รายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทย

ส านกวชาบรหารรฐกจ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

สารบญ

หนา บทท 1 บททวไป

1.1 ความหมายของการเมองการปกครอง 2 1.2 ความส าคญของระบบการเมอง ระบบการปกครอง 3 1.3 ประเภทของระบบการเมองการปกครอง 6 1.4 แบบฝกหดทายบท 9

บทท 2 ประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทย 2.1 การเมองการปกครองของไทยในระบอบสมบรณาญาสทธราชย 12 2.2 การเมองการปกครองไทยในระบอบประชาธปไตย 16 2.3 การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 17 2.4 การเมองการปกครองไทยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 19 2.5 แบบฝกหดทายบท 29

บทท 3 สถาบนทางการเมองและการปกครองไทย 3.1 สถาบนกษตรย 32 3.2 รฐธรรมนญ 34 3.3 สถาบนนตบญญต บรหารและตลาการ 37 3.4 พรรคการเมอง 39 3.5 กลมผลประโยชน 42 3.6 แบบฝกหดทายบท 45

บทท 4 การเลอกตง

4.1 ความหมายและลกษณะของการเลอกตง 48 4.2 หลกเกณฑการเลอกตงแบบประชาธปไตย 49 4.3 ประเภทและสทธในการเลอกตง 52 4.4 เขตในการเลอกตง 54 4.5 แบบฝกหดทายบท 56

สารบญ

หนา

บทท 5 การบรหารราชการแผนดน 5.1 ความหมายและความส าคญของการบรหารราชการแผนดน 59 5.2 ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง 61 5.3 ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค 63 5.4 ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน 65 5.5 แบบฝกหดทายบท 66

บทท 6 การปกครองสวนทองถน

6.1 ความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถน 69 6.2 วตถประสงคและลกษณะส าคญของการปกครองสวนทองถน 70 6.3 แนวคดการกระจายอ านาจ 72 6.4 องคการบรหารสวนจงหวด 74 6.5 เทศบาล 75 6.6 องคการบรหารสวนต าบล 79 6.7 กรงเทพ 81 6.8 เมองพทยา 82 6.9 แบบฝกหดทายบท 85

บทท 7 องคกรตามกฎหมายรฐธรรมนญ 7.1 ความหมายและความส าคญของรฐธรรมนญ 88 7.2 คณะกรรมการการเลอกตง 89 7.3 ผตรวจการแผนดน 92 7.4 คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต 94 7.5 คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน 97 7.6 องคกรอยการ 98 7.7 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต 98 7.8 สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 100 7.9 แบบฝกหดทายบท 101

สารบญ

หนา

บทท 8 การเมองกบวถชวตประชาชน 8.1 การมสวนรวมทางการเมอง 104 8.2 บทบาทหนาทของพลเมอง 109 8.3 จรยธรรมทางการเมอง 114 8.4 แบบฝกหดทายบท 118

บรรณานกรม

ภาคผนวก

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตทเกยวกบการเมองการปกครองของไทย

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ค ำน ำ เอกสารประกอบการสอนรายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทยชดน เปนรายวชาพนฐานของมหาวทยาลยราชภฏเชยงราย จดอยในหมวดวชาการศกษาทวไป ซงทางส านกวชาบรหารรฐกจไดท าการรวบรวมองคความรทหลากหลายและเกยวของกบการเมองการปกครองของไทยไม วาจะเปน ระบบการเมองการปกครอง ประวตการเมองการปกครองไทย สถาบนทางการเมอง การเลอกตง การบรหารราชการแผนดน การปกครองสวนทองถนตลอดจนการมสวนรวมและการเมองกบวถชวตของประชาชน

ส านกวชาบรหารรฐกจขอขอบคณคณาจารยส านกวชาฯทไดมสวนรวมในการเรยบเรยงเอกสารและหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนรายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทย จะเปนคมอในการศกษาคนควาใหกบนกศกษาและผสนใจในการเพมพนองคความรทางการเมองการปกครองของไทยตอไป

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

รายละเอยดของรายวชา

ชอสถาบนอดมศกษา มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย วทยาลย/คณะ/ภาควชา ส านกวชาบรหารรฐกจ

หมวดท 1 ขอมลทวไป

1 รหสและชอรายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทย Thai Politics and Government 2 จ านวนหนวยกต 3 (3-0-6) หนวยกต 3 หลกสตรและประเภทของรายวชา ทกหลกสตร หมวดวชาศกษาทวไป 4 อาจารยผรบผดชอบรายวชา อาจารยประจ าส านกวชาบรหารรฐกจ 5 ภาคการศกษา / ชนปทเรยน ทกภาคการศกษา/ทกชนป 6 รายวชาทตองเรยนมากอน (Pre-requisite) (ถาม)

ไมม 7 รายวชาทตองเรยนพรอมกน (Co-requisite) (ถาม)

ไมม 8 สถานทเรยน มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย 9 วนทจดท าหรอปรบปรงรายละเอยดของรายวชาครงลาสด 20 มถนายน 2557

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

หมวดท 2 จดมงหมายและวตถประสงค

1 จดมงหมายของรายวชา เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการเมองไทย ประวตศาสตรการปกครองไทย วเคราะหการเมองและพฤตกรรมทางการเมองไทย วเคราะหบทบาทของสถาบนทางการเมองไทย สถาบนกษตรย คณะรฐมนตร รฐสภา ศาล พรรคการเมอง การเลอกตง การบรหารราชการและการปกครองทองถน

2 วตถประสงคในการพฒนา/ปรบปรงรายวชา 2.1 เพอใหนกศกษาเขาใจในรปแบบการปกครอง รวมทงลทธและอดมการณทางการเมองทส าคญ 2.2 เพอใหนกศกษาเรยนรเกยวกบววฒนาการทางการเมองการปกครองของไทยตงแตอดตจนถงปจจบน 2.3 เพอใหนกศกษามความรความเขาใจในสถาบนทางการเมอง องคกรทส าคญทางการเมองของไทย 2.4 เพอใหนกศกษามความเขาใจในกระบวนการการมสวนรวมทางการเมอง สทธเสรภาพ และน ามาปรบใชในวถ ชวตไดอยางเหมาะสม

หมวดท 3 สวนประกอบของรายวชา 1 ค าอธบายรายวชา ศกษาสถาบนและกระบวนการเมองไทย ประวตศาสตรการปกครองไทย วเคราะหการเมองและพฤตกรรมทางการเมองไทย วเคราะหบทบาทของสถาบนทางการเมองไทย สถาบนกษตรย คณะรฐมนตร รฐสภา ศาล พรรคการเมอง การเลอกตง การบรหารราชการและการปกครองทองถน 2 จ านวนชวโมงทใช/ภาคการศกษา

บรรยาย

45 ชวโมง

สอนเสรม

ไมม

การฝกปฏบต/งานภาคสนาม/การฝกงาน

ไมม

การศกษาดวยตนเอง

ไมม

3 จ านวนชวโมงตอสปดาหทอาจารยจะใหค าปรกษาและแนะน าทางวชาการแกนกศกษาเปนรายบคคล 3.1 อาจารยประจ ารายวชา ประกาศเวลาใหค าปรกษาแกนกศกษา ในชวโมงแรกของการเรยน 3.2 อาจารยจดเวลาใหค าปรกษาเปนรายบคคลหรอรายกลม (10 นาท) ตอสปดาห ตอคน

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

หมวดท 4 การพฒนาผลการเรยนรของนกศกษา

1 คณธรรม จรยธรรม

1.1 คณธรรม จรยธรรมทตองพฒนา 1.1.1 มวนย ตรงตอเวลาและซอสตย สจรต 1.1.2 มความตระหนกในสทธ หนาท เสรภาพของตนเองและตอผอน 1.1.3 เคารพในสทธมนษยชนและศกดศรความเปนมนษย 1.1.4 ยอมรบความแตกตางทางความคดและจดการความขดแยง ดวยกระบวนการสนตวธ

1.2 วธการสอนทจะใชพฒนาการเรยนร 1.2.1 บรรยายพรอมยกตวอยางกรณศกษาเกยวกบประเดนทางจรยธรรม สทธ เสรภาพ การเคารพศกดความ

เปนมนษย 1.2.2 อภปรายกลม ใหถกเถยงกนในทางความคดทแตกตาง โดยมการแสดงทศนะทเปนเหตเปนผล และสราง

กระบวนการแกไขความขดแยงดวยสนตวธ 1.3 วธการประเมนผล

1.3.1 ประเมนจากการตรงตอเวลาในการเขาเรยน รวมทงความรบผดชอบในการสงงานและกจกรรม 1.3.2 สงเกตจากพฤตกรรมการแสดงออกในชนเรยนตออาจารยและเพอน 1.3.3 สงเกตจากพฤตกรรมในการแสดงความคดเหน การมสวนรวมในการกจกรรมชนเรยน 2 ความร

2.1 ความรทจะไดรบ 2.2.1 มความรความเขาใจในระบบการเมองการปกครองทเปนสากล 2.2.2 มความรความเขาใจในประวตศาสตรการเมองการปกครองไทยตงแตอดตจนถงปจจบน 2.2.3 มความรความเขาใจในบทบาทของสถาบนทางการเมองไทย อกทงสามารถวเคราะหการเมองและ พฤตกรรมทางการเมองไทย 2.2.4 มความรความเขาใจเกยวกบการเมองในวถชวตแบบประชาธปไตย

2.2 วธการสอน 2.2.1 บรรยายเนอหารายวชา 2.2.2 การท างานกลม การน าเสนอและอภปราย 2.2.3 การเรยนรจากกรณศกษา เอกสาร ขาวสาร

2.3 วธการประเมนผล 2.3.1 ทดสอบยอย สอบกลางภาค สอบปลายภาค

2.3.2 รายงานทไดรบมอบหมาย การน าเสนอหนาชนเรยน 3 ทกษะทางปญญา

3.1 ทกษะทางปญญาทตองพฒนา 3.1.1 สามารถคด วเคราะห และท าความเขาใจระบบการเมองการปกครองทงในอดตและปจจบน 3.1.2 สามารถวเคราะห ปญหาทเกยวของในทางการเมอง การปกครอง และสามารถสรางแนวทางในการ

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

แกไขปญหาใหแกสงคมอยางเหมาะสม

3.2 วธการสอน 3.2.1 บรรยายเนอหารายวชา 3.2.2 การท างานกลม การน าเสนอและอภปราย 3.2.3 การเรยนรจากกรณศกษา เอกสาร ขาวสาร 3.2.4 จดวธการเรยนการสอนทเนนกระบวนการคด และวเคราะห เชนการอภปราย

3.3 วธการประเมนผลทกษะทางปญญาของนกศกษา 3.3.1 ทดสอบยอย สอบกลางภาค สอบปลายภาค 3.3.2 รายงานทไดรบมอบหมาย การน าเสนอหนาชนเรยน

4 ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ

4.1 ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความสามารถในการรบผดชอบ 4.1.1 เขาใจในสทธ หนาท เสรภาพของตนเองและผอน 4.1.2 มสวนรวมในการท างานรวมกบผอน 4.1.3 มความเปนผน าและสามารถปรบตวยอมรบความคดเหนทแตกตางและหลากหลาย

4.2 วธการสอน 4.2.1 มอบหมายงานหรอกจกรรมทตองท างานเปนกลม 4.2.2 จดการเรยนการสอนทสงเสรมใหมการอภปรายกนอยางมเหตผล ภายใตการยอมรบความคดเหนท แตกตาง

4.3 วธการประเมน 4.3.1 สงเกตจากพฤตกรรมการมสวนรวมในการท ากจกรรม 4.3.2 การน าเสนอผลงานกลม 4.3.3 ประเมนจากงานทมอบหมายใหรบผดชอบ 5 ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

5.1 ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศทตองพฒนา 5.1.1 มทกษะในการสอสาร การฟง การพด การอานและการเขยนอยางมประสทธภาพ 5.1.2 มความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ในการสบคนขอมลทใชในการศกษา 5.1.3 มทกษะในการเลอกและรบรขอมลสารสนเทศอยางมสต ผานการวเคราะหอยางมเหตผล

5.2 วธการสอน 5.2.1 จดการเรยนการสอนทสงเสรมทกษะในการสอสารทงการฟง การพด การอานและการเขยน 5.2.2 มอบหมายงานทตองมการสบคนขอมลโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ

5.3 วธการประเมนผล 5.3.1 ทกษะในการสอสารและการน าเสนองาน 5.3.2 การเขยนรายงานทสามารถอางองขอมลสารสนเทศทมความเหมาะสมและถกตอง

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล 1 แผนการสอน

สปดาหท หวขอ/รายละเอยด จ านวน (ชม.)

กจกรรมการเรยนการสอนและสอทใช

ผสอน

1 แนะน ารายวชาและอธบายถงความส าคญของการการเมองการปกครองไทย

3 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ 2 บทท 1 บททวไป

ความส าคญของระบบการเมอง ระบบการปกครอง, ประเภทของระบบการเมองการปกครอง

3 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

3 - 5 บทท 2 ประวตการเมองการปกครองของไทย -การเมองการปกครองของไทยในระบอบสมบรณาญาสทธราชย -การเมองการปกครองไทยในระบอบประชาธปไตย -การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 -การเมองการปกครองไทยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

9 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

6 - 7 บทท 3 สถาบนทางการเมองและการปกครองไทย - สถาบนกษตรย - รฐธรรมนญ - สถาบนนตบญญต บรหารและตลาการ - พรรคการเมอง - กลมผลประโยชน

6 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

8 สอบกลางภาค 9 บทท 4 การเลอกตง

- ความหมายและลกษณะของการเลอกตง -หลกเกณฑการเลอกตงแบบประชาธปไตย

3 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

10 บทท 5 การบรหารราชการแผนดน - ความหมายและความส าคญของการบรหารราชการแผนดน - ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง - ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค - ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน

3 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

11 - 12 บทท 6 การปกครองสวนทองถน - ความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถน - วตถประสงคและลกษณะส าคญของการปกครองสวนทองถน - แนวคดการกระจายอ านาจ - องคการบรหารสวนจงหวด, เทศบาล, องคการบรหารสวนต าบล, กรงเทพฯและเมองพทยา

6 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

13 – 14 บทท 7 องคกรตามกฎหมายรฐธรรมนญ - ความหมายและความส าคญขององคกรตามรฐธรรมนญ - คณะกรรมการการเลอกตง, ผตรวจการแผ นดน , คณะกรรมการป องกนและป ร า บ ป ร า ม ก า ร ท จ ร ต แ ห ง ช า ต , คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน , องคกรอยการ, คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตและสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

6 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

15 บทท 8 การเมองกบวถชวตประชาชน - การมสวนรวมทางการเมอง - บทบาทหนาทของพลเมอง - จรยธรรมทางการเมอง

6 บรรยาย อภปราย การเขยนกระดาน และใชสอประสม

อาจารยประจ าส านกวชาบรหาร

รฐกจ

16 สอบปลายภาค

รวม 45

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

2 แผนการประเมนผลการเรยนร

ผลการเรยนร*

กจกรรมการประเมน (เชน การเขยนรายงาน โครงงาน การสอบยอย การสอบกลางภาค การสอบปลายภาค)

ก าหนดการประเมน

(สปดาหท)

สดสวนของการประเมนผล

2.2, 3.3 สอบกลางภาค สอบปลายภาค

8 16

30 40

1.2, 4.1 การเขาชนเรยน การมสวนรวม อภปราย เสนอความคดเหนในชนเรยน

ตลอดภาคการศกษา

10

5.2 การน าเสนอรายงาน แบบฝกหดทบทวน การท างานกลมและผลงาน

20

* ระบผลการเรยนรหวขอยอยตามแผนทแสดงการกระจายความรบผดชอบตอผลการเรยนร

หมวดท 6 ทรพยากรประกอบการเรยนการสอน

1 ต าราและเอกสารหลกทก าหนด - เอกสารประกอบการสอนรายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทย Thai Politics and Government

2 เอกสารและขอมลส าคญ -

3 เอกสารและขอมลแนะน า ธน ธนาพงศธร. การบรหารรฐกจเปรยบเทยบ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มหวาวทยาลยธรรมศาสตร, 2522. โกวทย พวงงาม. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: เดอนตลา, 2546. __________. การปกครองทองถน วาดวยทฤษฎ แนวคด และหลกการ, พมพครงท 8. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท, 2555. คณน บญสวรรณ. รฐธรรมนญไทย. กรงเทพฯ: ซเอดบค, 2551. จมพล หนมพานช. ระบบราชการเปรยบเทยบ เอกสารการสอนชดวชาการบรหารรฐกจเปรยบเทยบและการบรหาร การพฒนา หนวยท 1 – 7 . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2538. ชวงศ ฉายะบตร. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ: พฆเนศพรนตง เซนเตอร, 2539. เชาวนวศ เสนพงศ. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, 2547. ณชชาภทร อนตรงจตร. รฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. ตระกล มชย. การกระจายอ านาจ. กรงเทพฯ: บรษทสขมและบตรจ ากด, 2538. ธเนศวร เจรญเมอง. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. __________. รฐศาสตรทยงมลมหายใจ. กรงเทพมหานคร : พราบ, 2537.

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

บฆอร ยหมะ. ความรเบองตนทางรฐศาสตร. สงขลา : สามลดา, 2550. ปธาน สวรรณมงคล. การปกครองทองถน. กรงเทพมหานคร : 2547. ประหยด หงสทองค า. การกระจายอ านาจ: หลกการและองคประกอบทนาพจารณา. เทศาภบาล. ม.ป.พ., 2537. __________. การปกครองทองถนของไทย, กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2526. ผสด สตยมานะ. การบรหารรฐกจ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มงคลการพมพ, 2517. พทยา บวรวฒนา. รฐประศาสนศาสตร:ทฤษฎและแนวทางการศกษา (ค.ศ.1970 – 1980). พมพครงท 6. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541 พรชย เทพปญญา และคณะ. การปกครองทองถนแปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: สมพนธพาณชย, 2527. พรศกด ผองแผว, รฐศาสตร พฒนาการและแนวการศกษา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพศรอนนต, 2524. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, การเมองกบการปกครองของไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มหาจฬาลงกรราชวทยาลย, 2553. มานต จมปา. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 1) . กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. __________. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 2). กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. มงคล สงปรางค. ความชอบธรรมทางการเมองของระบอบทกษณ . การคนควาอสระ ร.ม. (การเมองและการ

ปกครอง) เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. ลขต ธระเวคน. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549. วรเดช จนทรศร. การพฒนาระบบราชการไทย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โครงการต ารา สมาคมมหาวทยาลยไทย, 2543. วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน. คมอพลเมองยคใหม. นนทบร : เอ.พ.กราฟค ดไซน และการพมพ, 2552. วศษฐ ทวเศรษฐ และคณะ. การเมองและการปกครองไทย . กรงเทพมหานคร : ภาควชาการปกครอง คณะ

รฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2550. สมาน รงสโยกฤษฏ. การปฏรปภาคราชการ: แนวคดและยทธศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สวสดการ

ส านกงาน ก.พ., 2545. สขม นวลสกล และวศษฐ ทวเศรษฐ, การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพราค าแหง, 2541. สพจน บญวเศษ. หลกรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : เอม.ท.เพรส, 2537. เสกสรร ประเสรฐกล. การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร :อมรนทร,2548. สมบต ธ ารงธญวงศ. การเมองการปกครองไทย: พ.ศ.1762 – 2500. กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม, 2547. _________. การเมอง: แนวความคดและการพฒนา. กรงเทพมหานคร: สนทรออฟเซท, 2537. สมฤทธ ยศสมศกด. หลกรฐประศาสนศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ, 25387. __________. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. สนธ เตชานนท. พนฐานทางรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550. อมร รกษาสตย. การเมองการปกครองไทย ตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน . กรงเทพมหานคร : ว.เจ.พรนตง,

2544.

เอกสารหมายเลข มคอ. 3

หมวดท 7 การประเมนรายวชาและกระบวนการปรบปรง

1 กลยทธการประเมนประสทธผลโดยนกศกษา - การสนทนากลมระหวางผสอนและผเรยน - การสะทอนคด จากพฤตกรรมของผเรยน - แบบประเมนผสอน และแบบประเมนรายวชา

2 กลยทธการประเมนการสอน - การสงเกตการณสอนของผรวมทมการสอน - ผลการสอบ - การทวนสอบผลประเมนการเรยนร

3 การปรบปรงการสอน - สมมนาการจดการเรยนการสอน

4 การทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธรายวชาของนกศกษา - มการตงคณะกรรมการ ตรวจสอบผลการประเมนการเรยนรของนกศกษา โดยตรวจสอบขอสอบ รายงาน

วธการใหคะแนนสอบ และการใหคะแนนพฤตกรรม 5 การด าเนนการทบทวนและวางแผนการปรบปรงประสทธผลของรายวชา - ปรบปรงรายวชาทกป ตามขอเสนอแนะและผลการทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธตามขอ 4

- 1 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 บททวไป

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายของการเมองการปกครอง 2. ความส าคญของระบบการเมอง ระบบการปกครอง 3. ประเภทของระบบการเมองการปกครอง วตถประสงคประจ าบท 1. เพอใหเขาใจถงความหมายของการเมองการปกครอง 2. เพอใหเขาใจถงความส าคญของระบบการเมอง ระบบการปกครอง 3. เพอใหเขาใจถงทมาของการปกครอง 4. เพอใหเขาใจถงประเภทของระบบการเมองการปกครอง

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 2 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1. ความหมายของการเมองการปกครอง

บทท 1 บททวไป

Aristotle (384 - 322 ปกอน ค.ศ.) กลาววา “มนษยนนโดยธรรมชาตเปนสตวสงคม ทตองอาศยอยรวมกนเปนกลมเปนหมคณะ” หรอหลายครงเราไดยนวา “มนษยเปนสตวการเมอง” (Political animal) ดงนนเมอมนษยมาอยรวมกนหากมไดก าหนดกตกาอะไรสกอยางขนมาก ากบการอยรวมกน ของมนษยแลวนน มนษยดวยกนเองยงเชอวานาจะกอใหเกดความสบสนวนวายขนในสงคมและการอยรวมกนของมนษย เนองจากโดยธรรมชาตของมนษยนน ปาเถอน ขลาดกลวและไมเปนระเบยบดงท โธมส ฮอบส (Thomas Hobbes ค.ศ.1588-1679) ไดเคยกลาวไววา เมอมนษยจ าตองอาศยอยรวมกนในสงคมภายใตกตกาแลวกจ าเปนอยในตวเองทจะตองก าหนดตวผน ามาท าหนาทควบคมดแลใหสงคมหรอการอยรวมกนของมนษยด าเนนไปไดดวยความเรยบรอย และโดยทมนษยจ าตองปกครองกนนน หากเกดปญหาขนในระหวางมนษยดวยกน หรอการจะท าใหสงคมมความเจรญกาวหนาขนไป หลกเลยงมได เสยทจะตองเกยวของกบการใชอ านาจทางการเมอง อนมความหมายและบรบททสะทอนออกมาในเรองของการใชอ านาจเพอการปกครองประชาชน

การเมองการปกครองซงเปนสภาพการณและผลทเกดจากการกระท าของมนษย จงเปนสงทเกยวของสมพนธ กบชวตของมนษยอยางมอาจปฏเสธได ซงกเปนธรรมดาอยเองทผใดกตาม จ าเปนตองใหความสนใจกบเรองการเมองการปกครองไมทางใดกทางหนง เนองจากสงใดทออกมาจากสถาบนทางการเมอง ไมวาจะเปนฝายนตบญญตทท าหนาทในการตรากฎหมายตาง ๆ เพอบงคบใช มาจากรฐบาลในรปของนโยบายสาธารณะ (Public Policies) โครงการพฒนา และงานตาง ๆ ทประกอบขนหรอด าเนนไปโดยภาคราชการ รวมไปถงการตดสนคดความหรอขอพพาททเกดขนระหวางบคคลตอบคคล และบคคลกบรฐ เหลานลวนแตเปนเรองทการเมองสงผลกระทบตอทกคนอยางทไมอาจมองขามไปได ดงนนเราจงจ าเปนอยางยงตองเขาใจทงทางการเมองและการปกครองไปควบคกน

การเมอง (Politics) คอ กระบวนการจดสรรผลประโยชนและสงทมคาทางสงคม หรอการใชอ านาจในการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ในสงคมในรปของ กฎ ระเบยบ หรอนโยบายในการบรหารงาน หรอ การแขงขนเพอแสวงหาอ านาจ อนสงผลกระทบตอสงคมสวนใหญ นอกจากนยงหมายถง เรองในการแขงขนหรอแสวงหาอ านาจ ซงสงผลกระทบตอสงคมโดยสวนใหญ และท าหนาทสรางสรรคชวตทมคณธรรมใหเกดขนโดยการใชอ านาจรฐ เพอจดสรรแบงปนสงทมคณคาใหทวถงและเปนธรรมในสงคม

การปกครอง (Government) คอ เรองเกยวกบการบรหาร การวางระเบยบกฎเกณฑส าหรบสงคม เพอใหเกดความสงบสขหรอท าการบ าบดทกขบ ารงสข โดยอยในลกษณะการใชอ านาจของรฐเขาจดระเบยบและควบคมสงคม

โดยสรป การเมองและการปกครองจงเปนการศกษาเรองเกยวกบการวางระเบยบกฎเกณฑในการบรหารบานเมองของรฐ โดยใชอ านาจทางการเมองเปนเครองมอ เพอใหมนษยมทงความสขทงในความหมายของวตถธรรมและนามธรรม คอ สขทงรางกายและจตใจ

- 3 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2. รปแบบการปกครอง

ในขณะททรพยากรหรอสงทมคณคาในสงคมมอยอยางจ ากด แตความตองการมมากเกนการแกงแยงแขงขน ซงใครจะเปนผชขาด ตดสน หรอมอ านาจบงคบเพอใหเกดความยตธรรมและเปนธรรมโดยใชกฎ กตกา ขอบงคบ หรอกฎหมายใด ๆ เพอคมครองความปลอดภยของมนษยของทกคนในรฐ ซงในทางรฐศาสตรเรยกผทมอ านาจนวา รฐาธปตย หรอ องคอธปตย (Sovereign) หรอผปกครอง (ในประเทศไทย รฐาธปตยแบงออกเปน 3 ฝาย ไดแกฝายนตบญญต ฝายบรหารและฝายตลาการ) สวนอ านาจสงสดทใชในการปกครองของรฐหรอประเทศนน คอ อ านาจอธปไตย (Sovereignty) อนเปนอ านาจเดดขาดในการปกครองของประเทศ แสดงถงอ านาจสงสดภายในรฐและความเปนอสระทไมตองขนกบรฐอน แบงออกเปน 3 สวน คอ

1. อ านาจนตบญญต คอ อ านาจในการออกกฎหมาย 2. อ านาจบรหาร คอ อ านาจในการบรหารประเทศตามกฎหมาย โดยผปกครองหรอรฐบาล 3. อ านาจตลาการ คอ อ านาจในการพจารณาตดสนคดความตามกฎหมาย

2.1 รปแบบการปกครอง การแบงรปแบบการปกครอง สามารถแบงออกไดตาม 2 นกคดทางรฐศาสตรทส าคญไดแกเพลโต

และ อรสโตเตล โดยไดแบงรปแบบการปกครองออกเปน 6 ประเภท โดยในเกณฑ 2 ประการ คอ 1) เกณฑเกยวกบจ านวนผมอ านาจในการปกครองวาเปนบคคลเดยว หมคณะ หรอประชาชน

ทงหมด และ 2) เกณฑเชงคณคาโดยพจารณาวารปแบบการปกครองนนดหรอไม โดยดวาท าเพอประชาชน

หรอเพอตนเองหรอพวกพอง โดยแบงไดดงน

จ านวนผมอ านาจ รปแบบทด รปแบบทไมด

คนเดยว ราชาธปไตย (Monarchy)

ทชนาธปไตย (Tyranny)

กลมคน อภชนาธปไตย (Aristocracy)

คณาธปไตย (Oligarchy)

คนจ านวนมาก หรอประชาชนทงหมด

ประชาธปไตย (Democracy)

ฝงชน (Mob-rule)

ตาราง ลกษณะของรปแบบการปกครอง

- 4 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2.1.1 การปกครองโดยคนเพยง 1 คน หมายถง อ านาจอธปไตยอยกบบคคลเพยงคนเดยว โดยมอ านาจในการบรการและออกกฎเกณฑ

สงสดไดเพยงคนเดยว (อาจมอบใหองคกรท าหนาทแทน แตอ านาจเดดขาดอยทตวบคคลนน) โดยแบงเปน ราชาธปไตย คอ การปกครองทมจดมงหมายเพอประชาชนสวนรวม ทชนาธปไตย คอ การปกครองทมจดมงหมายทตนเองหรอพวกพอง ในอดตเราเขาใจหลกการดงกลาว คอ การปกครองในระบบกษตรย หรอ“สมบรณาญาสทธราชย”

(Absolute Monarchy) ภายหลงระบบกษตรยเราเรยกวา “เผดจการ” (Dictatorship) ซงในชวงแรกมกจะอยในลกษณะการปกครองเพอประชาชน แตภายหลงเมออยกบอ านาจแลวมกจะกลายเปนทรราชย หรอทชนาธปไตย

2.1.2 การปกครองโดยกลมคน หมายถง อ านาจอธปไตยอยในมอของคณะบคคลหรอกลมคน ในการวางกฎเกณฑหรอปกครองและ

การบรหาร โดยแบงเปน อภชนาธปไตย คอ การปกครองทมจดมงหมายเพอประชาชนสวนรวม คณาธปไตย คอ การปกครองทมจดมงหมายทตนเองหรอพวกพอง หรอทเรยกวาเผดจการโดยคณะ

บคคล ในบางครงใชเรยกการปกครองโดยกลมคนผเขาถงอ านาจ เชน กลมขนนาง กลมราชวงศ กลมปญญาชน หรอในปจจบนคอ กลมทน

2.1.3 การปกครองโดยคนสวนใหญ หมายถง อ านาจอธปไตยอยในมอของกลมคนสวนใหญหรอประชาชน (ประชาชนเปนเจาของอ านาจ

อธปไตย) และมอบใหแกกลมบคคลทเหนชอบจากประชาชนในการบรหารประเทศ แบงเปน ประชาธปไตย คอ การปกครองโดยประชาชน และมจดมงหมายเพอประชาชนสวนรวม ฝงชน คอ การปกครองโดยประชาชนแตตางคนตางเหนแกประโยชนสวนตว อนสงผลใหไมสามารถ

หากฎเกณฑหรอระเบยบขอบงคบในการควบคมการด าเนนไปของสงคม สดทายน ามาซงความวนวายและการปะทะกนของกลมคน สงผลใหเกดสภาพแหงการไมมรฐหรอกฎหมาย

ประเทศไทยชวงตน คอ รปแบบ “ราชาธปไตย” ภายหลงเปลยนแปลงการปกครอง 2475 พยายามเปลยนใหอยในรปแบบ “ประชาธปไตย” แตกลบตดอยกบรปแบบ “อภชนาธปไตย” หรอ “คณาธปไตย” สลบกนไปมา จนถงปจจบน ดงนน สามารถกลาวเบองตนไดวา จนถงปจจบน รปแบบการปกครองของประเทศไทยยงไมอยในลกษณะ “ประชาธปไตย” ไดอยางสมบรณแบบ

(1) หลกประชาธปไตย ประชาธปไตย (Democracy) คอ หลกการทยดวา อ านาจอธปไตยเปนของประชาชน โดยม

จดเรมตนในนครรฐกรก โดยชวงแรกอยในลกษณะเปนประชาธปไตยโดยตรง (Direct Democracy) คอ การยอมใหพลเมองชายทกคน (ทบรรลนตภาวะ หรอจบอาวธได) เขารวมเปนสมาชกสภาประชาชน อนเปนสถาบนสงสดของนครรฐ

แตในปจจบนระบบประชาธปไตยได เปลยนมาอย ในรปแบบประชาธปไตยแบบตวแทน (Representative Democracy) หรอ ประชาธปไตยทางออม (Indirect Democracy) โดยการเลอกตวแทนขนมาใชอ านาจแทนตน อนเนองมาจากจ านวนพลเมองทมากขนและอาณาเขตทเพมขนดวยเชนกน แตในบางรฐยงคงใหอ านาจแกประชาชนโดยตรงในบางประการ เชน การเสนอรางกฎหมาย , การแสดงประชามต (Referendum) ดงเชนในประเทศไทย เปนตน

- 5 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(2) อดมการณประชาธปไตย สทธ คอ อ านาจอนชอบธรรมทสามารถกระท าไดไดรบการยอมรบจากกฎหมาย เสรภาพ คอ อสระในการกระท าใด ๆ ตามความตองการ แตจะตองไมละเมดกฎหมายหรอสทธของ

บคคลอน สทธและเสรภาพในระบอบประชาธปไตย จ าแนกไดดงน

ก) เสรภาพในการพด การพมพ และการโฆษณา โดยรฐประชาธปไตยจะอนญาตใหมเสรภาพในการแสดงความคดเหน แตตองไมหยาบคายลามก หมนประมาท หรอละเมดสทธของบคคลอน เสรภาพในการแสดงความคดเหนนมคาสงมาก เพราะเชอวาหากยอมใหทกฝายไดแสดงความคดเหนอยางเสรแลวการขดแยงกนอยางรนแรงจะไมเกดขน

ข) เสรภาพในการนบถอศาสนา คนทกคนยอมมสทธโดยสมบรณทจะเลอกนบถอหรอศรทธาในศาสนาใดศาสนาหนง เพราะศาสนาเปนเรองของความเชอถอ แตบคคลกไมสามารถทจะปฏเสธกฎหมายของรฐซงขดแยงกบหลกการทางศาสนาของเขา แตในบางประเทศทเคารพเสรภาพสงมาก เชน สหรฐอเมรกา การหลกเลยงกฎหมาย ของประเทศเพราะขดกบหลกการทางศาสนา ไดรบการยอมรบวาเปนการกระท าทไมผดกฎหมาย จงไมตองรบโทษ

ค) เสรภาพในการสมาคมหรอรวมกลม โดยตองอยภายใตกฎเกณฑแหงกฎหมาย และไมเปนอนตรายหรอไมเปนอปสรรคตอผลประโยชนของสงคมโดยสวนรวม ตราบเทาทการกระท านนเปนไปอยางสนตและไมเกนเลยขอบเขตแหงกฎหมาย

ง) สทธในทรพยสน คนทกคนมสทธทจะมทรพยสมบตเปนของตนเอง รฐจะตองท าหนาทปองกนภยอนอาจจะเกดตอทรพยสนของประชาชนภายในรฐ

จ) สทธทจะไดรบการคมครองตามกฎหมาย บคคลจะตองไมถกลงโทษถงแกชวตเสยอสรภาพ หรอเสยทรพยสนโดยปราศจากการพจารณาตามกระบวนการแหงกฎหมาย

ฉ) สทธสวนบคคล สทธมลฐานทถอเปนสทธสวนบคคล เชน เสรภาพในชวตและรางกาย การเลอกประกอบอาชพ การสมรส การหยาราง ฯลฯ โดยบคคลทกคนยอมมเสรภาพตราบเทาทไมขดตอกฎหมาย

(3) ความเสมอภาค ความเสมอภาคในระบอบประชาธปไตยจ าแนกออกได 5 ประการ คอ

ก) ความเสมอภาคทางการเมอง หมายถง การทบคคลทกคนมสทธทจะเขารวมในกจกรรมการเมอง เชน สทธเลอกตงเมออายถงเกณฑ สทธสมครรบเลอกตงเมอมคณสมบตครบถวน เปนตน

ข) ความเสมอภาคตอการปฏบตของกฎหมาย หมายถง บคคลจะไดรบการคมครองจากกฎหมายโดยเทาเทยมกน เมอกระท าความผด การลงโทษและการไดรบเหตอนควรปรานจะตองใชกฎหมายเดยวกน

ค) ความเสมอภาคในโอกาส หมายถง คนทกคนจะตองไดรบโอกาสทจะใชความสามารถของเขาในการศกษา การประกอบธรกจการงาน และการแสวงหาความเจรญกาวหนาหรอเลอนสถานะทางเศรษฐกจและสงคมโดยทดเทยมกน เชน การมมหาวทยาลยรามค าแหง เปนตน

ง) ความสามารถภาคทางเศรษฐกจ หมายถง สภาพความใกลเคยงกนในฐานะทางเศรษฐกจแตมไดหมายถงการทคนทกคนจะตองมรายไดเทาเทยมกน โดยจะตอง

1. มการกระจายรายไดทเปนธรรม เพอมไดเกดชองวางระหวางชนชนมากนก เชน การเกบภาษในอตรากาวหนา เปนตน

- 6 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

3. การปกครองแบบประชาธปไตย

2.บคคลควรมความมนคงทางเศรษฐกจพอสมควรคอมรายไดเพยงพอในการด ารงชพ เชน การก าหนดอตราคาจางขนต า การใชสทธคนยากจนรบการรกษาพยาบาลฟรหรอโดยบาย 30 บาทรกษาทกโรค และสวสดการตาง ๆ เปนตน

จ) ความเสมอภาคทางสงคม คนทกคนจะตองไดรบการเคารพวา ความเปนคนนนมศกดศรเทาเทยมกน ในฐานะของความเปนมนษยเหมอนกน

ระบอบประชาธปไตย (Democracy) หมายถง ระบบการปกครองทประชาชนเปนใหญ ดงนนการปกครองทเปนประชาธปไตยกคอ รปการปกครองทยดถออ านาจอธปไตยเปนของปวงชน ประเทศทเปนประชาธปไตยนนจ าเปนตองมรฐธรรมนญ เพราะรฐธรรมนญเปนกฎหมายหลกหรอเปนกตกาทก าหนดแนวทางส าหรบการทรฐจะใชอ านาจปกครองประชาชน และมหลกการจดระเบยบการปกครองแตรฐธรรมนญกไมใชเครองหมายแสดงความเปนประชาธปไตย เพราะประเทศทปกครองดวยระบอบเสดจการกมรฐธรรมนญเชนเดยวกน การทจะพจารณาวาประเทศใดเปนประชาธปไตยหรอไม จงตองดวารฐธรรมนญของประเทศนนใหประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตยหรอไม ลกษณะส าคญของการปกครองแบบประชาธปไตยสามารถพจารณาไดจาก รฐบาล การเลอกตงและการปกครองโดยเสยงขางมาก

3.1 รฐบาล ลกษณะของรฐบาลทเปนประชาธปไตย คอ“รฐบาลของประชาชน โดยประชาชน และเพอ

ประชาชน” ซงเปนวาทะของอบราฮม ลนคอลน (Abraham Lincoln) อดตประธานาธบดของสหรฐฯ การทรฐบาลใดจะไดรบการยอมรบวาเปนประชาธปไตยจะตองมลกษณะครบทง 3 ประการ คอ

3.1.1 รฐบาลของประชาชน หมายถง รฐบาลจะตองมาจากการเลอกตงของประชาชน และประชาชนสามารถเปลยนแปลงผปกครองไดดวยการไปลงคะแนนเสยงเลอกตง นนคอ ประชาชนอยในฐานะเปนเจาของรฐบาลซงบงชถงมตของการปกครองในดานความเปนเจาของอ านาจอธปไตย

3.1.2 รฐบาลโดยประชาชน หมายถง ประชาชนหรอพลเมองทกคนมสทธทจะเปนผปกครองได ถาหากไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชนสวนใหญของประเทศ

3.1.3 รฐบาลเพอประชาชน หมายถง รฐบาลจะตองมจดประสงคเพอความผาสกของประชาชน และจะตองมการก าหนดวาระในการด ารงต าแหนง เชน ทก 4 ป ฯลฯ เพอจะไดเปนหลกประกนวาผปกครองจะตองปกครองเพอประชาชน หากผนแปรจากจดหมายน ประชาชนจะไดมโอกาสเปลยนผปกครองผานทางการเลอกตง

ภาพ อบราฮม ลนคอลน : ประธานาธบด คนท 16 ของสหรฐอเมรกา

- 7 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

3.2 การเลอกตง ประเทศประชาธปไตยจ าเปนตองมการเลอกตง เพอเปดโอกาสใหบคคลสามารถเสนอตวเขารบใชสวนรวมโดยการสมครรบเลอกตง และเปดโอกาสใหพลเมองใชสทธในการทจะเลอกบคคลทตนตองการใหเปนผปกครอง หรอเปนผใชสทธเปนปากเสยงแทนตนในสภา ในระบอบประชาธปไตยนน การมสทธเลอกตงเพยงอยางเดยวยงไมเปนการเพยงพอ ตองมหลกประกนในการใชสทธในการใชสทธนนดวยวา สามารถใชไดอยางเสรเตมทและมโอกาสเลอกสรรตวบคคลทตองการจรง ๆ คอ ตองมการลงคะแนนแบบลบ

3.3 การปกครองโดยเสยงขางมาก การปกครองโดยเสยงขางมาก หมายถง บคคลทประกอบกนขนเปนรฐบาลนน ถาหากไมไดรบเลอกตงจากราษฎรโดยตรงแลว กตองเปนคณะบคคลทไดรบการยอมรบจากเสยงขางมากของผแทนทไดรบการเลอกตงเขามาโดยการออกกฎหมาย การวนจฉยปญหา หรอการตดสนใจในนโยบายตาง ๆ ตองเปนไปตามความเหนชอบของเสยงขางมากของผแทนในสภา ในระบอบประชาธปไตยมไดหมายความเพยงการยดหลกเสยงขางมากเทานน แตจะตองมหลกประกนส าหรบเสยงขางนอยดวย นนคอ สทธขนพนฐานของเสยงขางนอยจะตองไดรบการเคารพ เปนเสยงขางมากจะละเมดหรอกาวกายสทธของเสยงขางนอยจงถอเปนการใช “กฎหม”

3.3.1 นอกจากนความเหนหรอทศนะของเสยงขางนอยจะตองไดรบการรบฟง เพราะในระบอบประชาธปไตยนนตองเปดโอกาสใหทกฝายหรอผทมความคดเหนแตกตางไดเผยแพรทศนะหรอแนวความคดของเขา

3.3.2 ทศนะหรอความคดเหนทปราชยตอเสยงขางมากหรอตกเปนเสยงขางนอยนนไมไดหมายความวาจะตอง สญหาไปโดยสนเชง แตอาจจะกลบมาเปนทศนะทไดรบการยอมรบหรอเปนเสยงขางมากในโอกาสตอไปได

3.4 วถชวตประชาธปไตย ลกษณะส าคญของวถชวตแบบประชาธปไตย อาจจ าแนกไดดงน

3.4.1 เคารพเหตผลมากกวาบคคล โดยไมศรทธาบคคลใดถงชนปชนยบคคล (แตกตองกตญญตอญาตผใหญและผมพระคณ) จะตองไมเครงครดเรองระบบอาวโส (แตกตองใหความเคารพผอาวโส) ประชาธปไตยจะด าเนนไปไดดวยดกตอเมอมการรบฟงความคดเหนของทกฝาย เพอคนหาเหตผลและความถกตองทแทจรง เพราะเหตผลเทานนทจะจรรโลงใหประชาธปไตยด าเนนไปได และประชาธปไตยเชอวามนษยเปนสตวทมเหตผล

3.4.2 รจกการประนประนอม คอ ยอมรบการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธ ไมนยมความรนแรง ตองรจกยอมรบความคดเหนของผอน ไมยดมนหรอดงดนแตความคดเหนของตนเองโดยไมยอมผอนปรนแกไข และตองยอมเปลยนแปลงแกไขความคดเหนของตนเองเมอผอนมความคดเหนทดกวา ปรชญาประชาธปไตยโดยพนฐานไมปรารถนาใหมการใชก าลงและการลมลางดวยวธการรนแรง เพราะถามการใชก าลงและความรนแรงแลว แสดงใหเหนวามนษยไมมหรอไมใชเหตผล ซงกขดกบหลกความเชอขนมลฐานของประชาธปไตยทถอวามนษยมเหตผล

3.4.3. มระเบยบวนย คอ ตองปฏบตตามกฎหมายของบานเมองอยางสม าเสมอ และชวยท าใหกฎหมายของบานเมองมความศกดสทธโดยไมยอมใหผใดมาละเมดตามอ าเภอใจ แตถามความรสกวากฎหมายทใชอยไมเปนธรรม กตองหาทางเรยกรองใหมการแกไขกฎหมายนน มใชฝายฝนหรอไมยอมรบ การใชเสรภาพเกนขอบเขตจนละเมดหรอกาวกายในสทธเสรภาพของผอน ยอมท าใหเกดความไมสงบขนในสงคม เพราะสงคมทไมมการจ ากดในเรองสทธเสรภาพเลยนนหาใชสงคมประชาธปไตยไมแตเปนสงคมอนาธปไตยทเปรยบเสมอนไมมรฐบาล ไมมกฎหมาย ไรระเบยบวนยทางสงคมโดยสนเชง

- 8 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

3.4.4 มความรบผดชอบตอสวนรวม ซงเกดขนจากความรสกของคนในสงคมวา ตนเปนเจาของประเทศ และประเทศเปนของคนทกคน โดยส านกวา การทตนไดรบการศกษา สามารถท ามาหาเลยงชพและด ารงชวตอยไดกเพราะสงคมอนเปนสวนรวมของทกคน ดงนนจงตองมหนาทท าประโยชนใหเปนการตอบแทน นอกจากนลกษณะวถชวตประชาธปไตยยงมอกหลายประเดน เชน ตองเปนคนหนกแนนไมหเบา, ตองไมเชออะไรงาย ๆ , มทศนะทดตอคนอน, ยอมรบความคดเหนของผอน, เคารพในศกดศรความเปนมนษย, มน าใจเปนนกกฬาคอรแพรชนะ เปนตน

- 9 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 1

1. การเมองและการปกครองมความหมายอยางไร และมความเกยวพนกนอยางไร 2. รปแบบการปกครองตามแนวคดของอรสโตเตลแบงโดยอาศยหลกเกณฑอะไร และสามารถแบง

ออกเปนกรปแบบ อะไรบาง 3. จงอธบายรปแบบการปกครองแบบคณาธปไตย พรอมยกตวอยางใหเขาใจไดอยางชดเจน 4. วถประชาธปไตยมลกษณะอยางไร จงอธบาย 5. รปแบบวถชวตแบบประชาธปไตยวามลกษณะเชนไร จงอธบาย

- 10 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 1

เชาวนวศ เสนพงศ. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2547.

วศษฐ ทวเศรษฐ และคณะ. การเมองและการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2550.

สมบต ธ ารงธญวงศ. การเมองการปกครองไทย: พ.ศ.1762 – 2500. กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม, 2547. อมร รกษาสตย. การเมองการปกครองไทย ตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน. กรงเทพมหานคร : ว.เจ.พรนตง,

2544.

- 11 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 ประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทย

เนอหาประจ าบท 1. การเมองการปกครองของไทยในระบอบสมบรณาญาสทธราชย

2. การเมองการปกครองไทยในระบอบประชาธปไตย 3. การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 4. การเมองการปกครองไทยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

วตถประสงคประจ าบท

1. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจววฒนาการการเมองการปกครองของไทย 2. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจเหตการณและปรากฏการณทส าคญของการเมองการปกครอง ของไทย

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 12 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1. การเมองการปกครองไทยในระบอบสมบรณาญาสทธราชย

บทท 2 ประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทย

ประเทศไทยนบแตอดตจนกระทงถงปจจบนไดมการเปลยนแปลงในระบบการเมองการปกครองอยางตอเนองซงมบางชวงเวลาทมการพฒนาไดใกลเคยงกบค าวาประชาธปไตย แตกมบางชวงเวลาทหยดอยกบทหรออาจยอนหลง ดงนนเปนเรองส าคญอยางยงทตองเขาใจววฒนาการการเมองการปกครองของไทย เพอทจะท าใหเขาใจสภาพการเมองการปกครองของไทยในปจจบนไดอยางถองแท

1.1 สมยกอนสโขทย ในปจจบนกมขอสงสยและถกเถยงรวมทงหลกฐานโตแยงกนโดยตลอดวาคนไทยมแหลงก าเนดท

แทจรงจากทใด จากจากเทอกเขาอลไตในเอเชยเหนอแลวจงอพยพมายงประเทศจน กมหลกฐานวาคนไทยอาศยอย ณ ทปจจบนซงเราเรยกวาสวรรณม ซงกระจายตวเปนอาณาจกร และบานเมองเลก ๆ ซงมลกษณะส าคญ คอ

1.1.1 กลมการเมองตาง ๆ ทมการตงบานเรอนและชมชนกระจายตวทวไปทงคาบสมทรและเกาะตาง ๆ

1.1.2 กลมใดมประชากรมาก และผปกครองสนใจในการท าสงครามกพยายามขยายอาณาเขตออกไปครอบครองดนแดนรอบ ๆ จนกลายเปนอาณาจกร แวนแควนขนาดใหญ

1.1.3 เมองและแควนตาง ๆ ยอมมการเกดขน, ขยายตว, หดตว และเสอมสลายไปตามกาลเวลาโดยมการผกมตรและศตรกนเปนคราว ๆ

1.1.4 ลกษณะทางการปกครองโดยทวไปนาจะอยในลกษณะทเปนนครรฐ โดยทตางคนตางบรหารบานเมองอยางเปนอสระแกกน โดยใชหลกบดาปกครองบตร หรอปตาธปไตย (Paternalism Family หรอ Paternal Government) เนองจากมพลเมองไมมากและมความสมพนธในลกษณะเครอญาต

1.1.5 ลกษณะของความเชอ ยงคงนบถอผ บรรพบรษ เทวดา หรอความเชอในลกษณะทคลายกน กระทงการเขามาของพระพทธศาสนาไดแพรหลายทงมหายานและหนยาน ตลอดจนความเชอแบบพราหมณแบบอนเดยเขามาผสมปนเปกนไป

1.2 สมยสโขทย (พ.ศ. 1792 - พ.ศ. 1981) ในเชงประวตศาสตรการเมองการปกครองของไทย เรากลาววาอาณาจกรสโขทยเปนจดเรมตนของ

ประวตศาสตร ของประเทศไทยในปจจบน โดยอาณาจกรสโขทยสถาปนาโดยมพอขนศรอนทราทตย ตนราชวงศพระรวง ประกาศตนเปนอสระจากการยดครองของขอม

อาณาจกรสโขทยมการปกครองในรปแบบ “สมบรณาญาสทธราชย” (Absolute Monarchy) ในชอทเรยกวา “พอขน” ในลกษณะทเรยกวา “บดาปกครองบตร” (Paternalism Family หรอ Paternal Government) โดยมลกษณะทส าคญ คอ กษตรยมอ านาจสงสดในการปกครองอาณาจกร โดยมความสมพนธทใกลชดกนระหวางผปกครอง (กษตรย) กบประชาชน อนสงเกตไดจากในสมยพอขนรามค าแหงขนครองราชยและปรากฏ

- 13 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

หลกศลาจารกหลกท 1 ซงอธบายถงลกษณะทางการปกครองในสมยนน ตวอยางเชน เสรภาพในทางเศรษฐกจ (ใครจกใครคาชาง ใครจกใครคามาคา)

ประชาชนเดอดรอนใหมาสนกระดง แลวพอขนราค าแหงจะพจารณาคดดวยความยตธรรม (ไพรฟาหนาปก มถอยมความเจบทองของใจบไรไปสนกระดงอนทานแขวนไว พอขนรามค าแหงเจาเมองไดยนเรยกเมอถาม สวนความแกมนดวยซอ)นอกจากนยงไดน าหลกพระพทธศาสนาเขามาใชในการปกครองบานเมอง โดยมหลกธรรมส าคญทใชก ากบอ านาจของกษตรย อนไดแก “ทศพธราชธรรม 10 ประการ” และ “จกรวรรดวตร 12 ประการ” ซงอาจเรยกไดวาเปนการปกครองแบบธรรมราชาธปไตย

อยางไรกตาม อาณาจกรสโขทยมความเจรญรงเรองสงสดในสมยพอขนราม ค าแหงมหาราช ตอมากคอย ๆ เสอมอ านาจ โดยบรรดาหวเมองประเทศราชตาง ๆ เรมแยกตวเปนอสระ ไมขนตอสโขทย โดยเฉพาะอยางยงหวเมองไทยทางใต คอ กรงศรอยธยา ไดแผอ านาจเขามามอทธพลเหนอกรงสโขทย ในทสด อาณาจกรสโขทยกตองอยภายใตอทธพลของกรงศรอยธยา โดยอาจกลาวไดวาสาเหตส าคญทน ามาซงการลมสลายของอาณาจกรสโขทย

1.3 สมยอยธยา (พ.ศ. 1893 - พ.ศ. 2310) อาณาจกรอยธยาถอวาเปนอาณาจกรทส าคญตอประวตศาสตรของประเทศไทยเนองจาก ม

ระยะเวลาทยาวนานกวา 400 ป รวมทงเปนตนแบบของรปแบบการปกครองของอาณาจกรทสบเนองตอมาไมวาจะเปนยคธนบรและรตนโกสนทร

ในยคอยธยามลกษณะการเมองการปกครองเบองตนเชนเดยวกบสมยสโขทย คอ อยในรปแบบสมบรณาญาสทธราช (Absolute Monarchy) อ านาจในการปกครองจะอยทพระมหากษตรยเพยงพระองคเดยว เชนเดยวกบในสมยสโขทย แตตอมาแนวคดในการปกครองนไดเปลยนแปลงไปภายหลงทอาณาจกรอยธยาไดขยายอาณาเขตพนทและสามารถตนครธมของขอมไดในป พ.ศ.1974 (สมเดจพระบรมราชาธราชท 1 และ 2) และไดท าการกวาดตอนขนนางและประชาชนชาวขอมทเคยอยภายใตอ านาจของอนเดยเขามาในอยธยาเปนจ านวนมาก ซงนอกจากจะกวาดตอนผคนยงคงรบเอาแนวความคดและอทธพลของลทธพราหมณเขามาปรบใช โดยเฉพาะในเรองการเมองและการปกครองและไดพฒนาเขาสวถชวตของคนโดยทวไป

การเขามาของแนวความคดลทธพราหมณสงผลใหรปแบบการปกครองในสมยอยธยาได ท าการเปลยนแปลงไป คอ จากรปแบบ “บดาปกครองบตร” (Paternalism Family) มาเปนรปแบบ “เทวสทธ”, เทวราชา การปกครองในลกษณะดงกลาวถอวา พระมหากษตรยเปนเสมอนเจาชวต เปนผมอ านาจเดดขาด สามารถก าหนดชะตาชวตของผอยใตการปกครองไดและถอวาอ านาจในการปกครองนนพระมหากษตรยทรงไดรบจากสวรรค พระมหากษตรยทรงเปนเสมอนเทพเจาองคหนง หรออาจกลาวไดวาเปน “สมมตเทพ“

รปแบบการปกครองแบบเทวสทธ สงผลใหความสมพนธระหวางกษตรยและประชาชนเปลยนแปลงไปจากเดมทมความสมพนธทใกลชด กเปลยนเปนหางไกล จากการเคารพนบถอดวยความรกและเคารพ กเปลยนเปนความเกรงกลว อ านาจ อาจกลาวไดวามความสมพนธในรปแบบ “นาย กบ บาว” นอกจากรปแบบเทวสทธจะน ามาสความสมพนธระหวางมหากษตรยกบประชาชนไดเปลยนแปลงไป ยงสงผลตอความสมพนธระหวางขนนางกบประชาชนโดยไดน ารปแบบจตสดมภมาใชในการบรหารบานเมอง โดยมพระมหากษตรยทรงเปนผอ านวยการปกครองสงสด และมเสนาบด 4 คน คอ

(1) เมอง (เวยง) รบผดชอบดานรกษาความสงบและปราบปรามโจรผราย (2) วง รบผดชอบเกยวกบราชส านก การยตธรรม และตดสนคดความ

- 14 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(3) คลง รบผดชอบงานดานคลงมหาสมบต การคา และภาษตาง ๆ (4) นา รบผดชอบเกยวกบการเกษตร นอกจากน ยงไดน ารปแบบการควบคมทางสงคมมาปรบใช ไดแก “ระบบศกดนา” หมายถ ง หลกการแบ งฐานะของคนตามระดบชนชนทางส งคมหรอ

การก าหนดสทธในการครอบครองทนา ซงจะเปนตวก าหนดความแตกตางระหวางคน โดยชนชนทส าคญในสมยอยธยา ไดแก

ชนชนปกครอง ไดแก พระมหากษตรย ขนนางและพระสงฆชนผใหญ ชนชนสามญ ไดแก ไพร ชนชนผถกปกครองต าสด คอ ทาส ระบบศกดนามความส าคญตอการปกครองทส าคญ คอ เปนการแบงระดบของคนรวมทงก าหนดสทธ

ทางสงคม ตวอยางเชน ขาราชการทถอศกดนา 400 ขนไป ถอเปนขนนาง, ขนนางทมศกดนา 800 ขนไปมสทธเขาเฝาพระมหากษตรย, ในกรณทมคดความ จะถกปรบตามระดบศกดนา และศกดนาเปนระบบทก าหนดการควบคมไพร เปนตน

“ระบบไพร” คอ ระบบการจดการทางสงคมโดยการเกณฑก าลงคน ซงอาจแบง เปน 2 ลกษณะ คอ ในยามศกสงครามและเมอสงคมสงบสข ในยามศกสงครามไพร คอ ผทถกเกณฑแรงงานเพอเปนก าลงในการรบ และเมอยามสงบสขไพรจะเปนแรงงานในการพฒนาประเทศ โดยทวไปไพรสามารถแบงไดออกเปน 3 รปแบบกวาง ๆ ไดแก

ไพรหลวง คอ ไพรทสงกดตอกรม กอง หรอสงกดตอแผนดน โดยท างานในลกษณะเขาเดอนออกเดอน ไพรสวย คอ ไพรทสงกดตอราชวงศ หรอขนนาง และเปนไพรทไมตองเกณฑแรงงานและไมมสงกด

แตตองน าสงของท มคา เชน เงน หรอของปา เพอแทนการใชแรงงาน ระบบไพรมประโยชนหลายประการไมวาเปนเพอใชเกณฑแรงงานเมอยามเกดศกสงคราม (การ

เกณฑทหาร) เพอเกบภาษ (รายไดของรฐ) เพอเปนกลไกในการควบคมก าลงคนในการฟนฟบานเมอง และเพอตอรองอ านาจทางการเมองระหวางกษตรยและขนนาง ดงนนอาจกลาวไดวาในสมยอยธยาระบบไพรจงเปนตวจกรทส าคญ ตอการพฒนาของอาณาจกร

อยางไรกตาม ในชวงสมยอยธยาตอนปลาย อยธยามสงครามกบพมายดเยอจนไมมเวลาปรบปรงระบบการปกครอง ในขณะทสถาบนพระมหากษตรยขาดเสถยรภาพเพราะเกดการแยงชงอ านาจบอยครง ขนนางแตกความสามคค จะไมสามารถทจะรกษาอาณาจกรไวไดจนตองเสยเอกราชใหแกพมาในป พ.ศ. 2310

1.4 สมยกรงธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2310 - พ.ศ. 2325) การปกครองในสมยธนบร ไม ไดมการปรบปร ง เปลยนแปลงไปจากรปแบบเดมท ใชอย

ในสมยอยธยาเนอง จากขณะนนเปนระยะทไทยก าลงรวบรวมอาณาจกรขนใหม พระเจากรงธนบร (ตากสน) ทรงมพระราชภาระในการปราบปรามบรรดาชมนมอสระตาง ๆ ทเกดขนหลงกรงศรอยธยาแตก สมยกรงธนบรจงมอายเพยง 15 ป ในสมยรตนโกสนทรตอนตนยงคงน าระบบและรปแบบการปกครองในสมยอยธยามาปรบใชเหมอนเดม กระทงสมยรชกาลท 3 เรมมการเปลยนแปลงเนองจากการเขามาของตะวนตก (ลทธจกรวรรดนยม หรอ ลทธการลาอาณานคม Colonialism) โดยตางชาตไดอางความลาหลงของไทยเขามาคกคามเอกราช โดยใชหลกการ “ภาระของคนผวขาว” (The white man’s Burden) ซงไดใชคกคามดนแดนตาง ๆ เปนอาณานคม ซงการเขามาของตางชาตในลกษณะดงกลาวไดเขามาตงแตสมยรชกาลท 3 เปนตนมา ไมวาจะเปน

- 15 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

การท าสนธสญญาเบอรนในสมยรชกาลท 3, สนธสญญาเบาวรง ในสมยรชกาลท 4 ซงสงผลกระทบส าคญในเรองสทธสภาพนอกอาณาเขตของไทย

จะเหนไดวา ในสมยตนรตนโกสนทรบทบาทของชาตตะวนตกตอการเขามารกรานอธปไตยของไทยถอเปนปญหาทส าคญ ดงนนเมอเขาสสมยรชกาลท 5 จงไดท าการปฏรปการเมองการปกครองโดยมเหตผลส าคญเพอใหประเทศมการพฒนาดงเชนตะวนตกและสามารถรกษาเอกราชของไทยไวใหพนจากการคกคามของลทธจกรวรรดนยม ซงการปฏรปการเมองการปกครองมรายละเอยดส าคญดงน

รชกาลท5 ไดท าการยกเลกต าแหนงอครมหาเสนาบด 2 ต าแหนง คอ สมหนายกและ สมหกลาโหม รวมทงจตสดมภ และท าการแบงการบรหารราชการออกเปนกระทรวง ทบวง กรม เชน กระทรวงมหาดไทย, กระทรวงกลาโหม และกระทรวงเกษตราธการ เปนตน

ในสวนหวเมอง จากเดมทแบงเปนหวเมองชนใน หวเมองชนนอก หวเมองประเทศราช กท าการแบงเปนมณฑล เมอง อ าเภอและหมบาน และจดการปกครองสวนทองถน ไดแก สขาภบาลกรงเทพ และสขาภบาลหวเมอง จดตง “เสนาบดสภา” (Council of State) ท าหนาทปรกษาและชวยบรหารราชการแผนดนตามทกษตรยมอบหมาย รวมทงจดตง “สภาทปรกษาในพระองค” (Privy Council) ซงตอมากลายเปนรฐมนตรสภา ท าหนาทรวมวนจฉยในการบรหารประเทศรวมกบรชกาลท 5 สงนกเรยนไทยไปศกษาตอยงตางประเทศ ไดแก ยโรป รวมทงเสดจไปเยอนประเทศตาง ๆ ทงในยโรปและเอเชย เพอท าแนวคดและวธการตาง ๆ มาปรบปรงการปกครองใหทนสมย รวมทงเปนการปพนทางการปกครองแบบประชาธปไตยทางดานสงคมไดท าการปฏรปสงคม โดยการเลกระบบทาส ออกเปนพระราชบญญตเลกทาสรตนโกสนทร ศก 124 เปนตน

ผลทไดตามมาของการปฏรปการเมองการปกครอง คอ รชกาลท 5 ทรงรวบอ านาจการปกครองใหมาอยทตวเองไดมากขน สงผลใหดนแดนทอยไกลและเสยงตอการถกรกรานสามารถควบคมไดดขนกวา เดม ขณะเดยวกน กสงผลตอการพฒนาทางดานโครงสรางการบรหารงานของประเทศอนท าใหประเทศไทยพฒนาความเจรญขนอยางตอเนอง ตอมาในสมยรชกาลท 6 สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดมการพฒนาประเทศเฉกเชนเดยวกบในสมยรชกาลท 5 ไมวาจะเปนการจดตงเมองสมมตดสตธาน คอ เมองจ าลองทรชกาลท 6 สรางขนมา โดยมวตถประสงคทส าคญ คอ เพอทดลองรปแบบการปกครองในระบอบประชาธปไตย โดยมการเลอกตง มการประชม การเกบภาษ อยางไรกดกมผวจารณวา ดสตธาน เปนเพยงการละเลนอยางหนงในรชกาลท 6 หาไดมความตงใจจะกอตงรปแบบการปกครองในแบบประชาธปไตยไม

รชกาลท 6 ไดพฒนาเปลยนแปลงทางดานกฎหมายหลายอยางไมวาจะเปนการออกประกาศพระราชบญญตนามสกล, การตราพระราชบญญตประถมศกษา ในขณะเดยวกนแมจะมการพฒนาประเทศทงในรปแบบการเมองการปกครอง หรอการพฒนาอยางตอเนอง แตกไดมแนวโนมของความตองการในการเปลยนแปลงการปกครองของประเทศจากระบบสมบรณาญาสทธราชเพมมากขน (ผลจากการศกษาในตางประเทศ) หากดตามประวตศาสตรแลวความตองการในการเปลยนแปลงระบบการปกครองเรมชดเจนขนมาตงแตในสมยรชกาลท 5 ในพ.ศ.2427 (ร.ศ. 103) ซงรชกาลท 5 ครองราชยมาได 18 ป กมเจานายและขนนาง ซงตางกเคยออกไปศกษาหรอมประสบการณในประเทศยโรปรวม 11 คน ไดรวมกนยนบนทกถวายความเหนเปนลายลกษณอกษรอนมสาระส าคญวา การปกครองประเทศแบบเดมมความลาสมย และภยจากลทธจกรวรรดนยม ดงนนเพอใหประเทศมความปลอดภย ควรมการเปลยนแปลงวธการปกครองประเทศเสยใหมใหมความทนสมยคลายกบประเทศทเจรญแลว โดยใหมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด ซงรชกาลท 5 กมไดลงโทษผถวายบนทกแตประการใด และไดท าการอธบายวาในขณะเวลานนสภาพแวดลอมทงปวงยงไม

- 16 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2. การเมองการปกครองไทยในระบอบประชาธปไตย

เหมาะสมตอการเปลยนรปแบบการปกครองของประเทศ เหตการณดงกลาวแสดงใหเหนวาแนวความคดในการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองไดเพมมากขน

จนกระทงในป พ.ศ. 2454 ไดมการจบกมผคดกบฏในสมยรชกาลท 6 ซงเรยกวา “กบฏ ร.ศ. 130“ โดยมหวหนาคอ ร.อ. ขนทวยหาญพทกษ (เหลง ศรจนทร), ร.ท.จรญ ณ บางชาง, ร.ต.เจอ ศลาอาสน และทหารหนม ๆ แหงกองทพบก โดยมจดประสงคส าคญ คอ ตองการเปลยนแปลงการปกครองเปนแบบประชาธปไตย และในทายทสดรชกาลท 6 ทรงอภยโทษ ในชวงรชกาลท 6 ตอนปลายไดเกดสงครามโลกครงท 1 ซงไทยไดเขารวมกบฝายพนธมตร แตกไดรบผลกระทบจากสงคราม โดยเกดภาวะขาวยากหมากแพง ระบบเศรษฐกจฝดเคอง เมอพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 ไดท าการขนครองราชยจงอยในสภาวะแหงปญหา รชกาลท 7 ไดทรงแกปญหาการคลงโดยการจดระเบยบการใชเงนภายในพระราชส านก ตดทอนรายจายของแผนดน ตดงบประมาณสวนพระองค ลดจ านวนขาราชการ (ดลภาพราชการ) และเกบภาษเพมมากขน ท าใหเกดความไมพอใจและเกดปญหาคนวางงานเพมมากขน ทางดานการเมองการปกครองผลจากปญหาเศรษฐกจตกต าพรอมทงกระแสความตองการประชาธปไตยเพมมากขน รชกาลท 7 ทรงไดตระหนกถงปญหาดงกลาวและมพระราชด ารทจะพระราชทานรฐธรรมนญแกประชาชน โดยมอบหมายใหพระยาศรวสารวาจา (ปลดทลฉลองกระทรวงการตางประเทศ) และนาย เรมอนด บ.สตเวนส (Raymond B. Stevens) ทปรกษากระทรวงการตางประเทศชาวอเมรกน จดการรางหลกเกณฑของรฐธรรมนญ หรอ “เคาโครงการเปลยนแปลงรปแบบการปกครอง” (An Outline of Change in the Form of Government) ซงมหลกการส าคญ คอ ก าหนดใหม 2 สภา คอ สภาสงประกอบดวยขนนางชนสงและขนนางทมความสามารถ และสภาชนต า คอ สภาประชาราษฎร แตในชวงแรกใหมเพยงสภาสงแตเพยงสภาเดยว แตยงไมทนทจะไดพระราชทานรฐธรรมนญ กเกดเหตการณปฏวต 24 มถนายน พ.ศ.2475 สงผลใหประเทศไทยเปลยนรปแบบการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยเขาสระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนพระประมข

ผลจากการเขามาของลทธลาอาณานคม จกรวรรดนยมตงแตชวงตนสมยรตนโกสนทร สงผลให

ป ระ เทศ ไทย ถ กค กคาม เอกราชจากกล มปร ะ เทศตะว นตกท ต อ งก า รว ตถ ด บและตลาด ใน การขยายการคา สงผลใหพระมหากษตรยไทยในชวงตนรตนโกสนทรตองปรบตวอยางตอเนองเพอปองกนปญหาดงกลาว ทจะเหนไดอยางเดนชดกคอในสมย รชกาลท 5 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดท าการปฏรปการเมองการปกครองในหลากหลายดานไมวาจะเปนการรวมอ านาจเขาสศนยกลาง, การยกเลกจตสดมภและจดตงกระทรวง ทบวง กรม รวมทงการสงผทมความรความสามารถไปศกษาตอยงตางประเทศ ซงกเปดโอกาสใหเหลาขนนาง คหบด ผทมฐานะไดไปเรยนวทยาการไดดวยเชนเดยวกน แมวากระบวนการปฏรปการเมองและการปกครองจะน ามาสการพฒนาประเทศและปองกนประเทศจากการตกเปนอาณานคมของตะวนตก แตในขณะเดยวกนกเปนการสงเสรมแนวความคดทางการเมองแบบใหม ๆ เขามาดวยเชนเดยวกน เนองจากกลมผทไดศกษายงตางประเทศหรอมประสบการณทางดานการเมองการปกครองใน ตางประเทศในสมยนนตางกเหนวา แมจะท าการปฏรปประเทศในรปลกษณะตาง ๆ แตหากไมท าการปรบเปลยนระบอบในการปกครองประเทศกยอมทจะไมสามารถพฒนาไดเทาเทยมกบนานาอารยประเทศ ดงนนวธเดยวทจะน ามาซงการพฒนาประเทศไดอยางแทจรงคอการเปลยนรปแบบการปกครองจากระบอบ

- 17 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

สมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยโดยมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด แนวความคดดงกลาวไดสงสมมาตงแตในสมยรชกาลท 5 จากเหตการณ ร.ศ. 103, เหตการณกบฏ ร.ศ 130 ในสมยรชกาลท 6 และเกดขนอยางแทจรงในสมยรชกาลท 7 จากการปฏวตเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบประชาธปไตยในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 โดยกลมทเรยกตนเองวา “คณะราษฎร“

2.1 การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

2.1.1 สาเหตของการปฏวตเปลยนแปลงการปกครอง 24 มถนายน พ.ศ. 2475 หากท าการหาสาเหตในการปฏวตเปลยนแปลงการปกครอง สามารถอธบายได 4 ดาน ดงน

(1 ) ดานการเมอง ผลจากระบบกษตรย ไมสามารถแก ไขปญหาตาง ๆ ท เกดขน ไมวาจะเปนเศรษฐกจ สงคม รวมทงความไมเปนธรรมของชนชนในสงคม สงผลใหความศรทธาในระบบกษตรยลดลง

(2) ดานเศรษฐกจ ภายหลงสงครามโลกครงท 1 ในสมยรชกาลท 6 ไดเกดภาวะเศรษฐกจตกต าขนทวโลก ซงประเทศไทยกไดรบผลกระทบดงกลาวดวยเชนเดยวกน นอกจากนยงมปญหาภายในอนไดแกภาวะผลผลตตกต ารวมถงภยธรรมชาต ในขณะทนโยบายทางเศรษฐกจทรชกาลท 7 น ามาใชในการแกไขปญหา เชน การปลดขาราชการออก การเพมของภาษอากร การตดทอนรายจายของรฐบาล กลบน ามาซงปญหามากยงขน

(3) ดานสงคม ปรากฏวามกลมบคคลทไดรบอภสทธเหนอบคคลทวไป โดยเฉพาะอยางยงกลมพระบรมวงศานวงศและอภรฐมนตรสภาท าใหขาราชการและประชาชนเกดความไมพอใจและท าใหมการแบง ชนชนทางสงคมอยางชดเจนมากยงขน ระหวางผถกปกครองและผปกครอง

(4) ดานสถานการณโลกในขณะนน ผลจากอดมการณทางการเมองแบบประชาธปไตยแบบตะวนตกทแพรหลายไปทวโลก กลมบคคลทไดไปศกษาในประเทศเหลานตางไดรบความร ประสบการณและ ตองการน าความคดดงกลาวมาใชกบประเทศของตน

“คณะราษฎร” คอกลมบคคล ทด าเนนการปฏวตยดอ านาจจากพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและเปลยนแปลงการปกครองของสยามประเทศ (เปนชอของประเทศไทยในสมยนน) จากระบอบ สมบรณาญาสทธราชยมา เปนระบอบประชาธปไตย เมอวนท 24 มถนายน พทธศกราช 2475 โดยกลมบคคลดงกลาวทตองการเหนบานเมองมการเปลยนแปลงการปกครอง ซงสวนใหญเปนนกเรยน และนกเรยนทหารทศกษาและท างานอยในทวปยโรปโดยไดท าการประชมครงแรก ณ หอพก Rue du summered ในกรงปารส ประเทศฝรงเศส ไดท าการตกลงกนทจะท าการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย ทกษตรยอยเหนอกฎหมายมาเปนการปกครองในระบอบ ประชาธปไตยทมกษตรย อยใตกฎหมาย โดยมการตกลงทใชวธการ “ยดอ านาจโดยฉบพลน” รวมทงพยายามหลกเลยงการนองเลอด ทงนเพอปองกนการถอโอกาสเขามาแทรกแซง ยกก าลงทหารมายดครองดนแดนเอาไปเปนเมองขน จากประเทศมหาอ านาจทมอาณานคมอยลอมรอบสยามประเทศ หลงจากการประชมกลมผตองการเปลยนแปลงการปกครองไดกบมายงประเทศไทยและไดตดตอกบขาราชการฝายทหารบก ทหารเรอ พลเรอน และราษฎรโดยใชนามวา “คณะราษฎร” ไดรวมท าการยดอ านาจการปกครองประเทศเพอเปลยนแปลงการปกครองในระบอบ ประชาธปไตย โดยมรฐธรรมนญใชเปนหลกในการปกครองประเทศ ซงบคคลคณะนมจ านวน 99 นาย โดยไดด าเนนการในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475

- 18 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ครนเมอถงเวลาย ารงของวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ในรชสมยของพระปกเกลาเจาอยหว ซงเปนวนทคณะราษฎรไดวางแผนและนดหมายทลานพระบรมรปทรงมาหนาพระทนงอนนตสมาคม ไดมก าลงทหารบก ทหารเรอ และหนวยรถถงพรอมดวยอาวธตงแถวเพอรอฟงค าสงผบงคบบญชา ทงนควบคมโดยกรมยทธศกษาทหารบก มค าสงใหทหารทกหนวยไปพรอมกนท ลานพระบรมรปทรงมากอนเวลา 6 นาฬกา ครนถงเวลา 6 นาฬกาตรงตามนดหมาย นายพนเอกพระยาพหลพลพยหเสนา ไดอานประกาศค าแถลงการณของคณะราษฎรฉบบแรก ตอหนาราษฎร ความในประกาศฉบบนนมวา “...ราษฎรทงหลาย เมอกษตรยองคนไดครองราชยสมบตสบตอจากพระเชษฐานน ในขนตนราษฎรบางคนไดหวงกนวากษตรยองคใหมนคงจะปกครองใหราษฎรได รมเยน แตการกหาไดเปนไปตามทคดหวงกนไมกษตรยคงทรงอ านาจเหนอกฎหมายตามเดม...เหตฉะนน ราษฎร ขาราชการ ทหาร และพลเมองทไดรเทาถงการกระท าอนชวรายของรฐบาลดงกลาวแลว จงรวมก าลงกนตงเปนคณะราษฎรขน และไดยดอ านาจของกษตรยไวแลว คณะราษฎรเหนวาการทจะแกความชวรายนได กโดยทจะตองจดการปกครองโดยมสภาไดชวยกนปรกษาหารอหลาย ๆ ความคดดกวาความคดเดยว สวนผเปนประมขของประเทศนนคณะราษฎรไมประสงคท าการแยงชงราชสมบต ฉะนน จงไดขออญเชญใหกษตรยองคนด ารงต าแหนงกษตรยตอไป แตจะตองอยใตกฎหมายธรรมนญการปกครองแผนดน จะท าอะไรโดยล าพงไมได...”

2.1.2 เปาหมายของคณะราษฎร (1) จะตองรกษาความเปนเอกราช

ทงหลาย เชน เอกราชในทางการเมอง ในทางศาล ในทางเศรษฐกจ ฯลฯ ของประเทศไวใหมนคง

(2) จะตองรกษาความปลอดภยในประเทศใหการประทษรายตอกนลดนอยลงใหมาก

(3) จะตองบ ารงความสขสมบรณของราษฎรในทางเศรษฐกจ โดยรฐบาลใหมจะหางานใหราษฎรทก ๆ คนท า และจะวางโครงการเศรษฐกจแหงชาต ไมปลอยใหราษฎรอดอยาก (4) จะตองใหราษฎรไดสทธเสมอภาคกน (ไมใชใหพวกเจามสทธยงกวาราษฎรเชนทเปนอย) (5) จะตองใหราษฎรไดมเสรภาพ มความเปนอสระ เมอเสรภาพนไมขดตอหลก 4 ประการดงกลาวขางตน (6) จะตองใหการศกษาอยางเตมทแกราษฎร

เมอนายพนเอกพระยาพหลพลพยหเสนา อานแถลงการณจบลง ทหารทกเหลา ตลอดจนประชาชนทอย ณ ทนนกเปลงเสยงไชโยโหรองใหการสนบสนนคณะราษฎร ตงแตบดนนสงผลใหประเทศไทยไดเปลยนรปแบบการปกครองเขาสระบอบประชาธปไตย เปนการยตการปกครองในรปแบบสมบรณาญาสทธราชยอยางสมบรณ

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง คณะราษฎรไดกราบทลเชญรชกาลท 7 ทรงเปนกษตรยเชนเดมแตอยภายใตรฐธรรมนญ โดยคณะราษฎรไดขอพระราชทานรฐธรรมนญชวคราวเมอวนท 27 มถนายน พ.ศ. 2475 และไดรางรฐธรรมนญฉบบถาวร โดยประกาศเมอวนท 10 ธนวาคม พ.ศ. 2475 ม 68 มาตรา โดยมหลกการส าคญ คอ มสภาเดยว ไดแกสภาผแทนราษฎร ประกอบดวยสมาชก 2 ประเภท (ผทราษฎรเลอกและ

ภาพ รชกาลท 7 พระราชทานรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศไทย

- 19 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ผทพระมหากษตรยเลอก) มจ านวนเทากนและมวาระในการด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป ผลจากการประกาศรฐธรรมนญท าใหมการเลอกตงทวประเทศครงแรก เมอวนท 15 พฤศจกายน พ.ศ. 2476 ซงโดยสวนใหญเปนสมาชกของคณะราษฎร

จากนนไดท าการจดตงรฐบาลโดยมพระยามโนปกรณนตธาดาเปนนายกรฐมนตรคนแรกของประเทศไทย ซงกลมคณะราษฎรไดมอบหมายใหนายปรด พนมยงค (หลวงประดษฐมนธรรม) จดท าเคาโครงเศรษฐกจเพอด าเนนการทางเศรษฐกจตามทไดก าหนดไว (เรยกวาสมดปกเหลอง) แตกลบเกดปญหาความแตกแยกในกลมคณะราษฎร เนองจากมบางกลมเหนวามลกษณะเปนคอมมวนสต ซงมหลกการส าคญดงน

(1) ใหสทธประชาชนมโอกาสเปนขาราชการทกคน บคคลทมอายระหวาง 18 – 55 ป ใหรบราชการตามประเภทของงานและไดรบเงนเดอนจากราชการ

(2) รฐท าการปฏรปทดน โดยบงคบซอทดนดงกลาวทมกรรมสทธมาเปนของรฐ หรอใหสหกรณหรอรฐด าเนนการเอง อนจะสามารถควบคมราคาไดเพราะตดพอคาคนกลาง

(3) รฐด าเนนการในเรองธนาคาร การขนสงคมนาคม รวมทงการอตสาหกรรมเพอตดคนกลางหรอนายทนทแสวงหาก าไร

จากหลกการดงกลาวเกดความแตกแยกในกลมคณะราษฎรไมวาจะเปนพระยามโนปกรณนตธาดานายกรฐมนต เชนเดยวกบรชกาลท 7 ททรงเหนวามลกษณะแนวคดแบบคอมมวนสต จากปญหาดงกลาว สงผลใหพระยามโนปกรณนตธาดาออกพระราชกฤษฎกาปดประชมสภาผแทนราษฎรและงดใชรฐธรรมนญในบางมาตรา จากนนสงหลวงประดษฐฯ (ปรด พนมยงค ) ออกนอกประเทศ สงผลใหเกดความไมพอใจของคณะราษฎรสายทหารเปนอยางมาก จนสงผลใหพระยาพหลพลพยหเสนาท าการรฐประหารยดอ านาจจากรฐบาล ในวนท 20 มถนายน พ.ศ. 2476 และเขามาด ารงต าแหนงเปนนายกรฐมนตร จนอาจกลาวไดวาอดมการณของกลมคณะราษฎรทตองการใหมการเปลยนรปแบบการปกครองเพอใหประเทศไทยมการพฒนาและตอบสนองความตองการของประชาชนอยางแทจรงสามารถท าไดเพยง 1 ปกเกดการรฐประหารเปนครงแรกในประวตศาสตรการเมองการปกครองไทย

2.2 การเมองการปกครองไทยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 การเปลยนแปลงการปกครอง 2475 ประเทศไทยไดเขาสแนวทางประชาธปไตย ตามความตองการ

ของ “คณะราษฎร” แตในความเปนจรง ภายหลงการการเปลยนแปลงการปกครอง ประชาธปไตยของไทยมไดราบรนดงทตงไว แตกลบประสบกบปญหาและลมลกคลกคลานมาโดยตลอด (จนถงปจจบน) ประวตศาสตรการเมองไทย ประกอบไปดวยการปฏวต รฐประหารและการกอกบฏ ซงมความหมายและความส าคญ ดงน

การปฏวต 1 ครง การรฐประหาร 13 ครง กบฏ 6 ครง การปฏวต (Revolution) หมายถง การเปลยนรปแบบการปกครอง จากรปแบบเดมเขาสรปแบบ

ใหม อนกระทบกระเทอนถงโครงสรางอ านาจของรฐ ในประเทศไทยเกดขนเพยงครงเดยว คอ ในวนท 24 มถนายน 2475 โดยกลมทเรยกตนเองวา “คณะราษฎร” โดยเปลยนรปแบบการปกครองจากระบอบ

- 20 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

สมบรณาญาสทธราชย (กษตรยทรงมอ านาจแตเพยงผเดยว) มาเปนรปแบบประชาธปไตยแบบรฐสภา โดยทมพระมหากษตรยทรงเปนพระประมข (อยภายใตรฐธรรมนญ)

การรฐประหาร (Coup d’ Etat) หมายถง การเขาแยงชงอ านาจจากผทมอ านาจสงสดในขณะนนและสามารถท าไดส าเรจ

การกบฏ (Rebellion) หมายถง การเขาแยงชงอ านาจจากผทมอ านาจสงสดในขณะนน แตไมสามารถกระท าไดส าเรจตามทไดตงไว

ซงเราพอทจะสามารถแบงเหตการณทางการเมองการปกครองภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองออกเปน 4 ยค ดงน

2.2.1 ยคทหนง ยคเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2475 – พ.ศ.2490) เปนยคของความขดแยงระหวางคณะราษฎรกบกลมผปกครองเดมประกอบไปดวยกลมเจาและพวก

ขนนาง และความขดแยงระหวางสมาชกในคณะราษฎรดวยกนเอง รวมทงสถานการณของสงครามโลกครงท 2 ในระยะหาปแรกของการปกครองระบอบรฐธรรมนญ ปรากฏวามเหตการณเกดขนหลายเหตการณ อนมผลน าไปสความคลอนแคลนของรฐบาล ไมวาจะเปนกรณการน าเสนอเคาโครงเศรษฐกจของนายปรด พนมยงค ทมแนวทางแบบคอมมวนสต นอกจากนการเกดการกบฏของกลมนายทหารและขาราชการในตางจงหวด ภายใตการน าของพระองคเจาบวรเดช อดตรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม โดยหวงท าการชวงชงอ านาจจากรฐบาล ในชวงวนท 11 – 17 ตลาคม พ.ศ. 2476 น าโดยพระองคเจาบวรเดช โดยมเหตผลในการกระท ามแนวโนมทจะน าระบบการปกครองแบบเดมกลบมาใชอกครงหนง แตสดทายกถกปราบปรามจากรฐบาลซงเรยกกระท าครงนวา “กบฏบวรเดช” เหตการณครงนสงผลใหรฐบาลโดยเฉพาะกลมคณะราษฎรเกดความไมไววางใจในเชอพระวงศรวมทงรชกาลท 7 ดวยเชนเดยวกน น ามาซงการทเจานายหลายพระองคตองเสดจนราศไปประทบยงตางประเทศ มหลายคนในคณะกบฏตองรบโทษจ าคก และภายหลงจากเหตการณกบฏบวรเดชไมถงสองป พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวไดเสดจไปประทบอยในประเทศองกฤษ และ “ทรงสละราชสมบต” ซงมเหตผลส าคญ คอ รชกาลท 7 ทรงเหนวาคณะราษฎรมไดปฏบตตามหลกการทไดวางไวตามทไดท าการเปลยนแปลงการปกครอง พระองคจงขอสละสมบตโดยทไมไดเสนอวาใครจะขนครองราชยตอไป คระราษฎรจงไดถวายราชบลลงกแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลในเวลาตอมา

ในเดอนธนวาคม พ.ศ.2481 จอมพลป.พบลสงคราม (หนงในสมาชกของคณะราษฎร)ไดเขาด ารง ต าแหนงนายกรฐมนตร สงผลใหทหารเรมมบทบาทและอ านาจในทางการเมองการปกครองเพมมากขนเรอย ๆ จอมพล ป. มบทบาทอยางมากในการสรางประวตศาสตรของเมองไทย โดยมนโยบายทส าคญทสดคอ“รฐนยม” ซงเปนนโยบายรกชาต ความเปนชาตนยมและปรบปรงวฒนธรรมใหเหมอนอารยประเทศ แสดงออกโดยการรณรงคตอตานคนจน, การแตงกาย, ชอ – สกล ฯลฯ ซงในขณะนนกเกดสงครามโลกครงท 2 ซงรฐบาลของจอมพล ป. พบลสงคราม กมนโยบายทเปนมตรกบญปนพรอมกบประกาศสงครามกบประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกา (ฝายสมพนธมตร) ซงทายทสดไทยเกอบทจะตกเปนประเทศผแพสงครามหากไมไดขบวนการเสรไทยทไดพยายามแสดงใหตางชาตไดเขาใจวาไทยนนไมไดมแนวโนมในการเปนศตรกบกลมประเทศสมพนธมตร ในทสดกไดรบการยอมรบ สงผลใหไทยไมตองฝายผแพสงคราม

2.2.2 ยคทสอง ยคเผดจการอ านาจนยม (พ.ศ.2490 – พ.ศ.2516) การเมองการปกครองของไทยภายหลงสงครามโลกครงทสอง มความเขมขนและความรนแรงสงอาจ

กลาววาเปนยคทคณะทหารและกองทพไดเขามามบทบาททางการเมองการปกครองประเทศ โดยการยด

- 21 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

อ านาจท ารฐประหารเกดขนอยางบอยครง จนกระทงมการใหสมญาการปกครองในยคนวาเปน “ยคอ ามาตยาธไตย” โดยมการรฐประหารเปนเครองมอหลกในการขบเคลอน โดยในชวง 25 ป ระหวาง พ.ศ. 2475 – 2500 ไดมรฐธรรมนญ 6 ฉบบ มการเลอกตง 9 ครง มการรฐประหารและการกบฏ 10 ครง ดงนนหากคดเฉลยอาจกลาวไดวา มรฐธรรมนญ 1 ฉบบตอ 4.1 ป มการเลอกตง 1 ครงตอ 2.7 ป และมการขดแยงทางการเมองในรปแบบของรฐประหารหรอการกบฏทก ๆ 2.5 ป และในขณะเดยวกน หากพจารณาจะเหนวา ทหารไดกมอ านาจในฐานะต าแหนงนายกรฐมนตรประมาณ 21 ป เหตการณส าคญทางการเมองมตวอยาง คอ

(1) กบฏเสนาธการ 1 ตลาคม พ.ศ. 2491 เปนการตอตานทเกดจากกลมนายทหารบก เชน พล.ท.ผน ชณหะวณ, พ.อ.กาจ กาจสงคราม, พ.อ.เผา ศรยานนท, พ.อ.สฤษด ธนะรชต โดยทจอมพล ป.พบลสงครามมไดมสวนรวมดวยในตอนแรกสาเหตของการรฐประหาร มหลายประการ เชน ภาวะเศรษฐกจตกต า, ปญหาความเดอดรอนของประชาชน (การสงขาวถกควบคม) และปญหาการสวรรคตของรชกาลท 8

(2) กบฏวงหลวง 26 กมภาพนธ พ.ศ. 2492 ภายใตการน าของนายปรด พนมยงค และการสน บสน นจ ากกล มทหา ร เ ร อ และกล ม เ ส ร ไ ทย โ ดยม จ ด ม ง หมาย เ พ อท า กา ร ล มล า ง ร ฐบาล จอมพล ป. และยกเลกรฐธรรมนญ 2492 น ารฐธรรมนญ 2475 กลบมาใช โดยหลกแลวใชแมน าเจาพระยาในการขนอาวธ และการเขายดทมนทางยทธศาสตรส าคญโดยเรวแผนการเบองตนสามารถท าไดโดยลลวง แตก าลงทหารเรอทเขามาสนบสนนไมสามารถมาไดทนเวลา เนองจากตดเวลาน าลด ท าใหเรอไมสามารถขามฝงมาได สงผลใหฝายรฐบาลสามารถตงหลกได และพายแพในทสด จากการพายแพ ท าใหนายปรด ตองยตบทบาททางการเมอง ไดหลบหนไปยงประเทศฝรงเศส ตราบจนถงแกอสญกรรม

(3) กบฏแมนฮตตน 29 มถนายน พ.ศ. 2494 เปนปฏบตการของกลมทหารเรอ โดยท าการจบกมตวจอมพล ป. ในพธมอบเรอขดสนดอนแมนฮตตนและน าจอมพล ป. ขนสเรอรบหลวงศรอยธยา อนเปนเรอรบทส าคญทสดของกองทพเรอ เพอเปนตวประกน จากนนจงไดยดสถานทส าคญทางทหาร แตจากการตดสนใจของรฐบาล (จอมพลสฤษด) ใหโจมตโดยไมสนใจวาจอมพล ป. จะเปนเชนไร จงเกดปะทะก นอยางรนแรง เชน การทงระเบด โดยเรอรบหลวงศรอยธยากถกท าลาย และสามารถยดตวจอมพล ป. กลบคนมาไดและกองทพเรอกถกลดอ านาจ บทบาท และงบประมาณลงไปจนถงปจจบน (ประชาชนเสยชวต 118 คน, กบฏถกจบประมาณ 100 คน)

ภาพ เรอขดแมนฮตตน ตนเหตกบฏ 29 มถนายน (จากหนงสอ กบฏ 29 มถนายน โดยไทยนอย)

- 22 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(4) รฐประหาร 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2494 เปนรฐประหารครงแรกทเรยกไดวา เปนการรฐประหารตวเอง เนองจากจอมพล ป. อางวาไมไดรบความสะดวกในการบรหารราชการแผนดน เหตจากรฐธรรมนญทใชอยขณะนน ไมเออใหเกดอ านาจ จงจ าเปนตองยดอ านาจ มลเหตทแทจรง คอ ตองการลดอ านาจของสภาลงไป จากนนน ารฐธรรมนญทเออตอการใชอ านาจของตนมาบรหารไดดยงขน (ตนแบบของการรฐประหารตนเอง)

(5) รฐประหาร 16 กนยายน พ.ศ. 2500 นบแตจอมพล ป. ไดขนมามอ านาจในชวงหลง (ภายใตการรฐประหาร 8 พฤศจกายนเปนตนมา) ประสบปญหาความยากล าบากในการบรหารมาโดยตลอด ไมวาจะเปนปญหาของ กบฏ (3 ครง) รวมทงขาดอ านาจในการบรหาร สงผลใหจ าตองตงพรรคการเมองของตนเอง แตในขณะเดยวกนบทบาทของทหารคนสนททตนเองไดเลยงด กลบเพมมากขน (จอมพลสฤษด ธนะรชต) เกดการทาทายอ านาจ โดยมสาเหตจากการเลอกตงทวไปในวนท 26 กมภาพนธ 2500 ถอเปนการเลอกตงทนบไดวามการโกงกนมากทสด เชน ขมข ประชาชน ใหเลอกแตผสมครของพรรคเสรมนงคศลาของรฐบาล หรอ การเวยนเทยนมาลงคะแนน การสลบหบบตร การแอบหยอนบตรคะแนนเถอนเขาไปในหบ และตองใชเวลานบคะแนนกนนานถง 7 วน (จดเรมตนของการโกงการเลอกตง , การซอเสยง) จากเหตดงกลาว สงผลใหเกดการเดนขบวนประทวงการเลอกตง จอมพล ป. นายกรฐมนตร สงประกาศภาวะฉกเฉน และแตงตงให พล.อ.สฤษด เปนผปราบปรามการชมนม แต พล.อ.สฤษด กลบเขารวมเดนขบวนกบประชาชน และไดพดขอใหผชมนมสลายตวไปอยางสงบนบแตนนมา จอมพลสฤษด จงกลายเปนขวญใจของนกศกษาและประชาชน เปนการสงเสรมบารมและน ามาสการรฐประหารในทสด จอมพลสฤษด จงท าการรฐประหาร จอมพล ป. โดยไดรบการสนบสนนจากประชาชน จอมพล ป. ตองหนไปกมพชา และสดทายตองลภยไปยงประเทศญปนจนถงแกอสญกรรม

2.2.3 ยคทสาม ยคประชาธปไตยเบงบาน (พ.ศ.2516 – พ.ศ.2519) เปนชวงทการเมองการปกครองของไทยไดเขาสความเปนประชาธปไตยอยาทควรจะเปน อน

ไดแกการทประชาชนมบทบาทและมสวนรวมในการเมองการปกครองไมวาจะเปนการผลกดนในการจดท ารฐธรรมนญ การเลอกตง รวมทงเปนการรวมตวของประชาชนท าการตอตานรฐบาลอ านาจนยมและเปนผลส าเรจ ผลจากการทบทบาทอ านาจทางการเมองการปกครองเปนของกลมบคคลเพยงไมกกลม และโดยสวนใหญกคอ กลมขาราชการทหาร นบแตมการเปลยนแปลงการปกครองเปนตนมา อาจกลาวไดวายงไมมแนวทางแบบประชาธปไตยตามทคณะราษฎรไดตงไว ผลจากการทกลมทหารกมอ านาจทางการเมองไวเปนระยะเวลานาน ผานเครองมอทใช ไมวาจะเปนการเลอกตง หรอการรางรฐธรรมนญ สงผลใหประชาชนไมสามารถทจะทนได จงไดมการแสดงออกถงความตองการประชาธปไตยทแทจรงโดยมเหตการณทส าคญ คอเหตการณ 14 ตลาคม 2516 แตอยางไรกตามความเบงบานของประชาธปไตยกลบมระยะเวลาทสนมากเพยงแค 3 ป ซงสดทายกกลบเขาสภาวะทางการเมองแบบเดม ซงเหตการณทางการเมองทส าคญมดงน

(1) เหตการณ 14 ตลาคม 2516 เปนปรากฏการณทางการเมองยคใหมของไทยทมนยส าคญอยางย ง เพราะเปน

การลกฮอของประชาชนเปนจ านวนแสน ๆ คน เพอตอตานรฐบาลเผดจการทหาร ถอไดวาการลกฮอดงกลาวเปนการเปดประวตศาสตรบทใหมทางการเมองไทยในยคหลงการเปลยนแปลง 24 มถนายน 2475 โดยมชอเรยกหลายชอ เชน วนมหาวปโยค, วนมหาปต, การปฏวต 14 ตลาคม,การปฏวตของนกศกษา โดยมสาเหตส าคญหลายประการ ไมวาจะเปนการเรยกรองของนกศกษาและประชาชนในประเดนเรองรฐธรรมนญ, ปญหา

- 23 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ทางเศรษฐกจรวมทงปญหาการลแกอ านาจของกลมบคคลผมอ านาจ น ามาซงการรวมกลมกนของนกศกษาและประชาชนทไมพอใจ จนผลสดทายกลายเปนการประทวงทประกอบดวยคนจ านวนไมต ากวาหาแสนคน เหตการณทงหมดเรมตงแตวนท 6 ตลาคม 2516 และสนสดลงวนท 16 ตลาคม 2516 แตเหตการณทเกดนองเลอดคอ วนอาทตยท 14 ตลาคม 2516 จงไดขนานนามเหตการณทางการเมองครงนนวาเหตการณ 14 ตลาคม 2516 โดยมผเสยชวตประมาณ 80 คน และทรพยสน มการเผาอาคารราชการ การท าลายสญลกษณจราจร ฯลฯ ผลสดทายพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงออกโทรทศนรบสงวา“วนนเปนวนมหาวปโยค” และไดรบสงใหทกฝายกลบไปสความสงบ หยดยงการรบราฆาฟนกนเอง

(2) เหตการณ 6 ตลาคม 2519 เหตการณ 6 ตลาคม 2519 เปนเหตการณทตอเนองจากกรณ 14 ตลาคม 2516 ภายหลงท

ไดมการจดท ารฐธรรมนญตามความตองการของประชาชน ไดเกดอสระและเสรภาพทงทางดานความคดและในทางการเมองและการปกครองอยางสง น ามาสการเรยกรองและการชมนมประทวงอยางตอเนองจนเกนขอบเขต ในขณะเดยวกนกลมนกศกษาซงเปนกลมทมบทบาทอยางมากในเหตการณ 14 ตลาคม 2516 กมอสรเสรภาพอยางมากจนเกนขอบเขตเชนกน โดยเฉพาะประเดนความสนใจในงานวรรณกรรมของพวกหวกาวหนาและพวกซายจดเชนงานของเหมาเจอตง หรอแนวคดทางดานสงคมนยม

ประเดนดงกลาวไดสรางโอกาสใหแกกลมทเสยผลประโยชนในเหตการณ 14 ตลาคม กลบเขามาอกครงหนง โดยการกลาวหาวากลมนกศกษาทสนใจแนวคดดานสงคมนยมเปนคอมมวนสตและตองการทจะลมลางระบบประชาธปไตยและราชวงศ น ามาซงการลอมมหาวทยาลยธรรมศาสตร มการใชก าลงอาวธ จนเสยชวตไปไมนอย แตทนาตระหนกและสงเวชใจคอ วธการอนทารณทกระท าตอนสตนกศกษา การแขวนคอ การเผาโดยใชยางรถยนตเปนเชอการรมฆา ฯลฯ ทงหมดนเปนจดดางด าในประวตศาสตรการเมองไทยจนถงปจจบน

2.3.4 ยคทส ยคกงประชาธปไตยหรอยคประชาธปไตยครงใบ (พ.ศ.2520 – พ.ศ.2535) ประชาธปไตยครงใบ คอ การประนประนอมระหวางเผดจการกบประชาธปไตย สบเนองจากยค

สมยการเบงบานของประชาธปไตยเปนตนมาท าใหประชาธปไตยอยางสดกไมเปนทยอมรบของสงคมในขณะเดยวกนสงคมกไมสามารถยอมรบการปกครองในระบอบเผดจการไดอก ระบอบการปกครองจงมทงกลมอ านาจเผดจการและกลมประชาธปไตยอยดวยกน มเหตผลจาก

ประการแรก เปนอบายของรฐบาลทประสงคจะครองอ านาจใหยาวนานทสดโดยก าหนดในรฐธรรมนญในประเดนส าคญทสด 2 ประเดน คอ (1) นายกรฐมนตรไมตองผานการรบเลอกตงเปน ส.ส. (2) ขาราชการประจ าและทหารจะด ารงต าแหนงขาราชการประจ า และด ารงต าแหนงทางการเมองไปพรอม ๆ กนไดในชวขณะหนงภายใตบทเฉพาะกาล หลงจากนนจะตองเลอกอยางใดอยางหนง พรอมทงการลดอ านาจของวฒสภาทมาจากการเลอกตงลงไป

ประการทสอง กลมผน าเหลานจะยงคงมบทบาทส าคญตอไปในทางการเมองไทยในยคประชาธปไตยครงใบเปนความพยายามในการแบงสรรอ านาจและการใชอ านาจรวมกนระหวางฝายขาราชการประจ ากบฝายนกการเมอง การผสมผสานในการใชอ านาจทางการเมองดงกลาวยงคงด ารงความขดแยงระหวางกลมขวอ านาจ โดยเฉพาะในฝายขาราชการประจ า ความขดแยงดงกลาวไดประทใหเหนจากความพยายามในการท ารฐประหารหลายครงหลายหนแตไมประสบความส าเรจ จนกระทงความความขดแยงไดสงผลใหเกดเหตการณทางการเมองทส าคญ ตามมา คอ

- 24 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(3) รฐประหาร กมภาพนธ 2534 (พฤษภาทมฬ) เหตการณด งกล าว เกดข น ในช ว งร ฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณ ซ งมหล ก ใน

การบรหารบานเมองในลกษณะทเรยกวา “ธรกจการเมอง” หรอ รปแบบธนาธปไตย มการทจรตคอรปชนอยางสง จนท าใหเกดความหวนวตกกนทวไปวา จะน าประเทศไปสความหายนะ เพราะพนธะผกพนทท ากบบรรษทตางชาตในโครงการใหญ ๆ รวมทงความขดแยงระหวางนกการเมองกบกองทพกอใหเกดความตงเครยดทางการเมองเปนอยางยง โดยเฉพาะการปรบเปลยนต าแหนงในกองทพบก ซงมผลตอเสถยรภาพทางการเมอง สงผลใหทหารเขามาท าการแทรกแซง โดยท าการรฐประหารของคณะทเรยกตนเองวา คณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ซงมเหตผลในการรฐประหารดงน

1. มการทจรตคอรปชนในบรรดารฐมนตรรวมรฐบาลอยางกวางขวาง 2. ขาราชการการเมองรงแกขาราชการประจ า 3. รฐบาลเปนเผดจการทางรฐสภา 4. มการพยายามท าลายสถาบนทหาร 5. บดเบอนคดวนลอบสงหารซงมจดมงหมายลมลางสถาบนพระมหากษตรย อยางไรกตาม ผลจากการทประชาชนไดเคยสมผสกบเหตการณนองเลอดมาแลว 2 ครงในป พ.ศ.

2516 และ พ.ศ. 2519 แสดงใหเหนอยางชดเจนวาชาวไทยไมตองการรฐบาลทไดอ านาจโดยไมชอบธรรมและเปนเผดจการทหาร สงผลใหเกดการชมนมประทวงอกครงหนงซงประกอบไปดวยหลายชนชน โดยมขอสงเกตคอ มกลมคนจ านวนหนงเปนชนชนกลาง ท างานภาคเอกชน มโทรศพทมอถอ ขบรถเกงสวนตว ซงเรยกกลมคนเหลานนวา “มอบมอถอ” ผลทสด การประทวงเรยกรองของประชาชนกน าไปสการปะทะกบก าลงของเจาหนาท ท าใหเกดการใชก าลงเขาปราบปรามประชาชน จนมการเสยชวตตามตวเลขของทางราชการกวา 40คน แตทหายสาบสญมจ านวนมาก เหตการณสงบลงโดยพระบารมปกเกลาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในคนวนท 20 พฤษภาคม 2535

ผลทตามมาภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ คอ การปฏรปการเมองและการปกครองรวมทงการจดท ารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ฉบบท 16 อนถอวาเปนรฐธรรมนญทเปนประชาธปไตยมากทสดและเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมมากทสดเทาทเคยจดท ารฐธรรมนญ

2.3.5 ยคทหา ยคประชาธปไตยฉบบประชาชน (พ.ศ.2540 – ปจจบน) กลาวไดวายคนเปนเหตการณทางการเมองในยคปจจบน อนเปนผลตอเนองจากเหตการณ

พฤษภาทมฬทไดมการปฏรปการเมองและการปกครอง จดท ารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ฉบบท 16 ซงบางครงกเรยกวา “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” เนองจากมาจากความตองการและเรยกรองของประชาชนชาวไทย และไดมการจดท าประชาพจารณอยางเปนระบบ สงผลใหมการคาดหวงวารฐธรรมนญฉบบนจะสงผลใหการเมองการปกครองของไทยมการพฒนาในแนวทางประชาธปไตยไดตามทควรจะเปน จนมผกลาววาภายใตรฐธรรมนญฉบบดงกลาว คงจะไมมเหตการณปฏวต รฐประหาร ในการเมองไทยอกตอไป แตในความเปนจรงกลบมไดเปนเชนนน ภายหลงทไดมการน ารฐธรรมนญฉบบท 16 ฉบบประชาชนมาใชไดเพยงประมาณ 9 ป กเกดการรฐประหารขนมาอกครงหนง ซงเหตการณครงนไดมผลกระทบตอสภาวะทางการเมองและสงคมไทยอยางไมเคยเปนมากอน เพราะน ามาซงการแบงแยกแตกขวทางการเมอง และกลายเปนความรนแรงและเกลยดชงกนระหวางประชาชนไทยดวยกนเองอยางไมเคยเปนมากอน ซงในปจจบน

- 25 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(พ.ศ. 2553) เหตการณความขดแยงดงกลาวกยงมไดมทาททจะลดความรนแรงลงไป ซงเหตการณทางการเมองทส าคญในยคปจจบนมดงน

เหตการณรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549 เปนรฐประหารครงท 10 ในประเทศไทย เกดขนในคนวนท 19 กนยายน พ.ศ. 2549 โดย คณะ

ปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) ซงม พลเอก สนธ บญยรตกลน เปนหวหนาคณะ โดยไดมการยกเลกประกาศสถานการณฉกเฉนของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร รกษาการนายกรฐมนตร แลวประกาศกฎอยการศกทวราชอาณาจกรรฐประหารครงนเกดขนกอนการเลอกตงทวไปซงมก าหนดจดขนในเดอนตลาคม และนบเปนจดเปลยนส าคญในวกฤตการณทางการเมองทด าเนนมายาวนานนบตงแตเดอนกนยายน พ.ศ. 2548

รฐประหารดงกลาวไมมการเสยเลอดเนอ และไมมรายงานผไดรบบาดเจบ ปฏกรยาจากนานาชาตนนมตงแตการวพากษวจารณโดยประเทศเชนออสเตรเลย การแสดงออกถงความเปนกลางโดยประเทศเชนสาธารณรฐประชาชนจน ไปจนถงการแสดงความผดหวงอยางสหรฐอเมรกาซงถอวาประเทศไทยเปนพนธมตรนอกนาโต และกลาววาการกอรฐประหารนน “ไมมเหตผลทยอมรบได”ภายหลงรฐประหาร คปค. ไดจดตงรฐบาลชวคราว โดยม พล.อ.สรยทธ จลานนท ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร

เหตการณดงกลาวมจดเรมตนมาจากความขดแยงทางดานความคดของประชาชนชาวไทยแบงออกเปน 2 ขวอยางชดเจน กลาวคอ ฝายหนงไมพอใจการบรหารงานของรฐบาลนายกทกษณ ชนวตร ในประเดนตาง ๆโดยเฉพาะในเรองการทจรตคอรปชน การเออผลประโยชนใหพวกพอง โดยจดตงเปนกลมพนธมตรพลงประชาชนเพอประชาธปไตย (People's Alliance for Democracy : PAD) โดยมสญลกษณคอ สเหลอง และไดท าการชมนมประทวง ในขณะทอกฝายหนงสนบสนนการท างานของรฐบาลและตอตานการรฐประหาร คอ กลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาตหรอ นปช. มสญลกษณคอ เสอแดง ดงนนจงเกดการประทะกนระหวางกลมผชมนมทสนบสนนและคดคาน และมแนวโนมทจะเกดความรนแรงของเหตการณเพมขนอยางตอเนอง (เรยกวา เปนการตอสของกลมเสอเหลองและกลมเสอแดง) จากสาเหตดงกลาวกลมทหารโดยคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) จงเขามายตความขดแยง โดยอางเหตผลในการรฐประหาร ดงน

1. การบรหารราชการแผนดนโดยรฐบาลรกษาการปจจบน ไดกอใหเกดปญหาความขดแยง แบงฝาย สลายความรรกสามคคของชนในชาต

2. การบรหารราชการแผนดนอนสอไปในทางทจรต ประพฤตมชอบอยางกวางขวาง หนวยงาน องคกรอสระ ถกครอบง าทางการเมอง

3. การหมนเหมตอการหมนพระบรมเดชานภาพแหงองคพระมหากษตรย ผทรงเปนทเคารพเทดทนของปวงชนชาวไทยบอยครง

การรฐประหารดงกลาว น ามาซงการยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และไดบญญตใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พ.ศ. 2549 ซงถอวาเปนรฐธรรมนญฉบบท 17 ขณะเดยวกนกไดท าการยกรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบท 18 และรางรฐธรรมนญดงกลาวไดเปดโอกาสใหประชาชนออกเสยงประชามตในวนท 19 สงหาคม พ.ศ. 2550 ผลของการออกเสยงประชามตมผเหนชอบ 57.81 % และมผไมเหนชอบ 42.19 %

ภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบท 18 พทธศกราช 2550 กไดมการจดใหมการเลอกตงเปนการทวไปขนมา ซงพรรคพลงประชาชนไดเสยงขางมากและเปนแกนน าในการ

- 26 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

จดตงรฐบาล โดยมนายสมคร สนทรเวช หวหนาพรรคพลงประชาชนเปนนายกรฐมนตร และน ามาซงการเกดขนของกลมพนธมตรพลงประชาชนเพอประชาธปไตย (People's Alliance for Democracy : PAD) อกครง เพอท าการตอตานโดยเหนวานายสมคร สนทรเวช เปน นอมน (ตวแทน) ของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร อดตนายกรฐมนตร โดยกลมพนธมตรไดกลบเขามาชมนมประทวง และในวนท 26 สงหาคม 2551 กลมพนธมตร ฯ ไดบกเขายดสถานโทรทศน NBT และสถานทราชการหลายแหงจนสดทายเขายดและชมนมทหนาท าเนยบรฐบาล และจดตงเปนทมนหลกในการขบไลรฐบาล

ตอมาในวนท 9 กนยายน พ.ศ. 2551 ตลาการศาลรฐธรรมนญ ไดออกนงบลลงกอานค าวนจฉยในกรณทประธานวฒสภาสงความเหนของสมาชกวฒสภาและคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยความสนสดการเปนนายกรฐมนตรของนายสมครตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 267 ประกอบมาตรา 182 (7) เนองจากรบเปนพธกรกตตมศกด ของรายการ “ชมไปบนไป” และ “ยกโขยง 6 โมงเชา” ซงคณะตลาการฯ มมตเปนเอกฉนท 9 ตอ 0 เสยง เหนวานายสมครกระท าตองหามขดตอรฐธรรมนญมาตรา 267 เรอง คณสมบตของนายกรฐมนตร จงท าใหนายสมครสนสดความเปนนายกรฐมนตรลง

สงผลใหตองมการเลอกนายกรฐมนตรขนมาใหมในวนท 17 กนยายน 2551และนายสมชาย วงคสวสด ตวแทนหวหนาพรรคพลงประชาชนในขณะนน ไดรบการเลอกจากสภาผแทนราษฎรใหด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรคนท 26 ของประเทศไทย โดยผลการลงคะแนนปรากฏวานายสมชาย วงศสวสด ได 298 เสยง สวนนายอภสทธ เวชชาชวะ ได 163 เสยง งดออกเสยง 5 เสยง ท าใหนายสมชาย ไดรบคะแนนเสยงเกนกงหนงตามรฐธรรมนญ จงไดรบความเหนชอบใหด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรคนท 26 ของประเทศไทย ซงกลมพนธมตรพลงประชาชนเพอประชาธปไตย (People's Alliance for Democracy: PAD) กยงคงชมนมประทวงและมททาในการชมนมทยาวนานเพมมากขน กระทงในทสด กลมพนธมตรกไดท าการยดสนามบนสวรรณภมเพอกดดนและบบบงคบใหนายกรฐมนตรสมชาย วงศสวสด ลาออกจากต าแหนง จนประเมนกนวาการบกยดในครงนนน ามาซงความเสยหายทางเศรษฐกจนบหลายรอยลานบาท

และในวนท 2 ธนวาคม 2551ศาลรฐธรรมนญไดอานค าวนจฉยคดยบพรรคพลงประชาชนพรรคชาตไทย และพรรคมชฌมาธปไตย อนเนองมาจากกรณทจรตการเลอกตงของนายยงยทธ ตยะไพรช จากพรรคพลงประชาชน นายมณเฑยร สงฆประชา จากพรรคชาตไทย และนายสนทร วลาวลย จากพรรคมชฌมาธปไตยสงผลใหนายสมชาย วงศสวสด ในฐานะรกษาการหวหนาพรรคพลงประชาชนตองพนจากต าแหนงนายกรฐมนตรโดยปรยาย เหตการณดงกลาวท าใหจ าตองมการเลอกตงนายกรฐมนตรอกครงหนง ซงในครงนนายอภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตยไดรบเลอกจากสภาผแทนราษฎรใหเปนนายกรฐมนตรคนท 27 ดวยการสนบสนนส าคญ จากส.ส.จากพรรคเพอไทย (พรรคทสบทอดตอจากพรรคพลงประชาชน) สมาชกพรรคชาตไทยพฒนาน า โดยนายสนน ขจรประศาสน (พรรคทสบทอดตอจากพรรคชาตไทย) และพรรคมชฌมาธปไตย และกลม “เพอนเนวน” อดตสมาชกพรรคพลงประชาชน สงผลใหกลมพนธมตรพลงประชาชนเพอประชาธปไตยไดยตการชมนมและบานเมองเรมกลบเขาสความสงบเรยบรอยแตอยางไรกตามเหตการณความสงบดงกลาวปรากฏวาคงอยไดไมนานเพราะหลงจากบรหารงานของนายกอภสทธ กลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต หรอ นปช. อนเปนกลมตรงกนขามกบรฐบาลนายกอภสทธกไดท าการชมนมประทวงการบรหารงาน ตามจงหวดตาง ๆ ในขณะเดยวกนกมการปลกระดมจากอดตนายกรฐมนตร พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ผานการสอสารจากระบบอนเตอรเนตไมวาจะเปนการโฟนอน, วดโอลงค รวมทงการใชเวบทวตเตอร (Twitter) และ เฟซบค (Facebook) เพอสอสารกบผชมนมจากตางประเทศ

- 27 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

กระทงในเดอนมนาคม พ.ศ. 2553 กลมเสอแดงไดมการระดมกลมผชมนม (เสอแดง) จากทกภมภาคเขามายงกรงเทพฯ เพอกดดนใหนายกรฐมนตรนายอภสทธ เวชชาชวะ ท าการยบสภาเพอเปดโอกาสใหมการเลอกตงใหมตามแนวทางประชาธปไตยทควรจะเปน จนน ามาซงการการสลายการชมนมทแยกราชประสงค เปนเหตการณทเกดขนระหวางวนท 13-19 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 ซงรฐบาลไดสงก าลงทหารพรอมอาวธสงคราม และรถหมเกราะ เขาปดลอมพนทการชมนมของแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) บรเวณแยกราชประสงค ท าใหมผเสยชวตและบาดเจบจ านวนหลายราย ซงรวมไปถงนกขาวชาวตางประเทศดวยเชนเดยวกน นอกจากนแลวในฝงผชมนมกไดมการเผาอาคารหลายแหง กระทงเชาของวนท 19 พฤษภาคม 2553 แกนน ากลมผชมนมจงไดมอบตวกบต ารวจและประกาศสลายการชมนม

ภายหลงเหตการณดงกลาว แมจะมการสลายการชมนมและสามารถจบตวแกนน ากลมผชมนมได แตกไมไดสงผลใหคะแนนนยมของรฐบาลดขน กลบลดต าลงอยางตอเนองในทายทสดจงไดมการประกาศพระราชกฤษฎกายบสภาในวนท 10 พฤษภาคม 2554 อนสงผลตอการเลอกตงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรไทยเปนการทวไป พ.ศ. 2554 ซงถอเปนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรไทยเปนการทวไปครงท 26 ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงก าหนดใหมขนในวนอาทตยท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 ในการเลอกครงนมผมสทธเลอกตงออกมาใชสทธทงสน 75.03% จากจ านวนผมสทธเลอกตง 46,921,682 คน พรรคทไดรบเลอกตง ส.ส.แบบบญชรายชอมากทสดคอ พรรคเพอไทย 15,744,190 คะแนน และรองลงมาคอ พรรคประชาธปตย 11,433,501 คะแนน ผลปรากฏวาพรรคเพอไทยไดทนงผแทนราษฎรเกนกงหนง 265 ทสงผลใหนางสาวยงลกษณ ชนวตรเปนนายกรฐมนตรคนท 28 และนบเปนนายกรฐมนตรหญงคนแรกของประเทศไทย

ภายใตการบรหารงานของนายกรฐมนตร ยงลกษณชนวตร ไดมแนวนโยบายทส าคญไดแก นโยบายจ าน าราคาขาว, นโยบายการขนคาแรง 300 บาท และ 15,000 บาท ส าหรบผส าเรจการศกษาในระดบปรญญาตร, นโยบายจดหาเครองคอมพวเตอรแทบเลตเพอใชในการศกษา รวมถงนโยบายรถยนตคนแรก เปนตน ซงนโยบายดงกลาวไดรบทงการสนบสนนและการตอตานจากประชาชนซงยงคงมความขดแยงในทางการเมองคกรนภายในอยเสมอ นอกจากนภายใตการบรหารงานของนายกยงลกษณ ชนวตร กไดพบกบปญหาและอปสรรคในการบรหารงานหลากหลายประการไมวาจะเปน ปญหาคาครองชพทสงขน ปญหามหาอทกภยในชวงปลายป พ.ศ. 2554 และทส าคญทสงผลกระทบตอการบรหารงานนนคอ การเสนอรางพระราชบญญตนรโทษกรรมแกผซงกระท าความผดเนองจากการชมนมทางการเมอง การแสดงออกทางการเมองของประชาชน ซงมกลมคนตอตานและคดคาน พ.ร.บ.นรโทษกรรมดงกลาวเปนจ านวนมาก น ามาซงการจดตงคณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยเปนประมข หรอ (กปปส.) ซงประกอบดวย ตวแทนกลมองคกรประชาชน ในสาขาอาชพตาง ๆ เชนกลมนกวชาการ เครอขายนกศกษาประชาชนปฏรปประเทศไทย (คปท.) กลมประชาคมนกธรกจสลม เครอขายนกธรกจเพอประชาธปไตย กองทพธรรม กองทพประชาชนโคนระบอบทกษณ (กปท.) สมาพนธแรงงานรฐวสาหกจสมพนธ (สรส.) เปนตน โดยมนายสเทพ เทอกสบรรณ เปนเลขาธการของกลม โดยมวตถประสงคทส าคญในการขบไลรฐบาล

กระทงในทสดไดมการประกาศยบสภาเพอเขาสกระบวนการเลอกตงอกครงในวนท 9 ธนวาคม พ.ศ. 2556 และไดก าหนดใหมการเลอกตงทวไปในวนอาทตยท 2 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 ซงกไดถกคดคานและขดขวางการเลอกตงจากกลมกปปส.และผทไมเหนดวยกบรฐบาลรกษาการ และไดมการยนใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยวา พระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎรไมชอบดวยรฐธรรมนญ ตอมาวนท 21 มนาคม 2557 ศาลรฐธรรมนญวนจฉยดวยคะแนนเสยงหกตอสามวา เมอพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎรก าหนดใหมการเลอกตงในวนท 2 กมภาพนธ 2557 แตการเลอกตงไมสามารถแลวเสรจทวประเทศภายในวนดงกลาวได พระราชกฤษฎกาจงขด

- 28 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ตอรฐธรรมนญ มาตรา 108 วรรคสอง ทก าหนดใหการเลอกตงตองเปนวนเดยวกนทวประเทศ และเมอพระราชกฤษฎกาในสวนทเกยวกบการเลอกตงไมชอบดวยรฐธรรมนญ การเลอกตงนจงไมชอบดวยรฐธรรมนญไปดวย

นอกจากนยงไดมการยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญใหถอดถอนนายกรฐมนตรจากต าแหนง จากกรณทไดมค าสงยายนายถวล เปลยนศรจากต าแหนงเลขาธการสภาความมนคงแหงชาตไปเปนทปรกษานายกรฐมนตร และแตงตงใหพลต ารวจเอก วเชยร พจนโพธศร ทออกจากต าแหนงผบญชาการต ารวจแหงชาตไปเปนเลขาธการฯ แทน โดยมองวาการยายต าแหนงดงกลาว เปนการใชอ านาจแทรกแซงของรฐบาล เพอเออประโยชนในทางการเมอง ซงรฐธรรมนญหามมใหผแทนราษฎร สมาชกวฒสภาหรอรฐมนตร แทรกแซงกบกจการปกตของรฐบาล เพอประโยชนของตนเอง ผอนหรอพรรคการเมอง รวมทงการบรรจ แตงตง โยกยาย โอน เลอนต าแหนง ลดต าแหนงขาราชการ หรอใหขาราชการพนจากต าแหนง ซงศาลรฐธรรมนญไดวนจฉยและมมตโดยเอกฉนทใหถอดถอนนายกรฐมนตรจากต าแหนง นอกจากนศาลยงถอดถอนรฐมนตรอนอกเกาคน ทลงมต เหนชอบการยายน โดยคณะรฐมนตรรกษาการได เลอกนายนวฒนธ ารง บญทรงไพศาล รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ใหปฏบตหนาทรกษาราชการแทนนายกรฐมนตร และภายหลงจากนนในวนท 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 พลเอกประยทธ จนทรโอชา ผบญชาการทหารบก ประกาศกฎอยการศกในรปของประกาศกองทพบก ตงแตเวลา 03:00 นาฬกา ดวยการอาศยอ านาจตามกฎอยการศก พ.ศ. 2457 หลงประกาศกฎอยการศกแลว พลเอกประยทธ สงยบ ศอ.รส. ซงตงโดยรฐบาลรกษาการ แลวตงกองอ านวยการรกษาความสงบเรยบรอย (กอ.รส.) โดยเปนผบงคบบญชาเอง กอ.รส. มหนาท "เพอใหการรกษาความสงบเรยบรอยเปนไปอยางมประสทธภาพ และน าความสงบสขกลบคนสประชาชนทกกลมทกฝายโดยเรว" และไดรบอ านาจให "ปองกนระงบ ยบยง และแกไขสถานการณทสงผลกระทบตอความสงบเรยบรอย และความมนคงของประเทศ ในทกทองทของประเทศ" และสามารถเชญตวบคคลมารายงานตวได พลเอก ประยทธยงสงใหก าลงพลต ารวจ กองทพเรอ กองทพอากาศและกระทรวงกลาโหมอยในบงคบของ กอ.รส

จนกระทงวนท 22 พฤษภาคม 2557 เวลา 16:30 น. จงไดมการรฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557โดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) อนมพลเอกประยทธ จนทรโอชา เปนหวหนาคณะหลงรฐประหาร มการประกาศใหรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 สนสดลงยกเวนหมวด 2 โดยอ านาจในการบรหารงานทงหมดนนอยภายใตคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เปนผบรหารจดการ ซงเหตการณและทศทางของประเทศไทยในอนาคตนนจะเปนเชนไร คงเปนเรองทตองตดตามกนอยางใกลชด…

- 29 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 2

1. ในทศนะของนกศกษา เหตใดประเทศไทยจงมการรฐประหารและการกอกบฏบอยครง 2. จงอธบายลกษณะทางการเมองการปกครองทส าคญในสมยสโขทย อยธยา และรตนโกสนทร

ตอนตนโดยละเอยด 3. การเมองการปกครองของไทยภายหลงเปลยนแปลงการปกครอง 2475 มชวงเวลาหนงทเรยกวา

“ยคประชาธปไตยเบงบาน” ใหนกศกษาอธบายถงลกษณะสภาวการณของการเมองการปกครองประเทศไทยในชวงเวลาดงกลาวมาพอเขาใจ

4. ในทศนะของนกศกษาประเทศไทยในปจจบนมความพรอมตอการพฒนาในระบอบประชาธปไตยมากนอยเพยงใด เพราะเหตใด จงอธบายใหเขาใจโดยละเอยด

5. ความขดแยงทางการเมองการปกครองของไทยในปจจบนทสงผลกระทบไปสทกระดบในสงคมมสาเหตส าคญเกดจากอะไร ใหนกศกษาอธบายมาพอเขาใจ

- 30 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 2

เชาวนวศ เสนพงศ. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, 2547. วศษฐ ทวเศรษฐ และคณะ. การเมองและการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง,

2550. สมบต ธ ารงธญวงศ. การเมองการปกครองไทย: พ.ศ. 1762 – 2500. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเสมา

ธรรม, 2547. อมร รกษาสตย. การเมองการปกครองไทย ตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน. กรงเทพมหานคร :

ว.เจ.พรนตง, 2544.

- 31 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 สถาบนทางการเมองและการปกครองไทย

เนอหาประจ าบท

1. สถาบนกษตรย 2. รฐธรรมนญ

3. สถาบนนตบญญต บรหารและตลาการ 4. พรรคการเมอง 5. กลมผลประโยชน

วตถประสงคประจ าบท

1. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจววฒนาการทางดานสถาบนทางการเมองและการปกครองไทย 2. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจลกษณะของสถาบนทางการเมองและการปกครองของไทย

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. สอโทรทศน สงพมพตางๆ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 32 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1. สถาบนกษตรย

บทท 3 สถาบนทางการเมองและการปกครองไทย

สถาบนทางการเมอง หมายถง บรรทดฐานทสบทอดและปฏบตตอกนมาในทางการเมอง

ซงมความสมพนธกนระหวางการเมองและสมาชกของสงคม รวมทงสมาชกของสงคมดวยกน และตองมระยะเวลายาวนาและตอเนอง โดยสถาบนทางการเมองทส าคญในการเมองการปกครองของประเทศไทยมหลากหลายสถาบน เชน พระมหากษตรย, รฐธรรมนญ, สถาบนนตบญญต, บรหาร, ตลาการ, พรรคการเมอง, กลมผลประโยชน เปนตน

สถาบนพระมหากษตรยเปนสถาบนเกาแกทสดทคมากบชาตไทยตงแตเรมสรางชาตและเปนสถาบนทประชาชนคนไทยเคารพเทดทนตลอดมาเปนเวลาหลายรอยป บทบาทของกษตรยเปลยนแปลงไปตามยคสมย ไดแก สมยสโขทยกษตรยทรงเปนเสมอน “บดา” จงเรยกกษตรยวา “พอขน”, สมยกรงศรอยธยาและกรงรตนโกสนทร กษตรยทรงมบทบาทในฐานะ “เจาชวต” ซงเปนทมาของค าวา “พระเจาแผนดน” และภายหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 บทบาทของกษตรยลดลงไปโดยเปนประมขแตอยภายใตรฐธรรมนญ

ภาพ สถาบนพระมหากษตรยไทยในราชวงศจกร

อยางไรกตาม พระบรมเดชานภาพมไดลดนอยลงไป ประชาชนคนไทยยงคงใหความรกความศรทธาและความจงรกภกด เหมอนสมยทผานมา โดยรฐธรรมนญทก ฉบบจะระบฐานะของกษตรย ไวว า “พระมหากษตรยทรงด ารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะผใดจะละเมดมได”

- 33 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

บทบาทอ านาจหนาทของพระมหากษตรย (ภายใตรฐธรรมนญ) 1.1 ทรงเปนพระประมขของประเทศ หมายถง ผน าหรอหวหนาของประเทศนน ๆ ในประเทศไทย

ไดก าหนดใหมพระมหากษตรยเปนประมขของประเทศ ตามรฐธรรมนญ 2550 คอ มาตรา 1 ประเทศไทยเปนราชอาณาจกรอนหนงอนเดยวกนจะแบงแยกมได มาตรา 2 ประเทศไทยมการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มาตรา 3 อ านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมขทรงใชอ านาจ

นนทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ทรงใชอ านาจนตบญญตผานทางรฐสภา, ทรงใชอ านาจบรหารผานทางรฐบาล และทรงใชอ านาจตลาการผานทางศาล

1.2 ด ารงต าแหนงตาง ๆ ตามทรฐธรรมนญไดก าหนดไวในหมวดท 2 มาตรา 8 องคพระมหากษตรยทรงด ารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะ ผใดจะละเมดมได ผใด

จะกลาวหาหรอฟองรองพระมหากษตรยในทางใด ๆ มได มาตรา 9 พระมหากษตรยทรงเปนพทธมามกะและทรงเปนอครศาสนปถมภก มาตรา 10 พระมหากษตรยทรงด ารงต าแหนงจอมทพไทย มาตรา 11 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจทจะสถาปนาฐานนดรศกดและพระราชทาน

เครองราช อสรยาภรณ 1.3 อ านาจในทางบรหารตามรฐธรรมนญ มาตรา 171 พระมหากษตรยทรงแตงตงนายกรฐมนตรและรฐมนตรอกไมเกน 35 คน ประกอบเปน

คณะรฐมนตร มหนาทบรหารราชการแผนดน มาตรา 183 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการใหรฐมนตรพนจากความเปนรฐมนตร

ตามทนายกรฐมนตรถวายค าแนะน า มาตรา 187 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการตราพระราชกฤษฎกา มาตรา 188 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการประกาศใชและยกเลกใชกฎอยการศก มาตรา 189 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการประกาศสงครามเมอไดรบความ

เหนชอบของรฐสภา มตของรฐสภาตองไมนอยกวา 2 ใน 3 ของรฐสภา (ทงสองสภา) มาตรา 190 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการท าหนงสอสญญาสนตภาพ สญญาสงบศก

และสญญาอนกบนานาประเทศหรอกบองคการระหวางประเทศ มาตรา 191 พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจในการพระราชทานอภยโทษ 1.4 อ านาจหนาทอน ๆ อนกอประโยชนแกประชาชนในประเทศ เชน ทรงเปน

องคประธานในงานรฐพธตาง ๆ เชน การเปด-ปดสมยประชมรฐสภา พธแรกนาขวญ การตอนรบประมขตางประเทศ การพระราชทานปรญญาบตร เปนตน งานดานพฒนาชนบท ดงจะเหนไดจากมโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารมากมาย

งานดานสงคมสงเคราะห ทรงเสดจเยยมราษฎรทวประเทศ ทรงพระราชทานสงของเครองใชแกคนพการ คนชรา รวมถงผประสบภยธรรมชาต ทรงเยยมและมอบของขวญแกทหารทบาดเจบจากการสรบ ทรงตงโรงเรยนสงเคราะหเดกยากจน ทรงตงมลนธเพอชวยเหลอประชาชน ทรงจดใหมโครงการแพทยหลวงออกตรวจสขภาพใหประชาชน ฯลฯ

- 34 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2. รฐธรรมนญ

รฐธรรมนญ คอ กฎหมายสงสดของรฐ เปนกฎหมายแมบทของกฎหมายทงหลายในรฐ กฎหมายใดทขดแยงกบรฐธรรมนญตองถอเปนโมฆะ กฎหมายทงหมดในรฐจ าเปนตองเปนไปตามแนวทางของกฎหมายรฐธรรมนญ โดยทวไปกฎหมายรฐธรรมนญจะบญญตวาดวย รปของรฐ การแบงแยกอ านาจอธปไตย สทธและหนาทของประชาชน รปของรฐบาลระเบยบแบบแผนของการปกครอง ซงอาจแสดงลกษณะส าคญของรฐธรรมนญดงน

1. รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ เนองจากเปนกฎหมายพนฐานหรอหลกของกฎหมายทงหมดของรฐ โดยทกฎหมายใดจะขดหรอแยงกบรฐธรรมนญไมได (ถอเปนโมฆะ)

2. รฐธรรมนญเปนกฎหมายทก าหนดหลกการเกยวกบการจดระเบยบการปกครอง โดยจะวางรปแบบและโครงสรางของรฐบาล การใชอ านาจการปกครอง การแบงแยกอ านาจ และก าหนดความสมพนธระหวางองคกรผใชอ านาจ ของ องคกรตาง ๆ เชน รฐสภา คณะรฐมนตร ศาล

3. รฐธรรมนญเปนกฎหมายทประกนสทธและเสรภาพของประชาชน จะก าหนดเนอหาและการคมครองสทธและเสรภาพขนมลฐานของบคคลและเอกชน และก าหนดขอบเขตของรฐ เพอปองกนการละเมดตอสทธเสรภาพ หมวด 3 สทธและเสรภาพ เชน ม. 26 การใชอ านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

2.1 ลกษณะทวไปของรฐธรรมนญ สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

2.1.1 รฐธรรมนญลายลกษณอกษร (Written Constitution) คอ กฎหมายสงสดของรฐซงไดเขยนไวเปนลายลกษณอกษรและรวบรวมไวในฉบบเดยว

2.1.2 รฐธรรมนญจารตประเพณ (Unwritten Constitution) คอ รฐธรรมนญทไมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร โดยอาศยขนบธรรมเนยมประเพณและวธการทปฏบตสบตอกนมาเปนเวลานาน รวมกนเขาเปนกฎหมายสงสด ก าหนดเปนรปแบบการปกครองรฐ นอกจากนการแกไขเปลยนแปลงไดงายกวารฐธรรมนญประเภทลายลกษณอกษร เพราะฝายนตบญญตออกกฎหมายแกไขใหเหมาะสมตามกาลเวลาโดยไมตองผานการอออกเสยงประชามต ดงเชนรฐธรรมนญประเภทลายลกษณอกษรสวนใหญก าหนดไว (ประเทศองกฤษ)

2.1.3 รฐธรรมนญเดยว และรฐธรรมนญรฐรวม (Unitary Constitution and Federal Constitution) รฐเดยว คอ รฐทมระบบรฐบาลเดยว กลาวคอ ฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการนนอยทรฐบาลกลาง โดยแบงแยกอ านาจสาขาออกไปตามสวนภมภาคและสวนทองถน รฐรวม คอรฐทมระบบรฐบาลซอนกนสองระบบ กลาวคอม ฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการทงรฐบาลกลางและรฐในสวนทองถนโดยมอสระไมขนตอกน

รฐธรรมนญของรฐจะซอนกน 2 ฉบบ คอ รฐธรรมนญของรฐบาลกลางและรฐธรรมนญของรฐทองถน (มลรฐ) ซงทง 2 รฐตางมอ านาจในการออกกฎหมายและบงคบในเขตการปกครองของตนแตมประเดนส าคญคอ รฐธรรมนญของชาตจะเปนกฎหมายสงสดของรฐ ซงรฐธรรมนญของรฐทองถนจะขดหรอแยงไมได

- 35 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2.2 การก าเนดของรฐธรรมนญ โดยทวไปรฐธรรมนญเกดไดตามแนวทางดงตอไปน 2.2.1. โดยการเปลยนแปลงอยางคอยเปนคอยไป (Gradual Evolution) คอ การพฒนาในการ

เกดขนของรฐธรรมนญเปนไปตามล าดบ ตวอยางเชน รฐธรรมนญของประเทศองกฤษ โดยเรมจากการปกครองในระบอบกษตรย ตอมา อ านาจถกเปลยนมอจากกษตรยไปยงกลมผแทนของประชาชนทละเลกทละนอย โดยเรมจากบทบญญต แมกนา คารตา (Magna Carta) ซงบรรดาเจาขนมลนายขององกฤษรวมกนท าเพอบงคบพระเจาจอหน ใหยอมรบสทธบางอยางของขนนางและเอกชนในป ค.ศ.1215 ซงถอวาเปนจดเรมตนแหงรฐธรรมนญ

2.2.2 โดยการปฏวต (Revolution) หรอรฐประหาร (Coup d’Etat) ทงสองแนวทางอาจเกดความไมพอใจในอ านาจเดม รวมไปทงไมพอใจในรฐธรรมนญทมบทบญญตทเปนการสกดกนอ านาจของตน

2.2.3 โดยการยกราง (Deliberate Creation) มกจะอยในกลมประเทศทเกดขนใหม จากการเปนอาณานคม หรอประเทศทก าลงพฒนาเขาสความเปนประชาธปไตย ซงเปนการสลบสบเปลยนระหวางประชาธปไตยและเผดจการ ในบางครงรฐธรรมนญอาจเกดขนจากการใชอ านาจปฏวตหรอรฐประหาร (การไมพอใจในเนอหาหรอเพอสรางอ านาจใหแกตนเอง) แตในบางครงทสงคมหรอระบบการเมองมความเปนประชาธปไตยสง การเกดขนของรฐธรรมนญกมาจากการยกราง, การจดท าประชาพจารณ ประชามต ดงเชนประเทศไทย เปนตน

2.2.4 โดยกษตรยพระราชทานให (Grant) รฐในทวปเอเชยและยโรปตามประวตศาสตร ตางมการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย ตอมาไมวาดวยการใชก าลงบงคบหรอการยนยอมกจะน ามาซงการเกดขนของรฐธรรมนญ (โดยทวไปแลวมกจะเปนการใชก าลงบงคบ)

2.3 ลกษณะทดของรฐธรรมนญ 2.3.1 ควรมขอความทชดเจนแนนอน เขาใจไดงาย ไมใชค าท

ก ากวม ซงลอแหลมตอการตความผด ๆ ดงนนตองใชถอยค าทเลอกสรรมาแลววามความหมายทแนนอนทสด

2.3.2 ควรมการบญญตสทธและเสรภาพของประชาชนไวอยางชดเจน เพอทจะเปนหลกประกนสทธและเสรภาพของประชาชน ปองกนมใหรฐหรอเอกชนมากดขบงคบได

2.3.3 ตองครอบคลมบทบญญตเกยวกบการปกครองของรฐไวอยางครบถวน ควรจะมบทบญญตถงการใชอ านาจอธปไตย การแบงอ านาจอธปไตย ความสมพนธขององคการทใชอ านาจอธปไตยและสถาบนทางการเมองของรฐ การก าหนดวธการเปลยนแปลงรฐบาลตามวถทางของรฐธรรมนญ

2.3.4 ไมควรยาวเกนไป เพราะรฐธรรมนญทดควรมบทบญญตหลกการจดรปการปกครองของรฐทส าคญและจ าเปนเทานน หากมบทบญญตทยาวและมรายละเอยดมากเกนไปจะท าใหการตความยากมากขน ส าหรบรายละเอยดปลกยอยของการปกครองประเทศนน ควรเปนหนาทขององคกรฝายนตบญญตจะออกกฎหมายธรรมดาออกมา มใชเรองทควรบญญตไวในรฐธรรมนญ

ภาพ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม

- 36 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

3. สถาบนนตบญญต บรหาร และตลาการ

2.3.5 ควรมก าหนดวธการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ เพราะรฐธรรมนญทดตองมความยดหยนเหมาะสมกบกาลสมย การมวธการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญตามกฎหมายนน เพอใหเหมาะสมกบเน อหาและสภาพสงคมทมการพฒนาและเพอปองกนการลมลางหรอแกไขรฐธรรมนญโดยการใชก าลง

ส าหรบหลกการในการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญนน ตองไมงายและไมยากจนจนเกนไป เพราะจะท าใหรฐธรรมนญไมไดรบความเคารพจากประชาชนเทาทควร และตองสามารถจดท าไดโดยความตองการของประชาชน

2.4 สาเหตของการลมเลกรฐธรรมนญในประเทศไทย ปจจบนเรามรฐธรรมนญ 19 ฉบบ โดยเฉลยแลวรฐธรรมนญฉบบหนงมอายเพยง 4 ปเศษ ซงปญหา

การลมเลกรฐธรรมนญมหลากหลายประการดงน 2.4.1 การไมยอมรบเจตนารมณและหลกการของรฐธรรมนญ อนไดแกอ านาจในการบงคบใช

อนไดแก รฐธรรมนญ 2494, 2475 อาจมหลากหลายประเดน แตถาหากสงเกตจะเหนวาสวนใหญเกยวของกบการคงอยของอ านาจของตนเองและพวกพอง (เชน การก าหนดใหตองมวฒสภามาจากการแตงตงแทนการเลอกตงเพอใหอ านาจของกลมตนเอง เปนตน) ดงนนจากสาเหตดงกลาวกน ามาสการลมลางรฐธรรมนญเชนเดยวกน (รฐธรรมนญ 2550 กเชนเดยวกนทตองการเปลยนแปลงเนอหาบางสวนออกไป เชน จ านวนและทมาของวฒสภา, ทมาของ ส.ส. เปนตน)

2.4.2 การขาด “รฐธรรมนญนยม” เคยชนกบการใชอ านาจเดดขาด จดเรมตนของรฐธรรมนญ คอ กลมนายทหาร ซงสามารถทจะบรหารและจดการบานเมองไดอยางสะดวก (การใหอสระ เสรภาพแกประชาชน น ามาซงความหลากหลายและแตกตางจนยากทจะควบคม) ดงนนการใชอ านาจเบดเสรจยอมง ายตอการบรหารงาน ซงบางครงลกษณะดงกลาวกเหมาะสมในบางเหตการณ เชน เหตการณ 6 ตลาคม 2519 หรออาจจะเปน 19 กนยายน 2549 แตอยางไรกตาม หากมองประเดนเหลานแลวเหนดวย รฐธรรมนญกจะไมมพฒนาการไปในทางทควรจะเปน และสงผลใหขาดความศรทธาและเชอมนในรฐธรรมนญดงทเปนอย

จะเหนไดวา รฐธรรมนญตามหลกการแลว ถอไดวาเปนสงทส าคญทสดของรฐในระบอบประชาธปไตย เพราะไดก าหนดถงสทธหนาท โครงสราง รปแบบการปกครอง แตในความเปนจรงแลว รฐธรรมนญในประเทศไทยมไดมความส าคญดงทไดต งไว แตไดมการเปลยนแปลง ยกเลกบอยครง จนท าใหรฐธรรมนญของประเทศไทยเปนเพยงหลกการ แตไมมอ านาจในการบงคบใชจรงในทางปฏบต

อ ำนำจอธปไตย อนเปนอ านาจสงสดในการปกครองประเทศ ตามระบอบประชาธปไตย สามารถ

แบงแยกองคกรหรอฝายในการใชอ านาจไดดงน ฝายนตบญญต คอ องคกรทท าหนาทหลกในการออกกฎหมายและมอ านาจในการควบคมฝาย

บรหาร ไดแก “รฐสภา” ฝายบรหาร คอ องคกรทท าหนาทในการบรหารประเทศใหเปนไปตามแนวทางและความตองการ

ของประชาชนโดยภาพรวม ไดแก “รฐบาล”

- 37 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ฝายตลาการ คอ องคกรทท าหนาทในการพจารณาและพพากษา รวมทงเปนองคกรทท าหนาทแกไขปญหาความขดแยงโดยทวไป “ศาล”

สภานตบญญตหรอรฐสภา เปนหนงในอ านาจอธปไตย 3 ฝาย ในแตละประเทศมชอเรยกทแตกตางกน เชน องกฤษ, ไทย เรยกวา “Parliament” สหรฐอเมรกาเรยกวา “Congress” ญปนเรยกวา “Diet” โดยมลกษณะส าคญดงน

3.1 สถาบนนตบญญต 3.1.1 โครงสรางของสภานตบญญต สามารถแบงออกไดดงน

(1) ระบบสภาเดยว ประกอบไปดวยสภาเดยวท าหนาทในการผานรางกฎหมายหรองบประมาณ ดงนนขอดคอ มความรวดเรว มประสทธภาพ แตมขอเสยคอ อาจท าไดตามอ าเภอใจ จนขาดความรอบคอบ จนอาจเกดปญหาได ประเทศทมเพยงสภาเดยวมกจะเปนประเทศทปกครองในระบบสงคมนยม

(2) ระบบสองสภา ประกอบไปดวย 2 สภา คอ สภาสง และสภาลาง ท าหนาทในการพจารณารางกฎหมายและงบประมาณ มลกษณะส าคญดงน

ก. สภาลาง โดยทวไปจะมาจากราษฎรโดยทวไป โดยใหประชาชนเปนผเลอกตงเขามา ดงนนโดยหลกการอ านาจหนาทส าคญ ๆ จงอยทสภาลาง (เพราะมาจากประชาชน) เชน การพจารณากฎหมายและงบประมาณ ประเทศไทยเรยกสภาลางวา “สภาผแทนราษฎร”

ข. สภาสง โดยทวไปจะมาจากการแตงตงหรอในบางครงกอาจมาจากการเลอกตง ท าหนาทในการพจารณากฎหมายทผานจากสภาลาง ดงนนสมาชกสภาสงโดยสวนใหญจงเปนบคคลผมความร ความสามารถและไดยอมรบจากประชาชนในภาพรวมและควรเปนตวแทนจากกลมตาง ๆ ในสงคม (สวนใหญมาจากการแตงตง)

ในประเทศไทยเปนระบบ 2 สภา แบงไดดงนสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) เปรยบไดกบสภาลาง มาจากการเลอกตงจากประชาชนผมสทธเลอกตง ตามรฐธรรมนญ 2550 ก าหนดใหม 480 คน (แบบแบงเขต 400 คน และแบบสดสวน จ านวน 80 คน) วฒสภา (ส.ว.) เปรยบไดกบสภาสง มาจากการแตงตงและการเลอกต ง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย 2550 ไดก าหนดใหมสมาชกวฒสภา จ านวน 150 คน

3.1.2 อ านาจหนาทของสภานตบญญตหรอรฐสภา (1) หนาทในการบญญตกฎหมาย ถอเปนหนาทหลกทส าคญของรฐสภา โดยทวไปสภาลาง

(สภาผแทนราษฎร) จะเปนผเสนอกฎหมาย และพจารณากฎหมายขนตน สวนสภาสง (วฒสภา) จะท าหนาทในการกลนกรองตรวจสอบ เพอใหรอบคอบกอนน าไปปฏบตหนาทตรวจสอบ ควบคม ถวงดลฝายบรหาร

นอกจากจะมหนาทในการบญญตกฎหมายแลว รฐสภาจะตองมหนาทในการตรวจสอบ ถวงดลการท างานของฝายบรหาร (รฐบาล) เพอตรวจสอบวาฝายบรหารท าหนาทตอบสนองตอประชาชนมากนอยเพยงใด มความโปรงและปราศจากการทจรตในต าแหนงหนาท ตามทไดสญญากบประชาชนหรอไม โดยรฐสภาอาจตรวจสอบไดหลายแบบ เชนการตงกระทถาม, การยนญตต, หรอการเปดอภปรายไมไววางใจคณะรฐมนตรหรอรฐมนตรเปนรายบคคล

(2) ท าหนาทเปนตวแทนของประชาชน สมาชกรฐสภามหนาทในการรบฟงความคดเหน ความเดอดรอน รวมทงรวบรวมขอมล ความตองการของประชาชนเพอน าเสนอใหรฐบาลทราบตอไป ดงนนหนาทดงกลาวจงเปนหนาทในฐานะเปนตวแทนของประชาชนในเขตพนททไดรบการเลอกตง โดยต าแหนงทส าคญของรปแบบรฐสภา คอ

- 38 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ก. สภาผแทนราษฎรคอ ประธานสภาผแทนราษฎร ข. วฒสภา มต าแหนงส าคญ คอ ประธานวฒสภา ค. ประธานรฐสภา คอ ประธานสภาผแทนราษฎรและ มรองประธานรฐสภา คอ ประธานวฒสภา

3.2 ฝายบรหาร (รฐบาล)

3.2.1 ฝายบรหาร หมายถง รฐบาล ซงมหนาทส าคญในการบงคบใชกฎหมายและท าหนาทบรหารประเทศ โดยมาจากความตองการของประชาชนผานการเลอกตง (พรรคการเมอง) ในประเทศไทยฝายบรหารไดแก “รฐบาล” หรอคณะรฐมนตร อนประกอบไปดวยนายกรฐมนตรและรฐมนตร รวมกนไมเกน 35 คน โดยมต าแหนงส าคญดงน

(1) นายกรฐมนตร ท าหนาทเปนหวหนาของรฐบาลรวมทงเปนผน าของประเทศ ในรฐธรรมนญป พ.ศ. 2550 ไดก าหนดใหนายกรฐมนตรตองเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) แตรฐมนตรอาจไมเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรกได อนเปนอสระของฝายรฐบาลในการคดสรรผมความรความสามารถเขามาบรหารประเทศในแตละดาน

(2) รฐมนตร ท าหนาทบรหารประเทศ โดยแยกไปตามกระทรวง โดยมาจากการแตงตงจากนายกรฐมนตร โดยทวไปแลวจะตองเปนบคคลทมความร ความสามารถในดานทตวเองท างานอย เพอบรหารตามแนวนโยบายทรฐบาลไดวางไว ซงอาจเปนไดทงสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอเปนบคคลภายนอกกได

(3) การทรฐมนตรมาจากการแตงตงของนายกรฐมนตร (นายกรฐมนตรเปนผเลอกทงจากส.ส.หรอภายนอก) เพอเปนไปตามแนวทางในการใหอสระในการบรหารประเทศ แตในความเปนจรงพบวา รฐมนตรโดยสวนใหญไมไดมความรความสามารถในดานทตนเองบรหารและรฐมนตรโดยสวนใหญแตงตงตาม “โควตา” ของพรรครวมรฐบาล ลกษณะดงกลาวน ามาซงปญหาในการบรหารประเทศ และเสถยรภาพในการบรหารงานของรฐบาล

3.2.2 อ านาจหนาทของสถาบนบรหาร

(1) อ านาจหนาทในการก าหนดและด าเนนนโยบายบรหารราชการแผนดน เปนอ านาจหนาทหลกในการบรหารประเทศ โดยเปนไปตามนโยบายทรฐบาลไดก าหนดไว เพอบรหารประเทศใหมการพฒนาหรอ

ภาพ รฐสภาไทย

- 39 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

4. พรรคการเมอง

แกไขปญหา (นโยบายดงกลาว มาจากการหาเสยงของพรรคการเมอง) อาจกลาวอกประการ คอ รฐบาลคอผทน านโยบายทตนเองไดก าหนดไวในการหาเสยง มาปฏบตใหเกดผลจรง

(2) อ านาจหนาทในการควบคมและสงการระบบราชการ ฝายบรหารมอ านาจหนาทในการควบคม และสงใหระบบราชการด าเนนนโยบายทรฐบาลไดก าหนดไวใหส าเรจลลวงไปดวยด เพอแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชน รวมทงสงเสรมใหประชาชนมคณภาพชวตดขน โดยมนายกรฐมนตร (ระบบรฐสภา) หรอประธานาธบด (ระบบประธานาธบด) ถอเปนผน าสงสดของระบบราชการ เปนผมอบหมายใหรฐมนตรเปนผมอ านาจสงสดในกระทรวงของฝายการเมอง โดยมปลดกระทรวงเปนหวหนาของขาราชการประจ า

(3) อ านาจหนาทในการเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป และกฎหมายอน ๆ เขาสสภา ฝายบรหารจ าเปนตองน าเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าปเขาสการพจารณาของสภา เพอใหสภาเหนชอบกอนทจะน างบประมาณดงกลาวไปใชจายตามแนวนโยบายทไดวางไว นอกจากนฝายบรหารยงมอ านาจในการเสนอกฎหมายอน ๆ ได เชน พระราชก าหนด, พระราชกฤษฎกา เพอใชในการบรหารประเทศ เปนตน

(4) อ านาจอน ๆ นอกจากนฝายบรหารยงมอ านาจในดานอน ๆ หลายประการ เชน ท าหนาทเปนตวแทนของรฐในการตดตอประสานงานระหวางรฐกบรฐ ท าหนาทบรหารเกยวของกบความมนคงของประเทศ เปนตน

3.3 ฝายตลาการ (ศาล) เปนองคกรทท าหนาทปองกนสทธและเสรภาพของประชาชน รวมทงเปนองคกรทท าหนาทในการจดการในเรองความขดแยงระหวางองคกรตาง ๆ ของรฐดวยเชนกนตามหลกการแบบประชาธปไตย องคกรฝายตลาการจะตองท าการแยกตวออกมาเปนอสระจากฝายบรหารและฝายนตบญญต ตามหลกการคานอ านาจ “Check and Balance” โดยองคกรส าคญคอ ศาล ซงอาจแบงไดเปน

(1) ศาลชนตน คอ ศาลในระดบลางทมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดทงทางแพงและอาญา กระจายตามจงหวดตาง ๆ (ศาลจงหวด) ในกรงเทพฯ อาจแบงเปนศาลแพง อาญา

(2) ศาลอทธรณ เปนศาลชนกลางเพอเปดโอกาสใหคความทไมพอใจในค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนเขาสการพจารณา (3) ศาลฎกา หรอศาลสงสดซงเปนศาลสดทายในการพจารณาพพากษา (นอกจากนยงมศาลช านญพเศษ)

4.1 ความหมายของพรรคการเมอง คอ คณะบคคลทรวมกนเปนองคการตามแนวความคดเหน

หรอหลกการบางอยางทเหนพองตองกน เพอก าหนดประเดนปญหาและคดเลอกบคคลเขารบสมครรบเลอกตงโดยมจดมงหมายทจะเขาไปควบคมด าเนนงานและวางนโยบายของรฐบาล (สพจน บญวเศษ,2549)

พรรคการเมอง (Political Party) ถอเปนสถาบนทางการเมองทมบทบาทส าคญในระบบการเมอง เพราะพรรคการเมองเปนองคกรขนาดใหญทประกอบดวยบคคลจ านวนมากทมภารกจทจะไปสจดมงหมายเดยวกน พรรคการเมองจงเปนสอกลางทจะเชอมโยงระหวางประชาชนกบรฐบาล โดยถอวาเปนแบบแผนใหมและเปนเครองมอทส าคญทจะชกน าใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมอง หนาทในการสรางความ

- 40 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เชอมโยงของพรรคการเมอง เปนปจจยส าคญทกอใหเกดเสถยรภาพทางการเมองซงยงคงมตวแปรอน ๆ อกเปนอนมาก แตสงทพรรคการเมองซงแสวงหาอ านาจทางการเมองจะตองกระท ากคอ การกอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยขนมา พรรคการเมองตองพยายามขยายผลประโยชนทพรรคเปนตวแทนอยใหกวางขวางออกไปและท าใหผลประโยชนเหลานกลมกลนกน

พรรคการเมองท าใหรฐบาลและประชาชนมความเชอมโยงกน พรรคการเมองจะเปนผใหการศกษา ค าแนะน า และกระตนผออกเสยงเลอกตง จะท าการตดตอกบผไมสสนใจการเมองอยางสม าเสมอ ชน าบคคลเหลานใหมความตระหนกและยอมรบนโยบายตาง ๆ โดยผานทางสอมวลชนและองคกรพรรคในทองถนจะท าการปลกระดมพลเมอง โดยเฉพาะอยางยงในชวงระยะเวลาของการเลอกตงดวยวธการตาง ๆ เพอใหพรรคไดรบคะแนนเสยงมากขน

4.2 องคประกอบของพรรคการเมอง พรรคการเมองเปนองคการทางการเมองทมการจดรปแบบ และการจดรปแบบนเปนเครองมอทแสดงใหเหนวาพรรคการเมองมความเขมแขงหรอออนแอ ซงสวนประกอบของพรรคการเมองประกอบดวย

4.2.1 การจดองคการของพรรค การรวมตวของพรรคเปนไปดวยความสมครใจ มลกษณะเปนองคการอยางหนง มส านกงานเปนศนยกลางการตดตอและประสานงาน มระเบยบและขอบงคบในการด าเนนกจการของพรรค มการแบงงานเปนสาขาตางๆและก าหนดการบงคบบญชาเปนสาย ตงแตสวนกลางไปยงสวนทองถน เชน หวหนาพรรค รองหวหนาพรรค เลขาธการพรรค โฆษกพรรค เปนตน

4.2.2 มอดมการณ พรรคการเมองตองมหลกการทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคมทเหนพองตองกนเปนแกนกลางยดเหนยวสมาชกในพรรค โดยอดมการณนจะตองเปนประโยชนแกสวนรวม ความแตกตางของอดมการณจะเปนลกษณะเฉพาะของพรรคการเมองแตละพรรค

4.2.3 นโยบายของพรรค พรรคการเมองตองมการศกษาสภาวะของประเทศ เสนอวธแกปญหาทเกดขน โดยพรรคจะรวบรวมเปนโครงการหรอนโยบายทงระยะสนและระยะยาว เสนอใหประชาชนพจารณาในฐานะเปนนโยบายพรรค

4.2.4 ระบบการเงนของพรรค เปนปจจยส าคญในการบรหารพรรค กระบวนการไดมาซงเงนสนบสนนทงจากภายนอก จากการอดหนนจากสมาชกหรอการหารายไดจากทางอนของพรรคนน ตองเปนไปอยางเปดเผย

4.2.5 จดประสงคหลกในการจดตงรฐบาล โดยพรรคการเมองทกพรรคยอมมจดมงหมายสงสดทจะไดรบเสยงสนบสนนมากพอทจะจดตงรฐบาล การเปนรฐบาลจงเปนเปาหมายสงสดของพรรคการเมอง เพราะรฐบาลจะมอ านาจในการบรหารประเทศตามนโยบายและแนวทางอดมการณของพรรคใหเปนผลส าเรจ

4.3 หนาทของพรรคการเมอง โดยทวไปพรรคการเมองมหนาททส าคญดงน

4.3.1 ใหการศกษาทางการเมองแกประชาชน เมอใชประชาชนไดมองเหนความส าคญของตนเองในฐานะเปนเจาของประเทศและเจาของอ านาจอธปไตย และมสวนรวมในทางการเมอง

4.3.2 สรรหาบคคลทมความรความสามารถในการเปนผแทนราษฎรในระบอบประชาธปไตย 4.3.3 ประสานประโยชนของกลมอทธพล และกลมผลประโยชนตาง ๆ

- 41 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

4.3.4 การระดมสรรพก าลงทางการเมอง พรรคการเมองจะท าหนาทเปนศนยพลงทางการเมอง เพราะเปนทรวมของกลมผลประโยชนตาง ๆ และประชาชนทมความคดสรางสรรคทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคมในแนวทางกวาง ๆ ทคลายคลงกนเพอหาโอกาสเปนรฐบาล

4.3.5 หนาทในฐานะเปนฝายคาน ในระบอบประชาธปไตย พรรคการเมองทมสมาชกไดรบเลอกตงนอย และไมสามารถจดตงรฐบาลได กจะท าหนาทเปนฝายคานฝายคานนนถอวาส าคญในระบอบประชาธปไตย

4.4 ระบบพรรคการเมอง แบงเปน 3 ระบบใหญ ๆ ไดดงน

4.4.1 ระบบพรรคเดยว (One Party System) หมายถง พรรคการเมองทมอ านาจอยางแทจรงพรรคเดยวภายในประเทศ หรอเปนพรรคทผกขาดในทางการเมองแตเพยงพรรคเดยว อาจแบงไดดงน

(1) มพรรคการเมองพรรคเดยวในรฐ และรฐธรรมนญก าหนดไวหามมใหมพรรคอน (2) มพรรคการเมองทไดรบเลอกเปนรฐบาลเพยงพรรคเดยว และไดรบความนยมจาก

ประชาชนมาโดยตลอดโดยอาจมพรรคการเมองอนอยบางแตไมมความเขมแขงทางการเมองและไมมบทบาทมากนก

4.4.2 ระบบสองพรรค (Two Party System) หมายถง การทประเทศหรอรฐมพรรคการเมองใหญ ๆ เพยงสองพรรคทมโอกาสเปนรฐบาลโดยเสยงของประชาชนในการเลอกตง จะท าใหมการผลดกนเปนรฐบาลแลวแตวาพรรคใดจะไดคะแนนเสยงมากกวา ระบบสองพรรคมลกษณะดงน (1) จะเกดในประเทศทมเสรภาพในทางการเมอง (2) ประชาชนสามารถทจะท างานรวมกน มระเบยบวนยพอทจะท าความตกลงประนประนอมในสงทแตกตางกนเลกนอย หลายประการใหมารวมกนได (3) ท าใหเกดทางเลอกทแนชด (4) ท าใหประชาชนรวาพรรคใดเปนผรบผดชอบในการด าเนนนโยบายในการปกครองประเทศในขณะ ใดขณะหนง (5) มตมหาชนสามารถแสดงออกไดอยางมประสทธภาพคอประชาชนสามารถแสดงความคดเหนดวยเสยงขางมากไดอยางแทจรง

4.4.3 ระบบหลายพรรค (Multi-Party System) ระบบหลายพรรคนอาจจะเกดขนกบประเทศซงประชาชนมเสรภาพมากหรอกบประเทศทประชาชนไมมความรความเขาใจเรองพรรคการเมอง ไมมพรรคใดมเสยงขางมากในสภาอยางแทจรงซงจะเปนผลเสยตอประเทศดงน (1) ไมมพรรคใดทจะเปนตวแทนของเสยงขางมากในประเทศ (2) ไมอาจทจะเอาอะไรมาเปนหลกเกณฑในการวางนโยบาย (3) ผวางนโยบายกประกอบดวยบคคลหลายกลม จงท าใหรฐบาลไมมเสถยรภาพ (4) รฐบาลจะตองเสยเวลาไปกบการประนประนอมระหวางกลมจนไมสามารถทจะวางนโยบาย และปฏบตตามนโยบายไดอยางเตมท (5) รฐบาลไมมความเปนปกแผนมนคง มโอกาสสลายตวไดงายในเมอเกดขดแยงภายในอยางรนแรง

- 42 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

5. กลมผลประโยชน

4.5 ลกษณะส าคญของพรรคการเมองไทย 4.5.1 ระบบ การทไมมพรรคการเมองใดไดเสยงจ านวนมากหรออยางเพยงพอสงผลใหจะตอง

อาศยจ านวนเสยงของพรรคการเมองขนาดเลกและกลางทงหลาย เพอฟอรมทมขนเปนรฐบาลลกษณะดงกลาวน ามาสการตอรองต าแหนงรฐมนตรของพรรคการเมองขนาดเลกตาง ๆ สงทตามมาคอการเมองไทยจงสนใจแตผลประโยชนทตนเองหรอพวกพองทจะไดรบเพยงเทานน โดยเฉพาะในทางการเมองพรรคการเมองขนาดเลกดงกลาวอาจยายขางไปสฝายคานหรอการไมลงมตไววางใจรฐบาล สงผลใหขาดเสถยรภาพในการท างาน เพราะจะตองเกดการเลอกตงบอยครง

4.5.2 โครงสราง พรรคการเมองไทยขาดโครงสรางหรอฐานรองรบจากประชาชน โดยสวนใหญโครงสรางจะอยทตวเมองหลวงเปนส าคญ แตทอยในเขตชนบทหรอภมภาคมนอยมาก ดงนนอาจกลาววาขาดการสนบสนนจากประชาชนในเขตพนทตาง ๆ อยางแทจรง

4.5.3 อดมการณ พรรคการเมองในประเทศไทยเปนพรรคการเมองทขาดอดมการณทางการเมองเปนหลก แตจะเกดจากการรวมตวกนของสมาชกเพอท าการเลอกตงเปนส าคญ

4.5.4 จ านวน พรรคการเมองในประเทศไทยมจ านวนมาก อาจมไดถง 30 – 50 พรรคในการเลอกตงครงหนง ๆ โดยมสาเหตมาจากคนไทยขาดการประนประนอม และมกยดถอความขดแยงในเรอนโยบายเปนเรองสวนตวและมลกษณะของอ านาจนยม

5.1 ความหมายของกลมผลประโยชน คอ การรวมตวกนของผมผลประโยชนรวมกน เนองจากใน

สงคมปจจบนมความซบซอนหลากหลายมากกวาสงคมดงเดมมาก เกดอาชพหลายอาชพ เกดต าแหนง หนาท ความรบผดชอบ บทบาท สถานภาพทแตกตางกน คนทมความหลากหลายในสงคมเหลานจงเขามารวมตวกน โดยอาจจะรวมตวกนเพอสรางความมนคงในอาชพการงาน เพอรกษาและเสาะหาผลประโยชนทางเศรษฐกจหรอการเมองกได การรวมตวกนของผทเหนผลประโยชนรวมกนน เปนทมาของการเกดกลมทางสงคม

นอกจากน David B. Truman ไดกลาววา กลมผลประโยชนมลกษณะแตกตางไปจากกลมโดยทวไป ตรงทการเขารวมกนของสมาชกภายในกลมไมไดเปนไปเพอใหไดมาซงสงทเปนจดหมายหรอผลประโยชนของกลมเทานน แตตองมทศนคตรวมกนดวย ประกอบดวย

5.1.1 ตองมทศนคตรวมกน ผลประโยชนรวมกน จากการประนประนอมตอรองภายใตกตกาทยอมรบของกลม

5.1.2 ตองมการจดตงองคการอยางถาวร เชน มกรรมการบรหาร ระเบยบ กฎเกณฑในการคดเลอกผน า สมาชก เปนตน

5.1.3 ตองมปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลมและระหวางกลม 5.1.4 ตองมกจกรรมรวมกนอยางตอเนอง ดร. สขม นวลสกล ไดใหความหมายวา คอ กลมบคคลทรวมกนเพราะมอาชพ หรอจดประสงค

อยางเดยวกน และตองการทจะใหนโยบายของรฐสนองความตองการของกลมคน การรวมกนของกลมผลประโยชนคลายคลงกบการรวมกนเปนพรรคการเมอง แตแตกตางกนทพรรคการเมองตองการเปนรฐบาล

- 43 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เพอก าหนดนโยบายเอง สวนกลมผลประโยชนไมตองการเปนรฐบาล แตตองการใหรฐบาลมนโยบายสอดคลองกบความตองการของกลม

โดยสรปแลวกลมผลประโยชน คอ กลมบคคลทมความสนใจหรอมผลประโยชนรวมกน มปฏสมพนธกนโดยความสมครใจ และพยายามกระท าการเพอใหผมอ านาจในการตดสนใจทางการเมอง กระท าหรอไมกระท าการอนใด ใหสอดคลองกบผลประโยชนของกลมตน แตในขณะเดยวกนกปฏเสธทจะรบผดชอบโดยตรงทจะปกครองประเทศ

5.2 บทบาทของกลมผลประโยชน ทเกดขนในกระบวนการทางการเมองการปกครองมลกษณะดงน

5.2.1 ท าใหนโยบายของชาตเปนของประชาชนอยางแทจรง การเรยกรองของกลมผลประโยชนและการประนประนอมของกลมผลประโยชนระหวางกน เพอใหนโยบายของรฐเปนสงทเกดขนจากการเจรจาตอรองระหวางกลมตาง ๆ เหลาน ในการสอสารกบสมาชกในกลมท าใหชาตไดผลประโยชนใหมซงเปนของทกคนรวมกน

5.2.2 กลมผลประโยชนพยายามมอทธพลในทางการเมอง ไมวาจะเปนเจาหนาทรฐ สมาชกสภา รฐบาล และฝายตลาการโดยผานการเลอกตงและผานพรรคการเมองทมอทธพลในสภา

5.2.3 พยายามเขาถงองคกรทก าหนดนโยบายของชาต โดยใชโอกาสทรฐบาลอาจจะเออใหในชวงเวลาใดเวลาหนง และสรางอทธพลตอการก าหนดนโยบายของรฐ เชน การยนขอเรยกรอง การชมนมประทวง เปนตน เพราะการก าหนดนโยบายของรฐในระบอบประชาธปไตย จะตองพจารณาถงผลประโยชนของประชาชนดวย เพราะฉะนนกลมผลประโยชนจงมอทธพลตอการก าหนดนโยบายของรฐมากกวาปจเจกบคคล

5.2.4 ตดตามและประเมนผลงานบทบาทของรฐบาล โดยมเปาหมายเพอตองการจ ากดอ านาจรฐบาล และใหรฐบาลสนบสนนวตถประสงคของกลม

5.2.5 สรางอทธพลตอสมาชกสภานตบญญตใหด าเนนตามกฎหมาย ไปในทศทางตามทกลมของตนตองการ ซงอาจเปนไปเพอใหออกกฎหมายหรอระงบกฎหมายกได วธสรางอทธพลตอสมาชกรฐสภาทนยมคอการ Lobby

5.3 ประเภทของกลมผลประโยชน

5.3.1 แบงตามลกษณะของกลม (1) กลมทางการเมอง ไดแก สมาคมทางการเมอง, ชมรมทางการเมอง (2) กลมทางเศรษฐกจ ไดแก สหกรณ, หางหนสวนจ ากด, บรษท, สมาพนธหรอสมาคม

สหภาพแรงงาน เปนตน (3) กลมทางสงคม ไดแก มลนธ องคการทางศาสนา สมาคมหรอสโมสร เปนตน

5.3.2 แบงตามการรองรบของกฎหมาย (1) กลมทเปนทางการ ไดแก การทมกฎหมายรฐรบรองฐานะของกลม เชน สหกรณ บรษท

สมาคม หรอสโมสร (2) กลมทไมเปนทางการ ไดแก กลมทรวมตวกนขนโดยไมมกฎหมายของรฐยอมรบรองฐานะ

ของกลม เชน การรวมตวกนของบคคลทวไป การพกผอนหยอนใจ

- 44 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

นอกจากน Almond and Powell แบงประเภทกลมผลประโยชนออกเปน 4 ประเภท คอ (1) กลมผลประโยชนทเปนสถาบน เชน บรษท กลมธรกจ กองทพ ขาราชการ (2) กลมผลประโยชนทมการจดตง เชน สหภาพแรงงาน สมาคมพอคา หอการคา (3) กลมผลประโยชนทไมมการจดตง ไมมการรวมตวกนในรปแบบเปนทางการ เชน กลมชนชน

กลมเครอญาต (4) กลมผลประโยชนท ไรบรรทดฐาน รวมตวกนเมอเกดวกฤตรายแรง เชน กลม

ผกอความไมสงบ กลมผประทวงเปนตน

5.4 ลกษณะกลมประโยชนในประเทศไทย โดยทวไปจะอยในรปแบบของกลม สมาคม โดยไมยงเกยวหรอแสดงบทบาททางการเมอง เนองจากสาเหตทางวฒนธรรม เศรษฐกจ สงคมทไมสงเสรมใหคนไทยรวมกลมกน ประกอบกบมกฎหมายมกจะมขอหามในการรวมกลม สมาคม ทมกจกรรมเกยวของกบทางการเมอง จงท าใหกลมผลประโยชนไมมการพฒนาไปสสถาบนทเขมแขง ลกษณะส าคญของกลมผลประโยชนของไทย คอ

(1) ยกยองผมอ านาจบารม ผมชอเสยงเขามาเปนผน ากลม อนมาจากระบบอปถมภในสงคมไทย

(2) ขาดเอกภาพ เนองจากความขดแยงภายในกลม ท าใหกลมไมมศกยภาพเพยงพอในการแสดงอทธพลของกลม

(3) อ านาจเดดขาดในการตดสนใจหรอการก าหนดนโยบายอยทผมอ านาจเพยงกลมเดยว โดยสรปแลว กลมผลประโยชนในประเทศไทยนน สมาชกสวนใหญไมมบทบาทแตอยางใด

ดงนนกลมผลประโยชนจงเปนของกลมคนเพยงไมกคน กลมผลประโยชนของไทยมกจะเปนกลมทถกจดตงขนมาโดยกลมคนเลกๆ และแสวงหาสมาชกเพอรองรบความชอบธรรม ใหดเปนกลมผลประโยชนทมสมาชกมาก ทงทความจรงแลวสมาชกไมมความเขาใจหรอส านกในความเปนกลมแตอยางใดและสมาชกไมมบทบาท รวมทงผลประโยชนทแทจรงของกลมนนเปนเพยงผลประโยชนของสมาชกระดบผน าเพยงไมกคน ดงนนกลมผลประโยชนของไทยจงยงไมมความเปนสถาบนท เขมแขงเพยงพอ

- 45 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 3

1. สถาบนทางการเมองใดบางทเปนผใช “อ านาจอธปไตย” อยางเปนรปธรรมแทนประชาชน จงอธบายมาพอสงเขป

2. โครงสรางของสภานตบญญตในประเทศไทยมลกษณะอยางไร จงอธบาย 3. พรรคการเมองมความส าคญอยางไรตอการเปนตวแทนของประชาชนในการรกษาผลประโยชน

สวนรวม 4. กลมผลประโยชน มความส าคญอยางไรตอระบบการเมอง 5. บทบาทของกลมผลประโยชนในการเมองไทยมลกษณะอยางไร

- 46 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 3

เสกสรร ประเสรฐกล. การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร :อมรนทร,2548. วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน. คมอพลเมองยคใหม. นนทบร : เอ.พ.กราฟค ดไซน และการพมพ,

2552. มงคล สงปรางค. ความชอบธรรมทางการเมองของระบอบทกษณ. การคนควาอสระ ร.ม. (การเมองและ

การปกครอง) เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. ลขต ธระเวคน. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549. ธเนศวร เจรญเมอง. รฐศาสตรทยงมลมหายใจ. กรงเทพมหานคร : พราบ, 2537. ธเนศวร เจรญเมอง. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. ณชชาภทร อนตรงจตร. รฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. บฆอร ยหมะ. ความรเบองตนทางรฐศาสตร. สงขลา : สามลดา, 2550. สนธ เตชานนท. พนฐานทางรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550. สพจน บญวเศษ. หลกรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : เอม.ท.เพรส, 2537.

- 47 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4 การเลอกตง

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายและลกษณะของการเลอกตง 2. หลกเกณฑการเลอกตงแบบประชาธปไตย 3. ประเภทและสทธในการเลอกตง 4. เขตในการเลอกตง วตถประสงคประจ าบท 1. เพอใหเขาใจถงความหมายและความส าคญของการเลอกตง 2. เพอใหเขาใจถงหลกเกณฑการเลอกตงแบบประชาธปไตย 3. เพอใหเขาใจถงประเภทและสทธในการเลอกตงและเขตในการเลอกตง สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 48 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

บทท 4 การเลอกตง

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ใหความหมายค าวาการเลอกตง หมายถง การเลอก

บคคลเพอเปนตวแทนตนในกรณตาง ๆ ตามทกฎหมายก าหนด เชน การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร การเลอกตงสมาชกสภาเทศบาล เปนตน

วสทธ โพธแทน ใหความหมาย การเลอกตง วาการทบคคลไดเลอกบคคลหนงหรอบคคลจ านวนหนงจากหลาย ๆ คน หรอเลอกจากบญชรายชอผเขาสมครรบเลอกตงบญชหนง หรอบญชจ านวนหนงจากบญชรายชอหลาย ๆ บญชเพอใหไปกระท าการอนหนงอนใดแทนตน

Devid Butler ใหความหมาย การเลอกตง วาเปนรปแบบหนงของการมสวนรวมทเปดโอกาสใหแกสามญชนโดยทวไปและการมสทธทจะมสวนรวมทว ๆ ไปในกจการสาธารณะ การเลอกตงครงนไดกลายเปนสญลกษณอยางหนงทแสดงใหเหนถงความเปนพลเมอง

พรศกด ผองแผว ใหความหมาย การเลอกตง วาเปนกจกรรมทส าคญยงในกระบวนการทางการเมองและการปกครอง เพราะการเลอกตงเปนการแสดงออกซงเจตจ านงของประชาชนในการปกครองประเทศ เจตจ านงดงกลาวปรากฏอยในลกษณะของการเรยกรอง (Demand) หรอสนบสนน (support) ตอการตดสนใจทงหลายในระบบการเมอง

พมลจรรย นามวฒน ใหความหมาย การเลอกตง วาการทประชาชนมสวนรวมทางการเมองโดยการออกเสยงลงคะแนนตามความเหนของตนเองโดยอสระวาจะเลอกผใดเปนผแทนของตนเขาไปใชอ านาจอธปไตยบรหารกจการของประเทศ ผทจะไดรบการเลอกตงนนจะเปนผสมครใจเสนอตวเขามาใหประชาชนเลอกและผทไดรบเลอกดวยคะแนนเสยงสวนใหญจะเปนผทไดรบมอบหมายจากประชาชนใหเขารวมเปนคณะบคคลด าเนนการบรหารและปกครอง

ในทน การเลอกตง วาเปนกจกรรมทางการเมองทประชาชนผเปนเจาของอ านาจอธปไตยไดมสวนรวมทางการเมอง (participation) อนเปนกลไกทแสดงออกซงเจตจ านงของประชาชนทเรยกรองหรอสนบสนนใหมการกระท าหรอละเวนการกระท าอยางใดอยางหนงในทางการเมองหรอการตดสนใจในโยบายสาธารณะทจะมผลกระทบตอประชาชน โดยประชาชนทวไปเลอกผแทนหรอพรรคการเมองทมอดมการณนโยบาย และวสยทศนทสอดคลองกบตน ดวยความคาดหวงวาผแทนหรอพรรคการเมองทตนเลอกใหไปใชอ านาจอธปไตยแทนตนนน จะน าอดมการณและนโยบายในการบรหารประเทศ และท าหนาทพทกษผลประโยชนของตนเอง การเลอกตงจงเปนกระบวนการแสวงหาทางเลอกในการเมองปกครองของประชาชนนนเอง

กลาวโดยภาพรวม การเลอกตงเปนกระบวนการทางการเมองอยางหนงซงหมายถงกจกรรมทางการเมองทแสดงออกถงการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนผเปนเจาของอ านาจอธปไตย ดวยการไปออกเสยงเลอกตงผแทนของตนเพอท าหนาทในรฐบาลเปนกลไกแสดงออกซงเจตจ านงของประชาชนทเรยกรอง และ

1. ความหมายของการเลอกตง

ภาพ ตวอยางบตรเลอกตง

- 49 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

สนบสนนใหมการปฏบตจดท า หรอละเวนการกระท าอยางใดอยางหนงในทางการเมอง และการตดสนใจในนโยบายสาธารณะทจะมผลกระทบตอประชาชน การทประชาชนเลอกผแทน หรอกลมทางการเมองหรอพรรคการเมองทมอดมการณ และนโยบายทสอดคลองกบความตองการของตน กเพราะประชาชนเชอวาผแทนทตนเลอกไปใชอ านาจอธปไตยนนจะใชอดมการณทประกาศเปนแนวทางในการน านโยบายไปปฏบต และบรหารรฐกจในท านองเดยวกนเพอเปนการพทกษผลประโยชนของตนเอง ประชาชนไมเลอกผแทนทมอดมการณ และนโยบายทเปนกจกรรมทประชาชนแสวงหาทางเลอกในการปกครองและบ าบดความตองการของตนเองเชนการเลอกรฐบาลทมอดมการณและนโยบายอนรกษนยมหรอรฐบาลทมอดมการณและนโยบายกาวหนาตามแนวทางสงคมประชาธปไตย หรอเสรประชาธปไตย หรอเสรนยม เปนตน ดงนนการตดสนใจเลอกผสมครรบเลอกตงทสงกดในกลมอดมการณหรอพรรคการเมองหนงนนเทากบวาประชาชนไดมอบอ านาจอธปไตยของตนใหผทตนเลอก และใหความชอบธรรมแกผทตนเลอกในอนทจะใชอ านาจการปกครองใหหวงเวลาทก าหนดไว การเลอกตงมความเกยวพนอยางใกลชดกบสทธ สทธนนเปนแนวความคดทส าคญในทางรฐศาสตรกลาวคอ เมอมนษยเกดมายอมมสทธตามธรรมชาตตดตวมาดวย สทธตามธรรมชาตทส าคญประการหนงคอสทธทจะไดรบความปลอดภยในชวตและทรพยสน สทธทจะแสวงหาความสะดวกสบายหรอสทธทจะด ารงชวตตามธรรมชาตบางสวน คอสทธทจะกระท าการใด ๆ ไดตามอ าเภอใจและยอมตนอยภายใตรฐบาลหรอการปกครองทตนได ตดสนใจเลอกแลว ดงนนสทธใน การเลอกรฐบาลผปกครองจงเปนสทธตามธรรมชาตทตดตวบคคลในฐานะทเปนสวนหนงของรฐในอารยประเทศไดใหการรบรองวาการใชสทธเลอกตงเปนเจตจ านงของประชาชนทใหไดมาซงรฐบาลทชอบธรรม ดงปรากฏในปฎญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน 21 (1) วา “เจตจ ำนงของประชำชนยอมเปนมลฐำนแหงอ ำนำจรฐบำลของผปกครอง เจตจ ำนงดงกลำวตองแสดงออกโดยกำรเลอกตงอนสจรต” การเลอกตงจะมความหมาย และถอวาเปนฐานทมาความชอบธรรมในอ านาจของ รฐบาลและผปกครองนนจะตองมลกษณะตามหลกเกณฑทไดรบการยอมรบเปนสากล ดงตอไปน

กระบวนการเลอกตงทถอวาเปนการเลอกตงในแนวทางแบบประชาธปไตยนน จ าเปนตองมลกษณะส าคญ 5 ประการดงตอไปน

1. การเลอกตงทเปนอสระเสร (Free Election) หมายถง การแสดงเจตนารมณในการเลอกตงจะตองเปนไปอยางอสรเสรปราศจาการบบบงคบขมข

ดวยประการใด ๆ ไมวาจะเปนการใหอามสสนจางหรอการใหอทธพลบบบงคบ โดยมรากฐานมาจากความเชอทวา สทธในการมสวนรวมใชอ านาจอธปไตยนนเปนของประชาชนทกคน ซงการไดมาซงสทธดงกลาวเปนผลของการตอสและววฒนาการทางประวตศาสตรการเมองอนยาวนาน ในเมอประชาชนเปนผทรงสทธกยอมขนอยกบการวนจฉยของประชาชนเองวาตนเองตองการจะใชสทธของตนมากนอยเพยงใด

การใชสทธออกเสยงเลอกตงของประชาชน ตองเปนไปดวยความบรสทธและสมครใจ ผใดจะมาชกจง กดข บงคบหรอใชอทธพลกดดนใหผหนงผใดเลอกหรอไมเลอกผใดจะกระท ามได ทงนนผมสทธเลอกตงยอมสามารถใชดลยพนจของตนเพอทจะเลอกหรอไมเลอกผหนงผใดกยอมท าได องคการของรฐจงไมควรแทรกแซง

2. หลกเกณฑการเลอกตงทเปนประชาธปไตย

- 50 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

หรอสงการใหประชาชนตองท าการอยางหนงอยางใด ความเปนอสระแหงการเลอกตงนยงรวมความไปถงการทประชาชนมโอกาสทจะเลอกบคคลหรอพรรคการเมองตามใจชอบอกดวย แนวคดการไปใชสทธเลอกตง สามารถแบงออกเปน 2 แนวทาง ไดแก

1) การเลอกตงควรเปนสทธ โดยถอหลกวาบคคลควรจะมอสระอยางเตมทในการทจะใชสทธหรอไมใชสทธในการเลอกตงและมอสระทจะเลอกหรอไมเลอกใครกได หมายความวาผใดจะไปใชสทธเลอกตงหรอไมไปกเปนสทธเฉพาะบคคล มกจะพบเหนในกลมประเทศทมการพฒนาทางดานประชาธปไตยสง

2) การเลอกตงเปนหนาท โดยถอหลกวาประชาชนทกคนมหนาทในการไปออกเสยงเลอกตง ฉะนนประชาชนจงถกบงคบใหไปใชสทธเลอกตง หากผใดจะละเมดหนาทนนจะถอวามความผด ประเทศทถอหลกนเชอวาการบงคบคนไปใชสทธยอมไมขดกบหลกอสระในการเลอกตง เนองจากบงคบใหไปใชสทธเทานน แตมไดบงคบวาจะตองเลอกผหนงผใดโดยเฉพาะ ประเทศทบงคบใหประชาชนมหนาทในการออกเสยงเลอกตงเชน ออสเตรเลย อารเจนตนา ออสเตรย เบลเยยม ลกเซมเบอร เมกซโก อตาล และประเทศไทย เปนตน ซงจดประสงคของการก าหนดใหการออกเสยงเลอกตงเปนหนาทของประชาชน มดงน

1.1 เพอใหการศกษาทางการเมองแกประชาชนการบงคบใหประชาชนไปเลอกตง กเพอเปนการฝกฝนใหเขาใจในการปกครองระบอบประชาธปไตย ในทางปฏบตและท าใหประชาชนมความรบผดชอบทางการเมองมากขน

1.2 ใหประชาชนมความสนใจเรองการเลอกตง กรณประเทศไทยถอการเลอกตงเปน สทธ มาตงแตการเลอกตงครงแรก (พ.ศ. 2476) ผลการเลอกตงปรากฏวาประชาชนไปใชสทธเลอกตงกนนอยมาก ไมมความตนตวทางการเมองกลายเปนปญหาของระบอบประชาธปไตยทยาวนานและตอเนอง ผแทนราษฎรทไดรบเลอกตงจงมลกษณะเปนผแทนของคนสวนนอย

1.3 เพอใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองมากขน การปกครองระบอบประชาธปไตยเปนการปกครองทถอหลกการปกครองดวยเสยงขางมาก (Majority Rule, Minority Right) ฉะนนเพอใหเกดหลกการปกครองดวยเสยงขางมากจงตองบงคบใหประชาชนไปใชสทธเลอกตง โดยเฉพาะในประเทศทประชาชนไมคอยมจตส านกทางการเมอง

1.4 เปนหนาทของประชาชน (Civil Duty)ตามหลกการเลอกตงทถอหลก หนาท นน มความเชอวาเปนหนาทของพลเมองด ทกคนทจะตองไปเลอกตง การเลอกตงเปรยบเสมอนเปนหนาทของประชาชนเชนเดยวกบหนาทอน ๆ เชน หนาทการรบราชการทหาร การเสยภาษ การศกษา ฯลฯ นนเอง การบงคบใหประชาชนไปใชสทธเลอกตงตองมกฎหมายก าหนดโทษไวส าหรบผทไมไปใชสทธเลอกตง การก าหนดโทษมตงแตการวากลาวตกเตอน การประกาศรายชอผทไมไปใชสทธใหสาธารณชนไดรบทราบ การเพกถอนสทธเลอกตงตามระยะเวลาทก าหนดและการปรบ เปนตน

2. การเลอกตงตามก าหนดเวลา (Periodic Election) หมายถง การจดใหมการเลอกตงตามก าหนดระยะเวลา เชน 3 ป 4 ป 5 ป ทงนเพอใหประชาชนม

โอกาสตรวจสอบการปฏบต หนาทของผปกครองวาไดหรอไมได ปฏบตไปตามเจตนารมณของประชาชนซงเปนเงอนไขส าคญในการพจารณาความชอบธรรมในการใชอ านาจของผปกครองและเปนเงอนไขเพอใหประชาชนมโอกาสสามารถเปลยนแปลงตวผปกครองไดโดยสนตวธ ผปกครองทใชอ านาจโดยชอบธรรมในระหวางทอยใน

- 51 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

อ านาจเมอครบวาระแลวกมโอกาสทจะไดรบความไววางใจจากประชาชนและไดรบเลอกเขามาใหม โดยมลกษณะทส าคญ คอ

1.1 ตองมการก าหนดระยะเวลาทแนนอน ของการด ารงต าแหนงของสมาชกสภาผแทนฯ เพอใหประชาชนสามารถตรวจสอบผแทนได

1.2 เมอการด ารงต าแหนงครบตามก าหนดระยะเวลากตองจดใหมการเลอกตงใหม 1.3 การก าหนดระยะเวลาไมควรจะสนหรอนานเกนไป

3. การเลอกตงอยางแทจรงและยตธรรม (Genuine Election) หมายถง การเลอกตงทบรสทธเปนไปตามตวบทกฎหมายและเจตนารมณของกฎหมาย ปราศจากการ

ครอบง าและเลหทางการเมอง ปราศจากการใชอทธพลทางการเมอง ทางเศรษฐกจ และสถานภาพทางสงคม เชน นกการเมองหรอขาราชการทอยในต าแหนงจะใชอ านาจหนาทของตนเพอใหไดมาซงคะแนนสนบสนน หรอใชอปกรณเครองใชของราชการในการหาเสยงไมได หรอผทมก าลงทางเศรษฐกจเขมแขงกวาใชเงนทองทมเทหาเสยง หรอซอคะแนนเสยงเพอตนเองหรอสนบสนนผสมครทตนสนบสนน นอนจากนการตอสแขงขนระหวางผสมครรบเลอกตง หรอพรรคการจะตองเปนไปอยางอสรเสรภายในขอบเขตของกฎหมาย และเจตนารมณของกฎหมายทมพนฐานอยบนความยตธรรมและความเสมอภาค โดยมลกษณะส าคญ คอ

1.1 ในการเลอกตง ตองมผสมครใหเลอกหลายคน 1.2 รฐตองยอมใหบคคลทมความคดเหนตางกนลงสมครแขงขนกนได (การเปดโอกาสกวาง)

4. การเลอกตงอยางทวถง (Universal Election) หมายถงใหสทธเลอกตงแกประชาชน ทวไปโดยไมมการกดกนหรอจ ากดสทธบคคลหนงบคคลใดเปน

พเศษเนองมาจากเพศ ผว สถานภาพทางเศรษฐกจ สงคม เงอนไขขอนกเนองมาจากเหตผลทวา เมออ านาจอธปไตยเปนของปวงชน ประชาชนยอมทรงไวซงสทธในการเลอกตงตวแทน มลกษณะส าคญดงน 1.1 รฐตองใหสทธเลอกตงแกประชาชนอยางทวถง โดยไมกดกนใหเลอก เพศ ผวพรรณชนวรรณะ หรอฐานะทางเศรษฐกจสงคม ของคนทแตกตางกน ชาย หญงยอมมสทธเทาเทยมกน 1.2 รฐตองอ านวยความสะดวกใหแกประชาชน ใหสามารถไปใชสทธเลอกตงไดอยาง ทวถง จดใหมหนวยเลอกตงมากมการประชาสมพนธ บางประเทศไดใหความสะดวกแกผเลอกตงหลายวธ เชน การลงคะแนนเสยงทางไปรษณย, การออกเสยงลวงหนา, การจดหนวยเลอกตงพเศษ

5. การเลอกตงอยางเสมอภาค (Equal Suffrage) หมายถงการมสทธในการเลอกตงของประชาชนมความส าคญและไดรบความยอมรบโดยเทาเทยมกน

ไมวาผเลอกตงนนจะมสถานภาพทางสงคม เศรษฐกจและการเมองอยางใด หลกการทใชเปนมาตรการในการใหความเสมอภาคกคอ การใหผมสทธออกเสยงเลอกตงคนหนง ๆ มคะแนนเสยงเพยงหนงคะแนน (One man, one vote) และคะแนนเสยงทกคะแนนมความส าคญเทาเทยมกน โดยมลกษณะส าคญ คอ

1.1 ทกคนตองมคะแนนเสยงเทากน ไมวาบคคลจะมชาต ชนชน ก าเนดหรอฐานนดรศกด แตกตางกน 1.2 น าหนกของคะแนนเสยงของแตละบคคลยอมเทากน การนบคะแนนเสยงของทกคนยอมเทากนเสมอ

- 52 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เพอใหทกคนมความเสมอภาคอยางแทจรง บางประเทศยดหลก One man one vote แตในทางปฏบต บางประเทศอาจมการแบงเขตเลอกตงทแตละเขตม ส.ส.ไดหลายคน เขตการเลอกตงทเลกม ส.ส.นอยยอมท าใหประชาชนในเขตนน มสทธเลอกตงนอยกวาเขตใหญ แตกถอวาประชาชนในแตละเขตตองมสทธเสมอภาคกน

การพจารณาแบงประเภทของการเลอกตงนนอาจใชหลกเกณฑตาง ๆ ไดหลายวธ เชน ลกษณะทมาของการจดการเลอกตง การก าหนดเขตการเลอกตง วธการคดคะแนน เปนตน แตในทนจะแบงประเภทของการเลอกตงโดยถอหลกเกณฑตามลกษณะทมาของการจดการการแบงประเภทของการเลอกตงตามทมาของการเลอกตงนนในทนขอแบงเปน 3 ประเภท

1. การเลอกตงทวไป (General – Election)

การเลอกตงทวไป หมายถง การเลอกตงทมสทธออกเสยงเลอกตงทวประเทศมาลงคะแนนเสยงพรอม ๆ กน การเลอกตงทวไปม 2 กรณ คอ ครบวาระทจะตองมการเลอกตง และยบสภาผแทนราษฎร ซงการเลอกตงทวไปนจะเปนเครองชวดกระแสความคดทางการเมองของประชาชนไดเปนอยางด ซงจะมากนอยเพยงใดขนอยกบระบบพรรคการเมองของประเทศนน ๆ อาทเชน ประเทศในระบบสองพรรคการเมอง การเลอกตงทวไปจะเปนกจกรรมทางการเมองทเปนเครองชวดวา ประชาชนยงคงสนบสนนรฐบาลเดมอกหรอไม ส าหรบประเทศทเปนระบบหลายพรรคการเมอง ลกษณะการจดตงรฐบาลเปนรฐบาลผสม ผลการเลอกตงทวไปไมอาจชวดไดชดเจนวา ประชาชนตองการรฐบาลเดมหรอรฐบาลใหมได เพราะการจดตงรฐบาลขนอยกบการรวบรวมเสยงขางมากของพรรคการเมองตาง ๆ หลงจากการเลอกตงไดหรอไม อยางไรกตาม การเลอกตงทวไปกยงเปนภาพสะทอนความคดเหนวฒนธรรมทางการเมอง และแนวโนมของกระแสความคดทางการเมองของประชาชนในประเทศหรอในเขตเลอกตงนน ๆ ไดเปนอยางด เชน ความแตกตางของจ านวน ผไปใชสทธเลอกตงในเขตเมองกบชนบทปรมาณและลกษณะการซอสทธ ขายเสยงในเขตเลอกตงตาง ๆ ความนยมพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงในเขตกรงเทพมหานครกบสวนภมภาคอน ๆ เปนตน

2. การเลอกตงซอม (By – election) ในกรณทผแทนขาดจากสมาชกภาพ เชน ตาย ลาออก หรอเพราะเหตอน ๆ กจะมการเลอกตงซอมให

ไดผแทนราษฎร การเลอกตงซอมนอาจจะมความส าคญไมเทากบการเลอกตงทวไป อยางไรกตาม การเลอกตงซอมในเขตการเลอกตงทประชาชนมความสนใจทางการเมองอยบางแลว การเลอกตงซอมกจะเปนเครองมอในการวดความนยมพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงหรอรฐบาลได

3. การเลอกตงซ า (Re Election)

หมายถงการเลอกตงทจดใหมขนในเขตเลอกตงใดเลอกตงหนงโดยเฉพาะ ซงอาจจะเกดจากการฟองรองตอศาลวามการเลอกตงโดยมชอบ เพอขอใหศาลสงใหมการเลอกตงใหมถาศาลมค าพพากษาวาเขตการเลอกตงใดมการเลอกตงทมชอบดวยกฎหมาย ศาลจะมค าสงใหการเลอกตงครงนนเปนโมฆะ และใหมการ

3. ประเภทและสทธของการเลอกตง

- 53 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

จดการเลอกตงใหมในระยะเวลาทศาลก าหนด ผแทนคนใดไดรบเลอกตงกอนศาลจะสงใหมการเลอกตงนนเปนโมฆะ จะพนจากต าแหนงตงแตวนทศาลสงใหการเลอกตงเปนโมฆะ แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนตอกจการตาง ๆ ทสมาชกสภาผแทนราษฎร ผนนได ปฏบตตามอ านาจหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎร

สทธในการเลอกตง ความส าคญของการใชสทธเลอกตงมเพยงใดและมความหมายแคไหนตอระบอบการ ปกครอง

ประเดนทตองน ามาพจารณากคอ หากเสรภาพในการออกเสยงลงคะแนนเลอกตงเปนเครองก าหนดทมาของขอบเขตและองคกรของอ านาจทางการเมองไดอยางแทแลว สทธในการเลอกตงนนกมความส าคญทางการเมอง แตถาการเลอกตงเปนไปในทางหลอกลวง เอารดเอาเปรยบ ผกขาดหรอยตธรรมแลว ความส าคญของสทธในการเลอกตงกหมดไป ประเทศทเปนประชาธปไตยจะใหสทธในการเลอกตงแกประชาชนอยางกวางขวางในสงคมเปด (Open Society) ดงเชนประเทศทปกครองโดยระบอบประชาธปไตย กมใชวาประชาชนทกคนจะมสทธออกเสยงเลอกตงได ผมสทธเลอกตงตองเปนประชาชนทมคณสมบตตามทกฎหมายก าหนด ซงจะมเสยงไดหนงเสยงแตละเสยงมความส าคญเทากน ความเทาเทยมกนของสทธในการออกเสยงเลอกตงเปนสงส าคญอยางยง ในระบอบประชาธปไตย ตรงกนขามในสงคมปด (Closed Society) ทมอ านาจทางการเมองใหสทธในการเลอกตงกจรงอย แตไดมการน าเอาวธการหลายอยางมาใชเพอจ ากดสทธในการออกเสยงเลอกตง จนท าใหระบบการเลอกตงไมมความหมาย โดยการใหพรรคการเมองทมอ านาจในประเทศเขาควบคมหรอใชอทธพลเหนอการเลอกตง ดงเชนสหภาพโซเวยตเปนชาตทมระบบการเลอกตงทมหลกเกณฑ มากมาย และผทจะมอ านาจบนดาลใหการเลอกตงเปนไปในทางใดทางหนงนนกคอ พรรคคอมมวนสต และต าแหนงตาง ๆ ในพรรคนน ประชาชนหรอมวลชนไมมโอกาสจะเขาควบคมโดยการเลอกตงได การเลอกตงในสงคมปดจงคงอยเพยงรปแบบหามความหมายทแทจรงแตอยางใดไม

สทธในการเลอกตงแบงเปน 2 ประเภท คอ สทธในการสมครรบเลอกตงและสทธในการออกเสยงเลอกตง

1. สทธในการสมครรบเลอกตง ผสมครรบเลอกตงตองมคณสมบตตามทก าหนด เชน เกยวกบอาย สญชาต ความร ถาเปนต าแหนง

ส าคญ เชน ต าแหนงประธานาธบดหรอต าแหนงตลาการ กมกจะก าหนดคณสมบตดงกลาวไวเปนพเศษ ในอดตไดก าหนดคณสมบตในทางทรพยสนเงนทองไวดวย แตในปจจบนไดยกเลกไปเพราะเหตวาขดกบหลกประชาธปไตย 2. สทธในการออกเสยงเลอกตง

การใหสทธในการออกเสยงเลอกตง ในแนวปฏบตแลวแมในประเทศทประชาธปไตยมรากฐานมนคง กยงไมอาจใหประชาชนทกคนในประเทศใชสทธนได บคคลหลายประเภทอาจจะตองถกจ ากดสทธในการออกเสยงเลอกตง เชน เยาวชน คนตางดาว ผทตองโทษจ าคก ผวกลจรต เปนตน ผทใชสทธออกเสยงเลอกตงตองมคณสมบตเปนพเศษ เชน สญชาต อาย ภมล าเนา ชอในทะเบยน เปนตน สวนทผทจะใชสทธออกเสยงเลอกตงตองมสญชาตของประเทศนน นบเปนสง จ าเปน เพราะผมสญชาตยอมมความผกพนเปนพเศษตอประเทศของตน คอ มความรกและความภกด ตลอดจนมภาระหนาททจะรบใชประเทศชาต เพราะฉะนนจงควรไดรบสทธพเศษทจะออกเสยงเลอกตง เพอจะมสวนในการก าหนดแนวนโยบายในการปกครองประเทศของตน

- 54 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

4. เขตเลอกตง

ประเดนทเปนปญหาส าหรบสทธในการออกเสยงเลอกตง คอ อาย บางประเทศถอวาอาย 18 ป เปนอายทเหมาะสมทบคคลมความสามารถบรบรณ แตบางประเทศก าหนดอาย ขนต าไวถง 25 ป วธการดงกลาวแสดงใหเหนถงความเชอถอเกยวกบอายขอหนงวา ถาอายสงกอาจจะมความคดทมความคดเปนผใหญตามอาย การมอายนอยกอาจจะมความเฉลยวฉลาดและมสตปญญาพอควรแกการตดสนใจในทางการเมองได สวนเรองภมล าเนาอยในเขตเลอกตงตามระยะเวลาทก าหนดกด หรอการทจะตองมชอในทะเบยนผมสทธออกเสยงเลอกตงกด กเพอความเปนระเบยบเรยบรอย และเพอใหบคคลดงกลาวอยในฐานะทควรจะทราบความเปนไปในการเลอกตง ผสมครรบเลอกตงนโยบายพรรคการเมอง ทงนเพราะเชอกนวาผทใชสทธเลอกตงไดถกตอง สวนการใชสทธในการออกเสยงเลอกตง ผท าการเลอกตงจะตองใชสทธของตนไดอยางอสรเสร ปราศจากการบบบงคบใด ๆ ทงสน

การใชสทธในการเลอกตงถอเปนการมสวนรวมในการปกครองหรอการบรหารประเทศทส าคญทสด การเลอกตงเปนกระบวนการสรรหาผปกครองหรอรฐบาลโดยสนตวธและก าหนดขอบเขตของอ านาจบรหาร ซงถอเปนสอกลางเชอมโยงความพอใจของประชาชนกบพฤตกรรมของรฐบาลนอกจากนนการไปใชสทธเลอกตงท าใหบคคลเกดความรสกวาตนเปนสวนหนงของสงคมของประเทศ มความเชอมน และศรทธาในความสามารถของตนเองและเพอนมนษยวาสามารถตดสนใจเลอกรฐบาล เลอกรปแบบการปกครอง วธด าเนนการปกครองระบบเศรษฐกจเพอประโยชนของตนเองได การเลอกตงจะน าไปสความพยายามของประชาชนทจะมอทธพลตอการตดสนใจและการกระท าของรฐบาล ปจจยตาง ๆ เหลาน จะชวยใหมบรณาการภายในระบบการเมองของชาต และระดมประชาชนเขารวมในระบบการเมองระบอบประชาธปไตยมากขนประเทศทมการปกครองระบอบประชาธปไตย ไมวาจะเปนรฐเดยว หรอสหพนธรฐ ไดเปดโอกาสใหประชาชนเขาไปมสวนรวม

เขตเลอกตง คอ เขตพนทในประเทศซงแบงขนเพอความสะดวกในการเลอกตงผแทนราษฎร การแบง

เขตเลอกตงจดโดยพจารณาลกษณะกายภาพของภมศาสตร และประชากรของประเทศเปนเกณฑในการจดการเลอกตง เพอใหผแทนทไดรบเลอกนนมความเปนตวแทนของประชาชนอยางยตธรรมทงดานจ านวนประชากรและเขตพนท การแบงเขตพนทและประชากรในการเลอกตงนนเปนความจ าเปนในการบรหารการเลอกตงใหเกดความยตธรรมตอประชาชนกลาวคอ สดสวนของประชากรเหมาะสมกบจ านวนผแทนทพงจะม ยตธรรมตอพรรคการเมองและผสมครรบเลอกตงเขตเลอกตงอาจมการก าหนดแบงออกไดเปน 2 รปแบบคอ

แบบรวมเขต (Multimember Constituency) หมายถง การก าหนดเขตการปกครองเปนเขตเลอกตง ผมสทธเลอกตงในแตละเขตมสทธออกเสยง

ลงคะแนนเลอกผแทนราษฎรไดตามจ านวนทก าหนดใหมไดในเขตนน ๆ แบบแบงเขต (Single-member Constituency) หมายถง การแบงเขตเลอกตงใหมผแทนราษฎรไดเพยงคนเดยว ประชาชนผมสทธออกเสยงเลอกตงแต

ละคนมสทธเลอกผสมครรบเลอกตงไดเพยงคนเดยว จากผสมครรบเลอกจ านวนหลายคน การแบงเขตพนทค านงถงจ านวนประชากรทใชเปนเกณฑส าหรบการใหมผแทนราษฎรได 1 คน ตามทก าหนดไวในรฐธรรมนญ

- 55 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ขอดของเขตเลอกตงแบบนคอเอออ านวยตอการสรางความสมพนธใกลชดระหวางผไดรบการเลอกตงและประชาชนทอยในเขตเลอกตงเพราะเขตเลอกตงมขนาดเลกกวา สวนขอเสยคอ อาจกอใหเกดปญหาขนเพราะถาถกน าไปใชเปนกลวธในการเอาชนะคแขงในการเลอกตง โดยพยายามก าหนดเขตเลอกตงใหครอบคลมพนททผสมครรบเลอกตงผหนงมคะแนนนยมมากทสดโดยตดสวนทเปนพนทซงเปนเขตคะแนนเสยงของผอนออกไปจากเขตเลอกตง

- 56 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 4 1. การเลอกตงมความหมายส าคญอยางไร 2. การเลอกตงทเปนประชาธปไตยมกลกษณะ จงอธบาย 3. การเลอกตงมกประเภท จงอธบายโดยละเอยด 4. การเลอกตงทเปนสทธและการเลอกตงทเปนหนาท มความแตกตางกนอยางไร จงอธบาย 5. เขตเลอกตงคออะไร สามารถแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง จงอธบาย

- 57 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 4 พรศกด ผองแผว, รฐศาสตร พฒนาการและแนวการศกษา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพศรอนนต, 2524. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, การเมองกบการปกครองของไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มหาจฬาลงกรราชวทยาลย, 2553. ลขต ธระเวคน. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549. สขม นวลสกล และวศษบ ทวเศรษฐ, การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพราค าแหง,

2541. สมบต ธ ารงธญวงศ, การเมอง: แนวความคดและการพฒนา. กรงเทพมหานคร: สนทรออฟเซท, 2537.

- 58 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 การบรหารราชการแผนดน

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายและความส าคญของการบรหารราชการแผนดน 2. ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง 3. ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค 4. ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน

วตถประสงคประจ าบท

1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายหลกการบรหารราชการไทยได 2. เพอใหนกศกษาสามารถวเคราะหหลกการบรหารราชการสวนกลาง, สวนภมภาคและสวนทองถน 3. น าความรทไดจากบทเรยนไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 59 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

บทท 5 การบรหารราชการแผนดน

ทกประเทศจะตองจดการเรองระเบยบการปกครอง การบรหารงานระหวางรฐกบประชาชน เพอใหเกดความสงบสขและความสะดวกใหแกประชาชน รฐจงออกกฎหมายในสวนของการปกครองเพอท าการบงคบกบประชาชน โดยมการก าหนดโครงสราง และอ านาจในทางการบรหารระหวางรฐกบประชาชนออกมาในรปแบบกฎหมายหรอนโยบายในการบรหารประเทศ ทว ทองสวาง (2546: 254) ไดใหนยามความหมายของค าวา การบรหารราชการแผนดน คอ การก าหนดนโยบายจดการปกครองประเทศในดานตาง ๆ เชน เศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครอง การตางประเทศ ใหไปในทศทางทเกดประโยชนสงสด ซงปฏบตตามนโยบายทก าหนดไวบงเกดผลจะเปนจรงไดนน ตองมการจดเตรยมความพรอมมารองรบ เกรยงศกด ราชโคตร (2552: 204) นยามค าวาการบรหารราชการแผนดน หมายถง การก าหนดนโยบายในการปกครองวา จะจดการปกครองประเทศในดานตาง ๆ ไดอยางไร ใชวธการใด จากนนมการก าหนดนโยบายในการปฏบต มการบงคบการใชนโยบายเปนไปตามกฎหมาย เพอใหนโยบายบงเกดผลทเปนจรง โดยทวไปหลกในการบรหารราชการแผนดน สามารถแบงออกได 2 แนวทาง คอ

1. หลกการรวมอ านาจปกครอง (Centralization) 2. หลกการกระจายอ านาจปกครอง (Decentralization)

1. หลกการรวมอ านาจปกครอง (Centralization) หมายถง หลกการจดระเบยบบรหารราชการแผนดนโดยรวมอ านาจในการปกครองไวใหแกหนวยการบรหารราชการสวนกลาง อนไดแก กระทรวง ทบวง กรม และมเจาหนาทของหนวยการบรหารราชการสวนกลาง โดยขนตอกนตามล าดบชนการบงคบบญชา ซงเปนผด าเนนการปกครองตลอดทวทงอาณาเขตของประเทศ มความหมายได 2 ทาง คอ 1. หลกการรวมอ านาจในทางการเมอง คอ การเปนรฐเดยว เนองจากตองมเอกภาพและความเปนปกแผนในการปกครอง ดงนนรฐเดยวจงตองรวมอ านาจในทางการเมอง (ศนยรวมอ านาจอธปไตย เอกภาพในการใชอ านาจ) เชน มสภานตบญญตแหงชาตเพยงแหงเดยว และมรฐบาลเดยว โดยทประชาชนทงชาตอยภายใตรฐธรรมนญและระบบกฎหมายเดยวกน อนแตกตางจากรฐรวม

2. หลกรวมอ านาจทางการปกครอง อนเปนหลกในการจดระเบยบบรหารราชการ คอ การจดระเบยบการปกครองโดยใหรฐแตผเดยวในการด าเนนการปกครองและจดท าบรการสาธารณะตาง ๆ โดยเจาหนาทหรอขาราชการสวนกลางตามการบงคบบญชา ลกษณะส าคญของหลกการรวมอ านาจการปกครอง

1. มการรวมก าลงทหารและก าลงต ารวจขนตอสวนกลางมความส าคญตอเอกภาพ และความรวดเรวในการสงการ รวมทงลดการเสยงตอการแตกแยกของรฐ

1. ความหมายและความส าคญของการบรหารราชการแผนดน

- 60 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2. มการรวมอ านาจในการวนจฉยสงการไวทสวนกลางอ านาจสงสดในการวนจฉยสงการทวประเทศ อยทศนยกลางของประเทศ

3. ความสมพนธระหวางเจาหนาทเปนไปตามระบบการบงคบบญชา อ านาจบงคบบญชา คอ การสงการรวมทงการแกไขเพกถอนการกระท าของเจาหนาทในองคกรโดยขนตอกนตามล าดบชน (Hierarchy) เจาหนาทผมต าแหนงสงกวามฐานะเปนผบงคบบญชา มอ านาจในการสงการ การลงโทษ และการใหคณความดตามล าดบชน

อยางไรกตาม ผลของการรวมอ านาจสงผลใหเกดปญหาไมวาจะเปน ไมสามารถด าเนนการไดผลดทวถงทกทองท, เกดความลาชาในการวนจฉยสงการ, ไมสอดคลองกบระบอบประชาธปไตย, ไมตอบสนองความตองการของแตละทองถนไดอยางแทจรง สงผลใหมการพฒนาการท างานของรฐใหตอบสนองกบประชาชนในแตละพนทใหมากขน โดยใช “หลกการแบงอ านาจปกครอง” (Deconcentration) ใหแกสวนภมภาค เพอเปนการแบงเบาภาระของสวนกลาง และสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดยงขน “หลกการแบงอ านาจปกครอง” (Deconcentration) คอ หลกการทราชการบรหารสวนกลาง มอบอ านาจวนจฉยสงการบางสวนใหแกเจาหนาทผแทนของราชการบรหารสวนกลาง ทสงไปประจ ายงเขตการปกครองตาง ๆ ของประเทศ (สงจากสวนกลาง เปนบคคลจากสวนกลางแตงตง) ดงนนหลกการแบงอ านาจการปกครอง จงเปนสวนหนงของหลกการรวมอ านาจการปกครอง ไมใช เปนการกระจายอ านาจการปกครอง โดยมลกษณะส าคญ ดงน

1. ตองมราชการบรหารสวนกลาง ซงเปนผใชอ านาจและท าการแบงอ านาจไปยงเขตอน ๆ (ภมภาค) 2. ตองมเจาหนาทอนเปนตวแทนของสวนกลาง (สวนกลางแตงตง โยกยาย และมอ านาจบงคบบญชา) 3. สวนกลางแบงอ านาจใหภมภาคด าเนนการเฉพาะบางเรองบางขนตอน

2. หลกการกระจายอ านาจปกครอง (Decentralization) คอ หลกการทสวนกลางมอบอ านาจการปกครองบางสวน เพอท าการจดบรการสาธารณะโดยมความอสระ และไมตองขนอยกบการบงคบบญชาของสวนกลาง เพยงแตอยในการควบคม โดยมลกษณะทส าคญดงน

1. การกระจายหนาทและอ านาจจากรฐบาลกลางไปสหนวยงานระดบรองลงไป 2. การทรฐบาลเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปกครองตนเอง โดยมอ านาจในการบงคบ

บญชาอยางเปนอสระ สวนกลางท าหนาทในการควบคม 3. การกระจายอ านาจบางสวนใหแกหนวยการปกครองทองถน เพอใหมอ านาจในการภายในเขตของตน

ดวยงบประมาณ เจาหนาทของตนเอง สวนกลางท าหนาทในการควบคม ไมไดเขาไปบงคบบญชา

ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 ไดก าหนดโครงสรางของการจดระเบยบราชการแผนดนหรอเรยกอกอยางวา หลกการบรหารราชการแผนดน ในการจดระเบยบบรหารราชการแผนดนของไทย ไดก าหนดใหมการจดระเบยบบรหารราชการแผนดนไทยแบงออกเปน 3 ประการคอ

1. การบรหารราชการสวนกลาง 2. การบรหารราชการสวนภมภาค 3. การบรหารราชการสวนทองถน

- 61 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

การบรหารราชการสวนกลาง ใชหลกการรวมอ านาจ คอใหอ านาจการบงคบบญชาและการวนจฉยสงการขนสงสดอยในสวนกลาง โดยแบงหนวยงานออกเปน กระทรวง ทบวง กรม หนวยงานเหลานปรกตจะตงอยในสวนกลาง คอกรงเทพมหานครอนเปนเมองหลวงและศนยกลางการบรหารราชการแผนดนของรฐบาลโดยทสวนกลางทมอ านาจในการบรหารเพอสนองความตองการของประชาชน จะมลกษณะการปกครองแบบรวมอ านาจ หรอมความหมายวา เปนการรวมอ านาจในการสงการ การก าหนดนโยบายการวางแผน การควบคมตรวจสอบ และการบรหารราชการส าคญ ๆ การจดระเบยบบรหารราชการสวนกลาง จดแบงออกไดดงน

1. ส านกนายกรฐมนตร 2. กระทรวง หรอทบวงทมฐานะเทยบเทา กระทรวง 3. ทบวง สงกดส านกนายกรฐมนตรหรอกระทรวง 4. กรม หรอสวนราชการทเรยกชออยางอนมฐานะเปนกรม ซงสงกดหรอไมสงกดส านก

นายกรฐมนตร กระทรวง หรอทบวง การจดตง ยบ ยกเลก หนวยงาน ตามขอ 1- 4 ดงกลาวน จะออกกฎหมายเปน พระราชบญญตและม

ฐานะเปนนตบคคล ตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ไดจดแบง กระทรวง และสวนราชการทมฐานะเปนกระทรวง รวม 20 หนวยงาน ไดแก

1. ส านกนายกรฐมนตร 11. กระทรวงมหาดไทย 2. กระทรวงกลาโหม 12. กระทรวงยตธรรม 3. กระทรวงการคลง 13. กระทรวงวฒนธรรม 4. กระทรวงตางประเทศ 14. กระทรวงวทยาศาสตรและ เทคโนโลย 5. กระทรวงการทองเทยวและกฬา 15. กระทรวงศกษาธการ 6. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย 16. กระทรวงสาธารณสข 7. กระทรวงคมนาคม 17. กระทรวงอตสาหกรรม 8. กระทรวงทรพยากรธรรมชามตและสงแวดลอม 18. กระทรวงเกษตรและสหกรณ 9. กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 19. กระทรวงพลงงาน 10. กระทรวงพาณชย 20. กระทรวงแรงงาน

ส านกนายกรฐมนตร มฐานะเปนกระทรวง อยภายใตการปกครองบงคบบญชาของนายกรฐมนตร เปรยบเสมอนเปนส านกงานในการบรหารราชการทวไปของนายกรฐมนตร และคณะรฐมนตร กจการเกยวกบการท างบประมาณแผนดนและราชการอน ตามทไดมกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจและหนาทของส านกนายกรฐมนตร หรอสวนราชการซงสงกดส านกนายกรฐมนตรหรอสวนราชการอน ๆ ซงมไดอยภายในอ านาจหนาทของกระทรวงใดกระทรวงหนงโดยเฉพาะ

2. การบรหารราชการสวนกลาง

- 62 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ส านกนายกรฐมนตรมนายกรฐมนตรเปนผบงคบบญชาขาราชการและก าหนดนโยบายของส านกนายกรฐมนตรใหสอดคลองกนนโยบายทคณะรฐมนตรก าหนดหรออนมตและรบผดชอบในการปฏบตราชการของส านกนายกรฐมนตร และจะใหมรองนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตรหรอทงรองนายกรฐมนตรและรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตรเปนผชวยสงและปฏบตกได

กระทรวง หมายถง สวนราชการทแบงออกเปนกลมขนาดใหญทสด รบผดชอบงานทก าหนดในพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม ซงท าหนาทจดท านโยบายและแผน ก ากบ เรงรด และตดตามนโยบาย และแผนการปฏบตราชการกระทรวง จะจดระเบยบบรหารราชการโดยอนมตคณะรฐมนตรเพอใหมส านกนโยบายและแผนเปนสวนราชการภายในขนตรงตอรฐมนตรวาการกระทรวง

กระทรวงหนง ๆ มรฐมนตรวาการกระทรวงเปนผบงคบบญชาขาราชการและก าหนดนโยบายของกระทรวงใหสอดคลองกบนโยบายทคณะรฐมนตรก าหนดหรออนมตและรบผดชอบในการปฏบตราชการของกระทรวง และจะใหมรฐมนตรชวยวาการกระทรวงเปนผชวยสงและปฏบตราชการกได ใหม ปลดกระทรวงมหนาทรบผดชอบควบคมราชการประจ าในกระทรวง เปนผบงคบบญชาขาราชการประจ าในกระทรวงจากรฐมนตร โดยมรองปลดกระทรวงหรอผชวยปลดกระทรวงเปนผชวยสงการและปฏบตราชการแทน การจดระเบยบราชการของกระทรวง ดงน

(1) ส านกงานเลขานการรฐมนตร (2) ส านกงานปลดกระทรวง (3) กรม หรอสวนราชการทเรยกชออยางอน เวนแตบางทบวงเหนวาไมมความจ าเปนจะไมแยกสวน

ราชการตงขนเปนกรมกได ทบวง เปนหนวยงานทเลกกวากระทรวง แตใหญกวา กรม ตามพ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน

พ.ศ. 2534 มาตรา 25 วาราชการสวนใดซงโดยสภาพและปรมาณของงานไมเหมาะสมทจะจดตงเปนกระทรวงหรอทบวง ซงเทยบเทากระทรวงจะจดตงเปนทบวงสงกดส านกนายกรฐมนตรหรอกระทรวงเพอใหมรฐมนตรวาการทบวงเปนผบงคบบญชาขาราชการและมรฐมนตรชวยวาการทบวงและมปลดทบวง ซงรบผดชอบในการปฏบตราชการของทบวงกไดและมอ านาจหนาทก าหนดไวในกฎหมายวาดวยการปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม การจดระเบยบราชการในทบวง มดงน

(1) ส านกเลขานการรฐมนตร (2) ส านกงานปลดทบวง กรม หมายถง เปนสวนราชการทอยในความรบผดชอบของกระทรวงหรออาจเปนสวนราชการอสระ

ไมสงกดกระทรวงหรอทบวงอยใตการบงคบบญชา ของนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรวาการทรวงคนใดคนหนงใหแบงสวนราชการดงน

(1) ส านกงานเลขานการกรม (2) กองหรอสวนราชการทมฐานะเทยบกอง เวนแตบางกรมเหนวาไมมความจ าเปนจะไมแยกสวน

ราชการตงขนเปนกองกได

- 63 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

กรมมอธบดเปนผบงคบบญชาขาราชการและรบผดชอบในการปฏบตราชการของกรม ใหเปนไปตามนโยบายแนวทางและแผนการปฏบตราชการของกระทรวง และในกรณทมกฎหมายอนก าหนดอ านาจหนาทของอธบดไวเปนการเฉพาะ การอ านาจและการปฏบตหนาทตามกฎหมายดงกลาวให ค านงถงนโยบายทคณะรฐมนตรก าหนดหรออนมตและแนวทางและแผนการปฏบตราชการของกระทรวง

ปจจบนมสวนราชการไมสงกดส านกนายกรฐมนตรและกระทรวงหรอทบวง ม 9 สวนราชการมฐานะเปนกรม คอ ส านกพระราชวง ส านกราชเลขาธการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ราชบณฑตยสถานส านกงานต ารวจแหงชาต อยภายใตการบงคบบญชาของนายกรฐมนตร ส านกงานปองกนและปราบปรามการฟอกเงนและส านกงานอยการสงสดอยภายใตการบงคบบญชาของรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม

การบรหารราชการสวนภมภาค หมายถง หนวยราชการของกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ ซงไดแบงแยกออกไปด าเนนการจดท าตามเขตการปกครอง โดยมเจาหนาทของทางราชการสวนกลาง ซงไดรบแตงตงออกไปประจ าตามเขตการปกครองตาง ๆ ในสวนภมภาคเพอบรหารราชการภายใตการบงคบบญชาของราชการสวนกลางโดยมการตดตอกนอยางใกลชดเพราะถอเปนเพยงการแบงอ านาจการปกครองออกมาจากการบรหารสวนกลาง การบรหารราชการสวนภมภาคเปนการบรหารราชการตามหลกการแบงอ านาจโดยสวนกลางแบงอ านาจในการบรหารราชการใหแกภมภาค อนไดแกจงหวด มอ านาจในการด าเนนกจการในทองทแทนการบรหารราชการสวนกลาง

ลกษณะการแบงอ านาจใหแกการบรหารราชการสวนภมภาค หมายถง การมอบอ านาจในการตดสนใจ วนจฉย สงการใหแกเจาหนาททไปประจ าปฏบตงานในภมภาค เจาหนาทในวาในภมภาคให อ านาจบงคบบญชาของสวนกลางโดยเฉพาะในเรองการแตงตงถอดถอนและงบประมาณซงเปนผลใหสวนภมภาคอยในการควบคมตรวจสอบจากสวนกลางและสวนกลางอาจเรยกอ านาจกลบคนเมอใดกได การจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค จดแบงออกได ดงน

จงหวด เปนหนวยราชการทปกครองสวนภมภาคทใหญทสด มฐานะเปนนตบคคลประกอบขนดวยอ าเภอหลายอ าเภอหลาย อ าเภอ การตง ยบและเปลยนแปลงเขตจงหวด ใหตราเปนกฎหมายพระราชบญญต

ในจงหวดหนง ๆ มผวาราชการจงหวดเปนผรบนโยบายและค าสงจากนายกรฐมนตรในฐานะหวหนารฐบาล คณะรฐมนตร กระทรวง และกรม มาปฏบตการใหเหมาะสมกบทองทและประชาชนและเปนผบงคบบญชาสงสดในบรรดาขาราชการฝานบรหารสวนภมภาคในเขตจงหวดทรบผดชอบ อาจจะมรองผวาราชการจงหวดหรอ ผชวยผวาราชการจงหวด ซงสงกดกระทรวงมหาดไทย

ผวาราชการจงหวด มคณะปรกษาในการบรหารราชการแผนดนในจงหวดนนเรยกวา คณะกรมการจงหวดประกอบดวยผวาราชการจงหวดเปนประธาน รองผวาราชการจงหวดหนงคนตามทผวาราชการจงหวด

2. การบรหารราชการสวนภมภาค

- 64 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

มอบหมาย ปลดจงหวด อยการจงหวดซงเปนหวหนาทท าการอยการจงหวด รองผบงคบการต ารวจซงท าหนาทหวหนาต ารวจภธรจงหวดหรอผก ากบการต ารวจภธรจงหวด แลวแตกรณและหวหนาสวนราชการประจ าจงหวดจากกระทรวงและทบวงตาง ๆ เวนแตกระทรวงมหาดไทยซงประจ าอยในจงหวด กระทรวง และทบวงละหนงคนเปนกรมการจงหวด และหวหนาส านกงานจงหวดเปนกรมการจงหวดและเลขานการ โดยแบงสวนราชการของจงหวดดงน

(1) ส านกงานจงหวด มหนาทเกยวกบราชการทวไปและการวางแผนพฒนาจงหวดของจงหวดนนมหวหนาส านกงานจงหวดเปนผบงคบบญชาขาราชการและรบผดชอบในการปฏบตราชการของส านกงานจงหวด

(2) สวนตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรม ไดตงขน มหนาทเกยวกบราชการของกระทรวง ทบวง กรมนน ๆ มหวหนาสวนราชการประจ าจงหวดนนๆเปนผปกครองบงคบบญชารบผดชอบ อ าเภอ เปนหนวยราชการบรหารสวนภมภาครองจากจงหวด แตไมมฐานะเปนนตบคคลเหมอนจงหวด การจดตง ยบเลกและเปลยนแปลงเขตอ าเภอ กระท าไดโดยตราเปน พระราชกฤษฎกา มนายอ าเภอเปนหวหนาปกครองบงคบบญชาขาราชการในอ าเภอ และรบผดชอบการบรหารราชการของอ าเภอ นายอ าเภอสงกดกระทรวงมหาดไทย และใหมปลดอ าเภอและหวหนาสวนราชการประจ าอ าเภอซงกระทรวงตาง ๆ สงมาประจ าใหปฏบตหนาทเปนผชวยเหลอ การแบงสวนราชการของอ าเภอ มดงน

(1) ส านกงานอ าเภอ มหนาทเกยวกบราชการทวไปของอ าเภอนน ๆ มนายอ าเภอเปนผปกครองบงคบบญชาขาราชการและรบผดชอบ

(2) สวนตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรมไดตงขนในอ าเภอนน มหนาทเกยวกบราชการของกระทรวง ทบวงกรมนน ๆ มหวหนาสวนราชการประจ าอ าเภอนน ๆ เปนผปกครองบงคบบญชารบผดชอบ

ต าบล เปนเขตการปกครองสวนยอยของอ าเภอหรอกงอ าเภอ ซงอ าเภอหรอกงอ าเภอจะตองดแลปกครองใหเกดความเรยบรอย โดยมก านนซงมอ านาจหนาทปกครองราษฎรทอยในเขตต าบลนน ก านนมฐานะเปนเจาพนกงานตามกฎหมาย แตไมมฐานะเปนขาราชการ เพราะก านนไมไดรบเงนเดอนจากงบประมาณแผนดนหมวดเงนเดอนเหมอนขาราชการ แตไดรบเงนคาตอบแทนต าแหนงก านนตามทกระทรวงมหาดไทยก าหนด โดยก านนเปนต าแหนงผปกครองต าบลขนตรงตอนายอ าเภอ

หมบาน คอ เขตปกครองขนาดเลกทประกอบไปดวยหลาย ๆ ครอบครว โดยมผใหญบานเปนผรบผดชอบบรหารจดการในหมบานนน ๆ

- 65 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

การปกครองสวนทองถน เปนการปกครองโดยใชหลกการกระจายอ านาจ โดยรฐมอบอ านาจใหแกหนวยงานสวนทองถนบรหารงานและใหประชาชนมสวนรวมในการปกครอง โดยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ

1. การปกครองสวนทองถนรปแบบทวไป 1.1 องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) 1.2 เทศบาล 1.3 องคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

2. การปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ 2.1 กรงเทพมหานคร 2.2 เมองพทยา

2. การบรหารราชการสวนทองถน

- 66 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 5

1. การบรหารราชการแผนดนแบงออกเปนกสวน 2. การบรหารราชการสวนกลาง แบงเปนกสวน อะไรบาง จงอธบาย 3. จงอธบายความหมายและความส าคญของหลกการรวมอ านาจ 4. ในทรรศนะของนกศกษา การปกครองสวนภมภาคยงคงมความจ าเปนตอการบรหารราชการ

แผนดนไทยหรอไม เพราะเหตใด จงอธบาย 5. การบรหารราชการสวนทองถนแบงออกเปนกรปแบบ จงอธบาย

- 67 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 5

กลธน ธนาพงศธร. การบรหารรฐกจเปรยบเทยบ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มหวาวทยาลยธรรมศาสตร, 2522. จมพล หนมพานช. ระบบราชการเปรยบเทยบ เอกสารการสอนชดวชาการบรหารรฐกจเปรยบเทยบและ

การบรหารการพฒนา หนวยท 1 – 7 . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2538. ผสด สตยมานะ. การบรหารรฐกจ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มงคลการพมพ, 2517. พทยา บวรวฒนา. รฐประศาสนศาสตร:ทฤษฎและแนวทางการศกษา (ค.ศ.1970 – 1980). พมพครงท 6.

กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541 วรเดช จนทรศร. การพฒนาระบบราชการไทย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โครงการต ารา สมาคมมหาวทยาลยไทย,

2543. สมาน รงสโยกฤษฏ. การปฏรปภาคราชการ: แนวคดและยทธศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สวสดการ

ส านกงาน ก.พ., 2545. สมฤทธ ยศสมศกด. หลกรฐประศานศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ, 25387.

- 68 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6 การปกครองสวนทองถน

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถน 2. วตถประสงคและลกษณะส าคญของการปกครองสวนทองถน 3. แนวคดการกระจายอ านาจ 4. องคการบรหารสวนจงหวด 5. เทศบาล 6. องคการบรหารสวนต าบล 7. กรงเทพ 8. เมองพทยา วตถประสงคประจ าบท 1. เพอใหเขาใจถงความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถน 2. เพอใหเขาใจถงวตถประสงคและลกษณะส าคญของการปกครองสวนทองถน 3. เพอใหเขาใจถงแนวคดการกระจายอ านาจ 4. เพอใหเขาใจถงบทบาท อ านาจหนาทและโครงสรางขององคกรปกครองสวนทองถน (องคการบรหารสวนจงหวด, เทศบาล, องคการบรหารสวนต าบล, กรงเทพ, เมองพทยา) สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 69 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

บทท 6 การปกครองสวนทองถน

นยามความหมายของการปกครองสวนทองถน William V. Holloway คอ องคการทมอาณาเขตแนนอน มประชากรตามหลกเกณฑทก าหนดไว

มอ านาจปกครองตนเอง มการบรหารการคลงของตนเอง และมสภาทองถนทสมาชกมาจากการเลอกตงจากประชาชน

Harris G. Mongtagu เปนหนวยการปกครองทมหนาทรบผดชอบเกยวของกบการใหบรการประชาชนในเขตพนทหนงพนทใดโดยเฉพาะ โดยไดมการเลอกตงโดยอสระเพอเลอกผทมหนาทบรหารการปกครองทองถน มอ านาจอสระพรอมความรบผดชอบ โดยปราศจากการควบคมของหนวยงานสวนกลางหรอภมภาค แตทงนหนวยการปกครองทองถนยงตองอยภายใตบทบงคบวาดวยอ านาจสงสดของประเทศ ไมไดกลายเปนรฐอสระใหม

จรญ สภาพ หมายถงหนวยการปกครองซงประชาชนมสวนรวมด าเนนกจการอนเปนเรองทเกยวกบทองถนนน มวตถประสงคไปในทางทจะเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนปกครองตนเอง สวนมากมกจะเปน นตบคคลอาจประกอบดวย เจาหนาททราษฎรเลอกตงเขามา เพอปฏบตหนาทตามระยะเวลา โดยมงบประมาณของตนเอง

นครนทร เมฆไตรรตน หมายถงการปกครองซงราชการสวนกลางไดมอบอ านาจในการปกครองและบรหารกจการงานใหแก องคกรปกครองสวนทองถนในขอบเขตอ านาจหนาทและพนทของตนทไดก าหนดไวตามกฎหมาย โดยมอสระตามสมควร (อยภายใตการก ากบดแล) หรอหมายถงการกระจายอ านาจของราชการสวนกลางเพอใหทองถนนน ๆ ไดปกครองตนเอง ดงนนเราสามารถสรปความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถนไดดงน

1. เปนการปกครองรปแบบหนงในระดบทองถน โดยรฐกระจายอ านาจและหนาทใหทองถนบางประการใหทองถนรบผดชอบ และอกมตหนงการปกครองทองถนเปนผลผลตมาจากการปกครองมาแตโบราณทชมชนมการปกคอรงตนเองอยแลว

2. ไดรบการยอมรบเปนองคกรทมสทธตามกฎหมายและมอสระในการปกครองตนเอง แตไมไดหมายความวา องคกรดงกลาวมสถานะเปนรฐใหมแตอยางใด เนองจากยงมหนวยการปกครองสวนกลางเปนผคอยก ากบดแลเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนด าเนนกจการดวยความเรยบรอย

3. เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองตนเองในระดบทองถน โดยประชาชนเปนผเลอกตวแทนเขาไปท างาน

4. เปนองคกรทมอ านาจหนาทในการก าหนดนโยบาย งบประมาณ เพอบรหารกจการตามหนาท

1. ความหมายและความส าคญของการปกครองสวนทองถน

- 70 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

วตถประสงคของการปกครองสวนทองถน 1. การปกครองทองถนเปนการแบงเบาภาระของรฐบาล ในดานการเงน บคลากรตลอดจนระยะเวลา

ทใชในการใหบรการแกชมชน และท าใหเกดความประหยด 2. การปกครองทองถนเปนการตอบสนองความตองการของประชาชนในทองถนอยางแทจรง เพราะ

ความตองการของประชาชนในแตละทองถนยอมความแตกตางกน การรอบรบบรการจากรฐบาลเพยงฝายเดยว อาจไมตรงกบความตองการทแทจรง มกจะเกดความลาชา ผบรหารยอมสามารถตอบสนองความตองการไดอยางแทจรง

3. เพอใหหนวยการปกครองทองถนเปนสถาบนทใหการศกษาการปกครองระบอบประชาธปไตยแกประชาชน โดยเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองตนเอง

ลกษณะส าคญของการปกครองสวนทองถน ปธาน สวรรณมงคล (2547, 4 - 5) ไดกลาวถงลกษณะส าคญของการปกครองทองถน 1. เปนนตบคคล ซงเกดขนโดยอ านาจของกฎหมาย สามารถท าหนาทไดตามทระบไวในกฎหมาย

เชน การท าสญญา การกอนน 2. มอ านาจหนาทเฉพาะจะมการด าเนนกจการตามทมกฎหมายบญญตไวเปนกาลเฉพาะใหเปน

หนาทขององคการปกครองทองถนนน ๆ ซงอาจระบชดเจนหรออาจใหท าไดทไมมกฎหมายบญญตหามไว (แตกตางกนไปแตละประเทศ)

3. ผบรหารมาจากการเลอกตง สมาชกสภาทองถน และผบรหาร หรอคณะผบรหารทองถนมาจากการเลอกตงจากประชาชน สมาชกสภาทองถนมาจากการเลอกตง สวนผบรหารอาจมาจากการเลอกตงทงทางตรงหรอออมกได

4. ประชาชนมสวนรวมในการปกครองตนเอง ทงทางตรงและทางออม เชน การใชสทธลงคะแนนเสยงเลอกตง การสมครรบเลอกตง การรเรมกฎหมาย การถอดถอนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน การใหขอคดเหนเสนอแนะในทองถนใดประชาชนมสวนรวมทางการเมอเขมแขง จะท าใหการบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนเปนไปเพอประโยชนของสวนรวม

5. มความเปนอสระในการบรหารงานอยางเพยงพอ เพอใหสามารถด าเนนงานในขอบเขตหนาททก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพ ความเปนอสระไดแก อ านาจในการตดสนใจด าเนนงาน โดยทรฐบาลกลางควรมหนาทเพยงสนบสนน สงเสรมและก ากบดแลมากกวาการควบคมอยางใกลชด

6. มอ านาจในการจดหารายไดและใชจายรายไดอยางอสระตามสมควรอ านาจในการจดหารายไดภายในทองถน อยางเพยงพอตอการบรหาร

7. มการก ากบดแลจากรฐ การปกครองทองถนเปนสวนยอยของรฐ และรฐมกฎหมายรองรบ มใชององคกรอสระเดดขาดจากรฐ จงตองมการก ากบดแลเทาทจ าเปน

- 71 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

หนาทความรบผดชอบของหนวยการปกครองสวนทองถน 1. งานเกยวกบสภาพแวดลอมของทองถน และงานทอ านวยความสะดวกในชวตความเปนอยของ

ชมชน 2. งานเกยวกบการปองกนภย รกษาความปลอดภย 3. งานทเกยวกบสวสดการสงคม 4. งานทเกยวกบการพาณชยของทองถน (สถานธนานบาล, ตลาด บรการเดนรถ) 5. งานทเกยวกบการเมองการปกครอง (สงเสรมระบอบประชาธปไตย) จะแตกตางกนไปตามอ านาจหนาทและขนาดขององคกรปกครองสวนทองถน วามความสามารถหรอ

ศกยภาพในการบรหารงานไดมากนอยเพยงใด

ปจจยทเกอหนนของการปกครองสวนทองถน 1. พฒนาการทางประวตศาสตรของการปกครองทองถนในประเทศนนกรณทประวตศาสตรของ

ทองถนนน มการรวมตวกนเปนกลมยอย ๆ จดการปกครองอยางเปนอสระ (ชมชนเขมแขงกอน) กรณทสอง การเกดองคการปกครองทองถน มาจากการจดตงโดยรฐ โดยการออกกฎหมายจดตง โดยเปนผก าหนดเกณฑ วธการปฏบตงาน

2. ระบบการเมอง ประเทศทมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย จะสงผลใหการปกครองทองถนมความเขมแขงและสามารถปฏบตงานไดหลากหลายดานมากกวา ประเทศทอยในระบอบอน เชน คอมมวนสตหรอเผดจการ

3. นโยบายของรฐ นโยบายของรฐทปรากฏอยในรฐธรรมนญ กฎหมาย ระเบยบทเกยวของ อนจะเปนตวสนบสนนหรอจ ากดบทบาทขององคกรปกครองทองถนในประเทศนน ๆ

4. วฒนธรรมทางการเมอง ในสงคมทมวฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟา (Subject Political Culture) แมประชาชนจะมความรทางการเมอง แตจะเพกเฉยในการเขามามสวนรวม ในทางตรงกนขาม สงคมทมวฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม (Participatory Political Culture) ประชาชนจะเขามามสวนรวมทางการเมองในรปแบบตาง ๆ

5. ความเจรญทางเศรษฐกจ ฐานะทางเศรษฐกจยอมมสวนส าคญตอความเขมแขงของทองถน เนองจากฐานะ รายไดมเพยงพอในการพฒนาความเจรญกาวหนา ประชาชนจะเขามามสวนรวม เพราะเหนความส าคญ

6. ระดบการศกษาและขอมลสารสนเทศ การศกษาและการแพรกระจายของขอมลขาวสาร สงผลใหประชาชนมความรความเขาใจ และเหนถงประโยชนตอชมชน และกระตอรอรนในการเขามามสวนรวม

- 72 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เกณฑในการจดตงองคกรปกครองสวนทองถน 1. เกณฑจ านวนประชากร โดยทวไปจะมเกณฑขนต าของจ านวนประชากรทจะจดตงการปกครอง

ทองถนในแตละรปแบบขนมาซงไมไดมการก าหนดไวตายตว ขนอยกบแตละประเทศ 2. เกณฑลกษณะพนท กรณทเปนเขตชมชนเมอง พนททมความเจรญทางเศรษฐกจ ประชากร

หนาแนน มกจะมโครงสรางขององคกรทองถนทมความซบซอน ส าหรบในเขตพนทรองลงไปโครงสรางจะไมซบซอนมาก

3. เกณฑรายได แสดงถงความอสระในการท างาน ความสามารถในการใหบรการ รวมถงการจดเกบรายได การพงพงเงนอดหนนจากรฐบาลกลาง

4. เจตนารมณและความเหนของประชาชน แสดงถงความพรอมในสวนของประชาชนในการเขามามสวนรวมทาง การเมอง ซงตองค านงและไดรบความเหนชอบจากประชาชนเปนหลก

แนวคดการกระจายอ านาจ (Decentralization) การกระจายอ านาจ คอ หลกการทสวนกลางมอบอ านาจการปกครองบางสวน เพอท าการจดบรการ

สาธารณะโดยมความอสระ และไมตองขนอยกบการบงคบบญชาของสวนกลาง เพยงแตอยในการควบคม โดยมลกษณะทส าคญ คอ

1. การกระจายหนาทและอ านาจจากรฐบาลกลางไปสหนวยงานระดบรองลงไป 2. การทรฐบาลเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปกครองตนเอง โดยมอ านาจในการ

บงคบบญชาอยางเปนอสระ สวนกลางท าหนาทในการควบคม 3. การกระจายอ านาจบางสวนใหแกหนวยการปกครองทองถน เพอใหมอ านาจในการภายในเขตของตน

ดวยงบประมาณ เจาหนาทของตนเอง สวนกลางท าหนาทในการควบคม ไมไดเขาไปบงคบบญชา

การจ าแนกการกระจายอ านาจแบงออกเปน 2 แนวทาง 1. การกระจายอ านาจตามเขตพนท (Decentralization by Territory) หมายถง การมอบอ านาจให

ทองถนจดท ากจการสาธารณะภายในเขตของแตละทองถน โดยมการจดตงองคกรปกครองตนเองโดยมการเลอกตง มอสระในการบรหารและการจดการ มงบประมาณของตน ซงคลายคลงกบการกระจายอ านาจทางการบรหาร ตวอยางเชน ประเทศไทยในสมย ไทยรกไทย

2. การกระจายอ านาจตามกจการ (Decentralization by Function)หมายถง การมอบอ านาจใหการจดท าบรการสาธารณะบางประเภท ไดเหมาะสมกบความสามารถของแตละ ซงรวมทงการจดสรรทรพยากรใหแกทองถนดวย

ลกษณะส าคญของหลกการกระจายอ านาจ 1. มการจดตงองคการขนเปนนตบคคล โดยมหนาท งบประมาณ และทรพยสนเปนของตนเอง ไมขน

ตรงตอสวนกลาง 2. มการเลอกตง หรอเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการปกครองอยางใกลชด

- 73 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

3. มอ านาจอสระในการปกครองตนเองไดตามสมควร นนคอ อ านาจวนจฉยและด าเนนการไดดวยงบประมาณ และเจาหนาทของตนเอง

4. มงบประมาณและรายไดเปนของตนเอง อนไดแก ภาษอากร คาธรรมเนยม ทรพยสนและเงนอดหนน

5. มเจาหนาทปฏบตงานเปนของทองถน โดยทพนกงานเจาหนาทดงกลาวไมไดขนตอสวนกลาง (รวมทงอ านาจบงคบบญชา)

ขอดของหลกการกระจายอ านาจการปกครอง 1. ท าใหมการสนองความตองการเฉพาะของทองถนไดดขนเพราะในแตละเขตพนทยอมทราบความ

ตองการของตนเองไดดทสด 2. แบงเบาภาระของราชการบรหารสวนกลาง เนองจากสวนกลางมภารกจในการท างานจ านนวน

มาก ดงนนการกระจายอ านาจการปกครองไปยงองคกรปกครองทองถนท าเอง ยอมแบงเบาภาระในการท างานลงไป รวมทงรวดเรวยงขน

3. การเลอกตงเจาหนาทจากราษฎรในทองถนเองเปนการมอบอ านาจและเสรภาพในการปกครอง เพอใหเกดความรบผดชอบในกจการของทองถน

ขอเสยของหลกการกระจายอ านาจการปกครอง 1. หากกระจายอ านาจมากเกนไป อาจเปนอนตรายตอเอกภาพในการปกครองประเทศ 2. ท าใหประชาชนในทองถน เหนประโยชนของทองถนตนเองจนอาจละเลยประโยชนสวนรวม 3. เจาหนาททองถนอาจใชอ านาจหนาทโดยไมสมควรได 4. การกระจายอ านาจยอมสนเปลองเมอเทยบกบหลกการรวมอ านาจ

ความจ าเปนทตองมการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ประเทศไทยไดมการเจรญเตบโต พนจากการปกครองประเทศแบบรวมศนยอ านาจไวทสวนกลาง

เพราะการรวมศนยอ านาจน ามาซงปญหาและสงผลกระทบส าคญตอสงคมไทยหลายประการ เชน - ปญหาในการขยายชองวางของการพฒนา ระหวางกรงเทพมหานคร และเมอง และชนบท (Primate City) - สงผลตอโอกาสในการท างาน, การกระจายรายได, - ท าลายทรพยากรธรรมชาต - ไมสามารถสรางนกปกครอง, และนกบรหารในระดบทองถนได - ทองถนขาดการเรยนร และสรางความแตกตางระหวางศนยกลางและทองถน จากเหตผลดงกลาวขางตน สงผลใหตองมการกระจายอ านาจใหแกทองถนเพอใหทองถนสามารถแกไขปญหา และสนองความตองการของสภาสงคมไดดยงขน รวมทงสงผลใหองคกรปกครองสวนทองถนหรอประชาชนในทองถนสามารถบรหาร จดการตนเอง รวมทงตอบสนองความตองการของตนเอง

- 74 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ในปจจบนประเทศไทยสามารถแบงรปแบบองคกรปกครองสวนทองถนออกเปน 2 รปแบบ ไดแก - องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบทวไป ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด, เทศบาลและ

องคการบรหารสวนต าบล - องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ ไดแก กรงเทพมหานครและเมองพทยา 1. องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) องคการบรหารสวนจงหวด เปนองคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดใหญทสด โดยมจงหวดละ 1 แหง

ยกเวนกรงเทพมหานคร เนองจากเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ มอ านาจหนาทและขอบเขตครอบคลมทวทงจงหวด องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เกดขนครงแรกในป พ.ศ. 2476 แตอยในชอทเรยกวา “สภาจงหวด” ตามพระราชบญญตระเบยบเทศบาล พ.ศ. 2476 โดยสภาจงหวดดงกลาวมหนาท “เปนองคการแทนประชาชน ท าหนาทใหค าปรกษา แนะน าแก คณะกรรมการจงหวด” โดยมผวาราชการจงหวดเปนผบงคบบญชา

กระทงในป พ.ศ. 2540 ไดจดท าพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 มการเปลยนแปลงสาระส าคญ คอ การมให ผวาราชการจงหวดด ารงต าแหนงหวหนาฝายบรหาร รวมทงขาราชการสวนภมภาคอน ๆ ดวย อนถอวาเปนการแยกขาราชการสวนภมภาคออกจากการบรหารสวนจงหวดอยางสนเชง ดงนน พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 จงสงผลให อบจ.เปนหนวยการปกครอง สวนทองถนอกหนงรปแบบอยางแทจรง โดยมจงหวดละ 1 แหง มฐานะเปนนตบคคล โดยมโครงสรางดงน

1. 1 สภาองคการบรหารสวนจงหวด (มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน) มเกณฑประชากรดงน ประชาชนไมเกน 500,000 คน แตไมเกน 1,000,000 คน มสมาชก 30 คน ประชาชน 1 ลานคน แตไมเกน 1.5 ลานคน มสมาชก 36 คน ประชาชน 1.5 ลานคน แตไมเกน 2 ลานคน มสมาชก 42 คน ประชาชนเกน 2 ลานคน มสมาชก 48 คน

ท าหนาททางดานนตบญญต คอ พจารณาขอบญญตองคการบรหารสวนจงหวด, ตรวจสอบและควบคมการท างานของฝายบรหาร และใหความเหนชอบในการพจารณารายจายประจ าปฝายบรหาร 1.2 นายกองคการบรหารสวนจงหวด

มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน มวาระการด ารงต าแหนง 4 ป และมอ านาจในการแตงตงรองนายกไดแตงตงทปรกษา, เลขานการ ฯลฯ โดยมอ านาจหนาทหลก คอ ควบคมและบรหารองคการบรหารสวนจงหวดใหเปนไปตามแนวทางทเหมาะสม

1.3 อ านาจหนาทขององคการบรหารสวนจงหวด (1) ตราขอบญญตโดยไมขดหรอแยงตอกฎหมาย (2) จดท าแผนพฒนาองคการบรหารสวนจงหวด และประสานการจดท าแผนพฒนาจงหวด

ตามระเบยบทคณะรฐมนตรก าหนด (3) สนบสนนสภาต าบลและราชการสวนทองถนอนในการพฒนาทองถน

2. รปแบบองคกรปกครองสวนทองถน

- 75 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(4) ประสานและใหความรวมมอในการปฏบตหนาทของสภาต าบลและราชการสวนทองถนอน (5) แบงสรรเงนซงตามกฎหมายจะตองแบงใหแกสภาต าบลและราชการสวนทองถน (6) อ านาจหนาทของจงหวดตาม พ.ร.บ. ระเบยบบรหาราชการสวนจงหวด พ.ศ. 2498 เฉพาะ

ในเขตสภาต าบล (7) คมครอง ดแล และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (8) จดท ากจการใดๆ อนเปนอ านาจหนาทของราชการสวนทองถนอนทอยในเขต อบจ. และ

กจการนนเปนการสมควรใหราชการสวนทองถนอนรวมกนด าเนนการหรอให อบจ. จดท าตามทก าหนดในกฎกระทรวง

(9) จดท ากจการอนๆ ทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของ อบจ. เชน พ.ร.บ. ก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

นอกจากน อบจ. อาจจดท ากจการใดๆ อนเปนอ านาจหนาทของราชการสวนทองถนอน หรอ อบจ . อนนอกเขตจงหวดได เมอไดรบความยนยอมจากองคกรนนๆ รวมทงอ านาจหนาทของราชการสวนกลางหรอ สวนภมภาคทมอบให อบจ. ปฏบต ทงนตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวงอ านาจหนาทดงกลาวขางตน ฝายบรหารจะเปนผด าเนนการโดยไดรบความเหนชอบจากฝาย นตบญญต โดยการอนมตขอบญญตตางๆ เชน ขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าป เปนตน 1.4 ขอสงเกตขององคการบรหารสวนจงหวด

องคการบรหารสวนจงหวดเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดใหญ และมอาณาเขตระดบจงหวดซงจะซอนทบในเชงโครงสรางและอ านาจหนาทกบสวนภมภาค (จงหวด, อ าเภอ) สงผลใหเกดปญหาลกลนในเรองการท างาน นอกจากนยงสงผลตอความเขาใจและการมสวนรวมของประชาชน

2. เทศบาล เทศบาลนบเปนองคกรปกครองสวนทองถนทเกาแกทสด เมอเทยบกบองคกรปกครองสวนทองถนอก

4 รปแบบ ดงนนเทศบาลจงเปนตวอยางขององคกรปกครองสวนทองถนทมการเปลยนแปลงและพฒนา โดยทเทศบาลมอ านาจหนาทในการพฒนาในเขตเมอง หรออาจกลาวไดวาในเขตทมความเจรญ โดยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองพ.ศ. 2475 ได คอ คณะราษฎรตองการทจะกระจายอ านาจในการปกครองลงสประชาชนใหมากทสด โดยเฉพาะในประเดนทส าคญ คอ ใหการปกครองสวนทองถนไดสงเสรมการเรยนรการปกครองตนเอง (ประชาธปไตยรปแบบรฐสภา) ในป พ.ศ. 2476 เทศบาลไดเกดขนตาม พระราชบญญตจดระเบยบเทศบาล พ.ศ. 2476 โดยมผลจากการพฒนาของสขาภบาล ในสมยรชกาลท 5 ในป พ.ศ. 2478 เทศบาลไดเกดขนอยางเปนรปธรรมครงแรก โดยท าการยกฐานะของสขาภบาลเดมทมอยแลว จ านวน 35 แหงกลายเปนเทศบาล โดยมเปาหมายจะใหมการพฒนาการปกครองทองถนรปแบบเดยวคอ เทศบาล และหวงวาจะยกต าบลทวประเทศ (ขณะนน 4,800) ต าบลใหเปนเทศบาลทงหมด

กระทงไดออกพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 อนถอเปนพนฐานของ เทศบาลในปจจบน ซงมการแกไขเพมเตมทงสน 13 ครง โดยครงสดทายคอ พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 แกไขเพมเตม (ฉบบท

- 76 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

13) โดยแบงเทศบาลออกเปน 3 ประเภท ไดแก เทศบาลต าบล, เทศบาลเมอง, เทศบาลนคร อนมหลกเกณฑในการจดตงเทศบาลทง 3 ประเภทดงน

เทศบาลต าบล มหลกเกณฑดงน

1. มความมประชากรตงแต 7,000 คนขนไป 2. หนาแนนของประชากรตงแต 1,500 คนตอ 1 ตารางกโลเมตร 3. มรายไดจรงไมรวมเงนอดหนน ปงบประมาณผานมา ไมต ากวา 12 ลานบาท 4. ไดรบความเหนชอบจากราษฎรในทองถน

เทศบาลเมอง มหลกเกณฑดงน

1. ทองถนอนเปนทตงศาลากลางจงหวด หรอ 2. ทองถนทมประชากรตงแต 10,000 คนขนไปและมรายไดเพยงพอแกการปฏบตหนาทอนตองท า

ของเทศบาลเมองตามกฎหมายวาดวยเทศบาล 3. ราษฎรอยกนหนาแนนเกน 3,000 คนตอตารางกโลเมตร

เทศบาลนคร มหลกเกณฑดงน 1. ทองถนทมจ านวนประชากรตงแต 50,000 คนขนไป 2. ราษฎรอยกนหนาแนนเกน 3,000 คนตอตารางกโลเมตร 3. มรายไดเพยงพอแกการทจะปฏบตหนาทอนตองท าของเทศบาลนครตามกฎหมายวาดวยเทศบาล

การยกฐานะของเทศบาลขนอยกบรายไดและประชากรเปนหลก มไดก าหนดใหยกฐานะเทศบาลตอง

ท าตามล าดบ เชน เทศบาลต าบลอาจยกฐานะเปนเทศบาลนครกได โครงสรางของเทศบาล ตาม พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 แกไขเพมเตม (ฉบบท 13) 2.1 สภาเทศบาล สภาเทศบาลท าหนาทในดานนตบญญต โดยสมาชกสภามาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน อยใน

ต าแหนงคราวละ 4 ป เทศบาลต าบล มสมาชกสภาเทศบาล 12 คน เทศบาลเมอง มสมาชกสภาเทศบาล 18 คน เทศบาลนคร มสมาชกสภาเทศบาล 24 คน

สภาเทศบาลจะตองเลอกประธานสภา 1 คน รองประธานสภา 1 คนซงผวาราชการจงหวดแตงตงตามมตของสภา

2.2 นายกเทศมนตร ท าหนาทฝายบรหาร มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน อย ในต าแหนงคราวละ 4 ป แตด ารง

ต าแหนงตดตอกนเกน 2 วาระไมได (ด ารงต าแหนงไดอกเมอพน 4 ปนบจากวนพนต าแหนง) นายกเทศมนตรม

- 77 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

อ านาจในการแตงตงรองนายกเทศมนตร ซงมใชสมาชกสภาเทศบาลเปนผชวยในการบรหารงาน รวมทงตงทปรกษา เลขานการ

เทศบาลต าบล มรองนายกเทศมนตรไมเกน 2 คน เทศบาลเมอง มรองนายกเทศมนตรไมเกน 3 คน เทศบาลนคร มรองนายกเทศมนตรไมเกน 4 คน 2.3 อ านาจหนาทของเทศบาล

เทศบาลต าบล (1) รกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน

(2) ใหมและบ ารงทางบกและทางน า (3) รกษาความสะอาดของถนนหรอทางเดนและทสาธารณะ รวมทงการก าจดมลฝอยและสงปฏกล (4) ปองกนและระงบโรคตดตอ (5) ใหมเครองใชในการดบเพลง (6) ใหราษฎรไดรบการศกษาอบรม (7) สงเสรมการพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ (8) บ ารงศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน (9) หนาทอนตามทกฎหมายบญญตใหเปนหนาทของเทศบาล เทศบาลเมอง มหนาทเชนเดยวกนกบเทศบาลต าบลตามขอ(1) – (9) และมหนาทเพมอกดงน

(10) ใหมน าสะอาดหรอการประปา (11) ใหมโรงฆาสตว (12) ใหมและบ ารงสถานทท าการพทกษและรกษาคนเจบไข (13) ใหมและบ ารงทางระบายน า (14) ใหมและบ ารงสวมสาธารณะ (15) ใหมและบ ารงการไฟฟา หรอแสงสวางโดยวธอน (16) ใหมการด าเนนการโรงรบจ าน าหรอสถานสนเชอทองถน เทศบาลนคร มหนาทเชนเดยวกนกบเทศบาลเมองตามขอ (1)-(16) และมหนาทเพมอกดงน (17) ใหมและบ ารงการสงเคราะหมารดาและเดก (18) กจการอนซงจ าเปนเพอการสาธารณะสข (19) การควบคมสขลกษณะและอนามยในรานจ าหนายอาหาร โรงมหรสพและสถานบรการอน (20) จดการเกยวกบทอยอาศยและการปรบปรงแหลงเสอมโทรม (21) จดใหมและควบคมตลาด ทาเทยบเรอ ทาขาม และทจอดรถ (22) การวางผงเมองและการควบคมการกอสราง

- 78 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(23) การสงเสรมกจการทองเทยว - มหนาทอาจจดท ากจการใด ๆ ในเขตเทศบาล ดงตอไปน เทศบาลต าบล (1) ใหมน าสะอาดหรอการประปา (2) ใหมโรงฆาสตว (3) ใหมตลาด ทาเทยบเรอ และทาขาม (4) ใหมสสานและฌาปนสถาน (5) บ ารงและสงเสรมการท ามาหากนของราษฎร (6) ใหมและบ ารงสถานทท าการพทกษรกษาคนเจบไข (7) ใหมและบ ารงไฟฟาหรอแสงสวางโดยวธอน (8) ใหมและบ ารงทางระบายน า (9) เทศพาณชย

เทศบาลเมอง (1) ใหมตลาด ทาเทยบเรอ และทาขาม (2) ใหมสสานและฌาปนสถาน (3) บ ารงและสงเสรมการท ามาหากนของราษฎร (4) ใหมและบ ารงการสงเคราะหมารดาและเดก (5) ใหมและบ ารงโรงพยาบาล (6) ใหมการสาธารณปการ (7) จดท ากจการซงจ าเปนเพอการสาธารณสข (8) จดตงและบ ารงโรงเรยนอาชวศกษา (9) ใหมและบ ารงสถานทส าหรบการกฬาและพลศกษา (10) ใหมและบ ารงสวนสาธารณะ สวนสตวและสถานทพกผอนหยอนใจ (11) ปรบปรงแหลงเสอมโทรม และรกษาความสะอาดเรยบรอยของทองถน (12) เทศพาณชย

เทศบาลนคร อาจจดท ากจการอนๆ เชนเดยวกบเทศบาลเมองตามขอ (1) – (12)

- 79 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2.4 ขอสงเกตของเทศบาล เทศบาลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมความส าคญ เนองจากในอนาคตองคกรปกครองสวน

ทองถน ทจะมมากทสดตอไปคอเทศบาล นอกจากนผลจากการทเทศบาลเปนเขตเมองยอมมความตองการและปญหาทหลากหลาย อกทงประชาชนทอยในเขตเทศบาลโดยสวนใหญจะมการศกษา และมความเขาใจในระบบการเมองการปกครองคอนขางสง ดงนนจงหวงวาเทศบาลจะเปนองคกรปกครองสวนทองถนทน ามาซงการพฒนาประชาธปไตยแกทองถนไดมากทสด

3. องคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนต าบลมชอยอวา (อบต.) มฐานะเปนนตบคคล จดตงขนตามพระราชบญญตสภา

ต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 โดยจดเรมตนนน จอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตรในขณะนน ตองการใหประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการปกครองตนเอง โดยออกเปนค าสงกระทรวงมหาดไทยท 222//2499 ใหจดท าสภาต าบลขนในทกจงหวด แตปรากฏวาไมไดรบความส าเรจ ซงเปนเพราะการครอบง าจากราชการในขณะทสภาต าบลไมมความเขาใจ นอกจากนยงขาดรายไดในการบรหาร สงผลตอการมสวนรวมของประชาชนในขณะนน สงผลใหมการแกไขและพฒนากฎหมายเกยวกบอบต.เรอยมา จนกระทงในป พ.ศ. 2546 พ.ร.บ.สภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) มการเปลยนแปลง คอ ยกเลกคณะผบรหารองคการบรหารสวนต าบล และก าหนดใหนายกองคการบรหารสวนต าบลทมาจากการเลอกตงโดยตรงเปนผบรหารทองถน

องคการบรหารสวนต าบลมความส าคญตอการพฒนาการเมองการปกครองของไทยเปนอยางสง เนองจากเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมจ านวนมากทสด และกระจายตวไปยงทกพนท โดยมความคาดหวงใหประชาชนเขามามสวนรวมในดานการเมองการปกครองรวมทงเปนเวทแหงการเรยนรทางดานประชาธปไตย เพอสรางความตระหนกและส านกทางดานประชาธปไตยใหแกประชาชนทกคน โดยองคการบรหารสวนต าบลในปจจบน มโครงสรางดงน

3.1 สภาองคการบรหารสวนต าบล มาจากการเลอกตงของประชาชนหมบานละ 2 คน

- กรณทม 1 หมบาน ใหมสมาชกได 6 คน - กรณม 2 หมบาน ใหมสมาชกหมบานละ 3 คน

ใหมประธานสภา 1 คนและรองประธานสภา 1 คน ซงเลอกจากสมาชกสภาอบต. และใหนายอ าเภอแตงตง โดยมวาระ 4 ป มอ านาจหนาท เชนเดยวกบรปแบบสภาโดยทวไป

3.2 นายกองคการบรหารสวนต าบล (นายก อบต.) มาจากการเลอกตงโดยตรง โดยมอ านาจในการแตงตงรองนายกไดไมเกน 2 คน รวมทงแตงตงเลขานการนายกองคการบรหารสวนต าบลไดดวยเชนกน มวาระในการด ารงต าแหนง 4 ป โดยท าหนาทในการบรหารและพฒนาในเขต อบต. นน ๆ

3.3 อ านาจหนาทขององคการบรหารสวนต าบล

- อ านาจหนาทของ อบต.ตองจดท า ตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537

- 80 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(1) จดใหมและบ ารงรกษาทางน าและทางบก (2) รกษาความสะอาดของถนน ทางน า ทางเดน และทสาธารณะ รวมทงก าจดมลฝอยและสงปฏกล (3) ปองกนโรคและระงบโรคตดตอ (4) ปองกนและบรรเทาสาธารณภย (5) สงเสรมการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (6) สงเสรมพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ (7) คมครอง ดแล และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (8) บ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน (9) ปฏบตหนาทอนตามททางราชการมอบหมายโดยจดสรรงบประมาณหรอบคลากรใหตามความจ าเปนและสมควร - อบต. อาจจดท ากจการในเขต อบต. ดงน

(1) ใหมน าเพอการอปโภค บรโภค และการเกษตร (2) ใหมและบ ารงการไฟฟาหรอแสงสวางโดยวธอน (3) ใหมและบ ารงรกษาทางระบายน า (4) ใหมและบ ารงสถานทประชม การกฬา การพกผอนหยอนใจและ สวนสาธารณะ (5) ใหมและสงเสรมกลมเกษตรและกจการสหกรณ (6) สงเสรมใหมอตสาหกรรมในครอบครว (7) บ ารงและสงเสรมการประกอบอาชพของราษฎร (8) การคมครองดแลและรกษาทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล (9) หาผลประโยชนจากทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล (10) ใหมการตลาด ทาเทยบเรอ และทาขาม (11) กจการเกยวกบการพาณชย

(12) การทองเทยว (13) การผงเมอง

3.4 ขอสงเกตขององคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนต าบล ถอไดวาเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมจ านวนมากทสดในปจจบน และ

กระจายตวไปยงพนทมากทสด ดงนน อบต.จงถกคาดหวงอยางสงวาจะเปนองคกรทน ามาซงการพฒนาทางดานการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย แตโดยสวนใหญพบวา อบต. ยงขาดการพฒนาไปในทศทางทควรจะเปน ยงคงตดอยกบรปแบบการปกครองแบบราชการ รวมทงกลายเปนเวทในการหาผลประโยชนของกลมอทธพลในทองถน

- 81 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

4. กรงเทพมหานคร กรงเทพมหานคร เปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ เปนการปกครองเฉพาะนครหลวง

หรอเมองหลวง ซงมปญหาทหลากหลาย ดงนนจงไดก าหนดใหกรงเทพมหานครเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ โดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 แกไขเพมเตม (ฉบบท 4) พ.ศ. 2542 ซงก าหนดโครงสรางการบรหารงาน ดงน

4.1 สมาชกสภากรงเทพมหานคร (ส.ก.) มาจาการเลอกตงโดยตรงจากประชาชนจ านวน 57 คน ท าหนาทเปนฝายนตบญญต (ขอบญญต

กรงเทพมหานคร) และควบคมฝายบรหาร 4.2 ผวาราชการกรงเทพมหานคร

ผวาราชการกรงเทพมหานคร มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน และผวาราชการกรงเทพมหานครสามารถแตงตงรองผวาราชการกรงเทพมหานครได 4 คน ,เลขานการผวาราชการ , ผชวยเลขานการ, ทปรกษา มอ านาจในการบรหารงานกรงเทพมหานคร

4.3 เขตและสภาเขต กรงเทพมหานครมเขต จ านวน 50 เขต มฐานะคลายกบการปกครองในระดบอ าเภอ โดยแตละเขตจะแบงออกเปน 2 องคกร คอ ส านกงานเขตและสภาเขต ส านกงานเขต เปนองคการบรหารของเขต มลกษณะการปกครองระดบอ าเภอ เปนหนวยงานทเนนในดานการบรการประชาชน โดยการรบเอานโยบายของกรงเทพมหานครมาปฏบต แบงออกเปนสวนตาง ๆ เชน งานพฒนาชมชน งานทะเบยน งานรกษาความสะอาด เปนตน และมผอ านวยการเขตเปนขาราชการกรงเทพมหานครเปนผบงคบบญชาสงสด สภาเขต เปนองคกรทประชมของเขต ประกอบไปดวยสมาชกทมาจากการเลอกตง อยางนอยเขตละ 7 คน หากเขตใดประชากรเกน 100,000 คนกเพมขน ด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป มหนาทใหขอคดเหนและขอสงเกตเกยวกบแผนพฒนาเขตตอผอ านวยการเขตหรอ ใหค าแนะน าในการปรบปรงแกไขการบรการประชาชนภายในเขต หากผอ านวยการเขตไมด าเนนการใด ๆ โดยไมแจงเหตผลสภาเขตแจงใหผวา ก.ท.ม. พจารณาด าเนนการตอไป

4.4 อ านาจหนาทของกรงเทพมหานคร กรงเทพมหานครมอ านาหนาทด าเนนกจการในเขตกรงเทพมหานครทบญญตไวในพระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 มาตรา 89 โดยตองปฏบตตามกฎหมายอนทวาดวยเรองนน ๆ ดวยคอ

(1) การรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน (2) การทะเบยนตามทกฎหมายก าหนด (3) การปองกนและบรรเทาสาธารณภย (4) การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง (5) การผงเมอง (6) การจดใหมการบ ารงรกษาทางบก หรอทางน าและทางระบายน า (7) การวศวกรรมจราจร

- 82 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(8) การขนสง (9) การจดใหมและควบคมการตลาด ทาเทยบเรอ ทาขามและทจอดรถ (10) การดแลรกษาทสาธารณะ (11) การควบคมอาคาร (12) การปรบปรงแหลงชมชนแออดและการจดการเกยวกบทอยอาศย (13) การจดใหมและบ ารงรกษาทพกผอนหยอนใจ (14) การพฒนาและอนรกษสงแวดลอม (15) การสาธารณปโภค (16) การสาธารณสข การอนามยครอบครว และการรกษาพยาบาล (17) การจดใหมและควบคมสสานและฌาปนสถาน (18) การควบคมการเลยงสตว (19) การจดใหมและควบคมการฆาสตว (20) การควบคมความปลอดภย ความเปนระเบยบเรยบรอยและอนามยในโรงมหรสพ และ

สาธารณสถานอน ๆ (21) การจดการศกษา (22) การสาธารณปการ (23) การสงคมสงเคราะห (24) การสงเสรมการกฬา (25) การสงเสรมการประกอบอาชพ (26) การพาณชยของกรงเทพมหานคร (27) หนาทอน ๆ ตามทกฎหมายระบใหเปนอ านาจหนาทของผวาราชการจงหวด อ าเภอเทศบาลนคร

หรอตามท คณะรฐมนตร นายกรฐมนตร หรอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอบหมาย หรอตามกฎหมายระบใหเปนอ านาจหนาทของกรงเทพมหานคร

4.5 ขอสงเกตของกรงเทพมหานคร กรงเทพมหานคร เปนเมองหลวงของประเทศไทย ยอมจะประสบปญหาในการบรหารจดการ

โดยเฉพาะปญหาความเปนเอกนคร (Primate City) ซงถอวาเปนปญหาหลกในการบรหารจดการ

5. เมองพทยา เมองพทยาเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ ซงแตกตางจากการปกครองสวนทองถน

รปแบบอนๆ อนมลกษณะเฉพาะพนทและมประวตในการพฒนาทนาสนใจ พทยามความส า คญในเชงประวตศาสตรตงแตสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช (เกยวกบชอเรยก) แตมความส าคญในการปกครองทองถนเมอ ป 2502 จากการเขามาของทหารชาวอเมรกาเขามาพกผอน อนเปนจดเรมตนของการเปนสถานททองเทยวและตากอากาศในปจจบน

- 83 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

อดตพทยามฐานะเปนสขาภบาลนาเกลอ แตตอมามการเจรญเตบโตในทางเศรษฐกจอยางรวดเรวและเปนสถานท พกตากอากาศทมชอเสยงทสดแหงหนงของประเทศมนกทองเทยวโดยเฉพาะชาวตางประเทศ ท ารายไดใหแกประเทศจ านวนมาก แตกน ามาซงปญหาสงคม สงแวดลอม ซงสงผลกระทบถงผลประโยชนและรายไดของชาตโดยเฉพาะในเรองการทองเทยว พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา ป พ.ศ. 2542 ก าหนดโครงสรางการบรหารเมองพทยา ประกอบดวย

5.1 สภาเมองพทยา ประกอบไปดวยสมาชก จ านวน 24 คน อยในวาระคราวละ 4 ป ซงมาจากการเลอกตงโดยประชาชน

ผมสทธเลอกตงในเขตเมองพทยา และใหมประธานสภาเมองพทยา 1 คน และรองประธานสภา 2 คน ท าหนาทดานนตบญญตและตรวจสอบการท างานของฝายบรหาร โดยแบงเขตเลอกตงออกเปน 4 เขต เขตละ 6 คน

5.2 นายกเมองพทยา มาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชนในเขตเมองพทยา ด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป และนายก

เมองพทยาสามารถแตงตงรองนายกเมองพทยา จ านวนไมเกน 4 คน คณสมบตของผสมครเปนนายกเมองพทยา 1. สญชาตไทยโดยการเกด 2. อายไมต ากวา 30 ปบรบรณ 3. ส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตรหรอเทยบเทา 4. มชออยในทะเบยนบานในเขตเมองพทยาตดตอกนไมนอยกวา 1 ป

5.3 อ านาจหนาทของเมองพทยา (1) การรกษาความสงบเรยบรอย (2) การสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต (3) การคมครองและดแลรกษาทรพยสนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน (4) การวางผงเมองและการควบคมการกอสราง (5) การจดการเกยวกบทอยอาศยและการปรบปรงแหลงทรดโทรม (6) การจดการจราจร (7) การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง (8) การก าจดมลฝอยและสงปฏกล และการบ าบดน าเสย (9) การจดใหมน าสะอาดหรอการประปา (10) การจดใหมการควบคมตลาด ทาเทยบเรอ และทจอดรถ (11) การควบคมอนามยและความปลอดภยในรานจ าหนายอาหาร โรงมหรศพ และสถานบรการอน (12) การควบคมและสงเสรมการทองเทยว (13) การบ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน (14) อ านาจหนาทอนตามกฎหมายก าหนดใหเปนของเทศบาลนครหรอเมองพทยา

- 84 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

5.4 ขอสงเกตของเมองพทยา เมองพทยา หากลองพจารณาแลว ถอวาเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมความพเศษ เนองจากเปน

องคกรปกครองสวนทองถนทมใชอยในเขตเมองหลวง แตเปนเขตของการทองเทยวทส าคญของประเทศ ดงนนจงตองมรปแบบเฉพาะเพอใหสะดวกและคลองตวตอการบรหาร ในอดตเมองพทยาเคยน ารปแบบ “ผจดการเมอง” (City Manager) มาใชในการบรหารทองถน แตพบวาไมสามารถทจะแกไขปญหาไดอยางเตมทในปจจบนจงมรปแบบ ทคลายคลงกบรปแบบเทศบาลนคร ดงนนในอนาคตหากการปกครองของเมองพทยาสามารถพฒนาและแกไขปญหาอยางไดผล เมองอน ๆ ทเปนแหลงทองเทยวอาจน ารปแบบการปกครองพเศษของเมองพทยามาปรบใชในการบรหารงานกอาจเปนไปได

- 85 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 6

1. เหตใดจงกลาววาในอนาคต การปกครองสวนทองถนในรปแบบเทศบาลจะเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมจ านวนเพมมากขนเรอย ๆ จงอธบาย

2. ใหนกศกษายกตวอยางโครงการในการพฒนาในเขตองคการบรหารสวนต าบลของตนขนมา คนละ 1 โครงการ พรอมทงระบรายละเอยดดงน (ชออบต. ชอโครงการ, จ านวนงบประมาณ และผลทตอบรบจากประชาชน)

3. การปกครองสวนทองถนมความจ าเปนตอการเมองการปกครองของไทยอยางไร จงอธบาย 4. หลกการกระจายอ านาจมลกษณะเชนไร และมขอด ขอเสย อยางไร จงอธบาย 5. ในทรรศนะของนกศกษา องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบใด น ามาซงการพฒนาการเมองการ

ปกครองสวนทองถนไดมากทสด เพราะเหตใด จงอธบายพอสงเขป

- 86 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 6

โกวทย พวงงาม. การปกครองทองถน วาดวยทฤษฎ แนวคด และหลกการ, พมพครงท 8. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท, 2555.

______. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: เดอนตลา, 2546. ชวงศ ฉายะบตร. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ: พฆเนศพรนตง เซนเตอร, 2539. ตระกล มชย. การกระจายอ านาจ. กรงเทพฯ: บรษทสขมและบตรจ ากด, 2538. ประหยด หงสทองค า. การปกครองทองถนของไทย, กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2526. ______. การกระจายอ านาจ: หลกการและองคประกอบทนาพจารณา. เทศาภบาล. ม.ป.พ., 2537. พรชย เทพปญญา และคณะ. การปกครองทองถนแปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: สมพนธพาณชย, 2527.

- 87 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7 องคกรตามกฎหมายรฐธรรมนญ

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายและลกษณะของรฐธรรมนญ 2. คณะกรรมการการเลอกตง 3. ผตรวจการแผนดน 4. คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต 5. คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน 6. องคกรอยการ 7. คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต 8. สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต วตถประสงคประจ าบท 1. เพอใหเขาใจถงความหมายและความส าคญของรฐธรรมนญ 2. เ พอให เขาใจถงบทบาท อ านาจหนาท และองคประกอบขององคกรตามรฐธรรมนญ (คณะกรรมการการเลอกตง, คณะกรรมการการเลอกตง, ผตรวจการแผนดน, คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต, คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน, องคกรอยการ, คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต) สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 88 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

บทท 7 องคกรตามกฎหมายรฐธรรมนญ

นบตงแตประเทศไทยไดเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ.2475 เปนตนมา ไดมการประกาศใช รฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ นบตงแต “พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามชวคราว พทธศกราช 2475 ซงเปนฉบบแรก จนกระทงถง“รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550” ซงเปนฉบบปจจบน นบแลวประเทศไทยมรฐธรรมนญ 18 ฉบบในเวลาประมาณ 65 ป (โดยเฉลยประมาณ 4 ป กวา ๆ)

รฐธรรมนญ คอ กฎหมายสงสดของรฐ เปนกฎหมายแมบทของกฎหมายทงหลายในรฐ กฎหมายใดท

ขดแยงกบรฐธรรมนญตองถอเปนโมฆะ กฎหมายทงหมดในรฐจ าเปนตองเปนไปตามแนวทางของกฎหมายรฐธรรมนญ โดยทวไปกฎหมายรฐธรรมนญจะบญญตวาดวย รปของรฐ การแบงแยกอ านาจอธปไตย สทธและหนาทของประชาชน รปของรฐบาลระเบยบแบบแผนของการปกครอง ซงอาจแสดงลกษณะส าคญของรฐธรรมนญดงน

1. รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ เนองจากเปนกฎหมายพนฐานหรอหลกของกฎหมายทงหมดของรฐ โดยทกฎหมายใดจะขดหรอแยง

กบรฐธรรมนญไมได (ถอเปนโมฆะ) 2. รฐธรรมนญเปนกฎหมายทก าหนดหลกการเกยวกบการจดระเบยบการปกครอง โดยจะวางรปแบบและโครงสรางของรฐบาล การใชอ านาจการปกครอง การแบงแยกอ านาจ และ

ก าหนดความสมพนธระหวางองคกรผใชอ านาจ ของ องคกรตาง ๆ ไมวาจะเปน รฐสภา คณะรฐมนตร ศาล เชน ม. 1 ประเทศไทยเปนราชอาณาจกรอนหนงอนเดยวกนจะแบงแยกมได หรอ หมวด 9 คณะรฐมนตร ม. 171 องคประกอบของคณะรฐมนตร 3. รฐธรรมนญเปนกฎหมายทประกนสทธและเสรภาพของประชาชน จะก าหนดเนอหาและการคมครองสทธและเสรภาพขนมลฐานของบคคลและเอกชน และก าหนดขอบเขต

ของรฐเพอปองกนการละเมดตอสทธเสรภาพ หมวด 3 สทธและเสรภาพ เชน ม. 26 การใชอ านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

นอกจากรฐธรรมนญจะก าหนดโครงสรางในการปกครองประเทศ สทธและเสรภาพของประชาชนแลว ในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ยงไดก าหนดใหม องคกรตามรฐธรรมนญ (Organs under the constitution) ซงหมายถง องคกรของรฐทไดรบมอบหมายใหด าเนนการเกยวกบภารกจของรฐตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญและกฎหมายโดยองคกรของรฐทมฐานะพเศษซงจะมหลกประกนใหสามารถปฏบตภารกจทไดโดยอสระ ปลอดพน

ความหมายและความส าคญของรฐธรรมนญและองคกรตามรฐธรรมนญ

- 89 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

จากการแทรกแซงขององคกรของรฐอนหรอสถาบนทางการเมองอนๆ รวมทงอยเหนอกระแสและการกดดนใดๆ ทเกดขนภายในสงคม ซงองคกรตามรฐธรรมนญจะมความส าคญตอการการพฒนาประเทศ ดงน

1. จ าเปนทตองมองคกรทคมครองสทธเสรภาพของประชาชนและเพอเยยวยาปญหาของประชาชน จากการใชอ านาจรฐหรอการกระท าของบคคลและการคมครองสทธมนษยชน เนองจากการใช วธการในทางศาลอาจมขอจ ากดบางประการ เชน ระยะเวลาในการพจารณาพพากษาคดของศาล รวมไปถงคาใชจายทเกยวกบการฟองรองและการด าเนนคดในศาล

2. มความจ าเปนตองมกลไกตรวจสอบเกยวกบความสจรตในการใชอ านาจรฐและตรวจสอบเกยวกบการใชอ านาจรฐ

3. มความจ าเปนตองมกลไกในการควบคมตรวจสอบทจะลดและขจดการซอเสยงและเปดโอกาสใหคนด มคณภาพ คณธรรมเขาสระบบการเมอง

4. มความจ าเปนตองมกลไกในการเสรมสรางระบบการเมองและพรรคการเมองทมเสถยรภาพและประสทธภาพ

5. มความจ าเปนตองมกลไกทมความเปนอสระและเปนกลาง สามารถด ารงความยตธรรมในการปฏบตหนาท

จากประเดนความส าคญดงกลาว ภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ไดก าหนดองคกรตามรฐธรรมนญ

ขนมาทงสน 7 องคกร ดงน - คณะกรรมการการเลอกตง - องคกรอยการ - ผตรวจการแผนดน - คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต - คณะกรรมการปองกนและปราบปราม - สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต การทจรตแหงชาต - คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

คณะกรรมการการเลอกตงมบทบาททส าคญในการจดใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร, สมาชกวฒสภา, สมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถน รวมทงการออกเสยงประชามตใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ดงนนจงตองมกลไกใหมการได มาซงกรรมการการเลอกตงทมความสามารถและมความเปนกลางทางการเมอง ทงยงตองมการคมครองผเสยหายจากการใชอ านาจของ ก.ก.ต. โดยมหลกการส าคญดงน

1. คณะกรรมการการเลอกตง

- 90 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

องคประกอบของคณะกรรมการการเลอกตง มาตรา 229 บญญตใหคณะกรรมการการเลอกตง ประกอบดวยประธานกรรมการ 1 คน และกรรมการ

อนอก 4 คน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผซงมความเปนกลางทางการเมองและมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ ใหประธานวฒสภาลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการตามวรรคหนง

คณสมบตและลกษณะตองหามของคณะกรรมการการเลอกตง มาตรา 230 กรรมการการเลอกตงตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม ดงตอไปน

(1) มอายไมต ากวาสสบปบรบรณ (2) ส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตรหรอเทยบเทา (3) มคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา 205 (1) (4) (5) และ (6) (4) ไมเปนตลาการศาลรฐธรรมนญ ผตรวจการแผนดน กรรมการปองกนและปราบปรามการ

ทจรตแหงชาต กรรมการตรวจเงนแผนดน หรอกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ใหน าบทบญญตมาตรา 207 มาใชบงคบกบกรรมการการเลอกตงดวยโดยอนโลม

การสรรหาและการเลอกคณะกรรมการการเลอกตง มาตรา 231 การสรรหาและการเลอกประธานกรรมการและกรรมการการเลอกตง ใหด าเนนการดงน (1) ใหมคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงจ านวนเจดคน ซงประกอบดวยประธานศาลฎกา

ประธานศาลรฐธรรมนญ ประธานศาลปกครองสงสด ประธานสภาผแทนราษฎร ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร บคคลซงทประชมใหญศาลฎกาคดเลอกจ านวนหนงคน และบคคลซงทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดคดเลอกจ านวนหนงคน เปนกรรมการ ท าหนาทสรรหาผมคณสมบตตามมาตรา 230 ซงสมควรเปนกรรมการการเลอกตง จ านวนสามคน เสนอตอประธานวฒสภา โดยตองเสนอพรอมความยนยอมของผไดรบการเสนอชอนน มตในการสรรหาดงกลาวตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจ านวนกรรมการทงหมดเทาทมอย ในกรณทไมมกรรมการในต าแหนงใด หรอมแตไมสามารถปฏบตหนาทได ถากรรมการทเหลออยนนมจ านวนไมนอยกวากงหนง ใหคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงประกอบดวยกรรมการทเหลออย ทงนใหน าบทบญญตในมาตรา 113 วรรคสอง มาใชบงคบโดยอนโลม

บคคลซงทประชมใหญศาลฎกาและทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดเลอกตามวรรคหนง ตองมใชผพพากษาหรอตลาการ และตองไมเปนกรรมการสรรหาผด ารงต าแหนงในองคกรตามรฐธรรมนญอนในขณะเดยวกน

(2) ใหทประชมใหญศาลฎกาพจารณาสรรหาผมคณสมบตตามมาตรา 230 ซงสมควรเปนกรรมการการเลอกตงจ านวนสองคน เสนอตอประธานวฒสภา โดยตองเสนอพรอมความยนยอมของผนน

(3) การสรรหาตาม (1) และ (2) ใหกระท าภายในสามสบวนนบแตวนทมเหตทท าใหตองมการเลอกบคคลใหด ารงต าแหนงดงกลาว ในกรณทมเหตทท าใหไมอาจด าเนนการสรรหาไดภายในเวลาทก าหนดหรอไมอาจสรรหาไดครบจ านวนภายในเวลาทก าหนดตาม (1) ใหทประชมใหญศาลฎกาพจารณาสรรหาแทนจนครบจ านวนภายในสบหาวนนบแตวนทครบก าหนดตาม (1)

- 91 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(4) ใหประธานวฒสภาเรยกประชมวฒสภาเพอมมตใหความเหนชอบผไดรบการสรรหาตาม (1) (2) หรอ (3) ซงตองกระท าโดยวธลงคะแนนลบ

(5) ในกรณทวฒสภาใหความเหนชอบใหด าเนนการตาม (6) แตถาวฒสภาไมเหนชอบในรายชอใด ไมวาทงหมดหรอบางสวน ใหสงรายชอนนกลบไปยงคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงหรอทประชมใหญศาลฎกา แลวแตกรณ เพอใหด าเนนการสรรหาใหม หากคณะกรรมการสรรหากรรมการการเลอกตงหรอทประชมใหญศาลฎกา ไมเหนดวยกบวฒสภา และมมตยนยนตามมตเดมดวยคะแนนเอกฉนทหรอดวยคะแนน ไมนอยกวาสองในสามของทประชมใหญศาลฎกา แลวแตกรณ ใหด าเนนการตอไปตาม (6) แตถามตทยนยนตามมตเดมไมเปนเอกฉนทหรอไมไดคะแนนตามทก าหนด ใหเรมกระบวนการสรรหาใหม ซงตองด าเนนการใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทมเหตใหตองด าเนนการดงกลาว

(6) ใหผไดรบความเหนชอบตาม (4) หรอ (5) ประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานกรรมการการเลอกตง และแจงผลใหประธานวฒสภาทราบ และใหประธานวฒสภาน าความกราบบงคมทลเพอทรงแตงตงตอไป

วาระการด ารงต าแหนงของคณะกรรมการการเลอกตง มาตรา 232 กรรมการการเลอกตงมวาระการด ารงต าแหนงเจดปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง

และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว กรรมการการเลอกตงซงพนจากต าแหนงตามวาระ ตองอยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตอไปจนกวา

กรรมการการเลอกตงซงไดรบแตงตงใหมจะเขารบหนาท ใหน าบทบญญตมาตรา 209 (1) (2) (3) (5) (6) (7) และการขาดคณสมบตและมลกษณะตองหามตาม

มาตรา 230 มาใชบงคบกบการพนจากต าแหนงของกรรมการการเลอกตงดวยโดยอนโลม

อ านาจหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง มาตรา 236 คณะกรรมการการเลอกตงมอ านาจหนาท ดงตอไปน (1) ออกประกาศหรอวางระเบยบก าหนดการทงหลายอนจ าเปนแกการปฏบตตามกฎหมายตามมาตรา

235 วรรคสอง รวมทงวางระเบยบเกยวกบการหาเสยงเลอกตงและการด าเนนการใด ๆ ของพรรคการเมอง ผสมครรบเลอกตง และผมสทธเลอกตง เพอใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และก าหนดหลกเกณฑการด าเนนการของรฐในการสนบสนนใหการเลอกตงมความเสมอภาคและมโอกาสทดเทยมกนในการหาเสยงเลอกตง

(2) วางระเบยบเกยวกบขอหามในการปฏบตหนาทของคณะรฐมนตรและรฐมนตรขณะอยในต าแหนงเพอปฏบตหนาทตามมาตรา 181 โดยค านงถงการรกษาประโยชนของรฐ และค านงถงความสจรต เทยงธรรม ความเสมอภาค และโอกาสทดเทยมกนในการเลอกตง

(3) ก าหนดมาตรการและการควบคมการบรจาคเงนใหแกพรรคการเมอง การสนบสนนทางการเงนโดยรฐ การใชจายเงนของพรรคการเมองและผสมครรบเลอกตง รวมทงการตรวจสอบบญชทางการเงนของพรรคการเมองโดยเปดเผย และการควบคมการจายเงนหรอรบเงนเพอประโยชนในการลงคะแนนเลอกตง

(4) มค าสงใหขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทอนของรฐ ปฏบตการทงหลายอนจ าเปนตามกฎหมายตามมาตรา 235 วรรคสอง

(5) สบสวนสอบสวนเพอหาขอเทจจรงและวนจฉยชขาดปญหาหรอขอโตแยงทเกดขนตามกฎหมายตามมาตรา 235 วรรคสอง

- 92 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(6) สงใหมการเลอกตงใหมหรอออกเสยงประชามตใหมในหนวยเลอกตงใดหนวยเลอกตงหนงหรอทกหนวยเลอกตง เมอมหลกฐานอนควรเชอไดวาการเลอกตงหรอการออกเสยงประชามตในหนวยเลอกตงนน ๆ มไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม

(7) ประกาศผลการเลอกตง ผลการสรรหา และผลการออกเสยงประชามต (8) สงเสรมและสนบสนนหรอประสานงานกบหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการ

สวนทองถน หรอสนบสนนองคการเอกชน ในการใหการศกษาแกประชาชนเกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และสงเสรมการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

(9) ด าเนนการอนตามทกฎหมายบญญต ในการปฏบตหนาท คณะกรรมการการเลอกตงมอ านาจเรยกเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของจาก

บคคลใด หรอเรยกบคคลใดมาใหถอยค า ตลอดจนขอใหพนกงานอยการ พนกงานสอบสวน หนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน ด าเนนการเพอประโยชนแหงการปฏบตหนาท การสบสวน สอบสวน หรอวนจฉยชขาด คณะกรรมการการเลอกตงมอ านาจแตงตงบคคล คณะบคคล หรอผแทน องคการเอกชน เพอปฏบตหนาทตามทมอบหมาย

ผตรวจการแผนดน (Ombudsman) เปนสถาบนทใหประชาชนน าความ

ทกขของตนทไดรบความไมเปนธรรมจากการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐมารองเรยน โดยผตรวจการแผนดนจะมหนาทตรวจสอบและท ารายงานเสนอใหมการแกไขโดยหนวยงานของรฐ หากหนวยงานของรฐไมปฏบตตาม ผตรวจการแผนดนกไมมอ านาจสงการตรวจการแผนดนตาม ในรฐธรรมนญฉบบท 16 พ.ศ. 2540 ใชชอวา “ผตรวจการแผนดนของรฐสภา” แตจากการใชชอวาผตรวจการแผนดนของรฐสภานน ท าใหมความรสกวาไมไดใกลชดกบประชาชน

เทาทควรนอกจากน การเปลยนชอ เพอใหสอดคลองกบอ านาจหนาทของผตรวจการแผนดนทใหอ านาจของผตรวจการแผนดนทสามารถเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญหรอศาลปกครองได จงท าการเปลยนชอเพอใหมความเหมาะสม

องคประกอบของผตรวจการแผนดน มาตรา 242 ผตรวจการแผนดนมจ านวน 3 คน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของ

วฒสภา จากผซงเปนทยอมรบนบถอของประชาชน มความรอบรและมประสบการณในการบรหารราชการแผนดน วสาหกจ หรอกจกรรมอนเปนประโยชนรวมกนของสาธารณะ และมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ

ใหผไดรบเลอกเปนผตรวจการแผนดนประชมและเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานผตรวจการแผนดนแลวแจงผลใหประธานวฒสภาทราบ

ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานผตรวจการแผนดนและผตรวจการแผนดน

2. ผตรวจการแผนดน

- 93 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

คณสมบตและลกษณะตองหามของผตรวจการแผนดนใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดน

ผตรวจการแผนดนมวาระการด ารงต าแหนงหกปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว

ใหมส านกงานผตรวจการแผนดนเปนหนวยงานทเปนอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงนตามทกฎหมายบญญต

การสรรหารและการเลอกผตรวนการแผนดน มาตรา 243 การสรรหาและการเลอกผตรวจการแผนดนใหน าบทบญญตมาตรา 206 และมาตรา

207 มาใชบงคบโดยอนโลม โดยใหมคณะกรรมการสรรหาจ านวนเจดคนประกอบดวย ประธานศาลฎกา ประธานศาลรฐธรรมนญ ประธานศาลปกครองสงสด ประธานสภาผแทนราษฎร ผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร บคคลซงทประชมใหญศาลฎกาคดเลอกจ านวนหนงคน และบคคลซงทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดคดเลอกจ านวนหนงคนและให น าบทบญญตมาตรา 231 (1) วรรคสอง มาใชบงคบดวยโดยอนโลม

อ านาจหนาทของผตรวจการแผนดน (1) พจารณาและสอบสวนหาขอเทจจรงตามค ารองเรยนในกรณ

(ก) การไมปฏบตตามกฎหมายหรอปฏบตนอกเหนออ านาจหนาทตามกฎหมายของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน

(ข) การปฏบตหรอละเลยไมปฏบตหนาทของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน ทกอใหเกดความเสยหายแกผรองเรยนหรอประชาชนโดยไมเปนธรรม ไมวาการนนจะชอบหรอไมชอบดวยอ านาจหนาทกตาม

(ค) การตรวจสอบการละเลยการปฏบตหนาทหรอการปฏบตหนาทโดยไมชอบดวยกฎหมายขององคกรตามรฐธรรมนญและองคกรในกระบวนการยตธรรม ทงน ไมรวมถงการพจารณาพพากษาอรรถคดของศาล

(ง) กรณอนตามทกฎหมายบญญต (2) ด าเนนการเกยวกบจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐตามมาตรา

279 วรรคสาม และมาตรา 280 (3) ตดตาม ประเมนผล และจดท าขอเสนอแนะในการปฏบตตามรฐธรรมนญ รวมตลอดถง

ขอพจารณาเพอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญในกรณทเหนวาจ าเปน (4) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร

และวฒสภา ทกป ทงน ใหประกาศรายงานดงกลาวในราชกจจานเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย การใชอ านาจหนาทตาม (1) (ก) (ข) และ (ค) ใหผตรวจการแผนดนด าเนนการเมอมการรองเรยน

เวนแตเปนกรณทผตรวจการแผนดนเหนวาการกระท าดงกลาวมผลกระทบตอความเสยหายของประชาชนสวนรวมหรอเพอคมครองประโยชนสาธารณะ ผตรวจการแผนดนอาจพจารณาและสอบสวนโดยไมมการรองเรยนได

นอกจากนในมาตรา 245 ผตรวจการแผนดนอาจเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญหรอศาลปกครองได เมอเหนวามกรณดงตอไปน

- 94 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(1) บทบญญตแหงกฎหมายใดมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญ ใหเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลรฐธรรมนญ และใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยโดยไมชกชา ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ

(2) กฎ ค าสง หรอการกระท าอนใดของบคคลใดตามมาตรา 244 (1) (ก) มปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย ใหเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลปกครอง และใหศาลปกครองพจารณาวนจฉยโดยไมชกชา ทงน ตามพระราชบญญตวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) เปนองคกรทมหนาทในการตรวจสอบการทจรตและการประพฤตมชอบ รวมถงการร ารวยผดปรกตของผด ารงต าแหนงทางการเมองหรอขาราชการประจ าในต าแหนงสง ซงถอเปนองคกรตรวจสอบทส าคญทท างานในเชงรก ดงนนจงจ าเปนทจะตองก าหนดให ป.ป.ช. เปนองคกรอสระตามรฐธรรมนญ เพอใหสามารถปฏบตหนาทไดอยางอสระอกทงยงจะตองเปนอสระทแทจรง

โดยไดก าหนดใหมคณะกรรมการสรรหาทเปนกลางและก าหนดคณสมบตของผทจะไดรบการสรรหาใหสง เพอใหสามารถปฏบตหนาทไดอยางมประสทธภาพและถกการเมองแทรกแซงไดยาก

ในอดตกอนมการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ประเทศไทยมคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ (ป.ป.ป.) ท าหนาทปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบของราชการ แตการท างานของ ป.ป.ป. นนขาดประสทธภาพ สงผลใหรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ไดจดตงองคกรอสระใหมเพอใหเกดความเปนอสระในการท างานมากขน โดยเรยกวา คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)

องคประกอบของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มาตรา 246 คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ประกอบดวย ประธาน

กรรมการคนหนงและกรรมการอนอกแปดคน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตตองเปนผซงมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ

และมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา 205 โดยเคยเปนรฐมนตร กรรมการการเลอกตง ผตรวจการแผนดน กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต หรอกรรมการตรวจเงนแผนดน หรอเคยรบราชกา รในต าแหนงไมต ากวาอธบดหรอ ผด ารงต าแหนงทางบรหารในหนวยราชการทมอ านาจบรหารเทยบเทาอธบด หรอด ารงต าแหนงไมต ากวาศาสตราจารย ผแทนองคการพฒนาเอกชน หรอผประกอบวชาชพทมองคกรวชาชพตามกฎหมายมาเปนเวลาไมนอยกวาสามสบป ซงองคการพฒนาเอกชนหรอองคกรวชาชพนนใหการรบรองและเสนอชอเขาสกระบวนการสรรหา

3. คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

- 95 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

การสรรหาและการเลอกกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ใหน าบทบญญตมาตรา 204 วรรคสามและวรรคส มาตรา 206 และมาตรา 207 มาใชบงคบโดยอนโลม โดยใหมคณะกรรมการสรรหาจ านวนหาคนประกอบดวยประธานศาลฎกา ประธานศาลรฐธรรมนญ ประธานศาลปกครองสงสด ประธานสภาผแทนราษฎร และผน าฝายคานในสภาผแทนราษฎร

ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

ใหมกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตประจ าจงหวด โดยคณสมบต กระบวนการสรรหา และอ านาจหนาท ใหเปนไปตามทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต

วาระในการด ารงต าแหนงของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

มาตรา 247 กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตมวาระการด ารงต าแหนงเกาปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว

กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตซงพนจากต าแหนงตามวาระ ตองปฏบตหนาทตอไปจนกวากรรมการซงไดรบแตงตงใหมจะเขารบหนาท

การพนจากต าแหนง การสรรหา และการเลอกกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตแทนต าแหนงทวาง ใหน าบทบญญตมาตรา 209 และมาตรา 210 มาใชบงคบ โดยอนโลม

การพนจากต าแหนงของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มาตรา 248 สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทม

อยของสภาผแทนราษฎร หรอประชาชนผมสทธเลอกตงไมนอยกวาสองหมนคน มสทธเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาวากรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผใดกระท าการขาดความเทยงธรรม จงใจฝาฝนรฐธรรมนญหรอกฎหมาย หรอมพฤตการณทเปนการเสอมเสยแกเกยรตศกดของการด ารงต าแหนงอยางรายแรง เพอใหวฒสภามมตใหพนจากต าแหนง

มตของวฒสภาใหกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตพนจากต าแหนงตามวรรคหนง ตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภา

มาตรา 249 สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทงสองสภา มจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา มสทธเขาชอรองขอตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองวา กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผใดร ารวยผดปกต กระท าความผดฐานทจรตตอหนาท หรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการ

ค ารองขอตามวรรคหนงตองระบพฤตการณทกลาวหาวาผด ารงต าแหนงดงกลาวกระท าการตามวรรคหนงเปนขอ ๆ ใหชดเจน และใหยนตอประธานวฒสภา เมอประธานวฒสภาไดรบค ารองแลว ใหสงค ารองดงกลาวไปยงศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองเพอพจารณาพพากษา

- 96 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตผถกกลาวหา จะปฏบตหนาทในระหวางนนมได จนกวาจะมค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองใหยกค ารองดงกลาว

ในกรณทกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตไมอาจปฏบตหนาทไดตามวรรคสาม และมกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเหลออยนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตทงหมด ใหประธานศาลฎกาและประธานศาลปกครองสงสดรวมกนแตงตงบคคลซงมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามเชนเดยวกบกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ท าหนาทเปนกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเปนการชวคราว โดยใหผทไดรบแตงตงอยในต าแหนงไดจนกวากรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตทตนด ารงต าแหนงแทนจะปฏบตหนาทได หรอจนกวาจะมค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองวาผนนกระท าความผด

อ านาจหนาทของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มาตรา 250 คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตมอ านาจหนาท ดงตอไปน (1) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส านวนพรอมทงท าความเหนเกยวกบการถอดถอนออกจากต าแหนง

เสนอตอวฒสภาตามมาตรา 272 และมาตรา 279 วรรคสาม (2) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส านวนพรอมทงท าความเหนเกยวกบการด าเนนคดอาญาของผด ารง

ต าแหนงทางการเมองสงไปยงศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมองตามมาตรา 275 (3) ไตสวนและวนจฉยวาเจาหนาทของรฐตงแตผบรหารระดบสงหรอขาราชการซงด ารงต าแหนงตงแต

ผอ านวยการกองหรอเทยบเทาขนไปร ารวยผดปกต กระท าความผดฐานทจรตตอหนาท หรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการ หรอความผดตอต าแหนงหนาทในการยตธรรม รวมทงด าเนนการกบเจาหนาทของรฐหรอขาราชการในระดบต ากวาทรวมกระท าความผดกบผด ารงต าแหนงดงกลาวหรอกบผด ารงต าแหนงทางการเมอง หรอทกระท าความผดในลกษณะทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเหนสมควรด าเนนการดวย ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต

(4) ตรวจสอบความถกตองและความมอยจรง รวมทงความเปลยนแปลงของทรพยสนและหนสนของผด ารงต าแหนงตามมาตรา 259 และมาตรา 264 ตามบญชและเอกสารประกอบทไดยนไว ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตก าหนด

(5) ก ากบดแลคณธรรมและจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมอง (6) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร

และวฒสภา ทกปทงนใหประกาศรายงานดงกลาวในราชกจจานเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย (7) ด าเนนการอนตามทกฎหมายบญญต ใหน าบทบญญตมาตรา 213 มาใชบงคบกบการปฏบตหนาทของคณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตแหงชาตดวยโดยอนโลม ประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตและกรรมการปองกนและปราบปรามการ

ทจรตแหงชาตเปนเจาพนกงานในการยตธรรมตามกฎหมาย

- 97 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

โดยหลกแลวคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (ค.ต.ง.) มอ านาจหนาทในการตรวจสอบการใชเงนของภาครฐอยางเปนอสระใหค าปรกษาและใหขอเสนอแนะในเรองการเงน องคประกอบของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

มาตรา 252 การตรวจเงนแผนดนใหกระท าโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนทเปนอสระและเปนกลาง คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ประกอบดวย ประธานกรรมการคนหนงและกรรมการอนอกหกคน

ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากผมความช านาญและประสบการณดานการตรวจเงนแผนดน การบญช การตรวจสอบภายใน การเงนการคลง และดานอน

การสรรหาและการเลอกกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน ใหน าบทบญญตมาตรา 204 วรรคสามและวรรคส มาตรา 206 และมาตรา 207 มาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตองคประกอบของคณะกรรมการสรรหาใหเปนไปตามมาตรา 243

ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน

กรรมการตรวจเงนแผนดนมวาระการด ารงต าแหนงหกปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว

คณสมบต ลกษณะตองหาม และการพนจากต าแหนงของกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน รวมทงอ านาจหนาทของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผวาการตรวจเงนแผนดน และส านกงานการตรวจเงนแผนดน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน

การก าหนดคณสมบตและวธการเลอกบคคลซงจะไดรบการแตงตงเปนกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน จะตองเปนไปเพอใหไดบคคลทมคณสมบตเหมาะสม มความซอสตยสจรตเปนทประจกษ และเพอใหไดหลกประกนความเปนอสระในการปฏบตหนาทของบคคลดงกลาว

อ านาจหนาทของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ านาจหนาทก าหนดหลกเกณฑมาตรฐานเกยวกบการตรวจเงน

แผนดน ใหค าปรกษา แนะน า และเสนอแนะใหมการแกไขขอบกพรองเกยวกบการตรวจเงนแผนดน และมอ านาจแตงตงคณะกรรมการวนยทางการเงนและการคลงทเปนอสระเพอท าหนาทวนจฉยการด าเนนการทเกยวกบวนยทางการเงน การคลง และการงบประมาณ และใหคดทพพาทเกยวกบค าวนจฉยของคณะกรรมการวนยทางการเงนและการคลงในเรองดงกลาวเปนคดทอยในอ านาจของศาลปกครอง ใหผวาการตรวจเงนแผนดนมอ านาจหนาทเกยวกบการตรวจเงนแผนดนทเปนอสระและเปนกลาง

4. คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

- 98 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

มาตรา 255 พนกงานอยการมอ านาจหนาทตามทบญญตในรฐธรรมนญน

และตามกฎหมายวาดวยอ านาจและหนาทของพนกงานอยการและกฎหมายอนพนกงานอยการมอสระในการพจารณาสงคดและการปฏบตหนาทใหเปนไปโดยเทยงธรรมการแตงตงและการใหอยการสงสดพนจากต าแหนงตองเปนไปตามมตของคณะกรรมการอยการ และไดรบความเหนชอบจากวฒสภาใหประธานวฒสภาเปน ผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงอยการสงสด

องคกร อยการมหนวยธ รการท เปน อสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน โดยมอยการสงสดเปนผบงคบบญชา ทงน ตามทกฎหมายบญญต

พนกงานอยการตองไมเปนกรรมการในรฐวสาหกจหรอกจการอนของรฐในท านองเดยวกน เวนแตจะไดรบอนมตจากคณะกรรมการอยการ ทงตองไมประกอบอาชพหรอวชาชพ หรอกระท ากจการใดอนเปนการกระทบกระเทอนถงการปฏบตหนาท หรอเสอมเสยเกยรตศกดแหงต าแหนงหนาทราชการ และตองไมเปนกรรมการ ผจดการ หรอทปรกษากฎหมาย หรอด ารงต าแหนงอนใดทมลกษณะงานคลายคลงกนนนในหางหนสวนบรษท ใหน าบทบญญตมาตรา 202 มาใชบงคบโดยอนโลม

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ไดจดตงขนมาเนองจากการทประเทศไทยตองอยภายใตสงคมโลกซงไดมกฎเกณฑและแนวทางในการปฏบตรวมกนนนคอ “กฎหมายระหวางประเทศ” โดยเฉพาะในเรองสทธมนษยชน ไมวาจะเปนในเรอง สทธ เสรภาพ ดงนนในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 จงไดจดตง คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เพอท าการดแลในเรองสทธมนษยชนในดยงขน

องคประกอบของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต มาตรา 256 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ประกอบดวย ประธานกรรมการคนหนงและ

กรรมการอนอกหกคน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค าแนะน าของวฒสภา จากผซงมความรหรอประสบการณดานการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนทประจกษ ทงน โดยตองค านงถงการมสวนรวมของผแทนจากองคการเอกชนดานสทธมนษยชนดวย

ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

5. องคกรอยการ

6. คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

- 99 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

คณสมบต ลกษณะตองหาม การถอดถอน และการก าหนดคาตอบแทนกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

กรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมวาระการด ารงต าแหนงหกปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด ารงต าแหนงไดเพยงวาระเดยว

ใหน าบทบญญตมาตรา 204 วรรคสาม มาตรา 206 มาตรา 207 และมาตรา 209 (2) มาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตองคประกอบของคณะกรรมการสรรหาใหเปนไปตามมาตรา 243

ใหมส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเปนหนวยงานทเปนอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต

อ านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต มาตรา 257 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมอ านาจหนาท ดงตอไปน (1) ตรวจสอบและรายงานการกระท าหรอการละเลยการกระท า อนเปนการละเมดสทธมนษยชน

หรอไมเปนไปตามพนธกรณระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค และเสนอมาตรการการแกไขทเหมาะสมตอบคคลหรอหนวยงานทกระท าหรอละเลยการกระท าดงกลาวเพอด าเนนการ ในกรณทปรากฏวาไมมการด าเนนการตามทเสนอ ใหรายงานตอรฐสภาเพอด าเนนการตอไป

(2) เสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลรฐธรรมนญ ในกรณทเหนชอบตามทมผรองเรยนวา บทบญญตแหงกฎหมายใดกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญ ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ

(3) เสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลปกครอง ในกรณทเหนชอบตามทมผรองเรยนวา กฎ ค าสง หรอการกระท าอนใดในทางปกครองกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย ทงน ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

(4) ฟองคดตอศาลยตธรรมแทนผเสยหาย เมอไดรบการรองขอจากผ เสยหายและเปนกรณทเหนสมควรเพอแกไขปญหาการละเมดสทธมนษยชนเปนสวนรวม ทงน ตามทกฎหมายบญญต

(5) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบปรงกฎหมาย และกฎ ตอรฐสภาหรอคณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

(6) สงเสรมการศกษา การวจย และการเผยแพรความรดานสทธมนษยชน (7) สงเสรมความรวมมอและการประสานงานระหวางหนวยราชการ องคการเอกชน และองคการอน

ในดานสทธมนษยชน (8) จดท ารายงานประจ าปเพอประเมนสถานการณดานสทธมนษยชนภายในประเทศและเสนอตอ

รฐสภา (9) อ านาจหนาทอนตามทกฎหมายบญญต ในการปฏบตหนาท คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตตองค านงถงผลประโยชนสวนรวมของชาต

และประชาชนประกอบดวย คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมอ านาจเรยกเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของจากบคคลใด หรอ

เรยกบคคลใดมาใหถอยค า รวมทงมอ านาจอนเพอประโยชนในการปฏบตหนาท ทงน ตามทกฎหมายบญญต

- 100 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

มาตรา 258 สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมหนาทให

ค าปรกษาและขอเสนอแนะตอคณะรฐมนตรในปญหาตาง ๆ ทเกยวกบเศรษฐกจและสงคม รวมถงกฎหมายทเกยวของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนอนตามทกฎหมายบญญตตองใหสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ใหความเหนกอนพจารณาประกาศใช

องคประกอบ ทมา อ านาจหนาท และการด าเนนงานของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

ใหมส านกงานสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนหนวยงานทเปนอสระในการบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการด าเนนการอน ทงนตามทกฎหมายบญญต หมายเหต (….ในขณะจดท าเอกสารประกอบการเรยนการสอนรายวชา GEN1144 การเมองการปกครองของไทยเกดเหตการณรฐประหารในวนท 22 พฤษภาคม 2557 เวลา 16:30 น. โดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) อนมพลเอกประยทธ จนทรโอชา เปนหวหนาคณะ ซงเปนการรฐประหารครงท 13 ในประวตศาสตรการเมองไทย สงผลใหรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 เปนอนยกเลกและไมมผลบงคบใช ดงนนองคกรตามกฎหมายรฐธรรมนญจ าเปนตองยตบทบาทโดยปรยาย….)

7. สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

- 101 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 7

1. จงอธบายความหมายและลกษณะส าคญของรฐธรรมนญ 2. องคกรตามรฐธรรมนญคออะไร และมความส าคญตอการเมองการปกครองไทยอยางไร 3. องคกรตามรฐธรรมนญพ.ศ. 2550 มกองคกร ประกอบไปดวยองคกรอะไรบางจงอธบาย 4. จงอธบายบทบาท หนาท ของคณะกรรมการการเลอกตง 5. จงอธบายโครงสรางของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

- 102 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 7 คณน บญสวรรณ. รฐธรรมนญไทย. กรงเทพฯ: ซเอดบค, 2551. มานต จมปา. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 1). กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. __________. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 2). กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550.

- 103 -

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8 การเมองกบวถชวตประชาชน

เนอหาประจ าบท

1. การมสวนรวมทางการเมอง 2. บทบาทหนาทของพลเมอง 3. จรยธรรมทางการเมอง

วตถประสงคประจ าบท

1. เพอใหผเรยนมความรและเขาใจเกยวกบการมสวนรวมทางการเมอง บทบาทหนาทของพลเมอง 2. เพอใหผเรยนมความรและเขาใจ พรอมทงตระหนกถงจรยธรรมทางการเมองในสงคม

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. ภาพสงคมชนบทและสงคมเมอง 4. สอโทรทศน สงพมพตาง ๆ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการอภปราย รายงานและซกถาม 2. แสดงความคดเหน วเคราะหวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

- 104 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ภาพ การมสวนรวม คอ มตส าคญทางการเมอง

บทท 8 การเมองกบวถชวตประชาชน

ดวยประเทศไทยมการเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตยมากกวา 70 ปมาแลว

แตตลอดระยะเวลาของการเปนประชาธปไตยทผานมานนไดมการเบยดแทรกของการเผดจการเปนระยะๆและบางครงด ารงอยตอเนองเปนเวลานาน มการปฏวตรฐประหารหลายครงโดยกลมบคคลตาง ๆ โดยอางความเดอดรอนของประชาชนและการไมเปนประชาธปไตย ท าใหในอดตประชาชนชาวไทยแทบมไดเขาไปมบทบาทหรอไม มสวนรวมทางการเมองแตอยางใด อ านาจสวนใหญตกอยในก ามอของบคคลบางกลมและอยทฝายบรหาร และขาราชการชนผใหญ อ านาจทางการเมองทประชาชนไดรบเปนเพยงการมสทธเลอกตงเทานน และบางครงการเลอกตงดงกลาวกยงมขอสงสยในความบรสทธยตธรรมอกดวย

เมอกระแสการเปนประชาธปไตยของโลกไดเขาสประเทศไทย ท าใหประชาชนรถงการทตนเองมสทธ เสรภาพ และมสวนรวมทางการเมองมากขน เพอผลกดนใหเกดความเปนประชาธปไตยในสงคมไทย โดยประชาชนเชอวาเปนระบอบการปกครองทจะน าไปสการมชวตทสนตและสงบสขตลอดไป การมสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง และการค านงในฐานะความเปนพลเมองของประชาชนทควบคกบการตระหนกถงจรยธรรมทางการเมองของผปกครอง จะสงผลท าใหประเทศไทยมระบบการเมองการปกครองทจดวามความเปนประชาธปไตยมากขน

การมสวนรวมของประชาชนมความส าคญในการสรางประชาธปไตยอยางยงยนและสงเสรมความเปนธรรมาภบาล ตลอดจนการบรหารงาน หากการมสวนรวมของประชาชนมากขนเพยงใดกจะชวยใหมการตรวจสอบการท างานของผบรหารและท าใหผบรหารมความรบผดชอบตอสงคมมากขน อกทงยงเปนการปองกนนกการเมองจากการก าหนดนโยบายทไมเหมาะสมกบสงคมนน ๆ นอกจากน การมสวนรวมของประชาชนยงเปนการสรางความมนใจวาเสยงของประชาชนจะมคนรบฟงอกทงความตองการหรอความปรารถนาของประชาชนกจะไดรบการตอบสนอง

การเมองเปนการเรองของการใชอ านาจ เปนเรองของความสามารถทผหนงปฏบตเพอควบคมพฤตกรรมของผอน จงมขอสงสยวาในสงคมหนงนนใครคอผมอ านาจและใชอ านาจ ใครเปนผก าหนดนโยบายส าหรบผอน ในบางสงคมทมประชาธปไตยแบบตวแทนจะหมายถงผทประชาชนเลอกเขาไปท าหนาทแทนตนกลาวคอประชาชนนนเองทตองมสวนรวมในการก าหนดวถการปกครองของสงคมของตนโดยการเขามามสวนรวมในทางการเมอง

1. การมสวนรวมทางการเมอง

- 105 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1.1 ความหมาย การมสวนรวมสามารถอธบายไดในหลายมต ดงน

1.1.1 การมสวนรวมในความหมายทแคบ คอ การพจารณาถงการมสวนชวยเหลอโดยสมครใจโดยประชาชนตอโครงการใดโครงการหนงของโครงการสาธารณะตาง ๆ ทคาดวาจะสงผลตอการพฒนาชาตแตไมไดหวงวาจะใหประชาชนเปลยนแปลงโครงการหรอวจารณเนอหาของโครงการ

1.1.2 การมสวนรวมในความหมายทกวาง คอ การใหประชาชนรสกตนตวเพอทราบถงการรบความชวยเหลอและตอบสนองตอโครงการพฒนา ขณะเดยวกนกสนบสนนความคดรเรมของประชาชน ในการเขารวมอยางแขงขนถงกระบวนการตดสนใจตาง ๆ ในเรองทมผลกระทบตอเขา

เงอนไขการมสวนรวมของประชาชนม 3 ประการ คอ (1) ตองมอสรภาพ โดยประชาชนมอสระทจะเขารวมหรอไมกไดการเขารวมตองเปนไปดวยความ

สมครใจ การถกบงคบใหรวมไมวาจะในรปแบบใดไมถอวาเปนการมสวนรวม (2) ตองมความเสมอภาค ประชาชนทเขารวมในกจกรรมใดตองมสทธเทาเทยมกบผเขารวมคนอน ๆ (3) ตองมความสามารถ ประชาชนหรอกลมเปาหมายจะตองมความสามารถพอทจะเขารวมใน

กจกรรมนน ๆ โดยสรปแลว การมสวนรวมทางการเมอง หมายถง การเขารวมกจกรรมโดยสมครใจของ

ประชาชนทมจดมงหมายทตองการอทธพลตอการก าหนดนโยบายของรฐบาล ซงอาจจะเปนการกระท าทถกกฎหมายโดยจะใชก าลงหรอไมกตาม จะมผลส าเรจหรอลมเหลวกไดและมอยในทกระดบของสงคมไมวาจะทงระดบทองถนและระดบชาต หรอการทบคคลจะตองไดรบผลประโยชนโดยการตดสนใจ ซงกระท าโดยสถาบนทางการเมองและสงคม และจะตองรวมในการตดสนใจดวย

1.2 ลกษณะของการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน 1.2.1 การมสวนรวมในรปแบบทถกกฎหมาย สามารถแบงออกเปน 2 รปแบบ คอการมสวนรวม

แบบปกต และการมสวนรวมแบบไมปกต มรายละเอยดดงน (1) การมสวนรวมแบบปกต การมสวนรวมทางการเมองทคนทวไปปฏบต คอ การมสวนรวมในรปแบบทถกกฎหมายและเปนการมสวนรวมแบบปกต การใชสทธเลอกตงนบเปนรปแบบของการมสวนรวมแบบปกตทปฏบตกนอยางแพรหลายมากทสด โดยการวดการตรวจสอบวา การออกเสยงเลอกตงเปนเครองบงชถงความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยทเขมแขงหรอไมนนขนอยกบปจจยทเกยวของกบการเลอกตงในแตละสงคม นอกเหนอจากการใชสทธเลอกตงแลว การมสวนรวมทางการเมองในรปแบบนไดแก ประชามต ซงเปนการใชสทธลงคะแนนของประชาชนเพอใหความเหนชอบตอประเดนปญหาทส าคญ โดยประชาพจารณเปนอกวธหนงของการมสวนรวมทางการเมองในรปแบบปกตซงมความแตกตางจากประชามตคอประชาพจารณเปนการเปดโอกาสใหประชาชนแตละคนทเขารวมประชม หารอ แสดงความคดเหน แตไมมการลงมตผกพนด าเนนการอยางหนงอยางใด รฐเพยงน าความคดเหนของประชาชนในพนทเพอประกอบการตดสนใจเทานน (2) การมสวนรวมแบบไมปกต ซงแมวาไมผดกฎหมายแตคนสวนใหญเหนวาไมเหมาะสม โดยขนอยกบวฒนธรรมการเมองของแตละประเทศวาพฤตกรรมหรอการแสดงออกทางการเมองลกษณะใดเหมาะสมหรอผดปกตหรอไม เชน การเดนขบวนประทวงในบางประเทศเหนวาเหมาะสมสามารถท าไดแตบางประเทศถอวาเปนสงผดกฎหมาย เปนตน โดยทวไปฝายทสนบสนนการมสวนรวมแบบไมปกตเหนวา การม

- 106 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

สวนรวมแบบปกตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอการผลกดนหรอเรยกรองเกดการเปลยนแปลงในนโยบายของรฐบาลหรอการเปลยนแปลงทางการเมองได

1.2.2 การมสวนรวมในรปแบบทผดกฎหมาย ในการแสดงออกทางการเมองในรปแบบใดกตามทถกจดเปนการมสวนรวมในรปแบบทผดกฎหมายนนขนอยกบนยามหรอการใหความหมายของระบอบการเมองการปกครองในแตละประเทศ ประเทศทปกครองในระบอบเผดจการมกจะไมเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมองในรปแบบตาง ๆ เมอเทยบกบประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย เชน การจดตงพรรคการเมองในประเทศประชาธปไตยใหสทธ เสรภาพ แกประชาชนในการรวมตวจดตงพรรคการเมองได แตประเทศเผดจการไมอนญาตใหมการจดตงพรรคการเมองอนใด นอกเหนอจากพรรคของรฐบาล “อารยะขดขน” (Civil Disobedience) อาจถกตความวาเปนพฤตกรรมการแสดงออกทางการเมองทผดกฎหมาย เพราะบางกรณเปนการละเมดหรอฝาฝนกฎหมายเพอแสดงใหเหนความอยตธรรมของกฎหมายฉบบนน หรอการตอตานการใชอ านาจของผปกครองประเทศ เนองจากขาดความชอบธรรม ในทนการมสวนรวมทางการเมองทนบวาผดกฎหมายและสรางความเสยหาย สงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของคนทวไปมากทสดคอ การกอการราย (Terrorism) ซงเปนการใชความรนแรงเพอท าลายความชอบธรรม ขมข คกคาม สรางความหวาดกลวใหกบฝายรฐบาล ดวยเหนวา การมสวนรวมในรปแบบปกตทถกกฎหมายไมสามารถกดดนรฐบาลหรอผมอ านาจใหปฏบตตามขอเรยกรองหรอความตองการของตนหรอกลมได

1.3 ระดบการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน แบงการมสวนรวมทางการเมองออกเปน 3 ระดบ คอ

1.3.1 ระดบตาหรอกลมผด ซงไดแกการใหความสนใจตอขาวสาร และการเปลยนแปลงทางการเมอง การถกเถยงปญหาทางการเมอง การไปใชสทธออกเสยงเลอกตง การพยายามชกจงใหผอนเหนด วยกบจดยนทางการเมองของตน การเปนสมาชกกลมผลประโยชนและการรวมชมนมทางการเมอง

ภาพ มหาตมะ คานธ ผน าอนเดยทตอสแบบอหงสา ในลกษณะของอารยะขดขน

- 107 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1.3.2 ระดบกลางหรอระดบผมสวนรวม ไดแก การมสวนรวมในโครงการของชมชน การมสวนรวมอยางแขงขนในกจกรรมของกลมผลประโยชน การเปนสมาชกพรรคการเมองทมสวนรวมในก จกรรมของพรรคการเมอง และการชวยรณรงคหาเสยงเลอกตง

1.3.3 ระดบสงหรอระดบนกกจกรรม ไดแก การเปนผน ากลมผลประโยชน การมต าแหนงและท างานเตมเวลาใหแกพรรคการเมอง การไดรบเสนอชอใหเขาแขงขนเพอชงต าแหนงทางการเมอง และการไดรบต าแหนงทางการเมอง การมสวนรวมทางการเมองทงสามระดบน เปนการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในประเทศประชาธปไตยตะวนตก

ตาราง กจกรรมทแสดงถงระดบการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

ลกษณะกจกรรมการมสวนรวม ระดบการมสวนรวม 0. ไมสนใจและเขารวมกจกรรมใดเลย ไมมสวนรวม 1. แสดงตนเปนผสนใจทางการเมองเชนรวมพดคยเรองการเมอง 2. ไปเลอกตง 3. เปนผเปดประเดนพดคยเรองการเลอกตง ใหความรผอน 4. พยายามพดเชญชวนใหผอนไปเลอกผทตนสนบสนน 5. รวมประชาสมพนธ เชน การสวมเสอหรอตดสตกเกอรทรถยนต

สนใจและมสวนรวม

6. ตดตอกบเจาหนาทของรฐหรอผน าทางการเมอง 7. บรจาคเงน/สงของชวยเหลอพรรคการเมองหรอผสมครรบเลอกตง 8. รวมการประชม ฟงการหาเสยง แนะน าตว หรอการชมนมทางการเมอง 9. ชวยรณรงคหาเสยง 10. สมครเปนสมาชกพรรคการเมอง

สนใจและมสวนรวมปานกลาง

11. รวมกจกรรมของพรรคเชนเขารวมประชม 12. ด าเนนกจกรรมหาเงนเขาพรรคการเมอง 13. เปนผสมครรบเลอกตงในนามพรรคการเมอง 14. รวมด าเนนกจกรรมสาธารณะและดแลกจกรรมของพรรคการเมอง

สนใจและมสวนรวม

มาก

นอกจากน Almond และ Verba (1965) ไดกลาวถงการเขามามสวนรวมทางการเมองนน

มความแตกตางกนตามวฒนธรรมทางการเมองของแตละบคคล โดยแบงวฒนธรรมทางการเมองออกเปน 3 ประเภท ดงน

(1) วฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบ เปนวฒนธรรมทางการเมองของบคคลทไมมความรความเขาใจในระบบการเมอง ไมคดจะมสวนรวม หรอมบทบาทในทางการเมอง บคคลทมวฒนธรรมแบบนจะไมเขามสวนรวมทางการเมองเลย

(2) วฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟา เปนวฒนธรรมทางการเมองของบคคลทมความรความเขาใจเกยวกบการเมองโดยทว ๆ ไป แตไมสนใจทจะมสวนรวมทางการเมองในทกกระบวนการทางการเมอง และไมมความรสกวาตนอยในฐานะทมความหมาย หรอมอทธพลทางการเมอง

- 108 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(3) วฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม เปนวฒนธรรมทางการเมองของบคคลทเขาใจระบบการเมอง มการรบรตอโครงสรางทางการเมองและการบรหาร ตลอดจนเขาไปมสวนรวมทางการเมอง มความรสกวาตนเองมอทธพลทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองได

1.4 รปแบบการมสวนรวมทางการเมอง ตามแนวคดของ Huntington and Nelson ทก าหนดรปแบบการมสวนรวมทางการเมองไว 5 รปแบบคอ

1.4.1 การออกเสยงเลอกตง ซงเปนกจกรรมทประชาชนจ านวนมากเขารวมไดและในประเทศทมการปกครองในระบอบประชาธปไตยจะไดปฏบตอยเสมอ รปแบบนเปนรปแบบทถกตองตามกฎหมาย ทเปดโอกาสใหประชาชนไดใชอทธพลหรอแสดงออกซงเจตจ านงในการเลอกตวแทนหรอเลอกนโยบาย วธการนจะส าคญกตอเมอการเลอกตงเปนเครองชขาดวาใครจะเปนรฐบาลหรอผก าหนดนโยบายแตละระดบ

1.4.2 การรณรงคหาเสยง กจกรรมในเรองนกคลาย ๆ รปแบบทหนงและอยในกระบวนการเลอกตงดวย แตการทใครคนใดเขารวมในการรณรงคหาเสยงนนจะท าใหการกระท าของเขามผลมากกวาไปออกเสยงแตอยางเดยวเพราะจะมผลกระทบตอการแพชนะ หรอผลตอการเลอกตง

1.4.3 การกระทาของแตละกลมเปนเอกเทศตอปญหาการเมองและสงคม ในกรณนกหมายถงเอกชนไดเรมท าการตดตอกบเจาหนาทของรฐ เพอแกไขปญหาใด ๆ เฉพาะปญหาของตวเองหรอของครอบครวหรอในบางทกเรองเกยวกบปญหาสวนรวมของบานเมองแตทวาเปนการตดตอโดยเอกชนอยางเชน ราษฎรโดยสวนตวไดตดตอกบ ส.ส. หรอเจาหนาทของรฐเพอแสดงความเหนและเรยกรองให ส.ส. หรอเจาหนาทของรฐพจารณาปญหาทเขาเสมอ

1.4.4 การเขารวมกจกรรมของกลม ทแสดงออกตอปญหาทางการเมองและสงคม แบบนไมอยในกระบวนการเลอกตง แตกจกรรมอยางนจะเปนของกลม หรอหมคณะทเกยวกนกบเรองปญหาสงคมแตละการเมองในกรณทราษฎรจะไมกระท าการ โดด ๆ อยางแบบทสม แตจะกระท ากนเปนหมคณะ เพอใหมอทธพลตอการกระท าของรฐบาล

1.4.5 กจกรรมทใชความรนแรงและเปนการกระทาทอาจผดกฎหมาย ซงการกระท านอาจด าเนนการไดโดยมจดมงหมายทจะเปลยนแปลงนโยบายหรอเปลยนรฐบาลหรอเปลยนผน าทางการเมอง นนคอการกอความวนวายหรอการกอความไมสงบนนเอง

นอกจากน Hague (1992) ไดแบงการมสวนรวมทางการเมองเปน 3 รปแบบ คอ (1) การเมองแบบเกา (Old Politics) ไดแก การมสวนรวมแบบประเพณนยม ซงไดแก การ

ถกเถยงปญหาการเมอง การรวมชมนมทางการเมอง ฯลฯ แตปฏเสธการประทวงและการเดนขบวน (2) การเมองแบบผสม (Mixed Politics) ไดแก กจกรรมของพวกปฏรปทอาจใชวธการแบบ

ประเพณนยมและในขณะเดยวกนกอาจใชการประทวงทางกฎหมาย และการปฏเสธการใหความรวมมอ (3) การเมองใหม (New Politics) แบงเปนสองพวกยอย ๆ คอ นกกจกรรม ซงใชวธการแบบ

ประเพณนยมและวธการทมใชแบบประเพณนยม รวมไปถงการกระท าทผดกฎหมาย เชน ปดกนการจราจร เปนตน

- 109 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

1.5 ปจจยทมอทธพลตอการมสวนรวมทางการเมอง โดยทวไปแลวประชาชนจะเรมตนเขามามสวนรวมกตอเมอเขาเหนวาตนจะไดรบผลกระทบจาก

กจกรรมหรอโครงการนนๆ ซงขนอยกบปจจยดงน 1.5.1 ระดบการศกษา คนทเขาไปมสวนรวมทางการเมองตงแตระดบพนฐานทสด คอ การ

เลอกตงไปจนถงระดบสงมากขน เชนการเขารวมประชม อภปราย แลกเปลยนความคดเหนทางการเมองเปนคนทมการศกษาสงมากกวาคนทมการศกษานอย ดงนน หากตองการขยายการมสวนรวมทางการเมองมากขน ยอมตองเพมโอกาสใหคนทงหลายในสงคมไดศกษาเลาเรยนมากยงขน

1.5.2 ชนชนทางสงคม กลมชนชนกลางเขามสวนรวมทางการเมองมากกวาชนชนลาง เชน กรรมกร ชาวไร ชาวนา เพราะชนชนกลางไมเพยงเปนผมระดบรายไดทสงกวาชนชนลางเทานน แตยงเปนเพราะคนเหลานสามารถเขาถงทกษะทางการเมองและขอมลขาวสารทางการเมองมากกวาชนชนลาง

1.5.3 ความคด ความเชอทางการเมอง แตละสงคมปลกฝงความคด ความเชอทางการเมองแตกตางกน บางสงคมทใหส าคญกบเพศชายมากกวาเพศหญงหรอสงคมทเพศชายเปนใหญ มกไมเปดโอกาสหรอใหการสนบสนนการเขามามสวนรวมทางการเมองทดเทยมเทาเพศชาย บางสงคมปลกฝงความคดเรองความแตกตางของคนในสงคม เชอวาการเมองเปนเรองของคนเฉพาะกลมเฉพาะคนทมบญบารมหรออ านาจวาสนา ยอมกดกนหรอเปนอปสรรคตอการเขามามสวนรวมทางการเมองของคนทวไปอยางกวางขวาง

1.5.4 ความรสกวาตนเองสามารถกอใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองได บคคลทเขามสวนรวมทางการเมองหลายคนมความรสกวาตนเองสามารถทจะสรางความเปลยนแปลงทางการเมองใหเกดขนไดจงเหนความจ าเปนทจะตองเขามสวนรวมทางการเมอง ขณะทหากวางเฉยไมสนใจใยดตอสงทก าลงเกดขนในระบบ การเมองไมเพยงจะไมเกดการเปลยนแปลงใดๆแลว อาจจะกอใหเกดผลในทางลบตอสงคม ซงยอมหมายรวมถงตนเองในการด ารงชวตอยในสงคมนนดวย

การสรางประชาธปไตยใหเขมแขง คอ การเปลยนราษฎรใหเปนพลเมอง เพราะพลเมองคอ ราษฎรท นอกจากเส ยภาษ และปฏบ ต ตามกฎหมายบานเมองแล วย งมบทบาทและอ านาจทาง การเมอง เชน การไปใชสทธเลอกต ง การใชสทธในการแสดงความคดเหนตาง ๆ ตอบานเมอง การใชสทธเขาไปรวมในการท ากจกรรมตาง ๆ เพอสวนรวมรวมไปกบรฐ

1. ความหมาย พลเมอง คอ ผมศกด ศร มความเทาเทยมกบผ อนไมปรารถนาให ใครครอบง าใครและ

ไมตองการใหใครมาครอบง า บงการหรออปถมภ พลเมองมใช ไพรหรอราษฎร แตพลเมองจะเปน ผทสนใจการปกครองตนเองหรอมบทบาทในการมสวนรวมทางการเมอง การปกครอง สนใจตอสวนรวมเขาใจวาการเมองเปนการสรางคณธรรม คณคาเพอผอน และเสยสละเพอสวนรวมดวย ดงนน ในสงคมตาง ๆ จงตองมงสรางความเปนพลเมองทมคณธรรมเพอสวนรวม

2. บทบาทหนาทของพลเมอง

- 110 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

2. บทบาทของพลเมองไทยภายใตความเปนประชาธปไตย บทบาท หมายถง การปฏบตตามสทธหนาทอนเนองมาจากสถานภาพของบคคล เนองจากบคคลม

หลายสถานภาพในคนคนเดยว ฉะนนบทบาทของบคคลจงตองปฏบตไปตามสถานภาพในสถานการณตามสถานภาพนน ๆ

2.1 ประชาธปไตยกบความเปนพลเมอง กลาวไดวา ประชาธปไตยเปนการปกครองทเชอในความเทาเทยมและคณคาของบคคล และเชอวามนษยเปนผมเหตผล และสามารถมสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง องคประกอบทส าคญทสดของประชาธปไตย แตไมใชนกการเมอง ไมใชสภาผแทนราษฎร และไมใชพรรคการเมอง หากแตเปนประชาชน และหวใจส าคญในการสรางประชาธปไตย คอ ปลกฝงทศนคตใหประชาชนเปนพลเมอง

ค าวา ประชาธปไตยเปนค าทมความหมายกวางค าหนง พจารณาจากรากศพทพบวา

ภาพ ความหมายและองคประกอบของประชาธปไตย

ประชาธปไตย จงหมายถง การปกครองทอ านาจสงสดเปนของประชาชนหรอมาจากประชาชนหรอทไดยนกนบอยครงวา ประชาธปไตย คอ การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน

2.2 วฒนธรรมพลเมองหรอวฒนธรรมการเมองแบบประชาธปไตย ประกอบดวยคณลกษณะ ดงน (1) มจตใจสนบสนนการปกครองแบบประชาธปไตย (2) มความเชอในศกดศรของมนษย และเคารพสทธ เสรภาพของผอน (3) เคารพกตกาประชาธปไตย ยดถอเสยงขางมากแตไมละเลยเสยงสวนนอย (4) มสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง ตดตามขาวสารบานเมอง (5) มส านกในหนาท และเชอมนในตนเอง (6) มองโลกในแงด และไววางใจผอน (7) รจกวพากษ วจารณอยางมเหตผลและสรางสรรค (8) ตองไมมจตใจเปนเผดจการ เชน การมอบสทธการเมองการปกครองไวแตผน า การใชอ านาจ

เดดขาด การยอมจ านนตอผมอ านาจ การยนยอมระบบเจาขนมลนาย การไมยอมรบความเสมอภาพของบคคล เปนตน

2.3 สทธและเสรภาพของพลเมอง ถอเปนหลกการพนฐานของการปกครองในระบอบประชาธปไตยทส าคญประการหนง มองคประกอบดงน

Democracy = Demos + Kratein

Demos = ประชาชน Kratein = การปกครอง

ประชาธปไตย = ประชา+อธปไตย ประชา = ประชาชน หมคน อธปไตย = อ านาจสงสดของ

แผนดน

- 111 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(1) สทธ หมายถง อ านาจหรอผลประโยชนของบคคลทกฎหมายรบรองและใหความคมครองปองกน เชน สทธในรางกาย สทธในทรพยสน หากมผอนมาน าทรพยสนไปโดยไมไดรบอนญาตกเรยกวาเปนการละเมดสทธของเรา กฎหมายใหความคมครอง

(2) เสรภาพ หมายถง อ านาจของบคคลทจะท าอะไรๆหรอไมท าอะไรไดตามใจชอบ เป นการกระท าโดยสมครใจอยางอสระ เสร ไมถกบงคบหรอครอบง าโดยบคคลอน แตการกระท านนจะตองไมขดตอกฎหมายหรอละเมดสทธของผอน

(3) เสมอภาค หมายถง ความเทาเทยมกนระหวางบคคลโดยบคคลยอมมความเสมอภาคกนในกฎหมายและการเขามามสวนรวมในการจดการบานเมอง

(4) ศกดศรความเปนมนษย หมายถง คณของความเปนมนษยทมอยในตวของบคคลทกคน รฐจะตองปฏบตตอประชาชนโดยถอวาประชาชนเปนมนษยคนหนง จะปฏบตเหมอนไมใชมนษยหรอปฏบตเหมอนสตวหรอสงของไมได

สทธและเสรภาพของประชาชนในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ในการกอรปความเปนพลเมองม

ลกษณะ ดงตอไปน (1) การคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค (2) การท าใหสทธทรบรองไวในรฐธรรมนญมผลในทางปฏบตไดจรง (3) การจ ากดสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญทไมสามารถละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน (4) ความเสมอภาคในกฎหมาย โดยไดรบความคมครองอยางเทาเทยมกน (5) สทธและเสรภาพในชวตและรางกาย (6) เสรภาพในเคหสถาน (7) เสรภาพในการเดนทางและเลอกถนทอย (8) สทธในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยงและความเปนอยสวนตว (9) เสรภาพในการสอสาร (10) เสรภาพในการนบถอศาสนา (11) สทธทจะไมถกเกณฑแรงงาน (12) สทธในกระบวนการยตธรรม (13) สทธในทรพยสน (14) สทธเสรภาพในการประกอบอาชพ (15) เสรภาพในการแสดงความคดเหน (16) เสรภาพในการเสนอขาวและความคดเหนของบคคลผเปนลกจาง (17) สทธในคลนความถ (18) สทธเสรภาพในการศกษา (19) สทธในการรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ (20) สทธทจะไดรบความคมครองจากการใชความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม (21) สทธของผชรา ผพการหรอทพลภาพและผไรทอยอาศยในอนทจะไดรบสวสดการและความ

ชวยเหลอจากรฐ (22) สทธไดรบทราบขอมลขาวสาร

- 112 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(23) สทธไดรบขอมล ค าชแจง และเหตผลจากหนวยงานของรฐ (24) สทธมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐทจะมผลกระทบตอสทธ

เสรภาพของตน (25) สทธเสนอเรองราวรองทกข (26) สทธฟองหนวยงานของรฐ (27) สทธของผบรโภค (28) สทธตดตามและรองขอใหมการตรวจสอบการปฏบตหนาทของผด ารงต าแหนงทางการเมอง

และเจาหนาทของรฐ (29) เสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ (30) เสรภาพในการรวมกลม (31) เสรภาพในการจดตงพรรคการเมอง (32) สทธชมชน (33) สทธพทกษรฐธรรมนญ

3. หนาทของพลเมอง บคคลทเปนพลเมองดของสงคมนนตองตระหนกถงบทบาทหนาททจะตองปฏบตและมงมนเพอให

บรรลเปาหมาย ดวยความรบผดชอบอยางเตมทสอดคลองกบหลกธรรมวฒนธรรมประเพณ และรฐธรรมนญทก าหนดไวรวมทงบทบาททางสงคมทตนด ารงอย เพอใหเกดประสทธภาพสงสดและไดประสทธผลทงในสวนตนและสงคม เมอสามารถปฏบตหนาทไดอยางถกตองสมบรณยอมเกดความภาคภมใจและเกดผลดทงตอตนเองและสงคม ดวยการเปนพลเมองดทเคารพกฎหมาย เคารพสทธเสรภาพของผอน มความกระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมในการแกปญหาของชมชนและสงคม มคณธรรมและจรยธรรมเปนหลกในการด าเนนชวตอยางสงบสข

กฎหมายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดกลาวถงหนาทของพลเมองตามระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขซงเปนหนาทตามบทบญญตแหงกฎหมายสงสดของประเทศ ซงพอสรปได ดงน

3.1 การรกษาชาต ศาสนา พระมหากษตรย (1) การรกษาชาต โดยบคคลมหนาทรกษาไวซงชาต เปนบทบญญตในรฐธรรมนญเมอคน

ไทยมหนาทรกษากตองดแลและปองกนชาต มใหผใดใชขออางใดๆ เพอแบงแยกแผนดนไทย ดวยเหตผลทางการเมอง การปกครอง หรอศาสนา เพราะรฐธรรมนญก าหนดวา “ประเทศไทยเปนราชอาณาจกรอนหนงอนเดยวจะแบงแยกมได” ดงนน ผใดจะมาชกจง โนมนาวเราดวยเหตะผลใด ๆ ถอวาเปนผท าลายประเทศชาต คนไทยทกคนมหนาทรกษาชาตใหมเสถยรภาพ มนคงถาวรและเปนเอกภาพตลอดไป

(2) การรกษาศาสนา เนองจากประเทศไทยใหเสรภาพในการนบถอศาสนาและสามารถประกอบพธกรรมตามศาสนาได พระมหากษตรยทรงเปนอครศาสนปถมภภก คอ ทรงอปถมภทกศาสนาในประเทศไทย รฐธรรมนญจงก าหนดใหเปนหนาททเราทกคนตองรกษาไวซงศาสนา ซงหมายถงการบ ารงรกษาและเสรมสรางศรทธาเพอใหศาสนาคงอยคบานเมองและเปนหลกยดเหนยวในดานคณธรรมสบไป คนไทยทกคนตองชวยกนสอดสองดแลทงฆราวาสและบรรพชตใหมวตรจรยาอนเหมาะสมตอศาสนาหรอลทธของตนจะอาศยพระวนยหรอนกบวชแตเพยงอยางเดยวไมได

(3) การรกษาพระมหากษตรยและการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ภารกจนเปนหนาทยงใหญของคนไทยทกคน เพราะประเทศไทยด ารงอยไดและคนไทยอย

- 113 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

อยางรมเยนเปนสขยนยงมาทกวนน ดวยพระบารมของพระมหากษตรยทกพระองคปกอยเหนอเกลาฯ ชาวไทยทกคนเพราะแตละพระองคจะครองราชยสมบต ดแลบานเมองอยไดนานกวาประมขทมาจากการเลอกตง ทงมความรสกผกพนตงแตโบราณกาลถงปจจบนยอมจารกอยในดวงใจของชาวไทยทงประเทศฉะนนจงเปนหนาททคนไทยตองดแลรกษาและเทดทนสถาบนและองคพระมหากษตรยไวดวยชวต อกทงตองปองกนภยพาลอนเกดจากวาจาหรอความคดทไมสจรตทงปวง การปกครองของไทยจงเปนระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขทแนวแนมนคงเพราะพระองค คอ สญลกษณแหงคณธรรมและสนตสข

3.2 การปฏบตตามกฎหมาย เมอเราตองเกยวของหรอสมพนธกบกฎหมายใดกตองปฏบตตามกฎหมายนน ๆ อยางเครงครดเพราะกฎหมายแตละฉบบนนไดมการรางและประกาศใชในราชกจจานเบกษาอยางเปดเผยตอหนาสาธารณชน

3.3 การไปใชสทธเลอกตงทถอเปนหนาท การใชสทธเลอกตงมทงในประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย คอ ระบอบการปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน ทถอเสยงขางมากเปนส าคญแตกเคารพสทธเสรภาพของเสยงขางนอย ในระบอบประชาธปไตยจงมการเลอกตงผแทนไปปฏบตหนาทแทนประชาชน การเลอกตงจงถอเปนกจกรรมทจ าเปนอยางหนงในการปกครองตามระบอบประชาธปไตย การไดมโอกาสใชสทธในการเลอกตงจงเปนความภาคภมใจของประชาชนทอยในประเทศประชาธปไตย การมสวนรวมของประชาชนทส าคญคอการเลอกตง ดงนนประชาชนควรภาคภมใจทจะไปใชสทธเลอกตงโดยเสร ดงนนการเลอกตงจงเปนหนาททส าคญของคนไทย บคคลใดทไมไปเลอกตงโดยไมแจงเหตอนสมควรทท าใหไมอาจไปเลอกตงไดยอมเสยสทธตามกฎหมาย

3.4 การพฒนาประเทศ อาทเชน การปองกนประเทศ การรบราชการทหาร การเสยภาษอากร การชวยเหลอราชการ การศกษาอบรม การพทกษปกปองและสบสานศลปะ วฒนธรรมของชาตและภมปญญาทองถน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการปฏบตงานตามกฎหมายเพอประโยชนสวนรวม เปนตน

4. การเมองภาคพลเมอง เปนการเคลอนไหวอยางมจตส านกทางการเมองของกลมประชาชน เพอลดฐานะการครอบง า

รวมทงเพอโอนอ านาจบางสวนมาใหประชาชนใชดแลชวตตนเองโดยตรง โดยมลกษณะดงน (1) เปนปฏกรยาตอบโตการใชอ านาจรฐ เพอถวงดลอ านาจการครอบง าของระบบตลาดเสรใน

ภาคประชาชน (2) เปนกระบวนการใชอ านาจทางตรงของประชาชนทมากไปกวาการเลอกตง เพอเขาไปส

กระบวนการทางนโยบายทกขนตอน (3) จดหมายส าคญคอ ลดระดบการปกครองโดยรฐ จ ากดขอบเขตอ านาจรฐ ใหสงคมดแลตนเอง

ถวงดลอ านาจรฐดวยประชาสงคมโดยไมมงยดอ านาจรฐ เสกสรรค ประเสรฐกล ไดกลาวถงความหมายของการเมองภาคประชาชน คอ การเมองแบบมสวน

รวมของพลเมอง ซงครอบคลมทงการเคลอนไหวของสาธารณชนทวไปในการแสดงความเหนเกยวกบนโยบายหรอกจการสาธารณะ และการเคลอนไหวของประชาชนเฉพาะกลมเพอแสดงสทธในการก าหนดวถชวตของตนเอง หรอเพอยบยงการกระท าของรฐทสงผลกระทบตอผลประโยชนของพวกเขา โดยจะเหนวาการเมองภาคประชาชนเปนเรองของการใชสทธพนฐานในระบอบการเมองเปด ซงระบอบการเมองทจะรองรบสงนได จ าเปนตองมเงอนไข 2 ประการ คอ

- 114 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(1) ตองมการด ารงอยของพนทสาธารณะ ส าหรบการแสดงความคดเหนอยางเสรของสาธารณชน อนไดแก เสรภาพสอมวลชน เสรภาพในการแสดงความคดเหนของปจเจกบคคลหรอหมคณะ ในเรองทเกยวของกบผลประโยชนของสวนรวมและลกษณะถกผดดชวในสงคมการเมอง

(2) ตองมการยอมรบโดยกฎหมายถงสทธในการด าเนนกจกรรมทางการเมอง ของประชาชนหมเหลาตาง ๆ ทกระท าโดยสนต ตงแตสทธในการประชม การชมนมประทวง ไปจนถงการนดหยดงานหรอการปฏเสธค าสงรฐ

โดยสาเหตหลกทท าใหประชาชนหลายหมเหลาออกมาเคลอนไหวเรยกรองสทธผลประโยชนของตน ลวนสบเนองมาจากการเขาไมถง (Inaccessibility) กระบวนการใชอ านาจรฐ ซงมงสนองตอบการขยายตวของทนโดยไมสนใจผลกระทบทเกดขนตอกลมชนทเสยเปรยบเทาทควร ความไมพอเพยง ( inadequacy) ของระบอบประชาธปไตยแบบผแทนเชนนท าใหการเคลอนไหวตอสทางการเมองของฝายประชาชนกลายเปนกระบวนการทตอเนองในสงคมไทย และในอกมตหนงกกลายเปนความจ าเปนทางการเมอง (Political necessity) ของกลมชนระดบรากหญาดวย หากพวกเขาตองการรกษาสทธหรอผลประโยชนอนชอบธรรมของตนเองเอาไว

สงคมไทยในปจจบน นอกจากจะตองประสบปญหาเศรษฐกจของโลกทสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศแลว ยงมปญหาสงคมอนๆ ทสงผลกระทบตอชวตความเปนอยของคนไทย เชน ปญหาความยากจน ยาเสพตด การทจรตคอรปชน อาชญากรรม ครอบครวแตกแยก ความเบยงเบนทางคานยมและวฒนธรรม ปญหาสงแวดลอม ฯลฯ นอกจากนยงมปญหาความขดแยงและมความแตกแยกของคนในสงคม เนองจากความคดเหนทแตกตางกนในทางการเมอง สงผลใหขาดความสมานฉนทและการอยรวมกนอยางสนตสข จงสงผลกระทบตอการบรหารบานเมองรวมทงเปนจดออนส าคญอยางหนงของการพฒนาประเทศโดยเฉพาะการพฒนาในเรองตางๆ ทมความส าคญเรงดวนและมผลกระทบตอความอยดมสขของประชาชน

สงคมไทยในอดตมลกษณะเปนสงคมจตนยม คอ คนในสงคมจะอยรวมกนแบบพนองหรอเครอญาตมการชวยเหลอเกอกล พงพาอาศยซงกนและกน ประกอบอาชพพงพงธรรมชาต ประพฤตปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนา ขนบธรรมเนยม จารต ประเพณและวฒนธรรมสงคมไทยในอดตจงมลกษณะเปนสงคมอยเยนเปนสข ตอมาเมอมการพฒนาดานเศรษฐกจและสงคมตามแนวทางการพฒนาสมยใหม โดยเฉพาะการพฒนาดานเศรษฐกจตามระบบทนนยม และมการน าธรกจการเมองมาใชในการด าเนนการทางการเมองมากขน เหนแกตวมากขน มการท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เกดภาวะครอบครวไมอบอน ชมชนไมเขมแขง การพงตนเองลดลง ขาดคณธรรมจรยธรรมในการท างานและการด ารงชวตสงผลใหศกยภาพของคนดอยลง ซงเกดจากความเจรญดานวตถมากกวาความเจรญดานจตใจ ท าใหเกดปญหาตาง ๆ มากมาย สงคมไทยในปจจบนจงมลกษณะเปนสงคมอยรอนนอนทกข

เพอเปนการปองกนและแกไขปญหาทางสงคม การเมองดงกลาว การเสรมสรางจรยธรรมในสงคมจงเปนสงทเพกเฉยและไมสามารถละวางได การสรางจรยธรรมใหเกดขนในสงคมดงกลาวจงเปนแนวทางน าไปสการแทรกซมของจรยธรรมในกระบวนการทางการเมองทมผลประโยชนและการใชอ านาจเขามา

3. จรยธรรมทางการเมอง

- 115 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เกยวของไดอยางเปนรปธรรมในลกษณะของการมจรยธรรมทางการเมองควบคกบการปกครองและดแลประชาชนไปดวย

3.1 ความหมายของจรยธรรมและลกษณะทวไป จรยธรรม หมายถง หลกในการประพฤตปฏบตทไมท าใหผอนเดอดรอนเสยหาย หลกการของกรยา

ทควรประพฤตท าใหสงคมอยรวมกนโดยสงบ ซงจรยธรรมมลกษณะทเปนความดควรประพฤตปฏบตมองคประกอบทส าคญดงน

(1) ความจงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรย (2) ความรบผดชอบตอหนาท (3) ความมระเบยบวนย (4) ความซอสตย (5) ความเสยสละและความอดทน (6) การไมท าบาป (7) ความสามคค

จรยธรรมเปนเรองของหลกแหงความประพฤตในทางทชอบ เปนเรองเกยวกบมาตรฐานแหงการประพฤตปฏบต ทไดรบการยกยองวาเปนสงทถกทควร ในบางครงกใชแทนค าวา คณธรรม ซงหมายถงคณงามความด หรอแทนค าวาศลธรรมกได กลาวไดโดยสรปวา จรยธรรมเปนเรองของระบบความเชอ เกยวกบสงทถกตองดงามของสงคม ซงกมสวนก าหนดพฤตกรรมของบคคลแตละคนตามบทบาทตาง ๆ

โดยปกตเมอพดถงเรองจรยธรรมของสงคม เรามกจะพดกนถงหลกศลธรรม คณธรรมประจ าใจหนาทของบคคล ความสมพนธระหวางบคคล หลกปฏบต และแมกระทงแนวทางในการแกไขปญหาหรอปฏรปสงคม ในสวนเรองการเมองการปกครองนน เปนเรองของการใชอ านาจบงคบใหเปนไปตามขอบญญตของรฐ เปนเรองของการตดสนตกลงใจหรอก าหนดนโยบายเพอแกปญหาใหแกสงคม และเปนเรองของการจดสรรสงทมคณคาตางๆ ใหแกสงคม เชน อ านาจหรอต าแหนงหนาท ความมงคงหรอเงนทอง ฐานะทางสงคมหรอเกยรตยศตลอดจนทรพยากรอนๆ

จรยธรรมในการเมองและการปกครอง ยอมหมายรวมถง จรยธรรมในการควบคมหรอปกครองตนเองและจรยธรรมในการปกครองของผอนดวย กลาวโดยทวไปมความหมายแบงออกเปนสองนย

ประการแรก หมายถง หลกปฏบตหรอคณธรรมในการปกครองทวไป ซงยอมรวมถงคณธรรมของทงฝายปกครองและฝายรบการปกครอง

ประการทสอง หมายถง ปรชญาในทางการเมองการปกครอง เปนสาขาหนงของวชาจรยธรรมซงจะกลาวถงในสงทถกทควร โดยมการวเคราะหอยางมเหตมผลและมขอเทจจรงมาอธบายประกอบ

ความส าคญของจรยธรรมโดยภาพรวมทวไปนน สามารถสรปไดดงน (1) ชวยใหชวตด าเนนไปดวยความราบรนและสงบสข (2) ชวยใหคนเรามสตสมปชญญะอยตลอดเวลา (3) ชวยสรางความมระเบยบวนยใหแกบคคลในชาต (4) ชวยควบคมไมใหคนชวมจ านวนเพมมากขน (5) ชวยใหมนษยน าความรและประสบการณ ทร าเรยนมาสรางสรรคสงทมคณคา

- 116 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

(6) ชวยควบคมการเจรญทางดานวตถและจตใจของคนใหเจรญไปพรอมๆกน (7) ชวยสรางความมนคงทางจตใจใหมนษย

3.2 จรยธรรมทางการเมองของผปกครองในไทย การปกครองทด จะสงผลใหเกดสงส าคญ คอ ความสงบเรยบรอยของสงคม และเสรภาพสวนบคคล

ซงผปกครองทดจงตองด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคทเกยวกบการด าเนนการเพอผลประโยชนสวนรวมของชาต ยดมนในบทบญญตแหงกฎหมายรวมทงสงเสรมสทธเสรภาพสวนบคคล ประสานผลประโยชนของชนชนอาชพตาง ๆ และถอสายกลางในการใชระบอบการปกครองโดยไมเอนเอยงไปทางใดทางหนงมากเกนไป

ลขต ธรเวคณ ไดกลาวถงระบบการเมองซงเปนเรองทเกยวของกบอ านาจเพอใชอ านาจดงกลาวแจกแจงสงซงมคณคาตอสงคม ซงไดแกผลประโยชนทางเศรษฐกจ การแจกแจงฐานะทางสงคม และการก าหนดทมาของอ านาจทางการปกครองบรหารรวมตลอดทงการควบคมการใชอ านาจและการเปลยนตวผน า

อ านาจควรควบคดวยคณธรรม ผซงขาดคณธรรมอาจจะน าไปสการใชอ านาจทผดๆ ได การยอมรบวาอ านาจท าใหผอยในต าแหนงอ านาจเกดความหลงใหลและอาจลแกอ านาจไดถาไมระมดระวง ดงนน ระบบการเมองการปกครองจงตองมกลไกทควบคมไมใหมการใชอ านาจกนอยางผดๆ แต ขณะเดยวกนการควบคมดวยระบบอยางเดยวไมพอ จ าเปนตองมการสอดสองตรวจสอบโดยสอมวลชนและประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตย แตสงทซงมความส าคญพอๆกบการควบคมดงกลาวกคอ อดมการณ

นอกจากน มงคล สงปรางค ไดกลาวถงการสรางคณธรรมและจรยธรรมใหเกดขนในระบบการเมอง

การปกครองของไทย เนองจากปญหาวกฤตการณทางการเมองอนเกดมาจากปญหาความชอบธรรมทางการเมอง มสาเหตหลกมาจากผปกครองขาดคณธรรมและจรยธรรมทางการเมอง มการใชอ านาจโดยมชอบมการทจรตของผปกครองเพอแสวงหาผลประโยชนแกตวเองและพวกพอง ดงนนจงจ าเปนตองมการสรางกลไกและกระบวนการในการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมในระบบการเมองการปกครองของไทย ใหเกดการเมองทมความสจรต โปรงใส และมคณธรรมจรยธรรม กอใหเกดผลดตอระบบการเมองการปกครองของไทยตอไป

3.3 จรยธรรมกบผด ารงต าแหนงทางการเมอง ในกฎหมายรฐธรรมนญไดกลาวถงการด ารงต าแหนงทางการเมองทเกยวของกบเรองของคณธรรม

และจรยธรรม รวมทงประเดนอน ๆ ทระบถงการหามผด ารงต าแหนงทางการเมองเปนเจาของกจการหรอถอหนในกจการเกยวกบสอสารมวลชน การด าเนนคดอาญาของผด ารงต าแหนงทางการเมอง เปนตน

ดวยต าแหนงข าราชการการเมอง เปนต าแหน งทกล าวไดว าอาจจะม ไมมาก ด งท สภ ร รตนาคนทร กลาวถงการพจารณาถงลกษณะของผทก าลงจะด ารงต าแหนงทางการเมอง โดยเฉพาะต าแหนงผบรหารและสมาชกสภาทองถนในองคกรปกครองสวนทองถน ซงปจจบนมจ านวน 7,853 แหง ผด ารงต าแหนงทางการเมองจงมเปนจ านวนมาก และเพราะเหตทรฐธรรมนญฉบบปจจบนก าหนดวามาตรฐานทางจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมองใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมทก าหนดขน มกลไก มระบบการด าเนนงานเพอใหการบงคบใชเปนไปอยางมประสทธภาพ ทงตองก าหนดขนตอนการลงโทษตามความรายแรงทไดท าและการฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมใหถอวาเปนความผดวนย ประมวลจรยธรรม

- 117 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ของผด ารงต าแหนงทางการเมองทงในระดบชาตและระดบทองถนจงปรากฏใหเหนและศกษาได พรอมทงสามารถจ าแนกลกษณะมาตรฐานทางจรยธรรมได ดงน

3.3.1 จรยธรรมการวางตน คอ การจงรกภกดตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย เปนแบบอยางทดในการรกษาและปฏบตตามรฐธรรมนญ เปนแบบอยางทดในการเปนพลเมองด การเคารพและปฏบตตามกฎหมาย ปฏบตตนอยในกรอบจรยธรรม คณธรรมและศลธรรม วางตนใหเปนทเชอถอศรทธาของประชาชน เคารพสทธและเสรภาพสวนบคคลของผอน มอดมการณในการท างานเพอประเทศชาตและประชาชนเปนสงสงสด รบใชประชาชนอยางเตมความสามารถและรบผดชอบ ซอสตย สจรต เสยสละ เปนธรรม ไมประพฤตตนอนอาจะกอใหเกดความเสอมเสยตอเกยรตภมของชาต ไมคบหาหรอใหการสนบสนนแกผประพฤตผดกฎหมาย หรอผมความประพฤตหรอมชอในทางเสอมเสย

3.3.2 จรยธรรมการใชสถานะหรอตาแหนงการเปนขาราชการเมอง คอ ไมใชหรอยนยอมใหผอนใชสถานะหรอต าแหนงแสวงหาผลประโยชนทมควรไดโดยชอบดวยกฎหมายส าหรบตนเองหรอผอน ไมกาวกายหรอแทรกแซงการบรรจ แตงตง ยาย โอน เลอนต าแหนงและเลอนเงนเดอนขาราชการและไมใชขาราชการการเมอง พนกงานและลกจางของหนวยงานราชการ กจการทรฐถอหนใหญ เวนแตเปนการปฏบตตามอ านาจหนาทตามกฎหมาย

3.3.3 จรยธรรมการปฏบตหนาท คอ ตองไมยนยอมใหคสมรส ญาตสนท บคคลในครอบครวหรอผใกลชดกาวกายหรอแทรกแซงการปฏบตหนาทของตนหรอของผอน ไมยนยอมใหผอนใชต าแหนงหนาทของตนโดยมชอบ ระมดระวงไมใหการประกอบวชาชพ อาชพหรอการงานของคสมรส ญาตสนท บคคลในครอบครวของตนมลกษณะกระทบกระเทอนตอความเชอถอ ศรทธาของประชาชนในการปฏบตหนาทของตน ตองรกษาความลบของทางราชการเมอพนจากต าแหนงตองไมน าขอมลทเปนความลบของทางราชการและไดมาระหวางตนด ารงต าแหนงไปใชใหเกดประโยชนแกองคกรเอกชน โดยตองปฏบตตอองคกรธรกจทตดตอท าธรกจกบหนวยงานของรฐ ตามระเบยบและขนตอนอยางเทาเทยมกน ไมเลอกปฏบต พงพบปะเยยมเยยนประชาชนอยางสม าเสมอ ไมใชหรอบดเบอนขอมลขาวสารของราชการเพอใหเกดความเขาใจผดหรอเพอผลประโยชนส าหรบตนเองหรอผอน รกษาทรพยสนและใชทรพยสนของราชการใหเปนไปตามวตถประสงคเทานน ตองแสดงความรบผดชอบตามควรแกกรณ เมอปฏบตหนาทบกพรองและผดพลาดอยางรายแรง ทกลาวมานน สามารถชใหเหนถงมาตรฐานทางจรยธรรมเปนมาตรฐานการประพฤตปฏบตทท าใหประชาชนไมรสกเคลอบแคลงสงสยไดวา ผด ารงต าแหนงทางการเมองจะไมใชอ านาจเพอใหเกดประโยชนสขแกประชาชน

ภาพ The Two sides of Coin: ระบบราชการกบการเมอง เปรยบเปนคนละดานของเหรยญเดยวกน

- 118 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

แบบฝกหดทายบทท 8

1. จงอธบายถงความหมายของการมสวนรวมทางการเมอง มาพอเขาใจ 2. ลกษณะการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในประเทศไทยเปนอยางไร จงอธบาย 3. บทบาทของพลเมองในทางการเมอง มลกษณะอยางไรบาง จงอธบาย 4. จรยธรรมทางการเมอง มความส าคญอยางไรตอระบบการเมองในประเทศไทย จงอธบาย 5. จรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมอง มผลอยางไรตอการด าเนนกจกรรมทางการเมองใน

สงคมไทยปจจบน

- 119 -

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

เอกสารอางองบทท 8

ณชชาภทร อนตรงจตร. รฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. ธเนศวร เจรญเมอง. รฐศาสตรทยงมลมหายใจ. กรงเทพมหานคร : พราบ, 2537. ________. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. บฆอร ยหมะ. ความรเบองตนทางรฐศาสตร. สงขลา : สามลดา, 2550. มงคล สงปรางค. ความชอบธรรมทางการเมองของระบอบทกษณ. การคนควาอสระ ร.ม. (การเมองและ

การปกครอง) เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน. คมอพลเมองยคใหม. นนทบร : เอ.พ.กราฟค ดไซน และ

การพมพ, 2552. ลขต ธระเวคน. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549. สพจน บญวเศษ. หลกรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : เอม.ท.เพรส, 2537. เสกสรร ประเสรฐกล. การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร :อมรนทร,

2548. สนธ เตชานนท. พนฐานทางรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550.

- 1 -

บรรณานกรม กลธน ธนาพงศธร. การบรหารรฐกจเปรยบเทยบ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2522. โกวทย พวงงาม. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: เดอนตลา, 2546. __________. การปกครองทองถน วาดวยทฤษฎ แนวคด และหลกการ, พมพครงท 8. กรงเทพฯ:

เอกซเปอรเนท, 2555. คณน บญสวรรณ. รฐธรรมนญไทย. กรงเทพฯ: ซเอดบค, 2551. จมพล หนมพานช. ระบบราชการเปรยบเทยบ เอกสารการสอนชดวชาการบรหารรฐกจเปรยบเทยบและ

การบรหารการพฒนา หนวยท 1 – 7 . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2538. ชวงศ ฉายะบตร. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ: พฆเนศพรนตง เซนเตอร, 2539. เชาวนวศ เสนพงศ. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, 2547. ณชชาภทร อนตรงจตร. รฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. ตระกล มชย. การกระจายอ านาจ. กรงเทพฯ: บรษทสขมและบตรจ ากด, 2538. ธเนศวร เจรญเมอง. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. __________. รฐศาสตรทยงมลมหายใจ. กรงเทพมหานคร : พราบ, 2537. บฆอร ยหมะ. ความรเบองตนทางรฐศาสตร. สงขลา : สามลดา, 2550. ปธาน สวรรณมงคล. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพมหานคร : 2547. ประหยด หงสทองค า. การกระจายอ านาจ: หลกการและองคประกอบทนาพจารณา. เทศาภบาล. ม.ป.พ.,

2537. __________. การปกครองทองถนของไทย, กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2526. ผสด สตยมานะ. การบรหารรฐกจ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มงคลการพมพ, 2517. พทยา บวรวฒนา. รฐประศาสนศาสตร:ทฤษฎและแนวทางการศกษา (ค.ศ.1970 – 1980). พมพครงท 6.

กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541 พรชย เทพปญญา และคณะ. การปกครองทองถนแปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: สมพนธพาณชย, 2527. พรศกด ผองแผว, รฐศาสตร พฒนาการและแนวการศกษา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพศรอนนต, 2524. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, การเมองกบการปกครองของไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มหาจฬาลงกรราชวทยาลย, 2553. มานต จมปา. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 1). กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. __________. ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (เลม 2). กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555. มงคล สงปรางค. ความชอบธรรมทางการเมองของระบอบทกษณ. การคนควาอสระ ร.ม. (การเมองและ

การปกครอง) เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. ลขต ธระเวคน. การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549.

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

วรเดช จนทรศร. การพฒนาระบบราชการไทย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โครงการต ารา สมาคมมหาวทยาลยไทย, 2543.

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน. คมอพลเมองยคใหม. นนทบร : เอ.พ.กราฟค ดไซน และ การพมพ, 2552.

วศษฐ ทวเศรษฐ และคณะ. การเมองและการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร : ภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2550.

สมาน รงสโยกฤษฏ. การปฏรปภาคราชการ: แนวคดและยทธศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สวสดการ ส านกงาน ก.พ., 2545.

สขม นวลสกล และวศษบ ทวเศรษฐ, การเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพราค าแหง, 2541.

สพจน บญวเศษ. หลกรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : เอม.ท.เพรส, 2537. เสกสรร ประเสรฐกล. การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร :อมรนทร,2548. สมบต ธ ารงธญวงศ. การเมองการปกครองไทย: พ.ศ.1762 – 2500. กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม, 2547. _________. การเมอง: แนวความคดและการพฒนา. กรงเทพมหานคร: สนทรออฟเซท, 2537. สมฤทธ ยศสมศกด. หลกรฐประศาสนศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ, 25387. __________. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร : คบไฟ, 2549. สนธ เตชานนท. พนฐานทางรฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550. อมร รกษาสตย. การเมองการปกครองไทย ตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน. กรงเทพมหานคร :

ว.เจ.พรนตง, 2544.

รายวชา GEN 1144 การเมองการปกครองของไทย

ภาคผนวก

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตทเกยวกบการเมองการปกครองของไทย