1

Vrijwilligersbeleid

Eva Hambach (Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw)

& Carmen Mathijssen (Cera)

Workshop 12 oktober 2013

2

Wie zijn we?

Eva Hambach van Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw

Carmen Mathijssen van Cera cvba

Wij kennen elkaar onder meer van…

3

Wat gaan we vandaag (met u) doen?

Eenvoudige zelf-evaluatie van het vrijwilligersbeleid van uw organisatie

Vijf cruciale vragen waarop u uw eigen organisatie een score geeft: 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we al aandacht aan, maar (nog) niet expliciet

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

Resultaat = score op 10 + actiepunten!

4

Vijf cruciale vragen

1. In orde met vrijwilligerswet? Infoplicht en verzekeringsplicht?

2. Alleen actie, of ook visie en strategie?

3. Werven: motieven en drempels?

4. Bijhouden, maar soms ook afscheid nemen?

5. Vrijwillig, verplicht en/of vrijblijvend?

5

Wat is vrijwilligerswerk?

Een activiteit uitgevoerd door vrijwilliger

Onbezoldigd

Op vrijwillige basis

Binnen een organisatie (met of zonder rechtspersoonlijkheid)

Voor anderen/een maatschappelijk doel

Buiten de specifieke werkcontext

6

De vrijwilligerswet (sinds 03/07/2005)

Om vrijwilligers & organisaties te beschermen! Wie mag vrijwilligerswerk doen?

Kostenvergoeding?

Aansprakelijkheid en verzekeringsplicht

Geheimhoudingsplicht

Informatieplicht

Wie zijn allemaal jouw vrijwilligers? Vergeet je niemand?

7

Algemeen principe aansprakelijkheid?

De persoon die een fout maakt, is verplicht om de daaruit voortvloeiende schade voor derden te herstellen of vergoeden

Vermoedt 3 elementen: Fout, onvoorzichtigheid,

nalatigheid

Schade tegenover een derde

Verband tussen fout en schade

8

Afwijking aansprakelijkheidsregime

Organisatie is BA

‘Immuniteit vrijwilliger’ (behalve lichte repetitieve fout, grove fout, bedrog) (behalve vws in bepaalde FV)

Niet voor schade aan zichzelf

9

Verzekeringsplicht wettelijk opgelegd voor…

BA organisatie (risico’s vrijwilligerswerk)

Tijdens verrichten activiteiten (in ruime betekenis)

Voor organisaties die vallen onder vw ‘gunstig’ aansprakelijkheidsregime (dus: verzekeringsplicht niet voor alle organisaties)

Organisaties met en zonder rechtspersoonlijkheid (dus ook feitelijke verenigingen)

10

Quoteer jezelf

Vraag: In orde met vrijwilligerswet? Infoplicht en verzekeringsplicht?

De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

11

Vrijwilligersbeleid? Visie?

Visie op werken met vrijwilligers

Systematische, gestructureerde en planmatige aanpak van vrijwilligers(werk) binnen je organisatie om… Duidelijkheid te bieden

Voorkomen van ongelijkheid, wrijvingen, conflicten tussen vrijwilligers

Stimuleren van vrijwilligers & optimaliseren van hun inzet voor doel van organisatie

12

Missie, visie & strategie? Heuh?

Missie= waarvoor we staan

Visie= waarvoor we gaan

Strategie= hoe het te bereiken

Waarom bestaan we?

Wat willen we zijn? Wat willen we bereiken?

Hoe, langs welke weg pakken we dat aan?

Centrale normen en waarden, die de organisatie naar buiten wil uitdragen

Inspirerende foto van de door ons nagestreefde situatie in de toekomst

Hoe missie en visie bereiken?Doelen?

13

Wat is de visie van uw organisatie op vrijwilligerswerk?

Waarom werken we met vrijwilligers?

Wat kunnen vrijwilligers betekenen in uw organisatie? Welke meerwaarde?

Wat is hun plaats?

Wat verwachten wij van de vrijwilliger?

Wat verwacht de vrijwilliger van ons?

Wat bieden wij onze vrijwilligers?

14

Nog meer visie-vragen… Waar knelt bij u het schoentje?

Krijgen (sommige) vrijwilligers een vergoeding? Waarom wel of niet?

Verhouding vrijwilligers en beroepskrachten?

Verwachtingen tav vrijwilligers (kennis, vaardigheden en attitude)? Waarin verschilt dit van verwachtingen tav personeel?

Wie neemt beslissingen m.b.t. vrijwilligersbeleid? Kunnen vrijwilligers dat ook beïnvloeden?

15

‘Actief zijn’ volgens families in armoede

“Zo veel mogelijk gebruik maken van je talenten; je inzetten om op te komen voor je rechten en iets betekenen voor anderen en de samenleving. Belangrijk is dat het niet opgelegd of verplicht is, maar iets wat je graag doet, waar je plezier aan beleeft. Onmisbaar is dat het sociaal is: werk in groep, samen plezier hebben, beter met elkaar omgaan”

16

What kind of citizen? (Westheimer & Kahne)

The personnally responsible citizen

The participatory citizen

The justice oriented citizen

Donates cans of food for the homeless

-Acts responsibly in his community-Volunteers to help

Organizes the food drive for the homeless

- Organizes community efforts to care for those in need

Asks why people are hungry and acts to solve root causes

-Seeks out and addresses unjustice-Effects systemic change

17

Quoteer jezelf

Vraag: Alleen actie, of ook visie en strategie?

De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

18

Werven?Enkele vragen vooraf…

Waarom zou iemand vrijwilliger bij mijn organisatie willen worden?

Welke kwaliteiten vraag ik van de vrijwilliger? (leeftijd, opleiding, ervaring, beschikbaarheid, motivatie, continuïteit, stressbestendigheid, betrouwbaar, discreet…)

Waar wil ik vrijwilligers voor werven?

Past wat de vrijwilliger wil, bij wat de organisatie wilt?

Waar zitten de vrijwilligers? Via welke weg bereiken? Welke communicatiekanalen gebruiken?

Kunnen we met elkaar overweg? Klikt het?

19

Recruteren? Werven? Binnenhalen?

Zoek op de juiste plaats

Vooral: Durf potentiële vrijwilligers rechtstreeks aan te spreken!

Mensen worden meestal gevraagd door anderen (familie, vrienden, buren…)

Wees duidelijk en concreet

20

Drie losse ideetjes…

Vraag aan elke vrijwilliger om eens een kennis mee te nemen

Organiseer een laagdrempelig, aantrekkelijke (smakelijke?) activiteit voor niet-leden om te proeven van de werking

Creëer een vacature-bericht

21

De ‘nieuwe’ vrijwilliger?

Geen engagement van wieg tot in graf

Niet minder vrijwilligerswerk, maar wel anders!

Nomadisch? Levensfase bepaalt soort & intensiteit engagement

Afgebakend engagement, niet altijd, niet overal

Planning en efficiëntie: tijd is kostbaar

Waarom vrijwilligerswerk? Persoonlijke én sociale/maatschappelijke motieven

22

Motieven van vrijwilligers zijn onder andere…

Waardering krijgen voor wat je doet: sociale erkenning en plaats in de samenleving

Kans om iets nieuws uit te proberen & nieuwe vaardigheden te leren

Mensen leren zichzelf beter en anders kennen

Competenties kunnen zichtbaar worden: Dingen doen waarin je goed bent

Zich verbonden voelen met anderen: Mensen ontmoeten, vrienden maken

Morele, religieuze en politieke principes

23

Enkele drempels?

Mensen weten niet wat vrijwilligerswerk is

Mensen weten soms niet wat ze goed kunnen kansen geven om te ontdekken wat ze graag doen en goed kunnen

Zichzelf onderschatten (ik kan niets) of zichzelf overschatten (ik kan alles)

Onvoorziene kosten van vrijwilligerswerk (vervoer, gepaste kledij, belwaarde, drankje achteraf…)

24

Quoteer jezelf

Vraag: Werven, motivaties en drempels?

De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

25

Stap 1 van ‘begeleiden’ is een warm onthaal

Zich welkom voelen: de vrijwilliger wordt verwacht & het is duidelijk wat hij/zij komt doen

Eerste indruk! Maak tijd voor het intakegesprek!

Proefperiode?

Vertrouwenspersoon? M/peter?

Onthaalpakket?

26

Bijhouden? Begeleiden?

Krachtgericht: focus op wat goed loopt; dit bekrachtigen en waarderen

Begeleiding op maat voor elke vrijwilliger

Kans om te leren (fouten als leerkansen)

Feedback vrijwilliger komt te weten hoe h/zij binnen het geheel functioneert

Vergoeding is extra motivator, maar nooit hoofdreden

27

Hoe loopt dat bij T’Hope?

Keuzes maken: je kunt op elk moment zelf bepalen waaraan je meedoet en waaraan niet

Je mening doet ertoe

We laten je niet los, ook als je zelf loslaat: Heb je een moeilijkere periode, ben je ziek of zie je vrijwilligerswerk niet meer zitten, vrijwilligers houden contact. Je kan altijd terug in de werking stappen

28

Enkele vragen rond ‘bijhouden’…

Inwerkperiode voor nieuwe vrijwilligers? Proefperiode?

Nodige vorming, training of opleiding? Welke persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden worden geboden? (portfolio?) Krachtgericht? Vertrekken vanuit competenties van vrijwilligers (of vanuit wat ze nog niet kennen)?

Bij wie kan de vrijwilliger terecht? (Mentor?)

Vraaggericht? Aansluiten bij verwachtingen en motivatie van vrijwilliger?

Heeft de vrijwilliger inspraak in (besluitvorming van de) organisatie? Duidelijk waarover wel & niet?

Past de organisatie zich aan als omstandigheden van vrijwilligers veranderen?

29

Succesfactoren bij (kwetsbare) vrijwilligers in Netwerk Tegen Armoede

Vrijwilligerswerk op maat (tijdsinvestering, draagkracht)

Zinvolle taakinvulling, aansluitend bij interesses

Groeimogelijkheden & competenties versterken

Inspraak (eigen taken & organisatie)

Ondersteuning

Erkenning en waardering

Sociaal contact

Vrijwillig = Mogelijkheid in- en uitstappen

30

Vragen rond ‘beëindigen’… zijn op voorhand al te bespreken !

Waarom wil/moet de vrijwilliger stoppen?

Hoe wil de vrijwilliger stoppen?

Wat laat de vrijwilliger achter? Hoe worden zaken overgedragen?

Wat kan de organisatie nog voor de vrijwilliger doen? (Netwerking?)

Hoe komt de vrijwilliger terug als h/zij dat wil?

Exitgesprek: afscheid nemen en terugblikken

31

Oudere vrijwilligers bij OCMW Genk?

Oudere vrijwilligers die na een periode van goed functioneren lichamelijk of geestelijk sterk achteruit gaan, kunnen vrijwilliger blijven zolang de kwaliteit van de dienstencentra hierdoor niet in het gedrang komt

In overleg met de betrokkene wordt zo nodig een bijkomende vrijwilliger ingezet voor dezelfde taak of wordt een andere taak gezocht

32

Quoteer jezelf

Vraag: Bijhouden, maar soms ook afscheid nemen?

De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

33

Vrijwilligerswerk en activering

• Nood aan reflectie en dialoog rond ‘activering’ (en de mogelijke rol van vrijwilligerswerk hierbij)

• Wie is actief, en wie is ‘passief’?

• Wie beslist wat erkend wordt als ‘actief’?

• Vrijwilligerswerk als instrument voor deelname aan samenleving (en dus niet enkel voor deelname aan arbeidsmarkt)

34

Vrijwilligerswerk als voortraject naar betaalde arbeid (of toch niet)?

Vrijwillig of verplicht? Vrijwilligerswerk als gedwongen activeringsinstrument? Vertrekt van tekortkomingen ipv krachtgericht

Bevestiging geen controle, geleid worden

Verkleinen afstand tot arbeidsmarkt is een positief neveneffect van vrijwilligerswerk

Doel is sociale inclusie (en dus niet louter ‘inzetbaarheid’)

35

Watervalsysteem

- Betaalde arbeid als meest ‘complete’ vorm van participatie aan samenleving

- Niet actief op arbeidsmarkt = passieve tweederangsburger?

- Andere vormen van arbeid gezien als noodgedwongen tweede keus?

- Vrijwilligerswerk gereduceerd tot opstapje naar tewerkstelling, als een instrument voor arbeidsmarkttoeleiding

36

Doorstroom

Recht of plicht? Mag het of moet het?

Zinvolle bijdrage aan samenleving > participeren aan formele arbeidsmarkt Wie kiest? Welk (vrijwilligers)werk? Eigen

gekozen engagement opgeven voor ander dat meer kans geeft op ‘doorstroom’?

Doorstroom naar welke jobs? Duurzame doorstroom?

Niet louter individuele verantwoordelijkheid!

Vrije keuze is essentieel !

37

Quoteer jezelf

Vraag: Ambivalente verhouding vrijwilligerswerk en activering

De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na

1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg

2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren

38

Interessante sites & literatuur

www.vrijwilligerswetgeving.be

www.vrijwilligersweb.be

www.vrijwilligerswerk.be

U ontvangt de publicatie ‘Respectvol vrijwilligen’