด.ทศน และอปกรณดานแสง เสยงอนๆ เครองฉายสไลด จอภาพ กลองถายรป ฯลฯ เปนตน


3.7 อปกรณเครองมอประเภท เครองคอมพวเตอร เครองพมพดด เครองถายเอกสาร เครองถอดเทป และวสดอนๆ ทจะเปนในการจดทาเอกสารประกอบคาบรรยาย เอกสารสรปผลการจดสมมนา ตลอดจนเอกสารและแบบฟอรมอนๆ ทจาเปนในการสมมนา 3.8 อปกรณดานเครองเขยน เครองเขยนทจาเปนตองใชในงานสมมนา 4. องคประกอบดานเวลา ควรวางแผนใหดวาควรจะใชวน เวลาใด จดการสมมนา จงจะเหมาะสม เพอใหเกดความสะดวกแกทกฝาย จงควรคานงถงในเรองตอไปน 4.1 ระยะเวลาสาหรบเตรยมการ 4.2 การเชญวทยากร เปนเรองสาคญมากเรองหนงทผจดสมมนาควรจะวางแผนใหด เพราะวทยากรบางคน เปนผมชอเสยงมากมกจะไมคอยวาง บางคนตองจองตวลวงหนาเปนป บางคนตองใชเวลากวา 1,2,3 หรอ 4 เดอน ในบางครงถงกบตองเลอนวนจดสมมนาออกไป เพอจะใหตรงกบวนทวทยากรวาง 4.3 เวลาทใชในการสมมนา ขนอยกบ ‚เรองทสมมนา‛ และ ‚หวขอเรองทเกยวกของกบเรองทสมมนา‛ วามขอบเขตกวางมากนอยเพยงใด 5. องคประกอบดานงบประมาณ ในการดาเนนงานจดสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน คณะผดาเนนงานจดสมมนา จะตองวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะเพยงพอ ไมขาดหรอการจดงบประมาณมากเกนไป ทาใหเงนเหลอมาก ‚การจดทางบประมาณ‛ ไดแก 5.1 ใหแตละฝายททาหนาทรบผดชอบทางาน จดทางบประมาณการคาใชจายทตองใชจายทงหมดของฝายตนเองออกมาในรปของบญชคาใชจาย นาเสนอใหกบฝายเหรญญกและทประชมเพอพจารณาถงความเหมาะสมสาหรบคาใชจายแตละรายการของแตละฝาย กอนทจะอนมต 5.2 คาใชจายตางๆทเกยวกบวสดอปกรณทจาเปนตองจดซอ ควรจะไดมรายการราคาตามทตลาดขาย ทงนเพอการประมาณคาใชจายจะไดผดพลาดนอย 5.3 เมอการวางแผนเกยวกบคาใชจาย ของแตละฝายไดรบความเหนชอบ จากทประชม กใหจดทางบประมาณรวมทงโครงการ แลวนาไปใสในโครงการ เพอเสนอฝายบรหารอนมต


ตวอยาง การวางแผนงบประมาณคาใชจายในการด าเนนงานของฝายสวสดการ

คาใชจายในการด าเนนการของฝายสวสดการ คาอาหารกลางวน@75 บาท จ านวน 400 คน 30,000.-บาท คาของวาง@30 บาท จ านวน 400 คน 2 ครง 24,000.-บาท คาดอกไม 5 ทๆ ละ 700 บาท 3,500.-บาท คารถ 1,500.-บาท เบดเตลด 5,900.-บาท รวม 64,900.-บาท

ตวอยาง การวางแผนงบประมาณคาใชจายในการด าเนนงานทงหมดของการจดสมมนาซงจะ

น าไปไวในโครงการ เพอพจารณาอนมต งบประมาณ คาใชจายของ.... ฝายสวสดการ 59,000.-บาท ฝายเลขานการ 3,000.-บาท ฝายเหรญญก 1,000.-บาท ฝายประชาสมพนธ 5,000.-บาท ฝายทะเบยน 7,000.-บาท ฝายเอกสาร 40,000.-บาท ฝายสถานท 7,000.-บาท เบดเตลด 12,200.-บาท รวม 134,200.-บาท ขอสงเกต ในการวางแผนงบประมาณคาใชจายของการจดสมมนาทงหมด ควรดาเนนการดงน 1.จดประชม จดทาแผนงบประมาณคาใชจายของฝายตนขนมา เพอพจารณาอนมต 2.เมองบประมาณของแตละฝายไดรบการอนมตแลว จะตองนางบประมาณคาใชจายของแตละฝายมาใสในโครงการ ใหแยกคาใชจายทคาดวาจะเพมขนของแตละฝาย


3.อาจแนบรายละเอยดคาใชจายโดยรายละเอยด สงโครงการเพอใหฝายบรหารพจารณาอนมต 4.ในกรณทแตละฝายตองการเบกเงนจากเหรญญก เพอนาไปใชจายในฝายของตน เหรญญกตองทาบญชรายรบ-รายจาย 5.เอกสารทกฉบบ ควรม ‚สาเนา‛ คฉบบดวย เพอเกบไวเปนหลกฐาน 5.4 การสรรหางบประมาณ เพอใชจายในการดาเนนการสมมนา อาจสรรหาไดโดย - หนวยงาน หรอองคการธรกจไดมการจดสรรงบประมาณเพอการนขนมา โดยเฉพาะทงน โดยมจดมงหมายเพอพฒนาบคลากรของหนวยงานหรอองคการธรกจ

1.4 ขนตอนและลกษณะการสมมนา 1.4.1 ขนตอนของการสมมนา http://edu.msu.ac.th/seminar คอ (1). นาหวขอเรองมาสมมนา (2). ประชมแบบบรรยาย หรออภปราย (3). แบงกลมยอย รวมกนอภปราย (4). ประเมนผลการจดสมมนา (5). สรปรายงานผล 1.4.2. ลกษณะทวไปของการสมมนา http://edu.msu.ac.th/seminar คอ (1). คลายกบการประชม (2). มการยดหยนตามความเหมาะสม (3). เปนองคความรและปญหาทางวชาการ (4). เปนกระบวนการรวมผทสนใจในความรทางวชาการทมระดบใกลเคยงกน หรอแตกตางกน มาสรางสรรคองคความรใหม (5). เปนกจกรรมทเรงเราใหผเขารวมสมมนา มความกระตอรอรน (6). จะอาศยหลกกระบวนการกลม ( Group Dynamic หรอ Group Process) (7). มโอกาสพดคย โตตอบซกถาม แสดงความคดเหนตอกนทกคน (8). มผลประโยชนรวมกนในระดบนานาชาต (9). ฝกการเปนผนาและผตาม ในกระบวนการเรยนรแบบ Learning by doing และ Individual learning (10). ไดพฒนาทกษะการพด การฟง การคด และการนาเสนอ ความเชอ ความคดและความรอน ๆ ตลอดจนการเขยนรายงาน เปนตน

http://edu.msu.ac.th/seminar%20คอ

http://edu.msu.ac.th/seminar%20คอ


(11). เลงถงกระบวนการทจะไดรบมากกวาผลทจะไดรบจากการสมมนา

1.5 ลกษณะของการสมมนาทด2 ไดมผรกลาวถงลกษณะของการสมมนาทดไวดงน สมพร ปนตระสตร (2525 : 3) ไดกลาวถงลกษณะของการสมมานาทดไวดงน 1. กาหนดจดมงหมายในการสมมนาใหแนชดวาตองการจะไดผลอยางไรในการสมมนาครงน 2. จดการสมมนาเพอเสรมความรและประสบการณใหมแกสมมนาสมาชก 3. จดใหมโอกาสสมมนาสมาชกไดแลกเปลยนความรความคดเหนและแลกเปลยนประสบการณกนอยางกวางขวาง 4. ใหสมาชกไดมโอกาสรวมกนแกปญหาทมมากอนการสมมนา หรอปญหาทเกดขนระหวางการสมมนาใหมากทสด 5. มอปกรณในกสมมาเพยบพรอม เชน หนงสอ เอกสาร สถานท วทยาการ เครองมอโสตทศนปกรณ เครองเขยนและอนๆทจาเปน 6. กาหนดชวงเวลาในการสมมนาใหเหมาะสมกบหวขอปญหาทจดสมมนา 7. สมมนาสมาชกมบคลกภาพทางประชาธปไตยสง กลาวคอสมาชกตองใจกวางทจะรบฟงเหตและผลของผเขารวมสมมนาอนอยางกวางขวาง แมไมตรงกบความคดเหนของตน 8. ผดาเนนการจดการสมมนามคณภาพ มความเปนผนา และสนทดจดเจน ในการจดการสมมนา 9. ผลทไดรบจากกาจดการสมมนาสามารถนาไปเปนแนวทางทาประโยชนไดอยางแทจรง อยางนอยกตองสมารถคลคลายปญหาทนาเขาสการสมมนาได 10. มการเผยแพรผลลการสมมนาสสาธารณชนตามควรแกกรณ นรนดร จลทรพย (2524 : 280 – 281) กลาววาการสมมนาทดควรมลกษณะดงนคอ 1. มจดมงหมายในการจดสมมนาอยางชดเจน และสมาชกทกคนทงคณะกรรมการจดสมมนา ผเขาสมมนา ตลอดจนวทยาการ ควรจะไดรบทราบจดมงหมายนดวย

2

https://www.gotoknow.org/posts/173831, 20 มถนายน 2558.

https://www.gotoknow.org/posts/173831


2. มกาจดทชวยเสรมความรใหแกผเขารวมสมมนาอยางแทจรง 3. มการเปดโอกาสใหผเขาสมมนาไดแลกเปลยนความคดเหนและความรซงกนและกน 4. มรการเปดโอกาสใหผเขาสมมนาไดรวมกนแกปญหาทมการสอดคลองกบจดมงหมายทกาหนดให 5. ผเขาสมมนามความศรทธาในวธการแหงปญญาเปนเครองมอในการตดสนปญหาตางๆ (Intellectual Method) 6. ผเขาสมมนามวญญาณแหงความเปนประชาธปไตย กลาวคอ เคารพและยอมรบฟงความคดเหนของผอน มมารยาทในการพดและการฟง ปฏบตตามกตกาของการสมมนาเปนตน 7. ผเขาสมมนาทกคนมความกระตอรอรนทจะทางานรวมกน เพอใหบรรลตามจดมงหมายทวางไว 8. มผนาทดทงในการเตรยมการและการดาเนนการสมมนา 9. มการจดการทด คอ จดผบรรยายหรอผอภปรายทนาสนใจ ดาเนนรายการตางๆ เปนไปตามกาหนดการอยางตอเนอง ไมตดขด สบสน ผเขาสมมนาไดรบการตอนรบอยางอบอน ตลอดจนไดรบการประชาสมพนธชแจงรายละเอยด กระบวนการตางๆ ตลอดการสมมนาอยางชดเจน 10. มอปกรณสาคญสาหรบใชประกอบสมมนา และอานวยความสะดวกตอการสมมนาอยางครบถวน เชน หนงสอหรอเอกสารตางๆ อปกรณการเขยน เครองมออปกรณโสตทศนปกรณ สถานทหองประชมใหญ หองประชมกลมยอย หองรบประทานอาหาร เปนตน 11. ผลทไดจาการสมมนา สามารถนาไปใชประโยชนไดอยางแทจรง ทงแกตวสมาชกเองและแกหนวยงานหรอสถาบนทเกยวของ

1.6 หลกการและแนวคดในการจดสมมนา ลกษณะการสมมนาเทาทผมเคยสมผส มไมนอยทไมมประสทธภาพ ไมกอเกดมรรคผลทคมคากบเงนทเสยไป ดงนน หลกการและแนวคดในการจดสมมนา คอ .... การสมมนา เปนกระบวนการประชมกลมบคคลทเปนทนยมจดกนมากในสงคมไทย ไมวาจะเปนหนวยงานของรฐหรอเอกชน โดยหลกการแลวเปนการระดมความคดเพอการแกไขปญหา หรอการพฒนา แลกเปลยนเรยนรระหวางกลมคนทมความสนใจในเรองเดยวกน หรอ


ตกอยในภาวะปญหา หวอกเดยวกน โดยมากมกนยมจดกนตามโรงแรมใหญๆ หรหรา หรอสถานทตากอากาศทมบรรยากาศด เพอใหเกดความคดทโปรง แลนสามารถพดคยกนไดโดยไมตองพะวงเรองอนๆ บางทสมมนาเสรจกพกผอนกนไปในตว กลายเปนทสงสรรคของเพอนฝงอกทางหนงดวย มคนคดคานวณกนวา ประเทศไทยนาจะใชเงนงบประมาณในการจดสมมนาตอปสงเปนอนดบตนๆ ของเอเชยเลยทเดยว แตเมอสมมนาแลวจะไดมรรคผลแคไหนนนไมไดบอกไว ลกษณะการสมมนาเทาทผมเคยสมผส มไมนอยทไมมประสทธภาพ ไมกอเกดมรรคผลทคมคากบเงนทเสยไป สวนใหญพดบรรยายหมดไปวนหนงๆ แลวกออกเทยว สมาชกสมมนาไมไดนาเอาความร แนวคด ทไดไปใชประโยชนในการพฒนาตน องคกร หรอสงคมแตอยางไร ขอใหไดชอวาไดไปสมมนากนเทานน สวนผจดสมมนากไมคอยมความรในการจดสมมนากนมากนก ไมรวา หลกการสมมนาทแทจรงเปนอยางไร รปแบบทเหมาะสมกบเ รองสมมนาควรจดแบบใด และเรองทสมมนากไมคอยจะเกดประโยชนอยางแทจรง วนนผมจงขอนาเอาหลกการแนวคดในการจดสมมนามาบอกกลาวกนในเชงทฤษฎ เพออยางนอยจะเปนประเดนใหฉกคดกนบางวา ถาจะจดสมมนาอะไร ควรจะไดคานงหลกการแนวคดทถกตองกนบาง เพอใหเกดความคมคาในการสมมนา บานเมองเราจะไดพฒนากาวหนาไปอยางจรงจงกนเสยท เสยดายเงนงบประมาณชาต เสยดายเวลา และเสยดายความร ความคดของวทยากร และของสมาชกทอตสาหระดมกน

1.7 หลกการและแนวคดส าคญในการสมมนา3 1. กระบวนการกลม สมมนาเปนการประชมของกลมคนทมความสนใจเรองเดยวกน อยในแวดวงเดยวกนมารวมคด รวมทางานกนเพอไปสจดหมายเดยวกน เชน แกไขปญหา สรางสรรคผลงานรวมกน คดหาแนวทาง แนวปฏบตงาน เปนตน นนหมายความวาการจดสมมนาผจดกควรใหสมาชกไดปะทะสงสรรครวมคด รวมทาเปนกลม จะจดแบบมกลมใหญ กลมยอย ตามระยะเวลาทเหมาะสมในการสมมนา กระบวนการกลมมอทธพลมากตอผลสาเรจ และหากไดควบคมกระบวนการกลมใหมความเขมขน จรงจง มกรอบ ทศทาง เปาหมายทชดเจน มผนากลมทเกงในการกระตนใหสมาชกกลมระดมความคด พดคย หรอปฏบตงานเขมแขง มบรรยากาศประชาธปไตย แลกเปลยนความร ความคดอยางมเหตผล เคารพกตกาของกลม และรบผดชอบ ตลอดจนมเลขานการกลมบนทกการประชมกลมอยางมประสทธภาพ ไดประเดนสาคญ กยอมเกดมรรคผลไดอยางแนนอน ดงนนผจดกควรหา

3




วทยากรกลมทเกงๆ และเขาใจธรรมชาตของสมาชก สามารถใหขอมลและความกระจางในขนตอน กจะเกดประโยชนคมคา 2. แนวคดการสรางวธการคดแกสมาชก คณคาของการสมมนาอยางหนงกคอ ความคดทไดจากสมาชกซงเกดจากการระดมความคด (Brainstorming) หรอพายแหงความคด ซงถาสมาชกมวธการคดทมประสทธภาพกยอมไดความคดทมคณภาพ เพราะ ‚ความคดคอหวใจของการสมมนา‛ ดงนน ควรมการชแนะทด ซงไดจากวทยากรทมแนวคดทด ควรมเปาหมาย กรอบ ขอบเขตทชดเจน จะไดไมฟงซานจบประเดนการพดคยไมได และอกอยางหนงกคอ ตองมขอมลทด คาวาขอมลทด หมายถงตองมความหลากหลาย มความถกตอง นาเชอถอ และมเพยงพอแกการนามาคด ตดสนใจ เพราะฉะนนการทาเอกสารประกอบการสมมนาจ งตองมการจดการท ด เพ อใ ห ม คณภาพพอท จะนามาใชพดคยกนได แตนอกเหนอไปจากนน สมาชกทดกจาเปนตองแสวงหาขอมลมากอน หรอรวบรวมประสบการณของตนมาลวงหนาเพอประกอบกบการคด ตดสนใจดวย 3. แนวคดการสรางแรงจงใจในการสมมนา การจดสมมนาทดและใหไดผลจาเปนตองสรางแรงจงใจใหสมาชกมความตองการ กระตอรอรนทจะทมเททางาน แกไขปญหาใหลลวง หรออยากจะอยประชมสมมนาโดยตลอด ไมแอบหนออกไป ชอปปง หรอนอนเลนในหองของโรงแรม ทาใหสมมนาเสย ลองสงเกตงายๆ ถาเปนชวงวนแรกพธเปดผคนจะแนนหนาแตพอเวลาเนนนานไปวนทสอง –สาม กหนหายกนไปหมด บางครงวนแรกชวงบายกหนกลบแลวถาสมมนานนนาเบอ แรงจงใจในการจดสมมนาทเหนไดชดทางกายภาพกหนไมพนเรองสถานทจดสมมนา ซงหมายถงหองประชมดทนสมย สะอาด สวยงามอาจไมจาเปนตองดหรหราแตเนนการเออตอการประชมทดไมแออด คบแคบ เครองปรบอากาศเปดเยนฉา มอปกรณเครองแสง ส เสยง ภาพ พรอมครบครนทนสมยไมตดขด ใชการไมคอยจะได จะลกเขาหองนาหองทากสะดวกเพราะอยใกล หองนาสะอาดสะอาน กลนหอม ดานอาหารวาง อาหารเครองดมอรอย เพยงพอ และตกรบประทานไดสะดวก รวดเรว สวนหองพกกสะดวกถาจดในโรงแรมไมตองเดนทางไกล หองพกสะอาดสะอาน กวางขวาง มมนบาร และเครองบนเทงจาเปนเชน โทรทศน วทย เคเบลแลวแตพอใหไดพกผอนสวนตวบาง ตลอดจนบรการตางๆ ทมรองรบความตองการของผ เขาสมมนาไดครบถวน จนไปถงกายภาพภายนอก ทดโอโถง สวยงาม ตงอยใจกลางเมองบาง หรอในสถานทธรรมชาตอนงดงาม มไมดอกไมประดบ และอนๆ ชวยใหบรรยากาศในการสมมนาด นาประทบใจ


สวนแรงจงใจทสาคญอกอยางหนงกคอเนอหาสาระการสมมนาซงประกอบดวย กระบวนการสมมนาทเปนระบบเรยบรอย บรรยากาศเปนกนเอง มกระบวนการกลมกอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และไดขอยตเชนแนวคดแนวปฏบตทชดเจน สามารถนาไปใชประโยชนได บรรลจดมงหมายทวางไว แนนอนบคคลสาคญทจะกอใหเกดสภาพเชนน คอ วทยากร ผจดสมมนา ทจะควบคม ดาเนนงานใหเปนไปตามแผนทวางไว ความจรงยงมแนวคดอกหลายประการทจะชวยใหเกดแรงจงใจจนสามารถทาใหการสมมนาเปนไปอยางมประสทธภาพ ตอเนอง เชน การจดแสดงประกอบ การสาธต การนาทศนศกษาหรอไปดของจรง สภาพจรงในหวขอทเกยวของ และการจดแสดงและขายสนคา (อยางหลงเหนบอยครบ แตตองระวงเพราะสมาชกมวแตซอของหนาหองสมมนาจนไมเปนอนประชมสมมนากนกมบอย) จากทกลาวมานกนาจะมองเหนสภาพการจดสมมนาทเกดขนในปจจบนวาสอดคลองกบหลกการแนวคดเหลานหรอไม ผมอยากใหเกดความตระหนก ใครครวญวา ตอไปจะจดสมมนาอะไร ขอใหค านงประโยชนทจะไดคมคากบเงนงบประมาณทเสยไปหรอไม

1.8 วธการจดสมมนา4 สมมนา หมายถง การประชมเพอแลกเปลยนความรและความคดเหน เพอหาขอสรปในเรองใดเรองหนง ผลชองการสมมนาถอวา เปนเพยงขอเสนอแนะ ผทเกยวของจะนาไปปฏบตตามหรอไมกได จดมงหมายของการ ‚การสมมนา‛ 1. อบรม ฝกฝน ชแจง แนะนา สงสอน ปลกฝงทศนคตและใหคาปรกษา ในเรองทเกยวของ 2. พจารณา สารวจ ตรวจสอบปญหาหรอประเดนตางๆ ทหยบยกขนมา เพอทาความเขาใจในเรองทตองการร 3. เสนอแนะนาร นาสนใจ ททนสมยและเหมาะสมกบสถานการณ 4. แสวงหาขอตกลง ดวยวธการอภปราย แลกเปลยนความคดเหนอยางเสร ซก-ถาม ถกเถยง ปรกษาหารอ ภายใตหวขอทกาหนด 5. ใหไดขอสรปผลของการนาเสนอหวขอ หรอการวจย ประโยชนของการจดสมมนา 1. ผจดสมมนาหรอผเรยนสามารถจดสมมนาไดอยางมประสทธภาพ

4




2. ผเขารวมสมมนา ไดรบความร แนวคดจากการสมมนา สามารถนาไปปรบใชในการทางานและชวตสวนตวได 3. ผลจากการทผเขารวมสมมนาไดรบความรและความสามารถมากขนจากการสมมนา ชวยทาใหระบบและวธการทางานมประสทธภาพสงขน 4. การจดสมมนาจะชวยแบงเบาภาระการปฏบตงานของผบงคบบญชา เพราะผไดบงคบบญชาไดรบการสมมนา ทาใหเขาใจถงวธการปฏบตงานตลอดจนปญหาตางๆ และวธการแกไขปรบปรงและพฒนางานใหไดผลด 5. เปนการพฒนาผปฏบตงานใหพรอมอยเสมอ ทจะกาวไปรบตาแหนงทสงกวาเดม หรองานทจาเปนตองอาศยความรทางดานเทคโนโลยใหม ๆ ซงผปฏบตงานจะไมรสกลาบากในการปรบตว เพราะไดรบความรใหม ๆ ตลอดเวลา 6. เปนการสงเสรมความกาวหนาของผปฏบตงาน เพราะโดยปกตแลวการพจารณาเลอนตาแหนง ผทไดรบการสมมนายอมมโอกาสไดรบการพจารณากอน 7. เกดความคดรเรมสรางสรรค เปนผลใหเกดแรงบนดาลใจมงกระทากจกรรมอนดงามใหสงคม 8. สามารถสรางความเขาใจอนดงามตอเพอนรวมงาน มมนษยสมพนธ เกดความรวมมอรวมใจในการทางาน สามารทางานเปนทมไดเปนอยางด 9. เกดความกระตอรอรน กลาคด กลาทา กลาตดสนใจ มความรบผดชอบ รจกยอมรบความคดเหนของผอน รจกใชดลยพนจวเคราะหปญหา สามารถแกปญหาในการทางานและเกดภาวะผนา

1.9 องคประกอบของ “การจดสมมนา” 1.ดานเนอหา ไดแก สาระหรอเรองราวทจะนามาจดสมมนา ซงประกอบดวย 1.1 จดมงหมายของการจดสมมนา วาจดเพออะไร 1.2 เรองทจะนามาจดสมมนา ตองเปนเรองมมประโยชนและคมคาตอการจด 1.3 หวขอเรอง เพอใหเหนทศทางของปญหาหรอกรอบความคดในเรองทจะสมมนา 1.4 กาหนดการสมมนา ชอหนวยงานหรอบคคล ผดาเนนการจดสมมนา ชอเรองสมมนา วน/เดอน/ป ทจดสมมนา เวลา สถานท


1.5 ผลทไดรบจากการจดสมมนา เปนเรองทผจดสมมนาไดคาดหวงวา การจดสมมนาจะทาใหผเขารวมสมมนาไดรบประโยชนอยางไรบาง อาจเปนทงเชงปรมาณและคณภาพ จงเปนเรองทผจดสมมนาจะตองเขยนผลทไดรบไวดวย 2.ดานบคลากร หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา 2.1 บคลากรฝายการจดสมมนา ไดแก บคคลหรอคณะกรรมการทมหนาทในการจดสมมนาใหบรรลจดประสงคทวางไว แบงไดเปนฝายดวยกน ดงน 2.2 วทยากร หมายถง บคคลททาหนาทบรรยาย อภปรายหรอถายทอดความรประสบการณ โดยใชเทคนควธการตาง ๆ ใหแกผเขารวมสมมนาดวยความจรงใจ และมงหวงใหผเขาสมมนาไดรบความร และประสบการณอยางเตมท ดงนนผทเปนวทยากรตองเปนบคคลทมความร ความสามารถ และประสบการณ หรอมความเชยวชาญเฉพาะทาง หรอเกยวของกบเรองทจดสมมนา 3.ดานสถานท เครองมอ และอปกรณตาง ๆ 3.1 หองประชมใหญ หมายถง หองประชมรวมทใชบรรยาย อภปรายหรอสมมนาทจะตองกาหนดทนงไดวา สามารถบรรจคนไดกทนง และใชทใด สถานทตงอยทไหน สาหรบเปนแหลงจดสมมนา 3.2 หองประชมยอย หมายถง เปนหองประชมทมขนาดกลางหรอขนาดเลก 3.3หองรบรอง หมายถง เปนหองทใชสาหรบรองรบวทยากร แขกพเศษ เพอใหไดรบการพกผานหรอเตรยมตวกอนการสมมนา 3.4 หองรบประทานอาหารวาง 3.5 หองรบประทานอาหาร 3.6 อปกรณดานโสตทศนปกรณ ไดแก ไมโครโฟนชนดตงและตดตว เครองขยายเสยง เครองฉายภาพขามศรษะ เทปบนทกเสยง เครอง ว.ด. ทศน อปกรณดานแสงและสยงตาง ๆ เครองฉายสไลด จอภาพ กลองถายรป ฯลฯ 3.7 อปกรณเครองมอประเภท เครองคอมพวเตอร เครองพมพดด เครองถายเอกสาร เครองถอดเทป 3.8 อปกรณดานเครองเขยน ทจาเปนในการสมมนา เชน กระดาษขาว แผนโปรงใส เครองเขยนตาง ๆ 4.ดานเวลา วน เวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย เวลาในการจดสมมนา


หากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอได เวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย เวลาในการจดสมมนาหากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอได 5.ดานงบประมาณ หรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไป หรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไป 5.1 ใหแตละฝายทาหนาทรบผดชอบทางาน จดทางบประมาณทตองใชจายทงหมดของฝายของตนทงหมดออกมาในรปของบญชคาใชจาย และเสนอใหฝายเหรญญพจารณาถงความเหมาะสมกอนอนมต 5.2 เมอการวางแผนเกยวกบคาใชจาย ของแตละฝายไดรบความเหนชอบจากทประชม กจดใหทางานงบประมาณรวมทงหมดทงโครงการ แลวนาไปใสในโครงการ เพอเสนอฝายบรหารอนมต ไดแก สาระหรอเรองราวทจะนามาจดสมมนา ซงประกอบดวย หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา เวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย เวลาในการจดสมมนาหากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอได หรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไปการจดทาเอกสารทเกยวของกบการสมมนา ไดแก 1. โครงการสมมนาและแผนปฏบตงาน โดยปกตจะมสวนประกอบ ดงน โดยปกตจะมสวนประกอบ ดงน 1.1 ชอโครงการการสมมนา 1.2 หลกการและเหตผล 1.3 วตถประสงค 1.4 เปาหมาย


1.5 ลกษณะโครงการ 1.6 วธดาเนนการ 1.7 ระยะเวลาการดาเนนงาน 1.8 สถานทดาเนนการ 1.9 งบประมาณ 1.10 การตดตามและประเมนผล 1.11 ผลทคาดวาจะไดรบ 2. เอกสารประกอบการสมมนา ในการจดสมมนา สงทควรปฏบตอยางยงกคอ การแจก เอกสารประกอบการสมมนา ไหแกผเขารวมสมมนา เอกสารประกอบการสมมนา จะเปนขอมลทสาคญเกยวของกบสภาพปญหาหรอหนทางในการแกปญหาทเกยวของกบหวขอเรองทจดสมมนา เอกสารประกอบการสมมนาเปนเพยงลทางหรอสวนทเสรมของหวขอสมมนาไมใชเนอหาทงหมดของการสมมนา 3.รายชอผเขารวมสมมนาและหนงสอเชญเขารวมสมมนา ในการจดสมมนาตองมการปรกษาหารอกนกอนถงผทจะเขารวมการสมมนา ทงนผเขารวมควรมพนฐานความรทใกลเคยงกน จะทาใหการสมมนาบรรลผลไดดยงขน ในการจดสมมนาตองมการปรกษาหารอกนกอนถงผทจะเขารวมการสมมนา ทงนผเขารวมควรมพนฐานความรทใกลเคยงกน จะทาใหการสมมนาบรรลผลไดดยงขน เมอทราบรายชอของผทจะเขารวมสมมนาแลว สงทตองกระทาตอไป คอ การทาหนงสอเชญผเขารวมสมมนา

1.10 ประโยชนของการสมมนา 1). เกดความคดสรางสรรคในกลมผเขารวมสมมนา 2). บทสรปแนวทางแกปญหาจากการสมมนา มาจากขอมลทหลากหลาย 3). เกดความผกพนธ สามคค ในการทางานรวมกน 4). ผลจากการสมมนา เมอนาไปปฏบตมแนวโนมประสบความสาเรจมากกวา วธการปฏบตทเกดการการตดสนใจตามลาพงของใครคนใดคนหนง 5). ฝกใหเกดภาวะผนา และการทางานรวมกนเปนกลม


บทท 2 องคความรเบองตนเกยวกบศาสนา5

2.1. ความหมายของศาสนา : ศาสนา คอ วถชวตทมงสความเปนจรงสงสด/ความรอดพน‛ 2.1.1 นยามของศาสนา มหลากหลายแนวความคด ทอธบายนยามของศาสนา ไดแก 2.1.1.1 คาวา ‚Religion‛ มาจากคาภาษาลาตนวา ‚Religio‛ (Ligo + ligare) หมายถง ‚ขอผกมด/พนธสญญา‛ (Bond) ทเปนหลกใหมนษยสความเปนจรงสงสดอาศยจารตพธ (Rites) หลกความเชอ (Beliefs) และบรรทดฐาน (Norm) (Upanee, n.y.) 2.1.1.2 ศาสนา คอ วถชวต (Way of life) (เดอน คาด, 2545) ทประกอบดวยความเชอและเหตผล ทมงสความจรงเพอความรอดพน จงมลกษณะ ‚เนนวถสความรอดพน‛ 2.1.1.3 ศาสนาเปนระบบความเชอทพฒนาใหมเหตผลมากขน (สมภาร พรมทา, 2546) 2.1.1.4 ศาสนา เปนปรากฎการณในสงคมมนษย ซงจะตองมองคประกอบสาคญอยางนอยสามประการ คอ มโนภาพเรองเหนอธรรมชาต ระบบศลธรรมและพธกรรม (กรต บญเจอ, 2522: 240) 2.1.1.5 ศาสนาไมใชเพยงความเชอศรทธาเทานน แตยงมการสนองตอบทางอารมณและปฏบต ตามความรสกตอความเปนจรงสงสดดวย (อมรอน มะลลม, 2539) 2.1.1.6 ศาสนา หมายถง การทมนษยมงสความเปนจรงสงสด (ความรอดพน) ดวยความเกยวของสมพนธกบความเปนจรงสงสด (Ubanee, n.y.) 2.1.1.7 ศาสนา มนยามทสาคญสองแนว ไดแก (Angeles, 1981: 246) ก. ศาสนา เปนการอางองตอภาวะทเหนอธรรมชาต (ศาสนา คอ ความเชอศรทธาและการนมสการตอความเปนจรงสงสดทอยเกนขอบเขตโลกแหงผสสะ ทสรางและควบคมสรรพสงใหดารงอยตามพระประสงค) ข. ศาสนา เปนการอางองแนวคดทยดมนษยเปนศนยกลาง (ศาสนา คอ ความพยายามของมนษยทจะบรรลสความรอดพน) 2.1.1.8 ศาสนาเปนเรองของศลธรรม เปนเรองของความรสก เปนเรองของการเนนกฎเกณฑ และขอบงคบใหปฏบต (Edwards, 1972)

5

http://franciswut03-2.blogspot.com, 22 มถนายน 2558.

http://franciswut03-2.blogspot.com/


2.1.1.9 ศาสนา คอ ความเชอ ความศรทธาของมนษย ทมตออานาจหนงซงอยนอกเหนอไปจากตวมนษย อนเปนแหลงทเขาแสวงหาเพอความมนคงของชวต. (Galloway อางใน อมรอน, 2539) 2.1.1.10 ศาสนา คอ ชวตแหงการสรางความสมพนธกบความเปนจรงสงสด (Moore cited in William, 1973) 2.1.1.11 ศาสนา คอ ความเชอในภาวะทเปนจต (Taylor cited in William, 1976) จากการนาเสนอตวอยางนยามของศาสนาดงกลาว เหนไดวามสวนทเปนสาระสาคญ คอ ศาสนา เปนการเนนประสบการณการดารงอยของมนษย ในฐานะทมนษยมอย (Being) เพอแสวงหาความสมบรณสงสดของชวต อยางไรกตาม มนษยสานกตนวา ความสมบรณของชวตไมไดอยในสภาพชวตทตนเปนอยในภาวะปจจบน มนษยไมสามารถบรรลถงความสมบรณนในตวเอง และดวยศกยภาพของตนเทานน มนษยตองแสวงหาความสมบรณนนดวยการสรางความสมพนธกบความเปนจรงสงสด (Absolute Being) ในรายละเอยดทแตกตางกนไปของแตละศาสนา 2.1.2 ขอสงเกตเกยวกบนยามของศาสนา แมนยามของคาวาศาสนา จะมหลากหลาย แตสงทเราควรใสใจคอแกนแทของศาสนา คอ การมงสความรอดพน ไมใชในระดบความคด ความเขาใจ แตศาสนาเปนเรองระดบจตใจทมนษยมความปรารถนาทจะบรรลความบรมสขเทยงแท ถาวร นรนดร อยางไรกตาม ‚ความเชอทอ ๆ อยางเดยวไมเคยชวยใหเราเกดความซาบซงในอะไรได ‛ (สมภาร พรมทา, 2546: 17) แตตองอาศยการไตรตรองเนอหาคาสอนดวยจตใจอยางลกซงและนาไปปฏบตในการดาเนนชวตประจาวน ศาสนาจงพยายามตอบปญหาทมอยในใจของมนษยตงแตเรมตนประวตศาสตร คอ เหตผลและทมาของสงตางๆ โดยความเชอศรทธา และใชสตปญญาทาความเขาใจตอคาสอน (ความจรง) ทไดรบจากองคศาสดา ซงเชอวาไดรบมอบหมายจากพระเจา/ความเปนจรงสงสดใหเผยแสดงแกมนษย หรอองคศาสดา ทเชอวาไดบรรลถงสจธรรมอยางแทจรง (อมรอน , 2539) William B. Williamson (1976) ไดศกษาวเคราะหศาสนาตามนยามตางๆ และไดแยกประเภทของนยามศาสนาไว 5 ลกษณะ คอ 1) การนยามศาสนา ดวยการกาหนดความหมาย (มโนภาพ) ของคา (Term) ทเปนอตลกษณเฉพาะของศาสนา (เนนความแตกตางของศาสนากบศาสตรอนๆ)


2) การนยามศาสนา แบบพจนานกรม ดวยการกาหนดความหมายและการนาคา (ศาสนา) ไปใชกบสวนทเกยวของ (เนนความหมายเพอการนาคาไปใช) 3) การนยามศาสนา ดวยการเนนจดประสงค/จดหมายของศาสนา (เนนจดหมายของศาสนา) 4) การนยามศาสนา ดวยการเนนความเกยวของ สมพนธกบสงอน (เนนศาสนาในฐานะทเทาเสมอกบศาสตร/ความจรงอนๆ) 5) การนยามศาสนา ดวยการเปรยบเทยบ หรอการยกตวอยางเพอเนนถงความคลายคลง ระหวางศาสนากบสงทนามาเปรยบเทยบ (เนนศาสนาในเชงรปธรรม) อยางไรกตาม การพจารณานยามและการจาแนกประเภทของนยามศาสนา กประสบปญหา เนองจากไมสามารถครอบคลมเนอหาของคาวา ‚ศาสนา‛ ได จงจาเปนตองพจารณานยามของศาสนา โดยนาหลากหลายแนวคด/นยามมาพจารณา เพอจะไดอธบายศาสนาไดครบถวนทสด

2.2. ประเภทของศาสนา นกวชาการดานศาสนศาสตร มความเขาใจวาแนวคดเรองศาสนา เรมตนตงแตยคกอนประวตศาสตรและกอนวฒนธรรมมนษย (Prehistoric and Primal cultures) (David, 1994) แมวาในปจจบน มแนวโนมทจะกาหนดศาสนาสากล เปน 11 ศาสนา ไดแก ศาสนาโซโรอสเตอร (Zoroastrianism) ยดาห (Judaism) พราหมณ-ฮนด (Brahma-Hinduism) เตา (Taoism) ขงจอ (Confucianism) พทธ (Buddhism) เชน (Jainism) ครสต (Christianity) อสลาม (Islamism) สกข (Sikhism) ชนโต (Shinto) นกศาสนศาสตรไดแบงประเภทของศาสนาไดหลายรปแบบ ตงแตศาสนาในสมยโบราณ ศาสนาตามแหลงกาเนด ศาสนากอน/หลงวฒนธรรม/อารยธรรม ฯลฯ อยางไรกตาม ในทนขอนาเสนอสามรปแบบ ไดแก 2.2.1 การแบงประเภทของศาสนา ตามรปแบบววฒนาการของศาสนา การแบงประเภทของศาสนาตามรปแบบน สามารถแบงศาสนาไดสองประเภท คอ (เดอน คาด, 2545) 2.2.1.1 ศาสนาตามธรรมชาต (Natural Religion) หมายถง ศาสนาทนบถอธรรมชาต มความรสก สานกวาสงตางๆ ตามธรรมชาตทปรากฎ เชน แมนา ภเขา ปาไม ฯลฯ มวญญาณสงสถตอย (David, 1994) จงตองแสดงความเคารพนบถอ เนองจากมนษยไดเหนปรากฏการณตางๆ ตามธรรมชาตรอบตว จงคดและเชอวาทกอยางตองมผทาใหเกดขน ในธรรมชาตนนมสงศกดสทธทอยเหนอธรรมชาตคอยควบคม นเปนการแสดงออกของศาสนา


ดงเดม และเปนขนแรกทมนษยแสดงออกซงความสานกคดเกยวกบสงเหนอธรรมชาต หรอแนวคดวญญาณนยม (Animism) นนเอง 2.2.1.2 ศาสนาทมการพฒนาเปนองคกร (Organized Religion) หมายถง ศาสนาทมวฒนาการมาโดยลาดบ (จากขอ 1.1) เปนศาสนาทมการจดรปแบบ มการควบคมใหเปนระบบ มการกอตงในรปแบบสถาบนขน บางครงเรยกวาศาสนาทางสงคม (Associative Religion) มการจดระบบความเชอตอบสนองความจาเปนทางสงคม มการคานงถงความเหมาะสมแกสภาวะสงคมเปนหลก และกลายเปนสวนหนงของสงคม กอรปเปนสถาบนทางศาสนาขน อนเปนแหตทาใหศาสนาประเภทน มระบบและเปนสถาบนถาวรในสงคมสบมา มระบบและรปแบบของตวเอง เชน ศาสนายว ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาฮนดและศาสนาพทธ เปนตน 2.2.2 การแบงประเภทของศาสนา โดยพจารณาจากผนบถอศาสนา การแบงศาสนาตามรปแบบน สามารถแบงศาสนาไดสามประเภท คอ 2.2.2.1 ศาสนาเผา (Tribal Religion) หมายถง ศาสนาของคนในเผาใดเผาหนง ซงเปนความเชอของชนกลมในเผา เชน ศาสนาของคนโบราณเผาตางๆ ทไดพฒนาการขนเปนศาสนาของชาต ม แปดศาสนา คอ ศาสนาฮนด ศาสนาเชน ศาสนายดาย ศาสนาชนโต ศาสนาขงจอ ศาสนาสกข และศาสนาโซโรอสเตอร เนองจากเรมตนของศาสนานนๆ มการนบถอในชาตใดชาตหนงหรอเผาหนงมากอน เชน ศาสนาฮนด เรมตนมผนบถอกนเฉพาะชาวอนเดย ศาสนาโซโรอสเตอร เรมตนมผนบถอเฉพาะชนเผาเปอรเซย ศาสนายดาย เรมตนมผนบถอเฉพาะในหมชาวอสราเอล ศาสนาชนโต เรมตนมการนบถอเฉพาะในหมชาวญปน และศาสนาขงจอ เรมตนมผนบถอเฉพาะในหมชาวจน 2.2.2.2 ศาสนาโลก (World Religion ) หมายถง ศาสนาทมผนบถอ ไมไดจากดวงอยเฉพาะกลมบคคลกลมใด กลมหนง หรอชาตใดชาตหนงเทานน แต มผนบถอศาสนากระจดกระจายไปทวโลก ไดแก ศาสนาพทธ ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม 2.2.2.3 ศาสนากลม (Segmental Religion ) หมายถง ศาสนาทถอกาเนดจากศาสนาใหญๆ หรอมลกษณะเปนนกายยอยของศาสนาหนง ซงเกดขนจากสาเหตความกดดนทางสงคม เชน การเหยยดสผว สทธทางกฎหมายความไมเทาเทยมกน เปนตน กลมบคคลทเสยเปรยบทางสงคมมความประสงคทจะแกปญหาเหลาน และธารงไวซงวฒนธรรมของตนเอง จงฟนฟลทธศาสนา และระบบทางสงคมใหเปนของตวเองขนมาใหม ทาการรวบรวมผคนทประสบภาวะเชนเดยวกน และทาการเผยแผศาสนาและวฒนธรรมในตางแดน เชน กลมชาว


พทธในอนโดนเซย กลมมสลมดาในอเมรกา กลมโซโรอสเตอรในอนเดย กลมฮนดในอาฟรกาใต เปนการรวมสมาชกกลมเขาดวยกน อาศยศาสนาเปนศนยรวมจตใจใหเปนกลมเดยวกน 2.2.3 การแบงศาสนาตามหลกคาสอนการแบงศาสนาตามรปแบบน ไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ดวยการแบงศาสนาออกเปนสองประเภท ไดแก 2.2.3.1 ศาสนาประเภทเทวนยม (Theistic Religion ) หมายถง ศาสนาซงมหลกการและคาสอนทวาความเปนจรงสงสด (Supreme/Absolute Being) เปนแกนคาสอน ไดแก ศาสนาพราหมณ-ฮนด ศาสนาสกข ศาสนายดาห ศาสนาโซโรอสเตอร ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม บางครงมการรวบรวมเอาศาสนาเตาและศาสนาขงจอเขาไปดวย ซงมขนอยทการตความและอธบายศาสนาทงสองดงกลาว 2.2.3.2 ศาสนาประเภทอเทวนยม (Atheistic Religion) หมายถง ศาสนาทมหลกการและมคาสอนทเนนมนษยเปนศนยกลางคาสอน ไดแก ศาสนาเชน ศาสนาพทธ และศาสนาขงจอ (แลวแตการตความ) ซงมคาสอนทปฏเสธบทบาทและความสาคญของความเปนจรงสงสดทมลกษณะเปน ‚อตตา/ตวตน‛ (Absolute person) แตเนนเรองการกระทาของมนษยโดยตรง คอ เนนเฉพาะความรท ‚เปนจรง มประโยชนและเหมาะสมตอกาละเทศะ‛ (สเชาวศ พลอยชม, 2546: 11) เพอบรรลความรอดพน

2.3. ลกษณะของศาสนา การอธบายลกษณะของศาสนา จะนาเสนอตามการแบงประเภทของศาสนาตามรปแบบของหลกคาสอน (หวขอ 2.3) ซงแบงศาสนาเปนสองประเภท คอ ศาสนาแนวเทวนยมและอเทวนยม 2.3.1 ศาสนาประเภทเทวนยม 2.3.1.1 แนวคาสอน ศาสนาแนวเทวนยม มแนวคาสอนทสาคญดงน ก. เชอวามความเปนจรงสงสด/พระเจา ซงมลกษณะเปนพระผเปนบคคลทมอย (Absolute person) ผทรงสรรพานภาพ ทรงสรางสรรพสง ทรงบารงเลยง ทรงรกษาและทรงปกครองสรรพสงอยตลอดเวลา ข. เชอวาความเปนจรงสงสดมองคเดยว (Monotheism) หรอหลายบคคลแตเปนหนงเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงเชอในความเปนจรงสงสด/พระเจา ททรงสรางสรรพสง ทรงเปนบอเกดและทรงอยเบองหลงสถานการณตางๆ ทเกดขน ค. คาสอนของศาสนาเนนใหมนษยมความเชอมนอยกบความเปนจรงสงสด/พระเจา โดยเนนวา


1) ทกสรรพสง เกดจากการสรางสรรคของความเปนจรงสงสด/พระเจา พระองคเปนพนฐานและบอเกดของสรรพสง 2) พระองคทรงเปนผกาหนดวถชวตของมนษย มคาสอนวามนษยเกดจากการสรางสรรคของพระองค ฉะนน ความเชอในรปนจงผกพนมนษยใหอยกบความเปนจรงสงสด/พระเจา 3) มนษยตองมความเชอศรทธาตอความเปนจรง/พระเจาอยางสนเชงวา พระองคทรงเปนผประทานชวต และดวยความเชอนเอง มนษยจงตองสานกตนวา ชวตมนษยตองพงพง และสานกในพระมหากรณาธคณของพระองคอยเสมอ 2.3.1.2 ววฒนาการ : การพงพง/อาศยสงเหนอธรรมชาต เพอเขาถงสจธรรมจากแนวคาสอนดงกลาวทนาเสนอขางตน ทาใหเหนววฒนาการของศาสนาแนวเทวนยม ตามเกณฑการแยกประเภทของความเชอ ดงน (เดอน คาด, 2545) ก. เอกเทวนยม (Monotheism) มความเชอวาทกสงทมอย เกดจากการสรางสรรคของความเปนจรงสงสด/พระเจาเพยงองคเดยวเทานน ฉะนน จงถอวาพระเจาเพยงองคเดยวทสามารถสรางสรรคทกสงทกอยางขนในโลก คาสอนเชนนพบไดในศาสนายดาย ศาสนาครสตและอสลาม ข. พหเทวนยม (Polytheism) มความเชอตอความเปนจรง/เทพเจาหลายองค โดยถอวาสรรพสงเกดจากเทพเจาหลายองค ทรงบญชาใหเปนไปโดยแตละองคทรงปฏบตหนาทตางๆ กน คาสอนเชนน พบไดในศาสนาฮนด และศาสนาชนโต ความเชอแนวพหเทวนยมน มหลายลทธ/ศาสนาดวยกนทถอวามเทพเจาพนดน มหาสมทรและพระอาทตย เปนตน ลกษณะตางๆ (Aspects) ของสงตางๆ ในธรรมชาตแตละประเภท จะตองมเทพเจาประจาทงสน นอกจากนน เทพเจายงมหนาทตรวจดความประพฤตของมนษย แมในบางวฒนธรรมยงมความเชอเกยวกบเทพเจาวา เปนเทพประจาบานเรอน ประจาหมบาน ประจาเผา เพอทาหนาทคอยพทกษมนษยเหลานน ค. สรรพเทวนยม (Pantheism) มความเชอวา ความเปนจรง/เทพเจา และจกรวาลเปนอนหนงอนเดยวกน จนไมอาจจะแยกออกจากกนได ทกสงทมอยนน อยในความควบคมดแลของเทพเจา ทกสงมเทพเจาประจา/สงสถตอยทงสน เชน ดวงอาทตย กมเทพสรยน ดวงจนทรกมเทพจนทรา แมนากมพระแมคงคา แผนดนกมพระแมธรณ ตนไมกมรกขเทวดา เปนตน


2.3.2 ศาสนาประเภทอเทวนยม 2.3.2.1 ความหมายของอเทวนยม คาวา ‚อเทวนยม‛ มความสองประการ คอ ก. ศาสนาประเภททมหลกการและหลกคาสอนซงไมมความเปนจรงสงสด/พระเจาเปนศนยกลาง โดยสอนวาไมมพระเจา (God) หรอความเปนจรงสงสดทสรางสรรพสง สรรพสงเกดขน ตงอย ดาเนนการและสญสลายไปตามเหตปจจย หรอสอนเฉพาะความจรง มประโยชนและเหมาะสมตอกาละเทศะเฉพาะบคคลนนๆ เนองจากมความคดวา การรจกพระเจา (ความเปนจรงสงสด) ไมมประโยชนตอความรอดพน ข. แนวคดวตถ/สสารนยมทปฏเสธความมอยของความเปนจรงสงสด/พระเจา ทไมอาจพสจนไดดวยวธการทางวทยาศาสตร กลาวคอ การยอมรบเฉพาะความเปนจรงทรบรและพสจนความจรงไดดวยวธการทางวทยาศาสตรเทานน จากการพจารณาความหมายของอเทวนยม ทาใหเราเขาใจไดวา นกวทยาศาสตรกไดชอวาเปนอเทวนยมดวย เนองจากเนอหาและเรองท นกวทยาศาสตรพสจนทดลองนน ไมเกยวกบความเปนจรงสงสด /พระเจา นกวทยาศาสตรมแนวโนมอยในกลมวตถ/สสารนยม เนองจากสนใจศกษาคนควาเฉพาะความเปนจรง (ขอเทจจรง) ทสามารถพสจนไดตามวธการทางวทยาศาสตรเทานน จงสรปไดวา อเทวนยมเนนความเปนจรงทพสจนไดในชวตปจจบนน มากกวาความเปนจรงทเปนความเชอ ทไปผกพนอยกบภาวะเหนอธรรมชาต 2.3.2.2 ววฒนาการ : การขจดอวชชาภายในตนเอง สการรแจงตอสจธรรมดวยการบาเพญเพยรอยางจรงจง ศาสนาอเทวนยมพฒนาขนมาจากการปฏเสธอานาจภายนอกตวมนษย หรอปฏเสธการมอย/บทบาทของภาวะทอยเหนอธรรมชาต หนมามงเนนใหความสาคญทางจตใจภายในตวตนของมนษยเอง คดวาภายในตวตนของมนษยมคณวเศษแฝงอย ความด ความชว อนตรายและความปลอดภยกมอยในตวของมนษยเอง ถาคนหาความจรงภายในตนเอง จะทาใหขจดอวชชา จนสามารถพบ ทาใหเขาใจโลก และชวต จงแสวงหาความจรงโดย ก. การบาเพญทกขกรยา (Self Mortification) หมายถง การทรมานตนเอง เพอแสวงหาคณวเศษ เนองจากมความเชอวาการเซนสงเวยสงเหนอธรรมชาต ไมไดเปนวธทดพอทจะพบและเขาใจความจรง แตเชอวาตองดวยการแสวงหาคณวเศษในตนเอง โดยเฉพาะการกาจดกเลสภายในจต อาศยการทรมานรางกาย ซงตองอาศยความเพยรแรงกลา และความอดทนเปนพเศษ เชน การนอนบนหนาม ยางตวบนเตาไฟ อดอาหาร เฆยนตตนเองอยเสมอ เปนตน จะชวยขจดกเลสและพบสจธรรมของชวต ข. การประพฤตตนอยางผศกดสทธ (Holy Life) เปนพฒนาการจากขนแรก เนองจากมนษยมววฒนาการทางปญญาสงขน อาศยประสบการณและความเพยรพยายาม เพอ


คนหาสจธรรมของชวต โดยการไมตองอางองอานาจของสงเหนอธรรมชาต แตพยายามใชสตปญญาไตรตรองอยางรอบคอบ จนสามารถเขาถงความรอดพนได แลวนาผลการคนควาทตนไดประสบมานน ประกาศสงสอนมนษยอนๆ ใหรตามไปดวย

2.4. องคประกอบของศาสนา จากตวอยางนยามของศาสนาทไดนาเสนอไปขางตน ทาใหเขาใจวาศาสนาเปนปรากฏการณทางจต เปนวถชวตมนษย ศาสนาจงเปนบอเกดของคณคาและวฒนธรรม ซงมความสมพนธ เชอมโยงกบประวตศาสตรมนษยชาต นกวชาการดานศาสนศาสตร ไดวเคราะหองคประกอบของศาสนาทหลากหลาย แตองคประกอบสาคญม 5 ประการ (เดอน คาด, 2545) ไดแก 2.4.1 ศาสดา หมายถง ผกอตง/สถาปนาศาสนา หรอใหหลกคาสอนเพอบรรลความรอดพน/สจธรรม ซงมลกษณะแตกตางไปตามประเภทของศาสนา ไดแก 2.4.1.1 ศาสดาศาสนาแนวเทวนยม หมายถง พระเจาทเสดจมาเปนมนษย หรอศาสนทตของพระองค ซงดาเนนตามพระประสงค ทจะชวยเหลอกอบกมนษยใหพนบาปหรอความทกขทรมาน จงไดแสดงพระองคใหปรากฏแกมนษยในลกษณะตางๆ กลาวคอ ก. ศาสดาทเปนพระเจา/เทพเจาทเสดจลงมาเปนมนษย (Divine Incarnation) หมายถง องคพระเจา หรอเทพเจาทเสดจลงมาเปนมนษย ทรงสถาปนา/ปฏรป/ปกครองศาสนาดวยพระองคเอง ไดแก พระนารายณอวตาร (พระวษณ) ซงเปนพระเจาในศาสนาพราหมณ -ฮนด (ตรมรต /Trimurti) พระเยซครสตเจาในศาสนาครสต ซงครสตชนเชอวาพระองคเปนพระเจา (พระบตรในพระตรเอกภาพ /Trinity) ผเสดจมาบงเกดเปนมนษย นอกจากนน ในพระพทธศาสนา แนวมหายานแบบทเบตกเชอในเรองการบงเกดเปนมนษยดวย คอ เชอวาองคทะไลลามะ ผเปนประมขทางศาสนจกรและอาณาจกรของทเบต เปนพระอวโลกเตศวรโพธสตว ทเสดจมาบงเกดเปนมนษย ข. ศาสดาทเปนนกพรตหรอฤาษ (Seers) ซงบาเพญตบะอยางแรงกลา สามารถไดเหน ไดยนเสยงทพยขณะจตใจสงบ จดจาคาของพระเจา/เทพเจาได และนามาจารกเปนลายลกษณอกษร กลายเปนคมภรทางศาสนาขน เชน คมภรพระเวท ซงเปนศรต (Sruti) หมายถงพระดารสของพระเจาทตรสแกพวกพราหมณ ใหนามาสอนแกมนษยตอๆ กนไป ค. ศาสดาทเปนประกาศก (Prophets) หมายถง ผประกาศขาวด หรอคาสอนของพระเจา และทานายเหตการณตางๆ ทจะเกดกบมนษยในโอกาสตางๆ เชน โมเสส ในศาสนายดาห ศาสดาพยากรณ/ประกาศกไมไดตงศาสนาขนมาใหม แตไดนาพระดารสของพระ


เจาใหคนทวไปปฏบตตาม ในศาสนาครสตถอวาศาสดาพยากรณ/ประกาศกทกทานในศาสนายดาห คอ ผเตรยมทางไวสาหรบพระเยซครสตเจา ใน ศาสนาอสลามกยอมรบวามศาสดาพยากรณ/ประกาศก (นะบ) มาแลวเปนอนมาก เชน โมเสส ในศาสนายดาห และพระเยซครสตเจาในศาสนาครสต ศาสดาพยากรณหรอนะบเหลานน คอ ศาสดาพยากรณ/ประกาศกของพระเจา แตในศาสนาอสลามถอวานะบมฮมมด เปนศาสดาองคสดทาย ทาหนาทเปนศาสนทตของพระเจา 2.4.1.2 ศาสดาศาสนาแนวเทวนยม หมายถง มนษยผคนพบหลกสจธรรมดวยตนเอง หรอรวบรวมหลกธรรมคาสอน แลวนามาประกาศเผยแผแกผอน และตงศาสนาของตนขน โดยสอนใหพงตนเอง ไมตองกราบไหววงวอนขอพรจากสงเหนอธรรมชาต เพอความรอดพน ไดแก ก. ศาสดาทตรสรดวยตนเอง (Enlightened One) ดวยความพากเพยร ตดสละ บาเพญตน จนพบความจรงของชวต ไดแก พระสมมาสมพทธเจา ข. ศาสดาทบาเพญพรต จนบรรลสจธรรม (Extremist) เนนการสละโลก และการบาเพญพรตแบบทรมานตนดวยหลกอหงสาอยางยงยวด จนพบความจรงของชวต ไดแก ศาสดาในศาสนาเชน ทเรยกวา ตรถงกร มอย 24 องค องคสดทายนามวา มหาวระ (Mahavira, ราวป 599 กอน ค.ศ.) ทสอนใหปฏเสธเทวนยมแบบพราหมณ ยนยนวาชวตเปนไปตามชะตากรรมนยม (Fatalism) ค. ศาสดาทเปนนกปราชญ (Scholastic Sages) ไดแก ศาสดาทไมไดออกบวชเปนสมณะ หรอนกพรต แตดาเนนชวตอยอยางผครองเรอน แตสนใจในศาสนา และการปฏบต เขาใจสจธรรมแตกฉาน รวบรวมระบบจรยธรรม หลกปฏบตตนในครอบครวและสงคม เชน ขงจอ หรอเลาจอ เปนตน 2.4.2 พระคมภรหมายถง รองรอยทเปนลายลกษณอกษร บนทกพระดารส/พระวาจาของพระเจา รวมทงคาสอน ธรรมปฏบตของศาสดา และสานศษยทสาคญ หรอขอความทบนทกเหตการณเกยวกบศาสนาททองจา แลวจดบนทก เปนลายลกษณอกษรในเวลาตอมา ซงจดไวเปนหมวดหมตามลกษณะของแตละศาสนา 2.4.2.1 ศาสนาแนวเทวนยม พระคมภรเปนรองรอยถงพระวจนะหรอคาสงของพระเจาแลว นอกจากนนยงเปนการบนทกประวตศาสตรของมนษยชาตทสมพนธกบพระเจาดวย พระคมภรของศาสนาแนวเทวนยม ไดแก อเวสตะ (The Avesta, ศาสนาโซโรอสเตอร) พระเวท (The Vedas, ศาสนาพราหมณ-ฮนด) โตราหและทลมด (The Torah and Talmud, ศาสนายดาห) ไบเบล (The Bible, ศาสนาครสต) อลกรอาน (The Quran, ศาสนาอสลาม) และ


ครนถะสาหพ (The Granth, ศาสนาสกข) และ โคยก นฮอนง เยนง-ชก มนโย-ช (Ko-Ji-Ki Nihon-Gi Yengi-Shiki Munyo-Shu, ศาสนาชนโต) 2.4.2.2 ศาสนาแนวอเทวนยม พระคมภร เปนบนทกคาสอนของศาสดาทสอนเรองธรรมชาตของโลก และชวต รวมทงลาดบเหตการณทศาสดาแสดงหลกธรรมคาสอน และบคคลผทเกยวของ อธบายสภาวะธรรมชาต และการกระทาของมนษย และยงรวมถงหลกธรรมปฏบตในการเปนศาสนกชนดวย พระคมภรของศาสนาแนวอเทวนยม ไดแก เตา เตก เกง (Tao Te Ching, ศาสนาเตา) เกงและช (The Ching and Shu, ศาสนาขงจอ) พระไตรปฎก (The Tripitaka, ศาสนาพทธ) และ อาคมะ (The Agama, ศาสนาเชน) 2.4.3 ศาสนบรกร (นกบวชหรอสาวก) หมายถง ผทพระเจาทรงเลอกสรร หรอผสละตนเองเพอภารกจของศาสนาทตนนบถอ และประกาศตนเปนสาวก หรอผภกดตอองคศาสดา ศาสนาแนวเทวนยม ศาสนบรกร คอ ผทพระเจาทรงเลอกสรร ใหดาเนนภารกจของศาสนา มหนาทเกยวของกบชวตของคนทงปวง ตงแตเกดจนตาย การเปนผนาในการประกอบศาสนกจตางๆ เปนผกาหนดรปแบบพธกรรม วนเวลา ในการประกอบศาสนกจ โดยผานกระบวนการฝกฝนอบรมอยางเขมขน ศาสนบรกรของศาสนาแนวเทวนยมมทงการถอโสดและการมครอบครวได ขนกบหลกปฏบตของแตละศาสนา ศาสนาแนวอเทวนยม ศาสนบรกร คอ ผเขาสธรรมวนยปฏบตตามหลกของศาสดา/ศาสนา มการฝกฝน อบรม ขดเกลาชวตมงสความรอดพน นอกจากนนยงตองทาหนาทฝกฝนอบรมศาสนกชน ชวยเหลอสงคม และเปนผนาในการประกอบศาสนกจ 2.4.4 ศาสนสถานหมายถง สถานทเกดขนของศาสนา อนเกยวกบชวตของพระศาสดา เชน สถานทประสต สถานทแสดงหลกธรรมคาสอน รวมทงสถานทประชมกลมสาวกในระยะแรก โดยมรองรอยหลกฐานทางประวตศาสตรรบรองวาเปนปชนยสถาน เนองจากเปนสถานททเกยวของกบพระศาสดา และการเกดขนของศาสนา เชน วหารทองคา แหงเมองอมฤตสระ ในแควนปญจาบ (ศาสนาสกข) เปนตน 2.4.5 สญลกษณหรอพธกรรม (ศาสนพธ) แตละศาสนายอมมพธกรรมเปนเครองหมาย หรอสญลกษณแตกตางกนไป โดยใชสงทเปนรปธรรมแทนสงทเปนนามธรรม ซงมความหมายอนละเอยดลกซงโดยผานศาสนพธ และศลปกรรมตางๆ ทรวมความเปนหนงเดยวกนของศาสนก เมอพบสญลกษณเหลาน ทาใหเขาใจในทนทวาเปนเรองของศาสนานนๆ เชน พบธรรมจกร กทราบไดวาเปนสญลกษณของศาสนาพทธ เปนตน ศาสนพธ (พธกรรม) เปนสญลกษณอยางหนงทเชอมสมพนธระหวางมนษยกบศาสนา ซงอาจจะเปนพธกรรมทปฏบตเปนสวนบคคล หรอสวนรวม ไดแก สวดภาวนาสวนตว หรอการ


รวมศาสนพธในโบสถ/ วด/มสยด ซงมบรรยากาศแหงความศกดสทธอยดวย ศาสนพธ (พธกรรม) เปนสญลกษณทางศาสนา เนองจาก เปนแนวทางการรกษาศาสนธรรม และเปนเครองมอสงเสรมความเชอศรทธาตามหลกคาสอนในศาสนา ทาใหเกดความสมพนธกบความจรงในศาสนา โดยเฉพาะอยางยงเปนเครองหมายทแสดงออกทเหนไดชดเจนทสดเปนรปธรรม เครองหมายศาสนาแบงออกไดหลายประเภทตามหลกการของศาสนานนๆ เชน ดานประตมากรรม สถาปตยกรรมและจตรกรรม เปนตน แตละศาสนาจะตองมศาสนพธของตนเอง ซงเปนเครองหมายหรอสญลกษณแตกตางกนไปตามประเภทรปแบบและอดมคตของ แตละศาสนา


บทท 3 องคความรเบองตนเกยวพระพทธศาสนา

3.1 ความหมายของค าวาพทธะและพทธศาสนา6 5 ป 6 เดอน ทผานมาความหมายของคาวาพทธะและพทธศาสนาวนทพระรตนตรยครบองค 3 ในพระพทธศาสนา พทธะ ตามภาษาบาล พทธ แปลวา "ผร ผตน ผเบกบาน" หมายถงบคคลผตรสรอรยสจ 4 แลวอยางถองแท พระสมมาสมพทธเจา เปนพระบรมศาสดาของพระพทธศาสนา ทงฝายเถรวาท และมหายาน ตางกนบถอพระพทธเจาวาเปนศาสดาของตนเหมอนกน แตรายละเอยดปลกยอยตางกน -ฝายเถรวาท ใหความสาคญกบพระพทธเจาองคปจจบน คอ พระโคตมโคดมพทธเจา และกลาวถงพระพทธเจาในอดตกบในอนาคตบางแตไมใหความสาคญเทา -ฝายมหายาน นบถอพระพทธเจาของฝายเถรวาททงหมด และมการสรางพระพทธเจาเพมเตมขนมาจนบางองคมลกษณะคลายเทพเจาของศาสนาฮนดตามคมภรฝายพทธ ถอกนวา พระพทธเจา พระโคตมโคดม พระองคดารงพระชนมชพอยระหวาง 80 ปกอนพทธศกราช จนถงเรมพทธศกราช ซงเปนวนปรนพพาน ตรงกบ 543 ปกอนครสตกาลตามตาราไทยอางองปฏทนสรยคตไทย และปฏทนจนทรคตไทย และ 483 ปกอนครสตกาลตามปฏทนสากล "พระพทธศาสนา" คาวา พระพทธศาสนา ประกอบดวยคาวา พทธะ ซงแปลวา ผร กบคาวา ศาสนา ทแปลวา คาสงสอน รวมกนเขาเปน พทธศาสนา แปลวา คาสงสอนของผร เมอพดวา พทธศาสนา ความเขาใจกตองแลนเขาไปถงลทธปฏบต และคณะบคล ซงเปนผปฏบตในลทธปฏบตนน ไมใชมความหมายแตเพยงคาสงสอน ซงเปนเสยงหรอเปนหนงสอ หรอเปนเพยงตารบตาราเทานน พระพทธศาสนาทเราทงหลายในบดนไดรบนบถอและปฏบตเนองมาจากอะไร คอเราไดอะไรจากสงทเรยกวา พระพทธศาสนา นนมานบถอปฏบตในบดน เมอพจารณาดแลวกเหนวา เราไดหนงสอ อยางหนง บคคล อยางหนง หนงสอนนกคอตาราทแสดงพระพทธศาสนา บคคนนกคอพทธศาสนกทแปลวาผนบถอพระพทธศาสนา พทธศาสนกนมใช

6

http://www.phutthathum.com, 21 มถนายน 2558.

http://www.phutthathum.com/


หมายเพยงแตคฤหสถ หมายความถงทงบรรพชตคอนกบวช และคฤหสถคอผ ซงนบถอพระพทธศาสนา พดอกอยางหนงไดแก พทธบรษทคอหมของผนบถอ พระพทธเจา ดงทเรยกวา ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา แตในบดนภกษณไมมแลว กมภกษกบสามเณรและอบาสกอบาสกา หรอบคคทเรยกวา พทธมามกะ พทธมามกา กรวมเรยกวาพทธบรษทหรอพทธศาสนกทงหมด คอในบดนมหนงสอซงเปนตาราพระพทธศาสนา และมบคคลซงปนพทธศาสนกหรอเปนพทธบรษท ทง 2 อยางน หนงสอกมาจากบคคลนนเอง คอ บคคลทเปนพทธศาสนกหรอเปนพทธบรษทไดเปนผทาหนงสอขน และบคคลดงกลาวนกไดมสบตอกนเรอยมาตงแตสมยพทธกาล และสบตอมาตงแตจากทเกดของพระพทธศาสนา มาจนถงในตางประเทศของประเทศนน ดงเชนในประเทศไทยในบดน คอวาไดมพทธศาสนกหรอพทธบรษทสบตอกนมา จงมาถงเราทงหลายในบดน และเราทงหลายในบดนกไดเปนพทธศาสนกคอพทธบรษทในปจจบน และคนรนตอ ๆ ไปกจะสบตอไปอก เมอทราบวา เราในบดนไดทราบพระพทธศาสนาจากหนงสอและจากคณะบคคลซงเปนพทธศาสนก ดงทกลาวมาโดยยอนแลว กควรจะทราบตอไปวา เมอศกษาจากหนงสอและบคคลท เปนพทธศาสนกชนท เปนครบาอาจารยตอ ๆ กนมา จ งไดทราบวาตนเดมของพระพทธศาสนานน กคอ "พระพทธเจา" คาวา พระพทธะ แปลวา พระผร ในภาษาไทยเราเตมคาวา เจา เรยกวา พระพทธเจา คอเอาความรของทานมาเปนชอ ตามพทธประวตททราบจากหนงสอทางพระพทธศาสนา ดงกลาวนน พระพทธเจากเปนบคคลคอเปนมนษยเรานเอง ซงมพระประวตดงทแสดงไวในพระพทธประวต แตวาทานไดคนควาหาความร จนประสบความรทเปนโลกตระ คอความรทเปนสวนเหนอโลก หมายความงาย ๆ วา ความรทเปนสวนโลกยะหรอเปนสวนโลกนน เมอประมวลเขาแลวกเปนความรทเปนในดานสรางบาง ในดานธารงรกษาบาง ในดานทาลายบาง ผรเองและความรนนเองกเปนไปในทางคดโลก ซงตองเปนไปตามคตธรรดาของโลก ตองแก ตองเจบ ตองตาย เพราะตองเกยวของอยกบโลก นอกจากนยงเปนทาสของตณหาคอความดนรนทะยานอยากของใจ ถงจะเปนเจาโลกแตไมเปนเจาตณหา ตองเปนทาสของตณหาในใจของตนเอง จงเรยกวายงเปนโลกยะ ยงไมเปนโลกตตรคออยเหนอโลก แตความรทจะเปนโลกตระ คออยเหนอโลกได นนจะตองเปนความรททาใหหลดพนจากกเลสและกองทกขด งกลาวได พระพทธเจาเปนมนษยคนแรกทไดปฏญญาพระองควาเปนผตรสรพระธรรม ซงทา ใหเปนโลกตระคออยเหนอโลก คอทาใหทานผรนนเปนผพนจากกเลสและกองทกขดงกลาวนน ทานผประกอบดวยความรดงกลาวมาน และประกาศความรนนสงสอน ไดชอวาเปนพระพทธเจา ซงเปนตนเดมของพระพทธศาสนา


พระธรรม ทแรกกเปนเสยงทออกมาจากพระโอษฐของพระพทธเจา เปนเสยงทประกาศความจรงใหบคคลทราบธรรมะทพระองคไดตรสร เพราะฉะนน เสยงทประกาศความจรงแกโลกนกเรยกกนวาพระธรรมสวนหนง หรอเรยกวาพระพทธศาสนา คอเปนคาทออกมาจากพระโอษฐของพระพทธเจา เปนคาสง เปนคาสอน ขอปฏบตทคาสงสอนนนช กเปนพระธรรมสวนหนง ผลของการปฏบตกเปนพระธรรมสวนหนง เหลานเรยกวาพระธรรม หมชนไดฟงเสยงซงออกจากพระโอษฐของพระพทธเจา ไดความรพระธรรมคอความจรงทพระพทธเจาทรงสงสอน จนถงไดบรรลโลกตตรธรรม ธรรมะทอยเหนอโลกตามพระพทธเจา เรยกวา พระสงฆ คอหมของชนทเปนสาวกคอผฟงของพระพทธเจา ซงเปนผรพระธรรมตามพระพทธเจาได พระสงฆดงกลาวนเรยกวาพระอรยสงห มงเอาความรเปนสาคญเหมอนกน ไมไดมงวาจะตองเปนคฤหสถหรอจะตองเปนบรรพชต และเมอรพระธรรมของพระพทธเจากประกาศตนนบถอพระพทธเจา ทมศรทธาแกกลากขอบวชตาม ทไมถงกบขอบวชตามกประกาศตนเปนอบาสกอบาสกา จงไดเกดเปนบรษท 4 ขน คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ในบรษท 4 น หมของภกษกเรยกวาพระสงฆเหมอนกน แตเรยกวาสมมตสงฆ สงฆโดยสมมต เพราะวาเปนภกษตามพระวนยดวยวธอปสมบทรบรองกนวาเปนอปสมบนหรอเปนภกษขน เมอภกษหลายรปมาประชมกนกระทากจของสงฆกเรยกวา สงฆ พระพทธเจา พระธรรม พระสงฆทเปนอรยสงฆทง 3 น รวมเรยกวา พระรตนตรย ซงเปนสรณะทพงอยางสงสดในพระพทธศาสนา ความเปนอรยสงฆนนเปนจาเพาะตน สวนหมแหงบคคลทดารงพระพทธศาสนาสบตอมากคอพทธบรษทหรอพทธศาสนกดงกลาวมาขางตน ในพทธบรษทเหลาน กมภกษสงฆนแหละเปนบคคลสาคญ ซงเปนผพลชวตมาเพอปฏบตดารงรกษาพระพทธศาสนา นาพระพทธศาสนาสบ ๆ ตอกนมา จนถงในบดน - การศกษาพทธประวต ควรเ รยนรเกยวกบลกษณะสงคมของชมพทวปในสมยพทธกาลพอสงเขปเพอความเขาใจและสามารถจะจาเนอหา ตลอดจนสถานทตงของเมองตาง ๆ รวมทงชอกษตรยผปกครองแตละแควนไดโดย ไมสบสน และเมอคนสวนใหญนกถงพระพทธศาสนาหรอพระพทธเจา กจะนกถงประเทศอนเดยเปนสวนใหญในฐานะทเปนดนแดนทเปนจดกาเนดของพระพทธเจา แตตามภมศาสตรในสมยพทธกาลนนยงไมมการแบงแยก


ดนแดนเหลานเปนประเทศอนเดย เนปาล หรอประเทศใด แตรวมเรยกดนแดนสวนนวาเปน ‚ชมพทวป‛ 7

ในสมยพทธกาล คอสมยทพระพทธเจายงด ารงพระชนมชพอยนน ชมพทวปยงมไดแบงเปนประเทศตาง ๆ ดงกลาวมาขางตน หากแบงเปน นครรฐ หรอ แควน ตาง ๆ เทาทพบหลกฐานปรากฏ ม 21 แควน ดงน

แควนในอดต

เมองหลวง ชอปจจบน

ทตงในปจจบน ปกครองโดย

1 มคธ ราชคฤห ราชคระ มณฑลพหาร พระเจาพมพสาร, พระเจาอชาตศตร

2 โกศล สาวตถ สะเหตมะเหต

มณฑลโอธ พระเจามหาโกศล, พระเจาปเสนทโกศล

3 วชช เวสาล หรอ ไพศาล

เบสาร บนฝงตะวนออกของแมน าคนธกะ

มการปกครองแบบสามคคธรรม

4 วงสะ โกสมพ อลลาฮาบด

ใตแมน ายมนา พระเจาอเทน

5 อวนต อชเชน อชเชน ทางตะวนออกเฉยงเหนอของแควนอสกะ

พระเจาจณฑปตชตปกครอง

6 สกกะ กบลพสด รมมนเด แขวงเปชวาว เขตประเทศเนปาล

พระเจาสทโธทนะ

7

https://th.wikipedia.org/wiki/ประวตศาสนาพทธ, 21 มถนายน 2558.

https://th.wikipedia.org/wiki/ประวตศาสนาพทธ


(ราชวงศศากยะ)

7 โกลยะ เทวทหะ หรอ รามคาม

- เขตประเทศเนปาล ราชวงศโกลยะ

8 มลละ กสนารา หรอ กสาวด

กาเซย บรเวณทแมน าคนธกะบรรจบกน

มลละกษตรย

9 กาส พาราณส เบนาเรส บรเวณแมน าคงคากบแมน ายมนาบรรจบกน

-

10 คนธาระ

ตกกสลา - ลมแมน าสนธตอนบน -

11 องคะ จมปา ภคลปรมณ

มณฑลเบงกอล -

12 เจต โสตถวด - ถดจากแควนอวนตไปทางตะวนออกเฉยงใต

-

13 กร อนทปตถ - มลฑลปญจาบ -

14 ปญจาละ

กมปลละ - มลฑลอครา -

15 กมโพชะ

ทวารกะ - ใตแควนคนธาระ -

16

มจฉะ สาคละ - ระหวางแมน าสนธกบแมน ายมนาตอนบน

-

17 สรเสนะ

มถระมตตรา - ระหวางแมน าสนธกบแมน ายมนาตอนลาง

-


18 อสสกะ โปตล - ลมแมน าโคธาวาร -

19 ภคคะ สสงมารคระ - - -

20 วเทหะ มถลา - - -

21 องคตตราปะ

อาปณะ

......จนถงสมยเจาชายสทโธทนะ หรอพระเจาสทโธทนะ แหงนครกบลพสด กบ เจาหญงสรมหามายา หรอ พระนางสรมหามายาแหงกรงเทวทหะไดอภเษกสมรสแลวทรงปกครองกรงกบลพสดแหงแควนสกกะ และทรงใหกาเนดพระราชโอรสคอ เจาชายสทธตถะ ทงสองพระองคจงทรงเปนพระพทธบดาและพระพทธมารดา พระนางสรมหามายานน ทรงอธษฐานตงปณธานเพอเปนพระพทธมารดาครงสมยอดตกาลในยคของพระวปสสพทธเจามาตรสร นบแตนนจงทาใหพระนางมมโนมนในการบาเพญบารมเพอการทจะไดเปนพระพทธมารดาของพระโพธสตวซงจะมาตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต พระนางทรงเปนสตรททรงมบญญาธการ ทรงบรบรณพรอมดวยอตถลกษณะ งดงามดวยสรสมบตแหงเบญจกลยาณเปนรตนกลยา ทรงมความเปนเยยมในธรรมทมนษยปกตธรรมดามไดม ทรงงดงามดวยจรยวตรอนบรบรณ ทรงสมบรณดวย การบรจาคทาน ทรงถออโบสถศล จนเมอเจาชายสทโธทนะเจรญวยได 16 พระชนษา พระเจาสหหนราชบดาแหงศากยวงศจงมพระประสงคจะใหครองราชยตอจากพระองค จงไดใหพราหมณไดออกคนหาอสตรทมลกษณะพรอมบรบรณเพออภเษกแกราชโอรสเจาชายสทโธทนะ จนพราหมณไดพบกบเจาหญงสรมหามายาผเปนธดาพระราชาชนาธปแหงกรงเทวทหะ พราหมณจงไดถวายสรอยพระศอเพอเปนของหมน พระนางจงขอใหพราหมณไดเจรจากบพระราชบดาของพระนางซงพระราชบดาทรงมพระบรมราชานญาต ทง 2 ราชวงศจงไดตกลงจดพธอภเษกสมรสแกเจาชายสทโธทนะและเจาหญงสรมหามายาทามกลางหมญาตทงสองฝายเปนทยงใหญ โดยมหมทวย


เทพเปนสกขพยานเขารวมพธเมออภเษกสมรถแลวพระเจาสทโธทนะไดเปนกษตรยปกครองแควนสกกะ ในสมยนนสกกะเปนแควนเลก ๆ ไมมกาลงทหารกลาแขง อยภายใตการปกครองของแควนโกศล คอ ตกเปนประเทศราชซงพระเจามหาโกศลกษตรยแหงแควนโกศลไดใหอานาจการปกครองแกพระเจาสทโธทนะตามสมควร ดงนนจงมการปกครองแบบประชาธไตยแบบสบสนตตวงศ ตอมาภายหลงเมอเจาชายสทธตถะ เจาชายนนทะและเจาชายราหล ทรงออกผนวชหมดแลว ระบอบการปกครองจงเปลยนเปนแบบสามคคธรรม คอ เจาศากยะผลดเปลยนกนปกครองแควน วาระละ 1ป8

1. แควนมหารฐมคธ หรอ แควนมคธ เมองหลวงชอ ราชคฤห กษตรยผปกครองคอ พระเจาพมพสาร ทรงปกครองโดยระบอบสมบรณาญาสทธราชย ตอมาเมอพระราชโอรสคอ พระเจาอชาตศตร กระทาปตฆาต ฆาพระราชบดา ตามคายยงของพระเทวทต และขนเสวยราชยเปนกษตรยปกครองสบตอมา พระองคทรงปกครองในระบอบเดม หลงพทธกาลเลกนอย พระเจาอชาตศตรทรงยายเมองหลวงจากราชคฤหไปตง ณ เมองปาตลบตร และรบชนะแควนวชช ไดแควนนเปนเมองขน

8




2. แควนมหารฐโกศล หรอ แควนโกศล เมองหลวงชอ สาวตถ กษตรยผปกครองคอ พระเจามหาโกศล และพระราชโอรส คอ พระเจาปเสนทโกศล ปกครองสบตอมาพระเจามหาโกศลเปนกษตรยรนเดยวกบ พระเจาสทโธทนะ แหงแควนสกกะ(ราชวงศศากยะ) สวนพระเจาปเสนทโกศลทรงเปนพระสหายกบพระเจาพมพสารแหงแควนมคธ มหาลแหงแควนวชช พนธละแหงแควนมลละ เจาชายสทธตถะแหงแควนสกกะ (แควนสกกะเปนเมองขนอยในอาณตการปกครองของแควนโกศล) 3. แควนมหารฐวงสะ หรอ แควนวงสะ เมองหลวงชอโกสมพ กษตรยผปกครองคอ พระเจาอเทน กรงโกสมพเปนศนยกลางการคาสาคญในสมยพทธกาล มการตดตอกบแควนโกศล แควนมคธ แควนมลละ และแควนอวนต 4. แควนมหารฐอวนต หรอ แควนอวนตเมองหลวงชออชเชน กษตรยผปกครองคอ พระเจาจณฑปตโชต เคยตดตอกบแควนมคธ และทาสงครามกบแควนวงสะ 5. แควนมหารฐวชช หรอ แควนวชช เมองหลวงชอเวสาล มการปกครองแบบสามคคธรรม ซงบางทานเรยกวาการปกครองแบบ สาธารณรฐประชาธปไตยยคแรก แควนทใชการปกครองแบบนมในสมยพทธกาลมหลายรฐ เชน แควนสกกะ แควนมลละ เปนตน หลงสมยพทธกาลเลกนอย แควนวชชพายแพแกพระเจาอชาตศตร จงถกรวมการปกครองเขากบแควนมคธ

3.2 การศกษาพทธประวตและพทธศาสนา9 พทธประวต / ประวตของพระบรมศาสดา สกลก าเนดและปฐมวย กอนพทธศกราช 80 ป พระนางสรมายา ราชธดาของกษตรยโกลยวงคผครองกรงเทวทหะ พระมเหสของพระเจาสทโธทนะ กษตรยผครองกรงกบลพสด ทรงประสตพระโอรส เมอวนศกร ขน 15 คา เดอน 6 ปจอ ณ สวนลมพนวน ซงตงอยระหวางกรงกบลพสดกบกรงเทวทหะ (ปจจบน คอ ตาบลรมมนเด ประเทศเนปาล)

9

https://chaiyanann.wordpress.com, 22 มถนายน 2558.

https://chaiyanann.wordpress.com/


( รปภาพประภาพประกอบการเกดพระพทธศาสนา- พระพทธเจา )10

หลงจากประสต อสตดาบส เปนมหาฤษอย ณ เชงเขาหมพานตเปนทเคารพของราชสกลไดรบ ทราบขาวการประสตรของพระกมารจงเดนทางมาเยยม และไดทานายวา ถาพระกมารอยครองฆราวาสจะไดเปนจกรพรรด ถาออกบวชจะไดเปนศาสดาเอกของโลก 5 วนหลงประสตพระเจา

10

http://www.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=114&Itemid=158

แหลงทมา : ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 21 มถนายน 2558.

http://www.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=114&Itemid=158


สทโธทนะพรอมทงพระนางสรมหามายา พระประยรญาตไดจดพธขนานพระนามพระราชกมารวา สทธตถะ โดยเชญพราหมณ 108 คนมาเลยง แลวไดคดเลอกเอาพราหมณชนยอด 8 คนใหเปนผทานายลกษณะพระกมาร เมอประสตได 7 วน พระมารดากเสดจทวงคต พระเจาสทโธทนะ จงมอบใหพระนางประชาบดซงเปนพระขนษฐาของพระนางสรมหามายาเปนผเลยงด เมอเจาชายสทธตถะพระชนมาย 8 พรรษาไดทรงศกษาในสานกครวศวะมตร พระองคทรงศกษาไดอยางรวดเรว มความจาดเลศ และทรงพระปรชาสามารถในการกฬา ขมา ฟนดาบ และยงธน อภเศกสมรส วยหนม พระราชบดาไมตองการใหเจาชายสทธตถะทรงออกบวช พระองคทรงพอพระทยทจะใหเจาชายสทธตถะเปนองคจกรพรรด จงใชควาพยายามทกวถทางเมอเจาชายสทธตถะพระชนมายได 16 พรรษา พระราชบดาไดโปรดใหสรางปราสาท 3 หลง ใหประทบใน 3 ฤด และทรงสขอพระนางโสธราพมพา พระราชธดาของพระเจาสปปพทธะ แหงกรงเทวทหะ อยในตระกลโกลยวงคใหอภเษกดวย เจาชายสทธตถะไดเสวยสขสมบตจนพระชนมาย 29 พรรษา พระนางยโสาธารากประสตพระโอรส ทรงพระนามวาราหล ออกบรรพชา เสดจออกบรรพชา เจาชายสทธตถะทรงเบอหนายในโลกยวสย ถงแมวาพระองคจะทรงสมบรณดวยทรพยสมบตอยางเหลอลน พระองคกยงคงตรตรองถงชวตคน ฝกใฝพระทยคดคนหาวธทางดบทกขทมนษยเรามมากมาย พระองคคดวา ถายงอยในเพศฆราวาส พระองคคงหาทางแกทกข อนเกดจากความแก ความเจบ ความตายไมไดแน พระองคจงตดสนใจเสดจออกบวช โดยพระองคทรงมากณฐกะ สแมนาอโนมา ณ ทนพระองคทรงอธษฐานเพศเปนบรรพชตและมอบหมายเครองประดบและมากณฐกะใหนายฉนนะนากลบไปยงกรงกบลพสด เขาศกษาในส านกดาบส การแสวงหาธรรม ระยะแรกหลงจากทรงออกบวชแลว เจาชายสทธตถะไดทรงศกษาในสานกอาฬารดาบส ทกรงราชคฤห อาณาจกรมคธเมอสาเรจการศกษาจากสานกนแลวพระองคทรงเหนวาไมใชหนทางในการหลดพนจากทกขตามทพระองคไดทรงมงหวงไวพระองคจงลาอาฬารดาบสและอททกดาบสเดนทางไปแถบแมนาคยา ในตาบลอรเวลาเสนานคมแหงกรงราชคฤห อาณาจกรมคธ บ าเพญทกรกรยา การบาเพญทกรกรยา เมอพระองคทรงเปลยนพระทยทจะคดคนควาแสวงหาความรดวยพระองคเองแทนทจะทรงเลาเรยนในสานกอาจารยแลวพระองคเรมดวยการทรมานพระวรกายตามวธการของโยค เรยกวา การบาเพญทกรกรยา บรเวณแมนา เนรญชรานน พระมหา


บรษไดทรงบาเพญทกรกรยาเปนเวลา 6 ป พระองคกยงคงมไดคนหาทางหลดพนจากทกขได พระองคทรงเลกการบาเพญทกรกรยา แลวกลบมาเสวยพระกระยาหารเพอบารงพระวรกายใหแขงแรง จะไดมกาลงในการคดคนพบวธใหม ในขณะทพระมหาบรษไดทรงบาเพญทกรกรยานน ไดมปญจวคคยมาคอยปรนนบตรบใชดวยความหวงวา พระมหาบรษไดตรสรแลวพวกตนจะไดรบการถายทอดบาง และเมอพระมหาบรษลมเลกการบาเพญทกรกรยา ปญจวคคยกไดชวนกนละทงมหาบรษไปทงหมดเปนผลทาใหพระมหาบรษไดอยตามลาพงในทสงบเงยบ ปราศจากสงรบกวนทงปวง ปญจวคคไปอยทปาอสปตนมฤคทายวน กรงพาราณส พระองคไดทรงตงพระสตและเดนทางกายกลาง คอ การปฏบตในความพอเหมาะพอควร ตรสร ตรสร ตอนเชาวนเพญเดอน 6 ประกา กอนพทธศกราช 45 นางสชาดาไดนาขาวมธปายาสเพอไปบวงสรวงเทวดา ครนเหนพระมหาบรษประทบทโคนตนไทรดวยอาการสงบ นางคดวาเปนเทวดา จงถวายทอดขาวมธปายาสแลวเสดจไปรมฝงแมนาเนรญชรา ตอนเยนวนนนเองพระองคไดกลบมายงตนโพธทประทบ พบคนหาบหญาชอโสตถยะ คนหาบหญาไดถวายหญาใหพระองคปลาด ณ ใตตนโพธ แลวขนประทบหนพระพกตรไปทางทศตะวนออก และไดตงจตอธษฐานวา แมเลอดในกายของเราจะเหอดแหงไปเหลอแตหนง เอน กระดก กตาม ถายงไมพบธรรมวเศษแลวจะไมยอมหยดความเพยรเปนอนขาด เมอทรงตงจตอธษฐานแลว พระองคกทรงสารวมจตใหสงบแนวแน พระองคเรมบาเพญเพยรทางจต และในทสดทรงชนะความลงเลพระทย ทรงบรรลความสาเรจ เมอพระองคทรงรเหนอยางน จตกพนจากกเลสทงปวง พระองคกตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา เมอพระชนมาย 35 พรรษา ในวนเพญ เดอน 6 ประกาธรรมสงสงทพระพทธเจาตรสรนน คอ อรยสจ ทกข สมทย นโรธ และมรรค ประกาศพระศาสนาครงแรก การแสดงปฐมเทศนา วนขน 14 คา เดอนอาสาฬหะ (เดอน 8) ณ ปาอสปตนมฤคทายวน พระพทธเจาเสดจไปหาปญจวคคย พระองคไดทรงแสดงธรรมในวนขน 15 คา เดอน 8 เรยกวา ธรรมจกกปวตนสตร ในขณะททรงแสดงธรรมนน ทานโกณฑญญะไดธรรมจกษ คอ พระโสดาบน ไดทลขออปสมบทในพระธรรมวนยของสมมสมพทธเจา เรยกการบวชครงนวา "เอหภกขอปสมปทา" พระอญญาโกณฑญญะ จงเปนพระภกษรปแรกในพทธศาสนา การประกาศพระพทธศาสนา เมอพระองค มสาวกเปนพระอรหนต 60 องค และกไดออกพรรษาแลว ทรงพจารณาเหนสมควรวาจะออกไปประกาศศาสนา ใหเปนทแพรหลายไดแลว พระองคจงเรยกประชม


สาวกทงหมดแลวตรสวา "ภกษทงหลาย เราไดพอนจากบวงทงปวงทงชนดทเปนทพย และชนดทเปนของมนษยแลว แมทานทงหลายกเชนเดยวกน เราทงหลายจงพากนจารกไปยงชนบททงหลาย เพอประโยชนและความสขแกมหาชนเถด อยาไปรวมกนทางเดยวถงสองรปเลย จงแสดงธรรมใหงามทงในเบองตน ทามกลาง และทสด พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะ เถด จงประกาศพรหมจรรยอนบรสทธบรบรณสนเชง สตวทงหลายทมกเลสเบาบางนนมอย เพราะโทษทไมไดฟงธรรม ยอมจะเสอมจากคณทจะพงไดถง ผรทวถงธรรมคงจกมอย แมตวเรากจะไปยงอรเวลาเสนานคม เพอแสดงธรรมเชนกน " พระองคทรงสงสาวกออกประกาศศาสนาพรอมกนทเดยว 60 องค ไป 60 สาย คอ ไปกนทกสารทศทเดยว แมพระองคเองกไปเหมอนกน ไมใชแตสาวกอยางเดยวเทานน นบวาเปนตวอยางทดของบคคลทจะเปนผนาทเดยว สาวกทง 60 องคเมอไดรบพทธบญชาเชนนนกแยกยายกนไปประกาศศาสนาตามจงหวด อาเภอ และตาบลตางๆ ทาใหกลบตรในดนแดนถนฐานตาง ๆ เหลานน หนมาสนใจมากเลอมใสมากขน บางคนขอบวช แตสาวกเหลานนยงใหบวชเองไมได จงตองพากลบตรเหลานนมาเฝาพระพทธเจาเพอใหพระองคบวชใหทาใหไดรบความลาบากในการเดนทางมาก ฉะนนพระพทธเจาจงทรงอนญาตใหสาวกเหลานนอปสมบทกลบตรไดโดยโกนผมและหนวดเคราเสยกอน แลวจงใหนงหมผายอมดวยนาฝาด นงคกเขาพนมมอกราบภกษแลวเปลงวาจาวา "ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะ ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะ" รวม 3 ครง การอปสมบทนเรยกวา "ตสรณคมนปสมปทา" คอ อปสมบทโดยวธใหปฏญญาณตนเปนผถงสรณคมน ตงแตพรรษาท 1 ทพระองคไดสาวกเปนพระอรหนตจานวน 60 องคแลวพระองคกไดอาศยพระมหากรณาคณทาการประกาศเผยแผคาสอน จนไดสาวกเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เปนพทธบรษท 4 ขน อยางแพรหลายและมนคง การประกาศศาสนาของพระองคไดดาเนนการไปอยางเขมแขง โดยการจารกไปยงหมบานชนบทนอยใหญในแควนตางๆ ทวชมพทวปตลอดเวลาอก 44 พรรษาคอ พรรษาท 2 - 45 ดงน พรรษาท 2 เสดจไปยงเสนานคมในตาบลอรเวลา ในระหวางทางไดสาวกกลม ภททวคคย 30 คน และทตาบลอรเวลาได ชฎล 3 พนอง คอ อรเวลกสสปะ นทกสสปะ และ คยากสสปะ กบศษย 1,000 คน เทศนาอาทตตปรยายสตร ทคยาสสะเสดจไปยงราชคฤหแหงแคววนมคธ กษตรยเสนยะพมพสาร ทรงถวายสวนเวฬวน แดคณะสงฆ ไดสารบตร และโมคคลลานะเปนสาวก อก 2 เดอนตอมาเสดจไปยงกบลพสด ทรงพานกท นโครธาราม ไดสาวกมากมาย เชน


นนทะ ราหล อานนท เทวทต และพระญาตอนๆ อนาถปณฑกะเศรษฐ อาราธนาไปยงกรงสาวตถแหงแควนโกศล ถวายสวนเชตวนแตคณะสงฆ ทรงจารรษาทน พรรษาท 3 นางวสาขาถวายบพพาราม ณ กรงสาวตถ ทรงจาพรรษาทนพรรษาท 4 ทรงจาพรรษาทเวฬวน ณ กรงราชคฤหแหงแควนมคธ พรรษาท 5 โปรดพระราชบดาจนไดบรรลอรหตตผล ทรงไกลเกลยขอพพาทระหวางพระญาตฝายสกกะกบพระญาตฝายโกลยะเกยวกบการใชนาในแมนา โรหณ ทรงบรรพชาอปสมบทพระนางปชาบดโคตม และคณะเปนภกษณ พรรษาท 6 ทรงแสดงยมกปาฏหารยในกรงสาวตถย ทรงจาพรรษาบนภเขามงกลบรรพต พรรษาท 7 ทรงเทศนาและจาพรรษาทกรงสาวตถ ระหวางจาพรรษาเสดจขนไปยงสวรรคชนดาวดงสโปรดพทธมารดาดวยพระอภธรรม พรรษาท 8 ทรงเทศนาในแควนภคคะ ทรงจาพรรษาในสวนเภสกลาวนพรรษาท 9 ทรงเทศนาในแควนโกสมพ พรรษาท 10 คณะสงฆแหงโกสมพแตกแยกกนอยางรนแรง ทรงตกเตอนไมเชอฟง จงเสดจไปประทบและจาพรรษาในปา ปาลเลยยกะ มชางเชอกหนงมาเฝาพทกษและรบใชตลอดเวลาพรรษาท 11 เสดจไปยงกรงสาวตถ คณะสงฆแหงโกสมพปรองดองกนได ทรงจาพรรษาในหมบานพราหมณชอ เอกนาลาพรรษาท 12 ทรงเทศนาและจาพรรษาทเวรญชา เกดความอดอยากรนแรงพรรษาท 13 ทรงเทศนาและจาพรรษาบน ภเขาจาลกบรรพตพรรษาท 14 ทรงเทศนาและจาพรรษาทกรงสาวตถ ราหลขอบรรพชาอปสมบทพรรษาท 15 เสดจไปยงกรงกบลพสด สปปพทธะถกแผนนสบเพราะขดขวางทางโคจรพรรษาท 16 ทรงเทศนาและจาพรรษาท อาลว พรรษาท 17 เสดจไปยงกรงสวตถ กลบมายงอาลวและทรงจาพรรษาทกรงราชคฤหพรรษาท 18 เสดจไปยง อาลว ทรงจาพรรษาบน ภเขาจาลกบรรพตพรรษาท 19 ทรงเทศนาและจาพรรษาทบน ภเขาจาลกบรรพต พรรษาท 20 โจร องคลมาลย กลบใจเปนสาวก ทรงแตงตงใหพระอานนท รบใชใกลชดตลอดกาล ทรงจาพรรษาทกรงราชคฤห ทรงเรมบญญตวนยพรรษาท 21 - 44 ทรงยดเอาเชตวนและบพพารามในกรงราชคฤหเปนศนยกลางการเผยแพรและเปนทประทบจาพรรษา เสดจพรอมสาวกออกเทศนาโปรเวไนยสตวตามแวนแควนตาง ๆ โดยรอบ พรรษาท 45 และสดทาย พระเทวทต คดปลงพระชนม กลงกอนหนจนเปนเหตใหพระบาทหอโลหต ทรงไดรบการบาบดจากหมอชวก ทรงปรนพาน การเสดจปรนพพาน หลงจากพระพทธเจาแสดงปจฉมโอวาท ซงวนนนตรงกบวนเพญเดอนวสาขะ (เดอน 6) ในยามสดทายของวนนน ณ ปาไมสาละ(สาลวนอทยาน) ของกษตรยมลละ กรงกสนารา พระองคไดประทบใตตนสาละค หลงจากตรสโอวาทใหแกพระอรยสงฆแลว


พระองคมไดตรสอะไรอกแลวเสดจปรนพพาน ดวยพระอาการสงบ ซงเปนทนาอศจรรยนกทวนประสต วนตรสร และวนปรนพพานของพระพทธเจาตรงกน คอ วนเพญเดอน 611

3.3 หลกพทธธรรมทส าคญทางพระพทธศาสนา ความหมายของหลกพทธธรรม12 ความหมายของคาวา ‚พทธธรรม‛ หรอ ‚พระธรรม‛ คอ ธรรมะของพระพทธเจานน มมากมายถง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธเกยวกบความจรงตามธรรมชาตของมนษยทมทงความทกข และ วธการดบทกข คาวา ‚หลกพทธธรรม‛ ในทนหมายถง หลกธรรม คาสอน ทเชอกนวา เปนผลแหงการคนควา เปนภมร ภมปญญา ของพระพทธองค ทถกถายทอดสบตอมาเปนเวลาไมนอยกวา 2550 ป แลว และไดชอวา เปนภมปญญาโลก เปนภมปญญาของมนษยชาต เปนมรดกโลก ทหาคามได วกพเดยกลาววา ‚พทธธรรม หรอ พระธรรม หมายถง ธรรม ซงพระพทธเจาทรงคนพบและนาออกเผยแผ หรอคาสอนของพระพทธเจา เกยวกบความจรงตามธรรมชาตของทกขและ วธการดบทกข พทธธรรม ของพระพทธเจานนแตเรมสบทอดกนดวยวธทองจาแบบปากตอปาก สมยตอมาจงไดมการบนทกไวเปนตวอกษร คมภรทบนทกพทธธรรมนน เรยกวา พระไตรปฎก และมคาอธบายจดไวเปนหมวดคมภร เรยกชอตางๆ อาท อรรถกถา , ฎกา, อนฎกา เปนตน ธรรม ทพระพทธเจาทรงคนพบนน คาวา ‚คนพบ‛ ยอมหมายถง ‚ธรรม‛ เปนสงทมอยเดม มมากอน ไมไดเกดขนพรอมพระพทธองค แตเปนธรรมชาตทเกดขนกอนทพระพทธองคจะตรสร อาจพอกลาวไดวา การเรยนร ธรรม กคอการรบรธรรมดาโลก เรยนรสงทเปนปกตทมบอเกดทมาวามาอยางไร และไปอยางไร เพราะหลกธรรมคาสอนของพระสมมาสมพทธเจาทไดตรสสอนไวกวาสองพนปทผานมานน เปน ‚สจธรรม‛ เพราะ ‚คนเราจะลวงพนความทกขได เพราะความเพยรในการทาความด‛ ผใสใจในธรรมเทานน ถงจะรถองแท ทางผเขยนกขอยกความหมายของพทธธรรมในแงความคดของนกปราชญทางพระพทธศาสนาจากหนงสอพมพมตชนรายวน จากหวขอ พทธธรรม : คมอมนษยศตวรรษท 21 ดงน ‚พทธธรรม เปนคาอธบายคาสอนของพทธศาสนาทสมบรณทสดในโลก และเปนวชาการทสดในบรรดางานเขยนทางพระพทธศาสนาในเมองไทยในปจจบนน…‛ (ศาสตราจารยปรชา ชางขวญยน, 2535)

11

http://www.onab.go.th/index., 22 มถนายน 2558.

12

https://marin222.wordpress.com , 22 มถนายน 2558.

http://www.onab.go.th/index

https://marin222.wordpress.com/


‚พทธธรรมนน เปนการรวบรวมคาสอนของพระพทธศาสนาใหเปนระบบอยางทคนในปจจบนเขาใจไดงาย…เปนหนงสอทสาคญทสดในประวตศาสตรของคนชาตไทยทเดยว ในพระพทธศาสนาดวยทงหมด และทงโลกดวยหนงสอพทธธรรมควรจะได Nobel Prize…‛ (ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส, 2538) ‚พทธธรรม เปนหนงสอเลมเดยวทแสดงถงหลกธรรมในพระพทธศาสนาไดอยางลมลกเปนระบบและรอบดานทสดเทาทเคยมในภาษาไทย‛ (พระไพศาล วสาโล, 2530) หลกการของพทธธรรม พทธธรรมมหลกการวา ไมวาพระพทธเจาจะอบตขนหรอไมกตาม ความจรงกดารงอยตามธรรมดาของมนอยางเปนกลางๆ พระพทธเจาทรงตรสรคอ คนพบความจรงนนแลวนามาเปดเผยไว สาระของความจรงนกคอ (ความเปนไปตาม)ธรรมดาแหงเหตปจจย หรอกระบวนธรรมแหงเหตปจจย ผทมองสงทงหลายตามทมนเปน ไมใชมองตามทตนอยากหรอไมอยากใหมนเปน จงจะเขาใจความจรงทเปนกลางนได เมอเขาใจธรรมทเปนกลางนแลว กยอมมองเหนความจรงอยางกวางๆ ครอบคลมทวไปทงหมด มทศนะเปดกวาง หลดพนเปนอสระอยางแทจรง โดยหลดพนทงทางจต คอจตหลดพนจากสงบบคนครอบงาทเรยกวากเลสและความทกข กลายเปนจตทปลอดโปรง เบกบาน เปนสข และดานปญญา คอ หลดพนดวยรเทาทนธรรมดา แลวมองเหนตวความจรงทลวนๆบรสทธ ไมมกเลสเคลอบแคลงหรอทาใหเอนเอยงและรชดแจงทความจรงโดยตรง ไมตองรผานใครๆหรอรตามทใครบอกอกตอไป…………………. ลกษณะส าคญของหลกพทธธรรม พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต)ไดกลาวถงลกษณะของพทธธรรม สรปไดดงน

1. ค าสอนเปนกลาง ปฏบตสายกลาง หรอลกษณะทเปนสายกลาง ไมสดโตงในทางความคดหรอสดโตงในทางปฏบตตน เหนความส าคญทางดานจตใจ และทางดานรางกายซงสมพนธกนอยางแยกไมได จงวางขอปฏบตทเรยกวา มชฌมาปฏปทา แปลวา ทางสายกลางหรอ ขอปฏบตทเปนสายกลาง (มรรคมองค ๘) คอความพอดและทศนะเกยวกบ สจธรรม กเปนกลาง ความจรงทเปนกลาง ตามเหตปจจยไมขนกบใคร (เรยกวา ปฏจจสมปบาท)

2. พทธธรรมมหลกการเปนสากล หรอสอนหลกความจรงทเปนสากล ความจรงเปนสงทมอยตามธรรมชาต คอธรรมดาของสงทงหลายเปนเชนนนเอง เรยกวาเปนกฎธรรมชาต ในทางปฏบตสอนใหคนมเมตตากรณาอยางเปน


สากล ชาวพทธตองมความเมตตากรณาตอสรรพสตวทวกนหมดไมเลอกพวกเขาพวกใคร

3. พทธธรรมใหความส าคญของสาระ (ธรรม) และรปแบบ (วนย) ธรรมวนยจงเปนชอหนงของพทธศาสนา ตองมทงสองอยาง ธรรมเปนหลกความจรง ซงมอยแลวตามธรรมดาของมน และเปนสงทผศกษาปฏบตสามารถเขาถงได สวนวนย เปนกฎเกณฑ ขอบงคบ กตกา หรอขอบญญตทก าหนดขนเพอใหคนในสงคมประพฤตปฏบต เพอความเจรญ และความสงบสข วนยเปรยบไดกบศล เชนศล ๕ เปนตน

4. พทธธรรมสอนหลกกรรม พระพทธศาสนายดเอาการกระท าหรอความประพฤตเปนเครองจ าแนกคน ไมแบงแยกดวยชาตก าเนด ผวพรรณ เนนการรบผดชอบตอการกระท าของตน ไมซดทอดสงภายนอก มการส ารวจตนเองเปนเบองตนกอน นอกจากนสอนหลกกรรมใหรจกพงตนเอง ไมฝากไวกบโชคชะตา กรรมสอนคกบความเพยร ความส าเรจเกดขนได จากความเพยร และจากการกระท าตามทางของเหตและผล

5. สอนใหมองความจรงโดยแยกแยะจ าแนกครบทกดานทกมม ตวอยางเชน มผถามเรอง การพดวาสงใดควรพด สงใดไมควรพด พระพทธองคตรสแยกแยะใหฟงวา “วาจาใดไมจรง ไมเปนประโยชน ไมถกใจผฟะง พระองคไมตรส วาจาใดเปนค าจรง ไมเปนประโยชน ไมถกใจผฟง พระองคไมตรส วาจาใดเปนค าจรง เปนประโยชน ไมถกใจผฟง พระองคเลอกกาลทจะตรส วาจาใดไมจรง ไมเปนประโยชน ถกใจผฟง พระองคไมตรส วาจาใดเปนค าจรง ไมเปนประโยชน ถกใจผฟง พระองคไมตรส และ วาจาใดเปนค าจรง เปนประโยชน ถกใจผฟง พระองคเลอกกาลทจะตรส” ลกษณะทาทของการสนองตอบหรอปฏกรยา ตอสงทงหลายแบบชาวพทธ ตองมองอยางวเคราะห แยกแยะ จ าแนก แจกแจง ครบทกดาน

6. หลกการส าคญของพทธศาสนาคอ มงอสรภาพ ดงพทธพจนวา “ มหาสมทรแมจะกวางใหญเพยงใดกตาม แตน าในมหาสมทรทมากมายนน มรสเดยวคอรสเคมฉนใด ธรรมวนยของพระองคทสอนไวมากมาย ทงหมดกมรสเดยว คอวมตรส ไดแก ความหลดพนจากทกขและปวงกเลส ฉนนน”


7. เปนศาสนาแหงปญญา ดงพทธพจนวา “ธรรมทงหลายทงปวงมปญญาเปนยอดยง” หลกปญญาส าคญ เพราะปญญาเปนตวตดสนในการเขาถงจดหมายของพระพทธศาสนา โดยใหความส าคญแกศรทธา ศล สมาธ วาเปนปจจยทขาดไมไดเพอเขาถงจดหมาย โดยมปญญาเปนตวตดสนสงสด นนคอ ศรทธา กขาดปญญาไมได ศล กเพอประคบประคองจนเกดปญญา สมาธ กตองน าไปสปญญา มฉะนนจะหลงผด หลงทาง ปญญา จงเปนคณธรรมส าคญ เปนเอก ปญญาในขนสงสดคอปญญาในขนทรเทาทนสจจธรรม เรยกวา วปสสนาปญญา

8. สอนหลกอนตตา พระพทธศาสนาประกาศหลกส าคญเกยวกบความจรงของสงทงหลายหรอของสภาวธรรมตางๆ คอ หลกอนตตา เปนหลกใหมทโลกไมเคยคนพบมากอน ความยดตดในอตตาหรอตวตนเปนสงฝงลกแนบแนนในจตใจมนษย แตแทจรงผมปญญาเหนวาสงทงหลายทด ารงอยเปนไปตามธรรมดาของมนไมมใครเปนเจาของ ไมสามารถบงคบให เปนไปตามใจปรารถนาไดเลย

9. การมทศนคต ทมองสง ทงหลายตามความสมพนธแหงเหตและปจจย เชอมโยงกน องอาศยกนเปนไปตามธรรมดาแหงเหตปจจยนนเอง

10. ยนยนในศกยภาพสงสดของมนษย เชอวามนษยประเสรฐดวยการฝกฝนพฒนา เมอพฒนา แลวกเปนผประเสรฐสด ดงพทธพจนวา ผทฝกแลวเปนผประเสรฐสดในหมมนษย (ทนโต เสฏโฐ มนสเสส) และเมอฝกดแลวมนษยกจะประเสรฐกวาเทพทงหลาย พระพทธองคฝกพระองคดแลว แมเทพทงหลายกนอมนมสการ

11. เปนศาสนาแหงการศกษา น าเอาการศกษาเขามาเปนสาระส าคญ เปนเนอแทของการด าเนนชวต หลกปฏบตทงหมดในพระพทธศาสนาเรยกวา มรรค หมายถงทางด าเนนชวต ดงนนวถชวตของชาวพทธ คอ การด าเนนชวตตามมรรคมองค 8 เรยกยอวา ศล สมาธ ปญญา หรอไตรสกขา ในทสดจะบรรลจดหมายแหงชวตทดงาม เปนมนษยทสมบรณ

12. ใหความส าคญทงแกปจจยภายในและปจจยภายนอก ปจจยภายในไดแก โยนโสมนสการ คอ การคดใครครวญในธรรมโดยแยบคาย ลกซง อยางผม


ปญญา คอรจกคด คดเปน ปจจยภายนอก ไดแก กลยาณมตรทด มครอาจารยทด มพอแมทด ใหความรทถกตอง เปนตวอยางทด มแหลงความร มสอมวลชนทใหสตปญญา

13. สอนใหตนตวดวยความไมประมาท พระพทธเจาทรงเนนย า อปปมาทธรรม หรอ ความไมประมาท ถงกบตรสเปนปจฉมวาจา คอพระด ารสสดทายกอนจะปรนพพาน วา “สงขารทงหลายมความเสอมสลายไปเปนธรรมดา เธอทงหลายจงยงความไมประมาทใหถงพรอมเถด”

14. สอนใหเหนทกข แตเปนสข นนคอพระพทธศาสนาสอนใหมองเหนความทกข แตใหปฏบตดวยความสข (ทกข สอนไวในหลกไตรสกขา คอ อนจจง ทกขง อนตตา และ ทกข ในหลกอรยสจ 4 ทกข สมทย นโรธ มรรค) เมอความทกขมอยจรง พระพทธศาสนากสอนใหเผชญหนาความทกขนนไมเลยงหน แตใหมองดทกขนนดวยความรเทาทน จงท าใหมจตใจปลอดโปรง เปนอสระ มปญญา ไมถกทกขบบคน

15. มงประโยชนสขเพอมวลชน พระพทธเจาทรงตรสหลกนเสมอ เมอเรมประกาศพระศาสนาทรงตรสแกภกษวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไป เพอประโยชนเกอกลแกชนทงหลาย เพอความสขแกชนทงหลาย เพออนเคราะหชาวโลก” ดงนนการด าเนนชวตของชาวพทธทงหลายจงควรด าเนนตามพระด ารสนคอ การท าประโยชนแกผอนและแกสงคม เมอท าความเขาใจหลกพทธธรรมทส าคญดงกลาวแลว จะท าใหสามารถเขาใจแนวทางการด าเนนชวตตามแบบวถพทธไดกระจางชดเจนยงขน

ลกษณะสาคญอกประการ คอ ในพระพทธศาสนามสงสาคญคอ ‚ขอปฏบต‛ อนเปนทางสายกลางหรออรยมรรคมองค 8 ซงผใดไดปฏบตตามแลวกสามารถบรรลเปนพระอรยบคคลตงแตเปนพระโสดาบนจนถงเปนพระอรหนตหมดกเลสเขานพพานได บคคล 4 ค 8 จาพวกนทาใหพทธศาสนาตางจากศาสนาอนอยางชดเจน โดยจะเหนไดจากในมหาปรนพพานสตร ทพระสมมาสมพทธเจาทรงตรสแกสภททปรพาชกดงน สภททปรพาชกกราบทลพระผมพระภาคเจาวา ‚ขาแตพระโคดมผเจรญ สมณพราหมณเหลาใด เปนเจาหม เปนเจาคณะ เปนคณาจารย มชอเสยง มยศ เปนเจาลทธ ชนเปนอนมากสมมตวาเปนคนด คอ ปรณกสสปะ มกขลโคสาละ อชตเกสกมพละ ปกธกจจายนะ สญชยเวลฏฐบตร นครณฐนาฏบตร สมณพราหมณเหลานนทงหมดตรสรแลว ตามปฏญญาของตน


หรอทงหมดไมไดตรสร หรอวาบางพวกไมไดตรสร‛. ‚อยาเลยสภททะขอนนหยดไวกอน‛ …พระผมพระภาคเจาตรสวา ‚ดกอนสภททะ อรยมรรคอนประกอบดวยองค 8 หาไมไดในธรรมวนยใด แมสมณะท 1 ท 2 ท 3 ท 4 กหาไมไดในธรรมวนยนนสภททะ อรยมรรคอนประกอบดวยองค 8 หาไดในธรรมวนยใด แมสมณะท 1 ท 2 ท 3 ท 4 หาไดในธรรมวนยนน สภททะ อรยมรรคอนประกอบดวยองค 8 หาไดในธรรมวนยน สมณะท 1 ท 2 ท 3 ท 4 กมอยในธรรมวนยน ลทธอน ๆ วางจากสมณผ ร สภททะ กภกษเหลาน พงอยโดยชอบโลกจะไมพงวางจากพระอรหนตทงหลาย‛ จากพทธพจนบทนเปนเครองยนยนวาจะหาสมณะท 1 2 3 และ 4ไดในคาสอนทมอรยมรรคมองค 8 เทานนซงกคอพทธศาสนาของเรานนเอง ขอนเองจงเปนลกษณะสาคญแหงหลกพทธธรรมอกประการหนง13

3.4 หลกการหรอคาสอนแหงพระพทธศาสนา14 ศาสนาพทธประกอบดวยโครงสรางสาคญ 3 ประการทเรยกวา พระรตนตรย คพระพทธ พระธรรม พระสงฆ…พระพทธ คอ พระพทธเจา หมายถง ผทไดตรสรความจรงของสรรพสงดวยพระองคเองและไดทรงสงสอนชาวโลกใหรแจงตามทพระองคทรงตรสรมา พ ร ะ ธ ร ร ม คอ คาสอนของพระพทธเจา ซงถอวาเปนสจธรรมอานวยผลประโยชนแกผปฏบตตามอยางแทจรง พระสงฆ คอ พระสาวกผประพฤตปฏบตตามพระธรรมคาสงสอนของพระพทธเจา จนไดรบผลแหงการปฏบต แลวนาคาสอนของพระพทธเจามาเผยแพรยงพทธศาสนกชน ถอเปนผสบทอดพระศาสนา หลกค าสอนทสาคญของพทธศาสนา หลกคาสอนในพระพทธศาสนามมากมาย เชน หลกทวไป หลกเกยวกบการพงตนเอง หลกการศกษา หลกการปกครอง หลกสงคมสงเคราะห หลกเรองมนษยสมพนธ หลกจรย

13


แหลงทมา : [1] THE PARLIAMENTARY HUMAN RESOURCES DEVELOPMENT PAMPHLETS. ‚พทธธรรมกบการปฏบตงานราชการ‛.2550./[2] สภาคย อนทองคง.2550. บทความวจย เรอง การใชหลกพทธธรรมน าการว จ ย แ ล ะ พฒนา ตา มป ร ช ญา เศ ร ษฐ ก จ พอ เพ ย ง ส ส ข ภ าพ อง ค ร ว ม . ศ น ย เ ร ย น ร ช ม ช น ภ า ค ใ ต (ศรช.)/[3] http://th.wikipedia.org/wiki/พทธธรรม. 16 กนยายน 2552./[4] ธนภณ สมหวง.2543. พทธธรรม : คมอมนษยศตวรรษท 21. หนงสอพมพมตชนรายวน ฉบบประจาวนท 11 มกราคม 2543./[5] คณากรณ (ป.อ.ปยตโต),พระพรหม. พทธธรรม. ฉบบพมพครงท 4.หนา 923./[6] คณากรณ (ป.อ.ปยตโต),พระพรหม.2547.รหลกกอนแลวศกษาใหไดผล.สานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน.หนา 7-67./[7] ท.ม. 13/318 (มมก.)

14

http://www.phrasamran.com/index.php, 22 มถนายน 2558.


https://marin222.wordpress.com/2010/03/05/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3/#_ftnref1



http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1





http://www.phrasamran.com/index.php


ศาสตร หลกแหงกรรม หลกอรยสจ 4 และหลกอดมคตสงสด เพอใหเหมาะสมกบระยะเวลา มหลกสาคญอย 3 เรอง คอ อรยสจ 4 และขนธ 4 ไตรลกษณ อรยสจ 4 แปลวา ความจรงอนประเสรฐ หรอความจรงของทานประเสรฐ หรอจะ แปลวาความจรงททาใหบคคลประเสรฐได อรยสจ 4 หมายถง ความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ คอ ทกข คอ ความจรงทวาดวยความทกข ทงกายและใจ สมทย หมายถง เหตแหงการเกดทกข ซงไดแก ตณหา 3 ประการ คอ กามตณหา ภวตณหา วภวฒหา นโรธ หมายถง การดบทกข คอ การดบตณหาทง 3 ประการ อนเปนเหตแหงทกข มรรค มองค 8 น จดไดเปน 3 หมวด คอ ศล สมาธ และปญญา เรยกวา ไตรสกขา ดงน คอ -หมวดศล คอ การเจรจาชอบ การประพฤตชอบ การเลยงชพชอบ -หมวดสมาธ คอ ความเพยรชอบ การมสตชอบ การตงใจชอบ หมวดปญญา คอ ความเหนชอบ ความดารชอบ ไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ 3 ประการ หมายถง กฎแหงธรรมชาตทตายตว แนนอนหรอเรยกอกอยางหนงวา สามญลกษณะ แปลวา ลกษณะสามญทวไปของสงทงหลายทงปวงทมปจจยปรงแตงหรอขนอยกบเหตปจจย ยอมตกอยภายใตกฎธรรมชาตสาคญ 3 ประการ คอ 1. อนจตา คอ ความไมเทยงของสงทงปวง ไมวาจะเปนรางกาย จตใจ วตถหรอบคคลทวไป ลวนเปนสงทไมเทยงในคมภรของพทธศาสนาไดกลาวไวมใจความเกยวกบความ ไมเทยง คอ ลกษณะสาคญอยางหนงของโลกทงหลายทงปวง รวมทงเทวโลกดวย ลวนไมเทยง 2. ทกขตา คอ ความเปนทกข ซงความทกขในไตรลกษณ หมายรวมถง ความทกขทกรปแบบทงทกขเวทนาในขนธ 5 ทกขในอรยสจ 4 3. อนตตา คอ ความไมมตวตน หมายถง สงทงหลาย ทงรปธรรมและนามธรรม ลวนไมมตวตน ขนธ 5 มาจากคาวา ปญจขนธ หรอเบญจขนธ หมายถง กายกบใจ แบงออกเปน 5 กอง คอ 1. รปขนธ คอ รางกาย ประกอบดวย ดน นา ลม ไฟ ดน คอกระดก นา คอเลอด นาเหลอง ลม คอลมหายใจ ไฟ คอความรอนในรางกาย 2. เวทนาขนธ คอ ความรสกทเกดจากประสาทสมผสทง 5 สมผสกบรป รส กลน เสยง และสมผส 3. สญญาขนธ คอ ความจาไดหมายร


4. สงขารขนธ คอ ความคด เปนสงปรงแตงจตใจ ผลกดนใหมนษย คดด - คดชว 5. วญญาณขนธ คอ ความรอารมณ คอ การรบรผาน ประสาทสมผส คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ คอ การเหนการ การไดยน การไดกลน การรรส การสมผสทางกายและการคด หลกคาสอนทวไป คอ :- เบญจศลเบญจธรรม (หลกทาคนเตมคน) สปปรสธรรม (หลกการของคนดแท) ทศ ๖ หนาทเพออยรวมกนดวยด อรยมรรคมองค ๘ อรยสจ ๔ อรยสจ ๔ ประการ ไดแก ๑. ทกข ความไมสบายกายไมสบายใจ ทชอวาทกขเพราะทนไดยาก ๒. สมทย เหตเกดทกข ไดแกตณหา คอความทะยานอยาก ๓. นโรธ ความดบทกข ไดแกดบตณหาใหสนเชง ๔. มรรค ขอปฏบตใหถงความดบทกข ไดแกอรยมรรค ๘ ประการ อรยสจ ๔ ประการน เปนหลกคาสอนทสาคญของพระพทธเจา ซงพระองคทรงแสดงไวอยางชดแจงในธรรมจกกปปวตตนสตรโปรดปญจกวคคยทง ๕ ณ ปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณส ปจจบนนเรยกวา "สารนาถ" ในวนขน ๑๕ คา เดอน ๘ ท เราเ รยกวนนวา "อาสาฬหบชา"พระธรรมเทศนากณฑนมชอเรยกอกอยางหนงวา "ปฐมเทศนา" คอ การเทศกณฑแรกของพระพทธเจาหลงจากตรสรแลว ปฐมเทศนามหลกฐานอยในพระไตรปฎกอยางสมบรณ คาวา "สจจะ" แปลวา ความจรง ม ๔ ประการ คอ ๑. สมมตสจ ความจรงโดยการสมมต คอความจรทไมเปนจรง เพยงแตเราสมมตขนเทานน ๒. สภาวสจ ความจรงโดยสภาวะ คอความจรงทเปนจรง ซงไดมาจากการคนควาวจย ทดลองจนสามรถนามาใชประโยชนได เปนตน ๓. อนตมสจ ความจรงขนสดทาย หมายถงความจรงทไดวเคราะหจนถงทสดแลวไมมอะไรจรงยงไปกวานน ๔. อรยสจ ความจรงอนประเสรฐทาใหผปฏบตหลดพนจากกองกเลสทงหลายกลายเปนหระอรยเจา อรยสจขอท ๑ ทกข คาวา "ทกข" น ตามความหมายทวไป กหมายถงความทกขมาน ความเจบปวดความโศกเสรา เสยใจ แตคาวาทกขใน อรยสจขอท ๑ น เปนความทกขทแฝงทศนะทางพทศาสนาเกยวกบชวตและโลกเอาไว ยอมมความหมายทางปรชญาทลกซงกวา เปนทยอมรบกนวา คาวา ทกข ในอรยสจ ขอท ๑ นน รวมถงความหมายของทกขตามปรกตธรรมดา เชน ทกขทรมาน ความเจบ ปวด เขาไวดวย และรวมถงความคดทลกซงเขาไปดวยกนดวย เชน ความไมแนนอน ความวางเปลา ความไมสมหวง ความไมมแกนสาร เปนตน พระพทธเจาทรงตรส


ทกขไวในธรรมจกกปปวตนสตร ตอนทวาดวยอรยสจไดแบงทกขออกเปน ๒ ประการคอ ๑. สภาวทกข ทกประจา ไดแก ความเกด ความแก และความตาย เปนทกข ๒. ปกณณกทกข ทกขจร ไดแก ความเศราโศก เสยใจ ราไห ราพน ความผดหวง เปนทกข อรยสจขอท ๒ สมทย สมทย คอ เหตเกดทกข อนเกดจากตณหาคอ ความอยากทมอยในจตใจของแตละคนทาใหคนเกดทกขในขณะทลทธตาง ๆสอนวา ความทกขนนเกดจากพระผเปนเจาผเปนใหญบนสวรรค บนดาลใหมนษยเปนไปตาง ๆ กน แตพระพทธเจาทรงชไปทตณหา คอความอยากเทานนวาทาใหคนเกดทกข ตณหา ๓ ไดแก ก. กามตณหา อยากไดกามคณ ไดแก รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ จดเปนกามตณหา ข. ภวตณหา อยากไดในภาวะของตวตนทจะไดจะเปนอยางใดอยางหนง ค. วภวตณหา อยากไมใหม อยากไมใหเปน เชนอยากหนภาวะทคบแคน อรยสจขอท ๓ นโรธ นโรธ คอ ความดบทกข การสละ การสลดออก ความดบทกข ไดแก นพพานนนเอง คานยามของ นพพาน หมายถง การดบดวยการสารอกโดยไมเหลอแหงตณหา ความวา ความปลอยวาง ความไมอาลย "ธรรมเปนทระงบสงขารทงปวง ธรรมเปนทสละคออปธทงปวง ธรรมเปนทสนตณหาธรรมเปนทสารอก ธรรมเปนทดบ คอ นพพาน" อรยสจขอท ๔ มรรค มรรค แปลวา หนทาง หมายถงขอปฏบตใหถงความดบทกข มรรคนเปนทางสายกลางทเรยกวา มชฌมาปฏปทา เพราะมทางปฏบตทแตกตางกนออกไปคอ ๑.ประเภททหยอนเกนไป รางกายและจตใจหมกมนมวเมาอยในกามารมณ เรยนวา กามสขลลกานโยค ๒. ประเภททตงเกนไป มการทรมานตนใหไดรบความลาบาก ทกขทรมานอยางหนกเรยกวา อตตกลมถานโยค การบาเพญทงสองวธน พระพทธเจาไดทรงทดลองมาแลวตอนบาเพญทกรกรยากอนตรสร เมอทดลองจนถงทสดแลว กไมพนทกขจงไดคนพบวธปฏบตใหม ซงเปนวธทไมหยอนเกนไป และไมตงเกนไป เปนการปฏบตอยในสายกลาง ทางสายกลางนเรยกวา มชฌมาปฏปทา ซงประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ ๑. ความเหนชอบ ๒. ความดารชอบ ๓. การเจรจาชอบ ๔. การงานชอบ ๕. เลยงชพชอบ ๖. พยายามชอบ ๗. ระลกชอบ ๘. ตงใจชอบ อรยสจทง ๔ ประการน ถอวาเปนหลกคาสอนทคลมธรรมทงหมด โดยเฉพาะทางสายกลางทงหมดน เปนคาสอนของพระพทธเจา พระองคทรงแสดงสายกลางนตลอดมาเปนระยะเวลานาน แกบคคลหลายประเภททแตกตางกน ตามกาลงสตปญญาและความสามารถของแตลบคคลทจะเขาใจและปฏบตตามพระองคไดการปฏบตตามมรรค ๘ ประการ หรอทางสายกลางนตองทาใหเกยว


เนองกนครบทกขอ แตละขอเปนทางปฏบตทสมพนธกน มรรคทง ๘ ประการนมจดมงหมายอยทการอบรมฝกฝนตนตามหลกสตรของพระพทธศาสนาซงมสาระอย ๓ ประการ คอ ก. การประพฤตตามหลกจรรยา (ศล) ข. การฝกฝนอบรมทางใจ (สมาธ) ค. การใหเกดความรอยางแทจรง (ปญญา) หลกการรอรยสจ ๔ การรอรยสจนน จะตองมหลกเกณฑในการรทแนนอนตายตว การรอรยสจท ถอวาจบเกณฑนน จะตองร ๓ รอบ รในญาณทง ๓ คอ สจจญาณ กจจญาณ และกตญาณ เรยกวา ปรวต ครงละ ๔ รวมเปน ๑๒ ครงดงน รอบท ๑ สจจญาณ คอรวา ๑. ทกขมจรง ชวตคลกเคลาดวยควมทกขจรง ๒. สมทย เปนเหตเกดทกขจรง ๓. นโรธ ความดบทกขมจรง ๔. มรรค เปนทางไปสความดบทกขจรง รอบท ๒ กจจญาณ คอรวา ๑. ทกข เปนสงทควรกาหนดร ๒. สมทย เปนสงทควรละ ๓. นโรธ ความดบทกขควรทาใหแจงขนในใจ ๔. มรรค ควรบาเพญใหเกดขน รอบท ๓ กตญาณ คอรวา ๑. ทกข เราไดกาหนดรแลว ๒. สมทย เราไดละแลว ๓. นโรธ เราไดทาใหแจงแลว ๔. มรรค เราไดบาเพญใหเกดมครบถวนแลว ไตรลกษณ ไตรลกษณ เปนกฎสาคญแหงธรรมชาต ซงมลกษณะ ๓ อยาง คอ ๑. อนจจง ความไมเทยง ๒. ทกขง ความทนอยไมได ๓. อนตตา ความไมใชตวตน ตามหลกพทธธรรมเบองตนทวา สงทงหลายเกดจากสวนประกอบตาง ๆ มาประชมกนเขา หรอมอยในรปของการรวมตวเขาดวยกนของสวนประกอบตาง ๆ นน มใชหมายความวาเปนการนาเอาสวนประกอบทเปนชน ๆ อน ๆ อยแลวมาประกอบเขาดวยกน และเมอประกอบเขาดวยกนแลวกเกดเปนรปเปนรางคมกนอยเหมอนเมอเอาวตถตาง ๆ มาราวมกนเปนเครองอปกรณตาง ๆ ความจรงทกลาววาสงทงหลายเกดจากการประชมกนของสวนประกอบตาง ๆ นน เปนเพยงคากลาวเพอเขาใจงาย ๆ ในเบองตนเทานน แทจรงแลวสงทงหลายมอยในรปของกระแส สวนประกอบแตละอยาง ๆ ลวนประกอบขนจากสวนประกอบอน ๆ ยอยลงไป แตละอยางไมมตวตนของมนอสระ ลวนเกดดบตอกนไปเรอง ไมเทยงไมคงทกระแสนไหลเวยนหรอดาเนนตอไปอยางทดคลายกบรกษารปแนวและลกษณะทวไปไวไดอยางคอยเปนไป กเพราะสวนประกอบทงหลายมความสมพนธเนองอาศยซงกนและกนเปนเหตปจจยสบตอแกกนอยางหนง และเพราะสวนประกอบเหลานนแตละอยางลวนไมมตวตนของมนเอง และไมเทยงแทคงทอยางหนงความเปนไปตางๆทงหมดนเปนไปตามธรรมชาตอาศยความสมพนธและความเปนปจจยเนองอาศยกนของสงทงหลายเอง ไมมตวการอยางอนทนอกเหนอออกไปในฐานะผสรางหรอผบนดาล จงเรยกเพอเขาใจงาย ๆ วาเปนกฎธรรมชาตมหลกธรรมใหญอย ๒ หมวดทถอไดวาพระพทธเจา


ทรงแสดงในรปของกฎธรรมชาต คอ ไตรลกษณแลปฏจจสมปบาท ความจรงธรรมทง ๒ หมวดนถอไดวาเปนกฎเดยวกน แตแสดงในคนละแงหรอคนละแนว เพอมองเหนความจรงอยางเดยวกน คอ ไตรลกษณ มงแสดงลกษณของสงทงหลายซงปรากฏใหเหนวาเปนอยางนน ในเมอสงเหลานนเปนไปโดยอาการทสมพนธเ นองอาศยเปนเหตปจจยสบตอแกกนตามหลกปฏจจสมปบาท สวนหลกปฏจจสมปบาทกมงแสดงถงอาการทสงทงหลายมความสมพนธเนองอาศยเปนเหตปจจยสบตอแกกนเปนกระแส จนมองเหนลกษณไดวาเปนไตรลกษณ กฎธรรมชาตน เปน ธรรมธาต คอภาวะททรงตวอยโดยธรรมดา เปน ธรรมฐต คอภาวะทตงอย หรอยนตวเปนหลกแนนอนอยโดยธรรมดา เปน ธรรมนยาม คอ กฎธรรมชาต หรอกาหนดแหงธรรมดาไมเกยวกบผสรางผบนดาล หรอการเกดขนของศาสนาหรอศาสดาใด ๆ กฎธรรมชาตนแสดงฐานะของศาสดาในความหมายของพทธธรรมดวยวาเปนผคนพบกฎเหลานแลวนามาเปดเผยชแจงแกชาวโลกไตรลกษณนน มพทธพจนแสดงหลกไวในรปของกฎธรรมชาตวาดงน"ตถาคต ทงหลายจะอบตหรอไมกตาม ธาต นนกยงคงมอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา ๑. สงขารทงปวง ไมเทยง............. ๒. สงขารทงปวง เปนทกข.............. ๓. ธรรมทงปวง เปนอนตตา................ ตถาคตตรสรเขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผยแจกแจง ทาใหเขาใจงายวา " สงขารทงปวงไมเทยง......สงขารทงปวง เปนทกข.............ธรรมทงปวง เปนอนตตา.......ไตรลกษณนเรยกอกอยางหนงวา สามญลกษณ แปลวาลกษณะททวไป หรอเสมอเหมอนกนแกสงทงปวงซงไดความหมายเทากน คาอธบายไตรลกษณตามหลกวชาในคมภร ถายกเอาหลกธรรมนยามทแสดงไตรลกษณ หรอสามญลกษณธ ๓ อยาง มาตงเปนหวขออกครงหนงเพออธบายใหลกซงยงขนไป ตามแนวหลกวชาทมหลกฐานอยในคมภรตาง ๆ ดงน ก. สงขารทงหลายทงปวง ไมเทยง ข. สงขารทงหลายทงปวง เปนทกข ค. ธรรมทงหลายทงปวง เปนอนตตา สงขารทงปวงไมเทยง เรยกตามคาบาลวา เปน อนจจ หรอ อนจจะ แตในภาษาไทยนยมใชคาวา อนจจงความไมเทยง ความเปนสงไมเทยง หรอภาวะทเปนอนจจรหออนจจง นน เรยกเปนคาศพทตามบาลวา อนจจตา ลกษณะทแสดงถงความไมเทยงเรยกเปนศพทวา อนจจลกษณะ สงขารทงหลายเปนทกข ในภาษาไทย บางทใชอยางภาษาพดวา ทกขง ความเปนทกข ความเปนของคงทนอยมได ความเปนสภาวะมความบบคนขดแยง หรอภาวะทเปนทกขนน เรยกเปนคาศพทตามบาลวา ทกขตา ลกษณะทแสดงถงความเปนทกขเรยกเปนศพทวา ทกขลกษณะธรรมทงปวงเปนอนตตา ความเปนอนตตา ความ


เปนของมใชตวตน หรอภาวะทเปนอนตตานนเรยกเปนคาศกพทตามบาลวา อนตตตา ลกษณะทแสดงถงความเปนอนตตา เรยกเปนคาศพทวา อนตตลกษณะ สงขารทงปวงกบธรรมทงปวง "ธรรม" เปนคาทมควมหมายกวางทสด กนความครอบคลมทกสงทกอยางบรรดาม ทงทมไดและไดม ตลอดกระทงความไมมทเปนคกบความมนน ทกสงทกอยางทใครกตามกลาวถง คดถง หรอรถงทงเรองทางวตถและทางจตใจ ทงทดและทชว ทงทเปนสามญวสยและเหนอสามญวสย รวมอยในคาวาธรรมทงสน ถาจะใหมความหมายแคบเขา หรอจาแนกแยกธรรมนนแบงประเภทออกไป แลวเลอกเขาสวนหรอแงดานแหงความหมายทตองการ หรอมฉะนนกใชคาวาธรรมคาเดยวเดยวโดดเตมรปของมนตามเดม แตตกลงหรอหมายรรวมกนไววา เมอใชในลกษณะนน ๆ ในกรณนนหรอในความแวดลอมอยางนน ๆ จะใหมความหมายเฉพาะในแนวความ หรอในขอบเขตวาอยางนน ๆ เชน เมอมาคกบอธรรมหรอใชเกยวกบความประพฤตทด ทชวของบคคล หมายถง บญ หรอคณธรรมคอความด เมอมากบคาวา อตถะ หรออรรถ หมายถงตวหลก หลกการ หรอเหต เมอใชสาหรบการเลาเรยน หมายถงปรยต พทธพจน หรอคาสงสอน เปนตน ธรรม ทกลาวถงในหลกอนตตา แหงไตรลกษณน หมายถง สภาวะหรอสภาพทกอยาง ไมมขดจากด ธรรม ในความหมายเชนนจะเขาใจชดเจนยงขน เมอแยกแยะแจกแจงแบงประเภทออกไป เชน จาแนกเปนรปธรรม และนามธรรมบาง โลกยธรรม และโลกตตรธรรมบาง สงขตธรรมและอสงขตธรรม บาง กศลธรรมและอกศลธรรม และอพยากฤตธรรมบาง ธรรมทจาแนกเปนชดเหลาน แตละชดครอบคลมความหมายของธรรมไดหมดสนทงนน แตชดทตรงกบแงทควรศกษาในทนคอ ชดสงขตธรรม และอสงขตธรรม ธรรมทงหลายทงปวงแยกประเภทไดเปน ๒ อยางคอ ๑. สงขตธรรม คอ ธรรมทถกปรงแตง ไดแก ธรรมทมปจจย สภาวะทเกดจากปจจยปรงแตงขน สภาวะทปจจยทงปลายมารวมกนแตงสรรคขนสงทปจจยประกอบเขาหรอสงทปรากฏและเปนไปตามเงอนไขของปจจย เรยกอกอยางหนงวา สงขารซงมรากศพทและคาแปลเหมอนกนหมายถงสภาวะทกอยางทงทางวตถและทางจตใจ ทงรปธรรมและนามธรรม ทงทเปนโลกยะและโลกตตระ ทงทดทชวและทเปนกลาง ๆ ทงหมด เวนแตนพพาน ๒. อสงขตธรรม คอ ธรรมทไมถกปรงแตง ไดแก ธรรมทไมมปจจย หรอสภาวะทไมเกดจากปจจยปรงแตงไมเปนไปตามเงอนไขของปจจย เรยกอกอยางหนงวา วสงขาร ซงแปลวา สภาวะปลอดสงขารหรอสภาวะทไมมปจจยปรงแตง หมายถง นพพาน สงขารในขนธ ๕ กบสงขารในไตรลกษณ ๑. สงขารในขนธ ๕ ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ๒. สงขารในไตรลกษณ ไดแก สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา เปรยบเทยบความหมายทง ๒ นยดงน ก. สงขาร ซงเปนขอ


ท ๔ ในขนธ ๕ หมายถง สภาวะทปรงแตงจต ใหด ใหชว ใหเปนกลาง ไดแก คณสมบตตางๆของจตมเจตนาเปนตวนาทปรงแปรการตรตรกนกคดในใจและการแสดงออกทางกายวาจาใหเปนไปตาง ๆ เปนตวการของการทากรรม เรยกงาย ๆ วา เครองปรงของจต เชน ศรทธา สต หร เปนตน ข. สงขาร ทกลาวถงในปตรลกษณ หมายถง สภาวะทถกปรงแตง คอ สภาวะทเกดจากเหตปจจย ปรงแตงขนทกอยาง ประดาม ไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรมกตาม เปนดานรางกายหรอจตใจกตาม มชวตหรอไรชวตกตาม อยในจตใจหรอวตถภายนอกกตาม เรยกอกอยางหนงวา สงขตธรรม คอทกสงทกอยาง เวนนพพานจะเหนวา สงขาร ในขนธ ๕ มความหมายแคบกวา สงขาร ในไตรลกษณ หรอเปนสวนหนงของสงขารในไตรลกษณนน เอง ความตางกนและแคบกวากนน เหนไดชดทงโดยความหมายของศพทและโดยองคธรรม สงทปดบงไตรลกษณทงทความเปนอนจจง ทกข และอนตตา น เปนลกษณะสามญของสงทงหลาย เปนความจรงทแสดงตวของมนเองอยตามธรรมดาตลอดทกเวลา แตคนทวไปกมองไมเหน ทงนเพราะเปนเหมอนมสงปดบงคอยซอนคลมน คอ ๑. สนตต บงอนจจลกษณะ ๒. อรยาบถ บงทกขลกษณะ ๓. ฆนะ บงอนตตลกษณะ ขอท ๑ ทานกลาววา เพราะมไดมนสการความเกดและความดบหรอความเกดขนและความเสอมสนไปกถก สนตต คอ ความสบตอหรอความเปนไปอยางตอเนอง ปดบงไว อนจจลกษณะจงไมปรากฏ ขอท ๒ ทานกลาววา เพราะมไดมนสการความบบคนกดดนทมอยตลอดเวลา กถก อรยาบถ คอ ความยกยายเคลอนไหว ปดบงไว ทกขลกษณะจงไมปรากฏ ขอท ๓ ทานกลาววา เพราะมไดมนสการความแยกยอยออกเปนธาตตาง ๆ กถก ฆนะ คอความเปนแทงเปนกอนเปนชนเปนอนเปนมวลหรอเปนหนวยรวม ปดบงไว อนตตลกษณจงไมปรากฏ ประโยชนของการเรยนรเรองไตรลกษณ ๑. ประโยชนของการเรยนรเรองอนจจง เมอไดเรยนรความไมเทยงของสงทงปวงแลว จะไดประโยชนหลายประการ ดงน ก. ความไมประมาท ทาใหคนไมประมาทมวเมาในวยวายงหนมสาว ในความไมมโรคและในชวต เพราะความตายอาจมาถงเมอไรกไดไมแนนอน ทาใหไมประมาทในทรพยสน เพราะคนมทรพยอาจกลบเปนคนจนได ทาใหไมดหมนผอน เพราะผทไรทรพย ไรยศ ตาตอย กวาภายหนาอาจมทรพย มยศ และเจรญรงเรองกวากไดเมอคดไดดงนจะทาใหสารวมตน ออนนอม ถอมตน ไมยโสโอหง วางทาใหญ ยกตนขมทาน ข. ทาใหเกดความพยายาม เพอทจะกาวไปขางหนา เพราะรวาถาเราพยายามกาวไปขางหนาแลวชวตยอมเปลยนแปลงไปในทางทด


ค. ความไมเทยงแท ทาใหรสภาพการเปลยนแปลงของชวต เมอประสบกยสงไมพอใจ กไมสนหวงและเปนทกข ไมปลอยตนไปตามเหตการณนน ๆ จนเกนไป พยายามหาทางหลกเลยงสงทไมด ๒. ประโยชนของการเรยนรเรองทกขง เมอผใดไดเรยนรเรองความทกแลว จะรวา ความทกขเปนของธรรมดาประจาโลก อยางหนงซงใคร ๆ จะหลกเลยงไดยาก ตางกนกแตเพยงรปแบบของทกขนน เมอความทกขเกดขนแกชวต ผมปญญาตรองเหนความจรงวาความทกขเปนสจจธรรมอยางหนงของชวต ชวตยอมระคนดวยทกขเปนธรรมดา เมอเหนเปนธรรมดา ความยดมนกมนอย ความทกขสามารถลดลงไดหรออาจหายไปเพราะไมมความยดมน ความสขทเกดจากการ ปลอยวางยอมเปนสขอนบรสทธ ๓. ประโยชนของการเรยนรเรองอนตตา การเรยนรเรองอนตตา ทาใหเรารคามจรงของสงทงปวง ไมตองถกหลอกลวง จะทาใหคลาย ตณหา มานะ ทฏฐ ทาใหไมยดมน เบากาย เบาใจ เพราะเรองอนตตาสอนใหเรารวา สงขารทงปวง เปนไปเพออาพาธ ฝนความปรารถนา บงคบบญชาไมไดอยางนอยทสดเราจะตองยอมรบความจรงอยางหนงวา ตวเราเองจะตองพบกบ ธรรมชาตแหงความเจบปวด ความแกชรา และความตายจากครอบครวและญาตพนองตลอดจนทกสงทกอยาง15 3.5. ประวตพระพทธศาสนาในอนเดย16 ธมเมกขสถป - สารนาถ - อนเดย อทธพลของพทธศาสนาในอนเดย พระพทธศาสนาไดอบตขนทามกลางสงคมอนเดยทมความหลากหลายดานความเชอ ศาสนา ลทธตาง ๆ ทอบตขนกอนพระพทธศาสนา และทเกดขนไลเลยกน ตลอดจนลทธทเกดขนมาภายหลงอกมากมาย แมวาพระพทธศาสนาจะเกดขนมาในดนแดนชมพทวป หรออนเดยเหมอนกบลทธศาสนาตาง ๆ เหลานน แตพทธศาสนามลกษณะพเศษทแตกตางจากลทธศาสนาตาง ๆ ไดแกการอบตขนมาพรอมกบการปฏรปสงคมอนเดยเสยใหม คอพทธศาสนาไดเสนอหลกทฤษฎใหม ซงหกลางกบความเชอดงเดมของชาวอนเดยไปมาก โดยเฉพาะอยางยงหลกการทแตกตางจากศาสนาพราหมณโดยสนเชง เมอเปนเชนนน เมอพทธศาสนาเคยไดเจรญรงเรองในอนเดยมากอน ยอมจะทาใหสงคมอนเดยไดรบอทธพลดานความคด ความเชอจากพระพทธศาสนาอยางแนนอน เมอความคด ความเชอ หรอทศนคตของ

15

http://www.kr.ac.th/ebook/surakeat/b4.htm, 22 มถนายน 2558.

16

http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/india.php, 22 มถนายน 2558.

http://www.kr.ac.th/ebook/surakeat/b4.htm


คนอนเดยเปนอยางไร กยอมสงผลใหสงคมเปนไปอยางนนดวย แมวาปจจบนนจะเหลอแตภาพเกา ๆ ของพทธศาสนาในความทรงจาของผคน หรออาจจะลมไปแลวกตามสาหรบคนอนเดย แตอทธพลของของพทธศาสนาทเคยมบทบาทตอสงคมอนเดยนน ยงปรากฏอย ทงในอดตและปจจบน ดงจะไดกลาวตอไปน อทธพลของพระพทธศาสนาในครงพทธกาล หลงจากทพระพทธองคทรงตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ภารกจอนยงใหญของพระพทธองคคอ การชนาแนวทางดาเนนชวตทถกตองแกมวลประชากร เพอความสขสงบแกชวตและสงคม แมวาจะยากลาบากเพยงใดกตาม พระองคใชเวลาทมอยตลอดพระชนมชพ ๔๕ พรรษา เผยแผหลกธรรมคาสงสอนจนพทธศาสนาแพรหลายในแควนตาง ๆ มประชาชนศรทธาเลอมใสและอทศตนเปนพทธสาวก นบถอพระพทธศาสนาจานวนมากมาย พระพทธองคมไดจากดบคคลในการเทศนสอน วาเปนชนชนวรรณะใด เพศใด อาชพใด หรออายวยใด ทรงแสดงธรรมแกบคคลทกระดบ ไมจากดขอบเขต หากเขามความสามารถทจะรบรธรรมได กทรงใหโอกาสเสมอ จนมพทธศาสนกชนทกระดบ ตงแตพระราชามหากษตรย จนถงคนอนาถา ทงวรรณะพราหมณ กษตรย แพศย ศทร และจณฑาล พทธธรรมไดแทรกซมอยในบคคลทกกลม ทกวย ทกสาขาอาชพ สทธเสรภาพของบคคลไดถกเปดออกโดยหลกการของพทธศาสนา เพราะเมอกอนไดถกครอบงา ปดกนสทธเสรภาพโดยความเชอทางศาสนาพราหมณ ประชาชนสวนมากไดรบอทธพลจากพทธศาสนาในการดาเนนชวต เชนการมความเชอเรองกรรม แทนความเชอเรองพระพรหมลขต การถวายทาน การปฏบตตามศล ๕ ศล ๘ เปนตน แมพระราชาผปกครองแวนแควนกทรงปกครองโดยทศพธราชธรรม ดงปรากฏวามพระราชาหลายพระองคททรงเปนพทธสาวก เชนพระเจาพมพสาร แหงแควนมคธ พระเจาปเสนทโกศล พระราชาแหงแควนโกศล เปนตน ทรงเปนพทธมามกะ และไดปกครองบานเมองดวยหลกธรรมทางพทธศาสนา ทรงอปถมภพทธศาสนา ดวยการทนบารงพระภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน และไดสรางวดวาอารามตาง ๆ ถวายแกพระภกษสงฆดวย อทธพลของพระพทธศาสนายคหลงพทธปรนพพาน เมอภายหลงพทธปรนพพาน พระพทธศาสนาไดมความเจรญรงเรองไปในแควน ตาง ๆ ไดมนกายตาง ๆ เกดขนทงนกายดงเดมและนกายใหม ทาใหพทธศาสนาแพรหลายไปพรอมกบความเสอมทตามมากบความแพรหลายนนเอง ดวยเหตผลหลายประการททาใหพระพทธศาสนาเสอมจากอนเดย จะไดกลาวไวตอนหลง ซงนบวาพระพทธศาสนาไดเจรญรงเรองมาตงแตครงพทธกาล จนถงประมาณพทธศตวรรษท ๑๑ ตงแตบดนนมาพระพทธศาสนากไดเสอมจากอนเดย โดยถกครอบงาจากอทธพลของศาสนาฮนด


ระยะกาลอนยาวนานของพทธศาสนาทมตอวถชวตคนอนเดยกวา ๑ พนป จะเหนวาพทธศาสนามบทบาทตอสงคมอนเดยในสมยตาง ๆ ดงน เมอพทธศตวรรษท ๒ ในรชสมยของพระเจาอโศกมหาราช ทรงศรทธาเลอมใสในพทธศาสนาเถรวาทมาก ทรงทานบารงพระพทธศาสนาและปกครองบานเมองใหสงบรมเยน ประชาชนอยกนอยางสงบสข บทบาทสาคญของพระเจาอโศกมหาราชทมตอพระพทธศาสนาคอทรงอปถมภการสงคายนาพระธรรมวนยครงท ๓ ขจดภยรายของพระพทธศาสนาดวยการขจดพวกเดยรถยปลอมบวช และสงพระสมณทตไปเผยแผพทธศาสนา ในดนแดนประเทศ ตาง ๆ รวมถง ๙ สายดวยกน เมอประมาณพทธศตวรรษท ๙ - ๑๑ ราชวงศคปตะทางอนเดยตอนเหนอเจรญรงเรอง ในสมยราชวงศนไดชอวาเปนยคทองทางศาสนา วรรณคด ศลปกรรม และปรชญา แมว าพระเจาแผนดนในราชวงศนจะเปนฮนดสวนมาก แตกทรงอปถมภคมครองพระพทธศาสนาเปนอยางด โดยเฉพาะฝายมหายาน จนเจรญรงเรองไปสประเทศใกลเคยง กษตรยทมบทบาทสาคญไดแก พระเจาจนทรคปต พระเจาสมทรคปต พระเจาวษณคปต และพระเจาสกนธคปต ในยคน พระพทธศาสนาฝายมหายานไดรจนาคมภรขนมากมาย ดานศลปกรรมทางพทธศาสนามความเจรญรงเรองอยางมาก เชนศาสนสถาน และศาสนวตถ ไดสรางขนอยางงดงาม พระพทธรปศลปะสมยคปตะมหลายขนาด หลายปาง แมพระพทธรปสมยทวาราวดกไดรบอทธพลมาจากศลปะสมยคปตะ สวนดานปรชญา ไดมนกปรชญาทางพทธศาสนาหลายทาน เชนทานนาคารชน ทานอสงคะ และทานวสพนธ ทานเหลานประกาศ พทธปรชญาใหเปนทสนในแกประชาชน โดยเฉพาะนกคดนกปรชญาทงหลาย แมวาจะเปนปรชญาฝายมหายาน แตกไดมอทธพลตอความคด ความเชอของชาวอนเดยไมนอย ในดานการศกษาพระพทธศาสนา ราว พ.ศ. ๑๐๐๐ การศกษาทางพทธศาสนาไดกาวหนาไปมาก ถงกบขยายการจดการศกษาไปเปนรปแบบมหาวทยาลย จงไดเกดมหาวทยาลยแหงแรกในโลกขน คอมหาวทยาลยนาลนทา และมหาวทยาลยอน ๆ ขยายตามมาอก คอ มหาวทยาลยวลภ มหาวทยาลยวกรมศลา มหาวทยาลยโสมบ ร และมหาวทยาลยชคททละ มหาวทยาลยเหลานไดกระจายอยในอนเดยตอนเหนอ มหาวทยาลยนาลนทาไดมคณาจารยสงสอนธรรมมถง ๑๕๐๐ ทาน นกศกษาจานวนนบหมน มทงชาวอนเดย และชาวตางชาต เชน จน ธเบต อนโดนเซย เตอรก ทงบรรพชตและคฤหสถ ทงฝายมหายานและเถรวาท และศาสนาอน ๆ การศกษาพระพทธศาสนาจงเปนไปอยางกวางขวาง พ.ศ. ๑๑๐๐ พระเจาหรรษวรรธนะ (พระเจาศลาทตย) ราชวงศวรรธนะ แหงวรรณะแพศย ไดกาจดอานาจราชวงศคปตะแหงวรรณะพราหมณลงได และขนครองราชเปนมหาราชท


ยงใหญ ทรงเลอมใสในพทธศาสนามหายาน ไดทานบารงพระพทธศาสนาและอปถมภบารงมหาวทยาลยนาลนทาดวย จนทาใหชาวฮนดขดเคองวาบารงพทธศาสนามากกวาฮนด จงวางแผนปลงพระชนมพระเจาหรรษะจนสาเรจ ในยคนไดมพระภกษชาวจนทานหนงชอหลวงจนเ หยนจงหรอยวนฉาง (พระถงซมจง) ไดจารกสชมพทวป นอกจากทานมาศกษาพระพทธศาสนาและแปลพระไตรปฎกเปนภาษาจนเพอนาไปยงประเทศจนแลว ทานยงไดเขยนจดหมายเหตไวเพอบนทกเรองราวและสภาพของสงคมดานพทธศาสนาไวมากมาย ซงเปนประโยชนตอการศกษาพระพทธศาสนาในภายหลง หลงจากพระเจาศลาทตยสวรรคตแลว อนเดยไดเขาสความระสาระสายเปนเวลาประมาณ ๑ ศตวรรษ พระพทธศาสนาไดเสอมถอยจากอนเดยตามลาดบนบตงแตหลงราชวงศวรรธนะ (พระเจาศลาทตย ) ดวยสาเหตมาจากปจจยทงภายในและภายนอกคอ ๑) ปจจยภายใน ไดแกความออนแอ ความแตกแยก ขาดความเปนปกแผนของคณะสงฆ ประกอบกบการรบเอาลทธตนตระของพราหมณมาปฏบต เกดเปนนกายใหมเรยกวานกายพทธตนตระ ซงขดกบหลกการเดมของพทธศาสนาอยางรนแรง ๒) ปจจยภายนอก ไดแกความระสาระสายของบานเมอง อนเนองมาจากการคกคามจากชนชาตอน จนแตกแยกเปนรฐนอยใหญ และการคกคามจากศาสนาอน เชนศาสนาฮนดและศาสนาอสลาม - ขาดผอปถมภ โดยเฉพาะอยางยงคอกษตรยผปกครองบานเมอง เมอกษตรยทนบถอศาสนาอนแลวไมทรงอปถมภพทธศาสนาแลว กจะทาใหพทธศาสนาไมอาจมนคงถาวรได เมอประมาณ พ.ศ. ๑๗๐๐ สงคมอนเดยกาลงอยในความออนแอ กองทพเตอรกมสลมไดเขามารกรานอนเดย ทาลายลางพทธศาสนาทมอยในอนเดยอยางราบคาบ ไดฆาพระสงฆ เผาคมภร ทาลายศาสนสถานเชนวดวาอาราม มหาวทยาลยนาลนทา เผาตาราทงจนไมมเหลอ พระสงฆบางสวนทหนทน ไดลภยไปอยทเนปาล และธเบต พระพทธศาสนาไดสญสนไปจากอนเดยตงแตบดนนมา ระยะกาลยาวนานกวา ๑ พนป ทพทธศาสนาไดเจรญรงเรองในอนเดย และไดสญสนไปจากอนเดยโดยสนเชง ทยงเหลออยกมเพยงประชากรเพยงนอยนด ไมถง ๑% ของประชากรทงหมดของอนเดย และคนทยงนบถอพทธศาสนาอยในปจจบนน สวนมากกจะอยในวรรณะตา เมอ พ.ศ. ๒๔๙๙ รฐบาลอนเดยไดจดงานฉลองพทธยนต ๒๕๐๐ปพระพทธศาสนา รฐบาลอนเดยไดฟนฟสงเสรมพระพทธศาสนาขนอกครงหนง โดยไดจดตงสถาบนการศกษาขนทนาลนทา ไดจดใหมการศกษาพระพทธศาสนาในมหาวทยาลยตาง ๆ และปรบปรงบารง


สถานทสาคญทางพทธศาสนา แตกยงจากดอยในขอบเขต เพราะประชากรสวนใหญของอนเดยยงคงเปนฮนดอย ในป เดยวกนนน ได มประชาชนวรรณะศทรจานวนนบลานปฏญาณตนนบ ถอพระพทธศาสนา เมอวนท ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ ทเมองนาคประ แควนบอมเบย โดยการนาของ ดร. เอมเบดการ อดตกรรมการรางรฐธรรมนญ และรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมคนแรกของอนเดย ซงเปนคนวรรณะศทร ดร. เอมเบดการ ไดมบทบาทตอสงคมอนเดยอยางมาก พยายามปฏรปสงคมอนเดยใหมความเสมอภาพ เสรภาพ ภราดรภาพ และสนตภาพ เพราะมองวาความเชอทางศาสนาฮนดเปนความเชอททาใหสงคมอนเดยขาดความเปนปกแผน เพราะการถอเรองชาตวรรณะของฮนด ทานไดรบอทธพลทางความคดจากพทธศาสนาในการดาเนนการตาง ๆ ทางสงคมไดตงวทยาลยและสถาบนการศกษาพระพทธศาสนาเพอสอนวชาการตาง ๆ มากมายหลายแหง เชนสทธารถวทยาลยทางนตศาสตร เปนตน นบวาเปนความพยายามทจะปฏรปสงคมอนเดยของ ดร. เอมเบดการ โดยใชหลกธรรมทางพทธศาสนา แตความพยายามในการเปนผนาของทานกไปไดไมเทาไร กตองหยดชะงกลง เพราะทานไดถงแกกรรมหลงจากการประกาศตนเปนชาวพทธไดไมนาน พระพทธศาสนามอทธพลตอสงคมอนเดยในดานตาง ๆ มาเปนระยะเวลายาวนาน พระพทธเจาเปนชาวอนเดยทปฏรปสงคมอนเดยขนมาในรปแบบหนง กลมชนทยอมรบการปฏรปตามแนวทางของพระองคเรยกวา "พทธศาสนกชน" หรอ พทธศาสนา ดวยอทธพลของพทธศาสนาทยนหยดในหลกการของตนนเอง ทาใหหลกธรรมคาสงสอนทางพทธศาสนาแทรกซมอยในสงคมอนเดยในดานตาง ๆ ไดแก ๑. ดานสงคม ๑.๒ ความเชอเรองระบบวรรณะไดถกปฏเสธ และเสนอหลกการทหกลางระบบวรรณะโดยสนเชง พทธศาสนายกเลกระบบวรรณะในหมสงฆและพทธศาสนกชนทวไป ทาใหแนวคดนแพรหลายไปในบคคลกลมตาง ๆ จนถงมการจารกลงในรฐธรรมนญแหงอนเดยไว โดยใหยกเลกระบบวรรณะในอนเดย แนวคดเรองความเสมอภาพของมนษย ทเชอวามนษยมคณคาหรอไรคาอยทการกระทามใชมาจากชาตตระกล โดยมทศนะและวธปฎบตตอเรองวรรณะดงน ก. ในทางทฤษฎ คดคานความเชอเรองวรรณะโดยเสนอทฤษฎววฒนาการของโลกและสงคม โดยการกระทาของมนษย แทนทฤษฎการสรางโลกและบนดาลโดยพระเจา ถอวาทกคนมสทธในการทาดและทาชวเทากน คนจะดจะชวอยทการกระทา มใชชาตกาเนด


ข. ในทางปฏบต ตงสถาบนสงฆโดยปราศจากวรรณะ ไมมแบงแยก ปฏบตกบทกคนเสมอเทาเทยมกน ๑.๒ ดานการศกษา ไดมการจดการศกษาขนในวด เชนมหาวทยาลยนาลนทา ซงเปนการใหการศกษาแกกลบตร กลธดา ทงบรรพชตและคฤหสถทวไป ไมจากดศาสนา เชอชาตใด ๆ เปนการจดการศกษาแบบใหเปลา จากการบนทกของพระภกษเหยนจงวา เมอประมาณป พ.ศ. ๑๐๐๐ การศกษามความเจรญมาก มนกศกษาจานวนนบหมนทาน ๑.๓ ดานศลปกรรม ไดมการสรางวดวาอารามและพระพทธรปมากมาย ลวนเปนศลปะยคราชวงศคปตะ ทจดวาเปนยคทเกดศลปกรรมทางพทธศาสนามากมาย ๑.๔ ดานวฒนธรรม อนเดยเปนเมองทมวฒนธรรมอารยธรรมเกาแก พทธศาสนามอทธพลตออนเดยทงทเปนวฒนธรรมทางวตถและทางจตใจ ไดมสถาปตยกรรม และปตมากรรมทางพทธศาสนาเกดขนมากมาย ลวนมคณคาทางประวตศาสตร เชนสงเวชนยสถานอนเปนสถานทสาคญทชาวพทธทวโลกไปกราบนมสการ สวนวฒนธรรมทางจตใจนนมอทธพลตอชาวอนเดยอยไมนอย เชนความเชอเรองอหงสา เปนตน ๑.๕ ดานสาธารณปการและสงคมสงเคราะห คาสอนทางพทธศาสนาไดสอนถงหลกการสงเคราะห ชวยเหลอกนและกนตามส งคหวตถ ๔ พระเจ าอโศกมหาราชทรงเปนพระมหากษตรยทเปนนกสงคมสงเคราะห หลงจากทพระองคหนมานบถอพระพทธศาสนาทรงทาการปฏวตการปกครองบานเมอง และจดสาธารณปโภคใหแกประชาชนอยางทวถง เชนขดบอนา สระนา สรางถนน คคลอง สรางโรงพยาบาลคนและโรงพยาบาลสตว ปลกสมนไพร เพอความผาสกแกประชาชน ในครงพทธกาลกไดมอบาสกอบาสกาผเลอมใสในพระพทธศาสนาไดสงเคราะหประชาชนคนยากไรอยหลายทาน เชนเศรษฐอนาถบณฑกะ หรอสทตตเศรษฐ เปนตน ๒. ดานการเมองการปกครอง การปกครองจะเปนแบบราชาธปไตย หรอประชาธปไตยกตาม ผ นาทดจะตองมความสามารถในการปกครองบานเมองใหสงบรมเยน ประชาชนมความเปนอยโดยผาสกได พทธศาสนามความสมพนธกบชนชนปกครองมาโดยตลอด ตงแตสมยพทธกาล พระราชาทรงเปนพทธมามกะ และปกครองแผนดนโดยธรรม ใชหลกธรรมาธปไตยในการปกครอง ปฏบตตนตามคณธรรมของนกปกครอง ไดแกทศพธราชธรรม เชนพระเจาพมพสาร และพระเจาอโศกมหาราช เปนตน รฐธรรมนญของอนเดยปจจบนไดใหสทธมนษยชนเทาเทยมกน ไมมการจากด หรอเลอกปฏบต ใหยกเลกระบบวรรณะในอนเดย บคคลสาคญในการยกรางรฐธรรมนญ คอ ดร. เอมเบดการ ซงเปนกรรมการรางรฐธรรมนญ


๓. ดานเศรษฐกจ อทธพลของพระพทธศาสนาตอสถาบนเศรษฐกจนน ไมปรากฏชดเจนนก เนองจากพทธศาสนามงสอนใหเกดสนตสขแกชวตและสงคม กระบวนการทางเศรษฐกจเปนกจกรรมทางโลก มใชหนาทของศาสนา แตหนาทและบทบาทของศาสนาทมตอกจกรรมทางเศรษฐกจนน คอ การชแนะแนวทางความถกตองในกจกรรมทางเศรษฐกจวา ควรจะทาอยางไร เปาหมายทแทจรงคออะไร และเสนอแนะแนวทางแกไขทางจรยธรรมให เชนหลกธรรมเกยวกบการเลยงชพ ไดแกสมมาอาชวะ เลยงชพโดยชอบ เปนสวนหนงของอรยมรรคมองค ๘ และหลกธรรมขออน ๆ อก เชน หลกหวใจเศรษฐ ๔ คอ ๑. อฏฐานสมปทา มความขยนหมนเพยร ๒. อารกขสมปทา รจกรกษาเกบออมทรพย ๓. กลยาณมตตตา การรจกเลอกคบคนด ไมคบคนพาลอนจะนาพาใหทรพยสนฉบหาย ๔. สมชวตา การรจกประมาณในการใชจาย รฐานะทางการเงนของตนเองใชจายแตพอด สวนขอหามปฏบตในการคาขายไดแก มจฉาวณชชา การคาขายทผดศลธรรม ไดแก ๑. การคาขายอาวธ ๒. การคาขายมนษย ๓. การคาขายเนอสตว (พระอรรถกถาจารยแกวา การคาขายสตวมชวต) ๔. การคาขายนาเมา ยาเสพตด ๕. การคาขายยาพษ หลกธรรมทตรสสอนเรองกจกรรมทางเศรษฐกจ อนมอทธพลทางดานจรยธรรม นอกจากนนยงมขอบญญตทางกฎหมาย บางขอทเกยวกบหลกศลธรรมทางศาสนา เชนหามฆาสตว ขายเนอในวนพระ เปนตน สรปอทธพลทางพทธศาสนาตอประเทศอนเดย เปนลกษณะผสมผสานกบอทธพลของศาสนาอน โดยเฉพาะศาสนาฮนด เนองจากศาสนาฮนดเปนศาสนาดงเดมทววฒนาการมาจากศาสนาพราหมณ ทอยกบชาวอนเดยมาตงแตโบราณกาลจนถงปจจบน อทธพลของฮนดฝงรากลกอยในวถชวตของชาวอนเดยมาชานาน สวนอทธพลของพทธศาสนามอยใน ๒ ลกษณะ คอ


๑. อทธพลของคาสอนทปนอยในคมภรของศาสนาฮนด เนองจากศาสนาฮนดพยายามกลนพทธศาสนา โดยเอาหลกธรรมทางพทธศาสนาไปประยกตก บศาสนาฮนด โดยเอาพระพทธเจาเปนหนงในอวตารของพระณารายณ คาสอนของพทธศาสนาจงปะปนอยในคมภรของฮนด พธรตองสวนมากซงเกยวเนองกบคมภรพระเวท ตลอดจนรปแบบของศาสนาทแพรหลายเปนทนยมของประชาชนโดยทวไป โดยเฉพาะกคอประเพณการสงเวยเทพเจาดวยชวตสตวไดสญสลายไป ความคดเรองอหงสาซงมปรากฏอยแลวในคมภรพระเวทและคมภรอปนษท ไดรบการเนนหนกจากพทธศาสนา ๒. อทธพลของพทธศาสนาดงเดม มอทธพลตอสงคมอนเดยในสมยทพทธศาสนารงเรองอย ตงแตครงพทธกาลจนถงหลงพทธปรนพพาน กระทงจนพทธศาสนาสญสนไปจากอนเดย ราว ศตวรรษท ๑๑ - ๑๗ นบวาประวตศาสตรอนยาวนานของพทธศาสนาทเคยเจรญรงเรองอยในอนเดย แตปจจบนกลบไปเจรญในดนแดนอน สวนในอนเดยกมเพยงชาวพทธกลมหนงเปนกลมนอยของประชากรอนเดยทนบถอพระพทธศาสนาอย17

3.6 พระพทธศาสนาในประเทศไทย18 พระพทธศาสนาเขามาสดนแดนประเทศไทย เมอประมาณ พ.ศ. ๒๓๖ สมยเดยวกนกบประเทศลงกา ดวยการสงพระสมณทตไปเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศตาง ๆ ๙ สาย โดยการอปถมภของพระเจาอโศกมหาราช กษตรยอนเดย ในขณะนนประเทศไทยรวมอยในดนแดนทเรยกวาสวรรณภม ซงมขอบเขตกวางขวาง มประเทศรวมกนอยในดนแดนสวนนไมนอยกวา ๗ ประเทศ ไดแก ไทย พมา ศรลงกา ญวน กมพชา ลาว มาเลเซย ซงสนนษฐานวามใจกลางอยทจงหวดนครปฐมของไทย เนองจากไดพบโบราณวตถทสาคญ เชนพระปฐมเจดย และ

17

http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/india.php , http://www.geocities.com/sakyaputto/mbuddhism1.htm , 22 มถนายน 2558.

แหลงทมา : ๑. กรณา เรองอไร กศลาศย. อนเดย อนทวปทนาทง. กรงเทพฯ: ศยาม. พมพครงท ๒, ๒๕๓๘ /๒. ปน มทกนต, พ.อ. บทเรยนจากอนเดย. กรงเทพฯ: ป. พศนาคะการพมพ. ๒๕๑๐. /๓. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). พทธศาสนากบสงคมไทย. กรงเทพฯ มลนธโกมลคมทอง. พมพครงท ๒, ๒๕๓๒./๔. พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) พระพทธศาสนาในอาเซย. กรงเทพฯ. ธรรมสภา, ๒๕๔๐/๕. พระราชธรรมนเทศ,(ระแบบ ฐตญาโณ). ประวตศาสตรพระพทธศาสนา. กรงเทพฯ. มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๖. /๖. พระอดรคณาธการ (ชวนทร สระคา). ประวตศาสตรพทธศาสนาในอนเดย. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พมพครงท ๒, ๒๕๓๔. /๗. พอล, จนดาร ซาดส. ความสมพนธทางวฒนธรรม ไทย - อนเดย. กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย. ๒๕๓๗. /๘. เสถยร โพธนนทะ. ประวตศาสตรพระพทธศาสนา ฉบบมขปาฐะ เลม ๑ กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย. ๒๕๓๕.

18

http://www.dhammathai.org/thailand/thailand.php, 22 มถนายน 2558.

http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/india.php


รปธรรมจกรกวางหมอบเปนหลกฐานสาคญ แตพมากสนนษฐานวามในกลางอยทเมองสะเทม ภาคใตของพมา พระพทธศาสนาเขามาสสวรรณภมในยคน นาโดยพระโสณะและพระอตตระ พระเถระชาวอนเดย เดนทางมาเผยแผพทธศาสนาในแถบน จนเจรญรงเรองมาตามลาดบ ตามยคสมยตอไปน พระพทธศาสนา สมยทวาราวด ผนแผนดนจดแรกของอาณาจกรสวรรณภม หรอทเรยกกนวา "แหลมทอง" ซงทาน พระโสณะกบพระอตตระไดเดนทางจากชมพทวปเขามาประดษฐานนน จดหมายเหตของหลวงจนเหยนจง เรยกวา "ทวาราวด" สนนษฐานวาไดแกท จงหวดนครปฐม เพราะมโบราณสถานและโบราณวตถตาง ๆ เชน พระปฐมเจดย ศลารปพระธรรมจกร เปนตน ปรากฏวาเปนหลกฐานประจกษพยานอย พระพทธศาสนาทเขามาในครงน เปนแบบเถรวาทดงเดม พทธศาสนกชนไดมความศรทธาเลอมใสบวชเปนพระภกษจานวนมาก และไดสรางสถปเจดยไวสกการะบชา เรยกวา สถปรปฟองนา เหมอนสถปสาญจในอนเดย ทพระเจาอโศกทรงสรางขน ศลปะในยคนเรยกวา ศลปะแบบทวาราวด พระพทธศาสนา สมยอาณาจกรอายลาว พระพทธศาสนาในยคนเปนแบบมหายาน ในสมยทขนนางเมากษตรยไทย กอนทจะอพยพเข ามาสประเทศไทยปจจบน ครองราชยอย ในอาณาจกรอายลาว ได รบเอาพระพทธศาสนามหายานผานมาทางประเทศจน โดยการนาของพระสมณทตชาวอนเดยมาเผยแผ ในคราวทพระเจากนษกะมหาราชทรงอปถมภการสงคายนาครงท ๔ ของฝายมหายาน ณ เมองชลนธร พระสมณทตไดเขามาเผยแผพระพทธศาสนาในเอเซยกลาง พระเจามงต กษตรยจนทรงรบพระพทธศาสนาไปเผยแผในจน และไดสงทตมาเจรญสมพนธไมตรกบอาณาจกรอายลาว คณะทตไดนาเอาพระพทธศาสนามาดวย ทาใหหวเมองไทยทง ๗๗ มราษฎร ๕๑,๘๙๐ ครอบครว หนมานบถอพระพทธศาสนาแบบมหายานเปนครงแรก พระพทธศาสนา สมยศรวชย พ.ศ. ๑๓๐๐ อาณาจกรศรวชยในเกาะสมาตราเจรญรงเรองในชวงพทธศตวรรษท ๑๓ ไดแผอานาจเขามาถงจดหวดสราษฎรธาน กษตรยศ รวชยทรงนบถอพทธศาสนาแบบมหายาน พระพทธศาสนาแบบมหายานจงไดแผเขามาสภาคใตของไทย ดงหลกฐานทปรากฏคอเจดยพระบรมธาตไชยา พระบรมธาตนครศรธรรมราช และรปหลอพระโพธสตวอวโลกเตศวร พระพทธศาสนา สมยลพบร พ.ศ. ๑๕๕๐


ในสมยกษตรยกมพชาราชวงศสรยวรมนเรองอานาจนน ไดแผอาณาเขตขยายออกมาทวภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลางของประเทศไทย ในราว พ.ศ. ๑๕๔๐ และไดตงราชธานเปนทอานวยการปกครองเมองตาง ๆ ในดนแดนดงกลาวขนหลายแหง เชน เมองลพบร ปกครองเมองทอยในอาณาเขตทวาราวด สวนขางใต เมองสโทย ปกครองเมองทอยในอาณาเขตทวาราวดสวนขางเหนอ เมองศรเทพ ปกครองหวเมองทอยตามลมแมนาปาสก เมองพมาย ปกครองเมองทอยในทราบสงตอนขางเหนอ เมองตาง ๆ ทตงขนนเมองลพบรหรอละโว ถอวาเปนเมองสาคญทสด กษตรยกมพชาราชวงศสรยวรมน ทรงนบถอพระพทธศาสนาฝายมหายาน ซงมสายสมพนธเชอมตอมาจากอาณาจกรศรวชย แตฝายมหายานในสมยนผสมกบศาสนาพราหมณมาก ประชาชนในอาณาเขตตาง ๆ ดงกลาว จงไดรบพระพทธศาสนาทงแบบเถรวาททสบมาแตเดมดวย กบแบบมหายานและศาสนาพราหมณทเขามาใหมดวย ทาใหมผนบถอพระพทธศาสนา ๒ แบบ และมพระสงฆทงสองฝาย คอฝายเถรวาทและฝายมหายาน และภาษาสนสกฤตอนเปนภาษาหลกของศาสนาพราหมณ และพระพทธศาสนาฝายมหายานกไดเรมเขามามอทธพลในดานภาษาและวรรณคดไทยตงแตบดนนมา สาหรบศาสนสถานทเปนทประจกษพยานใหไดศกษาถงความเปนมาแหงพระพทธศาสนาในประเทศไทยครงนน คอพระปรางคสามยอดทจงหวดลพบร ปราสาทหนพมาย ทจงหวดนครราชสมา และปราสาทหนเขาพนมรงทจงหวดบรรมย เปนตน สวนพระพทธรปทสรางในสมยนนกเปนแบบขอม ถอเปนศลปะอยในกลม ศลปสมยลพบร พระพทธศาสนา สมยเถรวาทแบบพกาม ในสมยทพระเจาอนรทธมหาราช กษตรยพกามเรองอานาจ ทรงรวบรวมเอาพมากบรามญเขาเปนอาณาจกรเดยวกน แลวแผอาณาเขตเขามาถงอาณาจกรลานนา ลานชาง จนถงลพบร และทวาราวด พระเจาอนรทธทรงนบถอพระพทธศาสนาฝายเถรวาท ทรงสงเสรมทานบารงพระพทธศาสนาอยางจรงจง สวนชนชาตไทย หลงจากอาณาจกรอายลาวสลายตว กไดมาตงอาณาจกรนานเจา ถงประมาณ พ.ศ. ๑๒๙๙ ขนทาวกวาโอรสขนบรมแหงอาณาจกรนานเจา ไดสถาปนาอาณาจกรโยนกเชยงแสนในสวรรณภม หลงจากนนคนไทยกกระจดกระจายอยทวภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางของประเทศไทยปจจบน เมอกษตรยพกาม (กมพชา) เรองอานาจ คนไทยทอยในเขตอานาจของขอม กไดรบทงศาสนาและวฒนธรรมของเขมรไวดวย สวนทางลานนากไดรบอทธพลจากขอมเชนเดยวกน คอเมออาณาจกรพกามของกษตรยพมาเขามาครอบครองดนแดนแถบน ดงเหนวามปชนยสถานแบบพมาหลายแหง และเจดยทมฉตรอยบนยอด และฉตรท ๔ มมของเจดย กไดรบอทธพลมาจากพกามแบบพมา


พระพทธศาสนา สมยสโขทย หลงจากอาณาจกรพกามและกมพชาเสอมอานาจลง คนไทยจงไดตงตวเปนอสระ ไดกอตงอาณาจกรขนเอง ๒ อาณาจกร ไดแก อาณาจกรลานนา อยทางภาคเหนอของไทย และอาณาจกรสโขทย มศนยกลางอยทจงหวดสโขทยปจจบน เมอพอขนรามคาแหงเสดจขนครองราชย ทรงสดบกตตศพทของพระสงฆลงกา จงทรงอาราธนาพระมหาเถระสงฆราช ซงเปนพระเถระชาวลงกาทมาเผยแผอยทนครศรธรรมราช มาเผยแผพระพทธศาสนาในกรงสโขทย พระพทธศาสนาแบบลงกาวงศไดเขามาเผยแผในประเทศไทย ถง ๒ ครง คอครงท ๑ ในสมยพอขนรามคาแหง ครงท ๒ ในสมยพระเจาลไท พระพทธศาสนาเจรญรงเรองมาก กษตรยทกพระองคทรงปกครองบานเมองโดยธรรม มความสงบรมเยน ประชาชนเปนอยโดยผาสก ศลปะสมยสโขทยไดรบการกลาวขานวางดงามมาก โดยเฉพาะพระพทธรปสมยสโขทย มลกษณะงดงาม ไมมศลปะสมยใดเหมอน พระพทธศาสนา สมยอยธยา พระพทธศาสนาในสมยอยธยาไดรบอทธพลของพราหมณเขามามาก พธกรรมตาง ๆ ไดปะปนพธของพราหมณ เนนความขลงความศกดสทธ และอทธปาฏหารย มเรองไสยศาสตรเขามาปะปนอยมาก ประชาชนมงเรองการบญการกศล สรางวดวาอาราม สรางปชนยวตถ บารงศาสนาเปนสวนมาก ในสมยอยธยาตองประสบกบภาวะสงครามกบพมา จนเกดภาวะวกฤตทางศาสนาหลายครง ประวตศาสตรอยธยาแบงเปน อยธยาตอนแรก (พ.ศ. ๑๙๙๑ - ๒๐๓๑) ในสมยพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปกครองบานเมองดวยความสงบรมเยน ทรงทานบารงพระพทธศาสนา ทรงผนวชเปนเวลา ๘ เดอน เมอ พ.ศ. ๑๙๙๘ และทรงใหพระราชโอรสกบพระราชนดดาผนวชเปนสามเณรดวย สนนษฐานวาเปนการเรมตนของประเพณการบวชเรยนของเจานายและขาราชการ ในรชสมยของพระองค ไดมการรจนาหนงสอมหาชาตคาหลวง ใน พ.ศ. ๒๐๒๕ สมยอยธยาตอนทสอง ( พ.ศ. ๒๐๓๔ - ๒๑๗๓) สมยนไดมความนยมในการสรางวดขน ทงกษตรยและประชาชนทวไป นยมสรางวดประจาตระกล ในสมยพระเจาทรงธรรมไดพบพระพทธบาทสระบร ทรงใหสรางมณฑปครอบพระพทธบาทไว และโปรดใหชมชนราชบณฑตแตงกาพยมหาชาต เมอ พ.ศ. ๒๑๗๐ และโปรดใหสรางพระไตรปฎกดวย สมยอยธยาตอนทสาม (พ.ศ. ๒๑๗๓ - ๒๓๑๐)


พระมหากษตรยทมพระนามยงใหญทสดในศตวรรษน ไดแกสมเดจพระนารายณมหาราช พระองคทรงมบทบาทอยางมากทงตอฝายอาณาจกรและศาสนจกร ทรงสงเสรมพระพทธศาสนาอยางแรงกลา สมยนพวกฝรงเศสไดเขามาตดตอกบไทย และไดพยายามเผยแผศาสนา และทลขอใหพระนารายณเขารต แตพระองคทรงมนคงในพระพทธศาสนา ทรงนาพาประเทศชาตรอดพนจากการเปนเมองของฝรงเศสได เพราะมพระราชศรทธาตอพระพทธศาสนาอยางจรงจง สมยอยธยาตอนทส (พ.ศ. ๒๒๗๕ - ๒๓๑๐) พระมหากษตรยททรงมบทบาทมากในยคน ไดแกสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ ทรงเสวยราช เมอ พ.ศ. ๒๒๗๕ การบวชเรยนกลายเปนประเพณทปฏบตสบตอกนมาถงยคหลง ถงกบกาหนดใหผทจะเปนขนนาง มยศถาบรรดาศกดตองเปนผทผานการบวชเรยนมาเทานน จงจะทรงแตงตงตาแหนงหนาทให ในสมยนไดสงพระภกษเถระชาวไทยไปฟนฟพทธศาสนาในประเทศลงกาตามคาทลขอของกษตรยลงกา เมอ พ.ศ. ๒๒๙๖ จนทาใหพทธศาสนากลบเจรญรงเรองในลงกาอกครง จนถงปจจบน และเกดนกายของคณะสงฆไทยขนในลงกา ชอวา นกายสยามวงศ นกายนยงคงมอยถงปจจบน พระพทธศาสนา สมยกรงธนบร ป พ.ศ. ๒๓๑๐ กรงศรอยธยาถกพมายกทพเขาตจนบานเมองแตกยบเยน พมาไดทาลายบานเมองเสยหายยอยยบ เกบเอาทรพยสนไป กวาดตอนประชาชนแมกระทงพระสงฆไปเปนเชลยเปนจานวนมาก วดวาอารามถกเผาทาลาย ครนตอมาพระเจาตากสนมหาราชทรงเปนผนาในการกอบกอสระภาพ สามารถกอบกเอกราชจากพมาได ทรงต งราชธานใหม คอเมองธนบร ทรงครองราชและปกครองแผนดนสบมา ทรงบรณะปฏสงขรณวดวาอารามและสรางวดเพมเตมอกมาก ทรงรบภาระบารงพระพทธศาสนารวบรวมคมภรพระไตรปฎกจากหวเมอง มาคดเลอกจดเปนฉบบหลวง แตไมยงทนเสรจบรบรณกสนรชกาลเสยกอน ตอมา พ.ศ. ๒๓๒๒ กองทพไทยไดอญเชญพระแกวมรกตจากเวยงจนทนมายงประเทศไทย ภายหลงพระองคถกสาเรจโทษเปนอนสนสดสมยกรงธนบร พระพทธศาสนา สมยรตนโกสนทร รชกาลท ๑ (๒๓๒๕ - ๒๓๕๒) พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เสดจขนครองราชยเมอป พ. ศ. ๒๓๒๕ ตอจากพระเจาตากสนมหาราช ทรงยายเมองจากธนบร มาตงราชธานใหม เรยกชอวา "กรงเทพมหานครอมรรตนโกสนทร" ทรงสรางและปฏสงขรณวดตาง ๆเชนสรางวดพระศรรตนศาสดาราม วดสทศนเทพวราราม วดสระเกศ และวดพระเชตพน ฯ เปนตน ทรงโปรดใหมการ


สงคายนาพระไตรปฎกครงท ๙ และถอเปนครงท ๒ ในประเทศไทย ณ วดมหาธาต ไดมการสอนพระปรยตธรรมในพระบรมมหาราชวง ตลอดจนตามวงเจานายและบานเรอนของขาราชการผใหญ ทรงตรากฎหมายคณะสงฆขน เพอจดระเบยบการปกครองของสงฆใหเรยบรอย ทรงจดใหมการสอบพระปรยตธรรมทรงสถาปนาสมเดจพระสงฆราชองคแรกของกรงรตนโกสนทร โดยสถาปนาพระสงฆราช (ศร) เปนสมเดจพระสงฆราช เมอป พ.ศ. ๒๓๕๒ รชกาลท ๒ (๒๓๕๒- ๒๓๖๗) พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เสดจขนครองราชยเมอ พ.ศ. ๒๓๕๒ เปนทรงทานบารงสงเสรมพระพทธศาสนาเหมอนอยางพระมหากษตรยไทยแตโบราณ ในรชสมยของพระองคไดทรงสถาปนาสมเดจพระสงฆราชถง ๓ พระองค คอ สมเดจพระสงฆราช( สก ) สมเดจพระสงฆราช( ม ) และสมเดจพระสงฆราช ( สก ญาณสงวร) ในป พ.ศ. ๒๓๕๗ ทรงจดสงสมณทต ๘ รป ไปฟนฟพระพทธศาสนาในประเทศลงกา ไดจดใหมการจดงานวนวสาขบชาขนเปนครงแรกในสมยกรงรตนโกสนทร เมอ พ.ศ. ๒๓๖๐ ซงแตเดมกเคยปฏบตถอกนมาเมอครงกรงสโขทย แตไดขาดตอนไปตงแตเสยกรงศรอยธยาแกพมา จงไดมการฟนฟวนวสาขบชาใหม ไดโปรดใหมการเปลยนแปลงแกไขวธการสอบไลปรยตธรรมขนใหม ไดขยายหลกสตร ๓ ชน คอ เปรยญตร -โท - เอก เปน ๙ ชน คอชน ประโยค ๑ - ๙ รชกาลท ๓ (๒๓๖๗ - ๒๓๙๔) พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดใหมการสรางพระไตรปฎกฉบบหลวงเพมจานวนขนไวอกหลายฉบบครบถวนกวารชกาลกอน ๆ โปรดใหแปลพระไตรปฎกเปนภาษาไทย ทรงบรณะปฏสงขรณวดวาอารามหลายแหง และสรางวดใหม คอวดเทพธดาราม วดราชนดดา และวดเฉลมพระเกยรต ไดตงโรงเรยนหลวงขนเปนครงแรก เพอสอนหนงสอไทยแกเดกในสมยนไดเกดนกายธรรมยตขน โดยพระวชรญาณเถระ (เจาฟามงกฏ) ขณะทผนวชอยไดทรงศรทธาเลอมใสในจรยาวตรของพระมอญ ชอ ซาย ฉายา พทธวโส จงไดทรงอปสมบทใหม เมอ พ.ศ. ๒๓๗๒ ไดตงคณะธรรมยตขนในป พ.ศ. ๒๓๗๖ แลวเสดจมาประทบทวดบวรนเวศวหาร และตงเปนศนยกลางของคณะธรรมยต รชกาลท ๔ (๒๓๙๔ -๒๔๑๑) พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔ เมอทรงเปนเจาฟามงกฎไดผนวช ๒๗ พรรษาแลวไดลาสกขาขนครองราชยเมอพระชนมาย ๕๗ พรรษา ใน พ.ศ. ๒๒๓๙๔ ดานการพระศาสนา ทรงพระราชศรทธาสรางวดใหมขนหลายวด เชนวดปทมวนาราม วดโสมนสวหาร วดมกฎกษตรยาราม วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม และวดราชบพตร เปนตน


ตลอดจนบรณะวดตาง ๆ อกมาก โปรดใหมพระราชพธ "มาฆบชา" ขนเปนครงแรก ใน พ.ศ. ๒๓๙๔ ณ ทวดพระศรรตนศาสดาราม จนไดถอปฏบตสบมาจนถงทกวนน รชกาลท ๕ (๒๔๑๑ - ๒๔๕๓) พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวเสดจขนครองราชย เมอ พ.ศ. ๒๔๑๑ ทรงยกเลกระบบทาสในเมองไทยไดสาเรจ ทรงสรางวดใหมขน คอวดวดราชบพตร วดเทพศรนทราวาส วดเบญจมบพตร วดอษฎางนมตร วดจฑาทศราชธรรมสภา และวดนเวศนธรรมประวต ทรงบรณะวดมหาธาต และวดอน ๆ อก ทรงนพนธวรรณกรรมทางพทธศาสนาจานวนมาก โปรดใหมการเรมตนการศกษาแบบสมยใหมในประเทศไทย โดยใหพระสงฆรบภาระชวยการศกษาของชาต ครน พ.ศ. ๒๔๒๗ ไดจดตงโรงเรยนสาหรบราษฎรขนเปนแหงแรก ณ วดมหรรณพาราม ถงป พ.ศ. ๒๔๑๔ โปรดใหจดการศกษาแกประชาชนในหวเมอง โดยจดตงโรงเรยนในหวเมองขน เมอ พ.ศ. ๒๔๓๕ มพระบรมราชโองการประกาศตงกรมธรรมการเปนกระทรวงธรรมการ (กระทรวงศกษาธการปจจบน) โปรดใหมการพมพพระไตรปฎกดวยอกษรไทย จบละ ๓๙ เลม จานวน ๑,๐๐๐ จบ พ.ศ. ๒๔๓๒ โปรดใหยายทราชบณฑตบอกพระปรยตธรรมแกพระภกษสามเณร จากในวดพระศรรตนศาสดาราม ออกมาเปนบาลวทยาลย ชอมหาธาตวทยาลย ทวดมหาธาต และตอมาป พ.ศ. ๒๔๓๙ ไดประกาศเปลยนนามมหาธาตวทยาลยเปนมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปนทศกษาพระปรยตธรรมและวชาการชนสงของพระภกษสามเณร ป พ.ศ. ๒๔๓๖ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงจดตง "มหามกฏราชวทยาลย" ขน เพอเปนแหลงศกษาพระพทธศาสนาแกพระภกษสามเณรฝายธรรมยตนกาย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเสดจเปดในปเดยวกน รชกาลท ๖ (๒๔๕๓- ๒๔๖๘) พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว เสดจขนครองราชย ทรงพระปรชาปราดเปรองในความรทางพระศาสนามาก ทรงนพนธหนงสอแสดงคาสอนในพระพทธศาสนาหลายเรอง เชน เทศนาเสอปา พระพทธเจาตรสรอะไร เปนตน ถงกบทรงอบรมสงสอนอบรมขาราชการดวยพระองคเอง ทรงโปรดใหใช พทธศกราช (พ.ศ.) แทน ร.ศ. เมอ พ.ศ. ๒๔๕๖ ใหเปลยนกระทรวงธรรมการเปนกระทรวงศกษาธการ ในป พ.ศ. ๒๔๕๔ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงเปลยนวธการสอบบาลสนามหลวงจากปากเปลามาเปนขอเขยน เปนครงแรก


พ.ศ. ๒๔๖๙ ทรงเรมการศกษาพระปรยตธรรมใหมขนอกหลกสตรหนง เรยกวา "นกธรรม" โดยมการสอบครงแรกเมอ เดอนตลาคม ๒๔๕๔ ตอนแรกเรยกวา "องคของสามเณรรธรรม" พ.ศ. ๒๔๖๒ ถง พ.ศ. ๒๔๖๓ โปรดใหพมพคมภรอรรถกถาแหงพระไตรปฎกและอรรถกถาชาดก และคมภรอน ๆ เชนวสทธมรรค มลนทปญหา เปนตน รชกาลท ๗ (๒๔๖๘ - ๒๔๗๗) พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงโปรดใหมการทาสงคายนาพระไตรปฎกขน ตงแต พ.ศ. ๒๔๖๘ - ๒๔๗๓ เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๖ เปนการสงคายนาครงท ๓ ในเมองไทย แลวทรงจดใหพมพพระไตรปฎกฉบบสยามรฐ ชดละ ๔๕ เลม จานวน ๑,๕๐๐ ชด และพระราชทานแกประเทศตาง ๆ ประมาณ ๕๐๐ ชด โปรดใหยายกรมธรรมการกลบเขามารวมกบกระทรวงศกษาธการ และเปลยนชอกระทรวงศกษาธการเปนกระทรวงธรรมการอยางเดม โดยมพระราชดารวา "การศกษาไมควรแยกออกจากวด" ตอมาป พ.ศ. ๒๔๗๑ กระทรวงธรรมการประกาศเพมหลกสตรทางจรยศกษาสาหรบนกเรยน ไดเปดใหฆราวาสเรยนพระปรยตธรรม แผนกธรรม โดยจดหลกสตรใหม เรยกวา "ธรรมศกษา" ในรชสมยรชกาลท ๗ ไดมการเปลยนแปลงการปกครองครงยงใหญของไทย เมอคณะราษฎรไดทาการปฏวต เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราช เปนระบอบประชาธปไตย เมอวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ตอมาพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวทรงสละราชสมบตเมอ พ.ศ. ๒๔๗๗ ตอมาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลขนครองราชยเปนรชกาลท ๘ รชกาลท ๘ (๒๔๗๗ - ๒๔๘๙) พระบาทสมเดจพระเจาอยอยหวอานนทมหดล เสดจขนครองราชเปนรชกาลท ๘ ในขณะพระพระชนมาย เพยง ๙ พรรษาเทานน และยงกาลงทรงศกษาอยในตางประเทศ จงมผสาเรจราชการแทนพระองค ในดานการศาสนาไดมการแปลพระไตรปฎกเปนภาษาไทย แบงเปน ๒ ประเภท คอ ๑. พระไตรปฎก แปลโดยอรรถ พมพเปนเลมสมด ๘๐ เลม เรยกวาพระไตรปฎกภาษาไทย แตไมเสรจสมบรณ และไดทาตอจนเสรจเมองานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ เมอป พ.ศ. ๒๕๐๐ ๒. พระไตรปฎก แปลโดยสานวนเทศนา พมพใบลาน แบงเปน ๑๒๕๐ กณฑ เรยกวา พระไตรปฎกฉบบหลวง เสรจเมอ พ.ศ. ๒๔๙๒


พ.ศ. ๒๔๘๔ ไดเปลยนชอกระทรวงธรรมการเปนกระทรวงศกษาธการ และกรมธรรมการเปลยนเปน กรมการศาสนา และในปเดยวกน รฐบาลไดออก พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ เมอวนท ๑๔ ตลาคม เพอใหการปกครองคณะสงฆมความสอดคลองเหมาะสมกบการปกครองแบบใหม พ.ศ. ๒๔๘๘ มหามกฎราชวทยาลย ซงตงขนเมอ พ.ศ. ๒๔๓๖ ไดประกาศตงเปนมหาวทยาลยสงฆ ชอ "สภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย" เมอวนท ๑๐ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลไดถกลอบปลงพระชนม เมอวนท ๙ มถนายน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช เสดจขนครองราช เปนรชกาลท ๙ รชกาลปจจบน สมยรชกาลท ๙ (ตงแต พ.ศ. ๒๔๘๙ สบมา) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดเสดจขนครองราชยเปนราชกาลท ๙ สบตอมา ทรงมพระราชศรทธาในพระพทธศาสนา และทรงเปนศาสนปถมภก ทรงใหการอปถมภแกทกศาสนา และทรงปกครองบานเมองโดยสงบรมเยน ตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ในรชสมยรชกาลปจจบน ไดมการสงเสรมพทธศาสนาดาน ตาง ๆ มากมาย ดงน - ดานการศกษา ประชาชนไดสนใจศกษาพทธศาสนามากขนตามลาดบ ไดมการจดตงสมาคม มลนธทางพทธศาสนาเพอการศกษามากมาย มการจดตงชมรมพทธศาสตร ในมหาวทยาลยและสถาบนการศกษาตาง ๆ พ.ศ. ๒๔๙๐ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ซงตงขนตงแต พ.ศ. ๒๔๓๒ ไดประกาศตงเปนมหาวทยาลยฝายพระพทธศาสนาขน เมอวนท ๙ มกราคม ๒๔๙๐ และเปดการศกษาเมอวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๔๙๐ เปนตนมาจนถงปจจบน สวนการศกษาของพระสงฆไดมการยกระดบมาตรฐานการศกษา เชนยกระดบมหาวทยาลยสงฆทง ๒ แหง คอมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และมหามกฏราชวทยาลย ไดเปดการเรยนการสอนระดบอดมศกษาแกพระภกษสามเณรในระดบปรญญาตร ปรญญาโท และมนโยบายจะเปดระดบปรญญาเอกในอนาคต ไดมการรบรองวทยฐานะเทยบเทากบมหาวทยาลยสากลทวไป และไดออกกฏหมาย พ.ร.บ.มหาวทยาลยสงฆทง ๒ แหง โดยรฐสภาเมอ พ.ศ. ๒๕๔๐ มชอวา "มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และ "มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย" ปจจบนนไดมวทยาเขตตางจงหวดอกหลายแหง เชน เชยงใหม พะเยา แพร ลาพน นครสวรรค ขอนแกน อบลราชธาน นครราชสมา หนองคาย นครปฐม นครศรธรรมราช เปนตน สวนการศกษาดานอน ไดมการจดตงโรงเรยนปรยตธรรมแผนกสามญ ระดบประถมปลาย และ ม.๑ ถง ม.๖ เมอป พ.ศ. ๒๕๑๔ ในป พ.ศ. ๒๕๐๑ ไดมการจดตงโรงเรยนพทธศาสนาวดอาทตยขน


เปนแหงแรก ณ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอเปดการสอนพทธศาสนาแกเดกและเยาวชน จนไดแพรขยายไปทวประเทศ - ดานการเผยแผ ไดมการเผยแผพระพทธศาสนาอยางจรงจง ทงในและตางประเทศ ในประเทศไทยไดมองคกรเผยแผธรรมในแตละจงหวด โดยไดจดตงพทธสมาคมประจาจงหวดขน สวนพระสงฆไดมบทบาทในการเผยแผมากขน โดยใชสอของรฐ เชน โทรทศน วทย เปนตน กระทรวงศกษาธการไดกาหนดเอาวชาพระพทธศาสนาเปนวชาภาคบงคบแกนกเรยนระดบมธยมศกษา ตงแต ม. ๑ ถง ม. ๖ พระสงฆจงไดมบทบาทในการเขาไปสอนในโรงเรยนตาง ๆ มการประยกตการเผยแผธรรมในรปแบบตาง ๆ เชนการบรรยาย ปาฐกถา และเขยนหนงสออธบายพทธธรรมมากขน ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ เชนมพระเถระนกปราชญชาวไทยในยคน ไดแก ทานพทธทาสภกข และพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) เปนตน ในตางประเทศไดมการสรางวดไทยในตางประเทศหลายวด เชนวดไทยพทธคยา ประเทศอนเดย เปนวดไทยแหงแรกในตางประเทศ ตอจากนนไดมการสรางวดไทยในประเทศตะวนตก คอวดพทธประทป กรงลอนดอน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเสดจเปด เมอวนท ๑ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๐๙ นบเปนวดไทยวดแรกในประเทศตะวนตก ตอมาป พ.ศ. ๒๕๑๔ ไดมการสรางวดแหงแรกในประเทศสหรฐอเมรกา ทนครลอสแองเจลส รฐแคลฟอเนย ชอวา วดไทยลอสแองเจลส ปจจบนมวดไทยในสหรฐอเมรกา ประมาณ ๑๕ วด นอกจากนนไดมองคการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศของคณะสงฆไทย ไดจดใหมการอบรมพระธรรมทตสายตางประเทศขนประจาทกป เพอสงไปเผยแผพทธศาสนาในตางประเทศ โดยเฉพาะทางตะวนตก ปจจบนนชาวตะวนตกไดหนมาสนใจพทธศาสนากนมาก ป พ.ศ. ๒๕๐๘ ไดมการจดตงสานกงานองคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลกขน ณ ประเทศไทย ( พ.ส.ล. ) เพอเปนศนยกลางของชาวพทธทวโลก - ดานพธกรรม ไดมการเปลยนแปลงพระราชพธตาง ๆ ทเปนพระราชพธของพระมหากษตรย ใหเปนพธของรฐบาล เรยกวา "รฐพธ" โดยใหกรม กระทรวงตาง ๆ เปนผจด จดใหมงานสงเสรมพระพทธศาสนาชวงวนวสาขบชาของทกป พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาใหพระบรมวงศานวงศ เสดจแทนพระองคในพธเวยนเทยนในวนสาคญทางพทธศาสนาเชนวนวสาขบชา มาฆบชา อาสาฬหบชา ณ พทธมณฑล ซงสรางขน เมอคราว ฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ - ดานวรรณกรรม ไดมวรรณกรรมทางพทธศาสนาเกดขนมากมาย มปราชญทางพทธศาสนาเกดขนหลายรป จงไดเกดวรรณกรรมทงประเภทรอยแกวและรอยกรองมากมายหลาย


เลม เชนพทธประวตจากพระโอษฐ ปฏจจสมปบาทจากพระโอษฐ ของทานพทธทาสภกข หนงสอ พทธธรรม ของพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) เปนตน

3.6 การเผยแผพระพทธศาสนาสสงคมโลก19 บรรดาศาสนาสาคญทมผนบถอเปนจานวนมากในปจจบน พระพทธศาสนานบวาเปนศาสนาทมอายเกาแกเปนอนดบสอง รองจากศาสนาพราหมณทดารงอยในรปของศาสนาฮนด พระพทธศาสนาอบตขนในโลกเมอ ๔๕ ปกอนพทธศกราช (พทธศกราชเรมนบ ๑ ถดจากปทพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน) ในดนแดนชมพทวปซงในปจจบนไดแก ประเทศอนเดย และเนปาล โดดยเรมขนในวนทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาแกพวกปญจวคคย ซงตรงกบวนเพญ เดอนอาสาฬะ (ขน ๑๕ คาเดอน ๘) จากวนนนเปนตนมา พระพทธเจาไดเสดจจารกออกเผยแผพระพทธศาสนาไปทวชมพทวป โดยในระยะแรกพระองคเสดจออกเผยแผพระองคเดยว เมอมสาวกมากขน กใหพทธสาวกออกเผยแผพระพทธศาสนาดวย ทาใหพระพทธศาสนามความเจรญรงเรองและแผขยายไปในชมพทวปอยางรวดเรว ชาวชมพทวปพากนละทงลทธเดมแ ล ว ห น ม า น บ ถ อ เ ล อ ม ใ ส ศ ร ท ธ า ใ นพระพทธศาสนามากขน เปนลาดบ เมอพระสมมาสมพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานแลว ตอมาประมาณพทธศตวรรษท ๓ พระเจาอโศกมหาราชผปกครองประเทศอนเดยใ น ส ม ย น น ม ค ว า ม ศ ร ท ธ า เ ล อ ม ใ ส ใ นพระพทธศาสนามาก พระองคไดทรงใหความอ ป ถ ม ภ โ ด ย ท ร ง จ ด ใ ห ม ก า ร ส ง ค า ย น าพระไตรปฎกครงท ๓ ขนในป พ.ศ.๒๓๖ ณ วดอโศการาม นครปาฏลบตร แควนมคธ (ปจจบนคอ เมองปตนะ เมองหลวงของรฐพหาร) ทรงอาราธนาพระโมคคลลบตรตสสเถระเปนประธาน หลงจากสงคายนารอยกรองพระธรรมวนยเสรจสนแลว พระโมคคลลบตรตสสเถระ ไดจดคณะพระธรรมทตออกเปน ๙ คณะแลวสงไปประกาศพระพทธศาสนาในดนแดนตางๆ ดงน

19

http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/index.php,21 มถนายน 2558.

http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/index.php,21%20มถนายน


สายท ๑ มพระมชฌนตกเถระเปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ แควนกษมระ คอ รฐแคชเมยร ประเทศอนเดยปจจบน และแควนคนธาระ ในปจจบน คอ รฐปญจาป ทงของประเทศอนเดยและประเทศปากสถาน สายท 2 พระมหาเทวเถระ เปนหวหนาคณะไปเผยแผพระพทธศาสนาในแควนมหสมณฑ,ปจจบน ไดแก รฐไมเซอรและดนแดนแถบลมแมนาโคธาวาร ซงอยในตอนใตประเทศอนเดย สายท 3 พระรกขตเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ วนวาสประเทศ ในปจจบนไดแก ดนแดนทางตะวนตกเฉยงใตของประเทศอนเดย สายท 4 พระธรรมรกขตเถระ หรอพระโยนกธรรมรกขตเถระ (ซงเขาใจกนวาเปนฝรงคนแรกในชาตกรกทไดเขาบวชในพระพทธศาสนา)เปนหวหนาคณะไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ อปรนตกชนบทปจจบนสนนษฐานวาคอดนแดนแถบชายทะเลเหลอเมองบอมเบย สายท 5 พระมหาธรรมรกขตเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ แควนมหาราษฎร ปจจบน ไดแก รฐมหาราษฎรของประเทศอนเดย สายท 6 พระมหารกขตเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ในเอเซยกลาง ปจจบนไดแก ดนแดนทเปนประเทศอหรานและตรก สายท 7 พระมชฌมเถระ พรอมดวยคณะ คอพระกสสปโคตรเถระ พระมลกเทวเถระ พระทนทภสสระเถระ และพระเทวเถระ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ ดนแดนแถบภเขาหมาลย สนนษฐานวา คอ ประเทศเนปาล สายท 8 พระโสณเถระ และพระอตตรเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ ดนแดนสวรรณภม ซงปจจบนคอ ประเทศในคาบสมทรอนโดจน เชน พมา ไทย ลาว เขมร เปนตน สายท 9 พระมหนทเถระ (โอรสพระเจาอโศกมหาราช) พรอมดวยคณะ คอพระอรฏฐเถระ พระอทรยเถระ พระสมพลเถระ และพระหททสารเถระ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ ลงกาทวป ในรชสมยของพระเจาเทวานมปยตสสะ กษตรยแหงลงกาทวป ปจจบน คอ ประเทศศรลงกา


บทท 4 วธการจดสมมนา20

สมมนา หมายถง การประชมเพอแลกเปลยนความรและความคดเหน เพอหาขอสรปในเรองใดเรองหนง ผลชองการสมมนาถอวา เปนเพยงขอเสนอแนะ ผทเกยวของจะนาไปปฏบตตามหรอไมกได มจดมงหมายของการ ‚การสมมนา‛ คอวา... 1.อบรม ฝกฝน ชแจง แนะนา สงสอน ปลกฝงทศนคตและใหคาปรกษา ในเรองทเกยวของ 2.พจารณา สารวจ ตรวจสอบปญหาหรอประเดนตางๆ ทหยบยกขนมา เพอทาความเขาใจในเรองทตองการร 3.เสนอแนะนาร นาสนใจ ททนสมยและเหมาะสมกบสถานการณ 4.แสวงหาขอตกลง ดวยวธการอภปราย แลกเปลยนความคดเหนอยางเสร ซก-ถาม ถกเถยง ปรกษาหารอ ภายใตหวขอทกาหนด 5.ใหไดขอสรปผลของการนาเสนอหวขอ หรอการวจย

ประโยชนของการจดสมมนา 1.ผจดสมมนาหรอผเรยนสามารถจดสมมนาไดอยางมประสทธภาพ 2.ผเขารวมสมมนา ไดรบความร แนวคดจากการสมมนา สามารถนาไปปรบใชในการทางานและชวตสวนตวได 3.ผลจากการทผเขารวมสมมนาไดรบความรและความสามารถมากขนจากการสมมนา ชวยทาใหระบบและวธการทางานมประสทธภาพสงขน 4.การจดสมมนาจะชวยแบงเบาภาระการปฏบตงานของผบงคบบญชา เพราะผไดบงคบบญชาไดรบการสมมนา ทาใหเขาใจถงวธการปฏบตงานตลอดจนปญหาตางๆ และวธการแกไขปรบปรงและพฒนางานใหไดผลด 5.เปนการพฒนาผปฏบตงานใหพรอมอยเสมอ ทจะกาวไปรบตาแหนงทสงกวาเดม หรองานทจาเปนตองอาศยความรทางดานเทคโนโลยใหม ๆ ซงผปฏบตงานจะไมรสกลาบากในการปรบตว เพราะไดรบความรใหม ๆ ตลอดเวลา 6.เปนการสงเสรมความกาวหนาของผปฏบตงาน เพราะโดยปกตแลวการพจารณาเลอนตาแหนง ผทไดรบการสมมนายอมมโอกาสไดรบการพจารณากอน

20




7.เกดความคดรเรมสรางสรรค เปนผลใหเกดแรงบนดาลใจมงกระทากจกรรมอนดงามใหสงคม 8.สามารถสรางความเขาใจอนดงามตอเพอนรวมงาน มมนษยสมพนธ เกดความรวมมอรวมใจในการทางาน สามารทางานเปนทมไดเปนอยางด 9.เกดความกระตอรอรน กลาคด กลาทา กลาตดสนใจ มความรบผดชอบ รจกยอมรบความคดเหนของผอน รจกใชดลยพนจวเคราะหปญหา สามารถแกปญหาในการทางานและเกดภาวะผนา

องคประกอบของ “การจดสมมนา” 1.ดานเนอหา ไดแก สาระหรอเรองราวทจะนามาจดสมมนา ซงประกอบดวย 1.1 จดมงหมายของการจดสมมนา วาจดเพออะไร 1.2 เรองทจะนามาจดสมมนา ตองเปนเรองมมประโยชนและคมคาตอการจด 1.3 หวขอเรอง เพอใหเหนทศทางของปญหาหรอกรอบความคดในเรองสมมนา 1.4 กาหนดการสมมนา ชอหนวยงานหรอบคคล ผดาเนนการจดสมมนา ชอเรองสมมนา วน/เดอน/ป ทจดสมมนา เวลา สถานท 1.5 ผลทไดรบจากการจดสมมนา เปนเรองทผจดสมมนาไดคาดหวงวา การจดสมมนาจะทาใหผเขารวมสมมนาไดรบประโยชนอยางไรบาง อาจเปนทงเชงปรมาณและคณภาพ จงเปนเรองทผจดสมมนาจะตองเขยนผลทไดรบไวดวย 2.ดานบคลากร หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา 2.1 บคลากรฝายการจดสมมนา ไดแก บคคลหรอคณะกรรมการทมหนาทในการจดสมมนาใหบรรลจดประสงคทวางไว แบงไดเปนฝายดวยกน ดงน - ประธานและรองประธาน - เลขานการและผชวยเลขานการ - กรรมการฝายทะเบยน - กรรมการฝายเอกสาร - เหรญญก และผชวยเหรญญก - ฝายพธกร - ฝายสถานทและวสดอปกรณ - ฝายประชาสมพนธ


- ฝายปฏคม - ฝายรกษาพยาบาล - ฝายประเมนผล - ฝายปรกษา 2.2 วทยากร หมายถง บคคลททาหนาทบรรยาย อภปรายหรอถายทอดความรประสบการณ โดยใชเทคนควธการตาง ๆ ใหแกผเขารวมสมมนาดวยความจรงใจ และมงหวงใหผเขาสมมนาไดรบความร และประสบการณอยางเตมท ดงนนผทเปนวทยากรตองเปนบคคลทมความร ความสามารถ และประสบการณ หรอมความเชยวชาญเฉพาะทาง หรอเกยวของกบเรองทจดสมมนา 3.ดานสถานท เครองมอ และอปกรณตาง ๆ 3.1 หองประชมใหญ หมายถง หองประชมรวมทใชบรรยาย อภปรายหรอสมมนาทจะตองกาหนดทนงไดวา สามารถบรรจคนไดกทนง และใชทใด สถานทตงอยทไหน สาหรบเปนแหลงจดสมมนา 3.2 หองประชมยอย หมายถง เปนหองประชมทมขนาดกลางหรอขนาดเลก 3.3หองรบรอง หมายถง เปนหองทใชสาหรบรองรบวทยากร แขกพเศษ เพอใหไดรบการพกผานหรอเตรยมตวกอนการสมมนา 3.4 หองรบประทานอาหารวาง 3.5 หองรบประทานอาหาร 3.6 อปกรณดานโสตทศนปกรณ ไดแก ไมโครโฟนชนดตงและตดตว เครองขยายเสยง เครองฉายภาพขามศรษะ เทปบนทกเสยง เครอง ว.ด. ทศน อปกรณดานแสงและสยงตาง ๆ เครองฉายสไลด จอภาพ กลองถายรป ฯลฯ 3.7 อปกรณเครองมอประเภท เครองคอมพวเตอร เครองพมพดด เครองถายเอกสาร เครองถอดเทป 3.8 อปกรณดานเครองเขยน ทจาเปนในการสมมนา เชน กระดาษขาว แผนโปรงใส เครองเขยนตาง ๆ 4.ดานเวลา วน เวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย เวลาในการจดสมมนาหากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอไดเวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย


เวลาในการจดสมมนาหากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอได 5.ดานงบประมาณ หรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไปหรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไป 5.1 ใหแตละฝายทาหนาทรบผดชอบทางาน จดทางบประมาณทตองใชจายทงหมดของฝายของตนทงหมดออกมาในรปของบญชคาใชจาย และเสนอใหฝายเหรญญพจารณาถงความเหมาะสมกอนอนมต 5.2 เมอการวางแผนเกยวกบคาใชจาย ของแตละฝายไดรบความเหนชอบจากทประชม กจดใหทางานงบประมาณรวมทงหมดทงโครงการ แลวนาไปใสในโครงการ เพอเสนอฝายบรหารอนมต ไดแก สาระหรอเรองราวทจะนามาจดสมมนา ซงประกอบดวย หมายถง บคคลทเกยวของกบการจดสมมนา เวลาทใชในการสมมนา ทผจดสมมนาควรมการวางแผนไวอยางดวาควรใช วน เวลาใดในการจดสมมนาจงจะเหมาะสมและสะดวกแกทกฝาย เวลาในการจดสมมนาหากใชเวลานอยเกนไปกจะทาใหไมไดความรความคดเหนทกวางขวางมากพอแตหากใชเวลามากเกนไปกอาจทาใหการสมมนานาเบอได หรอการจดทางบประมาณ ในการดาเนนงานสมมนา ยอมมคาใชจายในการดาเนนงาน ดงนนผจดสมมนาตองมการจดสรรวางแผนคาใชจายใหด ดวยความรอบคอบ เพอใหการประมาณคาใชจายทงหมดของงานอยในภาวะทเพยงพอ ไมขาดหรอมากจนเกนไปการจดทาเอกสารทเกยวของกบการสมมนา ไดแก 1. โครงการสมมนาและแผนปฏบตงาน โดยปกตจะมสวนประกอบ ดงน โดยปกตจะมสวนประกอบ ดงน 1.1 ชอโครงการการสมมนา 1.2 หลกการและเหตผล 1.3 วตถประสงค 1.4 เปาหมาย 1.5 ลกษณะโครงการ 1.6 วธดาเนนการ 1.7 ระยะเวลาการดาเนนงาน


1.8 สถานทดาเนนการ 1.9 งบประมาณ 1.10 การตดตามและประเมนผล 1.11 ผลทคาดวาจะไดรบ 2. เอกสารประกอบการสมมนา ในการจดสมมนา สงทควรปฏบตอยางยงกคอ การแจก เอกสารประกอบการสมมนา ไหแกผเขารวมสมมนา เอกสารประกอบการสมมนา จะเปนขอมลทสาคญเกยวของกบสภาพปญหาหรอหนทางในการแกปญหาทเกยวของกบหวขอเรองทจดสมมนา เอกสารประกอบการสมมนาเปนเพยงลทางหรอสวนทเสรมของหวขอสมมนาไมใชเนอหาทงหมดของการสมมนา 3.รายชอผเขารวมสมมนาและหนงสอเชญเขารวมสมมนา ในการจดสมมนาตองมการปรกษาหารอกนกอนถงผทจะเขารวมการสมมนา ทงนผเขารวมควรมพนฐานความรทใกลเคยงกน จะทาใหการสมมนาบรรลผลไดดยงขน ในการจดสมมนาตองมการปรกษาหารอกนกอนถงผทจะเขารวมการสมมนา ทงนผเขารวมควรมพนฐานความรทใกลเคยงกน จะทาใหการสมมนาบรรลผลไดดยงขนเมอทราบรายชอของผทจะเขารวมสมมนาแลว สงทตองกระทาตอไป คอ การทาหนงสอเชญผเขารวมสมมนา สาระสาคญของหนงสอเชญผเขารวมสมมนามลกษณะ ดงน 1. เรอง ขอเชญเขารวมสมมนาเรอง................................................. 2. เรยน........................................................................................... 3. สงทสงมาดวย 1.โครงการสมมนา 2.กาหนดการสมมนา 3.แผนทเดนทางไปสถานทสมมนา 4. ขอความ-กลาวถง -เหตผลทตองจดสมมนา -เรองสมมนา....................................................................... -วน เวลา สถานท ทจะจดสมมนา -สารองทนงไดท....................................หมายเลขโทรศพท -ภายในวนท........................................................................ 4.คาสงแตงตงคณะกรรมการการดาเนนงานสมมนา ตองคานงถง ตองคานงถง - ความเหมาะสมระหวางจานวนคนกบปรมาณงาน - ความเหมาะสมระหวางความถนดในงานของแตละคนแตละทมงาน


- การทางานเปนทม เมอไดคนทเหมาะสมแลว สงทตองทาตอไปกคอการออกคาสงแตงตงคณะกรรมการดาเนนงาน ควรเปนลายลกษณอกษร จะชวยใหผทรบมอบหมายหนาททราบหนาทของตน จะไดกระทาตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมายและสามารถตดตามงานได 5.หนงสอขออนมตงบประมาณ จดดาเนนงาน หรอหนงสอขอความอนเคราะหสนบสนนการไดเนนการ ประกอบไปดวยโครงสราง ดงน - จดดาเนนงาน หรอหนงสอขอความอนเคราะหสนบสนนการไดเนนการ ประกอบไปดวยโครงสราง ดงน 1. ถาเปนราชการจะใชกระดาษครฑ ประกอบไปดวย ทออกหนงสอ สถานทออกหนงสอ ซงจะอยบรรทดเดยวกบตนครฑ 2. วนทออกหนงสอ ไดแก เลขของวนท ชอเดอน และ เลข พ.ศ. 3. เรอง.............................................................................................. 4. เรยน............................................................................................. 5. อางถงโครงการสมมนา เรอง......................................................... 6. สงทสงมาดวย โครงการสมมนา เรอง............................................ 7. เนอหา ควรมลกษณะ ดงน - ในยอหนาแรก ควรอางถงโครงการการจดสมมนา - ยอหนาทสอง เนอหาสาระจะแสดงความจานงในการของบประมาณ เพอใชในการดาเนนการจดสมมนา - ยอหนาทสาม ควรเปนการสรป เพอใหผทรบหนงสอเขาใจถงวตถประสงคของการเขยนใหชดเจน 8. คาลงทาย คอ ขอแสดงความนบถอ 9. ลงชอ ชอผขออนมต และตาแหนง 10. สวนราชการเจาของเรอง คอ หนวยงานทดาเนนการจดสมมนา 6.หนงสอเชญวทยากรและผดาเนนรายการ ควรมลกษณะดงน 1. ทออกหนงสอ-สถานทออก อยบรรทดเดยวกน 2. วนทออกหนงสอ 3. เรอง ขอเชญเปนวทยากร/ผดาเนนรายการ 4. เรยน............................................................................... 5. สงทสงมาดวย 1.โครงการสมมนาทางวชาการ


2.แผนทเดนทางมายงสถานททจดสมมนา 6. เนอหาของหนงสอ - ยอหนาแรก นาเขาสเรองทจะจดสมมนา ผจดการสมมนา และมวตถประสงคอยางไร - ยอหนาทสอง ชประเดนใหเหนถงการ พจารณาวา วทยาการนนมความเหมาะสม ทงความร ความสามารถและประสบการณตาง ๆ โดยระบถง ผทเขารวมสมมนา จานวน จดทไหน วน เวลา สถานท - ยอหนาทสาม เนนเรองของเชญเปนวทยากร/ผดาเนนรายการ และรายงานวา หารขดของประการใดโปรดแจงให...................... หมายเลขตดตอ ปดทายดวยการกลาวขอบคณ - คาลงทาย - ลงชอประธานผดาเนนการจดสมมนา 7. คากลาวรายงาย – กลาวเปด-ปด การสมมนา คากลาวรายงาน ควรมลกษณะดงน 1. คาขนตน กราบเรยน.................................................................. 2. เนอหา ควรมองคประกอบ ดงน - ทมาของการจดสมมนา - สภาพปญหา อนเปนสาเหตททาใหตองจดการสมมนา - วตถประสงค ประโยชน 3. ปดทายดวยการเชญประธานการสมมนา มาใหเกยรตกลาวเปดการสมมนา พธกรกลาวรายงานการจดสมมนา การกลาวเปดสมมนา 1. คาขนตน ตองพจารณาผทเขาสมมนาวามใครและตาแหนง 2. เนอหา แบงออกเปน - อารมภบท กลาวถง ใครเปนผจดและมวตถประสงคอยางไร - เนอเรอง กลาวถงประเดนสาคญของการจดงานวาจะชวยใหเกดวสยทศนหรอการมองการณไกลอยางไร - สรป ปดทาย เปนการแสดงความยนดหรอชนชมคณะกรรมการทดาเนนการจดสมมนา และขอเปดการสมมนา รวมทงอวยพรใหการจดสมมนา ไดบรรลวตถประสงค 8. หนงสอขอบคณวทยากรและผดาเนนรายการ ควรมลกษณะดงน


1. เรอง ขอขอบคณ 2. เรยน............... 3. เนอหา ประกอบดวย....................... - อารมภบท อางถงการจดสมมนาทใด และทานวทยากรไดกรณาใหเกยรตไปรวมอภปราย หรอบรรยาย - เนอหา ชใหเหนถงผลของการจดสมมนานนมประโยชนมากมายเพยงใด เปนเพราะวทยากรไดใหความกรณา มาใหความร และประสบการณ - สรป ขอกราบขอบพระคณ หรอขอบคณและควรแสดงวา ในโอกาสตอไปหวงวาจะไดรบความกรณาเชนนอก 9.การประเมนผลการสมมนา ประเภทของการประเมนผล แบงออกเปน 4 ประเภทใหญ ๆ คอ ประเภทของการประเมนผล แบงออกเปน 4 ประเภทใหญ ๆ คอ 1. การเรยนร ตองทราบวาผเขารวมสมมนาเกดความรจรงหรอไม 2. ปฏกรยา ตองการทราบวาผเขารวมสมมนามความคดเหนหรอทศนคตอยางไร 3. พฤตกรรม ตองการทราบวาผเขารวมสมมนา ไดเปลยนแปลงพฤตกรรมในการทางานในทางทดขนหรอไม 4. ผลลพธ ตองการทราบวาผลของผทเขาสมมนามประสทธภาพและประสทธผลขนกวาเดมหรอไม งานของหนวยงานนน ๆ มความกาวหนาขนกวาเดมอนเปนผลจากการสมมนาหรอไม 10.เอกสารรายงานสรปผลการสมมนา ตองคานงถงจดดาเนนงาน หรอหนงสอขอความอนเคราะหสนบสนนการไดเนนการ ประกอบไปดวยโครงสราง ดงน ควรมลกษณะดงน ควรมลกษณะดงน ประเภทของการประเมนผล แบงออกเปน 4 ประเภทใหญ ๆ คอการจดทาเอกสารรายงานสรปผลการสมมนา มองประกอบ ดงน 1. โครงการสมมนา 2. คากลาวเปดการสมมนา 3. รายงานการสมมนา โดยวธการถอดเทปจากการสมมนา เปนรายงานทเกบรายละเอยดของการสมมนา นามาเรยบเรยงดวยถอยคาทชดเจนเขาใจงาย แตไมไดเปลยนแปลงสาระเดม 4. คากลาวปดการสมมนา 5. ภาคผนวก


- ประวตวทยากร - หนงสอเชญวทยากร - หนงสอเชญประธานการเปดสมมนา - หนงสอเชญผเขารวมสมมนา - แผนปฏบตงานของฝายตาง ๆ - งบดล หรอบญชแสดงรายการคาใชจายตาง ๆ ในสมมนา - ผลการประเมนการสมมนา

ก า ร จ ด ท าเอกสารรายงานสรปผลการสมมนา ออกมาเปนรปเลมแ ล ว ก ค ว ร จ ด ส ง ไ ป ใ ห วทยากร ผเขารวมสมมนา และหากเปนไปไดควรจดแ จ ก แ ก ห น ว ย ง า น ทเกยวของกบเรองทสมมนา ร ว ม ท ง ห อ ง ส ม ด ข อ งโ ร ง เ ร ย น ว ท ย า ล ย ม ห า ว ท ย า ล ย ห อ ส ม ดแหงชาต หนวยงานทงภาครฐและเอกชน ทงนเพอใหผลการสมมนา มไดหยดนงอยแคผเขารวมการสมมนาเทานน21

21 การจดสมนา,เกษกานดา สภาพจน.กทม.

แหลงทมา : https://www.gotoknow.org/posts/13249 , 22 มถนายน 2558.



ตวอยางรปแบบ22

รปแบบการจดหองประชมในงานอบรม สมนา และกจกรรมกลม ( เบองตน )

การจดหองประชมใหเหมาะสมกบรปแบบกจกรรมถอเปนองคประกอบทสาคญ ในการจดฝกอบรม สมมนา ซงการจดรปแบบตางๆ นนมขอด ขอเสยตางๆ กน โดยในบทความนเราจะเนนเฉพาะรปแบบการจดหองประชมทใชโดยสวนใหญเทานน

22

http://www.phanrakwork.com/content , 22 มถนายน 2558.

http://www.phanrakwork.com/content


1. จดแบบ Theatre

การจดหองประชมแบบ Theatre นนเปนการจดหองประชมแบบพนฐานในการจดอบรม สมมนา ขอดของการจดหองประชมแบบนคอ ผอบรมมจดโฟกสเพยงจดเดยว ทาใหความสนใจทงหมดจะถกสงไป ทวทยากรดานหนาเวทเพยงจดเดยว อกทงยงเปนการใชพนทหองประชมอยางคมคา และเตมพนทมากทสด


การจดหองประชมแบบนเหมาะมากสาหรบการฝกอบรมแบบบรรยายทเนนเนอหา และมการฉายภาพบนจอ หากผเขารวมอบรมมจานวนมากและหองสมมนาขนาดไมมากนกการจดหองประชมแบบ Theatre จะทาให สามารถรองรบคนไดมากโดยไมอดอด แตขอเสยคอหากผอบรมมสมภาระสงของจะไมสะดวกเพราะไมมโตะ ตรงทนง ซงหากจาเปนตองใหผเขารวมอบรมวางสงของเพอไมใหเกะกะและกงวลในการอบรมสามารถวาง โตะไวดานขางของหองประชมไดเพอใหผเขาอบรมนาสงของมาวางไวได

2. จดแบบ Class room

ชอกบอกอยแลววา Class room การจดแบบนไมตางจากแบบ Theatre เทาไหรนก แคเพมโตะตรง ทนงใหผรวมอบรมไดวางสงของ โดยมากจะมกระดาษ A4พรอมทงดนสอวางไวอยบนโตะใหดวยเพอให ผเขารบการอบรมจดตามสงทวทยากรบรรยายได และทขาดไมไดควรจะมนาดมพรอมลกอมตงไวประจา แตละโตะดวยเพอแกงวงระหวางบรรยาย การจดหองแบบ Classroom จาเปนตองใชพนทพอสมควร เพอไมใหเมอเขาไปนงแลวรสกอดอด ดงนนขนาดของหองตองสามารถรองรบผเขาอบรมไดโดยไม แนนจนเกนไป


3. จดแบบ U-Shape

การจดหองประชมรปแบบนไมวาจะ U –Shape , V-Shape เหมาะสาหรบการบรรยายทวทยากร ตองการความใกลชดกบผเขารวมการอบรม เพราะสามารถถอไมคเดนเขาหา พดคย สอบถามจาก ผเขาอบรมไดสะดวก Eye Contact ไดงาย วทยากรสายกจกรรมชอบใชการจดหองประชมรปแบบน เพราะสามารถทากจกรรมกลมสมพนธ เลนเกม ยายทไปมาไดสะดวก และรปแบบสามารถปรบเปลยน ไดตามความเหมาะสม เชนถาหองประชมจด U- shape วงเดยวไมไดกสามารถจดเกาอซอน 2 แถว เปน 2 วง ไดอก ขอเสยของการจดหองประชมรปแบบนคอ หากผเขาอบรมมจานวนมาก กตองใชหองประชมทใหญตาม และไมควรจด U-Shape หากผอบรมมมากกวา 200 คนขนไป (โดยคาเฉลย) เพราะจะทาใหวงกวางเกนกวาทวทยากรจะควบคมได เพราะระยะการนงใน บางตาแหนงจะหางจากวทยากรเกนไป


4. จดแบบ Conference

การจดหองประชมแบบนเหมาะสาหรบการประชมทตองการการระดมสมอง เพอแกปญหา เพอหาขอสรป หรอเนนใหทกคนมสวนรวมในการประชม เหมาะสาหรบการประชมกลมยอยๆตงแต 10 – 50 คน


5. จดแบบ Banquet

เปนการจดหองในรปแบบของการจดเลยงทตองการความสนทสนมกน ในระหวางรบประทานอาหาร ในหนงโตะสามารถจดไดตงแต 8-25 ทนง เรามกพบการจดหองประชมลกษณะนในทประชมทตอง Workshop ระดมสมอง แตหองประชมมลกษณะแคบและยาว


6.จดแบบ Banquet Rounds

กเปนการจดโตะจดเลยงอกรปแบบหนง หรอถาเปนการจดประชมกจะเปนการประชมทมการจด workshop หรอมการระดมความคดเชนเดยวกบการจดแบบ Banquet ทวไป แตการจดโตะเปนวงกลม สมาชกในแตละ กลมยอยไมควรมมากเกนไปไมเชนนนจะไมเกดการมสวนรวม จานวนทเหมาะสมทสดอยท 5- 10 คน อยางทไดกลาวไปในตอนตนวาการจดหองประชมใหเหมาะกบเนอหาและรปแบบกจกรรมนนมความสาคญ ตอการจดสมมนาเปนอยางมาก โดยกอนทจะจดรปแบบหองประชมมสงทตองคานงคอ จานวนคนและ ขนาดของหองประชม รปแบบการอบรมเปนแนวไหน บรรยาย Workshop กจกรรม Team Building23

23

www.fin.ucar.edu, 23 มถนายน 2558

http://www.fin.ucar.edu/


บทท 5 ตวอยางการเขยนโครงการจดสมมนา

5.1 ตวอยางการจดสมมนา

โครงการสมมนานาความรดานการบรหารการเงน ภายใตชอโครงการสมมนา “สมมนาพารวย…(กวาเดม)” ชมนมนกลงทนรนใหม (KU-NIC) คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน

***************** 1. หลกการและเหตผล ประเทศไทยถอวาเปนหนงในประเทศกาลงพฒนา ซงในปจจบนระบบเศรษฐกจของประเทศไดมพฒนาการอยางรวดเรว พฒนาการทรวดเรวของระบบเศรษฐกจดงกลาวน ไดมกลไกสาคญทเปรยบเสมอนเฟองซงคอยทาหนาทขบเคลอนระบบเศรษฐกจใหรดหนาไป นนคอ ระบบการจดสรรทรพยากรทางการเงน ซงมนไดทาหนาทอานวยความสะดวก เพอใหเกดประโยชนสงสดแกทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคครวเรอน ในแงของการออมและการลงทนอนจาตองกระทาในทกภาคสวน จากเหตผลขางตน และสภาวการณของประเทศไทยในปจจบน ทองคความรทางดานการบรหารการเงนไดกาวหนาไปอยางรวดเรว ระบบเศรษฐกจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา นวตกรรมทจะสามารถนามาใชปรบปรง แกไข และพฒนาทางการบรหารการเงนนนไดเกดขนมาใหมอยเสมอจากผทใหความสนใจ และศกษาองคความรทางดานนอยางลกซง ชมนมนกลงทนรนใหม (KU-NIC) คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน ไดเลงเหนถงความสาคญขององคความรเหลาน จงกาหนดใหมการดาเนนโครงการสมมนาทางวชาการดานความรการบรหารการเงนขน โดยมจดประสงคเพอทจะใหแตละบคคลสามารถนาองคความรมาประยกตใชในชวตประจาวนได อนจะกอใหเกดสานกของการเปนสวนหนงในการสงเสรมใหระบบเศรษฐกจของประเทศดาเนนไปอยางมเสถยรภาพทงในระยะสนและระยะยาว โดยโครงการสมมนาทางวชาการฯน ถอไดวาเปนโอกาสครงแรกททางชมนมนกลงทนรนใหม (KU-NIC) จะไดรบมอบหมายจดการดาเนนงานและทางชมนมฯหวงเปนอยางยงวาจะไดรบการอนเคราะหจากฝายตางๆ ทงในเรองของเงนทนสนบสนนสวนหนง วทยากร และ


สถานทในการจดโครงการ ทางชมนมฯหวงเปนอยางยงวาจะสามารถดาเนนงานใหสาเรจลลวงไดเปนอยางด และนาพาความสาเรจมาใหแกฝายสนบสนนทกๆทาน ซงทางชมนมฯไดจดรปแบบของการดาเนนงานไว ดงน งานสมมนาใหความรทางการบรหารการเงน โดยวทยากรรบเชญจากสมาคมสงเสรมผลงทนไทย(TIA) ซงเปนผเชยวชาญดานนโดยตรงมาใหความรในเรอง การออม การลงทนในรปแบบตางๆ รวมถงใหผ เขารวมสมมนาไดรบการถายทอดประสบการณจากผเชยวชาญภายใตแนวคด ‚ถายทอด…สดยอดวทยายทธ(การลงทน) ‛ อนจะกอใหเกดความรความเขาใจ จนถงการนาไปประยกตใชของผเขารวมสมมนา 2. วตถประสงค 1. เพอเสรมสรางความรความเขาใจในเรองการลงทนของประเทศไทย และสภาวการณเศรษฐกจในปจจบนใหแกผเขารวมสมมนา 2. เพอใหผเขารวมสมมนาไดรบการถายทอดประสบการณจากผเชยวชาญในหลากหลายสาขา 3. เพอใหผเขารวมสมมนามความรในการบรหารการเงนบคคล (Personal Finance) 4. เพอใหผเขารวมสมมนาสามารถนาองคความรทไดมาปรบใชในการกาเนนชวตประจาวนได 5. เพอดารงไวและเผยแพรชอเสยงของ คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 3. ผเขารวมโครงการ สมาชกชมนมนกลงทนรนใหม (KU-NIC) นสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร และบคคลทวไปทสนใจเขารวมการสมมนา จานวนประมาณ 200 - 500 คน 4. วน เวลา และสถานทด าเนนโครงการ วนเสารท 19 มกราคม 2551 เวลา 8.30น.-12.30 น. ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน 5. รปแบบการด าเนนโครงการ 1.เรยนเชญวทยากรจาก สมาคมสงเสรมผลงทนไทย(TIA) โดยเปนวทยากรมออาชพ มความเชยวชาญเปนพเศษในการใหความรทางการบรหารการเงน


2.ทางคณะผดาเนนงานของชมนมฯไดจดเตรยมสถานท ซงจาเปนตองสามารถรองรบเฉพาะผรบฟงการสมมนาไดประมาณ 250 - 500 คน พรอมจดอาหารวางใหเพยงพอตอความตองการของผเขารวมฟงการสมมนา 3.จดเตรยมเอกสารประกอบการบรรยาย และของทระลกแจกแกผเขารวมฟงการสมมนาเพอสรางบรรยากาศทเปนกนเอง ไมตงเครยด 6. ผลทคาดวาจะไดรบ 1.ผเขารวมสมมนามความรความเขาใจในเรองการลงทนของประเทศไทย และสภาวการณเศรษฐกจในปจจบน 2.ผเขารวมสมมนาไดรจกวธการแกปญหาทางการเงน 3.ผเขารวมสมมนานาองคความรทไดมาปรบใชในการดาเนนชวตประจาวนได 7. งบประมาณ คาอาหารวาง (500ชด@4บาท) 1,600 บาท คาสถานท 10,000 บาท คาใชจายเบดเตลด ประกอบดวย : คาแมบาน (3คน@500บาท) 1,500 บาท คานาดม (600แกว@1.5บาท) 900 บาท คาวสด (เอกสารประกอบ, ของทระลก,ปายประกาศ) 3,500 บาท รวมงบประมาณตลอดโครงการ 17,500 บาท 8. อาจารยทปรกษาโครงการ อาจารย ณฐพล พนธภกด 9. คณะกรรมการด าเนนงาน 1. ชมนมนกลงทนรนใหม (KU-NIC) หนวยงานทรบผดชอบ 2. นายวรชาต แกวอาพท ประธานโครงการ 3. นายอรรถพล ธรรมานนท รองประธานโครงการ 4. นายอธป สอพฒธมา ทปรกษา 5.นายธนาธร วงษหาญกล ทปรกษา 6. นางสาวอจฉราพรรณ ขาวโต กรรมการฝายสมมนา 7. นางสาวธนวรรณ สาเรจประสงค กรรมการฝายจดหาทน 8. นายนพพร หลาด กรรมการฝายประชาสมพนธ 9. นายชายรนทร สทธนนท กรรมการฝายสถานท


10. นายธชชย จรงธนะกจ กรรมการฝายขอมล 11. นางสาวนทธมน พฤกษชาตเจรญ เหรญญก 12. นางสาวนงรกษ ธงแดง เลขานการ 10. ก าหนดการ 8.30 – 8.50 ลงทะเบยน 8.50 – 8.55 ประธานโครงการกลาวรายงาน 8.55 – 9.00 ประธานในพธกลาวเปดงานสมมนา 9.00 – 10.00 ชวงปฐมบท (แนะนาความรเบองตนเกยวกบการลงทน) 10.00 – 10.15 Break 10.15 – 11.15 ชวงถายวทยายทธ (ถายทอดประสบการณและความร) 11.15 – 12.30 ชวงออกรบ (วเคราะหทางธรกจ) พรอมตอบขอซกถาม 12.30 ปดงานสมมนาและมอบของทระลก


5.2 ตวอยางการศกษาเชงวเคราะหประเดนส าคญทางพระพทธศาสนา

เรอง การปรบตวในสถานการณวกฤตของชวต24 โดย ผศ.ดร.ประยร สยะใจ

การขามพนหรอแกไขปญหาและอปสรรคทางจตใจของบคคลจะเกดขนได เมอบคคลนนเกดปญญา เพราะเมอใดทบคคลเกดปญญาแสดงวา บคคลนนเกดความเขาใจถงความจรงแทของชวต การเปลยนแปลงถอเปนความงดงามทงเปนศาสตรและเปนศลปชวงเวลานเรมมการจบจงหวะ อณหภมความเปลยนแปลงทรอนแรงในสถานการณทางการเมอง สงคม ภาวะเศรษฐกจทถดถอย จงเปน สาเหตของปญหาทเขามากระทบรมเราบบคนทกสาระทศตอวถชวตความเปนอยของชาวเรา ชาวบาน ทกชวต อยในภาวะความตงเครยดปรบตวเองไมได เมอผใหบรการดานการใหการปรกษาสขภาพจต มโอกาสไดพดคย กบนสตนกศกษาและผมาขอรบคาปรกษาจะเหนไดวา สงทคนพบคอ ทกคนมความรสกกดดน เกดความกงวล ยาคดยาทา ซมเศรา เครยด บางรายมความรสกถงขนคดทจะฆาตวตาย แมผคนทอาศยอยในเขตพนทเมอง หลวงหรอจะเปนชาวไรชาวนา ไดรบผลกระทบทงทางรางกายและจตใจอยางหลกเลยงไมได การแกไขปญหาชวตทยงยากลาบากกายและใจนน ไมใชอยทการประชดใชความรนแรงใหเพมปรมาณ ขน หรอใชวธหลกเลยงมนดวยการหลบหนไมตอส อนทจรงควรตองเผชญหนากบปญหาเหลานน ดวยหลกการ คดพจารณาไตรตรอง ศกษาใหรถงเหตเกดทมาของความยงยากนน เราจะมความสามารถในการอยกบปญหา ความขดแยงไดอยางไร ถาเราอยได นแหละคอ การเรมหลดพนจากปญหานนแลว เพราะไมมใครจะสามารถ สรางความเดอดรอนใจ ทกขเศราโศกเสยใจใหแกตวเราได นอกจากเกดขนจากการกระทาของตวเราเองทงนน ในฐานะนกจตวทยา การใหการปรกษาเชงพทธ ซงมแนวคดทฤษฎทงจตวทยาตะวนตกและตะวนออก โดยเฉพาะทฤษฎจตวทยาการใหการปรกษาดานการพฒนาตวตนในการปรบบคลกภาพ ของ Carl Rogers2 , Rogers ไดใหทศนะเกยวกบการเปลยนแปลงและพฒนาบคลกภาพสความวฒนะมากกวาแงมมอน จงเนน ความสาคญของ Self ในฐานะทเปนจดหมายปลายทางของการพฒนาบคลกภาพทมความสอดคลองกลมกลนกน ระหวางประสบการณทงหมดของคนนน สวนคาอธบายเรองตวตนของบคคลเปนแนวคดใหญในทฤษฎบคลกภาพท Rogers เสนอจนไดรบสมญานามวาเปน‘ทฤษฎตวตน…Self theory’ ดงมรายละเอยดตอไปน

24

http://www.mcu.ac.th/userfiles/file/thematic, 22 มถนายน 2558.

http://www.mcu.ac.th/userfiles/file/thematic


มนษยทกคนมตวตน 3 แบบ ไดแก (1)ตนทตนมองเหน(Self Concept)คอภาพของตนทเหนเองวาตนเปนคนอยางไร คอใคร (2) ตนตามทเปนจรง(Real Self)คอลกษณะตวตนท เปนไปตามขอเทจจรง บางกรณบคคลมองไม เหนตนเองตามความเปนจรงกได (3) ตนตามอดมคต(Ideal Self) คอตนทไดตงความหวงเอาไว Rogersมแนวความคดวา บคคลทมปญหาทางดานบคลกภาพ เปนตนวามปมดอย มความคด วตกกงวล กเพราะเหตทบคคลนนมตนทตนมองเหนไมสอดคลองกบตนทเปนจรงหรอสถานการณทเปนจรง ซงอาจเปนไปได 2 ทางคอ ประเมนตนเองสงเกนความเปนจรง หรอประเมนตนเองตากวาความเปนจรงกได ดงนน ตวอยางทบคลกภาพจะมปญหาตองมองลกษณะ 3 แบบคอ (1) ตนทตนมองเหน (Self Concept) แนวคดเกยวกบตนทตนมองเหน คอภาพของตนทเหน เองวาตนเปนคนอยางไร ลกษณะเชนไร คอใครมความรความสามารถลกษณะเฉพาะตนอยางไร เชน คนสวย คนหลอ คนเกง คนรารวย คนมชาตตระกล คนตาตอยวาสนา คนชางพด คนขอาย คนเกบตว คนเงยบ คนสรอยเศรา คนสนกสนาน คนเขาสงคมเกง โดยทวไปคนรบรมองเหนตนเองหลายแงหลายมม อาจไมตรง กบขอเทจจรงหรอภาพทคนอนเหน เชนคนทชอบเอารดเอาเปรยบผอน อาจไมเคยนกเลยวา ตนเองเปน บคคลประเภทนน หรอคนทเหนแกตว อาจไมมความรสกสงสารคนอน หรอแมแตคนทมองตนเองดเลศ ประเสรฐศร แตกลบมองไมเหนความดของคนอน เปนตน (2) ตนตามทเปนจรง(Real Self) แนวคดเกยวกบตนตามทเปนจรงคอลกษณะตวตนทเปนไป ตามขอเทจจรง บอยครงทตนมองไมเหนขอเทจจรงของตน ยงในปจจบนยคของคนมโลกสวนตวสง มการเสพตด กบวตถนยมเกอบทกชนด จนลมไปวาชวตหนาทตวตนทแทจรงอยตรงไหน เพราะเปนกรณททาใหรสกเสยใจ เศรา ใจ ไมเทยมหนาเทยมตากบบคคลอน ๆ รสกผดเปนบาป ดงนน การมองตนตามทเปนจรงจะเปนสวนททาให คนไดพฒนาตนเอง พฒนาบคลกภาพไดอยางถกตองสมบรณยงขน (3) ตนตามอดมคต(Ideal Self) แนวคดเกยวกบตนตามอดมคตคอ ตวตนทอยากมอยากเปน อยากจะได พยายามแสวงหาสงทจะตอบสนองกบความตองการใหเพยงพอกบความยาก แตกยงไมเกดขนใน สภาวการณปจจบน เชน นายเอ เปนขบรถรบจาง แตนกฝนอยากจะเปนเศรษฐมคนขบรถใหนง นางบถก สามทอดทงไมมความรบผดชอบ แตหวงจะมครอบครวทอบอนอยพรอมหนากน นางสาวด เปนคนชอบเกบ ตว แตนกอยากเปนคนเกงทางสงคม เขาคนงาย เขาคนเกง เปนตน ซงสงเหลานเปนเพยงภาพลวงตา จะทา ใหคนอยกบความฝนมากเกนไป เกดอาการฝนกลางวน ฝนลมๆ แลงๆ อยกบอนาคตทไมเทยงแทแนนอน


จากแนวความคดทวาถาตนทตนมองเหนกบตนตามทเปนจรง มความแตกตางกนมากหรอมขอ ขดแยงกนมาก บคคลคนนนกมแนวโนมทจะเปนบคคลกอปญหาใหแกตวเองและผอน ในรายทมความ แตกตางกนรนแรง เขาอาจเปนโรคประสาท และ/หรอโรคจตได Rogersอธบายวา ประสบการณในการทา จตบาบดทาใหเขาสามารถยนยนไดอยางแนนอนวา คนทมปญหาทางจตใจและบคลกภาพ คอคนทมขอ ขดแยงระหวางตนทเปนจรงกบตนทตนมองเหนอยางรนแรง ความสลบซบซอนของความขดแยงน จะให กลไกทางจตมความลลบซบซอน มปมและเงอนไข ซงทาใหเขามปญหาทางอารมณ จตใจและบคลกภาพ อาจจะถงขนรนแรงปรบสภาพเขากบสงคมไมได ในมมมองแนวคดของRogers เชอวาเปาหมายหลกในการทาจตบาบดตามแนวของเขาคอ การ คลคลายความซบซอนในกลไกทางจตใหแกผปวย จนทาใหเหนสวนของตนทเปนตวจรงแท และสวนของตนท ตนมองเหน และการปรบตวตนทง 2 แบบนใหสามารถผสมผสานกลมกลนกนได Congruence) Rogers อธบายวา ผทมาขอรบการบาบดทางจตจากเขา เกอบรอยละรอยเปนผทตวตนทงสองแบบแตกตาง กนมาก (Incongruence) จาเปนตองพยายามเขาใจบคลกภาพทงสองสวนนนอยางด เพอประสทธภาพในการ บาบด ซงกระบวนการศกษาบคลกภาพในเรองตวตนของตนนน นบวาเปนผลดของการปรบตวตามทตน มองเหนใหตรงกนกบตนตามทเปนจรง และตนตามอดมคต ทงในการดาเนนชวตประจาวนและทงสองในการ ทาจตบาบด ไดแกความมนคงของอารมณและบคลกภาพ การมมนษยสมพนธทดมสมรรถภาพสงในการ ประกอบภารกจตามหนาท ไมเคยมความวตกกงวล ไมคอยใชกลไกปองกนตวเอง บคคลเหลานมการพฒนา 3 บคลกภาพของเขาไปสความวฒนะเสมอ แตในทางตรงกนขามเมอบคคลไมสามารถปรบตว ปรบอารมณและ สภาพจตใจกบปญหาทเกดขนในปจจบน คอ ปญหาความเครยด คนสมยนมความเครยดมากและดเหมอนวา ความเครยดจะกลายเปนสวนหนงของชวตประจาวนไปแลว นกจตวทยาหลายทานยอมรบวา ความเครยดถอเปนปญหาทางสขภาพจตทสาคญทสดในโลก เพราะวาความเครยดจากความวตกกงวลจะทาใหไมมความสข ความไมสบายใจ ทาใหเกดโรคตาง ๆ ทาง รางกายตามมา เชน ปญหานอนไมหลบ แผลในกระเพาะอาหาร โรคเบาหวานกาเรบ หลอดเลอดหวใจอด ตน โรคเรมทอวยวะเพศกาเรบ โรคหอบ และโรคมะเรง ความเคยดทาใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจ อยางใหญหลวง จากการขาดงาน ทางานไมมประสทธภาพ และผลของการทางานลดนอยลง ตองเพม คาใชจายในการรกษาพยาบาล และเปนเหตชกจงใหบคคลปรบตวในทางทผด บางคนหาทางระบาย ความเครยดดวยการดมเหลาและสบบหรตดยาเสพตดใหโทษ หลายคนหมกมมอยกบการพนน ม


ชวตเสยงกบ โชคลาภ มบางคนทตองตดสนใจคดสนทาอตวนบาตกรรมฆาตวตาย จงทาใหมองเหนผลกระทบจาก ความเครยดตอสภาพจตใจและรางกาย การปรบตวตอความเครยด และการแสวงหาแนวทางเพอสงเสรมการ ปรบตวทด จะชวยสรางสรรคสงเสรมใหคนสามารถแกปญหาความเครยดนนๆ ได ความหมายและบอเกดของความเครยด ความเครยดเปนสถานการณทคบแคนทมผลทาใหเกดความกดดนทางอารมณความเครยดจะเกด เกยวกบความวตกกงวลบางครงความเครยดอาจจะเกดขนกบรางกาย เมอมการใชพลงงานมาก และมการ เปลยนแปลงตอขบวนการทางสรรวทยาของรางกาย โดยเฉพาะสภาวการณทมความเสยงมลกษณะถกคกคาม สทธมนษยชนขนพนฐาน ทาใหเกดความรสกลาบากใจ จาเปนตองหาทางออกหรอขอแกไข ซงบอเกดของ ความเครยดมหลายสาเหตเชน 1.ความเครยดทเกดจากสาเหตทางรางกาย เชน การเจบปวย การมโรคประจาตว รวมทงการพการ หรอการสญเสยอวยวะทเปนสงจาเปนในการดาเนนชวต มผลกระทบตอชวตครอบครว และอาชพทาใหตอง พงพาอาศยคนอน นอกจากนนความเครยดอาจเกดจากความตองการทางรางกายตามธรรมชาตและเกดจาก สภาพแวดลอมการทางานในชมชนทตองเสยงกบการบาดเจบและการสญเสยชวตและทรพยสน 2.ความเครยดทเกดจากความตองการทางจตใจ ประกอบดวยความคบของใจและความขดแยงในใจ เพราะความคบของใจจดวาเปนความเครยดทเกดจากสวนจตใตสานกของสภาพจตใจและมผลกระทบตอ สขภาพจตของคนมากทสด จะเหนไดวา คนทมความคบของใจ ทเกดขนในสงคมปจจบน อยากจะปฏรปสงคม อยากจะใหตนมอานาจวาสนา อยากจะใหพรรคพวกของตนไดรบการยอมรบ เมอคนเรามความตองการแลว ความตองการนนไมไดรบการตอบสนอง ทาใหคนผดหวง เกดความลมเหลวจากการกระทา จงมความรสกเสย หนาทาใหเกดความเครยดเพราะเสยเกยรตเสยศกดศร 3.ความเครยดทเกดจากสงคมและสภาพแวดลอม ในภาวะความเครยดททาใหเกดความกดดนไดงาย เชน การกอเหตจลาจลทางการเมอง ความรอน ความหนาว เสยงดงทเกดจากโรงงานอตสาหกรรม ความเหมน หรอการอยในทคบแคบ ความเงยบ ความมดและภยคกคาม ภยพบตนาทวม ไฟไหม ลวนมผลกระทบตอวถ ชวตความเปนอยตอทกคน หากจาเปนตองมชวตอยในสงแวดลอมทางกายภาพเหลาน ซงจะทาใหเกด ความเครยดเพมมากขน สวนสงแวดลอมของสงคมชมชน มการตงถนฐานอยในชมชนแออด มอาชญากรรม มาก คนในชมชนตดยาและสารเสพตดใหโทษ หากบคคลตองตกอยในสภาพเชนนกจะมปญหาในการปรบตว ทางดานจตใจเปนอยางมาก เพราะเปนสาเหตเสยงตอชวตและทรพยสน


4.ความเครยดทเกดจากการเปลยนแปลงของชวต จากผลการวจยของโฮลมกบราเฮ อางในลขต กาญจนาภรณ 4 พบวา ความเครยดตอเหตการณในชวตทกลมตวอยางจดลาดบไวม 43 รายการ เรยงจาก ลาดบแรกทมความเครยดสงทสด สาหรบกลมตวอยางทเปนผใหญนน การตายของคครองคสมรสหรอญาต ผ ใกลชดถอวาเปนความเครยดรนแรงทสดของชวต รองลงมาคอการหยาราง การแยกกนอย การถกจาคก การ ตายของญาต การเจบปวยจากอบตเหต ปญหาชวตสมรส การออกจากงาน การมปญหาทางเพศ ทงวยรนกม ลาดบของความเครยดคลายคลงกบผใหญ ดงนนจะเหนไดวา “... การเปลยนแปลงของชวตเปนเหตการณทเกดขน ไดในทกชวงของอาย ในแตละชวงวยคนจะเผชญกบปญหาความเครยดทแตก ตางกน ...” กลาวโดยสรป ความเครยดของมนษยทอาศยอยในเมองทมการจราจรแออด ฝนตกรถตด บางคนรสก ทอแท หดห ไมอยากออกจากบานไปไหน แตบางคนรสกตนเตนสนกสนานในการเดนทางทามกลางคนหมมาก ในปจจบนตวเรงเราของความเครยดมมากขน โดยเฉพาะอยางยงกบมนษยทอาศยอยในเมองใหญ ๆ เปนตน วา คาครองชพสงขน ความปลอดภยในชวตและทรพยสน อากาศเปนพษ อาหารทไมถกสขลกษณะ ภาวะ ความรสกโดดเดยว สงคมอยแบบตวใครตวมน อยางไรกตามคนเรามกเชอถอวา ความเครยดคอภยราย ความเครยดคอมะเรงทางอารมณ ความเครยดเปนตนเหตใหประสทธภาพในการทางานลดนอยลงแตอนทจรง คนเราจาเปนตองเปลยนแนวคดถอวกฤตเปนโอกาส ใหเกดการตระหนกรวา ความเครยดความขดแยงท เกดขนในทางการเมอง ทาใหเราเกดแหลงการเรยนรประชาธปไตยเพมขน ความโหดรายในสงคม ทาใหคน ไทยเกดความรกเหนใจกนและกน ความเครยดสามารถทาใหเกดแรงกระตนประสทธภาพในการทางานได หากศกษาจากประวตศาสตรเราจะพบวานายทหารในสมยโบราณทมความเชยวชาญและสามารถรบชนะขาศก ศตรไดกเพราะ เขามขนตความอดทนในการทจะเอาชนะสงนน คอความเครยด การกฬาเปนสงหนงทแสดงให เราเหนวา ความเครยดมประโยชนและเพมประสทธภาพได การวงออกกาลงกาย ใหกลามเนอแขงแรง และทา ใหหวใจแขงแรงขนจนเพยงพอแกการรบมอกบปญหาทางกายภาพ และความเครยดทเกดแกหวใจเราเอง เราอาจจะพดกนเรองลดความเครยดในททางาน แตความเครยดเองเชนกนทกระตนใหเราอานหนงสอ กระตน ใหเราทางานดขน รวมทงบงคบใหขบรถยนตอยางระมดระวง ดงนนสรปไดวาความเครยดในระดบออนจนถง ปานกลางเปนสงทกระตนการทางานของเราใหมประสทธภาพประสบความสาเรจดขน จงควรมทาทอยกบ ความเครยดดวยความเขาใจและปรบตวพฒนาบคลกภาพอยางสมดล


การปรบตวในสถานการณวกฤตของชวต ความจรงของชวตตามแนวคดเชงพทธจตวทยาใหความสาคญตอกลไกทางจตในการปรบตว เกยวกบจตใตสานกหรอในระดบภวงคจตเพราะจตมนษยดนรน กวดแกวงควบคมยาก ซงพระพทธองคไดตรส พทธภาษตกลาวถงลกษณะของจตไววา ลกษณะจตมนษย ดนรน แกวงไกว ปองกนยาก หามยาก จตดนรน เหมอนปลา ถกโยนขนไปบนบก มแตจะดนรนลงนาถายเดยว จตควบคมยาก เปลยนแปลงอยางฉบพลน ใฝไป ในอารมณทนารก นาใคร จตเหนไดยาก ละเอยดออน แสไปในอารมณใครและจตทองเทยวไปไดไกล เทยวไป ดวงเดยว ไรรปราง อาศยอยในรางกาย ดงนนลกษณะจตดงกลาวน พระพทธองคจงไดสอนใหรกษาจต ควบคมจตฝกจตใหสงบ เมอจตสงบแลว ทกอยางกจะสงบไปหมด ผมสตปญญาพงรกษาจต เพราะจตทอบรมด แลวนาสขมาให ดงนน กลไกทางจตในการปรบตว เมอคนเราเกดความเครยดกจาเปนตองปรบตวใหได ทงน เพอรกษาระดบความสมดลทางจตใจเอาไว ทาใหสภาพของความเปนตวของตวเองดารงอยตอไป คนทไมเคย พฒนาจตตนเอง จะปรบตวไมไดอาจจะสญเสยความเปนตวของตวเองไป เชน รสกตนเปนคนมปมดอย ตน เปนคนทไมมความสามารถ รสกดอย ไมเหนคณคาในตนเอง การยอมรบตนเองลดลง หากเกดอาการรนแรง เปนเอามากกจะทาใหชวตสบสนวนวาย ความคดเกยวกบตนเองเปลยนแปลงไปในทางลบ มโอกาสเสยงทจะพฒนาไปสอาการทางจตประสาทและความผดปกตของพฤตกรรมทไมพงประสงคดานอนๆ กจะตามมา ซงสอดคลองกบงานวจยของประยร สยะใจ อางใน ซกมนต ฟรอยด6 (Sigmund Freud )ไดใหทศนะเกยวกบ กลไกปองกนตวทสาคญไดแก 1. Repression การเกบกด เกดจากความปรารถนาถกขดขวางและบงคบใหหมดไปจากจตสานก เชน การทคนมองโลกในแงดตลอดเวลาเพราะไดเกบกดความรสกเจบปวดไว การเกบกดอาจควบคปรบการหา สงทดแทน เชน เดกทเกบกดความรสกมงรายพออาจแสดงความมงราย ตอรปแบบของอานาจอน ๆ 2. Projection เกดจาก Neurotic Anxiety หรอ Moral Anxiety เปลยนมาเปนความกลวสงใด สงหนง ความวตกกงวลเดมคอความกลวการถกลงโทษจากภายนอก จงงายแกการทจะเปลยนมาเปนความผด ของผอน เชน การกลาววา ‚เขาเกลยดฉน‛ แทน ‚ฉนเกลยดเขา‛ การโยนความผดใหผอนจะสนองเปาหมาย 2 ระดบ คอ เปนการลดความวตกกงวลเมอเปลยนมากลวสงทมอนตรายนอยกวาและบคคลสามารถแสดง แรงผลกดนออกมาโดยปลอมแปลงวาเปนการปองกนตวจากศตร


3. Reaction Formation เปนการแทนทแรงผลกดนทกอใหเกดความวตกกงวลโดยการแสดง ตรงกนขาม ความเกลยดจะแสดงออกโดยความรก แตความรสกเดมยงคงอย พฤตกรรมทแสดงออกสามารถ แยกไดวาเปนความรสกแทจรง หรอตรงขามกบวามรสกจรงเพราะพฤตกรรมของความรกทเกดจากการปกปด ความเกลยดจะมลกษณะเกนความจรงมากเกนไป 4. Fixation and Regression การพฒนาของบคลกภาพตามปกต จะเปนไปตามลาดบขนจนกระ ทงบรรลวฒภาวะ แตละขนกจะประสบความคบของใจ และความวตกกงวล ซงถามากเกนไป จะทาใหการ พฒนาหยดชะงกชวคราวหรอถาวรบคคลจะเกดอาการชะงกขนเรยก วา fixation กลไกทเชอมโยงกบ fixation คอ Regression เมอบคคลเผชญกบประสบการณทขมขนจะแสดง พฤตกรรมถอยกลบ เชน ดดนว รองไหตดตามคร หรอซกอยทมมหอง การถอยกลบมกจะถอยไปสขนท พฒนาการชะงกงน คนทเคยตดแมกจะหวนกลบมาแสดงอกเมอเผชญความวตกกงวลมาก ๆ จะเหนไดวาเรอง การเกบกดนจดวาเปนแนวคดของทฤษฏของนกจตวเคราะหเพอนามาพจารณาลกษณะทางบคลกภาพ ซงการ เกบกดทบคคลไดรบรและตระหนกในเหตการณทเปนความทกขแลว จะสงเหตการณทเปนทกขนน เขาสภาวะ จตไรสานก หากเมอเกบกดเรองเชนนแลว บคคลกจะไมรบรเรองนนอกตอไป การปรบตวในสถานการณวกฤตของชวต จาเปนอยางยงตองมกระบวนการและกลไกทางจตในการ ปองกนตวเองทบคคลเลอกนามาใชอยางไมรตวนมสวนทจะเปนประโยชนในการปรบตวแกผใชทจะเออตอการ แกไขปญหาความเครยดทเกดขนกบชวตประจาวน ดงน 1.การใชกลไกทางจตในการปองกนตนเองถอเปนเครองมอทดแทนเปาหมายจรงทยงไมไดรบการ ตอบสนองในกรณทไมมทางเลอกอนทจะไปใหถงเปาหมายนน เปาหมายทเลอกแสดงออกโดยใชกลไกทางจต ในการปองกนตวเองนเปนสงททดแทนไดชวคราว เมอเลอกใชแลวกจะมความสบายใจไปชวขณะ ลด ความเครยดลงไดชวคราวทาใหมทางเลอกในการแกไขปญหาทเกดในขณะนน 2.การใชกลไกทางจตในการปองกนตนเอง เปนหลกกระบวนการหรอวธการหนงทจะลดหรอผอน คลายความเครยดลงไดชวคราว มผลดทางดานจตใจ คอทาใหเกดความรสกวาถอยไปตงหลกได เกดกาลงใจ สามารถทจะทาการตอสครงใหมได มไดทาใหคนหมดความหวงหรอลมทงยนในทนท โดยเฉพาะเมอยามทคนตองผจญกบความเครยดหรอปญหาทยงใหญจรงๆ ในชวต การถอยไปตงหลก 1 กาว มความหมายมากทสด ในกรณนกลไกทางจตในการปองกนตวเองทาไดดมากทผอนคลายในเชงพฤตกรรมตอการตอบสนอง


3. การใชความวตกกงวล ความคบของใจ ความขดแยงใจ และความเครยดลวนเปนสภาพอารมณท ทาใหศกดศรของคนลดลง ทาใหคนตองพบกบความผดหวง ตองมองตวเองในทางลบ ทาใหคนรสกสญเสย ความเปนตวของตวเอง เสยหนา ซงในสภาพความเปนจรงแหงธรรมชาตแลว มนษยไมตองการตกอยในสภาพ เชนน มนษยพยายามอยางสดกาลงทจะตองรกษาหนาของตวเองเอาไว กลไกทางจตในการปองกนตนเองเปน วธการหนงทจะทาใหคนสามารถรกษาหนาของตวเองไวไดและถอเปนการปรบพฤตกรรมทลดความตงเครยด ลงได 4.การใชกลไกทางจตในการปองกนตวเอง ซงเปรยบเสมอนกนชนหรอเกราะกาบงทไมเปดโอกาส อนตรายจากภายนอกเขาไปทารายสภาพจตใจ เปนกนชนหรอเกราะกาบงเทานนมใชเปนการใหภมคมกน ตลอดชวต ซงถอเปนเงอนไขในการปองกนสงทจะมากระทบจากภายนอก 5.การใชกลไกทางจตในการปองกนตนเองบางชนดทบคคลเลอกนามาใชเปนพฤตกรรมทสงคมยอมรบ เปนการใหคณคา เมอคนเลอกใชแลวกเทากบวาไดคณคาใหมเกดขน นาไปสความภาคภมใจกได ในประเดน ทมสวนตรงกนขาม พฤตกรรมทเลอกแสดงออกมาชนดไมเปนทยอมรบของสงคม ถาเปนเชนนกเทากบวา บคคลไดสรางปญหาใหมๆ ใหกบตวเอง สงนจะเปนอนตรายตอสภาพจตใจเปนอยางมาก เพราะบคคลเมอไม คดจะหาวธแกไขปญหาตามเชงเหตผลและหลกของความเปนจรง ในทางตรงกนขามไดเพมปญหายงยากขนอก สรปโดยรวม หลกการทสาคญทสดของการปรบตวและการบรหารความเครยดไมไดอยทการ ปฏบตตามวธการตางๆทกลาวมา หากแมแตเราสามารถนาความเครยดทเกดขนไปประสานกบสภาพแวดลอม ไมวาจะเปนทบานหรอททางาน นอกจากนเราตองมความเขาใจทถกตองตอเรองบรหารความเครยดทงเรอง โภชนาการการออกกาลงกาย การพกผอน และความสมพนธกบผอนดวย หากเรามความเขาใจกบเรองตาง ๆ เหลานไมนานนกเราจะสามารถกาหนดวธการแกไขความเครยดเฉพาะตวได เมอนนสขภาพจตทดกวาเกาและ ความสขจะเปนของเราไดซงจะมการพฒนาความพรอมเกยวกบสขภาวะดานกาย สงคม อารมณและระดบ สตปญญาอยางบรณาการ ดงนนหลกการปรบตวในสถานการณวกฤตของชวต จงสะทอนใหเหนปรากฏการณความทกข ความเครยดทเกดขนกบสงคมไทย ทงทางดานการเมอง สงคม เศรษฐกจและสงคมทเกดขนในททางาน ทกคน มโอกาสทจะประสบกบปญหาความเครยดในองคกร แตเราจะปรบตวเองอยางไรทจะอยกบสถานการณท กดดนเหลานนไดเพราะปญหาทกอยางมไวใหแกไข ไมไดมไวใหเปนทกข ซงสอดคลองกบหลกพทธจตวทยาให เราไดพนจวเคราะหประเดนของความทกขไววา ความเครยดหรอความทกข คอสงททนอยไดยากอนเกยวกบ กายและจตใจ (โรคทางกาย โรคทางใจ) ไดแก พยาธทกขหรอทกขเวทนา เปนทกข


เปนโรค หรอความ เจบปวยทางกาย อยางทเรยกวา โรคกาย(Physical Diseases) ซงถาอวยวะตางๆ ของรางกายไมทาหนาท ตามปกตรางกายเกดโทษ เกดอนตรายกเปนทกข และสนตาปทกข ทกขคอความรมรอน หรอทกขรอน ไดแก ความกระวนกระวาย เพราะถกไฟคอ กเลส พวกราคะ โทสะ และโมหะเผา ทกขเพราะถกกเลสถอเปนโรคทาง จต(Mental Diseases)และปกณณกทกข ไดแกทกขเบดเตลด หรอทกขทจรมา ไดแก ความเศราโศก ความรา ไรราพน ความเสยใจ และความคบแคนใจ ทกขประเภทนอาจกอใหเกดโรคจต โรคประสาท โรคเกบกดหรอ โรคซมเศราไดถอเปนอนตรายอยางมากดงนน การทชวตของเราจะประสบความสาเรจและใหมความทกขนอย ทสด แตใหมความสขเพมมากขน จงพยายามปรบตวปรบใจตามรกษาจตของตนเองใหด เพราะจตทฝกดแลว จตทคมครองดแลวและจตทตามรกษาดแลว ยอมนาสขมาใหซงการขามพนหรอแกไขปญหาและอปสรรคทาง จตใจของบคคลจะเกดขนไดเมอบคคลนนเกดปญญา เพราะเมอใดทบคคลเกดปญญาแสดงวาบคคลนนเกด 8 ความเขาใจถงความจรงของชวตเขาใจถงกฎของธรรมชาตจนสามารถยอมรบความเปนจรงแทของชวตไดและ สอดคลองกบหลกพทธศาสนสภาษตในการเตอนใจเพออบรมจต ไววา ‚ผมปญญา ทาจตทดนรน กวดแกวง รกษายาก หามยาก ใหตรงได เหมอนชางศร ดดลกศรใหตรงได ฉะนน‛ บรรณานกรม ก. ขอมลปฐมภม : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก 2500. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2535. _________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2539. ข. ขอมลทตยภม : หนงสอภาษาไทย ดวงมณ จงรกษ,ผศ.ดร,.ทฤษฎการใหการปรกษาและจตบาบดเบองตน.กรงเทพมหานคร , สานกพมพ ส.ส.ท. สมาคมสงเสรมเทคโนโลย(ไทย-ญปน7) 2549. ถวล ธาราโภชน,ศรณย ดารสข. พฤตกรรมมนษยกบพฒนาตน. พมพครงท4 บรษท อกษราพพฒน จากด บางกอกนอย กรงเทพมหานคร,2546. นพมาศ ธรเวคน. ทฤษฎบคลกภาพและการปรบตว.กรงเทพมหานคร, สานกพมพ มหาวทยาลยรามคาแหง, 2545. นวลละออ สภาผล,ดร.รศ. ทฤษฎบคลกภาพ.ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรว โรฒ ประสาทมตร,กรงเทพมหานคร, 2527.


ประยร สยะใจ,ทฤษฎบคลกภาพ.โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เขตพระนคร กรงเทพมหานคร (25556:59) สรวรรณ สาระนาค ,รศ. ทฤษฎบคลกภาพ, พมพครงท 10, กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามคาแหง,2545. สถต วงศสวรรค,รศ. การพฒนาบคลกภาพ, กรงเทพมหานคร : อกษรพทยา, 2540. ศรเรอน แกวกงวาล, ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ, พมพครงท 4, กรงเทพมหานคร :สานกพมพหมอชาวบาน, 2539. Hergenhahn B.R., An Introduction to Theories of Personality. 4 th ed. Printed in the United States of America. 1994:483. Robert J.Gatchel, Frederick G.Mears., Personality Theory, Assessment, and Research. ST. Martin’s Press New York 1973: 35-36. T.H.Holmes and R.H. Rahe. (1976,Aug.) The social readjustment rating scale, Journal of Psychosomatic Research, 11, 213. www.novabizz.com/NovaAce/Emotional/Stress.htm (Online, 28-2- 2557)


เรอง '' พระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม : ตวแบบวธวทยาวาดวยพทธบรณาการและพทธสหวทยาการ''

โดย......พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. (2557)

ความน า พระธรรมโกศาจารย[1] (ประยร ธมมจตโต) ไดตงขอสงเกตวา ‚ประเดนทการศกษาดานพระพทธศาสนาขยายตวออกไปในหลายประเทศ จงใหชาวพทธทวโลกไดหนมาสนใจและศกษาพระพทธศาสนา จงเปนโอกาสสาคญทเราจะไดมองไปขางหนาวา เราจะกาวตอไปในทศทางไหน และจะกาหนดแนวทางการศกษาพระพทธศาสนาใหเปนไปอยางไร จงจะสมสมย และสอดรบกบความตองการของกลมคนเหลานน‛[2] ในขณะเดยวกน ตวแปรภายในทมงเนนใหมหาวทยาลยไดตระหนกรถงอตลกษณ (Identity) ตวเองวา ‚เมอประมวลจากจากพระราชปณธานของสมเดจพระปยมหาราช รชกาลท 5 ผทรงสถาปนาใหมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเปนสถานศกษาพระไตรปฎกและวชาชนสง ซงพระไตรปฎกหมายถงพระพทธศาสนา และวชาชนสง หมายถงศาสตรสมยใหมทศกษากนในระดบอดมศกษา จงทาใหมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไดจดสถานะของตวเองใหเปนแหลงเรยนรพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมภายใตวสยทศนของมหาวทยาลยวา จดการศกษาพระพทธศาสนา บรณาการกบศาสตรสมยใหม พฒนาจตใจและสงคม‛[3] ตวแปรทงภายใน และภายนอกดงกลาว จงทาใหมหาวทยาลยไดกาหนดจดยน (Positioning) ของตวเองโดยการจดใหมการศกษาในระดบปรญญาโทในรายวชา ‚พระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม‛ และการศกษาระดบปรญญาเอกในวชา ‚พระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม‛ ทงสองวชาไดกาหนดใหใชภาษาองกฤษวา ‚Buddhism and Modern Sciences‛ ซงทงสองวชานนไดกาหนดขอบขอบเขตการศกษาเอาไวในลกษณะทคลายคลงกนวา ‚ศกษาและสมมนาในประเดนพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม โดยศกษาแบบบรณาการ หรอแบบสหวทยาการ ใหครอบคลมทงดานวทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตร โดยใหผเรยนรไดประยกตวทยาการสมยใหมมาอธบายคาสอนทางพระพทธศาสนา หรอนาหลกการทางพระพทธศาสนาไปประยกตและตอบปญหาทางวทยาการ และสงคมสมยใหม‛[4] คาถามมวา จากนโนบายในการจดการศกษาจนนาไปสการศกษาและพฒนารายวชาเพอบงคบใหมการศกษาและเรยนรใหสอดรบกบวสยทศนขอมหาวทยาลยนน คณาจารยและ


นสตควรจะมทาทตอการศกษาและพฒนาโดยใชวชาดงกลาวเปนเครองมอในการสรางองคความรอยางไร? เพราะจากประสบการณในการบรรยายวชานทงระดบปรญญาโท และปรญญาเอกมากวา 10 ป คณาจารยและนสตจานวนมาก ขาดความเขาใจตอแนวทางในการศกษา และวจยประเดนพระพทธศาสนากบวทยาการหรอศาสตรสมยใหม ทงในแงของการเรยนรในรายวชา และการทาวทยานพนธเพอจบการศกษา ฉะนน บทความเรองน จงมจดมงหมายเพอทจะสรางตวแบบทวาดวยการศกษา และวจยภายใตกรอบของคาวา ‚พทธบรณาการ‛ และ ‚พทธสหวทยาการ‛ ซงการสรางตวแบบพทธบรณาการนน ผเขยนจะถอดบทเรยนจากหนงสอเรอง ‚วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม‛ ของพระพรหมบณฑต, ศ.ดร. อธการบดมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ในขณะทตวแบบพทธสหวทยาการนน ผเขยนไดสรางขนมาจากการถอดองคความรทไดศกษาจากวทยาการหรอศาสตรตางๆ ความหมายและขอบเขตของวทยาการสมยใหม วทยาการ (Sciences) หมายถง ความรแขนงตางๆ เชน ปจจบนวทยาการตางๆ กาวหนาไปมาก, บางทใชวา ศลปวทยาการ[5] ซงคานมนยทสอดรบกบคาวา ‚ศาสตร‛ ทหมายถง ความรเกยวกบขอเทจจรง และกฎทจดไวอยางเปนระบบ ซงหมายถง ระบบวชาความร, มกใชประกอบหลงคาอน เชน วทยาศาสตร ประวตศาสตร มนษยศาสตร[6] พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) ไดอธบายความหมายเอาไวคอนขางจะรบกนในบางประเดนวา ‚ศาสตร หมายถง ‚ระบบการแสวงหาความรดวยวธการทางวทยาศาสตร และระบบวชาความรทไดจากวธการเชนนน (A system of acquiring knowledge based on scientific method) นนคอ ศาสตรจะตองมวธการแสวงหาความร ซงใชวธการทางวทยาศาสตร และไดองคความรมาจากวธการนน[7] ถงกระนน นกวชาการตางประเทศบางทานใหความหมายวา ‚ศาสตร (Science) หมายถงความรเกยวกบขอเทจจรง และกฎทจดไวอยางเปนระบบ หรออกนยหนงหมายถงสาขาวชา หรอสาขาความรตางๆ หรอเปนกระบวนการทเปนกจกรรมของมนษยททาใหไดมาซงความร ‛ ศาสตร หรอสาขาวชาความรตางๆ นน อาจแบงไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ ศาสตรบรสทธ (Pure Science) ทมงศกษาปรากฏการณ ในธรรมชาตเพอใหเกดความร และศาสตรประยกต (Applied Science) ทศกษาปรากฏการณในธรรมชาตเชนเดยวกน แตมจดมงหมายเพอนาความรทไดรบมาตอบสนองความตองการและประโยชนของมนษยเปนสาคญ จากคาจากดความดงกลาวขางตน วทยาการ หรอ ‚ศาสตร‛ (Science) มความหมายโดยแบงออกเปน 3 ลกษณะใหญ คอ (1) หมายถงขอเทจจรง หรอกฎทจดไวอยางเปนระบบ (2) หมายถง สาขาวชา หรอสาขาความรตางๆ เชน เคม ชววทยา ฟสกส ดาราศาสตร


เศรษฐศาสตร สงคมวทยา เกษตรศาสตร และวศวกรรมศาสตร (3) หมายถง กระบวนการ และกจกรรมททาใหไดความรทสามารถทดสอบได[ 8] และเมอกลาวถงศาสตรตางๆ ในความหมายท 2 นน มนยทสอดรบกบศาสตรตางๆ ทพระพทธเจาไดเคยศกษาเมอครงทพระองคเปนดารงสถานะเปนสทธตถะกมาร กลาวคอ ไตรเพทศาสตร สรรศาสตร สงขยาศาสตร (คณตศาสตร) สมาธศาสตร นสตศาสตร วเสสกศาสตร (วชาจดการ) โชตยศาสตร (ทานายเหตการณทวไป) คนธพพศาสตร (ฟอนราและดนตร) ตกจฉศาสตร (แพทยศาสตร) ปรณศาสตร (โบราณคด) ศาสนศาสตร โหราศาสตร มายาศาสตร เหตศาสตร วนตศาสตร (วชาคด) ยทธศาสตร (วชารบ) ฉนทศาสตร และลกษณะศาสตร (วชาดลกษณะคน) กรอบในการศกษาครงน ผเขยนมงเนนไปทแงมมของคาวาวทยาการ หรอศาสตรทสอดรบกบของราชบณฑตยสถาน และทอมดเก และแบรดฮารททมงเนนสาขาวชา และตวความร วทยาการ หรอศาสตรสมยใหม (Modern Sciences) เชน สงคมศาสตร (Social Science) รฐศาสตร (Political Science) เศรษฐศาสตร (Economical Science) ซงสาขาตางๆ เหลานน จะอยภายใตศาสตรหลกทง 3 มต คอ วทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตร คณคาและความสมพนธของพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม เมออธบายตามกรอบของ ‚ปฏจจสมปบาท‛ ซงยาเนนถงการอาศยกนและกนของสรรพสงจงสามารถดารงอยรอดไดอยางมศกยภาพ และเออตอการสรางคณคาและชวตและสรรพสงนน วทยาการสมยใหมจาเปนตองอาศยพระพทธศาสนา และพระพทธศาสนาจาเปนตองอาศยวทยาการสมยใหมมาเปนฐานในการอธบาย และเปนสอในการนาเสนอใหพระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงวถชวตมากยงขน ดงทไอนสไตนยาวา ‚‚วทยาศาสตรทไมมศาสนายอมพกลพการ สวนศาสนาทไมมวทยาศาสตร‛[9] วทยาการสมยใหมมจดเนนสาคญในการแสวงหาความจรง อกทงเปนเครองมอททาใหมนษยฉลาดทจะเอาตวเองใหรอด ดงนน วทยาการสมยใหมนอกเหนอจากการแสวงหาความจรงแลว ยงนาไปสการใชความรเพอแสวงหาโลกธรรม และนาความรไปเปนเครองมอเพอเลยงปากเลยงทองของตวเอง ในขณะทพระพทธศาสนามจดเดนทเนนใหผเรยนมความรวาอะไรควร หรอไมควร โดยมจดเนนเพอสรางฉลาดดานจตใจเพอพฒนาชวตตวเอง บคคลอน และสงอนในสงคมร ตน และเบกบานมากยงขน ฐานคดสาคญของศาสนาคอ ศลธรรม ดวยเหตน เมอกลาวถงคณคาและความสมพนธระหวางพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมแลว จะพบวาแงมมทนาสนใจในมตดงตอไปน (1) รวมมอขยายขอบฟาแหงความร ในขณะทมนษย และสงคมเผชญหนาประเดนปญหา ทางวชาการ หรอวกฤตการณตางๆ วทยาการ หรอศาสตรตางๆ มสามารถทจะผลกใหใหเปนภาระของศาสตรใดศาสตรหนงรบมอ หรอตอบโจทยแตเพยงลาพง ดวยเหต น


พระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมสาขาตางๆ จาเปนอยางยงทจะตองรวมคดคน และออกแบบเครองมอเครองมอโดยการบรณาการ และสรางชดความร หรอเครองมอแบบสหวทยาการ เพอนาจดเดนของวทยาการตางๆ มาเปนฐานรองรบ โดยการสรางแบบจาลอง อธบายและตความใหสอดรบกบประเดนปญหา และวกฤตการณตางๆ บนสถานการณทเปนจรง และเออตอสถานการณมากยงขน นอกจากน พระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมสามารถรวมมอกนเพอสรางความรทการนาสงทแยกกนมารวมเขาเปนอนเดยวกนจนเกดองครวม (The whole)[10] โดยการนาแนวคด และเนอหาจากสาขาวชามาบรณาการโดยไมเนนการเรยงลาดบเนอหา แตเนนการเชอมโยงเนอหา[11] จดเดนในประเดนนคอการทางานรวมกบในเชงบรณาการแบบสหวทยาการอยทการเชอมโยงสาขาวชาตางๆ เขาดวยกนอนเปนกรทางานรวมกนแบบสวนรวม (Holistic Approach) ซงเราสามารถประเมนไดจากการเปดพนทของการคนพบในวทยาการ และศาสตรการเรยนรใหมๆ เชน พทธเศรษฐศาสตร รฐศาสตรแนวพทธ สงคมวทยาเชงพทธศาสนา และพทธสนตวธ (2) การเปนสะพานเชอมสมานระหวางกนและกน หากเปาหมายของศาสนาอยทการปลดปลอยมนษยออกจากพนธนาการแหงตณหาอปาทาน (Bondage of Egocentric cravings) มนษยมกจะมความยดมนในตวเอง (อตตวาทปาทาน) และความคดของตวเอง (ทฏฐปาทาน) วา ตวเอง หรอความคดของตวเองสาคญทสด จงทาใหไมสามารถเรยนร และเข าใจผอนในสงคม แตในความเปนจรงมนษยเปรยบประดจเศษเสยวธลดนในจกรวาล ไอนสไตนมองวาฐานสาคญประการหนงในการทจะทาใหมษยคนหลดรอดจากพนธนาการ คอ การคดแบบมเหตผล ซงเขาไดพสจนทราบจากวถชวตการทางานของตวเอง ดวยเหตน เขาจงมองเหนแนวทางในการทจะใชเหตผลเปนตวแปรในการเชอมสมานมนษยไปสการพฒนาคณคาภายในตามหลกของศาสนา โดยเขาชวา [12] ‚ถาเปาหมายหนงของศาสนาอยทการปลดปลอยมนษยชาตใหเปนอสระมากทสดเทาทจะเปนไปไดจากตณหาและภยาคตทมรากฐานอยบนอตตา การคดแบบมเหตผลทางวทยาศาสตร สามารถชวยศาสนาใหบรรลเปาหมายนนไดอกทางหนง‛ คณคาของคดแบบมเหตผลของวทยาศาสตรถอวาเปนสะพานเชอมโยงไปสหลกการทปรากฏในเกสปตตสตรทมงเนนการใชปญญาคดวเคราะหเหตผลอยางรอบดานแลวจงตดสนใจเชอ และนาไปสการปฏบตเพอปลดปลอยตวเองใหเปนอสระจากตณหา มานะ และทฐ (3) วทยาการสมยใหมเสรมสรางความฉลาด พระพทธศาสนาหยบยนความสงบ วทยาการสมยใหมพฒนาศกยภาพของมนษยใหมความฉลาดในการแสวงหาความอยรอดทางรางกาย แตไมสามารถทาใหมนษยเกดความสขสงบทางจตใจ กลาวคอ มงเนนพฒนาทกษะให


เกดความชานาญ และเชยวชาญในการแสวงหาสงเสพเพอสนองตอบตอความอยากรอยากเหน และอยากมอยากเปนของตวมนษยเอง แตพระพทธศาสนาจะทาใหมนษยเขาใจความรสก และความตองการของตวเองวา ไมสามารถแสวงหาหาสงตางๆ มาปรนเปรอเพอสนองตอบตอความอยากของตวเองไดดงทซารต นกปรชญาชาวฝรงเศสไดอธบายวา ‚มนษยเปนความปรารถนาทไรความสาราญ‛ (Man is a useful passion) เหตทเปนเชนนเพราะ ‚มนษยคอความขาดหาย ความบกพรอง หรอชองวาง‛ ซงสอดรบกบหลกการทางพระพทธศาสนาท เนนวา ‚แมนาเสมอดวยตณหายอมไมม‛ การเขาใจธรรมชาตของจตใจในลกษณะเชนน จะทาใหมนษยแสวงหาหาวตถ และสงเสพในฐานะเปนสงจาเปน (Necessity) มายงขน มากกวาการใชกายของตวเองไปมงเนนแสวงหาคณคาเทยมจากสงเสพตางๆ ทเขามายวยวนและหลอกล อจตใจของมนษย (4) การเชอมประสานพลงแหงศรทธา กรณาและปญญา ในขณะทจดเดนของวทยาการหรอศาสตรสมยใหมมงเนนไปทการแสวงหาปญญาอนเกดจากการพฒนาความร และแสวงหาความจรง แตสงทขาดหายไปคอวฒนธรรมแหงความเชอมนในการกระทาอนเกดจากฐานของศลธรรม จงทาใหปญญาขาดมตแหงศรทธาทเชอมนอยในคณธรรมความด จากตวแปรดงกลาวจงทาใหพระพทธศาสนาไดเขาไปปดจดออนกลาว จงไดนา ‚ศรทธา‛ ไปเตมเตมใหแก ‚ปญญา‛ เพอใหพลงอนเกดจากการคดหาเหตผลมความนมนวล (Soft Power) ปญญาทขาดศรทธาจะทาใหเปนปญญาทขาดความสขมลมลก บมบาม และขาดความเฉยวใจ และยงคดอยางรอบดาน ในขณะเดยวกน ปญญาอนเกดจากการศกษาเรยนรและคดหาเหตผลตามกรอบของวทยาการสมยใหมไมวาจะเปนวทยาศาสตร หรอมตแหงการรฐศาสตร และนตศาสตร หากขาดมตแหงความกรณายอมทาใหมนษยเอารดเอาเปรยบ แกงแยง และแขงขนซงกนและกน มงหวงความอยรอดของตวเองโดยไมไดใสใจตอความสขหรอความทกขของเพอนรวมโลก (5) วทยาการสมยใหมเนนศกษาโลกภายนอก พระพทธศาสนามงศกษาโลกภายใน พระพทธเจาทรงศกษาวทยาการ หรอศาสตรตางๆ ทง 18 ศาสตร แตพบความจรงวา ศาสตรเหลานนเปนการเรยนร เพอใหเขาใจโลกภายนอกไดชดเจนมากยงขน อกทงพระองคไดทรงใชศาสตรเหลานนเปนเครองมอในการดาเนนชวตทสมพนธกบโลกภายนอก ถงกระนน การเรยนรศาสตรภายนอกเปนประดจคาถามปลายเปด ทไมสามารถแสวงหาจดบรรจบ และสนองตอบตอความอยรอด และความสวางไสวทางจตใจและปญญา จงทาใหพระองคตระหนกรวา การทจะทาใหชวตคนพลคนพบจดจบอยางแทจรงนน คอ การศกษาเพอใหเขาใจโลกภายใน ซงเครองมอทพระองคทรงคณพบคอ ‚ไตรสกขา‛ กลาวคอ ศล สมาธ และปญญา การศกษา หรอ ‚สกขา‛ ตามกรอบพระพทธศาสนาเปนการตระหนกรและเหนความทกข สาเหตแหงทกข การ


ดบทกข และหนทางแหงการดบทกขดวยจตใจของตวเอง ฉะนน ปรญญาทพระองคไดรบมใชปรญญาตามทชาวโลกยดถอ หากแตเปนการปรญญาคอความรรอบตามกรอบของอรยสจ 4 และมโยนโสมนสการเปนอาภรณประดบสตปญญาของผเรยน (6) วทยาการสมยใหมมงความจรง พระพทธศาสนามงศลธรรม สจธรรมทมนษยแสวงหาม 3 อยาง คอ ความจรง (Truth) ความด (Goodness) ความงาม (Beauty) และความสข (Happiness) วทยาการสมยใหมในประเดนทเกยวของวทยาศาสตรนน เปนศาสตรมงแสวงหาความความจรง และพสจนความจรง ในขณะทพระพทธศาสนาเปนศาสตรทมงเนนในการแสวงหาความด ความงาม และความสขใหแกมนษยในเชงปจเจก และสงคมโดยรวม ในขณะเดยวกน หากมอง ‚ความจรง‛ ในมตของวทยาศาสตร และพระพทธศาสนานน มจดรวมทสาคญประการหนงคอ ‚ความจรงตามกฎเกณฑของธรรมชาต‛ พระพทธศาสนามจดยนทชดเจนวา ไมวาพระพทธเจาจะถอกาเนดหรอไมกตาม ความจรงตามธรรมชาตนนเปนสงทปรากฏและมอยแลว พระองคเปนเพยงผเขาถงกฎเกณฑธรรมชาต และนากฎเกณฑดงกลาวมานาเสนอแกมนษยชาต ในขณะทวทยาศาสตรพยายามแสวงหาเครองมอเพอเขาถงความจรง และเปดเผยความจรงตามกระบวนการและขนตอนของวทยาศาสตร อยางไรกตาม จดท เปนขอกงวลซงวทยาศาสตรไมสามารถตอบโจทยไดคอ วทยาศาสตรสนใจเฉพาะการคนหาและเปดเผยความจรง แตไมไดมงแสวงหาความด พระพทธศาสนาจงมความจาเปนทจะเขามาชวยเตมเตมใหศาสตรหรอวทยาการทงหลายสมบรณทงมตภายนอก และมตภายใน แสวงหาคณคาภายนอกและภายใน พฒนาทงจตภาพสมบรณคกบการพฒนาดานกายภาพ ไอนสไตนเขาใจถงขอกงวลในลกษณะเชนนอยางแจมชด เขาจงพยายามจะออกไปนาเสนอแนวทางเพอปดชองโหวดงกลาววา ‚วทยาศาสตรควรมงแสวงหา และพสจนความจรง สวนศาสนา สวนศาสนาควรมงแสวงหาความด และศกษาเรองศลธรรม[13] การนาเสนอเชนนดประหนงจะมงหวงทจะเสนอวา พระพทธศาสนาและวทยาศาสตร หรอวทยาการตางๆ ควรนาเสนอจดเดนทมคณคาของตวเองแกมนษยและสงคม โดยเขาขามพรมแดนไปผกขาดความจรง หรอปดชองทางมใหศาสตรอนๆ ไดทาหนาทของตวเองอยางเตมศกยภาพ จากแนวทางดงกลาว นบวาเปนการมอบหมายภาระหนาททางดานศลธรรมใหแกศาสนา หรอพระพทธศาสนา เพอใหศาสนาไดเขามาชวยวางกรอบ และกากบมใหศาสตรตางๆ ไดดาเนนการพฒนามนษยไปในทศทางของตวเอง โดยมไดสนใจทจะนาศาสตรอนๆ มารวมบรณาการแบบสหวทยาการ เพอใหองคความร หรอชดความร และกจกรรมมความหลากหลาย


และเออตอการพฒนามนษย และสงคมใหสามารถเขาถงความจรง ความด ความงามและความสขไดอยางมภมคมกนและยงยนตอไป (7) ความอย รอดระหวางพระพทธศาสนากบ วทยาการส มยใหม การทพระพทธศาสนาซงมาจากองคประกอบตอไปน คอ พระศาสดา ศาสนธรรม ศาสนบคคล ศาสนพธ และศาสนสถาน จะสามารถดารงสถานะในฐานะเปนทพงตามกรอบของรตนตรย คอ ‚พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ‛ ไดนน จาเปนอยางยง จะตองพฒนาประยกตธรรมใหรวมสมย และสอดรบกบความตองการมากยงขน ไมวาจะเปนการพฒนา และตความหลกธรรมใหเออตอการตอบคาถามทางวชาการทไปสมพนธกบวทยาการ หรอศาสตรตางๆ เขามาทาทายตอพระพทธศาสนา ดงทพระธรรมโกศาจารย[14]ไดเสนอวา ‚ธรรมะเกยวของกบทกกจกรรมของชวต ธรรมจงไมใชเรองไกลตวแตอยางใด ผทนาธรรมไปประยกตใชในชวตประยาวนสมาเสมอยอมจะเหนคณคาของพระพทธศาสนา ประโยชนนนแหละจะรกษาพระพทธศาสนาใหอยคกบสงคมไทยตลอดไป และประโยชนนนแหละจะรกษาวชาพระพทธศาสนาใหอย คหลกสตรการศกษาของประเทศไทยตลอดกาล‛ จะเหนวา คาตอบทวทยาการ หรอศาสตรตางๆ รวมไปถงกลมคนทไดศกษาและปฏบตตามกรอบพระพทธศาสนาอยางสอดรบกบวถชวต และนาไปสการอธบายไดอยางเปนเหตเปนผลในเชงวทยาศาสตร อกทงสมพนธกบวถทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทเปลยนแปลงไปตามยคสมย ยอมกอใหเกดคณปการตอพระพทธศาสนาในฐานะทเปนองคกร อกทงจะทาใหพระพทธศาสนาไดกลายเปนวถชวต และลมหายใจของสงคมในมตตางๆ มากยงขน และเมอนน สงคมจงจะสามารถตอบไดวา ‚เพราะเหตใด? สงคมจงจาเปนตองมพระพทธศาสนาเพอเปนศนยรวมใจของชมชน สงคม การเมอง ประเทศชาต และสงคมโลกตอไป‛ ในขณะทวทยาการสมยใหมไมสามารถทจะหลกหนการตงคาถามตอกลมคนในสงคมเชนเดยวกน วทยาศาสตร หรอวทยาการอนๆ ทไมยอมรบคณคาทางพระพทธศาสนาจะทาใหละเลยมตทางศลธรรมนาผศกษาและเรยนรไปสการเอารดเอาเปรยบและหากลยทธในการทาลายซงกนและกน และการมงสนใจเฉพาะประเดนเรองการพฒนาปญญาทขาดมตของความเมตตาและกรณาทมนษยควรแสดงออกซงความเคารพ และใหเกยรตซงกนและกน ประเดนนพระธรรมโกศาจารยไดยาวา ‚ถาวทยาศาสตรละทงศาสนากจะขาดศลธรรม เมอขาดศลธรรมกเทากบขาดทศทาง วทยาศาสตรหรอศาสตรอนๆทขาดทศทางยอมจะจบจดและไปไมถงจดหมายปลายทางเชนเดยวกบคนงอยเปลยเสยขาทไปไหนไมไดไกล สวนศาสนาทไมสนใจความจรงทางวทยาศาสตรกเหมอนคนตาบอด เพราจะมศรทธามดบอดตออานาจเหนอธรรม และหลงงมงายอยในไสยศาสตร‛[15]


พทธบรณาการ: วธบรณาการพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม คาวา ‚บรณาการ‛ เปนศพทบญญตทางการศกษา เดมใชคาวา ‚บรณาการรวมหนวย‛ เปนคาบญญตใหตรงกบคาวา ‚Integration‛ ในภาษาองกฤษ หมายความวา การรวมหนวยทแยกๆ กนเขาเปนหนวยเดยวกน เชน หลกสตรแบบบรณาการรวมหนวย[16] ปจจบนใชเพยงคาวา ‚บรณาการ‛ หมายความวา การประสานเนอหา หลกการ กจกรรม การฝก ฯลฯ เขาเปนหนวยเดยวกน เชน การสอนภาษาแบบบรณาการ ทาใหนกเรยนไดรบความรดานทกษะตางๆ ทงฟง พด อาน เขยน ผสมผสานเปนอนหนงอนเดยวกนในวชาเดยวกน ไมแยกออกจากกนเปนหลายวชาดงแตกอน[17] ในขณะทพระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต)[18] ใหคานยามคาวา ‚บรณาการ‛ (Integration) คอนขางจะสอดรบกบราชบณฑตยสถานวา ‚หมายถง การนาสงทแยกกนมารวมเขาเปนอนเดยวกนจนเกดองครวม (The whole) โดยทานไดยกประเดนพระพทธศาสนากบวทยาศาสตรมาอธบายเพมเตมวา ‚ถาศรทธาในพระพทธศาสนากบปญญาในทางวทยาศาสตรเปนไปในทางเดยวกนคอสงเสรมสนบสนนซงกนและกนกจะกอใหเกดองครวมทสมบรณ องครวมนแหละคอบรณาการ และเนองจากวทยาศาสตรครอบคลมไปถงศาสตรสมยใหม ทอาศยวธการทางวทยาศาสตรสรางระบบความรขนมา เชน ครศาสตร มนษยศาสตร สงคมศาสตร เราจงสามารถบรณาการพระพทธศาสนาเขากบศาสตรสมยใหมดวย ประเดนทนาสนใจคอ ทานไดยนยนวา ‚พระพทธศาสนายงเปนศาสนาแหงการบรณาการทมคาสอนครอบคลมทงกฎธรรมชาตฝายรปธรรม และนามธรรม กฎทกกฎรวมกนอยภายใตกฎธรรมนยาม‛ และจากตวแปรดงกลาวน จงทาใหปรชญาการศกษาในมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยมงสงเสรมใหผเรยนศกษาพระพทธศาสนาแบบบรณาการกบศาสตรสมยใหม การบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหมชวยทาใหคนเรามดวงตา 2 ขางบรบรณ ดวงตาขางหนงคอ พระพทธศาสนา ดวงตาอกขางคอศาสตรสมยใหม ใครทไมรทงพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหมเปรยบไดกบคนตาบอด (อนธจกข) ใครทรแตศาสตรสมยใหมอยางเดยว จดเปนคนตาเดยว (เอกจกข) สวนใครทรทงพระพทธศาสนาและศาสตรสมยใหม จดเปนคนสองตา (ทวจกข) นนคอมความรแบบบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม ถงกระนน ทานไดพยายามทจะแยกแยะประเดนทเปนปญหาระหวางการบรณาการกบการเปรยบเทยบวา ‚การศกษาแบบบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหมไมใชการเปรยบเทยบ เพราะการศกษาเปรยบเทยบเปนเพยงวางสงทเราศกษาไวคขนาดโดยทไมมวน


บรรจบกน เชน เราศกษาศาสนาเปรยบเทยบโดยไมคดรวมศาสนาทเราศกษาเขาดวยกนแตอยางใด แตการศกษาแบบบรณาการเปนการนาสงทเราศกษามาปรบแตงผสมผสานกนจนกอใหเกดองครวมทสมบรณ ในการ บรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม จงตองมการปรบองคความรทงสองสายใหเชอมโยงเขาหากน จากแนวทางดงกลาว ทานจงวธการในการบรณาการพระพทธศาสนากบวทยาการหรอศาสตรสมยใหมวา วธการศกษาแบบบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหมจงทาได 2 วธ คอ วธท 1 พทธวทยา (Buddhology) หมายถง การปรบศาสตรเขาหาพระพทธศาสนา คอ ใชพระพทธศาสนาเปนตวตง และนาศาสตรสมยใหมมาอธบายเสรมพระพทธศาสนา วธนใชองคความรในศาสตรสมยใหมมาอธบายสนบสนนพระพทธศาสนาใหดทนสมย และมเหตผลเปนทยอมรบไดงายขน วธท 2 ธรรมวทยา (Dhammology) หมายถง การปรบพระพทธศาสนาเขาหาศาสตร คอ ใชศาสตรสมยใหมเปนตวตง และนาหลกศลธรรมในพระพทธศาสนาเพมเตมเขาไปในเนอหาของศาสตรสมยใหม ทงน เพราะศาสตรสมยใหมมงแสวงหาความจรงโดยไมสนใจเรองศลธรรม การนาหลกศลธรรมในพระพทธศาสนาเตมเตมใหกบศาสตรเหลานน ยอมจะชวยใหเกดองครวมทสมบรณ ทานไดขยายความคาวา ‚ประยกต‛ หมายถง ปรบใชประโยชน ดงนน วธบรณาการแบบนจงเปนการศกษาแบบธรรมประยกต ซงหมายถงการปรบใชธรรมใหเขากบสถานการณตางๆ โดยอาศยศาสตรสมยใหมเปนสะพาน วธการนอกจากจะทาใหธรรมอกาลโกคอไมลาสมย เพราะสามารถปรบเขากบวถแหงชวตของทกคนทกยคทกสมย แลวยงจะเปนการชวยนาศลธรรมกลบมาสโลกนอกดวย ‚ธรรมประยกตจะเกดใหเกดประโยชนแกชวต เนองจากธรรมเกยวของกบทกกจกรรมของชวต ธรรมจงไมใชเรองไกลตวแตอยางใด ผทนาธรรมไปประยกตใชในชวตอยางสมาเสมอยอมเหนคณคาของพระพทธศาสนา ประโยชนนนแหละจะทาใหรกษาพระพทธศาสนาอยคกบสงคมตลอดไป พระพทธศาสนาจะอยรอดในสงคมใด กตองปรบตวใหทนตอความเปลยนแปลงในสงคมนน ในทานองเดยวกน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยจะอยรอดในส งคมโลกดวยการปรบตวใหทนตอความเปลยนแปลงของโลกดวยการสรางความเปนเลศทางวชาการดานพระพทธศาสนา ความเปนเลศนจะเกดไมได ถาไมมการบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม การดาเนนการในลกษณะนยอมถอวาสอดรบกบปรชญามหาวทยาลยทวา จดการศกษาพระพทธศาสนา บรณาการกบศาสตรสมยใหม พฒนาจตใจและสงคม‛[19]…”


คาถามมวา ‚ขอเทจจรงในประเดนนควรไดรบการอธบายอยางไร? จงจะสอดรบกบความเปนจรงในการศกษาในประเดนทเกยวกบพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม‛ คาตอบนนชดเจนภายใตกรอบของ ‚พระพรหมบณฑตวธ‛ หรอ ‚Brahmapundit’s Method‛ กลาวคอ (1) หากเปนการศกษาตามวธบรณาการแบบพทธวทยา (Buddhology) พระพทธศาสนาตองเปนฐาน หรอเปนหลก แลวนาวทยาการสมยใหมมาสนบสนนหรออธบายเสรมเพอใหมตทางพระพทธศาสนางายตอการทาความเขาใจ และสมสมยมากยงขนนน บทท 2 จงควรเปนหลกการตามทปรากฏในพระพทธศาสนา และบทท 3 เปนแนวคดและทฤษฏของวทยาการสมยใหม (2) หากเปนการศกษาตามวธการบรณาการแบบธรรมวทยา (Dhammology) นน บทท 2 ควรเปนแนวคดและทฤษฏของวทยาการสมยใหม โดยศกษาอยางรอบดานอนจะเออตอการนาแนวคดดงกลาวเปนกรอบในการดงองคความรจากพระพทธศาสนามา ซงเปนบทท 3 เปนฐานในการอธบายเสรม ประยกตใช ตความ วเคราะห บรณาการ และสงเคราะห เพอใหองคความรของตะวนตกมความสมบรณและครอบคลมมากยงขน และบทท 4 เปนการบรณาการ และนาไปออกแบบเปนรปแบบ หรอชดความรเพอตอบประเดน หรอปญหาการวจยตอไป พทธสหวทยาการ: วธศกษาสหวทยาการระหวางพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม สหวทยาการ (Interdisciplinary) หมายถง แนวคดเกยวกบเนอหา ความร การจดหลกสตรทนาเอาวธการ และเนอหาจากศาสตรตางๆ มากกวา 1 สาขามาประยกตเขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนง[ 20] ในขณะทนกวชาการรฐศาสตรบางทานมองวา ‚สหวทยาการมไดหมายถง ‚นก‛ อะไรสกคนทตองรอบรทกอยางจนแตกฉาน สหวทยาการมไดหมายถง ‚นก‛ หลายๆ คนมานงลอมวงพเคราะห วจารณประเดนปญหาการเมองเรองใดเรองหนงรวมกน สหวทยาการ หมายถง การทนก ‚สงคมศาสตร‛ และทานเขาใจถงความสลบซบซอนของประเดนปญหาทางสงคมการเมองอนประกอบดวยมตตางๆ ทหลากหลาย รวมถงเขาใจถงขอจากดแหงแขนงวชาของตนเองพรอมกนไปดวย ดงนน สหวทยาการจงมไดหมายถงตววชาทใชในการศกษา หากหมายถง ทศนคต (Attitude) หรอสภาวะจต (State of Mind) ของผศกษาตอประเดนปญหาของมนษยในสงคมการเมอง[21] แนวคดแบบสหวทยาการ มลกษณะตรงกนขามกบแนวคดทแบงเนอหาความรออกเปนสาขาวชา คอ ไมเนนการเรยงลาดบเนอหา แตเนนการเชอมโยงเนอหา ลอตน ไดกลาวถงจดออนของการเรยนรแบบเดมวา แตละสาขาวชาจะถามคาถามคนละอยาง นนคอ มงสนใจ หรอแสวงหาคาตอบในเรองทแตกตางกนไป แตละสาขามกรอบอางอง และถอยคาทใชแตกตางกน[22] ซงแสดงใหเหนถงกระบวนการ และผลลพธทเปนลกษณะเฉพาะของสาขาดวย ซง


แรงจงใจทใหมการแยกแบงแยกเปนสาขาวชานน สวนหนงมาจากแนวคดทวา การแยกเปนสาขาชวยใหการเรยนมประสทธภาพมากยงขน เพราะโครงสรางความรในแตละสาขาชวยเออตอการเรยนรในสาขานน[23] และการตดสนใจของผเรยนทแบงความรออกเปนสาขา อาจอางองกลบไปถงสมยอรสโตเตล ซงเขาเชอวาความรควรแบงออกเปน 3 ดาน หรอสาขา คอ ดานการผลต ดานทฤษฏ และดานปฏบต‛[24] มทส (Meeth) [25] กลาววา จดเนนของสหวทยาการอยทการเชอมโยงสาขาวชาตางๆ เขาดวยกน สหวทยาการเปนแนวคดทเนนสวนรวม (Holistic Approach) ซงเปนแนวคดดงเดมของตะวนตกทรบมาจากแนวคดเชงอดมคตของเพลโตทวา ความมเอกภาพนนดทสดในทกสงทกอยาง สหวทยากรเปนแนวคดใหมทนาเอาหวขอ เรอง หรอปญหาทไดจากประสบการณในชวตของคนเรามาเปนจดเนนในการเรยนการสอน และผลลพธทเปนลกษณะเฉพาะของสาขาดวย ตวแบบทสาคญประการหนงในการศกษาแบบสหวทยาการนนราวทซ และพนน จงชใหเหนถงลกษณะการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบประวตศาสตรตองมงใหผเรยนเกดความรความเขาใจอยางชดเจน และครอบคลมในเรองของประวตศาสตร และในขณะเดยวกนกตองโยงไปถงวชาอนๆ ดวย ‚... แมวาการจดจาวนท ขอเทจจรง หรอการระบเรองราวของสงคราม ตลอดจนตวผนาทางการเมองได จะเปนสงจาเปนในแงของประวตศาสตร แตวชาประวตศาสตรกควรครอบคลมถงความเปนมาของแนวคด พฒนาการดานวฒนธรรม ความเคลอนไหวของสงคม เศรษฐกจ การเมอง ตอดจนววฒนาการของวฒนธรรมตางๆ ความเปลยนแปลงในดานความสมพนธของกลมบคคลตางเชอชาตศาสนา รวมทงความเชอตางๆ...[26] จากเหตผล และความจาเปนในลกษณะดงกลาว จงนาไปสการแลกเปลยนเรยนรแบบสหวทยาการ เพอตอบโจทยใน 2 ประเดนใหญ คอ (1) ความสมพนธของหลกสตรกบชวตจรง จากการศกษาพบวา ผเรยนสวนใหญพบวา วชาตางๆ ทจดใหมการศกษาและเรยนรไมสอดรบกบชวตจรงนอกหองเรยน และมไดสมพนธกบการนาองคความรไปใชกบชวตจรงในแตละวน อกทงขอบเขตของรายวชาทาใหผเรยนไมมโอกาสแสวงหาความรอยางลกซงในวชาใดวชาหนง (2) ปฏกรยาตอบสนองของสงคมตอการจดหลกสตรแบบแยกยอย บดนเปนทตระหนกวา เราไมสามารถสอนคนใหเปนผเชยวชาญเฉพาะดาน และคาดหวงดวยวาเขาจะสามารถทางานทตองเกยวของกบหลายๆ ดานไดอยางด โดยพนฐานแลว โลก เราเปนสงคมทเนนความรความสามารถเฉพาะดาน แตขณะนสถานการณกาลงหมนเปลยนไปสจดสมดลยงขน


เพอทจะทาใหดงเอาความรจากหลายสาขาวชามาใชใหเหมาะสมกบสาขาเฉพาะของเราได แนวโนมใหมของการเรยนรในตามแนวทางของสหวทยาการจะชวยใหผเรยนสามารถบ รณาการยทธวธตางๆ ทไดจากการศกษาเลาเรยนทงหมด แลวนาไปใชในชวตจรงของเขาได จากแงมม และคาอธบายเกยวกบการพฒนา และตอยอดองคความรแบบสหวทยาการขางตนนน ทาใหเราพบวา ตวแปรสาคญททาใหพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมสามารถพฒนา ขยายขอบเขต และตอยอดองคความรใหเพมมากยงขน คอ การศกษาและเรยนรภายใตทเรยกวา ‚พทธสหวทยาการ‛ ซงหมายถง ‚การนาเอาหลกการของเนอหา และวธการเกยวกบการปฏบตในพระพทธศาสนาไปวเคราะห อธบาย ตความ ประยกต บรณาการ และสงเคราะหรวมกบวทยาการหรอศาสตรอนๆ มากกวา 2 สาขา เพอศกษาประเดน ปญหาการวจย และวกฤตการณอยางใดอยางหนง ใหไดคาตอบ หรอทางเลอกในการจดการกบสภาพปญหาอยางรอบดาน และสมสมยมากยงขน‛ การศกษาและเรยนรแบบ ‚พทธสหวทยาการ‛ จงมความจาเปนทจะตองพฒนา และทางานควบคเพอกบวทยาการและศาสตรสมยใหมสาขาตางๆ ทครอบคลมทงมตของวทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตร เพอเปนการปดชองโหวในการออกแบบเครองมอสาหรบตอปญหา หรอจดการกบวกฤตการณอยางใดอยางหนง โดยเฉพาะอยางยง การปดชองมใหเกดชองวางในการแสวงหาความรอยางสมบรณและเปนระบบ ดงทไลออนเนล เอลวน นกปรชญาชาวองกฤษ ไดกลาวอปมาอปมยเพอใหเหนถงแงมมทเกยวของกบสภาพปญหาทเกดขนตอการเรยนรแบบสหวทยาการอยางไมถกตองวา ‚เมอเราออกไปเดนเลนขางนอก เราจะไมมวนเหนดอกไมอยไดเพยงชนดเดยวเปนระยะเวลา 45 นาท แลวอก 45 นาทถดไปกพบเหนแตสตวเพยงชนดเดยว‛[27] จากการตงขอสงเกตของไลออนเนล เอลวนทาใหเราพบประเดนทสอดรบกบหลกการ ‚ปฏจจสมปบาท‛ ทวา วทยาการหรอศาสตรตางๆ ตององอาศยซงกนและกน และสอดรบกบหลกการ ‚อทปปจจยตา‛ ไมมวทยาการ หรอศาสตรสมยใดทจะสามารถดารงตนอยเพยงลาพงโดยมไดเขาไปเชอมโยงกบวทยาการหรอศาสตรอนๆ ได การศกษาแบบพทธสหวทยาการจะเปนการเชอมโยงพระพทธศาสนาเขากบสาขาวชาตางๆ เขาดวยกนเพอใหเหนภาพรวม (Holistic Approach) ในทกมตตามความมงหมายของเพลโตทวา ‚ความมเอกภาพนนดทสดในทกสงทกอยาง‛ และเปนการปดชองโหวทอรสโตเตลไดพยายามแบงแยกความรออกเปน 3 ดาน หรอสาขา คอ ดานการผลต ดานทฤษฏ และดานปฏบต .....การศกษาแบบ ‚พทธสหวทยาการ‛ ทเปนการศกษาโดยนาเอาวธการ และเนอหาจากวทยาการศาสตรตางๆ มากกวา 1 สาขา ไมวาจะเปนพระพทธศาสนากบวทยาการ หรอศาสตรตางๆ ทประกอบดวย 3 ศาสตร


หลก คอ วทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตรมาประยกตเขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนง โดยมกระบวนการและขนตอนในการศกษาดงน (1) การเลอกหวขอทเปนศนยกลางของการศกษา ผศกษาตองเรมตนดวยการเลอกหวขอ เหตการณ หรอประเดนทมความสาคญ ซงเปนปญหาทางการวจย หรอเปนวกฤตการณตางๆ ซงมความจาเปนทจะตองศกษาเพอแสวงหาคาตอบ อนจะเออตอการนาไปเปนแบบจาลองใชงาน หรอประยกตใชใหสอดรบกบสถานการณตางๆ ในชวต ชมชน องคกร และสงคม (2) การกาหนดกรอบทางานรวมกนระหวางพระพทธศาสนาและวทยาการ หรอศาสตรสมยใหมสาขาตางๆ แบบเปนเอกภาพ โดยกระบวนการในการศกษาจะเปนการถอดจดเดนทงเปนทงแนวคด (Concept) เนอหา (Content) บรบทตางๆ (Context) หลกปฏบต (Practical) วธการ (Means) และเครองมอ (Tools) ของพระพทธศาสนาและวทยาการตางๆ มาเปนแนวทางในการแสวงหาคาตอบ อกทงสรางทางเลอกออกเปนฉากทศน (Scenario) ตางๆ ใหสอดรบกบสถานการณและความเปนจรงทเกดขนในแตละสภาพปญหาและวกฤตการณ (3) การจดกลมชดขอมลของแตละชดนนจาเปนตองใชกระบวนการวเคราะหฉากทศน (Scenario Analysis) ใหสอดรบกบการใชงานจรงในแตละบรบท กลาวคอ การจดแบงผลผลต (Outcome) แตละชดใหสอดรบกบความมงหวงทผศกษาคาดหวงจะไดรบใน 3 ประเดนใหญ 1) การนาชดความรไปใชใหสอดรบกบประเดนของการพฒนาคณคาภายในของมนษย หรอเออตอการพฒนากาย พฤตกรรม จต และปญญาเพอใหการดารงชวตมความสขมากยงขน 2) การนาชดความรไปใชกบการพฒนาสงคม ทงในมตของการพฒนาเศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม เพอใหกลมชนตางๆ ในสงคมสามารถอยรวมกนอยางสนตสขมากยงขน 3) การนาชดความรไปพฒนาแงมมทางวทยาศาสตร ทงมตของฟสกส ดาราศาสตร และชววทยาอนเปนการดแลรกษาโลกทมนษยอยอาศยดวย จากวธการศกษาแบบสหวทยาการระหวางพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมดงทเปนการศกษาโดยนาเอาวธการ เครองมอ แนวคด บรบทและเนอหาจากพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมทประกอบดวยวทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตรมาประยกตเขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนงดงทกลาวขางตนนน สามารถนาไปออกแบบเปน ‚รปแบบเชงมโนทศนของการเรยนรแบบสหวทยาการระหวางพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม‛ ไดดงตอไป


ดงทไดกลาวในเบองตนแลววา ‚การกาหนดประเดน ปญหา และสถานการณ‛ เปนตวแปรสาคญ ในการใชการศกษาแบบพทธสหวทยาการเปนกรอบการศกษาเพอสรางทางเลอกในการจดการ แกไข และหาคาตอบใหมๆ ซงตวแบบจาลองทนาเสนอนน ผเขยนไดใชคาวา ‚ปญญา‛ เปนแนวทางในการศกษา เพราะมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไดใชคานเปน ‚พทธศาสนสภาษตประจามหาวทยาลย‛ ดงพทธพจนทวา ‚ปญา โลกสม ปชโชโต‛ ซงแปลวา ‚ปญญาเปนแสงสวางในโลก‛ ดงนน การทจะทาใหผเรยนไดเขาใจปญญาในมตตางๆ อยางรอบดาน จงมความจาเปนตองอาศยวทยาการตางๆ เขามาชวยศกษา และวเคราะห ผลดของการนาวทยาการตางๆ มาทางานรวมกนแบบ ‚พทธสหวทยาการ‛ จะทาใหเราไดเหนคณคาของปญญาทงมตทเปนรปธรรม และเปนนามธรรม อกทงทาใหเรยนรและเขาใจมตในการพฒนาปญญาตงแตระดบฐานราก หรอระดบโลกยะไปจนถงความเตบโตของปญญาในระดบโลกตระ จะเหนวาการศกษาในมตของวทยาการสมยใหมจะทาใหเราเขาใจปญญาเชงรปธรรมในแงของการวดคาไดอยางชดเจนมากยงขน ในขณะทพระพทธศาสนาทาใหเราไดเหนถงคณคาภายในของปญญาในมตของการคดแบบอรยสจ และโยนโสมนสการ บทสงทาย จากการศกษาในเบองตนนน ผเขยนไดนาเสนอแงมมเกยวกบความหมายและขอบเขตของคาวา ‚วทยาการ หรอศาสตรสมยใหม‛ หมายถง ความร สาขาวชา หรอสาขาความรตางๆ ซงประกอบไปดวยองคประกอบทสาคญ 3 ศาสตรใหญ คอ (1) วทยาศาสตร (Natural Science) มงศกษาปรากฏการณธรรมชาต ในสวนทเกยวกบสรรพสงตางๆ เชน ชววทยา เคม ฟสกส และดาราศาสตร (2) สงคมศาสตร (Social Science) มงศกษาพฤตกรรมระหวางมนษยกบมนษย หรอปรากฏการณเกยวกบการอยรวมกนของมนษย เชน สงคมศาสตร นตศาสตร รฐศาสตร ศกษาศาสตร และ (3) มนษยศาสตร (Humanities Science) ศกษาปรากฏการณของมนษยในสวนทเปนปจเจกบคคล ในเรองของคณคา ความงาม ความสนทรยะ การใชเหตผล เชน ภาษา วรรณกรรม ศลปะ และดนตร รปแบบในการศกษาพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม (Buddhism and Modern Sciences) นน ใชวธการศกษาใน 2 รปแบบ คอ แบบบรณาการ และแบบสหวทยาการดงทปรากฏในขอบเขตของการศกษาวชาน ดงกระนน การทจะทาใหเขาใจวธการศกษาทง 2 แบบไดอยางชดเจนและครอบคลม ผเขยนจงดาเนนการศกษา 2 รปแบบดงกลาวจากนกคดสาคญทศกษาเกยวกบเรองน และออกแบบเพมเตมอก 1 ชดวธ ดงน (1) ใชวธการแบบพทธบรณาการ ตามวธการของพระพรหมบณฑต (ประยร ธมมจตโต) หรอเรยกภาษาองกฤษวา ‚Brahmapundit’s Method‛ โดยมวธการในการศกษา 2 วธยอย คอ


1) วธการบรณาการแบบพทธวทยา (Buddhology) เปนการพระพทธศาสนามาเปนฐานในการอธบาย แลวนาวทยาการ หรอศาสตรสมยใหมมาอธบายเสรม โดยมเจตนารมณเพออธบายสนบสนนใหพระพทธศาสนาทนสมย และสมเหตสมผลมากยงขน 2) วธการบรณาการแบบธรรมวทยา (Dhammology) โดยการนาวทยาการหรอศาสตรสมยใหมมาเปนตวตง แลวนาหลกธรรมะในพระพทธศาสนามาเปนฐานในการประยกตใช ตความ อธบาย วเคราะห บรณาการ และสงเคราะหออกเปนชดอธบาย ชดความคด หรอชดความรตางๆ (2) ใชวธการศกษาแบบพทธสหวทยาการ ผเขยนไดออกแบบ ‚พทธสหวทยาการ‛ ซงเปนการศกษาโดยนาเอาวธการ และเนอหาจากวทยาการศาสตรตางๆ มากกวา 1 สาขา ไมวาจะเปนพระพทธศาสนากบวทยาการ หรอศาสตรตางๆ ทประกอบดวย 3 ศาสตรหลก คอ วทยาศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตรมาประยกตเขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนง โดยไดนาเสนอตวแบบการศกษาวาดวย ‚รปแบบเช งมโนทศนของการเ รยนรแบบสหวทยาการระ หวางพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหม‛ ซงเปนการแสวงหา และกาหนดประเดน ปญหา และเหตการณตางๆ ขนมา แลวนาองคความรทเปนจดเดนของวทยาการหรอศาสตรตางๆ มาเปนเครองมอในการหาคาตอบ และสรางฉากทศน (Scenario) ใหมๆ เพอใหสอดรบกบการตอบคาถาม หรอจดการกบวกฤตการณตางๆ ทมนษยและโลกกาลงเผชญหนาอย ถงกระนน คาวา ‚วทยาการหรอศาสตร‛ สอดรบกบคาวา ‚โลก‛ ในพระพทธศาสนาอยางมนยสาคญ พระพทธเจาไดทรงไดรบการยกยองในบทพทธคณ วา ‚โลกวท‛ (Knower of the Worlds) ซงหมายความวา ‚พระองคทรงเปนผรแจงโลก‛ การรแจงโลกของพระองคนนหมายถง ทรงรแจงสภาวะอนเปนคตธรรมดาแหงโลกคอสงขารทงหลาย ทรงหยงทราบอธยาศยสนดานแหงสตวโลกทงปวง ผเปนไปตามอานาจแหงคตธรรมดาโดยทองแท เปนเหตใหพระองคเปนอสระ พนจากการครอบงาแหงคตธรรมดานน และทรงเปนทพงแหงสตวทงหลายผยงมาอยในกระแสโลกได จะเหนวา การรแจงโลกของพระองคเปนการรแจงโลกทงภายในและภายนอก โดยเรมตนพระองคทรงเรยนรและเขาใจทง 18 ศาสตร และหลงจากนน พระองคทรงเรยนรและเขาใจ ‚พทธศาสตร‛ การเรยนรและเขาใจทงวทยาการ หรอศาสตรทง 2 ประเดนนน สงผลใหพระองคไดทรงไดรบการเรยกขานวา ‚โลกวท‛ อนเปนรเรยนรแจงโลกทง 3 คอ (1) โอกาสโลก โลกอนกาหนดดวยโอกาส โลกอนมในอวกาศ หรอจกรวาล (2) สตวโลก โลกคอหมสตว และ (3) สงขารโลก โลกคอสงขาร อนไดแกสภาวธรรมทงปวงทมการปรงแตงตามเหตปจจย และหากจะนาโลกทง 3 นไปเปรยบเทยบกบวทยาการหรอศาสตรทเปนหลกทง 3 นน จะพบวา


โอกาสโลกเปรยบไดกบวทยาศาสตรทเนนศกษาธรรมชาต โลก และจกรวาล สตวโลกเปรยบไดกบสงคมศาสตรทเกยวของและสมพนธกบมนษยซงจะตองพงพาอาศยและอยรวมกนในฐานะเปนสตวสงคม (Social Animal) สงขารโลกเปรยบไดกบมนษยศาสตรทเนนคณคาภายในทสมพนธกบการตดสนคณคาทวาดวยความด ความงาม และความสข ดงนน กรอบในการศกษาวทยาการ หรอศาสตรสมยใหมในสาขาอนๆ นน ควรจะตองกาหนดเปนกรอบใหสอดรบกบวทยาการสมยใหมดงน (1) วทยาศาสตร หรอโอกาสโลก จะเปนการศกษาเกยวกบประเดนมตทางธรรมชาต ซงประเดนท จะ นา เสนอในครง นประกอบด วยพระพทธศาสนาก บจ กรวาลวทยา พระพทธศาสนากบประเดนราหอมจนทร และพระอาทตย พระพทธศาสนากบสงแวดลอมโลก และพระพทธศาสนากบการจดการทรพยากรนา (2) สงคมศาสตร หรอสตวโลก จะเปนการศกษาเกยวกบแบบแผนความสมพนธระหวางบคคลทอาศยอยรวมกนในสงคมมนษยทจาเปนตองพงพาอาศยกนและกน ซงประเดนทจะนาเสนอประกอบดวยพระพทธศาสนากบสนตภาพ พระพทธศาสนากบอภยทาน อภยโทษ และนรโทษกรรม พระพทธศาสนากบเศรษฐศาสตร พระพทธศาสนากบเศรษฐศาสตรการเมอง พระพทธศาสนากบการสอสารทางการเมอง พระพทธศาสนากบ รฐประศาสนศาสตร และพระพทธศาสนากบสตร (3) มนษยศาสตร หรอสงขารโลก จะเปนการศกษาเกยวกบคณคาภายในทสมพนธกบการตดสนคณคาทวาดวยความด ความงาม และความสข ซงประเดนทจะนาเสนอประกอบดวยพระพทธศาสนากบการฆาตวตาย พระพทธศาสนากบศลปกรรม และพระพทธศาสนากบสขภาวะแบบองครวม การศกษาพระพทธศาสนากบวทยาการ หรอศาสตรสมยดงกลาวนน มไดมนยทมงเนนไปทประเดนทเปน ‚แนวคด‛ (Concept) ของแตละวทยาการ หรอศาสตรเทานน หากแตควรจะครอบคลมและเกยวของกบแนวคด (Concept) วธการ (Means) ปญหา (Problems) สถานการณ (Situations) บทเรยน (Lesson Learned) กรณศกษา (Case Studies) และเครองมอ (Tools) ตามทปรากฏในพระพทธศาสนาและวทยาการสมยใหมตางๆ ฉะนน การศกษาวชาพระพทธศาสนากบวทยาการสมยใหมควรมงเนนใหผศกษาไดตวแบบเพอทจะไดเขาใจและเรยนรแงมมตางๆ อยางรอบดานมากยงขน อนจะสงผลตอการนาไปสราง


ฉากทศน (Scenario) ทเออตอการเปดพนทขอบความร และสรางคณคาตอการพฒนาชวต ครอบครว ชมชน และสงคมใหมภมคมกนและอยรวมกนอยางสนตสขตอไป25

25


อางองแหลงทมา : [2] พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553), น. 34.[3] อางแลว, น. 35.[4] คมอการศกษาหลกสตรระดบปรญญาเอก หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต (หลกสตรปรบปรง 2551) (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , มปป.), น. 54.[5] ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, 2546), น, 1075.[6] ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542, อางแลว, น. 1100[7] พระธรรมโกศาจารย, (ประยร ธมมจตโต), วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553), น. 35.[8] รตนะ บวสนธ, ปรชญาวจย (กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552), น. 24.[9] ‚Science without religion is lame, religion without science is blind‛ อางใน พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 48.[10] พระธรรมโกศาจารย, อางแลว, น. 49.[11] L.R. Meeth, ‘Interdisciplinary Studies: Integration of Knowledge and Experience,‛ Change 10, 1978: 6-9. [12] ‚If it is one of the goals of religion to liberate mankind as far as possible from the bondage of egocentric cravings, desires and fears. Scientific reasoning can aid religion yet another sense.‛ อางใน พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 43….ฯลฯ, 22 มถนายน 2558.



บรรณานกรม กรต บญเจอ. ปรชญาส าหรบผเรมเรยน. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2519. ---------------- แกนปรชญากรก. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2519. จานงค ทองประเสรฐ. ปรชญาตะวนตกสมยโบราณ. กรงเทพมหานคร: แพรวทยา, 2532. ------------------------- ปรชญาตะวนตกสมยใหม. พระนคร: แพรวทยา, 2514. บญม แทนแกว. ญาณวทยา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย, 2533. พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต). ปรชญากรก. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ศยาม, 2532. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต). ปรชญาการศกษาไทย. กรงเทพมหานคร: กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, 2528. พระทกษณคณาธการ. ปรชญา. กรงเทพมหานคร: ดวงแกว, 2544. พระมหาจกรชย มหาวโร. เอกสารประกอบการสอนวชาปรชญาตะวนตก สมยโบราณ. เลย: มจร วทยาลยสงฆเลย, 2546. ฟน ดอกบว. ปวงปรชญากรก. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2532. วธาน สธวคปต, ผศ. อภปรชญา. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยรามคาแหง, 2520. สมคร บราวาส. วชาปรชญา. พระนคร: แพรวทยา, 2515. กมลณฏฐ รตนวรางค. คมอการจดประชมอบรมสมมนา. เชยงใหม : งานนโยบายแผละแผน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541. เกษกานดา สภาพจน. การจดสมมนา. ม.ป.ท. ม.ป.ป. ชาญ สวสดสาล. คมอการประเมนและตดตามผลการฝกอบรม สาหรบผรบผดชอบโครงการ ฝกอบรม/สมมนา (ฉบบปรบปรงใหม). พมพครงท 6. กรงเทพฯ : สวสดการสานกงาน ก.พ.,2544. นรชรา ทองธรรมชาต. กลยทธการฝกอบรมและวทยากรในยคโลกาภวตน. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน จากด(มหาชน) ,2544. ไพรช สรางถน. คมอการเบกจายคาใชจายในการเดนทางและการฝกอบรมสมมนา. พมพครงท 5 กรงเทพฯ : กรมบญชกลาง,2540.


กรต บญเจอ. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2521. บญม แทนแกว และคณะ. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2544. พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต). พทธศาสนากบปรชญา. กรงเทพมหานคร : อมรนทร พรนตงกรพ, 2533. กรต บญเจอ. สารานกรมปรชญา. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2522. วทย วศยเวทย. ปรชญาทวไป. กรงเทพมหานคร: อกษรเจรญทศน, 2527. อางองเพมเตมบทความวชาการ ของ พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. (2557) [2] พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553), น. 34. [3] อางแลว, น. 35. [4] คมอการศกษาหลกสตรระดบปรญญาเอก หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต (หลกสตรปรบปรง 2551) (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, มปป.), น. 54. [5] ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, 2546), น, 1075. [6] ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542, อางแลว, น. 1100 [7] พระธรรมโกศาจารย, (ประยร ธมมจตโต), วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553), น. 35. [8] รตนะ บวสนธ, ปรชญาวจย (กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552), น. 24. [9] ‚Science without religion is lame, religion without science is blind‛ อางใน พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 48. [10] พระธรรมโกศาจารย, อางแลว, น. 49. [11] L.R. Meeth, ‘Interdisciplinary Studies: Integration of Knowledge and Experience,‛ Change 10, 1978: 6-9. [12] ‚If it is one of the goals of religion to liberate mankind as far as possible from the bondage of egocentric cravings, desires and fears. Scientific reasoning can aid religion yet another sense.‛ อางใน พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 43.


[13] ‚For science can only ascertain what is, but not what should be religion, on the other hand, deals only with evaluation of human thought and action.‛ พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 41. [14] อางแลว, น. 32. [15] อางแลว, น. 48. [16] ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, 2546), น. 634. [17] กาญจนา นาคสกล, คลงความร ใน www.royin.go.th2th/knowledge/detail.pnp?ID=56 เขาถงเมอ 4 มนาคม 2557. [18] พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 49. [19] พระธรรมโกศาจารย, วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม, อางแลว, น. 59. [20] Heidi Hayes Jacobs, Interdisciplinary Curriculum: Design Implementation (New York: Association for Supervision and Curriculum Development, 1989), p.12-13. [21] ชยวฒน สถาอานนท, การเมองของมนษย: รฐศาสตรทวนกระแส (กรงเทพฯ: สานกพมพดอกหญา 2528), น. 11. [22] D.Lawton, Class, Culture, and Curriculum (Boston: Routledge and Kegan Palul, 1975). [23] J. Bruner, Toward a Theory of Instruction (Cambridge: Belknap Press, 1975). [24] P.H. Hirst and P.S. Peters, The Curriculum,‛ In Conflicting Conceptions of Curriculum, Edited by E. Eisner and E. Valllance (Berkeley: Mccutchen, 1074). [25] L.R. Meeth, ‘Interdisciplinary Studies: Integration of Knowledge and Experience,‛ Change 10, 1978: 6-9. [26] D. Ravithch and C.Finn, ‚Humanities: A Truly Challenging Course of Study,‛ In the Great School Debate, Edited by B. Gross and R. Gross (New York: Simon and Schuster, 1985), p.206. [27] L. Elvin, The Place of Common Sense in Educational Thought (London: Unwin Educational Books, 1977).

เอกสารประกอบการสอนssk.mcu.ac.th/e-bookssk/.../09/สัมมนาพระพุทธศาสนา.pdf ·...

Documents

Transcript of เอกสารประกอบการสอนssk.mcu.ac.th/e-bookssk/.../09/สัมมนาพระพุทธศาสนา.pdf ·...