kasipkor.kzkasipkor.kz/wp-content/uploads/2017/02/17... · Web viewPearson Higher Nationals...

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

Мамандық: Өндірістік механика

Біліктілік: Техник-механик

Астана 2013 ж.

Мазмұны 1 Сипаттама 32 Курстың қысқаша мазмұны 53 Оқу әдістемелері 84 Оқу материалдары 135 Курсты бағалау жүйесі 146 Оқу жоспары 247 Бағдарлама құрылымы 268 Оқу бағдарламалары 439 Қолданылған әдебиеттер 12310

Құрал-жабдықтар тізімі 126

2

1. Сипаттама

Pearson Higher Nationals мақсаты арнайы мамандандырылған бағдарламаларды даярлау. Олар нақты бір саламен байланысты тәжірибелік машықтарды дамытуға, жолай міндетті білім мен түсініктерді дамытуға мықты акцент жасайды. Олар тәжірибелік машықтар мен түсініктердің толық базалық білімін қамтиды, ол нақты бір салада жұмыс атқару үшін қажет, сонымен қатар жоғарғы оқу орындарына және жұмысқа орналасу мүмкіндігін алға жетелейді.

Берілген спецификация келесі британдық біліктілікті қамтиды:Машина жасау мамандығы бойынша 4 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификатыМашина жасау мамандығы бойынша 5 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификаты

Дәл осы біліктілік атаулары білім алушының сертификатында көрсетіледі.

Деңгейлер, жоғарыда көрсетілген біліктілік атаулары, Кредит және біліктілік жүйесінің деңгейін білдіреді (КБЖ), яғни Еуропалық біліктілік жүйесінің 5-ші деңгейлі эквиваленті (EQF).

Біліктілік құрылымы келесі жолда көрсетілген: Машина жасау мамандығы бойынша 4 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификаты, бұл кем дегенде 120 кредитті, оның ішінде кем дегенде 65 кредит - 4 деңгейлі.

Машина жасау мамандығы бойынша 5 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификаты, бұл кем дегенде 240 кредитті құрайтын, оның ішінде кем дегенде 125 кредит – 5 деңгейлі.

Берілген біліктілік бағдарламалары жоғары деңгейдегі машықтарды дамытуға және оқу бағдарламалары барысына бағытталған, білім алушылар келесідегідей машықтарды дамытуы қажет:

сыни сараптама, синтез және жалпы ақпарат сыни түсінік дағдысын қолдану арқылы, сәйкес әдебиеттерді қолдану

және оқу мүмкіндігі тәуелсіз ойлау мүмкіндігі және мәселелерді шешу мүмкіндігі өзіндік оқыту стилін қолдану және өз оқуына жауапкершілікті

қабылдау мүмкіндігі гипотезаны құру және тексеру салдарында бірнеше пәндер бойынша

дәлелдерді алу және біріктіру таныс және бөгде мәселелерді шешу салдарында пәндік білімді

қолдану және түсіну

3

қонақ үй менеджменті саласындағы зерттеулерде этикалық нормалар мен моралдық нормаларды қолдану, және де этикалық нормалардың қажеттілігін түсіну және кәсіптік тәртіп кодексін түсіну

жобалау, жоспарлау, зерттеулерді жүргізу және сол бойынша есеп.

Pearson Higher Nationals нақтыланған дамуы машина жасау төмендегіге бекітілген:

әртүрлі кәсіптік деңгейде техникалық жұмыстар түрлерімен жұмыс істей алатын өндірістегі инженер – механиктерді оқыту мен дайындау; білім алушылар үшін инженер/техник ретінде жұмысқа орналасу үшін кәсіптік біліктілікті алу немесе толық дәреже немесе жартылай дәрежелі кәсіптік біліктілікті алу салдарында жоғарғы оқу орнына ауысу.

білім алушыларға басқару саласында және технологиялық сұрақтарда дағдылардың жоғарғы деңгейіне дейін дамуына бағытын бұру

жетістікті карьера құруға қажетті бірқатар дағдылар мен әдістерді құру үшін білім алушыларға мүмкіндіктерді туғызу.

Бұл біліктілік жоғарыда аталған тұтынуды төмендегілер арқылы жүзеге асырады:

кәсіптік жауапкершіліктерді жақсы орындау үшін қажетті бір топ, мысалы атрибуттар, техника және жеке қабілеттер, біліммен, түсініктер мен дағдыларды құру

әртүрлі бағдарламалардан алған білім мен дағдылардың байланысы мен тиімді қолдану арқылы инженерлік техника саласында жұмысқа қажетті үлес қосу және жеке дара қабілеттерді дамыту

жеке мәселелер мен бөлек мамандықтар бойынша арнайы білім алуды қамтамасыз ету

аралас немесе машина жасау саласында кәсіптік біліктілік пен бакалавр дәрежесін алуға мүмкіндік туғызу

болашақ біліктілікті арттыру үшін негізгі ретінде білім, икемділік, дағды және мотивация туралы білімдерін ұсыну және машина жасау саласында карьера сатысында жоғарылау.

4

2. Модулдің қысқаша түсінігі

Машина жасау мамандығы бойынша 4 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификаты

Барлық модулдер аяқталуы тиіс.

Модуль номері Міндетті модулдер Деңгейі

КБЖКредиттер КБЖ

1Инженерлерге арналған аналитикалық әдіс 4 15

2 Техникалық ғылым 4 15

3Жобаның дизайны, жүзеге асыру және бағалау 5 20

5Инженериядағы денсаулық, қауіпсіздік және тәуекелділікті бақылау 4 15

6 Инженерлерге арналған бизнесті бақылау 4 157 Инженерлік жоба 5 1512 Сұйықтық механикасы 4 159 Техникалық термодинамика 5 15

11Техниктарға арналған жоғарғы математика 3 10

Британдық жүйедегі кредиттер мен біліктіліктің жалпы кредиттер саны = 135

2 британдық кредит КБЖ =1 кредитге Еуропалық жинақтау жүйесі және кредит аударымдары (ECTS).

Ақпарат көзі: UKNARIC

5

Машина жасау мамандығы бойынша 5 деңгейлі Pearson BTEC ұлттық жоғары сертификаты

Барлық модулдер аяқталуы тиісМодуль номері Міндетті модульдер Деңгейі

КБЖКредиттер КБЖ

1Инженерлерге арналған аналитикалық әдіс 4 15

2 Техникалық ғылым 4 15

3Жобаның дизайны, жүзеге асыру және бағалау 5 20

4 Техникалық принциптер 5 15

5Инженериядағы денсаулық, қауіпсіздік және тәуекелділікті бақылау 4 15

6 Инженерлерге арналған бизнесті бақылау 4 157 Инженерлік жоба 5 1513 Бағдарланатын логикалық қадағалау 4 1514 Жеке және кәсіптік даму 5 158 Зерттеу жобасы 5 2010 Сапа мен басқаруды қамтамасыз ету 5 1515 Өндірістік робототехника 5 1516 Машина динамикасы 4 159 Техникалық термодинамика 5 15

17Машина жасаудағы өндіріс және сваркалық құрылғы 5 15

11Техниктарға арналған жоғарғы математика 3 10

Британдық жүйедегі кредиттер мен біліктіліктің жалпы кредиттер саны КБЖ = 245

2 британдық кредит КБЖ =1 кредитге Еуропалық жинақтау жүйесі және кредит аударымдары (ECTS). Ақпарат көзі: UKNARIC

Білім алушыларға біліктілік: өндірістік индженерлік механиканың таныс жағдайларында кездесетін

мәселерді шешу үшін арнайы ғылыми принциптерді оқу және қолдана білу, олар осы білімді өндірістік инженерлік механика жүйесін, процестерін және оның өнімдерін моделдеу және сараптамалауға қолдана алатын болады

арнайы өндірістік инженерлік механика саласында ары қарай зерттеулер жүргізу үшін сапа негізі сипатын қамтамасыз ететін,

6

жобалау және инженерлік жүйені динамикалық және статистикалық пайдалану негізінде болатын инженерлік механиканың өндірістік ғылыми білімге сүйене отырып оқытады

арнайы өндірістік инженерлік механика принциптері жайлы ілгері жылжыған терең білім алу өндірістік инженерлік жүйені жобалау және пайдалануға негізделген

жобаны тандау және спецификациясын келісу, жобаның бағасын ұсыну, жобаны бағалау мен жүзеге асыруға арналған білімі мен дағдысы

инженерлік жоба тобынан немесе жеке тұлғадан талаптар бойынша нақты ақпараттарды алу мүмкіндігі

жоба тапсырмасын техникалық сипатқа сай етіп орындау, Жоғарғы ұлттық машина жасау бағдарламасының техникалық бағытына сай орындау, сонымен қатар қаржы саласына бағытталған техникалық зерттеудің қатысымен интерграцияланған тапсырмаларды орындау

өндірістік механика саласында шынайы техникалық тапсырмаларды орындау, моделдеу және сараптамалау үшін қолданылатын фундаменталді сараптамалық білім мен әдістер; машина жасау саласында қажетті математикалық әдістерге танымал техникалық білім, сонымен қатар стандартты әдістердің функционалдық қажеттілігін түсіну.

7

3. Оқыту әдістері

Pearson оқу материалдарын меңгеруге және оқуға барлық модуль әзірлемелерінің ортақ амалдары үшін, Pearson Higher National біліктілік кәсіптік мінезді қолдау қажеттілігін бекітеді. Теориялық болуы мүмкін спецификациялар білім мен тәжірибе машығының даму балансның сақтайды. Кураторлар мен бағалаушы эксперттер специфика саласындағы білім базасына сәйкес теориялық білім мен тәжірибе дағдысы арасындағы байланыстың болуын қамтамасыз етулері қажет. Бұл үшін, осы саладағы тәжірибеде, шынымен, білім алушыларға өздерінің білімін қолдану үшін, өзекті және заманауи оқу материалдарының әзірлемелерін пайдалану қажет етеді. Білім алушының тәжірибесі ең жоғарғы түрде қолданылуы қажет..

Pearson оқу әдістемесінің Pearson Higher National біліктілігін анықтай алмайды. Орталық білім алушылардың қажеттілігіне жауап беретін кез келген оқыту әдістемелерінің біліктілігінің пайдаланылуын ұсыну құқығына ие. Бұл сыныптағы дәстүрлі оқыту, ашық оқыту, дистанционды оқыту немесе аталған әдістердің кіріктірілген түрі болуы мүмкін. Оқу әдістемелерінің таңдалуына қарамай, орталық білім алушыларға ерекшеліктерде көрсетілгендей қажетті ресурстарға қол жетімділігін және көрсетілген модулдегі пәндерге қатысты ақпарттармен қамту керек. Бұл әсіресе, ашық немесе дистанционды оқытудан өтіп жатқандар үшін маңызды.

Білім алушылардың жұмыс тәжірибесі негізінде жасалған бағалау құралдарын кеңейту қажет. Бағдарламаны жоспарлау Pearson Higher National біліктілік контекстінің кәсіптік кеңеюіне бағытталуы қажет; мына көмектермен:

білім алушылардың нақты қажеттіліктеріне модулдің сай болуының кепілдемесі жұмыс берушілермен өзара әрекеттілік орнатуда

білім алушылардың жұмыс орынынан алынатын конфиденциалді емес мәліметтердің қолданылуы мен бағалануы және құжаттар

қажеттілік туындаған жағдайда жұмыс беруші-ұйымдастырушыларды бағдарламаларды ұсыну және бағалау процестеріне тарту

жұмыс орынында немесе компания аясында оқыту бағдарламаларының өзара әрекеттілігі

білім алушылардың өмірлік тәжірибелері мен түрлі жұмыс тәжірибелерін толыққанды пайдаланулары.

Жоспарлау барысындағы Pearson Higher National оқу санына бөлінген оқу сағаттары модулдің ұзақтығымен (толық немесе бөлу), және оқу түрімен анықталады (оның орталықта өту ерекшелігі немесе дистанционды).

Жоспарлау барысында орталық ұсынылған оқу модулдерінің негізгі пәндері басқа модулдер үшін, олардың ірге тасы болып табылатындығын ұмытпаулары қажет. Орталық оқу процессінде осы модулдердің бір-бірімен

8

қалай үйлесімділік табатындығын ойластырулары керек және араларында бағалау байланысының жоспарлануы.

Қарастырылатын басқа сұрақ: оқу модулдерін ұсыну «тез және тығыз» (яғни қысқа мерзімде) немесе «ұзақ және кең» (яғни ұзақ мерзімді, мысалы бір жыл). Байқағандай, кейбір модулдарды тереңдетілген курстарға беруге болады, әсіресе басқа пәндерді меңгеру үшін қажет. Бірақта басқалар үшін, мүмкін, ұзақ мерзімдер қажет болар және қалған пәндермен кіріктіріледі, әсіресе олар басқа модулдер арқылы дамытылса, олар дағдыларды оқытатын болады.

Жақсы оқыту стратегиялары қабылданулары қажет, мамндандырылған, белсенді, мотивациалы және прогрессивті. Бұл білім алушыларға модулді сәтті аяқтаулары үшін, дағдыларын, білімін, атрибуттарын дамытуға мүмкіндік береді. Оқытудың тиімді амалдарын қарастыру маңызды, сонымен қатар қатынасушылар мен мүмкіндігі бар адамдарды тарту.

Келесі кестеде Pearson Higher National оқу бағдарламасында қолданылатын оқу стратегияларының тізімі ұсынылған, және олардың оқыту түріне қарай түрлендіру мүмкіндігі:

Орталықтағы оқыту Дистанционды оқытуЖобалық жұмыс (жеке немесе топтық)

Топтар жобаларды әзірлеу үшін, орталықтағы құралдарды пайдалана алады және жұмыс барысын талқылау үшін білім алушылар жоба даярлығының ұзақтығына қарай жеке кездесе алады.

Виртуалді топтық жұмыс барысы ВСО орталықтарымен келісулері керек. Білім алушылар өздерінің жобалары үшін, өздерінің жобалау жұмыстарын толықтыру үшін және аяқтау үшін аудан құра алады. Жоба бойынша тұрақты кездесулерді онлайн режимінде өткізе алады.

Жұмыс орынында оқыту

Орталықтағы құралдардың түгелділігіне қарай, бұл жасанды құрылған немесе шынайы жұмыс ортасы болуы мүмкін.

Кездесулер шынайы жұмыс орындарында немесе білім алушылардың ағымдық орындарында немесе еңбекпен қамту орталықтары арқылы өтеді

Дәрістер мен семинарлар

Дәрістер орталықта жүріледі. Дәрістер тасымалдаушы құралдарға болашақта

Дәрістер видеоконференциялар режимінде тікелей көрсетіле алады және болашақта

9

қолдану мақсатында немесе дәрісте болмаған жағдайда жазылады. Семинарлар мен дәрістердің өтілуін қолдау ағымдық және даярлық үшін ВСО орталықтары қолданылуы мүмкін

қолданылуы үшін жазылады. Семинарлар видеоконференциялар бойынша шақыру ретінде өтіле алады немесе интерактивті тақта арқылы ВСО орталықтарында өтіледі.

Қызметті қалыптастыруға көмек

Білім алушылар өзінің қызметтерін іске асыру барысында орталықтың заттық құралдарын қолдана алады.

Дистанционды басқару айтарлықтай қиын болуы мүмкін, әсіресе білім алушыларға, қызметтерін іске асыру үшін құралдар немесе жабдықтар қажет болуы мүмкін

Компанияларға бақылаушы жетекшілердің шығарып салуларымен бару

Білім алушылардың шығуын координаттау қажет, кейбір орындарда білім алушыларға жеке қорғау құралдары қажет болады (ЖҚҚ).

Білім алушылардың шығуын координаттау қажет, кейбір орындарда білім алушыларға жеке қорғау құралдары қажет болады (ЖҚҚ).

Салада жұмыс атқаратын тәжірибеші лекторлар

Тәжірибеші лекторлар дәрістер оқи алады. Немесе олар жақсы ақпараттанған болса, ұйымдарды қолдауда немесе жұмыс қызметінің әрекеттестігіне көмек бере алады.

Тәжірибеші лекторлар дәрістерін видеоконференция түрінде өткізе алады. Бұл лекторға орталыққа қайта келіп жүргеннен гөрі ыңғайлы болуы мүмкін. Орталық дәрістерді тасымалдаушы құралдарға жазуға болатындығы жөніндегі рұқсаты болу керек.

Бағаға қатысты, оның мақсаты – әрбір ұсынылған пәнді тиімді түсінік мазмұнымен қамту. Осы түсінік немесе қолдану куәлігі әр модуль үшін оқыту түрін талап етеді. Әр модульдегі дәлелдеу бағалары критериялар бағасына қатысты және бағалау дескрипторларына сәйкес қолданылғаны ұсынылады.

Бағаларды қою процессі деңгейді анықтау үшін оқытудағы тиімді жолдарды іздестіреді және мәліметтерді түсіндіруде көмектеседі. Осылайша, бағаларды қоюу процессі оқытудағыжәне ұйретудегі жоспарлаудың тиімді бір бөлімі болуы қажет, білім алушыға да, бағалау экспертіне де оқу мақсаты жолында жеткен жетістіктері, ілгерлеушіліктері туралы ақпараттар алу мүмкіндігін ұсынады.

10

Бағалаушы эксперт және білім алушы жаңа материалдарды меңгеру үшін (нақты неге қол жеткізгілері келеді және оны қаншалықты жақсы атқарады) бағалау дискрипторлары және жалпы түсіну критериялары бағасын қамтуда белсенді қатынасушылықтарын танытулары қажет. Осылайша білім алушыларға құрылымды кері байланыс қажет: ұсыныстар, өздерінің мықты жақтарынан пайда көре отырып, өздерін ерекшелендіру керек және әлсіз тұстарымен қалай күресу керектігін ойластыру қажет.

Бағалау құралдары орталықта жасалады. Барлығы бірге әр секциядағы барлық баға критерилерін алулары керек және барлық бағалау дескрипторларының бекітулеп алу мүмкіндігін қамту.

Білім алушының назарын аудару үшін (айқындылығы мен кепілділігі, яғни критерилер үшін кері байланыс шынымен де ерекше) және ішкі процестердің стандартталуына көмек беру үшін әр бағалау құралдарында баға критерилері мен бағалау дескрипторларын нақты көрсетуге кеңес беріледі. Тапсырмалар менәрекеттер білім алушылар үшін бағалау критериялары мен бағалау дескрипторларына шынымен қатысы жоқтығына дәлеледемелер ұсыну мүмкіндіктерін береді.

Орталық құралдар даярлаған кезде, ол үшін оған кепіл керек, бағалау критерилеріне қолдану кезінде құралдардың сенімді және жарамдылығына кепілдік берулері қажет. Орталыққа сала сәйкестігінде көрінетін типтік тәжірибелер мен жұмыс өтілі тәжірибесіндегі жоғарғы қолданыста қолдана алатын білімалушылар үшін, шынайы көріністермен қамтып, баға критериялары тәжірибесінде қолдануда акцент жасау ұсынылады.Бұл Pearson Higher National біліктілік аясында қолданылатын баға әдістерінің тізімі:

• презентациялар, жазбаша есептер, есептеулер, шолулар• тіркеу журналы, өндірістік күнделік• ролдік ойындар• тәжірибелік тапсырмалар мен жұмыстардың орындалуын бақылау• журнал үшінгі басылымдары, сообщения для пресса үшінгі

хабарламалар• видео және аудиоматериалдарды, артефактлерді, өнімдер мен үлгілерді

құру • әріптестерді бағалау және өзіндік бағалау.

Нақты тапсырма үшін алынған дәлелдеме бағалауға сай болуы қажет, бағалау шешімін қолдау үшін дәлелдемелер жеткілікті болуы қажет. Мысалы, жинаған білімін көрсету үшін, білім алушы егжей-тегжейлі есеп береді, таныстырылымдар бекітілуі мүмкін, бірақ реттеу үшін, қолдайтын дәйектер қажет болады.

11

Орталық кешігіп келген жұмыстарды бағалаудан бас тартуы мүмкін, егер де ол бағалау саясатындағы орталықтың бір бөлігі болса. Орталық кейіннен оқушыға жұмысын басқа мақсат үшін қайтадан таныстыруын өтінуі мүмкін.

Егерде кешігіп келген жұмысты қабылдаса, бағалау бағасын «қанағаттандыралыққа» дейін төмендетпеуі қажет, егерде баға және бағалау дескрипторы «жақсы»/«үздік» дегендерге дәлелдемелерді қажет етпесе:• уақытша кездесу аясы келісілген• уақытты пайдаланудағы тиімділік/жоспарлау мүмкіндігі• уақыт шектігі нақты белгіленбеген коммерциялық/өндірістік саладағы жұмыс мүмкіндігі

Орталық ұсынылған жұмыстар уақытының қатаң сақталуы үшін, «жақсы» немесе «үздік» баға дескрипторын анықтау мақсатында пайдалануы мүмкін.

«Жақсы» немесе «үздік» бағалау диукрипторларын түсіндіру, осылайша, білім алушыны жазаламау ұйғарылды, бірақ оларға өз уақыттарын тиімді пайдалану көмегімен жоғары бағаларға ұмтылу ұсынылады.

Орталықта сонымен қатар, білім алушыларды қолдау үшін іс-шаралар болуы қажет, бұлар бағалауларға шек қоюуы мүмкін, мысалы, олардың бақылауларына көнбейтін, өз міндеттерін орындауға кедергі болатын жайттар, ауырулар, оқыс жағдайлар, және т.с.с.

12

4. Оқу материалдары

Ресурстар Pearson Higher National біліктілігі үшін әзірленіп, білім алушыларды нақты өндірістік сала жұмысына даярлайды.

Материалдық ресурстар бағдарламаның орындалуын және дұрыс нәтижелер бағасын қолдауы қажет, ізінше, салалық стандарттарға жауап берулері қажет. Құрам, бағдарламаны және бағалауды өткізушілер салаға сәйкес пайдаланылатын ағымдық тәжірибемен, заңнамамен, стандарттармен таныс болулары қажет. Егерде олар Pearson қолдау тапса, орталық мамандардың кез келген ресурсқа қатысты талабын қанағаттандырады.

Төменде Pearson Higher National біліктілігіне қатысты маңызды ресурстар тізімі көрсетілген. Бұл ресурстар сонымен қатар сол деңгейдегі оқыту қажеттілігі, ғылыми қызмет өткізу үшін құраммен қамтуды қолдаулары қажет. Бұл тізім жан-жақты болып табылмайды және кейбір жағдайларда альтернативті амалдар қол жетімді болып табылады, орталық талаптарына жауап береді: • журналдар мен сауда журналдарына қол жетімділік – олар өзекті сұрақтар

мен сала тенденциясындағы ақпараттарды ұсынады, және олар жаңа тематикалық зерттеулердің жақсы көзі болып табылады. Мұндайлардың көбі ғаламторда жарияланады және бұл ресурстарға қол жетімділікті кеңейтуі мүмкін.

• Арнайы немесе келбеттік білім үшін, жариялану қол жетімділігінің сәйкес деңгейлері.

• Өндіріспен байланыстылық тиімді кәсіпттік оқытумен қамту жоспары өмірлік маңыздылығы бар ұғымды қамтиды. Оқыту сұрағы Pearson Higher National жекелей жұмыс берушілер қалай қолдайтындарын, қаласа орталық қарастыра алады.

13

5. Модулді бағалау жүйесі

Барлық өткен пәндер бойынша оның компентенциясы білімалушының құжатында бекітілетін бұл біліктілік тәжірибелік тапсырмалардың көмегімен 100% үздіксіз бағаланады.

Бағаларды қоюу жүйесіБілім алушылар ең аз деген көлемде 120 кредиттерден (ең аз көлемі 65

– 4 деңгейлі) өтулері қажет, бұл олардың Pearson BTEC 4 деңгейлі жоғары білімі туралы дипломды Қонақ үй менеджменті мамандығы бойынша алуларына қажет, және аз дегенде, 240 кредиттерден (ең аз көлемі 125 – 5 деңгейлі) өтуі қажет, бұл олардың Pearson BTEC 5 деңгейлі жоғары техникалық білімі туралы дипломды Қонақ үй менеджменті мамандығы бойынша алуларына қажет.

Pearson Higher National бағалау біліктілігі қажетті критери болып табылады, орталық критери бағалары мен жарияланған оқыту нәтижелерін ескере отырып, білім алушылардың куәлігін бағалаулары қажет.

Әр жеке модуль «қанағаттандырарлық», «жақсы» немесе «үздік» дискрипторларымен бағаланады. Модулге өту балын алу үшін, білім алушылар критерилер бағаларына сай жауап берулері қажет. Бұл бағаларды көрсету процесінде әрекет анықтығын қамтиды және әр біліктілік үшін ұлттық стандарттардың құрылуын қарастырады.

Барлық Pearson Higher National біліктілік модулі стандартты форматқа ие, ұлттық сатнадартты бақылауға жауаптылар, білім алушылардың, бағалаушы эксперттің немесе тұлғаның қатысымен біліктілікті бағалау бойынша құрылған нұсқаты қамту.

Өту балы бағалау критерилерінде көрсетілген барлық нәтижелер жетістігі жағдайында беріледі. «жақсы» және «үздік» деген бағалар жоғарғы деңгейдегі жетістіктерде беріледі. Мінездемелік бағалаулар дескрипторлары.«Жақсы» және «үздік» А Қосымшасында көрсетілген. Білім алушының қанағаттандырарлық балл қойылған жұмысын сипаттау үшін, бағалау үшін әр модулдегі барлық дәйектер қарастырылады. Олар икемді формада қойыоулары мүмкін, мысалы, саланың ерекшелігін көрсету үшін, мақсаттық немесе ізденушілік амалдары аясында.

Әрбір «жақсы» және «үздік» мінездемелік бағалау дескрипторлары бағамдау сипаттауларын қолдану есебінен күшейтілуі мүмкін. Мінездемелік бағалау дескрипторларында толықтырулар және білім алушылардың өндірістік болжамдары үшін олар нұсқаты ұсынады. Бағамдау мінездемесі меңгерілген пәндердің негізін және салалық бағдарламалар контекстен сипаттаулары керек.

14

Әрбір мінездемелік бағалау дескрипторлары үшін кестеде бағамдау мінездемесі көрсетілген, А Қосымшасында көрсетілгендер жан-жақты болып табылмайды. Орталық тізімнен мінездемелерге сәйкесетіндерді таңдаулары қажет немесе жаңасын құру керек, олар деңгей және салада, олардың бағдарламаларының ерекшеліктеріне сәйкес болуы қажет.

Атап өту керек, әрбір қызмет бағалауы барлық бағалау дескрипторларының «жақсы» және/немесе «үздік» біріктірулерін қажетсінбейді.

Мінездемелік бағалау дескрипторлары «жақсы» және «үздік» бағаларын әр модуль үшін, критерилер бағаларының сапалы кеңеюуі ретінде деп қарастыру қажет. Сәйкес мінездемелік бағалау дескрипторлары біліктілікте көрсетіліп және анықталуы қажет және сәйкес бағыттағы мінездемелер контекстегі қажетті дәлелдемелерді жариялау үшін қажет.

секцияда «қанағаттандырарлық» деген баға алу үшін

• Білім алушылардың барлық нәтижелері алынып және бағалау кртерилері байланысты болулары керек

секцияда «жақсы» деген баға алу үшін

• «қанағаттандырарлық» талаптары орындалы• «жақсы» барлық бағалау дескрипторларына жету

секцияда «үздік» деген баға алу үшін

• «қанағаттандырарлық» және «жақсы» талаптары орындалы• «үздік» барлық бағалау дескрипторларына қол жетті

Нақты ережелерге сүйенген, ең төменгі сәйкес көлемдегі кредитге жеткен білім алушы «қанағаттандырарлық» бағасындағы біліктілікті алады.

Білім алушылар жекелей пәндерден сәтті өткен жалпы балдар саны бойынша «үздік» және «жақсы» деген баға алады. Білім алушылардың градациялық тоғысулары және жоғары білім дипломы да, жоғары техникалық білімі дипломы да біліктілік деңгейі секцияларындағы немесе одан жоғарғы 75 кредитдегі жақсы нәтижелерге негізделеді.

Мүмкін деген балдар саны модулде алынған бағаларға тиімді және модулдегі кредит көлеміне байланысты (төмендегі кестеде көрсетілгендей):

Кредит үшін берілетін балдар саны келесі модулдерде мынадай баға түрінде беріледі:

15

Кредит балыҚанағаттандырарлық Жақсы Үздік

0 1 2

Pearson 4 деңгейлі жоғары білімі туралы дипломы үшін біліктілік бағалары:

Балдар саны Баға

0–74Қанағаттандырарлық Қанағаттандырарлық

75–149 Жақсы Жақсы150 Үздік Үздік

Pearson 5 деңгейлі жоғары техникалық білімі туралы дипломы үшін біліктілік бағалары:

Балдар саны Баға

0–74Қанағаттандырарлық Қ

75–149 Жақсы Ж150 Үздік Ү

Б Қосымшасында біліктілік бағасын есептеу мысалдары ұсынылған

Дипломдарға сәйкес модулде алынған баға, жоғарғы техникалық білімі туралы диплом ішіне қойылатын бағаларға себін тигізеді.

Егерде білім алушы жоғарғы білімі туралы дипломнан жоғарғы техникалық білімі туралы дипломына ауысса, онда кредиттер жақсы нәтижелерге жету үшін 75 кредитдегі жалпы ЖОТД бағасы ЖОД-тан ЖОТД-қа орналасуы мүмкін.

4-7 деңгейдегі біліктілік және кредит жүиесі аясындағы Pearson жоғарғы оқуы барлық бағдарламалар бойынша Pearson сапа бақылау жүйесі оқу бағдарламаларын ұсынудағы бақылаулар үшін, орталық тиімді бақылау шараларымен қамтылғандығына кепіл болулары қажет.

Орталық үшін сапаны бақылау шаралары 4-7 деңгейдегі біліктілік және кредит жүйесі аясындағы Pearson жоғарғы оқуы ұсынған бағдарламалары өздеріне басты үш компонентті енгізген .

1) Қолдау процесі

16

Pearson Higher National біліктілік ұсынысын қолдау орталық статусының тәуелділігіне қарай варьироваться.

Егерде орталық жуырда ғана Pearson Higher National біліктілігін алу мүмкіндігін ұсынған болса, және оқытудағы салалық сапаны ұсынса, онда ол мақұлдауды Ғаламтор-қосымшасы Edexcel Online арқылы ала алады .

Pearson Higher National біліктілігін оқытуды жаңадан бастаған орталық, Pearson біліктілігін және орталықтағы мақұлдау процессі аясындағы қолдауларды алуы қажет. Мақұлдау ұсынылғаннан кейін, орталық оны дәлелдеулері қажет, оның:• Оқыту және бағалау қызметін ұсыну үшін, материалдық және адамдық ресурстардың жеткіліктілігін көрсету• Тәуелсіз баға ұғымын түсінеді және оны қолдауға дайын• Бағалау документатциясына жататын сенімді ішкі жүйеге ие • Ішкі баға шешімін тексеретін және кепіл беретін жүйеге ие, бұл стандарттық бағалау шешімі барлық бағалаушы эксперттермен және жақтармен келісіледі.

Мұндай қосымшалар орталық басшыларынан қолдау табу керек (негізгі, директор орындаушысы және т.с.с.) және өтініш болу керек, орталық Pearson талаптарына сай және мақұлданған бағдарламалар аясында жұмыс атқаратын болады.

2) Ішкі жүйе орталығының мониторингі Орталық барлық бағдарламалар аясындағы қолдаулар үшін құрылған

критерилердің орындалуын көрсетеді. Pearson Сыртқы Экзаменаторларымен өтіледі, кепілдендіреді процесі, бұның сыртқы тексеріс екендігіне септігін тигізеді. Орталыққа талап етілген функциялардың орындалуы үшін жүйенің дұрыс таратылғандығын және жарамдылығын дәллелдеуге мүмкіндік береді. Мұнда білім алушыларды тіркеуге қатысты саясат қолданыс кірістірілген, ішкі тиімді экспертизалар және процестер стандарттаулары. Pearson соңына осы жұмыстар механизмінің оны қанағаттандыратындығын білдіреді.

Pearson тұрақты тиімді ізденіс жүйесін бекітеді немесе қолдамайды. Салада, мәселелерді шешудегі орталыққа көмек көрсету үшін, қолдау білдіріледі (мәселенің сипаттамасына қарай).

3) тәуелсіз баға шолуыТәуелсіз баға шолулары үшін 4-7 деңгейлі біліктілік және кредит

жүйелері аясындағы барлық Pearson жоғарғы білім бағдарламаларындағы ішкі баға нәтижелері, Pearson тағайындаған экзаменаторлардың бағасы.Бұл процесстің нәтижесі:• Сертификаттарды беру үшін, ішкі бағалардың қажетті деңгейде екенін бекіту немесе

17

• Сертификат берілгенге дейінгі жақсы баға нәтижелерінің сапасы бойынша ұсыныстарды қараунемесе• Біліктілік деңгейінің қажетті сәйкестігін орталықтағы қолдау қабілеттілігінің ұсынысын көрсету қажет

18

Қосымша A

Әр модулде баға критерилері барлық талаптарға сай болған жағдайда «қанағаттандырарлық» бағасы беріледі.

«жақсы» дескрипторы

Орталық бағамдау мінездемесі үлгісін анықтап және басқа да сәйкес мінездемелерді пайдалану.

«жақсы» деген бағаны алу үшін, білім алушы міндетті:

Білім алушы дәлел ретінде көрсетуі қажет, мысалы:

Қонымды шешімдер табу үшін, стратегияларды қолдану және анықтау

• тиімді талқылаулар орындалды• әртүрлі түрлендірілмелермен кешенді мәселелерді зерттеу• оқуға және зерттеулерге тиімді амалдар әзірленді

Сәйкес әдістерді/тәсілдерді қолдану және таңдау/құру

• сәйкес теориялар мен тәсілдерді қолдану• әдістер қатары мен тәсілдерді қолдану• ақпараттық ресурстар қатарын қолдану• таңдалған әдістер мен тәсілдердің/ресурстардың ақталуы• құрылған әдістердің/тәсілдердің ақталуы• кешенді ақпараттардың/мәліметтердің жинақталуы және өңделуі• сәйкес оқу әдістерінің/тәсілдерінің қолданылуы

Шешімдердің сәйкестігін негіздеу және таныстыру

• сәйкес құрылымдар мен амалдардың пайдаланылуы• мақсатты аудитория үшін ілесушілік, логикалық әзірлемелердің принциптері/тұжырымдары• таныстыру әдістері қатарының пайдаланылуы және кәсіптік тілдің дұрыс қолданысы• таныс және таныс емес контесттегі коммуникация машығы• коммуникация таныс және таныс емес контестіне сәйкес

«үздік» дескрипторы Орталық бағамдау мінездемесі үлгісін

19

анықтап және басқа да сәйкес мінездемелерді пайдалану.

«үздік» деген бағаны алу үшін, білім алушы міндетті:

Білім алушы дәлел ретінде көрсетуі қажет, мысалы:

Өзіндік жұмыс бағасында сындық бейнелерді пайдалану және тұжырымдамалар негіздемесінің дәйектері

• бірнеше идеялар жинақталған негіздегі қабылданған шешімдер және сондай шешімдердің негіздемесі• нәтижелерге негізделген, критериялар арқылы анықталған баға• өзіндік сынау амалдары• табысқа жетуге арналған нақты мінездеулерге қатысты жақсартылған шынайы ұсыныстар

Ұйымдастыруларға және басқаруларға жауапты болу

• автономдық/тәуелсіздік• негізді қызмет түрлерінің ұйымдастырыоуы және басқарылуы, жобалар немесе зерттеулер• қызметтік басқару• күтілмеген жағдайларға бейімділік• өзара ықпалдылықтың маңыздылығын түсіну және мойындау

Өзінің конвергенттік/кеңдік/креативтік ойын көрсету

• шешім қабылдау және идеялар ойластыру• өзін бағалау қабілеттілігі• конвергентті және кең ойлануды қолдану• мәселелерді шешу• инновациялық және креативті ойлауды қолдану• жаңа идеяларды қабылдау даярлығы• таныс емес контексттегі ойлау тиімділігінің бірізділігі

20

Б Қосымшасы

Біліктілік бағасын көрсетуPearson BTEC 4 деңгейлі жоғарғы білім дипломы Қонақ үй менеджменті мамандығы бойынша

Балл Баға

0–74Қанағаттандырарлық Қ

75–149 Жақсы Ж150 Үздік Ү

Pearson BTEC 5 деңгейлі жоғарғы техникалық білім дипломы Қонақ үй менеджменті мамандығы бойынша

Балл Баға

0–74Қанағаттандырарлық Қанағаттандырарлық

75–149 Жақсы Жақсы150 Үздік Үздік

Төменде мүмкін деген салаардың мысалдары көрсетілген, білім алушының біліктілік деңгейіндегі 75 кредитсі және жоғары. Көрсетілген кестелер ДВО және ДВТО біліктілігіне сәйкес.

Модулдегі баға Кредиттер саны

Кредиттер балы

Қорытынды бал

Қанағаттандырарлық 30 0 0

Жақсы 30 1 30

Үздік 15 2 30

Жалпы бал 60Біліктілік бағасы Қанағаттандырарлық





Жақсы 45 1 45

Үздік 15 2 30

21






Жақсы 15 1 15

Үздік 30 2 60

Жалпы бал 75Біліктілік бағасы

Қанағаттандырарлық





Жақсы 15 1 15

Үздік 60 2 120

Жалпы бал 135Біліктілік бағасы

Қанағаттандырарлық





Жақсы 0 1 0

Үздік 75 2 150


Модульде «жақсы» деген баға алу үшін, білім алушылар өздерінің білім деңгейлерінің осы бағаға сәйкес екендігін дәлелдеулері керек (жоғарғы өту балы). Модулде «үздік» деген баға алу үшін, білім алушы өз саласында «үздік» және «жақсы» дескрипторы бар екендігін дәлелдеулері керек (жоғары өту балы).

22

Бұл модулде Pearson Higher Nationals бағасын көрсету үшін, ойластыру бастаулары ұсынылған. Сонымен қатар Pearson ұсынған басқа ақпараттарға сілтемелер берілген.

Pearson Higher National жоғарғы білімі туралы дипломы Қонақ үй жұмысында орталықтын құрылған тағайындаулар көмегі арқылы бағаланады. Білім алушыларға қалай тағайындаулар берілсе, олар солай ішкі тексеріс процесстерінен өтулері қажет.

Тағайындаулар барлық білім алушыларға барлық бағалар қатарын алу мүмкіндігін тудыратын болулары керек; жалпы бағалар тізімі секцияға сәйкес критерилерді қамтуы керек. Мысалы, білім алушыларға «жақсы» немесе «үздік» деген бағаны алу үшін қосымша жұмыстарды аяқтау міндетті емес. Бірақта әрбір бағалау жұмысынан соң «жақсы» немесе «үздік» бағалау дескрипторларына ену міндетті емес. Бағалау дескрипторлары жоқ дегенде, секциялардың бағалау тізімінде айына бір рет ұсынулары қажет, өйткені кейбіреулері оқу секциясы барысына қосылмай қалулары мүмкін.

Тағайындаулар болғаннан кейін, бағаларды ұсыну процессі екі кезеңге бөлінеді:• Қалыптасушы баға: бұл бағалаушы эксперт пен білім алушының оқудағы қол жеткізген процессін талдаулары. Білім алушыға кері қалыптасу байланысы ұсынылады, ал ол өзінің жұмысын жақсарту үшін шаралар қолданылады. Кері байланыс қалыптасу бағасы үшін конструктивті болуы керек және жақсартулар бойынша нақты шараларды қамтуы қажет.• Қорытынды баға: бұл нақты секциядағы критерилер бағалары мен бағалау принциптері есебінен анықталған тапсырмаларға қатысты соңғы бағалау шешімдері. Бұл білім алушы жетістігінің соңғы тіркеу бағасы.

Тағайындау уақытында қалыптасу баға үшін бір мүмкіндік берілуі қажет. Мүмкіндіктер саны ерекше жағдайларда ғана қарастырылады, бірақта бұл қызметтік бапты шектен тыс қолдану болып табылуы мүмкін. Егерде орталыққа қандай да бір күдік келтірсе, өзінің ішкі бақылаушысымен ақылдасуы қажет.

23

6. Оқу жоспары

Стандартты оқу мерзімі: 2 жыл (үш жылдық бағдарламаның)

№ Оқыту пәндерінің тізбегі және білім, компетенция талаптары мен машығы

Бағалау

Оқу графигі (сағаттар, кредиттер)

Ем

тиха

н

Жоб

а

Бар

лық

саға

ттар

сан

ы

Кре

дитт

ер

Бөлінеді: Оқу жылы мен семестрі

Теор

иялы

қ са

бақт

ар*

Тәж

іриб

елік

са

бақт

ар*

Жы

лы

Сем

естр

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Пәннің атауы:

1 Инженерлерге арналған аналитикалық әдістер

X 150 15 75 75 2 3

2 Техникалық ғылым

X 150 15 75 75 2 3

3 Жоба дизайны, жүзеге асыру және бағалау

X 200 20 100 100 2 3

4 Техниктерге арналған жоғарғы математика

X 100 10 100 0 2 3

5 Инженериядағы денсаулық, қауіпсіздік және тәуекелділікті бағалау

X 150 15 75 75 2 4

6 Инженерлерге арналған бизнесті басқару әдістері

X 150 15 75 75 2 4

7 Инженерлік жоба X 150 15 75 75 2 48 Сұйықтық

механикасыX 150 15 75 75 2 4

9 Техникалық термодинамика

X 150 15 75 75 2 4

10 Техникалық принциптер

X 150 15 75 75 3 5

11 Машина X 150 15 75 75 3 5

25

динамикасы12 Бағдарламаланаты

н логикалық қадағалаушылар

X 150 15 75 75 3 5

13 Жеке жіне кәсіптік даму

X 150 15 75 75 3 5

14 Зерттеу жобасы X 150 15 75 75 3 615 Сапа мен

басқаруды қамтамасыз ету

X 150 15 75 75 3 6

16 Өндірістік робототехника

X 150 15 75 75 3 6

17 Машина жасаудағы өндіріс және сваркалық құрылғы

X 150 15 75 75 3 6

Барлығы 2550 255 1325 1225

26

7. Бағдарлама құрылымы

№ Білімді және пәндерді оқыту тізбегі, компетенция талаптары және дағдысы

Сағаттар мен

кредиттер

Пәндердің не/немесе

модуль атаулары

ОН1 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және алгебралық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алады 1.1 алгебралық бөлшектер үшін қалдықсыз бен қалдықты белгілеу және алгебралық бөлшектерді жай бөлшектерге айналдыру1.2 экспоненттерді пайдалану мен шешуді, тригонометриялық және гиперболоидтық функциялар мен теңдеулерді қарастыратын инженерлік есептерді шешу1.3 арифметикалық және геометриялық қатарларды қамтитын ғылыми есептерді шешу1.4 дәрежелік қатар пішініндегі техникалық айнымалыларды белгілеу үшін дәрежелік қатар әдістерін қолдану

Барлығы: 15кредит150сағат

Инженерлерге арналған аналитикалық әдістер (A/601/1401)

ОН2 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және тригонометриялық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алады2.1 инженерлік есептерді шешу үшін тригонометриялық функцияларды қолдану2.2 инженерлік есептерді шешу үшін синусоидтық функцияларды қолдану2.3 тригонометриялық теңдеулерді шешу және тригонометриялық өрнектерді оңайлату үшін тригонометриялық және гиперболоидтық сәйкестіктерді қолдану



ОН3 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және есептеудің көмегімен мәселелерді шеше алады3.1 туындыны, қалдықсыз бен функця ережесін қолдана отырып, алгебралық және тригонометриялық функцияларды



27

дифференциациялау3.2 алгебралық, логарифмдік, кері тригонометриялық және кері гиперболоидтық функциялар үшін жоғары дәрежедегі туындыларды белгілеу3.3 ережелерге сәйкес функцияларды бөліктер, бөлшектер юойынша интеграциялау3.4 инженерлік жағдаяттарды және инженерлік есептердің шешілуін талдау

ОН4 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және статистика және ықтималдылық теориясының көмегімен мәселелерді шеше алады4.1 Инженерлік мәліметтерді кестелік және графиктік пішінде ұсыну4.2 орталық тенденция мен дисперсия шараларын белгілеу4.3 түрлі инженерлік жағдаяттарға сызықтық корреляция кезінің нәтижесін қолдану4.4 инженерлік кешендер мен жүйелердің сенімділігі мен сапасын бағалау үшін оң реттеу мен сенімді интервалдарды қолдану



ОН1 Статиктік жүйелер бөлшектерінің сипатын белгілей алады.1.1 Көлденең күштің, майысу кезінің және бөренедегі қысымның реттелуін анықтау1.2 Берілген спецификацияларды қанағаттандыру үшін стандартты прокаттық бөренелер мен мұнаралардың қиылысуын таңдау1.3 Айналмалы дуалдардағы айналу нәтижесінде қозғалыс қысымы мен ауытқу бұрышының реттелуін анықтау


Инжинирингтік ғылымдар(L/601/1404)

ОН2 Динамиктік жүйелер бөлшектерінің сипатын белгілей алады2.1 Тең жылдамдатудың ықпалымен динамиктік механикалық жүйелердің тәртібін анықтау2.2 Механикалық жүйелерде энергия тасымалының әсерін анықтау



28

2.3 Тербелмелі механикалық жүйелердің тәртібін анықтау

ОН3 Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін тұрақты тоқ теориясын қолдана алады3.1 Тоқ күші мен шынжырдағы қысымды есептеу үшін Кирхгофф заңдарын қолдана отырып, есептерді шешу3.2 Тоқ күші мен шынжырдағы қысымды есептеу үшін электрлік шынжыр теориясын қолдана отырып, есептерді шешу3.3 LR-шынжырлардағы тоқ күшінің тербелісі мен C-R шынжырлардағы қысы тербелісін қамтитын есептерді шешу



ОН4 Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін бір фазалық ауыспалы тоқ теориясын қолдана алады4.1 Түрлі күрделі сигналдарды тану және олардың синусоидтық сигналдардан шығатындығын түсіндіру4.2 R, L, C шынжырлар мен олардың бөліктеріндегі есептерді шешу үшін ауыспалы тоқ теориясын қолдану4.3 Трансформаторларды қамтитын есептерді шещу үшін ауыспалы тоқ теориясын қолдану



ОН1 жоба жасай алады1.1 жоба жоспарының мүмкін спецификациясын жасау және жазу1.2 жобаны таңдау үдерісіне үлес қосатын факторларды анықтау1.3 айтылған жоба үшін спецификация жасау1.4 айтылған жоба үшін жобаның сәйкес жоспарын жасау

Барлығы: 20 кредит200сағат

Жобаны жобалау, жүзеге асыру және бағалау(L/601/0995)

ОН2 айтылған талаптар мен спецификацияға сәйкес жобаны жүзеге асыра алады2.1 жоба үшін ресурстарды тиімді таңдау


Жобаны жобалау, жүзеге асыру және бағалау

29

2.2 талаптарға сәйкес ұсынылған жоба сәйкестігі үшін жауапты болу.2.3 сәйкес нәтижелерді жүйелеу, талдау және интерпретациялау

(L/601/0995)

ОН3 жоба нәтижелерін бағалай алады3.1 жобаны бағалаудың сәйкес әдістерін қолдану3.2жобаның ерекше спецификациясы тарапынан нәтижелерді интерпретациялау және талдау3.3 одан әрі зерттеудің бағытын ұсыну және негіздеу



ОН4 жоба нәтижелерін ұсына алады4.1 барлық қолданбалы жобалық кезеңдеріне жазба жүргізу4.2 аудитория алдында жоба нәтижесін көрсету үшін келісілген формат пен сәйкес құралдарды қолдану.



ОН1 Қазіргі заманауи график әдістерін қолдана алады


Техниктерге арналған жоғарғы математика

ОН2 Алгебралық әдістер қолдана алады Барлығы: 10 кредит100сағат


ОН3 Тригонометриялық өрнектерді және тригонометриялық әдісті қолдану



ОН4 Есептеуді қолданану Барлығы: 10 кредит100сағат


ОН1 инженерлік жұмыстар үшін қауіпсіз жұмыс үдерісін таңдай және қолдана алады1.1 берілген ортада жеке қорғанышты қамтамасыз ету үшін қорғаныш киімі мен құрал-жабдығын таңдай және негіздей алу1.2 жүйелермен жұмыс істеуге рұқсат беруді бағалау және берілген қолданыс үшін оқшаулану талаптарын анықтау


Инженериядағы денсаулық сақтау, қауіпсіздік және тәуекелділікті бағалау

30

1.3 жұмыс орнында қауіпсіздікті қозғалтуды қамтамасыз ету үшін бақылау жабдығын пайдалану

ОН2 денсаулық және қауіпсіздік туралы ағымдағы заң ережелерінің табиғаты мен қолданылуын түсіне алады2.1 ағымдағы заңдарды қолдана отырып, денсаулық сақтау органдарын тексеру ролін бейнелейтін өндірістегі жұмыс аймақтарын анықтау2.2 қауіпсіздік жүйесін тексеру кестесін құру2.3 қауіпсіздікті жоғарылату мақсатында сәйкес процессуалдық кодекстерді таңдау



ОН3 қауіптілікті бағалау үшін инженерлік қызметті талдай алады3.1 қауіптілікті анықтап, және оған бағалау жүргізу3.2белгілі бір қауіптіліктің жиілігін және ауырлығын бағалау3.3 берілген қолданыс үшін қауіптілік проформасын жүргізу3.4 мүмкін болатын қауіптілікті бақылап, ерекшелейтін жазба жүйесін талдау



ОН4 өндірістік ортада өмірге, мүлікке және инженерлік қызметке қауіпті басқара және барынша азайта алады4.1 қауіптің болуын анықтау үшін дәлелді бағалау4.2 қауіп салдарын және оның өмірге, мүлікке, қызметке ықпалын талдау4.3 басқаларды қорғау үшін қауіптілік туралы сенімді ақпарат алу және оны пайдалану4.4 адамдар, мүліктер және түрлі қызмет үшін қауіптілікті барынша азайту туралы баяндама жасау және жүзеге асыру мен қауіпсіздікті бақылаудың тиімді әдістерін ұсыну4.5 қауіптілікке қатысты толық мойындалған нормалар мен ережелерді қадағалауды қамтамасыз ету үшін компания ішінде жүзеге асыру



31

амалдары мен әдістерін анықтауОН1 Ұйымдастыру мақсатына жету үшін

жұмыс қызметін қалай басқаруды біледі1.1 инжинирингтік бизнес қызметін анықтау1.2 инженерлік ұйымдастырудың түрлі үдерістері мен қызметтері арасындағы байланысты мазмұндау1.3 талаптар мен стандарттарды қанағаттандыру үшін еңбек қызметін ұйымдастыру


Инженерлерге арналған бизнесті басқару әдістері

ОН2 Өз бағасын есептеу жүйесін және оның әдістерін таңдап, қолдана алады2.1 шығынды бағалаудың сәйкес жүйесін және инженерлік бизнестің нақты қызметі үшін әдістерді құру2.2 бизнес-инжинирингті орындау бойынша қызмет деңгейінің өзгерісін өлшеу



ОН3 Қаржылық жоспарлау мен бақылаудың маңызды қызметін түсінеді3.1 инженерлік бизнесте қаржылық жоспарлау үдерісін түсіндіру3.2 қаржылық жоспарлау кезеңінде шешім қабылдау үдерісіне ықпал ететін факторларды оқып-үйрену3.3 өз бағасын стандартты есептеу әдістерін талдау



ОН4 Инженерлік жобаға жобалау мен жоспарлау әдістерін қолдануға қабілетті болады4.1 жобалық талаптар мен ресурстарды құру4.2 жобаны тәмамдау үшін уақыттың сәйкес кезімен жоспар дайындау4.3 жобаның әрбір кезеңімен байланысты адами ресурстар мен шығындарға талаптар қою



ОН1 Тапсырыс берушінің талабын қанағаттандыру үшін жоба спецификациясын дайындай алады1.1 Тапсырыс берушінің талаптарын орындау1.2 Жобаның негізгі параметрлерін


Инжинирингтік жоба

32

ұсыну1.3 Сәйкес деректерден жобалық ақпаратты жинақтау және жоба спецификациясын дайындау1.4 Жоба спецификациясының талаптарға сәйкес келетінін дәлелдеу

ОН2 Мүмкін жобалық шешімдерді талдап және бағалап, жобалау туралы қорытынды есеп дайындай алады2.1 Мүмкін жобалық шешімдерге талдау жүргізу2.2 Эскиздік жобаларды жүзеге асыру және бағалау2.3 Оптималды жобалық шешімге таңдау жасау2.4 Сәйкестікке тексеріс жүргізу2.5 Жоба бойынша есеп дайындау



ОН3 Компьютерлік технологиялардың жобалау үдерісінде қалай қолданылатынын түсінеді3.1 АЖЖ маңызды ерекшеліктерін түсіндіру3.2 Сызба жасау үшін АЖЖ пайдалану3.3 Жобалау үдерісіне көмектесе алатын БҚ анықтау



ОН1 Статикалық сұйықтар мен газдар жүйелердің параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтай1.1

Жүктелген бетте гидростатикалық қысымды және жүктемені анықтау керек1.2 Жүктелген бетте қысымдар орталығын анықтау керек1.3 Күшті тапсыру үшін, сұйықтық/газ қолданған құрылымдардың параметрлерін анықтау керек;


Cұйықтар механикасы (T/601/1445)

ОН2 Сұйықтар мен газдардағы тұтқырлық эффектісін түсінеді;2.1 Сұйықтық/газ тұтқырлықтар мінездемелері және параметрлерін ұғындыру2.2 Тұтқырлықтар өлшемдері техникаларын суреттеу керек



33

2.3 Ньютонның жылжу күшінің әсерлерін суреттеу және Ньютондық емес сұйықтық/газ

ОН3 Нақты сұйықтар мен газдардың қозғалыс параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтайды;3.1 Құбырда ағынды күштің жоғалтуларын табу керек3.2 Рейнолдс ағын жүйесі үшін сан табу керек және оны мәнді бағалау3.3 кедергі байлағышты анықтау ағылатын және кілегейлен ағылатын денелер3.4 Сұйықтықты немесе газды ағынға өлшемді талдап қолдану керек



ОН4 Гидравликалық машиналардың жұмыс қағидаларын түсінедіжауырынға газа4.2 Турбиналардың және су сорғылардың жұмыстарының қағидаларын айқындап, ұғындыру керек



ОН1 Термодинамикалық жүйенің сипаттамасын және параметірін түсінеді1.1 политроптық барысын параметрін есептеу1.2 термодинамикалық жүйені және оның қасиет жұмысын түсіндіру1.3 мінсіз газбен және тұрақты шама тепе-теңдігінің өзара байланысын табу


Техникалық термодинамика(D/601/1410)

ОН2 Іштен жанатын қозғалтқыштардың өндеуін бағалай біледі2.1 Термодинамиканың екінші заңы бойынша жылулық қозғалтқыштарды жұмысқа қолдана алады2.2 Жылулық қозғалтқышты теориялық циклінде анықтау2.3 ұшқын қозғалтқыштың ерекшеліктерін бағалау әсері2.4 қысымнан тұтануы іштен жанатын қозғалтқыш және оталдыруы2.5 Іштен жанатын қозғалтқыштардың әсерін көтеру амалын талқылау


Техникалық термодинамика (D/601/1410)

ОН3 Порштық процессорлардың өндеуін Барлығы: Техникалық

34

бағалай біледі3.1 процессор схеманың циклін бағалау3.2 компрессордың сипаттамасын пайдалануын анықтау3.3 термодинамиканың бірінші заңын компрессорларға қолдану3.4 компрессордың кемшіліктерін және қауіпін анықтау

15 кредит150сағат

термодинамика (D/601/1410)

ОН4 Электр станцияның газтурбиналық, буның пайдалану барысын түсінеді.4.1 газ турбинасы және бумен пайдалану ұстанымын түсіндіру4.2 бу электр станциясының схемаларымен циклдарымен жұмыс істеуін бейнелеу4.3 бу күшінің сипаттамасын пайдалануын анықтау


Техникалық термодинамика (D/601/1410)

ОН1 күрделі теңгерімге тартылған материалдардың тәртіптік сипатын анықтай алады1.1 Бір осьтік ауырлықтың берілген материалдың көлеміне ықпалын анықтау үшін тік және көлденең қысым арасындағы байланысты анықтау1.2 Екі және үш есе ауырлықтың берілген материалдың көлеміне ықпалын анықтау1.3 Көлемді деформацияны және үш есе теңгерім ықпалымен болатын көлемдегі өзгерістерді анықтау1.4 Эластикалық константа арасындағы қатынастарды қолдану


Механикалық ұстанымдар

ОН2 ауырлық астындағы бөренелер мен цилиндрлердің тәртіпптік сипатын анықтай алады2.1 Қарапайым бөрене бойымен еңкею мен ауытқудың өзгерісін анықтау үшін майысу кезі, еңкею және ауытқу арасындағы қатынасты қолдану2.2 Жоғары қысымды жұқа қабырғалы цилиндр ыдыстарда болатын негізгі қысымдарды анықтау2.3 Қалың қабырғалы цилиндр ыдыстардағы қысымның реттелуін анықтау



35

ОН3 механикалық энергия тасымалы жүйелері бөлшектерінің динамикалық сипатын анықтай алады3.1 Белбеулік қозғалтқыштың динамикалық параметрін анықтау3.2 Сермердің динамикалық параметрлерін анықтау3.3 құрама және эпицикликалық тісті тасымалдар арқылы берілетін ұстап тұру кезі мен қуатын анықтау



ОН4 айналу жүйелерінің динамикалық сипатын анықтай алады4.1 қисық шипті және төрт бөлікті механизмдердің параметрлерін анықтау4.2 айналмалы жүйелердің динамикалық теңдігіне қол жеткізу үшін қажет салмақтарды анықтау4.3 энергия сақталуының сермерге талаптарын анықтау4.4 айналудың екі жүйесінің байланысының динамикалық ықпалын анықтау



ОН1 Электр энергиясының берілу жүйелері элементтердің кинетикалық және динамикалық параметрлер қабілетін анықтау1.1 Жылдамдық пен қажетті бастау моменті арасындағы байланысты анықтау үшін редукторларды талдау1.2 Винттік қысым мен жіберу винтінің қолдану тиімділігін анықтау1.3 Нақты жұмыс шарттары үшін сілтеуіш дөңгелектердің қажетті сипаттамаларын анықтау мақсатында пресстнр мен мік басты қозғалтқыштар үшін айналу моменті диаграммасын талдау1.4 Гук топсаларының және үнемі айналым жиелігін тасымалдайтын топсалар мінездемелерін талдау және жылдамдықтың үздіксіз айналымы қатынасын анықтау


Тетіктердің динамикалық мінездемелері

ОН2 Механикалық жүйелердің кинетикалық және динамикалық параметр қабілетін анықтау



36

2.1 Жұдырықшалы шайба мен радиалды пластиналардың шығыс қозғалысын анықтау2.2 Инерция күшімен байланысты және жай механизмдердің элементтер удеуін және жылдамдығын анықтау2.3 Гидроскоптық реактивтік июші момент эффектісін және магнитудасын анықтау үшін гидроскоптік қозғалыс жүйесін талдау

ОН3 Масса-серіппе жүйелердің жүріс-тұрыс аумалы-төкпелі және айнымалы мінездемелерінің қабілетін анықтау3.1 Масса-серпін айнымалы және аумалы жүйесінің өзіндік вибрация жиілігін анықтау3.2 Біліктің критикалық айналу жылдамдығын анықтау3.3 Масса-серпін жүйелерінің демпфирлік қатысуымен динамикалық реакциясын анықтау3.4 Синустік кіріс сигналына демпфирлеуімен масса-пружина жүйесінің статикалық реакциясын анықтау



ОН1 Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелер конструкциялары мен жедел мінездемелерін түсінеді.1.1 программаланатын логикалық құрылғылардың конструктивтік мінездемелерін бағалау1.2 енгізу мен шығару құрылғыларының түрлеріне мінездеме беру1.3 программаланатын логикалық бақылаушылар жүйелерінде қолданатын байланыс сызықтарының түрлерін бағалау1.4 программалаушы логикалық құрылғылардың ОП қолданушылық мінездемесі мен ішкі құрылымын сипаттау


Программаланатын логикалық бақылаушылар

ОН2 Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелердің

Барлығы: 15 кредит

Программаланатын

37

ақпараттық және коммуникациялық әдістерін түсінеді.2.1.программаланатын логикалық бақылаушыларда қолданылатын сигналдардың әртүрлі қалыптарын бағалау2.2 аналогтік енгізу мен шығарудың және сөз ұзындығының арасындағы қатынасты және шешімді сипаттау2.3 әртүрлі нөмірлік жүйелерді қолданатын экспресс нөмірлер2.4 байланыс сигналдарында қолданылатын типтілік хаттамаларды сипаттау және желілерді бағалау әдістері мен желілер стандарттары

150сағат логикалық бақылаушылар

ОН3 Программаланатын логикалық бақылаушылылар әдістерін қолдана алады.3.1 программаланатын логикалық бақылаушылардың бағдарламасын әзірлеумен байланысты әдістерді анықтау2.3 реле логикалық функцияларын, релейлік логиканы қолданатын бағдарламаларды жазу3.3 программаланатын логикалық бақылаушылар кеңейтілген функциялар типін және саласын бағалау3.4 програмдық қамтамасыз ету және аппараттық өңдеу және тестілеу әдістерін растау және қолдану



ОН4 Программалық басқарулардың балама қолданысын түсінеді4.1 ПЛБ бағалау және программаланатын құрылғылар және кірістірілген бақылаушылар сияқты программалаушы құрылғыларды бағалау4.2 ПЛБ тренажерлерінің жұмысын, функционалдылығын, артықшылықтары мен шектеулерін салыстыру

Барлығы: 15 кредит150 сағат


ОН1 Өзіндік зерттеудің тұрақты дамуын түсінеді• Өзіндік оқу амалдарын анықтау


Жеке және кәсіптік даму (T/601/0943)

38

• Контекстегі жеке және кәсіптік дамудағы тұрақты меңгер у амалдарын ұсыну• Ұйым және адам үшін тұрақты меңгеру ерекшеліктерін анықтау

ОН2 Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жауапкершілкті міндеттей алады• Контексте берілген стандарттар мен ұйым қажеттіліктері өз жұмысындағы машықтар мен компентенцияларды анықтайды• Даму барысындағы өз қажеттіліктеріңізді анықтау• Ағымдық және болашақ қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін даму мүмкіндігін анықтау• Белгілі бір қажеттілктерге құрылған жеке және кәсіптік даму жоспарын әзірлеу



ОН3 Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жоспарларды тұрақты қарастырып және өмірлік ұстанымда қолдана алады• Даму жоспарын жүзеге асырудағы қажетті іс-шаралар мен процесстерді талқылау• Даму бойынша жоспарланған іс-шараларды қабылдау және белгілеу• Даму жоспарында құрылған, мақсаттарды өзіндік контексттерде оқудағы критикалық талдауларды өткізу• Бағамдар мен бағлауларға сәйкес даму жоспарын жаңарту



ОН4 Кәсіптік дағдыда және жеке қарым-қатынаста жинаған дағдыларын көрсете алады• Жұмыс тапсырмаларының шешімін жоспарлау• Түрлі стилдерде және түрлі деңгейде қарым-қатынас құру• Уақытты басқару стратегиясындағы тиімділіктерді қолдау және бағалау



ОН1 Түсініп, зерттеу маманданымдарды калай тұжырымдау


Зерттеу жобасы

39

1.1 тұжырымдап және жоспарлау жобасына кез келген талапты жазып алу1.2 зерттеу жобаның іріктеу барысында өз үлесін қосқан факторларды айқындау1.3 нұсқау жолының сын шолуын өткізу1.4 өзгеше зерттеу жобаны өндіру1.5 келісілген өзгеше зерттеуге рәсімі және жоспар сәйкестігін қамтамасыздандыру

200 сағат (K/601/0941)

ОН2 Сәйкес талаптармен және келісімді рәсімдердің шегінде зерттеу жобаны жүзеге асыруын біледі2.1 зерттеу жорамалы және сұрақтартар қорын тиімді қолдану2.2 келісімді спецификациясы және рәсіммен сәйкес ұсынылған зерттеуді өткізу2.3 керек кезде сәйкес көрсеткіштерді салыстыру және жазып алу


Зерттеу жобасы (K/601/0941)

ОН3 Зерттеу нәтижелерін бағалай біледі3.1 зерттеу бағасына сәйкес амалын пайдалану3.2 түпкі спецификация зерттеуінің көз қарасынан қорытындыны талдап жіктеу және түсіндіріп беру3.3 зерттеудің келешекті бағытын дәлелдеу және ұсыныс жасау



ОН4 Зерттеу нәтижелерін ұсынуды біледі4.1 Келісімді пішім және сәйкес құралдарын пайдаланып аудиторияның зерттеу қорытындысын алғаш таныстыру



ОН1 Сапаның менеджмент жүйесі (СМЖ) қалай жұмыс істейтінін түсінеді1.1 нақты қолдану байланысының СМЖ ұстанымын түсіндіреді1.2 сапаның тиімді ұйымдастыру менеджменттің құрылымын анықтау1.3 СМЖ ұйымдастыру әдісіне талдау жасап қолдануы


Менеджмент және сапа кепілдігі

ОН2 Сапаны қамту (СҚ) әдістің негізіне жататын факторлар жолын біледі.


Менеджмент және сапа

40

Берілген барыс ішінде сапаның басқару жүйесін жүзеге асуы, керекті фактор жолын анықтау2.2 басқару мақсатында осы ішкі және сыртқы аудитті түсіндіру2.3 бағаға әсер ететін факторды түсіндіру

150 сағат кепілдігі

ОН3 Сапаның тексеру (СТ) әдістерін қолдануы мүмкін2.2 басқару мақсатында осы ішкі және сыртқы аудитті түсіндіру2.3 бағаға әсер ететін факторды түсіндіру.


Менеджмент және сапа кепілдігі

ОН1 Өндірістік роботтардың негізгі компоненттерін анықтай алады1.1. Маңызды элементтерді талдауРоботтың жұмыстары және олардың тетікті қағидасын басқару1.2. Роботтың жүйемен басқарулары негізгі элементтерін суреттеу керек және олардың функцияларын ұғындыру1.3. Робот парасат жоғарылату үшін қолданатын құрылымы және әдістерді суреттеу1.4. Өнеркәсіптік роботтарға жүйеде қателердің және ақаулықтардың ықтимал көздерін үйрену керек.


Өнеркәсіптік роботтардың өндірістік технологиялары

ОН2 Өндірістік роботтарды программалай алады2.1. Ортақ әдістерді программалап суреттеу керек2.2. Роботтың жіктелген бағдарламаларын техникалық жабдықтауын суреттеу керек2.3. Пішіндеу үшін роботпен басқару бағдарламасын құру өнеркәсіптік бүтін, жіктелген техникалық тілін қолдану2.4. Роботты құру және басқару қауіпсіз және тиімді жұмыс істеу үшін, бағдарламаны келтіру



ОН3 Роботтық модульдерді жасай және оның қолданылуын жоспарлай алады3.1. Тиімді және қауіпсіз роботтандырған модул әзірлеуге жататын параметрлерді анықтау және



41

бағалау3.2. Роботта таңдауда қажетті есепке алатын, белгілерді суреттеу немесе басқа саладағы өнеркәсіптер3.3. Өнеркәсіпті қолдану үшін роботтандырған модул өндеу керек3.4. Роботтандырған модул қолдануыда қажетті есепке алу керек факторларды суреттеу

ОН1 Металлдың қалыптаулар процесстерін түсіну керек1.1 Металлдардың қалыптауын талқылау керек1.2 Металлдың қалыптау процесстерін

сипаттау керек1.3 HERF металлды басқа процесстермен салыстыру керек1.4 Санау әдістері пресс сығындылар және қуатты темірлер еселілігі мөлшердің есептеу керек , металлды қалыптау процесс үшін


Өнеркәсіп және көлік құрылымындағы технологиялар

ОН2 Қосу әдістерін түсіну керек2.1 Металлдың байланыс әдістерін талқылау керек2.2 Болттар мен бекіткіштер процессін талқылау керек2.3 Конструкциялық қималарды калай жалғастыруды түсіндіру керек



ОН3 Әдістерді кесуді түсіну3.1 Кесу әдісін талдау өндірісте қолдануы



ОН4 Алғашқы доғалы дәнекерлеу процесстерін түсіну керек4.1 Алғашқы доғалы дәнекерлеу процесстерін сипаттау керек4.2 Дәнекерлегіш күш беретін қоюлардың түрлерін анықтау керек4.3 Дәнекерлеуде қолданатын байланыстар бір үлгідегі кескіндерді сипаттау керек4.4 Дәнекерлеудегі өте жиі кездесетін міндерді талқылау керек



42

ОН5 Дәнекерленген конструкциялардың өндірістік әдістерін түсіну керек5.1 Дәнекерленген конструкцияларға өндіріске ықпал ететін факторларды талқылау5.2 Дәнекерленген ғимараттарға қалдық кернеулердің ықпалын сипаттау керек5.3 Дәнекерлеуде деформацияларды бақылау және дұрыстау үшін қолданатын техниканы талқылау5.4 Дәнекерлегіш өндірісте қолданатын сапаларды бақылаудың процесстерін

бағалау керек



Барлығы

Кредиттер: 255Сағаттар: 2550

43

8. Оқу бағдарламалары

Модуль 1: Инженерлерге арналған аналитикалық әдістер Кредит саны: 15

МақсатыБұл модуль бірқатар инженерлік тапсырмаларды орындау үшін

қажет аналитикалық білімдер мен әдістерді ұсынып, инженерлік математиканы одан әрі оқып-үйрену үшін негізді құрайды.

Модуль сипаты Бұл модуль оқушыларға мектепте немесе колледжде алынған

бұрынғы математикалық білімдерді дамытуға және инженерияның тапсырмаларын талдау, модельдеу және шешу үшін алгебра, тригонометрия, есептеу және ықтималдық теориясы негіздерін қолдануға мүмкіндік береді.

Оқытудың бірінші нәтижелері алгебралық әдістерді, соның ішінде инженерлік контекстте көпмүшелерді бөлу, экпоненциялық, тригонометриялық және гиперболоидтық функциялар, арифметикалық және геометриялық прогрессиялар және дәрежелік қатарлар түрінде ауыспалыларды өрнектеу болып табылады.

Оқытудың екінші нәтижесі оқушылардың инженерлік концепцияда синусоидтық функция, мәселен, ауыспалы тоқ сигналдары, сондай-ақ тригонометриялық теңдіктердің қолданылуы туралы түсінігін дамыту болып табылады.

Есептеу оқытудың үшінші нәтижесінде дифференциация, ережелермен және түрлі қолдану әдістерімен интеграция түрінде берілген. Оқытудың төртінші нәтижесі оқушылардың статистика және ықтималдылық теориясы туралы білімдерін мәліметтердің кестелік және графиктік түрін оқып-үйрену, орта аумақты, медианды, стандарттық ауытқуды өлшеу, инженерлік жағдаяттарда, ықтималдылықтарда және нормальды бөліністе линейлік регрессияны пайдалану жолымен тереңдету болып табылады.

Оқыту нәтижелеріОсы модульді сәтті аяқтаған соң оқушы:

1. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және алгебралық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алады2. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және тригонометриялық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алады3. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және есептеудің көмегімен мәселелерді шеше алады4. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және статистика және ықтималдылық теориясының көмегімен мәселелерді шеше алады

44

Модуль мазмұны 1. Инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және алгебралық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алу

Алгебралық әдістер: көпмүшелерді, жеке мен қалдықты бөлу; көбейткіш пен қалдық теоремасын қолдану, жай бөлшектер үшін реттеу ережесі, (соның ішінде сызықтық, қайталанбалы және квадраттық көбейткіштер), алгебралық бөлшектерді жай бөлшектерге қысқарту

Экспоненциалдық, тригонометриялық және гиперболоидтық функциялар: алгебралық функция табиғаты; экспоненциалдық және логарифдік өрнектермен теңдеуді шешу, тригонометриялық және гиперболоидтық теңдіктер арасындағы қатынастар; гиперболоидтық функциялармен теңдеуді шешу

Дәрежелік қатарлар: айнымалылардың дәрежелік қатар функция ретінде өрнектелуі және жақын мағыналарды табу үшін қатарларды табу, мәселен, экспоненциалдық қатарлар, Маклорен қатарлары, биномиалдық қатарлар

2. Инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және тригонометриялық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алу

Синусоидалық функциялар: тригонометриялық қарым-қатынасты қайталау; координаталардың декарттық және полярлық жүйесі; шеңбердің, радианның қасиеттері; синусоидалдық функция

Қолдану: бұрыштық жылдамдық, бұрыштық жылдамдату, орталыққа тартылыс күші,жиілік, амплитуда, фаза, синусоидтық графиктік синтезді қолдана отырып, күрделі сигналдарды құру, айнымалы тоқ сигналдары және фазалық қозғалыс

Тригонометриялық теңдіктер: тригонометриялық және гиперболоидтық теңдіктер арасындағы қатынастар; екі еселік және күрделі бұрыш формулалары және сомаға және әртүрлілікке туынды аудармасы, тригонометриялық теңдеулер мен тригонометриялық өрнектерді оңайлату үшін тригонометриялық теңдкіктерді қолдану

3. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және есептеудің көмегімен мәселелерді шеше алу

Есептеу: шек пен шексіздік түсінігі; туынды анықтамасы; стандарттық функция туындылары; туынды түсінігі және өзгеріс жылдамдығы; туындының көмегімен функцияның дифференциациялануы, ыункция ережелерінің қатынасы және функциясы; облыс пен кері дифферециацияның есептелуі ретіндегі интегралды есептеу; белгісіз интеграл және интеграциялану константасы, стандарттық интегралдар және оларды шешу үшін алгебралық және тригонометриялық функцияларды қолдану; белгілі интеграл және қисық астындағы аумақ

Одан әрі дифференциациялау: екінші реттегі және одан жоғары туынды; логарифмдік дифференциация; кері тригонометриялық функция дифференциациясы; кері гипербола функциясының дифференциалдық

45

коэффициенттері; Одан әрі интеграциялау: бөліктерге интеграциялау; қою әдісімен

интеграциялау; бөлшектерді пайдалана отырып, интеграциялау Есептеуді қолдану: мәселен, максимумдар мен минимумдар, майысу

нүктелері, температура, қашықтық, уақыт және электрлік ауқым, орта квадраттан квадраттық түбір мәні өзгерісінің жылдамдығы, электрлік сызбаның, ауыспалы тоқ теориясының талдануы, электромагниттік өрістер, жылдамдық және жылдамдату міндеттері, кешенді қысым және деформация, инженерлік құрылымдар, жай гармондық толқыдар, ауырлық орталығы, айналыс денесінің көлемдері, тегіс беттердің инерция кезі, Паппа ережелері, инерция радиусы, термодинамикалық жұмыстар және жылу энергиясы

Инженерлік тапсырмалар: мәселен, қысым және деформация, айналыс, қозғалыс, динамикалық жүйелер, күштік жүйелер, жылу энергиясы және термодинамикалық жүйелер, сұйық ағыны, ауыспалы тоқ теориялары, электрлік сигналдар, ақпараттық жүйелер, тасымалдау жүйесі, электрлік машиналар, электроника

4. инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және статистика және ықтималдылық теориясының көмегімен мәселелерді шеше алу

Кестелік және графиктік пішін: мәліметтерді жинау әдістері; гистограммалар; мұнаралық диаграммалар; сызықтық диаграммалар; интегралдық жиілік диаграммалар; таралу графигі

Орталық тенденциялар және дисперсия: орталық тенденция концепциясы және дисперсияны өлшеу, орта сандар; медиандар, пішіндер; стандарттық ауытқу; дисперсия және мүмкін ауытқу; инженерлік өндірісте қолдану

Регрессия, Сызықтық корреляция: корреляция мен сызықтық регрессияның сызықтық коэффициенттерін белгілеу; түрлі инженерлік тапсырмаларға сызықтық регрессия мен корреляциялану кезінің нәтижесін қолдану

Ықтималдылық: Ықтималдылық интерпретациясы, ықтималдылық үлгілері; эмпирикалық тұрақсыздық; оқиғалар мен көпшілік; сыйымсыз оқиғалар, тәуелсіз оқиғалар; шартты ықтималдылық, қарапайым оқиғалар мен ықтималдылық кеңістігі; қосу заңы; туындылау заңы; Байес теоремасы

Ықтималдылықты реттеу: дискреттік және үздіксіз реттеулер; биномиалға, Пуассонға және оң реттеуге кіріспе, оң реттеуді сенімді интервалдардарды бағалау үшін қолдану және осы сенімді интервалдарды сәйкес инженерлік кешендер мен жүйелердің сенімділігі мен сапасын бағалау үшін пайдалану

46

Оқыту нәтижелері және бағалау өлшемдеріОқыту нәтижесі

Оқуды сәтті тәмамдаған соң оқушы:

Бағалау өлшемдері

Оқушы білуі тиіс:

ОН1 Инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және алгебралық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алу

1.1 алгебралық бөлшектер үшін қалдықсыз бен қалдықты белгілеу және алгебралық бөлшектерді жай бөлшектерге айналдыру

1.2 экспоненттерді пайдалану мен шешуді, тригонометриялық және гиперболоидтық функциялар мен теңдеулерді қарастыратын инженерлік есептерді шешу

1.3 арифметикалық және геометриялық қатарларды қамтитын ғылыми есептерді шешу

1.4 дәрежелік қатар пішініндегі техникалық айнымалыларды белгілеу үшін дәрежелік қатар әдістерін қолдану

ОН 2 Инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және тригонометриялық әдістердің көмегімен мәселелерді шеше алу

2.1 инженерлік есептерді шешу үшін тригонометриялық функцияларды қолдану

2.2 инженерлік есептерді шешу үшін синусоидтық функцияларды қолдану

2.3 тригонометриялық теңдеулерді шешу және тригонометриялық өрнектерді оңайлату үшін тригонометриялық және гиперболоидтық сәйкестіктерді қолдану

ОН 3 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және есептеудің көмегімен мәселелерді шеше алу

3.1 туындыны, қалдықсыз бен функця ережесін қолдана отырып, алгебралық және тригонометриялық функцияларды дифференциациялау

3.2 алгебралық, логарифмдік, кері тригонометриялық және кері гиперболоидтық функциялар үшін жоғары дәрежедегі туындыларды белгілеу

3.3 ережелерге сәйкес функцияларды бөліктер, бөлшектер юойынша интеграциялау

3.4 инженерлік жағдаяттарды және

47

инженерлік есептердің шешілуін талдау

ОН4 инженерлік жағдаятты талдап, модельдей және статистика және ықтималдылық теориясының көмегімен мәселелерді шеше алу

4.1 Инженерлік мәліметтерді кестелік және графиктік пішінде ұсыну

4.2 орталық тенденция мен дисперсия шараларын белгілеу

4.3 түрлі инженерлік жағдаяттарға сызықтық корреляция кезінің нәтижесін қолдану

4.4 инженерлік кешендер мен жүйелердің сенімділігі мен сапасын бағалау үшін оң реттеу мен сенімді интервалдарды қолдану.

Нұсқаулық

ҚатыстылықБерілген модульдің негізгі модульдерге және басқа да қосымша

модульдерге қатысы бар. Сонымен бірге одан әрі математикалық модулдерді оқып-үйрену үшін негізгі білімді қалыптастырады. Модуль 35: Инженерлер үшін күрделірек аналитикалық әдістерді қолдану, Модуль 59: Инженерлер үшін жоғары математика. Берілген модульге талапты орталық өзінің қарастыруымен қоя алады. Дегенмен, оқушылар Инженер-техниктерге арналған математика модульді немесе оның эквивалентін тәмамдауы тиіс. Бұл стандартқа жетпеген оқушылар сәйкес оқытылуы тиіс. Тем не менее, настоятельно рекомендуется учащимся завершить БТОС

Негізгі талаптарАталған модуль үшін айтарлықтай ресурс жоқ.

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіптік-техникалық контекст Берілген модульді оқып-үйрену оқытуды жүзеге асыруға өз үлесін

қосуға, жұмыс орындарын ұсынуға және/немесе тыңғылықты оқу материалын ұсынуға дайын жұмыс берушілермен тығыз байланыс орнатқан орталықтардың арқасында сәтті болады.

48

Модуль 2: Инжинирингтік ғылымдар Кредит саны: 15

МақсатыБерілген модульдің мақсаты механикалық және электрлік бағыттағы

техникалық жүйелердің негізінде жатқан механикалық және электрлік принцип түсінігін оқыту болып табылады.

Модуль сипатыИнженерлерге, мамандануына қарамастан техникалық жабдықтар

мен жүйелердің кең спектрінің жасалуы мен жұмыс істеуінің негізінде жатқан механикалық және электрлік принциптердің негізін түсіну қажет. Берілген модуль оқушылардың инженерияның барлық аспектілеріне жататын негізгі механикалық және электрлік түсініктерін дамытады.

Негізінен, оқушылар бөренелерді, мұнараларды және дуалдарды талдауды қамти отырып, статиктік бөлшектерді оқып үйренеді. Одан әрі олар теңгерімді жылдамдатудың, табиғи және мәжбүрлі түрдегі толқынды қозғалыс ықпалымен болатын механикалық жүйелердің тәртібін талдауды қамтитын динамика бөлшектерімен танысады.

Оқытудың үшінші нәтижесі оқушылардың резисторлардың бір ізбен және параллель қосылуы, тоқтың кем дегенде екі көзін қамтитын есептерді шешуге арналған Ом заңы мен Кирхгофф ережесінің қолданылуын дамтыу туралы түсінігі болады. Электрлік шынжырлар заңдары қарама-қарсылығы бар шынжырлар үшін бір ізді CR және LR шынжырлардағы тоқ пен қысымның тербеліс сипатын оқып-үйренумен қатар да қарастырылады.

Оқытудың соңғы нәтижесі оқушылардың ауыспалы тоқтың түрлі шынжырларының сипаты туралы түсінігін маңызды қолдану – трансформаторды қарастыру арқылы дамыту болып табылады.

Оқыту нәтижелеріОсы модульді тәмамдаған соң оқушы: 1. Статиктік жүйелер бөлшектерінің сипатын белгілей алады. 2. Динамиктік жүйелер бөлшектерінің сипатын белгілей алады3. Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін тұрақты тоқ теориясын қолдана алады 4. Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін бір фазалық ауыспалы тоқ теориясын қолдана алады.

Модуль мазмұны1.Статиктік жүйе бөлшектерінің тәртіптік сипатын белгілей алады

Ұстап тұратын бөрене: көлденең күшті анықтау; майысу уақыты және майысу нәтижесіндегі қысым; концентрантты және тең реттелген ауырлық астындағы бөрененің қисаю радиусы; мұнаралардың эксцентрлік ауырлығы; қысымның реттелуі; орта бөлшек ережесі.

49

Бөренелер мен мұнаралар үшін қиылысуының қарсыласуының эластикалық кезі; болат бөренелер үшін стандартты қиылысуды таңдау, қысу бөлшектері үшін жұмсақтық коэффициенті; стандарттық қиюлар мен болат мұнаралар үшін мүмкін қысымдар кестесі. Айналма дуалдардағы айналыс: айналыс теориялары және оларға жол беру, қозғалыс қысымын, қозғалыс деформациясын, қозғалыс модулін анықтау; айналым қиылысының тұтас және толық дуалдардағы қозғалыс қысымы мен айналу бұрышын реттеу.

2. Динамиктік жүйелер бөлшектерінің тәртіптік сипатын белгілей алуТең түрде жылдамдату: сызықтық және бұрыштық жылдамдату;

Ньютон қозғалыс заңдары, айналмалы бөлімдердің инерция кезі және инерция радиусы; тік сызықты және айналмалы қозғалыс үйлесімділігі;

Энергия тасымалы: гравитациялық потенциалды энергия; тік сызықты және айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергиясы; деформация энергиясы; энергияның сақталу принципі, тік сызықты және айналмалы қозғалысты үйлестіретін жүйелердегі жұмыс және энергия айналыстары; импульстік загрузка әсерлері.

Механикалық тербеліс жүйелері: қарапайым гармоникалық тербелістер; сызықтық және көлденең жүйелер; тербелістердің өсу және әлсіреу әсерін сапалы сипаттау.

3. Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін тұрақты тоқ теориясын қолдана білу

Тұрақты тоқ теориясының принциптері: резисторлардың бір ізді және параллель қосылуы туралы түсінік; Ома және Кирхгофф заңдарының қолданылуы; тоқ пен қысым бөлгіштері; электр қозғалысы мен тоқ генераторы принциптерін қарастыру; шынжыр теоремалары, шынжыр теоремалары; тек қарама-қарсылығы бар шынжырлар үшін максималды беріліс қуаты туралы теорема; негізгі қатынастар, қарама-қарсылық, индукция, сыйымдылық, бір ізді CR шынжырлары, уақыт тұрақтысы, қисық зарядтар және конденсатор разрядттары; LR шынжырлары.

4.Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін бір фазалы ауыспалы тоқ теориясы теориясын қолдана білу

Ауыспалы тоқ теориясының принциптері: қысым және тоқ күші үшін ауыспалы тоқтың синусоидтық белгісінің ерекшеліктері; күрделірек белгілердің синусоидтықтан шығатындығвын түсіндіру; R, L, C шынжырлары: R, L және C бөліктерінің реактивті қарсыластығы, R-L және R-C шынжырлары үшін эквивалентті қарсыласу және өтімділік; төменгі және жоғарғы жиілік елегіштері; қуат коэффициенті; ақиқат және толық қуат; индуктивтілік орауыш мен конденсатордан тұратын бір ізді және параллель жалғасқан шынжырлардағы резонанс, резонанстық жиілік; резонанс сызығының үлкендігі; трансформатордың негізгі принциптері, құрастыру, екі еселеп орау, трансформация коэффициенті; эквиваленттік сызба; қарама-

50

қарсылық сәйкестігі; трансформаторлық жоғалулар; қолданыс: тоқ және қысым трансформаторлары.

Оқыту нәтижелері және бағалау өлшемдеріОқыту нәтижелері

Осы модульді сәтті тәмамдаған соң оқушы:



ОН1 Статиктік жүйе бөлшектерінің сипатын белгілей алады

1.1Көлденең күштің, майысу кезінің және бөренедегі қысымның реттелуін анықтау

1.2Берілген спецификацияларды қанағаттандыру үшін стандартты прокаттық бөренелер мен мұнаралардың қиылысуын таңдау

1.3Айналмалы дуалдардағы айналу нәтижесінде қозғалыс қысымы мен ауытқу бұрышының реттелуін анықтау

ОН2 Динамиктік жүйе бөлшектерінің сипатын белгілей алады

2.1Тең жылдамдатудың ықпалымен динамиктік механикалық жүйелердің тәртібін анықтау

2.2Механикалық жүйелерде энергия тасымалының әсерін анықтау

2.3Тербелмелі механикалық жүйелердің тәртібін анықтау

ОН3 Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін тұрақты тоқ теориясын қолдана алады

3.1 Тоқ күші мен шынжырдағы қысымды есептеу үшін Кирхгофф заңдарын қолдана отырып, есептерді шешу

3.2 Тоқ күші мен шынжырдағы қысымды есептеу үшін электрлік шынжыр теориясын қолдана отырып, есептерді шешу

3.3 LR-шынжырлардағы тоқ күшінің тербелісі мен C-R шынжырлардағы қысы тербелісін қамтитын есептерді шешу

ОН4 Электрлік және электрондық инженерлік есептерді шешу үшін бір фазалық ауыспалы тоқ теориясын қолдана алады.

4.1 Түрлі күрделі сигналдарды тану және олардың синусоидтық сигналдардан шығатындығын түсіндіру

4.2 R, L, C шынжырлар мен олардың бөліктеріндегі есептерді шешу үшін

51

ауыспалы тоқ теориясын қолдану4.3 Трансформаторларды қамтитын

есептерді шещу үшін ауыспалы тоқ теориясын қолдану.

Нұсқаулық

ҚатынастарБерілген модуль Инженерлерге арналған аналитикалық әдістер 1-

модулімен байланыса алады.

Негізгі талаптарОқушылар сәйкес механикалық және электрлік құрал-жабдық қажет.

Жұмыс берушілердің қатысуы және кәсіптік-техникалық контекст

Жұмыс берушілермен байланыс оларға орталықтарға қолданыстарды көрсету үшін сәйкес электрлік және механикалық жүйелерді/құрал-жабдықтарды ұсына алатындай болса, пайдалы болып есептеледі.

52

Модуль 3: Жобаны жобалау, жүзеге асыру және бағалау Кредит саны: 20

МақсатыОқушылардың дағдысын олардың кәсіптік және академиялық дамуға

тікелей қатынасына ұзақ зерттеу жүргізу жолымен дамыту

Модуль сипаты Осы модуль шын жобаны тәмамдаған соң оқушыларға шешімдер

қабылдау, мәселелерді шешу және дағдымен және біліммен байланысты пікірлесу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардан жобаны таңдауды, жоспарлауды, жүзеге асыруды, бағалауды, ақырында үдеріс пен жоба өнімі тарапынан нәтижені ұсынуды талап етеді. Бұл сонымен бірге өмірлік шешімдер шығару үшін оқушылардың белгілі бір уақыт ішінде шектеулерді есепке ала отырып, жеке немесе басқалармен бірігіп жұмыс істеу қабілетін дамытуға мүмкіндік жасайды.

Егер бұл топтық жоба болса, топтың әрбір мүшесінің жоба басында өз міндеті туралы анық түсінігі болуы тиіс және жетекшілер жұмыстың әрбір аспектісі үшін жауапкершілікте екендігіне және соңғы нәтижеге өз үлесін қосатындығына кепілдік беруі тиіс.

Оқушылар оқытушалр мен бағдарлама менеджерлерінің жетекшілігеміен жұмыс істеуі тиіс.

Оқыту нәтижелері Осы модульді сәтті тәмамдаған соң оқушы:

1. жоба жасай алады2. айтылған талаптар мен спецификацияға сәйкес жобаны жүзеге асыра алады 3. жоба нәтижелерін бағалай алады4. 4 жоба нәтижелерін ұсына алады.

Модуль мазмұны1. Жоба жасай алады

Жобаны таңдау: мүддені білдіретін аумақтарды зерттеу және талдау; әдебиетке шолу; жобаны орындауды бағалау әдістері, спецификацяны сын көзбен талдау, жоба нұсқасын таңдау, жоба журналын/күнделігін арнау, шығындар мен қаржылық салдарын бағалау, мақсат пен шектеулерді анықтау, жоба бағасы, рольдерді келісу және міндеттерді бөлістіру (жеке оқытушымен /жетекшмен және қажет кезде жоба тобының ішінде)

Жобалық спецификациялар: жобалық спецификацияларға сәйкес келетін талаптар тізімін жасау және құрылымдау, мәселен, шығындар, мерзімдер, қызмет көлемі, стандарттар, заң ережелері, этика, орнықтылық, сапа, тағайындау сәйкестігі, бизнес-мәліметтер, ресурстық салдарлар.

Үдеріс: әдістерді жоспарлау және мониторингтеу, жұмыс әдістері, байланыс сызықтары, қауіп-қатерді талдау, топ және біріккен жұмыс

53

құрылымы мәселен, оқушы топтары немесе берілген жоба, оның мақсаты мен міндеттері аумағындағы олардың рольдері мен міндеттері

Жоба жоспары:мерзімді, нәтижені, сапаны қамтамасыз ету жүйесі мен сапалы жоспарларды, үдеріс мониторингін қамтитын жоба жоспарын құру

2. Айтылған талаптар мен спецификацияларға сәйкес жобаны жүзеге асыра алу

Жүзеге асыру: мерзімдерге сәйкес ресурстарды дұрыс пайдалану, шешімдер қабылдау үшін сәйкес әдістерді қолдану, жобаның айтылған жобасы бойынша жасау мониторингі, сәйкес жағдайларда жоба жоспарын сақтау және жаңарту

Жазба: айтылған стандарттар бойынша жобаның барлық аспектілері мен кезеңдерінің сәйкес шешімдерін жүйелі түрде есепке алу

3. Жоба нәтижесін бағалай алуБағалау әдістері: нәтижелерді мұқият талдау, қорытындылар мен

ұсыныстар, жоба спецификациясы мен жоспарланған үдерістерге қатысты сынды талдау, бағалаудың сәйкес әдістерін қолдану, жобан бағалауды қолдану және әдістерге қысқаша шолу, одан әрі зерттеу мен жасау мүмкіндіктері

Интерпретация: жобаның алғашқы бекітілген спецификациясына қатысты жоба мен нәтижені жүзеге асыру барысын негіздеу үшін сәйкес әдістерді қолдану

Одан әрі қарастыру: жобаның маңызы; жоба нәтижелерін қолдану; салдарлар; жобаны шектеу; дамыту; одан әрі зерттеу үшін ұсыныстар

4. Жоба нәтижелерін ұсына алуҮдерістер мен нәтижелерді есепке алу: жобаның барлық аспектілері

мен кезеңдерін сәйкес құжаттандыру Формат: сәйкес аудитория үшін презентациялаудың кәсіптік әдісі,

сәйкес құралдарды қолдану

Оқыту нәтижелері мен бағалау өлшемдері

Оқыту нәтижелері

Осы модульді сәтті тәмамдаған соң:



ОН1 жоба жасай алады 1.1жоба жоспарының мүмкін спецификациясын жасау және жазу

1.2жобаны таңдау үдерісіне үлес қосатын факторларды анықтау

1.3айтылған жоба үшін спецификация жасау

1.4 айтылған жоба үшін жобаның сәйкес жоспарын жасау

54

ОН2 айтылған талаптар мен спецификацияға сәйкес жобаны жүзеге асыра алады

2.1 жоба үшін ресурстарды тиімді таңдау

2.2 талаптарға сәйкес ұсынылған жоба сәйкестігі үшін жауапты болу.

2.3 сәйкес нәтижелерді жүйелеу, талдау және интерпретациялау

ОН3 жоба нәтижелерін бағалай алады

3.1 жобаны бағалаудың сәйкес әдістерін қолдану

3.2жобаның ерекше спецификациясы тарапынан нәтижелерді интерпретациялау және талдау

3.3 одан әрі зерттеудің бағытын ұсыну және негіздеу

ОН4 жоба нәтижелерін ұсына алады

4.1 барлық қолданбалы жобалық кезеңдеріне жазба жүргізу

4.2 аудитория алдында жоба нәтижесін көрсету үшін келісілген формат пен сәйкес құралдарды қолдану

Нұсқаулық

ҚатынасыБерілген модульді басқа да салаларды қолдануға болады және басқа

модульдерді оқып-үйрену негізінде қалыптасқан дағдыларды қолдана алады. Дағдылар жоспарлауды, практикалық жұмыстарды, мәліметтерді өңдеу және қайта өңдеуді, мәліметтерді талдау мен көрсетуді қамтиды.

Қолданбалы білімдер нақты болқа немесе басқа да модульдерге сілтеме жасай алады.

Негізгі талаптарҚажет ресурстар жоба сипатынан ерекшеленетін болады. Қажет

жабдықтар мен материалдарды идентификациялау, олардың қол жетімділігін жасау жоспарлаудың маңызды кезеңі болып табылады. Оқушылар жобаға қатысты физикалық ресурстар мен деректерді қолдана алуы тиіс. Жетекшілер қажетті ресурстарға қол жетімсіздіктен оқушылардың жұмысының сәтсіз болмауын қадағалауы тиіс.


Орталықтар жобаға шынайылық пен маңыздылық беру үшін сәйкес мекемелермен қатынастар орнатуға тырысуы тиіс.

55

Модуль 4: Механикалық ұстанымдар Кредит саны: 15

МақсатыБерілген модульдің мақсаты оқушылардың механикалық инженерлік

жүйелердің жасалуы мен қызмет етуінің негізінде жатқан механикалық ұстанымдардың кең спектрі туралы түсінігін дамыту болып табылады.

Модуль сипаты

Берілген модуль оқушылардың кешенді теңгерім жүйесі туралы түсінігін дамытады және көлемді деформацияның негізгі түсініктеріне, оның жұмсақтық коэффициенттерімен байланысына кіріспені ұсынады. Сызықтық және көлемдік деформация үшін алынған өрнектер ауырлықтағы цилиндрлердің көлемдерінің өзгерісін белгілеу үшін негіз құрайды.

Берілген модульдің негізі болып майысу кезі, еңкею және ауытқу арасындағы байланысты қоса алғандағы көлденең күштің реттелуі мен ауырлықтағы балкалардың майысу кезінің арасындағы байланыс туралы оқушылардың бар білімі болып табылады.

Оқушылар практикада қолданылатын механикалық энергияның тасымалдану жүйесінің қолданылуын талдайды. Оқушылардың айналу жүйесінің бөлшектері туралы білімдері қисық және төрт бөлімді механизмдерінің динамикалық сипатын оқып-үйрену жолымен кеңейе түседі.

Оқытудың нәтижелеріОқушы берілген модульді сәтті тәмамдаған соң:

1. Күрделі теңгерімге тартылған материалдардың тәртіптік сипатын анықтай алады 2. Ауырлық астындағы бөренелер мен цилиндрлердің тәртіпптік сипатын анықтай алады3. Механикалық энергия тасымалы жүйелері бөлшектерінің динамикалық сипатын анықтай алады 4. Айналу жүйелерінің динамикалық сипатын анықтай алады.

Модуль мазмұны1. Күрделі теңгерімге тартылған материалдардың тәртіптік сипатын анықтай алу

Байланыстар: Пуассон кэффициентін анықтау; таралған инженерлік материалдар үшін Пуассон кэффициентінің стандарттық мәні

Екі және үш өлшемді теңгерім: x, y, z осьтеріндегі қысымдылық үшін өрнектер; өлшемдердегі өзгерістерді есептеу

Көлемді деформация: көлемді деформация үшін өрнектер; көлем өзгерісін есептеу

56

Икемділік тұрақтылығы: көлемді қаттылық модулін анықтау; қаттылық модулімен байланыс; қозғалыс модулі; көлемді қаттылық модулі, көлемді қаттылық модулі және эластикалық материалдар үшін Пуассон коэффициенті.

2. Ауырлық астындағы бөренелер мен цилиндрлердің тәртіптік сипатын анықтай алу

Ауырлық астындағы бөренелер: теңгерілген бөренелер үшін еңкею және ауытқу: концентрациялы теңгерім астындағы консольдық бөрене және тең бөлінген теңгерім

Жоғары қысымдағы жұқа ыдыс қысымы: айналма қысым, созылмалы ауырлық, жоғары қысымдағы цилиндрлік және сфералық ыдыстардағы тік қысым: пневматикалық қабылдағыштар, бу қазандар, су асты қайығының пішіні, конденсатор сырты; мықтылық артықтығы; жалпы тиімділік.

Қалың қабырғалы цилиндрдегі қысым: айналма қысым, созылмалы ауырлық, қалың қабырғалы цилиндрлердегі тік жіне радиалды қысым: гидравликалық цилиндрлер, Ламе теориясы; шектік шарттарды қолдану және цилиндр қабырғасындағы қысымды реттеу.

3. Механикалық энергия тасымалы жүйелері бөлшектерінің динамикалық сипатын анықтай алу

Белбеулік қозғеалтқыш: тегіс және v-пішінді белбеулер; қажаудың шектік коэффициенті; тартылған және тартылмаған белбеудің шектік қысымы; қысымдылықтың негзгі талаптары; максималды тасымалданатын қуат

Фрикционалдық жалғастырғыш: тегіс бір және көп пластикалық жалғастырғыштар; конустық муфттар; қажау коэффициенті; серіппе күшіне талаптар; тұрақты қысым теориялары бойынша тасымалдау қуаты; теория негіздемесі

Тісті тасымалдау: жай, күрделі және эпицикликалық тісті тасымалдар; жылдамдық коэффициенті; айналу кез, жылдамдық және қуат ара қатынасы; тіркеу кездері.

4. Айналу жүйелерінің динамикалық сипатын анықтай алу Тегіс механизмдер: қисық шипті және төрт бөлікті механизмдер;

векторлық диаграммаларды құрау және кинетикалық сипатты анықтау Тең салмақтылық: айналымның бір және көп тегістік жүйелері; тең емес

баланстағы күштерді және олардың сыңарларын және салмақтарды қажетті баланстауға анықтауға арналған Далби әдісі

Сермерлер: айналма кезі; кинетикалық энергия; жылдамдық тербелісінің

57

коэффициенті, энергия тербелісінің коэффициенті; пайдаланудың қажетті шарттарын қамтамасыз етуге арналған маховиктің көлемі мен өлшемін есептеу Байланыс әсері: айналу қозғалысын сақтау; жалпы орныққан жылдамдық және екі айналмалы жүйенің байланысынан кейінгі энергияның жоғалуы

Оқыту нәтижелері мен бағалау өлшемдеріОқыту нәтижелері




ОН1 күрделі теңгерімге тартылған материалдардың тәртіптік сипатын анықтай алады

1.1 Бір осьтік ауырлықтың берілген материалдың көлеміне ықпалын анықтау үшін тік және көлденең қысым арасындағы байланысты анықтау

1.2 Екі және үш есе ауырлықтың берілген материалдың көлеміне ықпалын анықтау

1.3 Көлемді деформацияны және үш есе теңгерім ықпалымен болатын көлемдегі өзгерістерді анықтау

1.4 Эластикалық константа арасындағы қатынастарды қолдану

ОН2 ауырлық астындағы бөренелер мен цилиндрлердің тәртіптік сипатын анықтай алады

2.1 Қарапайым бөрене бойымен еңкею мен ауытқудың өзгерісін анықтау үшін майысу кезі, еңкею және ауытқу арасындағы қатынасты қолдану

2.2 Жоғары қысымды жұқа қабырғалы цилиндр ыдыстарда болатын негізгі қысымдарды анықтау

2.3 Қалың қабырғалы цилиндр ыдыстардағы қысымның реттелуін анықтау

ОН3 механикалық энергия тасымалы жүйелері бөлшектерінің динамикалық сипатын анықтай алады

3.1 Белбеулік қозғалтқыштың динамикалық параметрін анықтау

3.2 Сермердің динамикалық параметрлерін анықтау

3.3 құрама және эпицикликалық тісті тасымалдар арқылы берілетін ұстап тұру кезі мен қуатын анықтау

58

ОН4 айналу жүйелерінің динамикалық сипатын анықтай алады

4.1 қисық шипті және төрт бөлікті механизмдердің параметрлерін анықтау

4.2 айналмалы жүйелердің динамикалық теңдігіне қол жеткізу үшін қажет салмақтарды анықтау

4.3 энергия сақталуының сермерге талаптарын анықтау

4.4 айналудың екі жүйесінің байланысының динамикалық ықпалын анықтау

Нұсқаулық

ҚатынасБерілген модуль Инженерлерге арналған аналитикалық әдістер 1-

Модулімен, Инжинирингтік ғылымдар 2-модулімен, Инженерлерге арналған күрделі аналитикалық әдістер 35-модулімен және Машина динамикасы 60-модулімен байланысты.

Негізгі талаптарПрактикалық зерттеулер жүргізу үшін жеткілікті

лабораториялық/тестілік жабдықтар талап етіледі.

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіптік-техникалық контекст Жұмыс берушілермен байланыс орталықтарға қолданыстарды

көрсету үшін сәйкес электрлік және механикалық жүйелерді/жабдықтарды ұсына алатындай болса, пайдалы болып есептеледі.

59

Модуль 5: Инженериядағы денсаулық сақтау, қауіпсіздік Кредит саны: 15

Мақсаты Берілген модуль оқушылардың инженерлік ортадағы денсаулық

сақтау және қауіпсіздік ережелері туралы түсінігін қамтамасыз етеді.

Модуль сипатыБерілген модуль оқушылардың өндірістік ортадағы, мәселен,

инженерлік өндірісте, қызмет көрсету және техникалық қызмет көрсетуде, химия, көлік және коммуникация саласында денсаулық сақтау және қауіпсіздік практикасы ұстанымдарын, оны жоспарлау мен жүзеге асыру түсінігін дамыту үшін жасалған. Негізінен, нақты өнеркәсіптік қызметке сәйкес келетін жұмыс үдерістері мен операцияларының қауіпсіздігін таңдалуын, қолданылу мен бағалануын қарастырылады. Сонымен бірге қауіпсіздікті болашақ қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік деңгейін бағалау жолымен қауіп-қатерді бағалау ұсынылады.

Ақырында, өмір мен мүлік үшін қауіптілікті азайту үшін оны басқару, сәйкес ақпарат жинау қызметі оқып-үйретіледі.

Оқыту нәтижелеріОқушы осы модульді сәтті тәмамдаған соң:

1. инженерлік жұмыстар үшін қауіпсіз жұмыс үдерісін таңдай және қолдана алады 2. денсаулық және қауіпсіздік туралы ағымдағы заң ережелерінің табиғаты мен қолданылуын түсіне алады 3. қауіптілікті бағалау үшін инженерлік қызметті талдай алады 4. өндірістік ортада өмірге, мүлікке және инженерлік қызметке қауіпті басқара және барынша азайта алады.

Модуль мазмұны1. Инженерлік жұмыстар үшін қауіпсіз жұмыс үдерісін таңдай және қолдана алу

Қорғаныш киімі және құрал-жабдығы: берілген ортаға арналған қорғаныш киімін таңдау және негіздеу, мәселен, химиялық, термолық қарсыластық және апаттық жағдайларға қарсыластық үшін қорғаныш көзілдірікті, радиоактивті қорғанышты, электрлік оқшаулануды пайдалану

Жұмыстар жүргізуге рұқсат алу: жүйелермен жұмыс жасауға рұқсат алуды бағалау; қауіпсіздік пен денсаулық сақтауға нұсқаулық, ыстық пен салқыннан қорғану; жұмысқа қатысушылар мен объектілерді анықтау жүйелері; таңдалған қолданым үшін оқшаулану талаптары

Оқшаулану: мәселен, стопор, мульти-стопор, мұржаның бітелуі, жойылу, электрлік жойылу, қадалық істктің жойылуы, ажырамалы кілт, оқшаулану қақпағы

Құрал-жабдықты бақылау: шу, шаң, түтін, температура, қозғалыс,

60

радиация сиякты қауіпсіз еңбек шарттарын анықтау үшін құрал-жабдықты бақылауды пайдалану, пайдалану құны мен ыңғайлылығы

2. Денсаулық пен қауіпсіздік туралы ағымдағы заң ережелерінің табиғаты мен қолданылуын түсіну

Ағымдағы ережелер: Қазақстандағы өзекті және ағымдағы заңдар, мәселен, Денсаулық үшін қауіпті заттарды бақылау, жұмыстағы шу, қысым жүйесі, қолмен өңдеу, жеке қорғаныс құралдары, жұмыс орнында денсаулық сақтауды және қауіпсіздікті қамтамасыз ету,

Денсаулық сақтау органдарын тексеру ролі: құзірет аумағы; тексеру құқығы; нұсқаулықтар

Қауіпсіздікті тексеру: жазбаларды тіркеу; зерттеу қауіпсіздігі, кәсіптік дайындық; проформдар; жетекшілік міндеттері, жоспарлау мен жүзеге асыру

Ережелерді жинақтау: кодекстер мен ережелерді қолдану үшін технологияларды пайдалану; сәйкес процессуалды кодекстерді білу, мәселен, денсаулық сақтау органдарын басқару, ықпал етудің кәсіптік стандарттары

3. Кауіптілікті бағалау үшін инженерлік қызметті талдай алуҚауіптілік: от, шу, температура, көру аумағы, бу, қозғалмалы бөліктер,

жарық, қысым, төмен түсіп келе жатқан денелер, ауадағы қауіпті заттар, радиациялық және химиялық қауіптілік.

Қауіптілікті бағалау: өндіріс матрицасы, мәселен, төменгі қауіптілік, жоғары қауіптілік, Ауырлық жиілігі және деңгейі: пайда болу жиілігін бағалау, мәселен, мүмкіндігі аз, мүмкін,кезеңдік, жиі, тұрақты; ауырлықты бағалау, мәселен, салдарды, жарақат алу деңгейін анықтау, мәселен, аз, әжептәуір, бірнеше әжептәуір, өлім, бірнеше өлім.

Тіркеу: әрбір қауіптілік үшін платформа жасау, жазба жүйесінің түрлері; компания қызметкерлерін оқыту және үйрету; жүйені талдау

4. Өндірістік ортада өмірге, мүлікке және инженерлік қызметке қауіпті басқара және барынша азайта алады.

Дәлелдер: қауіптілік мүмкіндігін немесе жаңаруын дәлелдейтін дәлелдерді бағалау, статистикалық мәліметтерді пайдалану, мәселен, шаршау диаграммасы, жұмыс сағаты, температура, жарық деңгейі, шу, дұрыс емес әрекеттер, жұмыс әдістері, тәулік уақыты.

Салдарлар: қауіптілік салдарын талдау және бағалау, мәселен, өмірге, мүлікке, қоршаған ортаға қауіптілік, жарақаттар, компанияға әсері, басқа компанияларға әсері; зауытты мәжбүрлеп жабу.

Ақпарат: айналадағылар үшін қауіптлілік туралы мәлімет алу және пайдалану, мәселен, заттарға, зауыт ережелеріне, ережелер жинағына, жұмысты қауіпсіз жүргізуге талаптар; қауіпті факторларды анықтау, мәселен, жоғары қауіптілік аумағы, жаңа қызметкерлер үшін кәсіптік дайындық

Қауіптілікті барынша азайту: қауіптілікті азайту жолдары, мәселен,

61

белгілі қауіптілікті бағалау, күзет, қоршау, скрининг, төтенше жағдайдар кезінде әрекет жоспарын жасау.

Жүзеге асыру: басқарудың тиімді әдістерін анықтау, мәселен, байланыс желісін басқару, жауапкершілік, комитеттер мен кәсіподақтар қауіпсіздігі

Сәйкестік: ережелер мен жетекші ұстанымдарды білу деңгейін анықтау; ағымдағы және сәйкес заңдармен сәйкестік, мәселен, жұмыс орнындағы денсаулық сақтау және қауіпсіздік туралы заңдар, улы қоқыстарды сақтау туралы заң, компаниядағы қауіптілікті бағалау нәтижесі

Оқыту нәтижелері және бағалау өлшемдеріОқыту нәтижелері




ОН1 инженерлік жұмыстар үшін қауіпсіз жұмыс үдерісін таңдай және қолдана алады

1.1 берілген ортада жеке қорғанышты қамтамасыз ету үшін қорғаныш киімі мен құрал-жабдығын таңдай және негіздей алу

1.2 жүйелермен жұмыс істеуге рұқсат беруді бағалау және берілген қолданыс үшін оқшаулану талаптарын анықтау

1.3 жұмыс орнында қауіпсіздікті қозғалтуды қамтамасыз ету үшін бақылау жабдығын пайдалану

ОН2 денсаулық және қауіпсіздік туралы ағымдағы заң ережелерінің табиғаты мен қолданылуын түсіне алады

2.1 ағымдағы заңдарды қолдана отырып, денсаулық сақтау органдарын тексеру ролін бейнелейтін өндірістегі жұмыс аймақтарын анықтау

2.2 қауіпсіздік жүйесін тексеру кестесін құру

2.3 қауіпсіздікті жоғарылату мақсатында сәйкес процессуалдық кодекстерді таңдау

ОН3 қауіптілікті бағалау үшін инженерлік қызметті талдай алады

3.1 қауіптілікті анықтап, және оған бағалау жүргізу

3.2белгілі бір қауіптіліктің жиілігін

62

және ауырлығын бағалау3.3 берілген қолданыс үшін

қауіптілік проформасын жүргізу

3.4 мүмкін болатын қауіптілікті бақылап, ерекшелейтін жазба жүйесін талдау

ОН4 өндірістік ортада өмірге, мүлікке және инженерлік қызметке қауіпті басқара және барынша азайта алады.

4.1 қауіптің болуын анықтау үшін дәлелді бағалау

4.2 қауіп салдарын және оның өмірге, мүлікке, қызметке ықпалын талдау

4.3 басқаларды қорғау үшін қауіптілік туралы сенімді ақпарат алу және оны пайдалану

4.4 адамдар, мүліктер және түрлі қызмет үшін қауіптілікті барынша азайту туралы баяндама жасау және жүзеге асыру мен қауіпсіздікті бақылаудың тиімді әдістерін ұсыну

4.5 қауіптілікке қатысты толық мойындалған нормалар мен ережелерді қадағалауды қамтамасыз ету үшін компания ішінде жүзеге асыру амалдары мен әдістерін анықтау

Нұсқаулық

ҚатынасБерілген модуль жұмыс орны мен құралдарды пайдалану

мәселелерін қамтитын басқа да модульдермен байланыса алады.


Негізгі талаптарБерілген модульді оқытатын жетекшілер денсаулық пен

қауіпсіздікке қатысты мәселелерді, машина жасаудың нақты саласымен байланысты процедуралар мен құжаттарды, заңдарды терең түсінуі қажет.

63

Оқушылардың машина жасауға тікелей қатысты шынайы немесе шынайы үлгіленген ортаға қол жетімі болуы тиіс.

Жұмыс берушілермен байланыс сәйкес инженердлік ортаны қамтамасыз етуге көмектесе алады. Оқушының жұмыс орнын немесе басқа да сәйкес өнеркәсіп объектілерін аралауы жұмыс берушімен ынтымақтастықты дамытуға жағдай жасап, модульге қатысты оқу мен бағалауға назар аударуға көмектеседі.

64

Модуль 6: Инженерлерге арналған бизнесті басқару әдістері Кредит саны: 15

Мақсаты Берілген модуль инженерлік бизнес қызметін, құрылымын және

өзара байланысын оқып үйретеді. Оқушылар инженерлік өніммен немесе қызмет көрсетумен байланысты шығынды есептеу, қаржылық жоспарлау мен бақылау дағдыларын қолданады.

Модуль сипатыӨнеркәсіпте, инженерлер бизнесті алға жетелейтін басқа да

факторларды түсінуі тиіс. Бизнестің ағымдағы қаржылық жағдайы мүмкін болатын жобалар үшін қандай ресурстар ұсынылатынын көсретеді. Осылай, жаңаша технологияларды таңдау және пайдалану әр уақытта мүмкін емес. Негізінен, инженерлік шешімдер бюджетпен және уақытпен шектелген бизнес-шешімдер болуы тиіс. Осы мақсатта, инженерлік басқару бизнес мүддесін жетелеу мақсатында бизнесті басқару әдістерін түсінуді талап етеді. Берілген модуль оқушыларды инжинирингтік менеджерлер үшін қажет басқару дағдысын білумен және түсінумен қамтамасыз етеді.

Берілген модуль оқушылардың іскерлік ұйымдасуды бағалауына, құнның стандартты әдістерін қолдануына, қаржылық жоспарлау мен бақылаудың негізінде жатқан маңызды қызметтерді түсінуіне арналған. Сонымен бірге модуль оқушылардың басқару және бақылау әдістері туралы білімін кеңейтуге бағытталған.

Оқушылар тиімді болжау мен үлесті талдау сиякты қаржы құралдарын пайдалану арқылы жобаларды қорғауды түсінеді. Сонымен бірге олар Гант диаграммасы түрінде және бағдарламамен қамтамасыз етуді пайдалану арқылы ресурстар және жобалар жоспарын жасауға мүмкіндік алады. Олар Just in Time (JIT) және Үдерістерді Статистикалық Басқару (SPC) сияқты әдістерді қолдану арқылы жұмыс қызметін басқару мүмкіндігіне ие болады.

Оқыту нәтижелері Осы модульді тәмамдаған соң оқушы:

1. Ұйымдастыру мақсатына жету үшін жұмыс қызметін қалай басқаруды біледі 2. Өз бағасын есептеу жүйесін және оның әдістерін таңдап, қолдана алады 3. Қаржылық жоспарлау мен бақылаудың маңызды қызметін түсінеді 4. Инженерлік жобаға жобалау мен жоспарлау әдістерін қолдануға қабілетті болады.

Модуль мазмұны 1. Ұйымдастыру мақсатына жету үшін жұмыс қызметін қалай басқаруды білу

65

Инженерлік бизнес-функциялар: жалпы инженерлік жағдайлардағы ұйымдастыру, басқару және оперативтік құрылымдар, мәселен., бизнес-жоспар, өнім/қызмет жасау, жобалау және өндіру/өңдеу өнеркәсібінің сәйкес салаларында сапаны қамтамасыз ету және бақылау, өндіріс, қызмет көрсету және телекоммуникация саласы

Үдерістер мен функциялар: бизнес-жоспар, мәселен, өндірісті/қызмет көрсетуді жоспарлау, шығындарды анықтау, қаржылық жоспарлау, ұйымдастыру мәселен, мақсат, міндет және мәдениет.

Еңбек қызметін басқару: өнісдер мен қызметтер, спецификация мен стандарттар, мақсат сапасы, уақыты және құны, мәселен, just-in-time, қосымша құн байланысы әдістері, үдерістерді статистикалық басқару, ұйымдастыру шектеулігі аумағындағы жұмыс

2. Өз бағасын есептеу жүйесін және оның әдістерін таңдап, қолдана алуӨз бағасын есептеу жүйелері: мәселен, жұмыс құнын есептеу

жүйесі, үдерістер бойынша өз бағасын есептеу, келісім-шарттар, қызмет түріне байланысты әдістер.

Бизнес жүргізу: шаралар мен бағалау, мәселен, шығынға ұшырамау нүктесі, болдау тиімділігі, салымды талдау, «егер...не болады», шек қою факторлары, ресурстар жеткіліксіздігі

3. Қаржылық жоспарлау мен бақылаудың маңызды қызметін түсіну Қаржылық жоспарлау үдерісі: қысқа, орта және ұзақ мерзімді

жоспарлар; стратегиялық жоспарлар; оперативтік жоспарлар, қаржылық мақсаттар; ұйымдастыру стратегиялары

Шешім шығаруға ықпал етуші факторлар: ақша және айналым капиталын басқару, мәселен, несиелік бақылау, бағаның қалыптасуы, шығынның азаюы, компанияны бағалау, капиталдық салымдар; бюджеттік жоспарлау, мәселен, орнықты, икемді жүйелер және жаңа жүйелер, қаржыны, кірісті, капиталды реттеу, басқау, қосымша бюджет.

Ауытқулар: өз бағасымен сату үшін есептеу айырмашылығы, мәселен, ақшалай қаржы қозғалысы, ауытқу себептері, бюджеттің төмендеуі, мақсаттық көрсеткіштердің шынайы орнығуы.

4. Инженерлік жобаға жобалау мен жоспарлау әдістерін қолдануға қабілетті болу

Жобалық ресурстар және талаптар: адами және физикалық ресурстарды жоспарлау әдістері, мәселен, уақыт пен ресурсты жоспарлау әдістері, Гант диаграммасы, қиын жолдарды талдау, компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ету пакеттері, жұмысты декомпозициялау, алдын-алу әдістері.

66





ОН1 Ұйымдастыру мақсатына жету үшін жұмыс қызметін қалай басқаруды біледі

1.1 инжинирингтік бизнес қызметін анықтау1.2 инженерлік ұйымдастырудың түрлі

үдерістері мен қызметтері арасындағы байланысты мазмұндау

1.3 талаптар мен стандарттарды қанағаттандыру үшін еңбек қызметін ұйымдастыру

ОН2 Өз бағасын есептеу жүйесін және оның әдістерін таңдап, қолдана алады

2.1 шығынды бағалаудың сәйкес жүйесін және инженерлік бизнестің нақты қызметі үшін әдістерді құру

2.2 бизнес-инжинирингті орындау бойынша қызмет деңгейінің өзгерісін өлшеу

ОН3 Қаржылық жоспарлау мен бақылаудың маңызды қызметін түсінеді

3.1 инженерлік бизнесте қаржылық жоспарлау үдерісін түсіндіру

3.2 қаржылық жоспарлау кезеңінде шешім қабылдау үдерісіне ықпал ететін факторларды оқып-үйрену

3.3 өз бағасын стандартты есептеу әдістерін талдау

ОН4 Инженерлік жобаға жобалау мен жоспарлау әдістерін қолдануға қабілетті болады

4.1 жобалық талаптар мен ресурстарды құру4.2 жобаны тәмамдау үшін уақыттың сәйкес

кезімен жоспар дайындау4.3 жобаның әрбір кезеңімен байланысты

адами ресурстар мен шығындарға талаптар қою

Оқыту нәтижелері және бағалау өлшемдері

Нұсқаулық

ҚатынасОсы модуль Сапаны қамтамасыз ету және басқару 30-модулімен

байланыса алады

Негізгі талаптарЖобаларды шынайы жоспарлау, ресурстарды және тапсырма

бағасын реттеп бөлу үшін оқушылардың қолмен жазуға және сәйкес компьютерлік бағдарламаларға қол жетімді болуы тиіс.

67

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіптік-техникалық контекст Шығындар мен жобаны тәмамдау аппроксимациясын бағалау

кезіндегі уақыт пен адами ресурстар қажеттілігі туралы ақпарат беру қажет. Оқушыларды олардың жергілікті өнеркәсіп қосымшаларынан, жұмыс орындары мен жұмыс берушіден алынатын мәліметтерге талаптарын зерттегендігі үшін ынталандыру қажет.

68

Модуль 7: Инжинирингтік жобаКредит саны: 15

МақсатыБерілген модуль оқушыларға тапсырыс берушінің талаптарын

қанағаттандыратын спецификацияларды дайындауға және жобалау туралы қорытынды есеп беруге мүмкіндік береді.

Модуль сипаты Берілген модуль оқушыларға жобаны жасау жобалық шешімге ықпал

ететін параметрлердің синтезін қамтитынын назарға алуға мүмкіндік береді. Оқушылар тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес жоба спецификациясын жасайды. Одан әрі олар мүмкін жобалық шешімді талдау туралы ақпарат, құнын бағалау және жобаның тапсырыс берушінің талабына қалай сәйкес келетіні туралы нұсқаулық берілетін жобалау туралы есеп дайындайды. Оқушы жобалау кезінде сәйкес ақпараттық-коммуникативтік технологияны толық қолданады.

Оқыту нәтижелері Осы модульді сәтті тәмамдаған соң оқушы:

1. Тапсырыс берушінің талабын қанағаттандыру үшін жоба спецификациясын дайындай алады 2. Мүмкін жобалық шешімдерді талдап және бағалап, жобалау туралы қорытынды есеп дайындай алады 3. Компьютерлік технологиялардың жобалау үдерісінде қалай қолданылатынын түсінеді

Модуль мазмұны 1.Тапсырыс берушінің талабын қанағаттандыру үшін жоба спецификациясын дайындай алу

Тапсырыс берушінің талаптары: тапсырыс берушінің барлық сәйкес талаптары нақтыланып, жазылады: эстетика, функционалдылық, өнімділік, тұрақтылық, өндіру бағасы, мерзімдері және параметрлері; барлық сәйкес нормалар, стандарттар және нұсқаулықтар идентификацияланып, жазылады: компанияның халықаралық, ұлттық саясаты және процедуралар, сала спецификациясы, жарғылық органдар

Жоба параметрлері: спецификация параметрлерін және ресурстарға талаптарды орнықтыру және салыстыру; әрбір маңызды параметрге сәйкес қауіптілік деңгейі орнығады.

Жобалық ақпарат: қажет ақпаратты сәйкес анықтама деректерінен жинау; ұқсас өндіріс пен үдерістерде қолданылатын техника мен технологияны анықтау; жаңа технологияларды пайдалану қажеттілігін анықтау; сәйкес заң шығару стандарттарын анықтау және қолдану; тапсырыс берушінің талаптарына сәйкестікке жоба спецификациясын тексеру

69

2. Мүмкін жобалық шешімдерді талдап және бағалап, жобалау туралы қорытынды есеп дайындай алады

Мүмкін жобалық шешімдерді талдау: жобалық шешім таңдау үшін талдаудың ыңғайлы техникасын таңдау және пайдалану: матрицалық талдау, мимен жұмыс істеу, мәжбүрлеп шешім қабылдау, симуляция.

Жоба концепциясын бағалау: баға, даму болашағы; инженерлік концепцияны бағалау.

Сәйкестікті тексеру: бақылау тізімін және/немесе тексеріс процедурасын пайдалану

Жобалық есеп: ұсынылатын шешімді қабылдау; есеп беру үшін сәйкес техника мен ортаны қолдану: сызбалар, кестелер, электрондық кестелер/мәліметтер базасы, Автоматтық жобалау жүйелері (АЖЖ),баспа жүйесі, мәтіндік редакторлар.

3. Компьютерлік технологиялардың жобалау үдерісінде қалай қолданылатынын түсіну

Автоматтық жобалау жүйесінің негізгі ерекшеліктері: 2D дизайны және 3D үлгілеу жүйелері, стандарттық құралдар, материалдар қоймасы, инженерлік есептер, баспалық негіздер, разработка интегралдық сызба жасау, сызбалар және логикалық үлгілеу

АЖЖ бағдарламалары: сәйкес жобалық БҚ қол жеткізу және пайдалану: мұржаларды, бөлшектерді жинау, ауа жібергіш үлгілері, желілер, жоспарлық техникалық қызмет көрсету, кесте жасау, қысым және деформация, жылу жіберу, вибрацияны талдау, қоқысты утилизациялау, жабдықтау сызбасы, баға, сызба эмуляциясы, электромонтаж жұмыстары, БҚ бағалау: шығындарды, сәйкестілікті және функционалды қарастыру

70





ОН1 Тапсырыс берушінің талабын қанағаттандыру үшін жоба спецификациясын дайындай алады

1.1 Тапсырыс берушінің талаптарын орындау1.2 Жобаның негізгі параметрлерін ұсыну1.3 Сәйкес деректерден жобалық ақпаратты

жинақтау және жоба спецификациясын дайындау

1.4 Жоба спецификациясының талаптарға сәйкес келетінін дәлелдеу

ОН2 Мүмкін жобалық шешімдерді талдап және бағалап, жобалау туралы қорытынды есеп дайындай алады

2.1 Мүмкін жобалық шешімдерге талдау жүргізу2.2 Эскиздік жобаларды жүзеге асыру және

бағалау2.3 Оптималды жобалық шешімге таңдау жасау2.4 Сәйкестікке тексеріс жүргізу2.5 Жоба бойынша есеп дайындау

ОН3 Компьютерлік технологиялардың жобалау үдерісінде қалай қолданылатынын түсінеді

3.1 АЖЖ маңызды ерекшеліктерін түсіндіру3.2 Сызба жасау үшін АЖЖ пайдалану3.3 Жобалау үдерісіне көмектесе алатын БҚ

анықтау.

Оқыту нәтижелері және бағалау өлшемдері

ҚатынасБерілген модуль Инжинирингтік ғылымдар 2-модулімен және

Жобаны жобалау, жүзеге асыру және бағалау 3-модулімен байланысты.

Негізгі талаптарБағдарламамен қамтамасыз етудің сәйкес қорабына қол жеткізу

қажет. Бұл компьютерлік жобалау, жинақтау процедурасы, сынақтық жол, орнықтыру сызбалары, техникалық қызмет көрсетуді жоспарлау, қоқысты утилизациялау, компоненттік және матрицалық талдау үшін қораптарды қамтиды.

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіптік-техникалық контекст Берілген модульді түсіну үшін инженерлік жобалау объектісіне бару

немесе сәйкес кәсіптік ортада инженерлік жобалау тәжірибесі бар лектордың келуі пайдалы болар еді.

71

Модуль 8: Зерттеу жобасы Кредит саны: 20

МақсатЗерттеу тәуелсіздігінде және сараптау критикасында ұзақ зерттеу жүргізу жолымен оқушының дағдарысын дамыту, Жоғарғы Білім және кәсіптік дамуына тура байланысы бар

Модуль сипатыБерілген модуль оқушының өзіне сенімді қолданушылар техник және зерттеу әдістері әзірленді. Өз зерттеуін жүргізу және презентацияны ашу, жоспарлау әрекеті, әр түрлі әдіснамалық зерттеу, жоспарлауды қоса, зерттеуді қалыптастырады, ол элементтерге жолданады. Оқушы модульді ойдағыдай тындыру үшін негізгі формалдық зерттеудің теориясын түсіну керек. Үйренуші жобаны бастамас бұрын өзінің басқарушыдан бекітуін алуы керек. Оның мүддесінің және күт-нәтиженің бағытталғаны, оның облыстық оқу мәнмәтіні, көкейкесті зерттеу үйренушінің өзінен тәуелді болады. Салмақты нәтиже және үйренушінің мүддесінің шеңберіне алып беретін, берілген модуль бір сырттың модульдің сау қатарын бағдарламаның біртұтас жұмыстың жаралғаны үшін түйіледі.

Оқу қорытындысыОқушы осы модульдің табысты аяқтауынан кейін:1. Түсініп, зерттеу маманданымдарды калай тұжырымдау 2. Сәйкес талаптармен және келісімді рәсімдердің шегінде зерттеу жобаны

жүзеге асыруын біледі3. Зерттеу нәтижелерін бағалай біледі4. Зерттеу нәтижелерін ұсынуды біледі.

Модульдің мазмұны1. Түсініп, зерттеу маманданымдарды калай тұжырымдау

Зерттеу тұжырымдамасы: мақсат және тасырма; талғамның қисыны; методология жиын және деректердің анализы үшін; әдебиет шолуы; алғашқы бастаудың талғамы; екілік бастауы, кітаптар, журналдар, интернет; мүмкіндік және шектеулер; қатыстыру: қоры.

Жорамал: ұйғарым; сәйкестік; білім және дағдыларды иемденуі; мақсат және тасырма; өкілдіктің ауқымы; ұзақ уақыт; этикалық сұрақтар.

Әрекеттің жоспары: жорамал және зерттеу сұрағының қисыны; кезеңдер, тапсырма күні; шолу күні; қарау пр оцессі; стратегия.

Зерттеу: зерттеу түрі, сандық, сапалы, жүйелік, түпкі; әдіснамалық; қорлар; статистикалық анализ; дәлелдеу; сенімділік; бақылау өзгерісі.

2. Сәйкес талаптармен және келісімді рәсімдердің шегінде зерттеу жобаны жүзеге асыруын біледі

72

Іске асыру: зерттеу дизайны мен әдістер аралығындағы сәйкестік; зерттеу жорамалының тексерісі; маңызды тексеріс мүмкіндігі қарастырылады; сенімділік.

Мәлімет жинағы: мәлімет жинағы үшін қолайлы құрал таңдау; түрлер, сандық, сапалық; ретті жазу, әдіснамалық мәселелер, бақылау өзгерісі және өзгеруі , сенімділік және анықтылық.

Мәліметті талдау және түсіндіру: сандық және сапалық талдама - ұсынуды түсіндіру; кодпен жазу тәсілі; маманданған ПО; статистикалық кестесі; алмасу өзгерісі; үрдістер; болжам жасау.

3. Зерттеу қорытындысын бағалау білу керекНәтижені бағалау: жоспарлаудың жоба зерттеуінің жетістіктерді

шолу, мақсат және тапсырма, ашылу және дәлелдер, сенімділік және шындық, пайдалылық, қорытынды және күрделілік.

Алғашқы пайдалану: зерттеу бағасы, зерттеу нәтижесін қолдану; салдар; зерттеуге шек қою; жетілдіру; болашақ рекомендациясы; болашақ зерттеу аймақтары.

4. Зерттеу қорытындысын ұсынуды білу керекПішім: кәсіби пішім, баяндама тыңдауға келетін қауым; сәйкестік

құрал қолдану.

Баға белгілері және оқу қорытындысыОқу қорытындысы

Оқушы осы модульдің табысты аяқтауынан кейін:

Сынақтың баға белгілері

Оқушы білу керек:

ОН1 Түсініп, зерттеу маманданымдарды қалай тұжырымдау

1.1 тұжырымдап және жоспарлау жобасына кез келген талапты жазып алу

1.2 зерттеу жобаның іріктеу барысында өз үлесін қосқан факторларды айқындау

1.3 нұсқау жолының сын шолуын өткізу

1.4 өзгеше зерттеу жобаны өндіру1.5 келісілген өзгеше зерттеуге рәсімі

және жоспар сәйкестігін қамтамасыздандыру

• ОН2 Сәйкес талаптармен және келісімді рәсімдердің шегінде зерттеу жобаны жүзеге асыруды біледі

2.1 зерттеу жорамалы және сұрақтартар қорын тиімді қолдану

2.2 келісімді спецификациясы және рәсіммен сәйкес ұсынылған зерттеуді өткізу

73

2.3 керек кезде сәйкес көрсеткіштерді салыстыру және жазып алу

ОН3 Зерттеу нәтижелерін бағалай біледі

3.1 зерттеу бағасына сәйкес амалын пайдалану

3.2 түпкі спецификация зерттеуінің көз қарасынан қорытындыны талдап жіктеу және түсіндіріп беру

3.3 зерттеудің келешекті бағытын дәлелдеу және ұсыныс жасау

ОН4 Зерттеу нәтижелерін ұсынуды біледі.

4.1 Келісімді пішім және сәйкес құралдарын пайдаланып аудиторияның зерттеу қорытындысын алғаш таныстыру

Нұсқаулық

НегізіОның білім облысының мәнмәтіні және зерттеу тақырыбына

байланысты, бұл модуль баңдарламаның ішінде бір немесе бірнеше модульдан байланысуы мүмкін.

Сонымен қатар бұл модуль инженерлік басқармасы маңайында Ұлттық кәсіптік стандарттарының SEMTA 4 деңгейімен байланысты болуы мүмкін, жекелікте:• Модуль 4.5: Инженерлік облыстың зерттеуін айқындау және анықтау • Модуль 4.6: Машина құрылыс саласында ғылыми әдіснама әзірлеу • Модуль 4.8: Инженерлік зерттеу өткізу • Модуль 4.9: Инженерлік зерттеу нәтижесін бағалау.

Негізгі талаптарОқушылар жобаға кірісер алдында, басқарушылар тәуелді зерттеуді

қолдап ресурстарға еркін кіруді жасау керек.

Кәсіби-техникалық мәнмәтін және жұмыс беруші қатысады Зерттеу жобаның мағынасы және ақиқаттың мақсатын сендіру үшін

орталық сәйкестік ұйымдармен қарым-қатынастарын жақсартуын байқап көру керек.

74

Модуль 9: Техникалық термодинамика Кредит саны: 15

МақсатБұл модуль жылылық пен жұмыс табыстауы туралы оқушылардың

білімдерін ұлғайтады(бекітеді). Инженерлік термодинамика жүйесін қолдануы және оның ұстанымдарын және термодинамика заңдары туралы оқушылардың түсінігін жақсартады.

Модуль сипатыБұл модуль оқушылардың политроп көрсеткіштері туралы

ұлғайту/қысым барысы түсінігін тұжырымдайды, термодинамика жүйесінің ашылуы, жабылуы тұжырымдаманың және термодинамиканың бірінші заңы. Оқушыларды термодинамиканың екінші заңымен және іштен жанатын қозғалтқышты өндіруді бағалау және оның қолдану өлшемімен таныстырады. Әуе процессорының өндеуін бағалау және мұнын өлшемі ілеседі. Аяқтағанннан кейін, оқушылардың электр станцияның газтурбиналық, буның пайдалануын және нобайы туралы түсінігін тереңдету.

Оқу қорытындысыОқушы осы модульдің табысты аяқталғаннан кейін:

1. Термодинамикалық жүйенің сипаттамасын және параметірін түсінеді 2. Іштен жанатын қозғалтқыштардың өндеуін бағалай біледі 3. Порштық процессорлардың өндеуін бағалай біледі 4. Электр станцияның газтурбиналық, буның пайдалану барысын түсінеді.

Модульдің мазмұны1. Термодинамикалық жүйенің сипаттамасын және параметірін түсінігі

Политроптық барыс: негізгі теңдеу pvn = c, коэффициент қатысы ‘n’ және жылу айналымы барысында; тұрақты қысым, қайтарымды изотермикалық және адиабатикалық барысы; жұмыс істейтін тасқыны көрсетілген

Термодинамикалық жүйелер және оның қасиеттері: жабық жүйелер, ашық жүйелер; бірінші заңды қолданып энергия теңдеуін біржолата жою; қарқынды; кең; ереженің екі қасиеті Қатынастар : R = cp - cv и γ = cp/cv

2. Іштен жанатын қозғалтқыштардың өндеуін бағалауТермодинамиканың екінші заңы: заңның мазмұндама; жылу мен

істеп тұрған тасқын бейнелеу нобайы жылтқыш қозғалтқышы көрсетеді Жылтқыш қозғалтқышының циклі: Карно циклі; Отто циклі; Дизель

циклі; екі есе жанатын циклі; Джоуля циклі; диаграмма қасиеті; Карно циклінің ықпалдылығы; ауа ықпалдылығы.

75

Техникалық-тактика сипаттамасы: қозғалтқышты сынау; индикаторлық және тежеуіш күші; индикаторлық және тежеуіш күшінің тиімділігі; механикалық тиімділік; салыстырмалы тиімділік; отын шығысы жазмашты; жылу балансы

Мейлінше жетілдіру: турбонаддув; турбонаддув және аралықтағы салқындылық; өңдеген газдың жылу рекуперация жүйесі және салқындау жүйесі.

3. Порштық процессорлардың өндеуін бағалау Диаграмма қасиеті: жалғыздық және көп сатылы компрессор үшін

диаграмма "көлем-қысым"; фактіге негізделген, изотермикалық және адиабатикалық қысым; жеткізілім және индукция сызығы; көлем орынның жану әсері

Техникалық-тактика сипаттамасы: ауа беру; көлем тиімділігі; деректі және изотермикалық жұмыс циклі

Термодинамиканың бірінші заңы: жұмсау күші; ауа энергиясы; салқындық аралығында және рефрижераторда жылу беру; энергия балансы.

Тәуекелдер және кемшіліктер: ауа қысымы судын әрекетінен; компрессордың атылу және жану себептері

4. Газтурбиналық электр станциясы және пайдалану барысының түсінігіЖұмыс ұстанымы: турбинның импульсы мен реакциясы;

қоюландыру; контрамарка мен будың қысым қарсылығы; газдың бірлік пен екілік білік турбинасы; газ турбинаның генерация және қызу; электр энергия және жылу өндеуін құрамдастыру

Схема және диаграмманың қасиеті: схемада жылу алмасу мен қазан көрсетілген; бу қыздырғыш; турбина; конденсатор; суды салқындату конденсатор схемасы; ыстық көз; су қоректілігі/экономайзерді жылыту; сорғымен қамтамасыз ету және конденсаторды шығарып алу; Ренкин циклінде температура-энтропия схемасы

Техникалық-тактика сипаттамасы: Карно циклінің тиімділігі, Нақты циклі және Ренкина; турбинаның изоэнтропикалық тиімділігі; шығатын күш; энтальпиялық– энтропиялық бу схемысы және кесте қасиетін қолдану

76

Бағалау критериялары және оқу қорытындысы Оқу қорытындысы


Деңгей үшін критерий бағалары «Қанағаттандырарлық»

Оқушы жасай алады:

ОН1 Термодинамикалық жүйенің сипаттамасын және параметірін түсінеді

1.1 политроптық барысын параметрін есептеу

1.2 термодинамикалық жүйені және оның қасиет жұмысын түсіндіру

1.3 мінсіз газбен және тұрақты шама тепе-теңдігінің өзара байланысын табу

ОН2 Іштен жанатын қозғалтқыштардың өндеуін бағалай алады

2.1 термодинамиканың екінші заңы бойынша жылулық қозғалтқыштарды жұмысқа қолдана алады

2.2 жылулық қозғалтқышты теориялық циклінде анықтау

2.3 ұшқын қозғалтқыштың ерекшеліктерін бағалау әсері

2.4 қысымнан тұтануы іштен жанатын қозғалтқыш және оталдыруы

2.5 Іштен жанатын қозғалтқыштардың әсерін көтеру амалын талқылау

ОН3 Порштық процессорлардың өндеуін бағалай алады

3.1 процессор схеманың циклін бағалау3.2 компрессордың сипаттамасын

пайдалануын анықтау3.3 термодинамиканың бірінші заңын

компрессорларға қолдану3.4 компрессордың кемшіліктерін және қауіпін

анықтау

ОН4 Газтурбиналық электр станциясы және буның пайдалану барысын түсінеді.

4.1 газ турбинасы және бумен пайдалану ұстанымын түсіндіру

4.2 бу электр станциясының схемаларымен циклдарымен жұмыс істеуін бейнелеу

4.3 бу күшінің сипаттамасын пайдалануын анықтау

77

Нұсқаулық

ҚатынасБұл модуль Модульге қатысы бар 1: 2 Модуль инженерлерге арналған сараптама әдістері, : Модуль мен

техникалық ғылым 41: Газ және сұйықтықтар механикасы

Негізгі талаптарКомпрессорды өндеу және іштен жанатын қозғалтқышты зерттеу

сұйықтарының әдісі жұмыс істеу үшін зертхана базасы жеткілікті болуы керек.

Кәсіби-техникалық мәнмәтін және жұмыс беруші қатысады Орталықпен өнеркәсіптің қарым-қатынастардың байланысы

зауытпен, компрессормен, қозғалтқышпен, өнеркәсіптік нысананың сәйкесті зертханаға кіруге көмек бере алады.

Жұмыс орнында тәжірибе алуға мүмкіндік бар болса, термодинамикалық жүйенің қасиеттерің тәжірибелік сабақтардан қамтамасыз ету керек.

Электр станцияға келіп шығуы 4 оқу қорытындының аяқтауына жағдай жасау мағынаны білдіреді.

78

Модуль 10: Менеджмент және сапа кепілдігі Кредит саны: 15

МақсатБұл модуль сапаның жүруін қолдану және ұстанымы туралы

Оқушының білімі мен түсінігінің дамуын көмектеседі

Модуль сипатыОсы модульде сапаны қамту (СҚ) негізіне жататын әдіс түсінігін

дамытады алады және Оқушылар сапаның менеджмент жүйесін зерттейді (СМЖ). Сонымен қатар бұл модуль оқушылардың сапаның тексеріс әдісін қолдануымен таныстырады (СТ).

(СМЖ) әдісі және менеджмент құрылымы негізгі сапаның менеджмент жүйесіне негізгі ұстанымы жатады.

Сапаны қамту әдістің негізінде оқушылар ішкі мен сыртқы тексеріс және қаржылық салдарын, сонымен қатар фактор жолының түсінігін дамыта алады. Қолдау барысының бағдарлама қапшығын қамту және қолайлы жағдайдың барысы, аяқтау кезінде осы модуль сапаның тексеріс әдістерін қолдануымен таныстырады.

Оқу қорытындысыОқушы осы модульдің табысты аяқталғаннан кейін:

1. Сапаның менеджмент жүйесі (СМЖ) қалай жұмыс істейтінін түсінеді2. Сапаны қамту (СҚ) әдістің негізіне жататын факторлар жолын біледі. 3. Сапаның тексеру (СТ) әдістерін қолдануы мүмкін.

Модульдың мазмұны 1. Сапаның менеджмент жүйесі (СМЖ) қалай жұмыс істейтінінің түсінігі

(СМЖ) ұстанымдары: үнемі мейлінше жетілдіру; компанияның жалпы сұранымы; сапа стратегиясы; өзгерістермен басқару; ішкі және сыртқы клиенттерге көңіл аудару, өнім / қызмет көрсету, адамдар және процесстер, мақсатқа қажетті болып келеді; үздік озаттық; уәж және оқу; Демингтің, Джуранның, Кросбидің, Исикаваның көмекшіл теорияларды қолдану

Менеджмент құрылымы: ұйымдық құрылымы және міндеттері; сапаны жоғарлату әдістері, топты жақсарту және топта жұмыс істеу, сапа үйірмесі / Кайдзен топтары; мәдениеттің ұйымдастырушылық теориясының жүруі, стратегиялар, миссиялар, бағалы және сұрақтар жолы; (СМЖ) - ндегі кедергілер, өзгертудің қорқуы/ жауапкершілік, сөндіруді баяулатпау, СМЖ-ң бағасы

СМЖ-ң әдістері: сайман-құралдардың пайдалануы, көрсеткіш ағымының диаграммасы, Паретоның талдауы, себепті-тергеу талдауы, критикалық тексеріс нүктелері және қауіп анализі, SPC-ң статистикалық басқару барысы, Бенчмаркинг; мидың әдістері шешуші шабуыл, тимбилдинг, бағалау, оқу және даму, ұстаздық; стандартқа сәйкес; рәсім

79

және басқару; факторлардың ұйымдастыруына әсер ету, осындай жетекшілер, араласу, тапсырманың және көрсеткіштер тиімділігі.

2. Сапаны қамту (СҚ) әдісі негізінде факторлардың жолын білу. Фактор жолдары: рәсімдер; сапаны басқару; параметрі, осындай мақсат

жарамдығы, клиенттердің қанағаттануы, рентабельдігі, стандарттарға сай болу; ұйымдастырушылық стандарттары және құжаттама; байланыс; қайтарымды байланыс; заң шығару қызметі

Тексеру мақсаты сапаның ішкіжәне сыртқы аудиті, осындай тексеріс жылдамдығының мүмкіндігі, орындау, статистикалық әдістер, жоспарлық техникалық жұмыс істеу, тексеріс жағдайы

Калькуляция: өндеудің сапасы; жұмсау орталығы; накладтық шығындарды орнату; тұрып қалудың бағасы және жұмыс істеу

3. Сапаның тексеріс (СТ) әдістерін қолдану.Сапаның тексеріс әдістері: қорлармен басқару, осындай әдістерді

нақты уақытымен (JIT), Канбан, қажеттіліктерді материал арқылы жоспарлау (MRP); мысалы статистикалық басқару барысы, жиілілікті орнату, ортақ шама, стандарттық ауытқу, тексеріс картасы, әрекеттер мен есеп айыру шегін ескерту; тұтынушы мен өндеушінің тәуекел мәселені қабылдау, тексерісті таңдау жоспары, қисық операциондық мінездемені түсіндіру және орнату

Технологиялық мүмкіншілік барысы: тексеріс шектермен және өзгеше шектермен қарым-қатынас байланысы; шектердің өзгеруі; нақтылық туралы көрсеткіш

Бағдарлама қапшығы:мысалы сапаның тексеріс аудитінің рәсімі, жабдықтаушының рейтингі, анализ салдары мен себептері, Парето анализі

Критерияның бағалары және модуль мазмұны

Оқу қорытындысы


Сынақтың баға белгілері

Оқушы білу керек:

ОН1 Сапаның менеджмент жүйесі (СМЖ) қалай жұмыс істейтінін түсінеді

1.1 нақты қолдану байланысының СМЖ ұстанымын түсіндіреді

1.2 сапаның тиімді ұйымдастыру менеджменттің құрылымын анықтау

1.3 СМЖ ұйымдастыру әдісіне талдау жасап қолдануы

ОН2 Сапаны қамту (СҚ) әдістің негізіне жататын факторлар жолын біледі.

2.1 Берілген барыс ішінде сапаның басқару жүйесін жүзеге асуы, керекті фактор жолын анықтау

2.2 басқару мақсатында осы ішкі және

80

сыртқы аудитті түсіндіру2.3 бағаға әсер ететін факторды

түсіндіруОН3 Сапаның тексеру (СТ) әдістерін

қолдануы мүмкін.3.1 сапаның бақылау әдістері туралы

баяндама3.2 сапаның бақылау әдістерін

қолданып, мүмкіншілік барысын анықтау

3.3 анализ жасау және жинақтау мәліметтер үшін бағдарлама қапшығын пайдалану.

Нұсқаулық

НегізіБұл модуль 7 Модульге қатынасы бар 7: Модульмен және бизнем

әдіспен басқару 3: Жобаландыру, Баға және жүзеге асыру.Жекелікте Модуль 4.29,сонымен бұл модуль инженерлік басқармасы жанында Ұлттық кәсіптік стандарттарының SEMTA 4 деңгейімен байланысты болуы мүмкін: Сапаның менеджмент жүйесін еңгізу, Әдістер мен салдар

Негізгі талаптарӘдістерді қолдануға орталық, құрылатын кезде қолданылатын үлгіні

немесе шынайы бейнелерді беру керек, өнім сапасы екі жақты бақылау және тексеру / қызмет көрсету және олармен байланысты процесс.

Кәсіби-техникалық мәнмәтін және жұмыс беруші қатысады Техникалық сапарлар, ттәжірибелер және жалға беретін жұмыстар

қосымша қорларға және мағынасын көтеріп кіруге рұқсат ету керек. Жағдайы бар жерде оқушыларға қатысу амалынан сапаның операциясын қарауға мүмкіншілік беру керек. Тең дәрежеде оқушыларға тәжірибе алуға жұмыс орнынан теорияны және іс-тәжірибені қосу керек.

81

Модуль 11: Инженерия мамандары үшін қолданбалы математикаКредит саны: 10

МақсатыБұл бөлімнің мақсаты инженерияда қолданатын математикалық

қағидаларға үйренетін оқушының білімін нығайту, бұл жоғары біліктіліктегі инженерлік іс мамандығында әрі қарай оқуды жалғастыруға мүмкіндік береді.

Модуль сипатыМатематика кез келген электрлік немесе механикалық техника үшін

маңызды аспап болып табылады. Осыны есепке ала отыра, бұл бөлім математиканың инженериядағы қолданысқа ерекше мән береді. Мысалы, Оқушылар синусоидтік толқындар циклінің үлкен жартысынан орташа квадраттық мәнін (RMS) алу үшін есептеудің интегралды әдісін қолдана алады. Оқудың бірінші нәтижелері оқушылардың тәуелділік кесте туралы білімдерін толықтырады және графикті шешуде қолданылатын әдісті ашады, мысалы, квадраттық теңдеу. Оқудың екінші нәтижелері тәжірибелік есептерді шешу үшін арифметикалық және геометриялық прогрессиялардың қолдануын қамтиды. Сонымен қатар, инженер-электриктер үшін қажетті аспап ретінде, кешенді сандардың тұжырымдамасын ұсынады.

Оқудың үшінші нәтижелері бойынша толқындар, тригонометриялық кестелерлердің және параметрлер қорытындысын қарастырылады. Бұл нәтижелердің екінші жартыға толқындар комбинациялары жеңілдететін математикалық тұрғысынан математикалық формулаларды қолдану қарастырылған.

Соңында, оқудың төртінші нәтижесінде, есептеуді үйрену әдістерін дамытуға және қолдануыға мүмкіндік туғызады.

Оқу нәтижелеріОқушы бұл бөлімді табысты аяқтағаннан кейін:

1. Қазіргі заманауи график әдістерін қолдана алады2. Алгебралық әдістер қолдана алады3. Тригонометриялық өрнектерді және тригонометриялық әдісті қолдану4. Есептеуді қолданану.

1. Қазіргі заманауи график әдістерін қолдана аладыҚазіргі заманауи график әдістері : график түрінде шешулер, мысалы бір уақыттағы теңдеулер екі белгісіз теңдеумен, квадрат теңдеумен, қиылысу үшін нақты түбірлерді табу сызықты және квадрат теңдеу, сызықты емес заңдар, сондай сияқты (y = ax2 b, y = a b/x), логарифмдерді қысқарту у = AXN түзу сызықтармен, текше теңдеулер сияқты 2x3 - 7x2 + 3x + 8 = 0 жазылған форма, есептеуіш және сызылған кестелпер мысалға сызып келтіруші,ақпараттандырылған

82

2. Алгебралық әдістерді қолдана білу Арифметикалық прогрессия (АП): бірінші қосылғыш (а),ортақ

белгісіздік (d), n-дік сан, мысалы a + (n-1)d; арифметикалық прогрессия, мысалы n мүшенің қосындысы Sn=n/2{2a+(n-1)d}

Геометриялық прогрессия (ГП): бірінші қосылғыш (а),ортақ коэффициент (r), n-дік мүше, мысалы, a rn-1; геометриялық прогрессия, мысалы, n мүшенің қосындысы , Sn=a(rn-1)/(r-1), шексіздікке дейін жеткізе келе S∞=a/(1-r); практикалық есептерді шешу, мысалы күрделі пайыздар, бұрғылау машинасының жылдамдықтар диапазоны

Кешенді сандар: қосу, алу, декарттық пішінде кешенді сандарды көбейту, модульдер және пікірталастар, кешенді сандардың полярлы пішіні, полярлы пішіннен декарттыққа ауыстыру, есептеуішті қолдану

Статистикалық тәсілдер: орташа тенденцияның шамасын бақылау, топтанған және топталмаған берілгендердің стандартты, орташа ауытқуын анықтау, дисперсия

3. Тригонометриялық өрнектерді және тригонометриялық әдісті қолдануТригонометриялық кестелер : амплитуда, мерзім және жиілік, эскиз

кестесінің функциясы sin x, 2 sin x, V sin x, sin 2x, sin V x шамамен х бастап 0 дейін 360°; фазалық бұрышы,фазалық айырымы ; бірдей жиіліктегі екі толқынды біріктіру

Тригонометриялық формула және теңдеулер : синустан және косинустан функциялармен қосулар бұрышы мысалы sin (A ± B) ; кеңейту R sin (wt a) түрінде coswt b sin wt және керісінше

4. Есептеуді қолдану.Саралау: үйреншікті туындыны қарастыру, дифференциалдық

соммалар, функциядан функцияға,дифференциалды туынды, дифференциалды коэффициенттер, екінші туынды, бұрылатын нүкте (максимум және минимум) мысалы, тік төртбұрышты қораптардың көлемі

Үйреншікті интегралдарды қарастыру, белгісіз интегралдар, нақтылы интегралдар, мысалы, қисықтың астынғы ауданы, мәндік және RMS шамалары; сандық әдістер мысалы трапеция тәрізді, ордината ортасы және Симпсон ережелері

Бағалау критерияларыБаға критериялары

Нәтижесінде көрсеткіш баллын алу үшін, Оқушы жасай алады:

Нәтижесінде жақсы балл алу үшін Оқушы көрсеткіш баллдан басқа көрсетуге тиісті:

Нәтижесінде жоғарғы балл алу үшін көрсетуге тиісті, көрсеткіш баллдын сәйкестігінен басқа, оқушы жасай алады :

Сызықты теңдеулерді шешу үшін график

Сызыққа y = axn заңға кішірейтуге

Бірдей жиіліктен екі толқындан

83

түрінде әдіс P1 қолдану керек

логарифмдердің заңдары M1 қолдану керек, логарифмдік қағазды содан соң қолданып, кестелерді енгізу және тұрақтылар мәнін n және a алу керек

комбинациядан бір толқындар нәтиженің анықтаулары D график әдісімен содан соң нәтижесінде тригонометриялық формулаларды тексеру керек

P2 практикалық инженерия есептерін, сонымен қоса арифметикалық прогрессияларды шешуЖаттығу инженерную есепті шешу

M2 кешенді сандармен кері паралель сызықтармен декарттық және полярлық формаларда қолданады

D2 Кешен нәтижелерін талдау үшін сандық интегралдау және интегралды есептеуде қолдану керек

P3 практикалық инженерлік есепті және геометриялық прогрессияларды қоса шешеді

M3 дифференциалды есептерде Максимум/минимум инженерлік есептер табылғанда қолдану керек

P4 Әр түрлі әдістер полярлық және тік төртбұрышты формаларға, демонстрация үшін кешенді сандардың көбейту және бөлу кезінде қолдану керекP5 Орташа мән, үйреншікті ауытқу және дисперсия есептеу үшін топталмау барысында қолданадыP6 Орташа мән, үйреншікті ауытқу және дисперсия үшін топталған жағдайда қолданадыP7 тригонометриялық

84

функциялар кестелерінің синусында сызу керек және шарттарда түсіндіруде оны қолдану керек және амплитуданы бейнелеуде, периодтық уақытқа және жиілікті жағдайда қолдану керекP8 Күрделі бұрыштың екі формуласы және олардың қатынасын түсіндіру кезінде қолдану керекP9 Үш әр түрлі функция үшін дифференциалды коэффициент іздеуде, функциялардан және шығармадан және дербес функция форманы көрсету керекP10 Нақтылы сабақтас екі қарапайым инженерлік есептеуде шешім үшін интегралды есептеуде және белгісіз интегралмен жұмыс жасағанда қолдану керек

Нұсқаулық

Қатынас Бұл бөлім BTEC Инженерлік сектордың бөлігі. Бұл бөлім келесі

инженерлік бөліммен қатынас алып жатыр

1 деңгей 2 деңгей 3 деңгейМатематика Инженерлік мамандар үшін

Математика Инженерлік мамандар

85

үшінЭлектрлік және Электрондық ұстанымМеханикалық ұстаным және қолданыс

Негізгі талаптарОқушы электрондық ғылыми калькулятор қолдану керек және

программалық пакеттерге рұқсат алу керек және инженерлік тұжырымдаманы және қағидаларды және олардың қолдануын білу керек.

Жұмыс берушіні және кәсіби - техникалық контекстге қатысуыБұл бөлім нақты инженерлік қолданулармен контекст көрсеткті көрсеткен болатын, орталықтарға жергілікті өнеркәсіптермен бар байланысуларды қолдануды ұсынып жатыр, бөлімнің практикалық негіздері.

Ұйымдардың толық қатары, жұмыс беруші орталықтарға қабілетті көмектесіп бұл бөлімді жабдықтауда, мысалы:

Жұмыс тәжірибесі/Жұмыс орнында оқуы Орталық білім беру және өндірістік www.stemnet.org.uk

(Уориксктық университет)- www.warwick.ac.uk/wie/cei Оқу және жұмыс дағдылары www . vocationallearning . org . uk Ғылым, технологиялар, инженерия және математикалық желінің

өкілдер сызбасы www.stemnet.org.uk Ұлттық білім беру және Бизнес серіктестік желісі www . nebpn . org Жергілікті, аумақтық іскерлік байланыстар www . businesslink . gov . uk Басшылықтың тәжірибелік оқыту - www . aimhighersw . ac . uk / wbl . htm

86

http://www.aimhighersw.ac.uk/wbl.htm

http://www.businesslink.gov.uk/

http://www.nebpn.org/

http://www.vocationallearning.org.uk/

12 бөлім: Cұйықтар және газ механикасыКредит саны: 15

МақсатОсы бөлімнің мақсаты – техникалық қолданыста газдар мен

сұйықтықтардың қылқын болжау үшін қолданылатын, оқушының сұйықтар және газдар механикасы және техникасы қағидалары туралы білімін кеңейту. Жүрiс тұрыстарды болжау үшін қолданатын техникалар және газды техникалық қолданулар.

Модуль сипатыБөлім батырылған бетте және қысымның орталығы ұғымынан

статикалық сұйықтық немесе газбен өңделетін күштерді қарастырудан басталады. Ол сонымен қатар гидравликалық қысымдарды тасымалдауын қосатын, гидравликалық құрылымдардың мен жүйелердің қатарын қарастырады. Содан кейін оқушылар сұйықтардың тұтқырлығын, Ньютон және Ньютондық емес сұйықтардың мінездемелерін және оның өлшемдерін талқылайды.

Бұдан әрі бөлім сұйықтар мен газдардың қозғалыстары феноменін үйретеді. Ол құбырлардағы күшін жоғалту үрдісін шамамен есептеуді, өткізілімді және нашар өткізілімді денелердің айналасындағы тұтқыр кедергісі және Рейнолдс саны туралы ұғымды қамтиды. Ол сонымен қатар оқушыларды өлшемділік талдауының қолданылуы мен техникаларымен таныстырады. Аяғында, оқушылар гидравликалық машиналардың операциялық мінездемелерін, әсіресе гидротурбиналар мен құбырлардың жұмыстарының ерекшеліктері мен қағидаларын талқылайды.

Оқу нәтижелері Оқушы бөлімді сәтті аяқтаған кезінде келесілерді орындай алады:1. Статикалық сұйықтар мен газдар жүйелердің параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтайды; 2. Сұйықтар мен газдардағы тұтқырлық эффектісін түсінеді;3. Нақты сұйықтар мен газдардың қозғалыс параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтайды;4. Гидравликалық машиналардың жұмыс қағидаларын түсінеді.

Модуль мазмұны 1. Статикалық сұйықтар мен газдар жүйелердің параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтау

Батырылған беткі қабаты: тік төртбұрышты және дөңгелек беттер, мысалы, түпкі су шығарылым цистерналары, затворлар тірейтін қабырғалар, қабырғалар, клапанның қарау қақпақтары, фландықтары подпорные стенки, стены цистерны, затворы донного водовыпуска, смотровые крышки, фланцы клапана

87

Қысым орталығы: Жүктелген тік төртбұрышты және дөңгелек беттер үшін тасымалдауда инерциялардың сәтті өзгеріс туралы теоремалардың қолданысы

Құрылымы: гидравликалық пресс; гидравликалық домкрат; гидроаккумуляторы; тежегіш жүйелер; шығуды анықтау үшін нақтылы шығыс мәліметтері

2. Сұйықтар мен газдардағы тұтқырлық эффектісін түсінуТұтқырлық : қатысты кернеу; жылжудың жылдамдығы; динамикалық

тұтқырлық ; кинематиялық тұтқырлықТұтқырлықтар өлшем: құрылымдардың жұмыстар және шектеулері

қағидалары, измеряющих тұтқырлық, мысалы, саңылаумен беретін саласы, капилляр тұрбасы, айналдырушы вискозиметрлері және вискозиметрлеріНақты сұйықтар және газдар: Ньютонның сұйықтар және газдар; Ньютондық емес сұйықтар және газдар, қоса пластикалық, Бингамов майысқақ, Кассонов майысқақ және дилатанттық сұйықтар және газдар.

3. Нақты сұйықтар мен газдардың қозғалыс параметрлері мен мінез-құлықтық мінездемелерін анықтау

Күштің жоғалтулары: Дарси формуласы бойынша тұрбаларда күштің жоғалтулары; Муди диаграмма; тұрбаның диаметрінің қатты кеңейтудің және кішірейтудің аржағынан күштің жоғалтуы; тұрбаларға кіруде күштің жоғалтуы; клапандарда күштің жоғалтуы; ауырлық күштің аржағынан резервуарлармен арасында; гидравликалық көлбеу; сифондар; ауыр қаққы тұрбалар

Рейнолдс саны: байлағыш кедергілер инерция күші және күш; ламинарлық және турбулент ағымы; Жылдамдық кризистік мәндері

Байлағыш кедергі: динамикалық қысым; кедергі формалары; кедергілердегі үйкелістер; Талдау кедергілер коэффициенті: теңдеулердің ақиқатын тексеруі, тереңдікте қысым үшін теңдеу сияқты; жүктеме сорғалауларға беттерге және әсерге жүктелген; тұрбаларда Дарси формуласы және кризистік жылдамдық үшін ықтимал теңдеулердің формалар болжауы

Ағымдар әсері: ағым қуат ; қозғалатын жазық құбылғышқа номиналды тарту; қозғалатын жарты шар қалпаққа жүктеме; қозғалатын имек жауырындарға жүктеме анықтау үшін жылдамдықтар диаграммалары; сұйықтың және үйкелістің газды жоғалтуы; жүйелер тиімділігі

Турбиналардың жұмыс қағидалары: таралған турбомашиналардың жүйелік жұмыстары, қағиданың қолдануы және типті өнімділігі, құмыра тәрізді турбина, радиал-білікті турбинаны қоса (Френсис турбинасы) және бұрылатын-қалақты турбинаны

Сорғылардың жұмыс қағидалары: жұмыстар және қолданулар қағидалары қайтарымды - ілгерлемелі және центрифугальды сорғандар; күштің жоғалтулары; қуат тартулар; қуат тапсырған; жүйелер тиімділігі

88

Үйрену нәтижелері және баға критерияларыҮйренулер нәтижелері

Бұл бөлімді оқушы табысты аяқтауда жасай алады:

Деңгей үшін критерий бағалары «Қанағаттандырарлық»


ОН1 Статикалық сұйықтық жүйелердің жүріс-тұрыс мінездемелері және газ параметрлерін анықтап білу керек

1.1 Жүктелген бетте гидростатикалық қысымды және жүктемені анықтау керек

1.2 Жүктелген бетте қысымдар орталығын анықтау керек

1.3 Күшті тапсыру үшін, сұйықтық/газ қолданған құрылымдардың параметрлерін анықтау керек

ОН2 Тұтқырлықтар әсерлерін түсіну сұйықтық/газ

2.1 Сұйықтық/газ тұтқырлықтар мінездемелері және параметрлерін ұғындыру

2.2 Тұтқырлықтар өлшемдері техникаларын суреттеу керек

2.3 Ньютонның жылжу күшінің әсерлерін суреттеу және Ньютондық емес сұйықтық/газ

OН3 Қозғалыстар мінездемелерін және параметрлерін нақты сұйықтық/газды білу керек

3.1 Құбырда ағынды күштің жоғалтуларын табу керек

3.2 Рейнолдс ағын жүйесі үшін сан табу керек және оны мәнді бағалау

3.3 кедергі байлағышты анықтау ағылатын және кілегейлен ағылатын денелер

3.4 Сұйықтықты немесе газды ағынға өлшемді талдап қолдану керек

ОН4 Гидравликалық машиналардың жұмыс қағидаларын түсіну

4.1 Сұйықтар сорғалаулары әсері бағалау керек немесе қозғалатын жауырынға газа

4.2 Турбиналардың және су сорғылардың жұмыстарының қағидаларын айқындап, ұғындыру керек.

Нұсқаулық

Қатынас Бұл бөлімде 2 Бөлім қатынас алып жатыр: Техникалық Ғылым және 61

Бөлім : Инженерлық Термодинамика. Негізгі талаптарОқушыға кешенді лабороториялық рұқсатнама қажет болады, сәйкес келетін тұтқырлық, Рейнолдс сандық зерттеуі және кілегейлі ағылатын және нашар ағылатын денелерге тарту күшінің өлшемдері.

Жұмыс берушінің және кәсіби - техникалық контекстке қатысуы

89

Қажетті өнеркәсіппен байланыс, өнеркәсіптік кешендерге және лайықты кәсіпорынға рұқсат беріп орталықтарға көмектесе алады. Кәсіби қызметтердің тәжірибесі, практикалық мысалдарда сұйықтық және газ жүйесін қолданады. Техникалық су, сорғы станциясын өңдеу бойынша кәсіпорындар немесе су электр жинайтын қоюлар бөлімді меңгеруге көмектеседі.

90

Модуль 13: Программаланатын логикалық бақылаушылар

Кредит саны: 15

МақсатБұл бөлімнің мақсаты программаланатын логикалық

бақылаушылардың тұжырымдамаларын зерттеу және олардың инженерия саласында қолданылуын зерттеу болып табылады.

Модуль сипатыОсы бөлім программаланатын логикалық бақылаушылар жүйесінің

ішкі құрылымы мен конструкциясының жедел мінездемелері және конструкцияда шоғырланған. Программалаудың әдістері мен сигналдарын колдануын қарастырады. Бұл бөлім сонымен қатар Оқушыларға программаланатын логикалық бақылаушы құрылғысы үшін бағдарламаларды жасауға және көрсетуге мүмкіндік береді (мысалы, инженерлік қосымша, сақтау, бағалау және алған амалдарға бағдарламалар өндіру).

Оқыту нәтижелері Бұл бөлімді табысты аяқтаудан кейін оқушы:

1. Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелер конструкциялары мен жедел мінездемелерін түсінеді.2. Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелердің ақпараттық және коммуникациялық әдістерін түсінеді.3. Программаланатын логикалық бақылаушылылар әдістерін қолдана алады.4. Программалық басқарулардың балама қолданысын түсінеді.

Модуль мазмұны1. Программаланатын логикалық бақылаушылылар (ПЛБ) жүйелер конструкциялары мен жедел мінездемелерін түсіну

Конструктивтік мінездемелер: біртұтас; модулдік; тұрақтыЕнгізудің және шығарудың құрылымдары: механикалық ауыстырып

қосқыштар; механикалық емес сандық көз; түрлендіргіштер; релеБайланыс сызықтары: бұралмалы жұп; коаксиалды; талшықты -

оптикалық; торлық;Ішкі құрылым: орталық процессор (ОП); арифметикалық-логикалық

құрылғы (АЛҚ); мәліметтерді сақтау құрылғылары; жад; оптоизоляторлар; енгізудің және шығару бөлімдері; байрақтар; орын ауыстыру; регистрлерҚолдану кезіндегі мінездеме: сканнерлеу; логикалық операцияларды оряндау; тұрақты жаңарту; көшірмесін алуда енгізу/шығару

2. Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелердің ақпараттық және коммуникациялық әдістерін түсіну.

Логические функции: пишущие программы используемые логические функции реле, релейной логики(AND;OR; EXCLUSIVEOR;

91

NAND;NOR)Сигнал түрлері: аналог (0-10 vdc 4-20mA); сандық Рұқсат және

сандық қатынас: 9-bit;10-bit ;12-bitЕсептеулер жүйелер: ондық; екілік; сегіздік; он алтылық; екілік –

ондық (BCD)Коммуникациялар стандарттардың бағалау: байланыста

қолданылатын сигналдардағы типтік хаттамаларды салыстыру Желілер әдістерді және стандарттарды бағалау: басқаратыннан

басқарылатынға; пирингтік; ISO; IEE; MAPЛогикалық функциялар: реле логикалық функциялар қолданатын

жазушы бағдарламалар, релелік логика (AND; OR; EXCLUSIVEOR; NAND; NOR)

3. Программаланатын логикалық бақылаушылылар әдістерін қолдану.Жазушы бағдарламалар: сатылық логикалық кестелерді қолдануы;

тұжырымдар парақ; Булев алгебрасы; функционалдық кестелер; программалаудың графикалық тілдері; программалаушы логикалық бақылаушыларды өндеу.

Шифрлары ашылған функциялар: кем; есе; екілік BCD; кері байланыспен пропорционалды бақылау;

Байланысты әдістер: байланысулар; катушкалар; таймерлер; есептеуіштер; құралдардың орнын басуы; флип-флоп; алмастырушы регистрлер; секвенсор

4. Программалық басқарулардың балама қолданысын түсінуПЛБ және басқа программаланатын құрылғылар: спецификация және

ПЛБ қолданылуы және басқа программаланатын құрылғылар; кірістірілген бақылаушылар

ПЛБ симуляторлар: салыстыру және функционалдық операциялар; артықшылықтар және кемшіліктер

Оқыту нәтижелері және баға критерияларыОқу нәтижелері

Бұл курс табысты бітіру үшін оқушы білуге тиісті

Емтихан тапсыруда баға критериялары


ОН1 Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелер конструкциялары мен жедел мінездемелерін түсінеді

1.1 программаланатын логикалық құрылғылардың конструктивтік мінездемелерін бағалау

1.2 енгізу мен шығару құрылғыларының түрлеріне мінездеме беру

1.3 программаланатын логикалық

92

бақылаушылар жүйелерінде қолданатын байланыс сызықтарының түрлерін бағалау

1.4 программалаушы логикалық құрылғылардың ОП қолданушылық мінездемесі мен ішкі құрылымын сипаттау

ОН2 Программаланатын логикалық бақылаушылылар жүйелердің ақпараттық және коммуникациялық әдістерін түсінеді

2.1 программаланатын логикалық бақылаушыларда қолданылатын сигналдардың әртүрлі қалыптарын бағалау

2.2 аналогтік енгізу мен шығарудың және сөз ұзындығының арасындағы қатынасты және шешімді сипаттау

2.3 әртүрлі нөмірлік жүйелерді қолданатын экспресс нөмірлер

2.4 байланыс сигналдарында қолданылатын типтілік хаттамаларды сипаттау және желілерді бағалау әдістері мен желілер стандарттары

ОН3 Программаланатын логикалық бақылаушылылар әдістерін қолдана алады

3.1 программаланатын логикалық бақылаушылардың бағдарламасын әзірлеумен байланысты әдістерді анықтау

2.3 реле логикалық функцияларын, релейлік логиканы қолданатын бағдарламаларды жазу

3.3 программаланатын логикалық бақылаушылар кеңейтілген функциялар типін және саласын бағалау

3.4 програмдық қамтамасыз ету және аппараттық өңдеу және тестілеу әдістерін растау және қолдану

ОН4 Программалық басқарулардың балама қолданысын түсінеді

4.1 ПЛБ бағалау және программаланатын құрылғылар және кірістірілген бақылаушылар сияқты программалаушы құрылғыларды бағалау

4.2 ПЛБ тренажерлерінің жұмысын, функционалдылығын, артықшылықтары мен

93

шектеулерін салыстыруНұсқаулық

ҚатынасБұл бөлім 46 Бөліммен сабақтас болуы мүмкін: Зауыт және

технологиялық процесстермен басқару, 49 Бөліммен: Зауытпен компъютер жүйесі арқылы басқару, 58 Бөліммен Микропроцессордың жүйесі және 71 Бөліммен: Комбинациялық және бірізділік логикалық кестелер.

Негізгі талаптарОсы бөлімге қызмет етуші орталықтар программаайтын логикалық

кестесі және аспаптық бағдарламалық қамсыздандыруы бар өндірістік-стандарттық басқару блогіне рұқсат не онымен жабдықталған болуы қажет.

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіби - техникалық контекст.Программаланатын Логикалық Бақылаушының (ПЛБ) құрылғыларына

бару оқу қызметі үшін мағыналы болады

94

Модуль 14: Жеке және кәсіптік дамуКредит саны: 15

Мақсаты Берілген модуль білім алушыларды тиімді және өзіне сенімді,

тұрақты қызметкерлер болуларына үгіттейді. Осылайша білім алушылар жұмыс мақсаттарымен және жеке жетістіктері үшін жеке және кәсіптік машықтарын басқаруда өздеріне деген сенімділіктері арта түседі.

Модуль сипатыБерілген модуль білім алушыларға жекелеген мақсаттары мен

алдағы карьералық өсу жолдарын жоспарлай алуға, өздеріндегі жеке және маманданған машықтарын дамытуға негізделген. Сонымен қатар, жұмысқа және алдағы карьералық өсуге өздігінен даярлану, өз тиімділктерін көтеру әдістері қатарын пайдалану және басқару білім алушылардың даму қабілеттілігін ұйымдастыру. Білім алушылар өз білімдерні тереңдете алады, ұжымдық жұмыстарға тартылады, нақты жағдайларды зерттеу барысында тапсырмаларды шешуде, тәжірибе және ойындар ролінде бұрынғысынан гөрі жауаптырақ болуға бағыттайды.

Оқыту нәтижелеріБерілген модулді сәтті аяқтап шыққан кезде, білім алушы:

1. Өзіндік зерттеудің тұрақты дамуын түсінеді2. Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жауапкершілкті міндеттей алады3. Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жоспарларды тұрақты қарастырып және өмірлік ұстанымда қолдана алады4. Кәсіптік дағдыда және жеке қарым-қатынаста жинаған дағдыларын көрсете алады.

Модуль мазмұны 1. Өзіндік зерттеудің тұрақты дамуын түсінеді

Өзіндік меңгеру: оқу процесіндегі өзіндік-мотивация; анық мақаттар көрінісі, мысалы, мақсаттар және талаптар, мақсатқа жетудегі өзіндік ұстанымдар, жетімтіктер уақыт, өзіндік талдау.

Зерттеу стилі: жеке преференцилар; активист; прагматик; теоретик; аналитик мысалы рефлексивті теория модернизациясы; Колба оқыту тізбегі

Амалдар: зерттеу арқылы меңгеру; басқалардан білу, мысалы, тәлімгерлік/жатықтырушылық, семинарлар, конференциялар, тәжірибе, сұхбат, ғаламторды пайдалану, әлеуметтік желілер, ақпараттық тақталар, тематикалық конференциялар.

Тиімді меңгерулер: өзін талдау дағдылары; эоспарлау, ұйым және баға.

95

Тұрақты зертеулер: тұрақты зерттеулер; кәсіптік өсу жалғастығы; өндіріспен жоғарғы оқудың байланысы, алдағы білім, өткен білімді мойындау, тәжірибе, жинақтар мен неие аударымдары.

Оқу бағасы, үлгерім: өзіндік меңгерудегі спектр кеңдігінің қабілеті; жоғарғы машық деңгейін бекіту; басқалармен әрекеттестігі; оқу жетістіктері мен сәтсіздіктері.

2. Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жауапкершілкті міндеттей аладыӨзін-өзі бағалау: дағдыларды тексеру (өзін-өзі бағалау құралдарының

корректілігі, өзі туралы түсініктердің қаыптасулары); баға, жеке және аралық дағдылар; көшбасшылық дағдылары

Даму жоспары: ағымдық қызмет; болашақтағы қажеттіліктер; карьералық өсімдегі мүмкіндіктер және қауіптер; мақсаттар мен талпыныстар; жетістіктер уақыты құрылымы; мерзімдерді қайта қарастыру; бағдарламаны меңгеру; әрект жоспары; жеке даму жоспары.

Портфолио құру: өз портфолиоңды құру және қолдау. Жазбалар : жазбалар кіріспесі, өмірлік сипаттамаларды қосу.

3. Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жоспарларды тұрақты қарастырып және өмірлік ұстанымда қолдана алады

Зертеудегі стил мен стратегия: стиль типтері; өз күшім туралы таныстыру; өз стиліңнің әрекеттілігі және басқалармен байланысы

Басқалардан білу: формалді меңгеру мен тәжірибе; бақылау; тәлімгерлік; қадағалау; консультации; формалді емес жүйелер желісі; команда мүшелері; басқа да мамандар

Ілгерлеушілік бағасы: мақсаттар мен ілгерлеушіліктің машықтары; тапсырма құру; әрекетке жауап; мақсаттар мен тапсырмалар құрылымы; әлді және әлсіз орындарды анықтау және құру определение и фиксирование сильных и слабых мест; өзгерістер бағасы; қызмет циклы (мониторинг, талдау және жоспарлау)

4. Кәсіптік дағдыда және жеке қарым-қатынаста жинаған дағдыларын көрсете алады

Кең қолданыстағы дағдылар: жеке тиімділктер (барлық деңгейде тиімді байланыс құра білу қабілеті, инициативтік, өзіндік тәртіп, сенімділік, тапсырмаларды шешу)

Вербалді және вербалді емес байланыс : тыңдай білу, бөтентойды сыйлай білу; келіссөздер; деректерді ұсыну дағдылары; табандылық; ақпараттық-коммуникациалық технологияларды (АКТ) пайдалану беру форматы: түрлі қолданыстағы машықтарды пайдалана білу

Басқалармен жұмыс: ұжымдық жұмыс; икемділікадаптация; әлеуметтік дағдылар

96

Оқыту нәтижелері және бағалау критерилері


Берілген модулді сәтті аяқтап шыққан кезде, білім алушы:

Модулді аяқтауға арналған баға критериі

Білім алушы атқара алады:

ОН1 Өзіндік зерттеудің тұрақты дамуын түсінеді

Өзіндік оқу амалдарын анықтау Контекстегі жеке және кәсіптік дамудағы

тұрақты меңгер у амалдарын ұсыну Ұйым және адам үшін тұрақты меңгеру

ерекшеліктерін анықтауОН2 Өзінің жеке және

кәсіптік дамуында жауапкершілкті міндеттей алады

Контексте берілген стандарттар мен ұйым қажеттіліктері өз жұмысындағы машықтар мен компентенцияларды анықтайды

Даму барысындағы өз қажеттіліктеріңізді анықтау

Ағымдық және болашақ қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін даму мүмкіндігін анықтау

Белгілі бір қажеттілктерге құрылған жеке және кәсіптік даму жоспарын әзірлеу

ОН3 Өзінің жеке және кәсіптік дамуында жоспарларды тұрақты қарастырып және өмірлік ұстанымда қолдана алады

Даму жоспарын жүзеге асырудағы қажетті іс-шаралар мен процесстерді талқылау

Даму бойынша жоспарланған іс-шараларды қабылдау және белгілеу

Даму жоспарында құрылған, мақсаттарды өзіндік контексттерде оқудағы критикалық талдауларды өткізу

Бағамдар мен бағлауларға сәйкес даму жоспарын жаңарту

ОН4 Кәсіптік дағдыда және жеке қарым-қатынаста жинаған дағдыларын көрсете алады.

Жұмыс тапсырмаларының шешімін жоспарлау Түрлі стилдерде және түрлі деңгейде қарым-

қатынас құру Уақытты басқару стратегиясындағы

тиімділіктерді қолдау және бағалау

Нұсқаулық

97

Қатынас Берілген модуль төмендегі модулге қатысты:

• 15 Модуль: Еңбекпен қамту машығыБерілген модуль келесі NVQ басқару модулімен қатысты:

• A2: Өзіңнің жеке ресурстарың мен кәсіптік дамуды басқару • A3: Өзіңнің жеке желіңді дамыту • D2: Әріптестермен және ықпалды жақтастармен қызметтесттік өнімділігін дамыту • D9: Ұжымды құру және оны басқару• D12: Жиналыстарға қатынасу• E11: Білім және ақпараттарды алмасу.

Негізгі талаптарОсы модулде сипатталған іс-шаралар негізгі академиялық қызметі

бағытына және негізгі оқу бағдарламасына кіріктірілуі мүмкін. Білім алушылар берілген нәтижелердің басқа да зерттелген модулдер нәтижесі қатынасының шартымен және жиналыстарды тұрақты өткізу шартын орындауда, нақты бір пайда көреді.

Жеке портфолио немесе үлгерім табелі қатысушының жазбалары мен жалпы ақпараттарын өзіне қосуы қажет, соның ішінде оның жоспарлары, өзіндік мақсаттарға жету үшін қойылған даму мониторингі де қатысты. Формат электронды, қағаз немесе кез келген басқадай болуы мүмкін. Контекстегі ұзақ мерзімдік даму жазба жетістіктері мен зерттеулерді кеңейту үшін, бұл базаның құрылу деңгейін шарттау Оқытушылар оқу әдебиеттерінің жаңартылып отыратындықтарынан, заманауи басылымдарды пайдалану қажеттілігін қаперінде ұстау керек. Берілген модуль аса тәжірибелік болып табылады, және қолданылатын әдебиеттер анықтамалық сипаттамамен болуы керек.

Жұмыс берушілердің қатынасуы және кәсіптік-техникалық контекст

Жұмыс берушілер оқытушыларға көмек көрсете алады,мысалы, оқу бағдарламаларын жоспарлауға немесе дәрістер бере отырып, сабақтарға қатынасу. Көріністерді қалыптастыру бойынша іс-шараларды әзірлеу де көмек түрі болып табылады.

Модуль ұсынымы жұмысберушілердің ықпалын күшейтеді, мысалы, жергілікті туристтік агенттіктер және туристтік сала. Машина жасау саласындағы компаниялармен орнатқан байланыс басқа модулдерді меңгеруге ат салысады, сонымен қатар жұмысқа орналасу орындарын ұсынады.

Модуль 15: Өнеркәсіптік роботтардың өндірістік технологиялары.

98

Кредит саны: 15

МақсатОсы бөлім роботтар туралы түсінігін жетілдіреді және өнеркәсібінде

қажетті әртүрлі облыстарында қолдануы үшін программалау үшін дағдылар жетілдіреді

Модуль сипатыӨнеркәсіптік роботтар қолданыста кең диапазон алып жатыр, әсіресе

өндірістің және инженерлік секторларда. Олар бірге сабақтас сияқты, осы бөлім өнеркәсіптік роботта және түсінуде негізгі компоненттерін айқындауда оқушыларды жетілдіреді және жүйелік қателерін бақылаумен және көз басқарулар, басқару — тетік біртұтас жүйе сияқты жұмыс істеп жатыр. Оқушылардың дағдыларын жетілдіру және қолдануға болады, әр түрлі өнеркәсіптік мақсаттарда роботтар программалау үшін қажетті (мысалы дәнекерлеу, құрастыру, механикалық өңдеу және т . б.) программалаулар әр түрлі түсінікті әдістер және құралдарды үйрену. Шешімінде, бөлім өнеркәсіптік роботтарды таңдауда, қоюда және пайдаланымда қажетті есепке алу керек ,тиімді және қауіпсіз роботтандырған модул және факторлардың жасауын қосады. Сонымен бірге өзі робототехникамен танысуда пайда бола алатын экономикалық жағдаят және этикалық мәселелер қосылып жатыр.

Оқу нәтижелері Осы бөлімді аяқтағаннан кейін оқушы:

1. Өндірістік роботтардың негізгі компоненттерін анықтай алады2. Өндірістік роботтарды программалай алады3. Роботтық модульдерді жасай және оның қолданылуын жоспарлай алады

Модуль мазмұны1. Өндірістік роботтардың негізгі компоненттерін анықтау

Басқарулар тетіктің компоненттері: еріксіз келтірудің электр және гидравликалық жүйесі, мысалы толқындық, циклоида, білік, шток, бұрандалы, лента сияқты, шынжырлы; жүріс және заң орнатушы құрылымдар датчиктер, мысалы абсолютті және инкрементальды кодтық датчик, айнымалы резистор, түрлендіргіштер, тахогенератор, шектеуші.

Басқару элементтері: интерфейстің орталық процессоры, жүйелік жады және қолданбалы жады, модул, блок қоректенулер.

Парасат: әсерден жуықтаумен, алыстықпен сабақтас, позициямен, күшпен, температуралар датчиктермен, дыбыстық сигналмен және газбен. Қателердің көздері немесе бас-сирақтардың жұмыста: қоршаған орталар, мысалы шылым тарту, жарқты ластау доғалары, кір, сұйықтар, жылулық; жылжу; тозу, бұзылу , ашықтық, сезгіштік, дәлдік, дизайн.

2. Өндірістік роботтарды программалау

99

Программалаулар әдістер: программалаулар, қол енгізу есептер осы, программалауға үйрену, анық программалау, нысананы көздейтін программалау.

Қамтамасыз ету: нөлдік нүктелердің шартты программалық айналымы, жылжуы, ТСР хаттаманың жағдайлар, сынықтар, шеттегі байланыстар, тұрақты айналымдар, макростар, жылжуы ауысым.Өнеркәсіптік мақсаттар: машиналар мысалы дәнекерлеу, құрастыру, өңдеу, жабысып қалу, шалағай өңдеу, жүк тиеу.

Бағдарламалар күйге келтіру және орындау: программалық кіру, іске қосу бітеулер, тексеру бағдарламалар, дәл күйге келтіру, автоматты тәртіп.

3. Роботтық модульдерді жасай және оның қолданылуын жоспарлауЖобаның параметрлері: компоненттің қателердің, ерекшеліктің

орналастырылу, айналым, бақылау, ашықтық, табылуы, ықтимал қауіптердің роботтың және шеттегі, будущее дамыту, талдау қорғауы, мысалы: роботтың адамы, дизайны, роботтың пайдаланымы, жүйемен бұзықтан аппаратурамен жұмыс орындар, бұзықтар ұйым датчиктен шеттегі құрылымдардан, ақаулықтан жүйелерден, программалық бас-сирақтан, ақаулықтардан ақаулықпен басқарулар, жұмыс, енудің артында кузетші, қоршаулар, бақылау, тетіктердің жұмыстар, шектеуі қауіпсіз жүйе.

Таңдаудың белгілері: жұмыс уақыттың қозғалыстар, диапазон, айналым дәлдік, қайталанғыштық, жылдамдық, техникалық қызмет көрсетулер, бақылау және көшірме, құн, жад, жарамдылық пайдаға асулар, сенімділік, талап жүк көтеретін, мерзім үшін әлдеқандай бүтін, жұмыс аймақтар кеңейту.

Дизайн: конфигурация станции, выставление заготовок, фиксаторы, распознавание деталей, датчики, защитная блокировка и разработка рабочего органа (робота), гибкость.

Іске асырулар факторлар: серіктестікпен танысуы, экономикалық жағдаят мәселелердің роботтарды, талдауды жасап шығарушының жоспарлау, резервтегі көшірмесін алуы және қоюлардың әдеп зардаптары, жоспарлауы, үйрену.

Оқу нәтижелері және бағалау критерийлеріОқу нәтижелері

Осы бөлімді табысты аяқтағаннан кейін оқушы келесілерді істей алады:

Курсты аяқтау бойынша бағалау критерийлеріОқушы істей алады:

ОН1 Өндірістік роботтардың негізгі компоненттерін анықтай алады

1.1. Маңызды элементтерді талдау Роботтың жұмыстары және олардың тетікті қағидасын басқару

1.2. Роботтың жүйемен басқарулары негізгі элементтерін суреттеу

100

керек және олардың функцияларын ұғындыру

1.3. Робот парасат жоғарылату үшін қолданатын құрылымы және әдістерді суреттеу

1.4. Өнеркәсіптік роботтарға жүйеде қателердің және ақаулықтардың ықтимал көздерін үйрену керек.

ОН2 Өндірістік роботтарды программалай алады

2.1. Ортақ әдістерді программалап суреттеу керек

2.2. Роботтың жіктелген бағдарламаларын техникалық жабдықтауын суреттеу керек

2.3. Пішіндеу үшін роботпен басқару бағдарламасын құру өнеркәсіптік бүтін, жіктелген техникалық тілін қолдану

2.4. Роботты құру және басқару қауіпсіз және тиімді жұмыс істеу үшін, бағдарламаны келтіру

ОН3 Роботтық модульдерді жасай және оның қолданылуын жоспарлай алады

3.1. Тиімді және қауіпсіз роботтандырған модул әзірлеуге жататын параметрлерді анықтау және бағалау

3.2. Роботта таңдауда қажетті есепке алатын, белгілерді суреттеу немесе басқа саладағы өнеркәсіптер

3.3. Өнеркәсіпті қолдану үшін роботтандырған модул өндеу керек

3.4. Роботтандырған модул қолдануыда қажетті есепке алу керек факторларды суреттеу

Нұсқаулық

Қатынас Бұл бөлім басқа бөлімдермен байланысты емес

Негізгі талаптар

101

Осы бөлім жарақтанған болуға тиісті қамтамасыз ететін орталықтар немесе өнеркәсіптік-үйреншікті роботтарға және программалық құралдарға рұқсат алу керек.

Жұмыс берушіні және кәсіби - техникалық контекстке қатысуӨнеркәсіптік қоюлардың өте мағыналы бекітуде талқыланған және

өнеркәсіптік қолдануда робототехника болған масштаб және ықпалды бағалауға оқушыға мүмкіндік береді.

102

Модуль 16: Тетіктердің динамикалық мінездемелеріҚредит саны: 15

МақсатыБұл бөлім оқушының білімін тетіктерден қолданатын қағидалар және

әдістер туралы ойын тереңдетеді.

Модуль сипатыБұл бөлім механикалық жүйелердің оқушыларға параметрлердің және

мінездемелердің түсінуін жетілдіреді. Үйренудің 1 нәтижесінде электр энергиясынан берілуден әр түрлі жүйелерден мінездемелермен сабақтас. Үйредің 2 нәтижесі аналитикалық және график түрінде әдістерден қолдануымен кейбір ортақ механикалық жүйелерден терең талдаудан қағидаларын оқушыға таныстырады. Үйренудің 3 нәтижесі механикалық тербелістермен сабақтас, сонымен қатар, жүйеден аумалы-төкпелі статикалық реакциялармен күш массасымен байланысты

Оқыту нәтижелерБұл курсты табысты бітіру үшін оқушының міндеттері

1. Электр энергиясының берілу жүйелері элементтердің кинетикалық және динамикалық параметрлер қабілетін анықтау2. Механикалық жүйелердің кинетикалық және динамикалық параметр қабілетін анықтау3. Масса-серіппе жүйелердің жүріс-тұрыс аумалы-төкпелі және айнымалы мінездемелерінің қабілетін анықтау

• Модуль мазмұны1. Электр энергиясының берілу жүйелері элементтердің кинетикалық және динамикалық параметрлер қабілетін анықтау

Кинетикалық диаметр параметрінің жүйелік элементін электрондық энергия береді

Тетіктер: геометрия, жай қарым қатынасы, күрделі эпициклдық тісімен берілуі ; редукторлардың үдеуі

Бұрандалы берілулер: тіктеудегі қозғалыстар, тік төртбұрышты оюмен берулер бұрандалардың өнімділігі және бұрандалы қысқыштар

Қауырсын қанат доңғалақтар: тығыздайтын диаграммалар; арнайы жұмыс шарттарын анықтайтын керекті гомо қауырсын қанаттары үшінӘмбебап тоспалы байланыстарар: Гуктың шарниры; айналу тұрақты жиілік берілу үшін топса; тұрақты жылдамдықтар байланыс үшін шарттар

2. Механикалық жүйелердің кинетикалық және динамикалық параметрлер қабілеттілігін анықтау

Жұдырықша тіреулер: радиал пластинаны және жұдырықша епелекті; зерттеу құрылымдардың түрлері; дөңгелектен доғалармен дөңгелек және құлачколар доғалардың орталықтағы жұдырықша епелектер, құлачколар

103

гармониялық тербеліс, демалыс мінездеме бір қалыпты жылдамдықтар, бір қалыпты үдеу және бәсеңдік нәтижелер беру үшін үлгілер және дөңгелектерден тангенс үлгілерден доғамен жазық және абайлаушы роликтері

Жазық тетіктер: кисықшипты-жорғалауда тетік үшін өнімділіктер лездік қуаттарын анықтау, тілікпен топсалы төрт бұрышы және кулисасы, жылдамдықтардың жоспардың айналдырушы Витворт қозғалыстары, өрнектеу, айналуда лездік орталықтың қолдануы

Тең әрекеттенетін үдеу: центрге тартқыш, тангенс, радиал және кориолос құрайтын үдеулер жазық жалғағыш тетіктерде, кисықшипты-жорғалауда тетіктер үшін Клейн конструкциялар инерциялары, қолдануына тең әрекеттенетін үдеу және күш

Гироскопиялық қозғалыс: бұрышты өсіруі; гироскопиялық реактивті июші сәт; пайдалы қолдану, мысалы, гирокомпастық және гироскопиялық стабилизаторлар

3. Жүйелердің жүріс-тұрыс аумалы-төкпелі және айнымалы мінездемелері масса-серіппе қабілеттілігін анықтау

Еркін тербелістер: масса-серіппе жүйесі; тербеліс негізділігі; жүйелердің қарапайым және екі бұрандалы жүк көтергішілердің бұраушы тербелістері; тербелістердің меншікті жиіліктерін анықтау;

Сөніп жатқан тербеліс: дифференциалды теңдеу реттік жүйеде сөну массасы; жүйелер реакциясы импульсті бөгетке масса-серіппе, сөніп бара жатқан тербелістердің жиілігі; мәжбүр тербелістердің амплитудалар логарифмдік декременттері; дифференциалды теңдеуден екінші реттік жүйе үшін серіппе массасының синустық импульс магниттеу; тұрақты және айнымалы күй үшін шешімдер; тұрақты шығарудың фазалар амплитудада және жылжуы; басылулар коэффициенттің әсері; кедергі шарттары

104

Оқыту нәтижелері және баға критерияларыОқу нәтижелері

Бұл курс табысты бітіру үшін оқушы білуге тиісті

Емтихан тапсыруда баға критериялары


ОН1 Электроэнергияның тасымалдау жүйесінің элементтерінің кинетикалық және динамикалық мінездемелерін анықтай алу

1.1 Жылдамдық пен қажетті бастау моменті арасындағы байланысты анықтау үшін редукторларды талдау

1.2 Винттік қысым мен жіберу винтінің қолдану тиімділігін анықтау

1.3 Нақты жұмыс шарттары үшін сілтеуіш дөңгелектердің қажетті сипаттамаларын анықтау мақсатында пресстнр мен мік басты қозғалтқыштар үшін айналу моменті диаграммасын талдау

1.4 Гук топсаларының және үнемі айналым жиелігін тасымалдайтын топсалар мінездемелерін талдау және жылдамдықтың үздіксіз айналымы қатынасын анықтау

ОН2 Механикалық жүйелердің кинетикалық және динамикалық сипаттамаларын анықтай алу

2.1 Жұдырықшалы шайба мен радиалды пластиналардың шығыс қозғалысын анықтау

2.2 Инерция күшімен байланысты және жай механизмдердің элементтер удеуін және жылдамдығын анықтау

2.3 Гидроскоптық реактивтік июші момент эффектісін және магнитудасын анықтау үшін гидроскоптік қозғалыс жүйесін талдау

ОН3 Масса-серпін жүйесінің мінез-құлықтық айнымалы және аумалы көрсеткіштерін анықтай алу

3.1 Масса-серпін айнымалы және аумалы жүйесінің өзіндік вибрация жиілігін анықтау

3.2 Біліктің критикалық айналу жылдамдығын анықтау

3.3 Масса-серпін жүйелерінің демпфирлік қатысуымен динамикалық реакциясын анықтау

3.4 Синустік кіріс сигналына демпфирлеуімен масса-пружина жүйесінің статикалық реакциясын анықтау

105

Нұсқаушылық

ҚатынасБұл бөлім келесі 2 Бөлімді қамтамасыз ету үшін арналған: Техникалық

ғылым 4 Бөлімде : Механикалық қағидалар.

Негізгі талаптарЖоқ

Жұмыс берушіні және кәсіби - техникалық контекстке қатысуыОсы курсты беруде жұмыс берушілер берік байланыстармен ұтады,

орнатылған орталықтар мен жұмыс берушілер, өз үлесін қосуда оқыту процесстері, жұмыс орындарын беруде немесе толығырақ мәліметтерді талдау

106

Модуль 17: Өнеркәсіп және көлік құрылымындағы технологияларКредит саны: 15

Мақсат Бұл бөлім оқушыларға машина жасауда қолданатын қалыптаулар

және дәнекерлеу процесстерінің түсінуіне мүмкіндік береді. Сонымен қатар, оқушы металлды штампылау үшін сандық әдістерді қолдануда дағдылар алады.

Модуль сипатыБұл бөлім оқушыға машина жасауда қолданатын процесстерді

түсінуге, сондай сияқты қатты металлдың қалыптауы және қосуы, қалың және құрыштан жасалған конструкция жүк көтергіші, әр түрлі процесстерге және жабдықтауға мүмкіндік береді. Бұл бөлім дәнекерлеу процесстерін зерттеп жатыр және өнеркәсіпте қолдана алатын қатты, дәнекерленген конструкцияларға өндіріске және сапаға маңызды ықпал бола алатын факторлары түсіндіруде.

Оқу нәтижелеріБұл курс табысты аяқтау үшін оқушы білуге тиісті :

1.Металлдың қалыптаулар процесстерін түсіну керек2. Қосу әдістерін түсіну керек3. Әдістерді кесуді түсіну 4. Алғашқы доғалы дәнекерлеу процесстерін түсіну керек5. Дәнекерленген конструкциялардың өндірістік әдістерін түсіну керек

Модуль мазмұны1.Металлдың қалыптаулар процесстерін түсіну

Металлдардың қалыптасуы: (планарлық және анизотропиялық материал) сапа; металлдың тығыздығы; екі осьтік кернеу

Аксиалды-симметриялық қалыптау процесі : нәзік жоңқа және ротативтік сығу

Ротациялық солқылдақ: қолданылғыштықТығызлалған тежеуіш: пресстік тежеуіш түрлері, механикалық,

гидравликалық, жүріспен жұмысшымен жоғары және төмен, шекіме үшін пресстік тежеуіштерден, аспаптардан қалыптаулардан, құрал-сайманнан басқа процесстермен пресстік тежеуіштер салыстыруды қоса және әуе солқылдақ, подшипниктің S-Бейнелі қосымша беттері, шеттердің жымқыруы, аспаптардың теңестіруші салмақтары, тіркесі. Мөртабанның басулары сом темірлер, айналма матрицаларының күштік ұзындықтары, V-Бейнелі радиусының каналдардың есеп айырысулар және майыстыру процессінде реттеледі. Пресстік тежеуішті қалыптау CNC үшін ЧПУ түрден станок қолдану керек

Пресстеуші мөртабанның қалыптауы: типтік пресстік мөртабандарға өндірісте қолданатын штампылаулар және компоненттердің қағидалары.

107

Арнайы штампылау үшін майлаушы материалдар қарапайым сығулар және таңдау процессі үшін штамптайтын пресстің салмақтары іске асырулар және темірлер, мөлшердің есеп айырысуы. Қысымдық кризистік облыстарға штампылаулар және анықтау процесінде болып жатады.

Жоғары энергетикалық (HERF) штампылау: статикалық штампылаулар бұл процесстердің және электрогидравлиялық қалыптаулар процесстің, жоғары энергетикалық штампылауды салыстыру, сол әдістердің қолдануын анықтауСандық әдіс: қарапайым сығу үшін пресс сығындылар және қуатты темірлер, еселілігі мөлшердің есеп айырысуы; арнайы штампылау үшін майлаушы материалдарды таңдау

2. Қосу әдістерін түсінуМеталлдың байланысы: өзіндңк қорғау (коммерциялық механикалық

өндіріс); металлдың бекіткіштің патенттаған әдістері; конструктивтік ерекшеліктер және қолданылғыштық

Болттар мен бекіткіштер процесс: әсерлердің тізбегі; құрастырушы құрал-саймандар, мысалы, беріктігі жоғары болттардың қысу әдістері

Конструкциялық қималардың байланысуы: пластиналар жалғағыш мөлшерлердің есеп айырысуы; нормалы қимадан кестеден фландықтармен арасында тереңдіктерін анықтау

3. Кесу әдісін түсінуі Қыздыруып кесу: газдық жалынмен кесу (жабдық, газ сияқты отын,

процедуралар); экзотермиялық реакция; техникалармен кесу; құралдармен кесу; механикаланған қыздырып кесу; зерттеп отыратын тетіктермен кесу; пантографикалық тетіктер және тік төртбұрышты-координаталық газбен кесетін машиналар; ЧПУмен кесу

Плазма доғалық кесу: плазманың теорияы; плазмалы кесу, техника үшін жабдық; әуе-доғалы шалағаймен кес; басқа процесстермен кесу

Механикалық кесу: металлдардың рубкасы, мысалы, механикаланған гильотин, гильотиндық қайшымен тепкі еріксіз келтіру, ротациялық қайшылар, қолдық шабатын қайшылар; штамптайтын пресс теориясы; қолдық шабатын сығу; ойып өтетін машиналар; тесулер күшімен есеп айырысуы; металлдың сығу әдістері, мысалы, пішілген затты сығу, ойық, ұзына бойына кесу; жапырақ металлдың дәл сығу элементтері; жоңқаларды кесу процесстері, мысалы, үлкен дәлдік, радиал реттейтін бұрғы, механикаланған қайшы, лента сияқты араның бұрғылауы, перфораторлары, тік-бұрғылайтын станоктары; машинаны калибрлеу, мысалы, циркуляр ара.

4.Алғашқы доғалы дәнекерлеу процессін түсінуіАлғашқы доғалы дәнекерлеу: металлдық доғалар бойынша (Басқару

жұмыстарын жабдықтау, қолданылғыштық және қағидалары, металлдық ортада электродпен доғалы дәнекерлеуді қорғайтын газ, вольфрам ортада

108

электродпен доғалы дәнекерлеуді қорғайтын газ және доғалы дәнекерлеудің астында флюс) Дәнекерлегіш күш беретін қоюлар: трансформаторы/детекторы; инверторные күш беретін қоюлар; қоректенулер жеке және үш фазалық көздер; генераторлар; синергетикалық бақылауДәнекерленген байланыстар: бір үлгідегі кескіндерМінді дәнекерлеу: түрлер; себептері; қабылдау белгілері

5. Дәнекерленген конструкциялардың өндірістік әдістерін түсінуКонструкция байланысы: бұйымдармен дәнекерлеу және операциялар байланысы, орын кескіндері; материалдар; қолдану кезіндегі талаптар; ортақ ашықтықДеформация дәнекерлеуде: (мәлімет өндірістерін минимум әзірлеуі) деформациялар тәуекелі; (құрастыру және дәнекерлеу) бойынша операциялардың уақыты деформациялардың бақылауы; дәнекерлеуден кейін дұрыстаулар; қалдық кернеу

Оқу нәтижелері мен бағалау критерияларыОқу нәижелері

Осы курсты табысты аяқтау үшін оқушы келесілерді істей алуы тиіс:

Емтихандарды тапсыру үшін бағалау критериялары

Оқушы істей алады:

ОН1 Металл қалыптау процессін түсіну;

1.1 Металлдардың қалыптауын талқылау керек

1.2 Металлдың қалыптау процесстерін сипаттау керек

1.3 HERF металлды басқа процесстермен салыстыру керек

1.4 Санау әдістері пресс сығындылар және қуатты темірлер еселілігі мөлшердің есептеу керек, металлды қалыптау процесс үшін

ОН2 Байланыс әдісін түсіну 2.1 Металлдың байланыс әдістерін талқылау керек

2.2 Болттар мен бекіткіштер процессін талқылау керек

2.3 Конструкциялық қималарды калай жалғастыруды түсіндіру керек

ОН3 Кесу әдісін түсіну 3.1 Кесу әдісін талдау өндірісте қолдануы

ОН4 Алғашқы доғалы дәнекерлеу процессін түсінуі

4.1 Алғашқы доғалы дәнекерлеу процесстерін сипаттау керек

4.2 Дәнекерлегіш күш беретін қоюлардың түрлерін анықтау

109

керек4.3 Дәнекерлеуде қолданатын

байланыстар бір үлгідегі кескіндерді сипаттау керек

4.4 Дәнекерлеудегі өте жиі кездесетін міндерді талқылау керек

ОН5 Дәнекерленген конструкциялардың өндірістік әдістерін түсіну

5.1 Дәнекерленген конструкцияларға өндіріске ықпал ететін факторларды талқылау

5.2 Дәнекерленген ғимараттарға қалдық кернеулердің ықпалын сипаттау керек

5.3 Дәнекерлеуде деформацияларды бақылау және дұрыстау үшін қолданатын техниканы талқылау

5.4 Дәнекерлегіш өндірісте қолданатын сапаларды бақылаудың процесстерін бағалау керек

Нұсқаулық

ҚатынасБұл бөлім Жоғарғы білімдермен, Техникалық жобалаулар сияқты

бағдарламалармен, машина жасау материалдармен немесе жобамен байланысты болады.

Негізгі талаптарӘр түрлі зерттеулер өткізуде шеберханаларда және лабораторияларда

қажетті жабдық болуға тиісті.

Жұмыс берушіні және кәсіби - техникалық контекстке қатысуыЖұмыс берушілермен байланыс орталықтарға өз пайдасын көрсетеді.

110

Модуль 18: Пневматика мен гидравликаны қолдануКредит саны: 15

МақсатыОсы бөлімнің мақсаты – оқушылардың пневмаприводтық және

гидроприводтық жүйелер мен оның қазіргі өнеркәсіпте қолдануы туралы білімдерің кеңейту мен гидро- және пневможелілерді өндеуді үйрету.

Модуль сипатыПневматикалық және гидравликалық жүйелері күш пен қозғалыстың

сұйықтық арқылы берілуің жобалайды. Пневматикалық жүйелердегі сұйықтық ол - көбінесе қысылған ауа, бірақ кейбір кездерде дәртсіз газдар да қолданылады. Гидравликалық жүйедегі сұйықтық ол, негізінде, арнайы құрастырылған мұнай үлгісі, бірақ кейбір кездерде су да пайдалана алады.

Пневматикалық және гидравликалық жүйелер транспортта, өнеркәсіптік өндірісте, механикалық өндеуде және үдеріс басқаруында қолданылады. Олардың әрбіреуінде өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Газдардың тығыздығы баяу және оңай қысылады, сұйықтық болса, тығыздығы анағұрлым артық және іс жүзінде қысылмайды дерлік. Нәтижесінде, гидравликалық жүйелер, негізінде, жоғары қысымдарда жұмыс істейді, сонымен бірге өте үлкен қуатты бере алады, мысалы, гидравликалық пресс, көтергіш пен жер қазатын техникаға қажеттілерді. Пневматикалық жүйелердің ықпалы жеңілірек және үлкен қуатты бермейді. Бірақ қысылған ауаны олар көптеген өнеркәсіптік қондырғыларға оңай береді, оны үлкен қашықтықтарға жеткізе алады және іске қосуда, бақылау жүйелерінде және автоматикалық жабдықтардың жұмысында кеңінен қолданылады.

Осы бөлімнің мақсаты – оқушылардың пневмаприводтық және гидроприводтық жүйелер мен оның қазіргі өнеркәсіпте қолдануы туралы білімдерің кеңейту. Оқушылар пневматикалық және гидравликалық нышандар мен диаграммаларды оқып біліп, схемалардың әзірлеуің қарайды. Сонымен бірге олар компоненттердің және жабдықтың мінездемелерін және таңдауын тексереді және пневматиканың және гидравликаның өнеркәсіптік қолданудың сәйкестігін бағалайды.

Оқытудың нәтижелеріБұл курсты табысты аяқтау үшін оқушы:

1. Пневмоприводтық және гидроприводтық диаграммаларды оқып және түсіндіріп беруге қабілетті болу керек 2. Пневматикалық және гидравликалық компоненттердің, жабдықтардың және зауыттардың құрылымың, атқарымын және әсерің түсіну керек.3. Пневматикалық және гидравликалық схемаларды жасауға қабілетті болу керек.4. Пневматикалық және гидравликалық жүйелердің өнеркәсіптегі қолдануын бағалауға және дәлелдеуге қабілетті болу керек.

111

Модуль мазмұны1. Пневмоприводтық және гидроприводтық диаграммаларды оқуға және түсіндіріп беруге қабілеттілік керек

Пневматикалық және гидравликалық нышандар: оқып және түсіндіріп беру, мысалы, энергияны өрнектеу процессі, пневмо- және гидроаппараттардың көрсеткіштері, энергия берілу процессі, бақылау белгісі және әр түрлі нышандар; британдық және халықаралық стандарттарды қолдану, мысалы, БС 2917, МОС 1219-2 (2009), МОС 9461 (Гидравлика), CETOP, RP68P, МОС 5599 (Пневматика)

Гидравликалық энергиясының диаграммалары: коммутация жүйелерінің және схемаларының орналастырылу схемаларын оқып, түсінуі керек, мысалы, МОС 1219-2 2 Бөлім, компоненттер тізімдерің қолдану, осы компоненттердің тізімдері, диаграммалардағы қадамдардың жылжуы, қою және пайдаланым бойынша жұмыс нұсқаулық, басқарулар ; қосымшалары, мысалы, логикалық, дәйекті әрекеттеудің сақтағыш схемалары және көпжетекті схемаларды, каскадтау техникалары, желілік және ротациялық қозғалтқыштардың схемалары.

2. Пневматикалық және гидравликалық компоненттердің, жабдықтардың және зауыттардың құрылымың, атқарымын және әсерін түсіну керек.

Пневматикалық жабдық: түрлері, құрылымы, атқарымы және жұмысы, мысалы, әуе компрессорлардың, суытқыштардың, құрғатқыштардың, ресиверлердің, таратушы жабдықтың, су құбырыларының және гидроразъемдардың, құрғату бачоктарының, авиациялық қызмет көрсетудің FRL, пневмоаппаратардың, еріксіз келтірулердің, затворлардың компоненттері

Гидравликалық жабдықтыр: түрлері, құрылымы, атқарымы және жұмысы, мысалы, ағын ортаның, сорғыштардың, моторлардың, жетектердің, ресиверлердің, аккумуляторлардың, су құбырыларының және гидроажыратулардың, гидроаппаратардың, сүзгілердің, сұқпалар өлшемдерінің

Жұмыс мінездемелері: ауа компрессорлардың, мысалы, пайдаланымның тиімділігі,ақаулықтар, газ шығыны, әрекет етуші қысым, біліктің айналуының жиілігі, айналмалы сәт және қуат

3. Пневматикалық және гидравликалық схемаларды жасау қабілеттілігі

Пневмоприводтар: мысалы, ағындардың бөлуі, бағытталатын бақылау, бір сызық бойынша екі тараптарқа қимылдайтын басқару тетігі, логикалық, дәйікті әрекеттейтін сақтағыш схема және көпжетекті схемалар, каскадтау техникалары, адым ерікті жетек, еріксіз айналдырушы келтірулердің және пневмоқозғағышылардың импульсты сигналдары, регистр-фиксаторлары, бағыттардың және жылдамдықтардың бақылауы

Электр-пневматикалық және электр-гидравликалық еріксіз келтірушілер : электрондық құрылымдардың және жүйелердің қолдануы және олардың пневмо- және гидрожелілермен байланысы

112

Авариялық қателік жасамайтын схемалар: сызықты қозғаушыларды біртіндеп тоқтату үшін авариялық қозғаушылардың қолдануы, жетектер үшін айналатын және бұрылатын қозғалтқыштардың авариялық тоқтатудың шынжырлары, жылулық жүк түсірудің және тастаудың жетектерінің қысымы, қателік жасамайтын схемалардың құрастырылымы

4. Өнеркәсіпте пневматикалық және гидравликалық жүйелердің қолдануың бағалауға және дәлелдеуге қабілеттілігі

Өнеркәсіптік қолдану: жеке қосымшалардағы машина процессінің және/немесе параметрлерің өлшеу, мысалы, өндеуде, ұқсатуда, транспортте, коммуникацияларда, зауыттар, машиналар, жабдықтар жұмысында, бақылау барысында және зауыттарда

Техникалық талаптар: жабдықтарды, материалдарды және бөлшектерді әзірлеу және таңдау, орналастыру, пайдаланымға енгізу реті және тексеру Коммерциялық тұрғылар: мысалы, іргелі шығындар, қолдану кезіндегі шығыстар, пайдаланымдарды қолдау, көрсетілген жүйелердің иілгіштігі, орналастырудағы кеңейтулер мүмкіндіктері және/немесе өзгерістері

Денсаулық және қауіпсіздік: қауіпсіздіктер және лайықты ережелер нормаларының талаптары, мысалы, Денсаулық туралы Акт және жұмыс орындағы қауіпсіздік 1974, қысым жүйелерді және тасымалды газды баллондарды пайдаланымдағы қауіпсіздік техника ережелері 1989, барикалық жүйелерді пайдаланудағы қауіпсіздік ережелері 2000, SI 2000 No 128

Оқудың нәтижелері және бағалау өлшеміОқудың нәтижелері

Бұл курсты табысты аяқтау үшін оқушы :

Емтихан тапсыру үшін бағалау өлшемдері

Оқушыға тиісті:

ОН1 Пневмоприводты және гидроприводты диаграмманы оқып және түсіндіріп беруге қабілетті болуы керек

1.1 МОС 1219 Соңғы стандарттарға немесе олардың ұлттық/ халықаралық баламаларына лайықты көрсетілген пневматикалық және гидравликалық нышандарды айырып және сипаттау

1.2 Көрсетілген жүйе диаграммадан кем болғанда төрт жетегі бар пневматикалық, солай да, гидравликалық көпжетекті бірізді жүйенің жұмысың оқып, түсіндіріп беру және ұғындыру

1.3 Екі бағыттарда жылдамдықты

113

бақылауды қамтитын пневматикалық және гидравликалық жетектің екіжақты айналу жүйесінің лайықты жумыс сызбасын жасау керек

ОН2 Пневматикалық және гидравликалық компоненттердің, жабдықтардың және зауыттардың құрылымын, атқарымын және әсерін түсіну керек

2.1 көрсетілген пневматикалық және гидравликалық жабдықтардың бөлшектерінің тән қасиеттіктерін анықтау, атқарымын сипаттау және жұмыстар қағидасын түсіндіру керек

2.2 көрсетілген екі пневматикалық бөлшектің және екі - гидравликалық жабдықтың жұмыс мінездемелерін талдау, салыстыру және танып білу

ОН3 Пневматикалық және гидравликалық схемаларды жасауға қабілетті болуы керек

3.1 авариялық тоқтау функциясымен қамтылған пневматикалық және гидравликалық көпжетекті біртіндеп әсерді схеманың жетектің есепті схемасын өндеп, жасау керек

3.2 Екі бағыттарда жылдамдықты бақылауды қамтитын пневматикалық және гидравликалық көпжетекті біртіндеп әсерді схемасын өндеп, жасау керек

3.3 электр-пневматикалық немесе электр-гидравликалық жүйесі үшін жетектің есепті схемасын өндеп, жасау

3.4 Пневматикалық және гидравликалық жабдық үшін авариялық қателік жасамайтын схемалар үшін схемалар үйлесімін өндеп, жасау керек

ОН4 Өнеркәсіпте пневматикалық және гидравликалық жүйелердің қолдануын бағалауға және дәлелдеуге қабілетті болуы керек

4.1 көрсетілген өнеркәсіптік бағытта пневмо- немесе гидрожетекті технологиялардың қолдануын бағалап, дәлелдеу керек

114

4.2 Көрсетілген өнеркәсіптік қолдану үшін техникалық талаптар және коммерциялық шешімдерді бағалау және талқылау керек

4.3 Көрсетілген өнеркәсіптік қолданудаға әзірлеу, орналастыру, қызмет көрсету және пайдалану барысындағы лайықты денсаулық және қауіпсіздік техника талаптарын анықтау және талқылау

Нұсқаулық

ҚатынасБұл бөлім 22 Бөліммен: Программалатын логикалық контроллер және

41 Бөліммен : сұйықтардың және газдардың механикасы сабақтас

Негізгі талаптарОрталықтар пневматикалық және гидравликалық жабдықтардың

өнеркәсіптік үлгілерімен, тәжірибелі құрымдарымен/сынау қондырғыларымен жарақтанған болуға тиісті, немесе оларды алуға рұқсат болуы керек. Сонымен қатар, гидравликалық жетектер бойынша Британдық қауымдастықтардың басылымдары, лайықты британдық және халықаралық стандарттар болуға тиісті.

Жұмыс берушінің қатысуы және кәсіби - техникалық контекст Жұмыс берушілермен өзара әрекеттесуі, орталықтар үшін пайдалы

болады, әсіресе егер біріншісілер қолайлы өнеркәсіптік гидравликалық және/немесе пневматикалық жабдықтарды және сынау қондырғыларды берумен көмектесе алса.

115

Модуль 19: Өнеркәсіп пен үдеріс принциптеріКредит саны: 15

МақсатыБұл бөлім өнеркәсіптік жүйедегі жабдықты және құралдарды

жобалаудың және пайдаланудың негізінде жататын инженерлік қағидалардын кейбіреуін оқушылармен түсінуін жетілдіреді.

Модуль сипатыОсы бөлімнің мазмұны өнеркәсіптік жабдықпен қызмет көрсету және

басқару кешенді бағдарламаларының бөлікті сияқты қолданады деп болжамдалып жатыр. Қызмет көрсету тұрғысы бағдарлаған қосымшалардан болмыстан тұрғыдан қызметтермен туралы білімдер арқылы бағдарлайды және дамыған термальдік сұйықтық қасиеттері туралы білім нығайтады.

Оқыту нәтижесі 1 оқушыларды термодинамикалық жүйелер мен олардың ұғымымен және олардың қасиеттерімен көздестіреді. Бұл жылулық қозғаушыларды ары қарай зерттеу үшін негізді қыстырып жатыр. Оқыту нәтижелері 2 оқушыларға жүйенің ортақ элементтерінің механикалық энергиясын беру туралы білімді беруге ұмтылып жатыр. Оқыту нәтижесі 3 оқушыларға статикалық және динамикалық гидравликалық жүйелердің білімін береді. Бұл сұйықтықтар және газдардың механикасын ары қарай зерттеу үшін негізін салуға мүмкіндік береді. Соңғы оқыту нәтижесінде оқушылар жану процесстерін, онымен сабақтас химиялық процесстерді және жану өнімдерін талдауды зерттейді.

Оқытудың нәтижелеріБұл курсты табысты аяқтау үшін оқушы:

1. Термодинамикалық жүйелердің өнеркәсіптік пайдаланым процесстеріне қарасты пайдалануын түсіну керек.

2. Өнеркәсіптік жабдыққа қатынасты электрэнергиясын беру жүйелерінің элементтерін түсіну керек

3. Өнеркәсіптік пайдаланымға қатысты статикалық және динамикалық гидравликалық жүйелерді түсіну керек

4. Өнеркәсіпттік пайдаланыммен сабақтас жану процесстерін түсіну керек

Модуль мазмұны1. Өнеркәсіптік пайдаланым процесстеріне қарасты термодинамикалық жүйелерді түсіну

Термодинамиялық жүйелер: жабулы жүйелер; ашық жүйелер; үшін 1-ші Заңды энергия теңдеу жүйесіне қолдану; энтальпия

Қасиеті: жүйе қасиеттері, мысалы, қарқынды, экстенсивті, екі есе қасиет

Жарты процесс: ортақ теңдеу pvn = c; ‘n’ индекспен және жылы берілу арасындағы қатынас процессінің уақытты; тұрақты қысым және аудармалы

116

изотермиялық және адиабатияалық процесстер; еңбектік үдерістер үшін өрнектер

Қарым-қатынас: мінсіз газ үшін жүйелік тұрақтылар, мысалы R = cp, - cv және γ = cp/cv

2. Өнеркәсіптік жабдыққа қатынасты электр энергиясын беру жүйелерінің элементтерін түсіну

Белбеу жетектері: жазық белбеулер және V-қималы белбеулер; үйкелістерді шектейтін коэффициент; бастаушы керіліс және керіліс шектейтін жүктелмеген тармақтар; бастапқы созылу талаптары; берілетін шектеулі қуат

Үйкелістер муфталары: жазық, жеке және көп дискті муфталар; конусты муфталар; үйкеліс коэффициенті; серіппе қаттылығына қатысты талаптар; тұрақты тозу және тұрақты қысым теориялары бойынша берілетін шектуелі қуат; теориялардың дәлелдігі

Тісті берілулер: қарапайым, күрделі және эпициклдік тісті берілулер; жылдамдықтардың қатынастарын анықтау; айналдыратын сәттің, жылдамдық және қуаттың қатынастары; сәт өнімділік, бекіткіш айналдыратын сәт

3. Өнеркәсіптік пайдаланымға қатысты статикалық және динамикалық гидравликалық жүйелерді түсіну

Жүктелген беттер: тік төртбұрышты және дөңгелек беттер, сол санда танкқа тірейтін қабырғалар, жиектер, клапанның шлюз қақпасы, қарау қақпақтар, фландықтар; гидростатикалық қысым және жүктелген беттерде тарту

Қысым орталығы: тасымалдауда инерция сәтінің өзгерісі жүктелген тік төртбұрышты және дөңгелек беттер үшін өсте туралы теореманы қолдануТұтқырлық: жылжудың кернеуі; жылжудың жылдамдығы; динамикалық тұтқырлық; кинематиялық тұтқырлық

Құбыр: күштің жоғалтулары, мысалы, Дарси формуласы бойынша Бернулли теңдеуі және тұрбаларда күштің жоғалуын анықтау; Муди диаграммасы; тұрбаның диаметрдің кенет кеңейтудың және тарылудың аржағынан күштің жоғалуы; тұрбаға кіруде күштің жоғалуы; клапандарда күштің жоғалуы; Рейнольдс саны; инерция және тұтқырлықтық кедергілер күші; ламинарлық және турбулентті қозғалыс; шекті жылдамдықтар

Сорғалаулар қаққысы: сорғалаулар қуаты; қозғалатын жазық қалақта номиналды тарту, қозғалатын жарты шар шұңқырлардағы тарту; тартуды анықтау үшін бугілі қозғалатын жылдамдық диаграммалары

4. Өнеркәсіпттік пайдаланыммен сабақтас жанулар процесстерің түсінуЖану химиясы: ауаның және қарапайым көмірсутек отынның қосулуы; жану теңдеулері; стихиометрикалық және әуе отындардың нақты құрамы; қоспалардың отынмен қанығу дәрежесі; мол ауа

117

Жану энергиясы: жылулық коэффициенті; төменгі және жоғарғы; жылулық КПД және қазанның КПД; қатты, сұйық және газ сияқты әр түрлі отындардың жылулық коэффициентің жаттығу анықтауы

Жану өнімдері: түтіндік газдар және жану өнімдері үшін аспаптар; көлемді талдау; өнімнің ауанын молдықтық коэффициентіне тәуелділігі және жанудын сапасының пропорцияларының өзгерісі

Оқудың нәтижелері және бағалау өлшеміОқудың нәтижелері

Бұл курсты табысты аяқтау үшін оқушы:

Емтихан тапсыру үшін бағалау өлшемдері

Оқушыға тиісті:

ОН1 Термодинамикалық жүйелердің өнеркәсіптік пайдаланым процесстеріне қарасты пайдалануын түсіну керек.

1.1 Термодинамикалық жүйелерді және олардың қасиетін талқылау1.2 Термодинамикалық жүйелерге қатысты Бірінші жылу динамикалар заңының қолдануын тексеру керек1.3 жарты процесстерді бағалау1.4 мінсіз газ үшін жүйелік тұрақтылар арасындағы қатынастарды анықтау

ОН2 Өнеркәсіптік жабдыққа қатынасты электрэнергиясын беру жүйелерінің элементтерін түсіну керек

2.1 Белбеудің және үйкелістер муфтасы көмегімен мүмкін тапсыру керек болатын шекті қуатты анықтау2.2 айналдыратын сәтті және берілетін қуатты тісті берілулердін көмегімен анықтау керек

ОН3 Өнеркәсіптік пайдаланымға қатысты статикалық және динамикалық гидравликалық жүйелерді түсіну керек

3.1 Жүктелген беттерде гидростатикалық қысымды және тартуды анықтау керек3.2 Жүктелген беттердегі қысым орталығын анықтау керек3.3 Сұйықтықтардағы тұтқырлықтар ұғымын түсіндіру керек3.4 Тұрбалардағы сұйықтар ағынын анықтау керек

ОН4 Өнеркәсіпттік пайдаланыммен сабақтас жану процесстерін түсіну керек

4.1 жану химиясының терминологиясын қолданып, жану процесстерін түсіндіру керек,4.2 Жану энергиясын анықтау керек4.3 жану өнімдерінің құрастыру процессін түсіндіру керек

118

Нұсқаулық

ҚатынасБұл бөлім 1 Бөліммен сабақтас болуы мүмкін: Өнеркәсіптегі

аналитикалық әдістер және 2 Бөліммен : Техникалық ғылымдар. Сонымен бірге 1 Бөлім курсының ұсынысына көмектесуі мүмкін : сұйықтар және газдар механикасы және 61 Бөлім : Техникалық жылу динамикасы.

Негізгі талаптарОрталықтар құбырдағы сұйықтық ағының зерттеу үшін

қосымшалармен гидродинамика және гидравлик зерттеу үшін лабораториялық базасына рұқсат беруге тиісті болады және сұйықтар сорғалаулары қаққының. Сонымен бірге газдын жану процесстерін және калориметриялық газ және отынның қасиеттерін зерттеу үшін түсінікті құралдар болуға тиісті.

Жұмыс берушінің және кәсіби - техникалық контексттің қатысуыӨнеркәсіптік зауыттармен және үдерістер байланысы оқушыларға

өнеркәсіптік жүйелердің және жабдықтың әсердегі жұмысын көруіне мүмкіндіктер беру үшін ер пайдалы еді.

119

Модуль 20: Өнеркәсіп технологияларыКредит саны: 15

Мақсаты Бұл модуль жұмыстың негізгі сәйкес қолдануларды және өнеркәсіп

өндірісін тексеру мен жұмыс принципін оқыту түсінігін дамытады.

Модульдің қысқаша мазмұны Өндіріс қызмет көрсетулерімен, энергоблоктарды пайдалану мен

монтаждау, жобалаумен айналысатын инженерлер мен техниктердің сала бойынша тәжірибелік және теориялық білімі болуы міндетті. Зауытта қызмет көрсетумен күнделікті айналысатындар үшін жұмыстағы қауіпсіздік пен тексеру процедуралары осы білім базасының үлкен бөлігін алып тұр.Берілген модульдің мақсаты өндіріс процесіндегі әртүрлі бөлшектер үшін теория мен тәжірибе арасындағы қатынастарды зерттеу болып саналады. 1 оқыту нәтижесі тестілеу процестері мен жұмыстағы қауіпсіздік туралы білімін ұсынады. 2 и 3 оқыту процестері өндірістік қызмет көрсетудегі және электроэнергетикамен байланысты энергия ағымы мен энергия өзгерісі түсінігін түсінуге мүмкіндік береді. 4 оқыту процестері газдық турбина, бу турбина мен дизелдік құрылғылар түріндегі энергия қайнар көздерімен байланысты. Оның негізгі мақсаты әртүрлі конфигурациялар және баға тиімділіг туралы білімді беру.

Оқыту нәтижесіОсы курсты жақсы аяқтау үшін білім алушы білуі тиіс:

1. Зауыт тексерудің және жұмыстың қауіпсіз және тиімді тұжырмдамаларын түсіну2. Өндірістік жабдықтарға қатысты тұрақталған энергия қозғалысының теңеуін қолдана білу3. Өндірістік процестердегі жылу өткізілім тұжырымдамаларын қолдана алу4. Қоректендіру көздерінің жұмысын талдай алу және ол бойынша есеп бере алу

Модуль мазмұны 1. Зауыт тексерудің және жұмыстың қауіпсіз және тиімді тұжырмдамаларын түсіну

Қауіпсіз жұмыс принципі: алдын ала тексеру; жіберу; аяқтау және жұмыс процедуралары; жұмысқа рұқсат; төтенше процедуралар

Тестілеу процедуралары: өнімділік мониторингі, мысалы, мәліметтер мен нәтижелерді сұрыптау, ауыспалы ағымдар, мысалға температура, қысым, көлемді шығын, дұрыс емес жағдайлар, сапаны қадағалау, түзету әрекеттері; німділікті тестілеу, мысалы сырғанау, коэфицент күштілігі, жылуды жоғалту, КПД және қуат критерилері үшін қолданыстағы

120

нормаларды нәтижелерді өлшеумен салыстыру

2. Өндірістік жабдықтарға қатысты тұрақталған энергия қозғалысының теңеуін қолдана білу

УЭУД: массаның үздіксіздігін қарастыру, термодинамиканың бірінші заңы; энергияны сақтау принципі, жұмыс кезеңі; жылу беру; кинетикалық энергия; потенциалды энергия; ағымдық қозғалыстың энергиясы; ішкі энергия; энтальпия

Өндіріте УЭУД қолдану: болжам, жасалған нақты ұсыныстар; энергияны беру және нақты объектілер есебі, мысалы, экономайзерлер, пештер, бужылытқыштар, турбиналар, насостар, конденсаттар, реттегіштер, компрессорлар; КПД пештер

3. Өндірістік процестердегі жылу өткізілім тұжырымдамаларын қолдана алу

Көп қабатты қабырғалар: стандарты құрылым үшін жылуберудің жалпы коэффициенті (U), мысалы пештер мен холодильниктер; констант теңсіздігі, көп қабатты қабырғаларды қолдану; бөлімнің жоғарғы температурасы; шектік қабат, бір қабатты қабырғаға әсері; пеш қабырғасы мен холодильник қорабын салыстыру

Жылу алмастыру: буға тікелей шашу; кожухотрубалық конструкция; жіңішке цилиндрмен жылу беру; параллелді және қарсы ағым; корпустан энергияны жоғалту, конденсатты трубалардан өнімділік коэффициенті; изолациянған және изоациянған еес трубалардан жылуды жоғалтуды салыстыру; констант тепе теңдігі, жіңішке және толық цилиндрлерге қолдану; жылу изолациясының оптималды қалыңдығы

4. Қоректендіру көздерінің жұмысын талдай алу және ол бойынша есеп бере алу

Дизелді қоөғалтқыш: дизелді қозғалтқыштарды арнайы қолдану және өнімділіктің сәйкес параметрлерін сарапатмалау, мысалы, қысу дәрежесі, жанармай коэффициенті, стандартты ауа тиімділігі кіші-, орта- жоғарғы жылдамдықты дизелді қозғалтқыштар, қозғалтқышты сипаттау, өнімділік көлеміне әсер ететін 2- және 4-такт, сонымен қатар тормоздық орта деңгейлік қысым, және тормоз күшін көрсету, көрсетілген және орта тиімді қысым, механикалық КПД, қатысты тиімділік, жанармайдың салытырмалы шығыны

Бу турбинасы: шығу күшін өлшеу; турбинаға температура өзгерісінің әсері; реакция мен импульс принциптері; шығыс; қысымға қарсы және конденсантты турбина; сулы будың болуынан қашу; КПД шектеу

Газды турбина: екі және жалғыз шахталар; рекуперация және қайта қыздыру; эффективность с рекуперациямен тиімділік; газды турбина экономикасы

Альтернативные источники энергии: ветровые турбины, энергия

121

волн, переработка отходов, геотермальные ресурсы

Оқу нәтижелері және бағалау критериіОқу нәтижелері

Курсты сәтті аяқтау үшін оқушы келесілерді істеуі қажет:

Емтиханды тапсыру үшін бағалау критерийлері:

Оқушы істей алады:

ОН1 Зауыт тексерудің және жұмыстың қауіпсіз және тиімді тұжырмдамаларын түсіну

1.1 Тестілеудің рәсімдеуін және қауіпсіз қызметін тексеру және анализдеу

1.2 Жазбаша есептемені құру үшін мәліметтерді және нәтижелерді түсіндіру

1.3 Қабылданған жүйелер бойынша тестілеудің нәтижелерін салыстыру

ОН2 Өндірістік жабдықтарға қатысты тұрақталған энергия қозғалысының теңеуін қолдана білу

2.1 Тұрақталған қозғалыс энергиясының негізгі тұжырымдамаларынан теңдеу шығару

2.2 Жеке өндірістік аспектідегі ТЭҚТ қолданудағы тұжырымдамаларды айрықшалау

2.3 Жеке өндірістік аспектідегі жасалынған болжамдардың негізінде нақты теңдеулер жасап шығару және қолдану

ОН3 Өндірістік процестердегі жылу өткізілім тұжырымдамаларын қолдана алу

3.1 Көп қабатты қабырғалар үшін тұрақты тепе-теңдік және жылу өткізілім коэффициентімен формулаларды қолдану

3.2 Шет қабаттарының маңыздылығын түсіну

3.3 Жылу алмасу құрылғылары үшін жылу тасымалдау формулаларын қолдану

3.4 Оқшауланған және оқшауланбаған құбырлар арқылы жылу жоғалуын салыстыру

ОН4 Қоректендіру көздерінің жұмысын талдай алу және ол бойынша есеп бере алу

4.1 Дизельдік қозғалтқыш жұмысын талдау және ол туралы есеп беру

4.2 Бу турбиналарының жумысын талдау және ол туралы есеп беру

4.3 Газ турбиналарының жумысын ьалдау және ол туралы есеп беру

122

Нұсқаулық

Байланыс Бұл модуль келесі модульдермен байланысты Модуль 1: Өндірістегі

аналитикалық және Модуль 2: Техникалық ғылым.

Негізгі талаптар Орталық энергияны беру процестерін зерттеу үшін қажетті

зертханалар объектілерімен қамтамасыз етуі тиіс.

Жұмысшы қатысы және кәсіптік-техникалық контекст Жұмыс берушілермен байланыс орталық үшін тиімді болады. Егер

де олар қажетті өндірістік өнімділік пен құралдарды бірінші болып ұсынатын болса.

123

9. Қолданылатын әдебиеттер

КітаптарАкао, Ё. (2004) Құрылғыларға қойылатын талаптар: құрылғыны

жобалау процесіне тапсырыс берушінің талабын енгізу, Productivity Press.Азападжик, А. және Пердан, С. (2011) Тәжірибедегі тұрақты даму:

ғалымдар мен инженерлерге арналған сараптама 2-і баспа, Wiley-Blackwell.Бэкон, Д.Х. және Стивенс, Р.C. (1999) Механикалық технология 3-і

баспа, Industrial Press Inc.Бёрдс, П.Х., Аналогті және сандық электроника, Prentice Hall.Бедфорд, А. және Фаулер, В. (1997) Статика: инженерлік механика,

Addison Wesley.Бир, Ф.П. және Джонстон, Е.Р. (1978) Инженерлерге арналған

механика - Динамика (4-і баспа), McGraw-Hill.Бир, Ф.П. және Джонстон, Е.Р. (2008) Инженерлерге арналған

механика - статика, (5-е баспа), McGraw-Hill.Бёрд, Джон (2010) Инженерная математика; 6-е баспа, Newnes.

(Оксфорд).Бёрд, Дж. (2010) Электрлік шынжыр теориясы және технология. 11-і

баспа, Prentice Hall.Бёрд Дж. және Росс CTF (2002), Инженерлік механика принципі, I

Newnes.Бёрд, Дж. (2010) Электрлік шынжыр теориясы және технология. 11-і

баспа, Prentice Hall.Болтон, В. (2006) Техникалық ғылым (5-і баспа), Newnes.Болтон, В. (2006) Механикалық ғылым (3-і баспа), Wiley-Blackwell.

Бутройд, Г. 2010. Өндіріске арналған құрылғы конструкциясы және жинау, 3-і баспа (Машина жасау технологиясы және материалдарды өңдеу), CRC Press.

Болстад, Р.Л. (2002) Электрлік шынжыр теориясы және технология, Prentice Hall.

Болстад, Р.Л. (2007) Шынжыр сараптамасын енгізу. Pearson.Кенджел, Ю.А. Боулс, М. А. (2002) Термодинамика: инженерлік тәсіл,

4-і баспа, McGraw-Hill.Чепмен, С. (2011) Электрлік машиналар, Негізі, 5-і баспа, McGraw-Hill.Клиффорд, М. және т.б. (2009) Инженерлік механикаға кіріспе, Бөлім

1-2, Hodder Education.Корбетт, Дж. (1991) Өндірісті жобалау: стратегия, принциптер және

әдістер (Сериялар Addison Wesley өндіріс жүйесіндегі топтар), Addison-Wesley.

Крофт, Дэвисон және Харгривз (1995) Инженерлік математикаға кіріспе, Addison-Wesley.

Крофт, А. Дэвисон, Р. (2004) Инженерлерге арналған математика, 2-і баспа, Pearson Education Limited.

Кросс, Н. (2008) Инженерлік жобалаудың әдістері: құрылғыны 124

жобалауға арналған стратегия (4-і баспа), Wiley-Blackwell.Дуглас, Дж.Ф. және Гасорик, Дж.М. (2005) Сұйықтықтар мен газдар

механикасы, 5-і баспа, Prentice Hall.Эванс, CW (1977) Инженерлік математика; 3-і баспа, Chapman and Hall.Флойд , T.Л. ( 2013 ) Сандық негіз, Prentice Hall .Глин, Дж., Берли, Д. (2001) Заманауи инженерлік математика; 3-і

баспа, Pearson Education Limited.Грин, Д.С. (1997) Өте жоғары электрлік принциптер , Addison Wesley

ОНngman .Хэмбли, A. (2010) Электротехника: Принциптер және қолдану, 5-і

баспа, Pearson.Ханна, Дж. Хиллер, М.Дж. (1999) Механикалық техникалық

ғылымдар, Pearson.Ханна, Дж. Хиллер, М.Дж. (1995) Қолданбалы механика , ОНngman .

Хиббелер, Р.К. (2004) Инженерлік механика - статика және динамика, Macmillan .

Хьюз, E. и др. . (2012) Электрика және электротехника. 4-і баспа, Newnes .

Хьюз, А. (2005) Электроқұрылғы және приводтар: негіздер, түрлері, 3-і баспа, Newnes .

Лок, Д. (2000 ) Жобаларды басқару, Gower Publishing.Мартин, М. Шинцингер, Р. (2004) Машина жасаудағы этика, 4-і баспа,

McGraw-Hill-Higher Education.Мэсси, Б.С. Уорд-Смит, Дж. (2011) сұйықтық пен газ механикасы, 9-і

баспа, CRC Press.Мериам, Дж.Л. Крэйг, Л.Г. (1998) Инженерлік механика: статика және

динамика (4-е баспа), John Wiley & Sons.Мустое, Л. (1997) Инженерлік математика; Addison Wesley ОНngman.Прайс, Т.Е. (1996) Аналогтік электроника: кешен PSpice-подход,

Prentice Hall.Пью, С. (1990) Ортақ жобалау: өнімді құру үшін кешенді әдістер,

Prentice Hall.Смит, Н.Дж. (2002), Инженерлік жобаларды басқару, Blackwell

Scientific.Страуд, К.А. (2007) Инженерлік математика; 6-і баспа, Industrial Press

INC.Тейлор, Г.В. Грир, А. (2005) BTEC Технологтарға арналған жоғарғы

ұлттық математиканы оқу, 3-і баспа.Тернинко, Ж. (1997) Сапа функциясының сатылы ашылуы: Клиенттің

басшылығымен құралды жобалау (2-і баспа), CRC Press.Тимошенко С. П. Янг, Д.Х.(1958) Инженерлік механика (4-і баспа),

McGraw-Hill.Точчи, Р.Дж, Сандық жүйелер принциптері мен қосымшалар, Prentice

Hall.

125

Тули, М. Дингл, Л. (2004) Жоғарғы ұлттық инженерлік білім (2-і баспа), Newnes.

Инженерлерге арналған оқу құралы (Pearson Custom Publishing, 2011). ISBN 9780857760081.

BTEC Диплом/Сертификат Жоғарғы ұлттық инженерлік білім 4/5 деңгейя, Дағдыларды оқу бойынша нұсқа

OnlineYouTube сайтында ілмелі көпірлердегі серпілістер, қарама қайшылықтар және жабылу, мысалы, Лондондағы мыңжылдық көпір. http://youtu .be/eiaM_LZUsqMhttp://www.hsa.ie/eng/Topics/Managing_Health_and_Safety/

Safety_Statement_and_Risk_Asse ssment/ Тәуекелділікті, денсаулық сақтау мен қауіпсіздіктің қайнар көзіhttp://www.opentapestry.com/tapestries/me104-computer-aided-design-cad

Open Tapestry CAD Resources

126

10. Құралдар тізімі

Өндірістік механика. Нақты машина жасау. Мехатроника

Бағдарламалық қамтамасыз ету (бір лицензия 30 білім алушыға бір уақытта жұмыс атқаруға мүмкіндік береді)

• MultiSim, LabView, MatLab, MathCAD, SolidWorks, ComSol

Әр пункттің бір данасы (50 адамы бар бір топқа):• Гидравликалық пресс• Гидростатикалық қысым аппараты• Метацентрлік ұзындық аппараты• Бернулли Демонстрациясы• Судың соққысы• Трубада энергияны жоғалту• Рейнольдс аппараты• Орталық ості насос• Кавитациондық демонстрация• Жоғарыда көрсетілгенге бағдарламалық қамтамасыз ету• Сұйықтықтың үйкелуін өлшейтін құрал • Жоғарыда көрсетілген мәліметтерді түркеу• Жоғарыда көрсетілгенге бағдарламалық қамтамасыз ету• Газотурбиндік құрылғы• Салмақтық тестер Tinius Olsen • Күш қуат анализаторы Fluke (50 адамнан тұратын топқа 2)• электр және электрониканың негізгілерімен қолдануға рұқсат (50 адамнан тұратын топқа 15 дана)• Қуатты осциллограф және жалпы осциллограф• Кері электр жүйесі принциптер модулінің оқу зертханасы• Мотор мен жылдамдықты басқару арқылы қуатты реттейтін дистрибуттық құрылғы • Басқару техникасының оқу моделі

127

kasipkor.kzkasipkor.kz/wp-content/uploads/2017/02/17... · Web viewPearson Higher Nationals...

Documents

Transcript of kasipkor.kzkasipkor.kz/wp-content/uploads/2017/02/17... · Web viewPearson Higher Nationals...