Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Техникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: БӨҚ инжиниринг технологиясы Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМүнай газ үңғымаларын бүрғыламаларын бүрғылау, бүрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Aстaнa 2012

2

МАЗМҰНЫ

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ.........................4ПӘНДЕР БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАЛАР ЖИНАҒЫ....................35ОҚУ ЖОСПАРЫ.......................................................................................................................361ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР...............................................................................................363

3

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Орта буынды Мұнай және газ өндіру технологиясы мамандығы Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Оқу формасы: күндізгіОқудың нормативтік мерзімі: 2 жыл 10 ай

Базасы: жалпы орта білім

№р/р

Пәндердің оқу циклдары және білім, қабілеттілік пен құзіретке қойылатын

талаптар

Еңбек сыйымдылығы

(сағат/кредиттер)

Модуль мен пәндердің атаулары

1. Жалпы гуманитарлық пәндер 640 / 16.0Пәнді оқып-бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- негізгі тақырыпта топтық пікірталасқа қатысу;- ақпаратты айқын жеткізу;- берілген тақырыпқа өзінің пікірін айқын

жеткізу;- берілген тақырыпқа өзінің пікірін айқын

жеткізу;- негізгі ресми тұсаукесерді көрсету;- айтылуда негізгі ережелерді пайдалану;- тұсаукесерге немесе мәжіліске жазбалар

құрастыру;- қарапайым нұсқаулықтар беру -

академиялық, мәдени және әлеуметтік практика нормаларын қолдану;

- оқу барысында жаңа заманғы және дамудағы технологияларды пайдалану;

- тіршілік ету қауіпсіздігінің тиімді машықтарын пайдалану;

- ағылшын грамматикасын ұқыпты пайдалануды қолдану;

- топтық талқылау арқылы техникалық және техникалық емес сипаттағы мәселелерді тікелей шешу;

- өзінің көзқарасын, дәлелдерін, келісімдерін, немесе келіспеуін білдіру;

- контексте оқу және пәндік-арнайы лексиканы пайдалану;

- оқу дәрістерінің құрылымын мұқият талдау;

- салыстырмалы түрде күрделі оқу дәрісінен мағыналық мазмұн алу;

- электрондық көздерден алынған ақпаратты жалпылау;- ұйғарымдар мен оқиғалардың тікелей

күрделі қатарын талшықтай отырып,

320 / 8.0 Ағылшын тіліМодуль1.Өзін көрсетуМодуль 2.Қарым-қатынасМодуль 3. Өз пікірін білдіруМодуль 4. Негізгі ресми тұсаукесерді көрсетуМодуль 5. АйтылуМодуль 6. Шапшаң жазуМодуль 7 НұсқауМодуль 8. КәсіпқойлықМодуль 9. Қазіргі заманғы технологияларды пайдалануМодуль 10. Қауіпсіз тіршілік ету қауіпсіздігінің машықтарыМодуль 11. ГрамматикаМодуль 12. Мәселелерді шешуМодуль 13. Өзін көрсетуМодуль 14. Контекстегі лексикаМодуль 15. Жоспар құру, құрылымдау Модуль 16. Дәрістерді қабылдауМодуль 17.

4

тұсаукесерлер көрсету;- бір сөзбен айтылу модельдерін

пайдалануды енгізу;- ақпараттты айқын жеткізу- жазылған мәтіннен мазмұнын бөліп алу;- ағылшын тілі грамматикасын дұрыс

қолдану;- онлайн-графикте немесе оның қағаз

нұсқасында пішіндерінің әр түрлері бойынша ақпараттың ерекше типтерін бөліп алу;

- тарау бөлімдерін талдау;- жай сөйлем құрастыру;- салалас құрмалас сөйлем құрастыру;- нұсқаулардың қарапайым жинағын

құрастыру;- қарапайым жағдай бөлшектерін анықтау;- қарапайым процесті қадамдап жазу;- тыныс белгілерінің негізгі принциптерін

қолдану (нүктелері, үтірлер және апострофалар);

- қауіпсіз тіршілік етудің тиімді машықтарын пайдалану;

- компьютерлік машықтарды пайдалану;- техникалық және техникалық емес

мәтіндерде негізгі идеяларды, қосымша бөлшектер мен болжанатын мәндерді анықтау;

- сөздік қор мәнін бекіту;- контексте жай сөйлем құрылымдарын

басқару машықтарын көрсету;- күрделі сөйлем құрылымдарын табиғи

басқару машықтарын көрсету;- тыныс белгілерін, транскрипциялар мен

хаттарды бас әріппен қолдану;- контексте оқу және пәндік-арнайы сөздік

қорды пайдалану;- оқу мәтінінің құрылымын талдау

түрлі оқу тарауларды жазу.

Электрондық көздерМодуль 18. ТұсаукесерМодуль 19. АйтылуМодуль 20. Қабылдау және қабылдауға қол жеткізуМодуль 21. Оқығанды қабылдауМодуль 22. Грамматиканы пайдалану.Модуль 23.Пішіндерін пайдалануМодуль 24. ҚұрылымдауМодуль 25. Жай сөйлемМодуль 26. Құрмалас сөйлемМодуль 27. Бағыныңқы құрмалас сөйлемМодуль 28. Жазу бойынша нұсқауМодуль 29. Қарапайым жағдайы сипаттау.Модуль 30. Процесті сипаттауМодуль 31. Тыныс белгілерінің негізгі принциптерін пайдалануМодуль 32. Өз бетіндік машықтарды қолдану Модуль 33. Компьютерлік машықтарды пайдалануМодуль 34. Оқығанды қабылдауМодуль 35. Контексте лексикалық қорды анықтауМодуль 36. Жай сөйлем құрылымдарыМодуль 37. Күрделі сөйлем құрылымдарыМодуль 38. Тыныс белгілерін, транскрипцияны және

5

хаттарды бас әріппен қолдануМодуль 39. Контексте лексикалық қорды пайдалану Модуль 40. Оқу мәтінінің құрылымыМодуль 41. Оқу тарауын жазу

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- сабырлы бақыланатын түрде кешірім

сұрауды, жүгінуді, өкініш және ақталуды білдіруге үйрену;

- сабырлы бақыланатын түрде кешірім сұрауға, жүгінуге, өкінішке және ақталуға ауызша жауаптар;

- тікелей ауызша байланыс арқылы кездесу туралы белгілеу және шарты;

- берілген уақытша шеңберге сыйымды толықтық дәрежесінде келіссөздер жүргізу техникасын қолдану;

- ауызша түрде нұсқаулардың көпшілігін айта білу;

- сендіру тілі мен логикалық негіздеу арқылы біреудің пікірін қолдау;

- оқиғалардың реттілігін анықтау үшін негіздемелер мен қорытындыларды пайдалану;

- шағын пікірталас тобына немесе кездеуге ықпал ету;

- сөз сөйлеу кезінде ауызша және ауызша емес дағдыларды қолдану;

- бейне және аудио тұсаукесерлерден нақты шынайы деректерді жазып алу;

- ақпаратты айқын жеткізу;- жеке коммуникацияда ауызша емес

сигналдардың ролін бағалау;- ұғыну, байсалды және кінәламай жауап

беру үшін анағұрлым мұқият тыңдауды аудиттеуде өз дағдыларын бейімдеу;

- өз көзқарасын білдірер алдында басқа қоршаған адамдардың эмоцияларын бақылау;

- оң немесе теріс пікірді талап ететін жағдайларда кәсіптік реакцияны білдіру;

- бетпе-бет жұмыс бабымен кездесу үшін өзіңіздің идеяларыңызды әзірлеу;

- шағын топтық пікірталастарға/кездесулерге қатысу үшін стратегияны тұжырымдау;

- тұсаукесерлерді жасау және беру үшін коммуникация принциптерін біріктіру;

320 / 8.0 Кәсіби ағылшын тілі.Модуль 1.КешірімМодуль 2.Тапқыр жауаптарМодуль 3. Кездесуді белгілеуМодуль 4. Әңгімені басқаруМодуль 5. НұсқауМодуль 6. СендіруМодуль 7. Оқиғалардың реттілігіМодуль 8. КездесуМодуль 9. Ауызша тұсаукесерМодуль 10. Шапшаң жазуМодуль 11. Қабылдау және қабылдауға қол жеткізуМодуль 12. Ауызша емес коммуникацияМодуль 13.Нәтижелі аудиттеуМодуль 14. Эмоцияны бақылауМодуль 15. Жауап реакциясыМодуль 16. Сіздің жауабыңызды дайындау және құрылымдауМодуль 17. Кездесу тактикаларыМодуль 18. ТұсаукесерМодуль 19. Аудитеу және шапшаң жазуМодуль 20. РеттілікМодуль 21. Орналасқан жерін

6

- аудио және бейне тұсаукесерлерден өзіне тән нақты бөлшектерді бөлу;

- оқиғалар реттілігін жазу;- объективті және субъективті жақтардан

берілген орналасқан жерін талдау;- объективті және субъективті жақтардан

берілген орналасқан жерін талдау;- формальды электрондық хабарлама

құрастыру;- жұмысқа өтініштің салыстырмалы түрде

күрделі нысанын құрастыру;- хабарламаны ауызша жіберу кезінде

редакцияланған қысқа мазмұнда құрастыру;

- компанияның бағдарламалық құжаттарынан нақты ақпаратты алып шығу;

- салыстырмалы түрде қиын оқылатын үзінділерден ақпараттың сұрыпталған материалдарынан редакцияланған тізім құрастыру;

- диаграммалардағы, графиктердегі немесе графиктердегі қисықтарда фактілерді бағалау;

- барлық жазбаша тапсырмаларға тілдік ережелерді қолдану

сипаттауМодуль 22. ПроцестерМодуль 23. Электрондық пошта бойынша хабарламаларМодуль 24. НысандарМодуль 25. Шапшаң жазуМодуль 26. Ақпаратты алып шығуМодуль 27. Редакциялау бойынша жұмысМодуль 28. Ақпаратты орналастыруМодуль 29. Функционалдық тіл

2. Жалпы кәсіби пәндер 640 / 16.0Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- негізгі математикалық операцияларды

және олардың дұрыс ретін түсініп көрсету;

- жай бөлгішті, ең көп ортақбөлгішті, ең аз ортақ бөлгішті, ең аз ортақ көбейткішті, шаршы түбірді және текше түбірді анықтау жолдары арқылы бүтін сандар үшін бөлгіштерді түсініп көрсету;

- британдық және ХЖ бірліктерін бағалау стратегияларын және өлшеу стратегияларын қолданып, сызықты өлшемі бар есептің шешімін табу;

- мәліметтер, графиктер мен жағдайлар арасындағы байланысты түсіндіру және ұғындыру;

- рационалдық формулалардың баламалы формаларын анықтау (алымдар мен бөлімдерге дейін шектелген бірмүшелер, екімүшелер және үшмүшелер);

- берілген қалыптардағы (от 0◦до 360◦)бұрыштарды түсініп көрсету;

- a, b және c – рационалдық сандар болып

240 / 6.0 Математика.Модуль 1. Цифрлармен жұмыс істеу дағдыларыМодуль 2.Алгебра және сандарМодуль 3.ӨлшемдерМодуль 4.Қатынастар мен функцияларМодуль 5.Алгебра және сандарМодуль 6.ТригонометрияМодуль 7.Қатынастар мен функцияларМодуль 8. Көпмүшелер мен ауысуларМодуль 9. Экспоненттер және логарифмдерМодуль 10.Функциялар

7

табылатын көпмүшелі формулаларды жіктеу;

- 2-ден үлкен (интегралдық коэффициентімен көпмүшелер деңгейіне ≤5 дейін шектелген) көпмүшелердің жіктелуін түсініп көрсету;

- логарифмдерді түсініп көрсету;- функциялар операцияларын немесе

функциялар композицияларының операцияларын түсініп көрсету;

Модуль 11.Тригонометриялық функциялар, теңдеулер және тепе-теңдіктер

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушыкелесілерді біліп, істей алуы тиіс:- орын ауыстыру жағдайындағы

қозғалысты, жылдамдықты, үдеуді және уақытты сипаттау;

- тербелмелі қозғалыстарды құру жағдайын сипаттау;

- механикалық толқындардың ерекшеліктерін сипаттау және механикалық толқындар ретінде энергияны қалай тасымалдайтынын түсіндіру

- модельдің үздіксіз дамуын, модель құрылымын сипаттау;

- табиғаттағы күшті энергия көзі ретінде ядроның ыдырауы және бөлінуін сипаттау;

- атомда және ядрода энергияны кванттауды сипаттау;

- жылдамдыққа арналған теңгермелі және теңгермесіз күштер әрекетін түсіндіру;

- қозғалыс туралы Ньютон заңын пайдалана отырып, дөңгелек қозғалысты түсіндіру;

- энергияның түрленуін түсіндіру, оқшауланған жүйеде энергияның сақталуы іргелі физикалық тұжырымдама болып табылатынын түсіндіру;

- тұйық жүйеде заттардың өзара әрекеттесуі кезінде импульс моментінің қалай сақталатынын түсіндіру;

- электр өзара әрекеттерді басқаратын заң көмегімен электр зарядтардың тәртібін түсіндіру

- электр өріс теориясын пайдалана отырып, электр құбылысты түсіндіру;

- электр және магниттік өрістердің қасиеттері әр түрлі құрылғыларда қалай қолданатынын түсіндіру;

- толқын моделін пайдалана отырып, ЭМӨ табиғатын және тәртібін түсіндіру;

- кванттық модельді пайдалана отырып, фотоэлектрлік эффектіні түсіндіру.

160 / 4.0 Физика.Модуль 1. КинематикаМодуль 2. ДинамикаМодуль 3. Дөңгелекті қозғалыс, Жұмыс және энергияМодуль 4. Тербелмелі қозғалысы және механикалық толқындарМодуль 5. Импульс және импульс моментіМодуль 6. Өрістер және күштерМодуль 7. Электрмагниттік сәулеленуМодуль 8. Атом физикасы

8

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушыкелесілерді біліп, істей алуы тиіс:- химияның негізгі компоненттерін

түсіндіру;- модельдеу ролін сипаттау, химиялық

байланыстар және иондық қосылыс байланыстарын, құрылымын, түсіне білуді көрсету;

- материяның газ тәріздес жағдайының моделін пайдалана отырып, молекулярлық тәртіпті түсіндіру;

- ерітінділерді қарастыру, олардың физикалық және химиялық қасиеттерін сипаттау;

- химиялық формулалар қолданыстағы заттар мен өнімдер арасындағы сандық қатынастарды көрсететінін түсіндіру;

- химиялық реакцияларда энергетикалық өзгерістерді анықтау және түсіндіру;

- тотығу-тотықсыздану реакцияларының табиғатын түсіндіру;

- заттардың жалпы формасы түрінде органикалық қосылыстарды зерттеу;

- химиялық тепе-теңдік жүйедегі қарама-қарсы реакциялар балансының болуын түсіндіру

160 / 4.0 Химия.Модуль 1. Химия және материя негіздеріМодуль 2. Материяның және химиялық байланыстардың әр түрлігіМодуль 3. Материя пішіні: ГаздарМодуль 4. Ерітінді, қышқылдар және негіздер түріндегі материяМодуль 5. Химиялық өзгерістердегі сандық қатынастарМодуль 6. Термохимиялық өзгерістерМодуль 7. Электр-химиялық өзгерістерМодуль 8. Органикалық қосылыстардың химиялық өзгерістеріМодуль 9. Қышқылды-негізді жүйелерге шоғырланған химиялық өзгерістер

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушыкелесілерді біліп, істей алуы тиіс:- мұнайдың, табиғи газдың және қабатты

судың негізгі физикалық және химиялық қасиеттерін түсіндіру және осы білімді кенорындарын қазу және бұрғылау кезінде қолдану;

- мұнай мен газдың шығу жерлерінің негізін түсіну, кенорындарының пайда болу табиғатын түсіндіру;

- кенорындарды іздеу мен барлаудың әр түрлі әдістерін түсіну мен қолдану, іздеу-барлау жұмыстарының негізгі кезеңдерін сипаттау;

- мұнай мен газдың қайта өңдеудің негізгі кезеңдерін танып білу, қайта өңдеу өнімдерін және олардың айырмашылықтарын білу, мұнай өңдейтін және газ өңдейтін зауыт типтерін жіктеуді, сондай-ақ мұнай және газды қайта өңдеудің қазіргі заманғы жағдайын

80 / 2.0 Мұнай-газ ісіне кіріспеМодуль 1.Мұнайдың, табиғи газдың және қабатты судың негізгі физикалық және химиялық қасиеттеріМодуль 2. Мұнай, газ және газ-конденсантты кенорындары туралы негізгі мәліметтерМодуль 3. Мұнай кенорындарын қазу және ұңғымаларды пайдалану негіздеріМодуль 4. Мұнай мен газды қайта өңдеу негіздеріМодуль 5. Мұнай-газ өндірудегі

9

бағалауды білу;- мұнай-газ өңдеуші салалардың шешімдері

үшін пайдаланылатын қазіргі заманғы бағдарламалық қамтамасыз етуді таңдау және қолдану;

- әлемдік нарықтағы мұнай мен газдың жағдайын, халықаралық сауда ерекшеліктерін, мұнайдың бағасын белгілеудің ОПЕК ролін жете түсіну.

ақпараттық технологияларМодуль 6. Әлемдік мұнай нарығы

3. Арнайы пәндер 1325 / 55.5Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушыкелесілерді біліп, істей алуы тиіс:- қарапайым фазалық диаграммаларды

түсіндіру және оларды техникалық сипаттамалар кестелермен салыстыру;

- көп компонентті қоспалардың, мысалы, мұнай өңдеуші зауыттардың өнімдерінің дистилляциясының графигі мен екі компонентті диаграмманы қолдану және түсіндіру;

- электроэнергетикалық және қайта өңдеу өндірістерінде қолданылатын органикалық қосылыстардың маңызын және олардың негізгі физикалық және химиялық қасиеттерін баяндау;

- сұйық мұнайды қайта өңдеудің стандартты процестерінде қолданылатын химиялық процестерді баяндау;

- мұнай өндіруші өндіріс орындарында қазіргі заманда қолданылатын фракциялану жүйесінің негізгі принциптерімен таныстыру;

- бір немесе одан да көп ректификациялық бағандардан тұратын барлық фракциялау жүйесін түсіндіру;

- химиялық реакциялар ескерілмейтін процестер үшін материалдық балансты анықтауға есептер шығару;

- тұйық жүйедегі идеал газға арналған Бойль-Мариотт және Гей-Люссактың заңдарының, біріктірілген және ерекше заңдарын (Characteristic Gas Law) қолдануға есептер шығару;

- газдардың сығылу мен ұлғаю заңдарын түсіндіру және осы заңдарға есептеулер жүргізу;

- гидраттардың құрылу шарттары, гидраттық құрылымды болдырмау және жою әдістері. Гидраттарды және олардың негізгі қасиеттерін сипаттау;

- қажетсіз компоненттерді жою мақсатында көмірсутектер ағынын

45 / 1.5 Мұнай химиясына кіріспеМодуль 1. Химиялық таза заттардың фазалық қасиеттері.Модуль 2. Қоспалардың фазалық қасиеттері. Фазалық тепе-теңдік диаграмма.Модуль 3. Органикалық химияға кіріспе.Модуль 4. Көмірсутектің қолданбалы химиясы.Модуль 5.Фракциялаумен танысу.Модуль 6. Фракция жүйелері. Мұнайдың АНИ градусымен берілген тығыздығы.Модуль 7. Материалдық балансты қарапайым есептеу.Модуль 8. Газдың негізгі заңдары.Модуль 9. Идеал газ заңдары.Модуль 10. Гидраттарды басқару.Модуль 11. Көмірсутектерді технологиялық өңдеу – молекулалық сүзгімен өңдеу.Модуль 12. Дегидрация – анықтамасы, сынақ өткізу.Модуль 13.

10

өңдеуде молекулалық сүзгіні қолдану және сүзгіні жасау;

- сусыздандыру қондырғысын сипаттайтын терминдер. Осы қондырғыларда өткізілетін сынақтарды баяндау;

- газбен қамтамасыз ету жүйесі ағынында артық су әсерінен істен шығатын қондырғылардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін қолданылатын химикаттар мен сұйық жұтқыштар жайлы айту;

- гликоль мен дегидрация жүйесінде қолданылатын механизмдер мен процестерді көрсету. Бұл процес кезінде газ ағынынан қатты жұтқыштар су мен өзге заттарды қалай қармап алатынын түсіндіру;

- мұнайды бастапқы дайындаудың, мұнайды өңдеу жүйесінің және өңдеудің пәрменділігін анықтау үшін жүргізілетін сынақтардың негізгі принциптері;

- эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру;

- эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері;

- стандартты зертханалық құралдармен зертханалық жұмыстарды қауіпсіз орындау тәсілдері.

Дегидрация – химиялық заттар, сұйық жұтқыштар.Модуль 14. Дегидрация – қондырғылары мен олардың жұмыс принципі.Модуль 15. Дегидрация – қатты жұтқыштар.Модуль 16. Мұнайды бастапқы дайындауға кіріспе.Модуль 17. ЭмульсияларМодуль 18. Эмульсия және өңдеу.Модуль 19. Зертханалық жұмыстар.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- кәсiпшілік объектерде қолданылатын

барлық ортақ терминдерге анықтама беру;

- көмiрсутектердiң классификациясының терминдерi мен жүйелерін түсіндіру;

- табиғи газдың қасиеттері мен қолдануларын газды өңдеу процесінде пайда болу ретімен сипаттау;

- мұнай мен табиғи газдың химиясының негіздерін, олардың негізгі классификациясын және өткізу спецификасын түсіндіру;

- гидраттар, олардың негізгі қасиеттері, гидраттардың пайда болуы мен оларды болдырмау және алдын алудың негізгі әдістері;

- қажетсіз компоненттерді жою мақсатында көмірсутектер ағынын өңдеуде молекулалық сүзгіні қолдану және сүзгіні жасау;.

45 / 1.5 Қолданбалы мұнай химиясы.Модуль 1. Терминологиялық сөздікМодуль 2. Жеңіл көмірсутектердің классификациясыМодуль 3. Табиғи газдарының қасиеттері мен сипаттамаларыМодуль 4. Газ бен мұнайдың құрамы және өткізу спецификасы.Модуль 5. Гидраттарды басқаруМодуль 6. Көмірсутектерді технологиялық өңдеу – молекулалық

11

- сусыздандыру қондырғысын сипаттайтын терминдер. Осы қондырғыларда өткізілетін сынақтарды баяндау;

- газбен қамтамасыз ету жүйесі ағынында артық су әсерінен істен шығатын қондырғылардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін қолданылатын химикаттар мен сұйық жұтқыштар жайлы айту;

- гликоль мен дегидрация жүйесінде қолданылатын механизмдер мен процестерді көрсету. Бұл процес кезінде газ ағынынан қатты жұтқыштар су мен өзге заттарды қалай қармап алатынын түсіндіру;

- газ ағынын су мен өзге материалдардан тазарту үшін қолданылатын қатты жұтқыштардың жұмысы;

- мұнайды бастапқы дайындаудың, мұнайды өңдеу жүйесінің және өңдеудің пәрменділігін анықтау үшін жүргізілетін сынақтардың негізгі принциптері

- эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру;

- эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері;

- көп тараған коррозия түрлерінің өндірістік қондырғыларға әсері;

- өндірісте қолданылатын кеңінен тараған коррозияны бақылау әдістері.

- өндірісте қолданылатын коррозияны бақылаудың кең тараған әдістері;

- өндірісте қолданылатын еріткіштер мен актикоррозиялық қоспалардың қолданылулары;

- ультрадыбыстық толқындардың негізгі қасиеттері мен коррозиялық өлшеулерде қолданлулары;

- магниттік – ұнтақтық дефектоскопияның жұмыс істеу принциптері;

- капиллярлық дефектосопияның негізгі принциптері;

- заманауи индустриалдық қоғамда күкірт өндіруге қойылатын талаптар мен күкіртті қолданылулары;

- әр түрлі қоспалар, өте көп күкірті бар газдардан күкіртті бөліп алу процестері.

- өңделмеген газ ағынынан қышқылдық компоненттерді айыру кезінде

сүзгімен өңдеуМодуль 7.Дегидрация – анықтамасы, сынақ өткізуМодуль 8.Дегидрация – химиялық заттар, сұйық жұтқыштарМодуль 9.Дегидрация – қондырғылары мен олардың жұмыс принципі.Модуль 10. Дегидрация – қатты жұтқыштарМодуль 11. Мұнайды бастапқы дайындауға кіріспеМодуль 12. ЭмульсияларМодуль 13. Эмульсия және өңдеуМодуль 14. Коррозияның әсер ету механизмдеріМодуль 15. Коррозияны бақылауМодуль 16. Коррозияға тексеруМодуль 17. Еріткіштер мен химиялық тежегіштер.Модуль 18. Ультрабыстық дефектоскопия – негізгі принциптеріМодуль 19. Магниттік – ұнтақтық дефектоскопия принциптері.Модуль 20. Капиллярлық дефектоскопия принциптеріМодуль 21. Күкірт - кіріспеМодуль 22. Күкіртті өңдеудің тәсілдері.Модуль 23. Күкіртті тазарту процесі

12

қолданылатын негізгі процестер;- газдарды тазарту үшін әр түрлі

химиялық заттарды қолдану;- H2S газынан күкірт алудың Клаус

процесі;- күкіртті өндіретін/ шығарып алатын

қондырғыда қалдық газдардан тазартудың қолданылатын әдістері;

- көмірсутектерді өңдеуден оны өткізуге дейін қойылатын талаптар туралы айту;

- керосин сынамасының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын ASTM спецификасы бойынша анықтау;

- коррозияның негізгі себептері мен оны алдын – алу жолдары;

- табиғи газдың сынамасындағы заттың проценттік мазмұны жайлы есеп беру;

- тұрақты токтағы катодтық қорғаныс сызбасын, катодтық қорғаныстың шығындалған анод затын ескеретін ультрадыбыстық қалыңдықты өлшеуішпен күшейтілген сызбасын, Corrosometer зондын, мыс купоросасын қолдана отырып тәжірибелер жасауТабиғи газ сынамасындағы күкірттісутек пен меркаптандар концентрациясын анықтау;

- рН, өтімділік, тотығу-тотықсыздандыру потенциалы мен құрамындағы оттегіні минералдандырылған жер асты қабаттық су сынамасынан анықтау және олардың коррозияға қатысты нәтижелерін талдау.

Модуль 24. Химиялық заттармен тазартуМодуль 25. Клаус күкірт процесіМодуль 26. Күкіртті өндіретін/ шығарып алатын қондырғыда қалдық газдардан тазартуМодуль 27. Көмірсутектерді өңдеу – сілтілік жүйелер.Модуль 28. Пенский-Мартенс приборы және Кливлендтің ашық приборы арқылы жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын анықтау.Модуль 29. Металдардың коррозиясы.Модуль 30. Газохроматография: сынамалар, үлпектер және есептеулерМодуль 31. Коррозияны эксперименталдық зерттеулер циклі.Модуль 32. Кен орны мен лабораторияда құрамында көп күкірті бар газды өлшеу.Модуль 33. рН, өтімділік, тотығу-тотықсыздандыру потенциалы мен оттегін далалық жағдайда сынау.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- күрделі және кәсіптік пішімдегі

(форматтағы) документті өңдеу;- есептеулер мен презентацияда қажет

болатын көп функционалды кесте құру;

50 / 1.5 Мұнай газ секторында ЭЕМ қолдану.Модуль 1. Мәтінді өңдеу бағдарламасыМодуль 2.

13

- күрделі электрондық кестесі бар кәсіптік құжат дайындау;

- мұнай табушы өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін құрамдас функцияларды қолдану;

- мұнай өндіруші өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылуын сараптау мен презентациялау үшін күрделі және кәсіби пішімдегі (форматтағы) диаграммаларды дайындау;

- ЭЕМ негізінде кәсіптік пішімдегі презентациялар дайындау;

- ЭЕМ – ға негізделген презентацияларды ұсыну;

- мұнай өндіруші өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылуын сараптау мен презентациялау үшін күрделі және кәсіби пішімдегі (форматтағы) диаграммаларды дайындау;

- мұнай өндіру өнеркәсібінің деректер базасының жүйесін қолданып, ақпаратты таңдау және нәтижелерді сараптау.

Электрондық кестелер құруМодуль 3. Электрондық кестемен жұмыстағы қолданбаларМодуль 4. Құрамдас функцияМодуль 5. Диаграммаларды сызу бағдарламасыМодуль 6. Жиынтық құжаттарМодуль 7. ЭЕМ негізінде презентациялар жасауМодуль 8. ЭЕМ – ға негізделген презентацияларды ұсынуМодуль 9. Мұнай өнімдері жайлы қолданбалы бағдарламалардың программалық жасауыМодуль 10. Мұнай өндіру жүйесіне ақпараттық іздеу жүйелерін жүктеу

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- «Мақсат, дәрісхана, мәлімдеме» атты

тиімді техникалық және іскерлік коммуникация әдісін пайдалану;

- құжат құрылымын оның басы, тараулар тізімі және тағы басқа визуалдық белгілерді қолдана отырып құрастыру.

- техникалық журнал мақаласына талқылау жүргізу;

- жазбаша жазылған хабарламаны графиктік бейнелермен иллюстрациялау;

- берілген тапсырманы орындау үшін қажетті нұсқаулар түріндегі мақала құрастыру;

- ауызша түрде ресми емес презентациялар өткізу;

- ауызша презентацияның негізгі ойын жеткізетін көрнекі құралдарды жасау;

- аз уақытқа арналған ресми презентацияны өткізу;

- негізгі зерттеушілік дағдыларын

60 / 3.0 Техникалық коммуникацияМодуль 1. Коммуникацияның тиiмдi әдiстерiмен танысу.Модуль 2. Ұйымдастыру және жобалық құжаттар.Модуль 3. Техникалық ақпараттар жайлы қорытынды жасау.Модуль 4. Деректерді иллюстрациялау және олардың интерпретациясы.Модуль 5. Жазбаша мақалалар - нұсқаулар.Модуль 6. Ресми емес презентациялар.Модуль 7.

14

қолдану;- техникалық анықтамалар мен олардың

сипаттамаларын жазу;- салыстырмалы сипаттамалар жайлы

баяндама құрастыру;- салыстырмалы сипаттамалар жайлы

баяндама жасау үшін негізгі және қосымша материалдарды құрастыру;

- сіздің барлық кәсіби мүмкіншіліктеріңізді, біліктілігіңізді, тәжірибеңізді сипаттайтын ілеспе хат жазу;

- сөйлесуге алдын – ала дайындалу.

Презентацияға арналған көрнекі құралдарын дайындау.Модуль 8. Ауызша презентациялар.Модуль 9. Ақпарат көздерін қолданып, ақпаратты жинақтау.Модуль 10. Анықтамалар мен сипаттамалар жазу.Модуль 11. Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндама жазу.Модуль 12. Негізгі және қосымша құжаттарды дайындау.Модуль 13. Түйіндеме және ілеспе хат жазу.Модуль 14. Сөйлесуге әзірлік.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- көмірсутектерінің пайда болу, орын

ауыстыруы және қармалуы жайлы негізгі теориялар. Қазақстандағы мұнай газ компанияларының құрылымы (барлау, бұрғылау және өндіру бөлімдері), олардың негізгі мақсаттары (көмірсутек қорының табылуы, жасалуы, меншіктік құқы, жер асты байлығын қолдану құқығы, негізгі функцияларды басқаратын нормативтік құжаттар мен топографиялық өлшеулер) ;

- Доминионның (СТСД) топографиялық түсірілімдер жүйесін көрсетілген орынды картадан табуға қолдану;

- құрлықтағы және судағы бұрғылау қондырғыларының құрылыс принципін және қолданылуын түсіндіру;

- бұрғылау ерітіндісін жіберетін жүйе, айналмалы көтеру құралы, қозғалтқыштың құрамды бөліктері және олардың жұмыс принциптері мен қызметтерін анықтау;

- бұрғылау қаптамаларының бар түрлерінің қолданылулары.

- талапқа сай бұрғы бағанның төменгі жағының қарапайым құрастырылымын

30 / 1.5 Бұрғылау технологиясына кіріспе.Модуль 1. Қазақстандағы мұнай мен газ жайлы жалпы мәліметтер.2 модуль. Топографиялық түсірілімдер жүйесі.3 модуль. Бұрғылау қондырғылары – 1 бөлім: құрылыс принципі мен қолданылуы.4 модуль. Бұрғылау қондырғылары – 2 бөлім: құрамдас бөліктері мен жұмыс принципі.5 модуль. Бұрғылау қаптамалары.6 модуль. Ұңғыма құбырларының жүйесi және бұрғы бағананың төменгi жағының құрастырылымы.7 модуль. Бұрғылау

15

құрастыру;- Қазақстанда белгілі ұңғыманы бұрғылау

үшін тиімді реагентті таңдап алу;- қатты фазадағы бұрғылау агенттерінің

шамасын бақылау жүйесін таңдау және осы процесті оптимизациялау;

- ұңғыманы бақылаудың қажеттілігін түсіндіру. Ашық лақтырылымдар себептерін ашу және лақтырылымдарды бақылаудың әдiстерiн қысқаша баяндау;

- ұңғыманы бақылаудың қажеттілігін түсіндіру;

- ашық лақтырылымдар себептерін ашу және лақтырылымдарды бақылаудың әдiстерiн қысқаша баяндау;

- ұңғыманы шеген құбырлармен бекітудің қажеттілігі және бекіту параметрлірен таңдап алуды түсіндіру;

- цементтеу операцияларында цементтің ерекше түрін қолдану керектігін дәлелдеу;

- цементтеуге қажетті цементтік қоспаның беріктігін есептеу;

- ұңғыманы бағалауға қажетті мәліметтерді тапсырыс берушіге ұсыну үшін бұрғылау қондырғысында қолданылатын әдістерді баяндау;

- тұтқыштық жұмыстар ұғымын түсіндіру.

агенттері.8 модуль. Қатты фазадағы бұрғылау агенттерінің шамасын бақыла.9 модуль. Ұңғыманы (скважинаны ) бақылау.Модуль 10. Ұңғыманы шеген құбырлармен бекіту және бағанның есептеулері (шолу).Модуль 11. Цементтеу.Модуль 12. Ұңғыманы бағалау.Модуль 13. Тұтқыштық жұмыстар

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- бұрғылау флюидінің түрлері және

олардың қолданылулары;- бұрғылау флюидінің құрамын түзету

үшін әр түрлі реагенттерді қалай қолдануға болатындығын түсіндіру;

- бұрғылау флюидінің жұмысына әсер ететін олардың қасиеттерін сипаттау. Бұрғылау флюидінің қасиеті мен бұрғылауды орындаудың арасындағы өзара байланысты табу;

- бұрғылау флюидінің қасиеттерін зертханалық және өндірістік жағдайларда сынау жолдарымен таныстыру;

- бұрғылау флюидінің ағынының режимін алдын ала анықтау үшін қолданылатын модельдерді түсіндіру;

- бұрғылау ерітіндісінің реологиялық қасиеттерін түсіндіру;

- циркуляциялық жүйедегі флюид арқылы қысымның айырымдарын

45 / 1.5 Бұрғылау ерітінділері және гидравликалық қысым.Модуль 1. Бұрғылау флюиді ( батпақты ерітінді).Модуль 2. Бұрғылау флюидінің құрамы.Модуль 3. Бұрғылау флюидінің қасиеттері.Модуль 4. Бұрғылау флюидінің қасиеттерін тексеру.Модуль 5. Гидравликалық модельдер.Модуль 6. Гидравликалық байланыстар.Модуль 7. Гидравликалық есептеуле.

16

теориялық түрде есептеу;- ұңғыманы бұрғылауда пайда болатын

қысымдармен танысу;- ұңғыманы бақылайтын қондырғылар

мен атылу механизмімен таныстыру;- жұмыс істеу барысында ұңғыманы

бақылауды іске асыру әдістерімен таныстыру;

- бұрғылау флюидінің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау;

- флюидтің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау;

- шапшу мен атылуда қолданылатын жабдықтарды демонстрациялау.

Модуль 8. Қысым режимі (танысу).Модуль 9. Атылуды болдырмау (танысу).Модуль 10. Ұңғыманы бақылау әдістері (танысу).Модуль 11. Бұрғылау флюидімен зертханалық жұмыс.Модуль 12. Ұңғыманың өшіру зертханалық жұмыстар (танысу).

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- қарапайым ұңғымалардағы жұмысты

жоспарлау үшін қажетті деректерді анықтау, ерекше деректердің көздерін анықтай білу. Бұрғылау бағдарламасының техникалық шарттарын анықтау және өзіңізге белгілі деректер бойынша бағдарламаның кейбір бөліктерін құрастыру;

- бұрғылау қаптамалардың түрлерін бағалау, қашауға түсірілетін кірістік жүктеме параметрлері мен минуттағы айналым санын есептеу, ИСМ қашауының бүліну механизмі мен өндіріс жайлы баяндау;

- қашаудың жұмыс көрсеткішіне, әр түрлі литология типіне байланысты қашаудың түрлері туралы баяндау, қашауды таңдауды оптималдандыру үшін жинақталған деректерді қолдану, қашаудың жұмысына байланысты классификациялар жүйесін құрастыру;

- Қазақстанда бар флюидтердің түрлерін атау. Ең тиімді флюидті таңдау. Флюидтердің қасиеттерін сақтаудың маңыздылығын, олардың қасиеттеріне ықпал ету мүмкіндігі бар факторларды сипаттау;

- жүйедегі сұйықтың циркуляциясы кезінде қысымның төмендеуі неліктен бақыланатындығын, қысымның азаю орынын анықтауды, циркуляциядағы жүйенің әр нүктесіндегі қысымның төмендеуін есептеу жайлы айту;

- шеген құбырды есептеудің, түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен қосылыстарын анықтаудың

60 / 3.0 Бұрғылау технологиясыМодуль 1. Ұңғыманы бұрғылау жоспары ІМодуль 2. Бұрғылық қашау І.Модуль 3. Бұрғылау қашауын таңдау.Модуль 4. Флюидтер І (Қайталау).Модуль 5. Шеген құбырды есептеу І .Модуль 6. Шеген құбырды есептеу ІІ.Модуль 7. ЦементтеуМодуль 8. Цементтеу ІІ.Модуль 9. Ұңғымаларды жою.Модуль 10. Нормативтік құжаттар (танысу).Модуль 11. Бұрғылау программасы ІІ.Модуль 12. №1 Зертханалық жұмыс – бұрғы қашауын таңдап алу.Модуль 13. Ұңғыманы шеген бағандармен бекіту.Модуль 14. №3 Зертханалық жұмыс – Цементтеу.Модуль 15. №4 Зертханалық жұмыс – Ұңғымаларды жою.

17

қажеттіліктерін түсіндіру;- Қазақстандағы кондукторлық шеген

құбырлар үшін ең аз тереңдікке қойылатын техникалық талаптарды анықтау, техникалық бағандар мен жоғары қысымға арналған шегендік эксплуатациялық бағандардың конструкцияларын құрастырудағы қиындықтарды ескере отырып, жарамды кондукторлық шеген құбырын құрастыру;

- цементтеудің қажеттілігін, сонымен қатар цементтеуге Қазақстанда қойылатын құқықтық-нормативтік талаптарын түсіндіру. Қолжетімді цементтіңтүрлерін, цемент ерітіндісінің қасиеттерін (қатаю уақытын, цементтің бекуін тездететін қоспаларды қолдану) баяндау. Цемент ерітіндісіне қажетті құрғақ цементтің көлемін (салмағы), ерітіндіге керекті су шамасын, су көзін, ерітіндінің шығу көлемін түсіндіру;

- Қазақстандағы кондукторлық шеген құбырлар үшін ең аз тереңдікке қойылатын техникалық талаптарды анықтау, техникалық бағандар мен жоғары қысымға арналған шегендік эксплуатациялық бағандардың конструкцияларын құрастырудағы қиындықтарды ескере отырып, жарамды кондукторлық шеген құбырын құрастыру;

- шеген құбырды есептеудің, түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен қосылыстарын анықтаудың қажеттіліктерін түсіндіру;

- энергетика және коммуналдық шаруашылық Кеңесінің нормативтік құжаттарын тауып, ұңғымаларды бұрғылау кезіндегі техникалық операцияларға қандай құжат қолданылатынын анықтау;

- ұңғыманы бұрғылаудың жоспарының мазмұнына жататын бөліктерін атау және әр бөлік үшін қажеттілерді көрсету;

- берілген телімде бұрынғы ұңғымаларда қолданылған бұрғы қашауы жайлы деректерді жинақтап, олардың ішінен ең тиімдісін таңдап алып, өз бұрғылау жоспарыңа оны енгізу;

- кондукторлық және эксплуатациялық шеген бағандарды құрастыру;

18

- кәдімгі ұңғымаларды шеген бағандарды цементтеуге қажетті құрғақ цементтің салмағы мен цемент ерітіндісінің көлемін есептеу;

- кәдімгі ұңғымалар үшін цементтің техникалық сипаттамаларын есептеп, бөлектейтін зоналарды анықтап, бөлектеу үшін қажетті цементтік тығынды дайындау.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- депрессиядағы бұрғылау процесін

(ДБП) сипаттау.- шегендік бұрғылау процесін түсіндіру.- иілгіш құбырларда забойлық

қозғалтқышпен бұрғылаудың жұмыс принципін түсіндіру.

- ұңғымаларды жоюдың қабылданған ретін түсіндіру.

- жаңа технологияларды сипаттау.- бұрғылау бағдарламасын жасау.- бұрғылау бағдарламасының жоспарын

құру.- бұрғылау жобасын басқару.

60 / 3.0 Бұрғырлау бағдарламасы.Модуль 1. Ұңғыма діңгегіндегі төмендеген гидростатикалық қысымда бұрғылау.Модуль 2. Шегендік бұрғылаумен танысу.Модуль 3. Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылау.Модуль 4. Ұңғымаларды жою реті.Модуль 5. Жаңа технологиялар.Модуль 6. Жоспарлау тобы.Модуль 7. Жоба құру.Модуль 8. Жобаны басқару.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- мұнай өндiру өнеркәсiбіндегi жобаның

экономикалық көрсеткiштерінің маңыздылығы және оның алдағы уақытта өнеркәсіптің дамуына ықпалын түсiндiру.

- қарапайым қарыздар мен инвестициялар үшін бастапқы және соңғы сальдоны, жылдық пайыздарды есептеу.

- күрделi пайыздардың теңдеуiн қолданып, келешек және ағымдағы құнды есептеу.

- мұнай өндірудегі қарапайым инвестициялық жобалар бойынша «Қаржының уақытша құны» принципін қолданып, ұсыныстар беру.

- мұнай өндіру өнеркәсібінде инвестициялар мен қарапайым қарыздар үшін жылдық және айлық төлемдерді есептеу, тең үлесті төлемдер

60 / 3.0 Мұнай жобаларының экономикалық есебі.Модуль 1. Мұнай өндiру өнеркәсібіндегі экономикалық есептеулер.Модуль 2. Сый ақыны есептеу.Модуль 3. Капиталдау және дисконттау.Модуль 4. Қаржының уақытша құны.Модуль 5.Тең үлесті төлеулердің реті.Модуль 6.Жобаның алдын ала тексерілуі.Модуль 7. Өсу

19

реті үшін теңдеуді қолдану.- қарапайым жобаларға арналған

экономикалық параметрлерін есептеу және жобаның қабылдануына ұсыныстар беру.

- жобаның дамуының әр түрлі сценарийлері бойынша қаражат ағындарынның өсуі мен жобаның таза келтірілген құнын есептеп, жобаны іске асырудың жоспарын қабылдауға ұсыныс беру.

- жобаның бақылаушы айнымалыларын анықтау, сезімдіктің сараптамасын жүргізу және жобаны қабылдауға ұсыну.

- өндірудің тарихын талдап, өндірудің экпоненциалдық төмендеудің тенденциясын жалпы өнім мен темп графигін салыстыру арқылы анықтау, экпоненциалдық төмендеудің константасын есептеу және өндіруге болжау жасау.

- өндірудің тарихын талдап, өндірудің экпоненциалдық төмендеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау, экпоненциалдық төмендеудің константасын есептеу және өндіруге болжау жасау.

- құлдырауды талдаудың әр түрлi ерекше жағдайларын белгiлеп талдау.

- «Сұраныс пен ұсыныс» моделін қолдана отырып, бағадағы тербелісті түсіндіру.

- құнның номиналды болжаулары үшiн инфляцияны қолдану, нақты шығындардың болжауларын есептеу, инфляцияға дисконтталған ақша қаражат ағындарының таза келтiрiлген құнын анықтау.

- барлау және өңдеу бойынша әр түрлi мұнай жобаларының толық экономикалық бағасын орындау

- «Сұраныс пен ұсыныс» моделін қолдана отырып, өнім бағаларының тербелмелі өзгерісін түсіндіру

- үлкен емес мұнай жобалары үшін пайданы талдау және таза пайдаларды есептеп, жобаның қолданылуына ұсыныс жасау

- SEC-10 деректер анықтамасын қолданып, SEC-10-ға анықтама және SEC-10-дағы ақша қаражаттарының түсiмдердің анықтама беру.

жобасының сараптамасы.Модуль 8.Сезімдіктің сараптамасы.Модуль 9. Өсу қарқынының құлдырауын талдау және болжауға кіріспе.Модуль 10. Өндірудің экпоненциалдық төмендеуін жалпы өнім мен темп графигін салыстыру арқылы талдау.Модуль 11.Өндірудің экпоненциалдық төмендеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау.Модуль 12. Құлдырауды талдаудың ерекше жағдайлары және болжау.Модуль 13.Тәуекелдердiң талдауы.Модуль 14.ИнфляцияМодуль 15.Мұнай өнеркәсібінің экономикасы.Модуль 16. Өнімнің бағасы.Модуль 17. Компанияның таза олжасын сараптау.Модуль 18. SEC-10 формасы түрінде берілген қазбалар жайлы деректер (бағалы қағаздар мен биржалар жайлы комиссия).Модуль 19. Статистикалық талдау.

20

- қолданбалы ғылыми инженерлiк технология бойынша статистикалық процестер жайлы бiлiмдерін есептердi шешу үшін қолдану.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- жоба бойынша қоршаған орта

мәселелерімен айналысатын мемлекеттік және облыстық басқару органдарын баяндау және олардың әрқайсысының өкілеттік салаларын көрсету.

- қоршаған ортаның мәселелері туралы қаулылардың орындалуы мен ұстануын қадағалайтын және оларды жасауға, алға басуларға жауап беретiн мекемелерді ажырату.

- мұнай мен газды іздестіру-барлау зерттеулері кезінде қоршаған ортаға зиянды әсердi минимизациялауға мүмкiндiк беретiн табиғи ортаны кешенді қорғау шараларын талқылау.

- көмiрсутектiң зиянды қалдықтарын өртеу барысында, қоршаған ортаға зиянды әсердi минимизациялауға мүмкiндiк беретiн табиғи ортаны қорғаудың кешенді шараларын талқылау.

- жеке меншік жер иелері мен кәсіпкерлердің құқықтары және мүмкін болатын даулардың жағдайын талқылау.

- жер асты газ құбырларын салу кезінде қоршаған ортаға тигізілетін кері әсерді мүмкіндігінше азайту үшін қажетті табиғатты қорғау іс-шаралар кешенін талқылау.

- қоршаған ортаны қорғау туралы заңның бұзылуларынан келетін зардаптар туралы әңгiмелеу, соның iшiнде тиiстi жазалар, заң бұзушылықтардан құтылу әдiстерi.

- мұнайды барлау және өндіру кезінде мұнай қалдықтарын сақтау және изоляциялаудың қалыптасқан тәртіптері мен экологиялық факторларды түсіндіру.

- судың, ауаның ластануларының түрлері, ластану көздері, әр жағдайда туындайтын қауіптер және ластану деңгейін төмендететуді бақылау әдістерін түсіндіру.

- жылы жай эффектісі бар газдардың

45 / 1.5 Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған ортаның мәселелері.Модуль 1. Мемлекеттік және облыстық басқару органдарыМодуль 2. Заңдар, нормативтi-құқықтық актілер, жарғылар, нұсқаулар, қаулылар және қадағалау органдары.Модуль 3. Мұнай мен газды іздестіру-барлаулық зерттеулер.Модуль 4. Факелдік мұнара және зиянды қалдықтарды өртеу.Модуль 5. Жер қойнауына құқығынсыз жер құқығы.Модуль 6. Газ құбырлары және газ құбырларын салу.Модуль 7. Қоршаған ортаны қорғау заңымен танысу: санкция, айыппұлдар және заң бұзушылық, заңның орындалуын бақылау және мiндеттемелердi сақтау.Модуль 8. Мұнайды барлау және өндіру.Модуль 9. Қоршаған ортаның ластануы (стандарттар, көздері, бақылау).Модуль 10. Ғаламдық жылуы

21

шығарылуы нәтижесі және оның ғаламшардағы температураның өзгерісіне әсері жайлы ғылым туралы айту.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- тау жыныстарының жасын анықтауды,

Жерде болған тарихи оқиғалардың тізбегін даталаудың жалпы әдістерін қолданып, анықталған Жердің салыстырмалы жасын, геологиялық уақытты, стандарт геологиялық бағанды/геологиялық уақыт шкаласын білу керек.

- көпшілікке белгілі пайдалы қазбаларды анықтау және классификациялау

- тау жыныстарын анықтау үшін классификациялар жүйесін таңдап, қолдану.

- магмалық құрылымдарды тудыратын процестерді сипаттау және түсіндіру.

- өндiру, транспорттау және тұнба түзілуді сипаттау және түсіндіру.

- су әсерінен пайда болатын қабаттық жыныстарын қалыптасу процестерін сипаттау және түсіндіру.

- метаморфиялық жыныстардың пайда болу процестерін сипаттау және түсіндіру.

- жер қойнауының үш концентрлі зонадан тұратындығын баяндау және зоналық құрылымды дәлелдеу.

- геологиялық құрылыстардың қалыптасуына әсер ететін процестерді анықтау.

- географиялық ерекшеліктердің қалыптасуын түсіндіру үшін платформа тектоникасы теориясын қолдану.

- берілген өңделген жыныс үлгісі бойынша пайдалы қазбаларды анықтау және классификациялау.

- берілген өңделген тау жынысының текстуралық үлгісі бойынша магмалық тау жынысын анықтау, классификациялау.

- су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарды анықтау классификациялау және текстурасын берілген өңделген үлгі бойынша анықтау.

- метоморфиялық жыныстарды анықтау классификациялау және текстурасын берілген өңделген үлгі бойынша

75 / 3.0 Физикалық геология.Модуль 1. Геохронология.Модуль 2. Пайдалы қазбалар.Модуль 3.Тау жыныстарымен таныс.Модуль 4. Магмалық құрылымдар.Модуль 5. Өндiру, транспорттау және тұнба түзілу.Модуль 6. Су әсерінен пайда болатын қабаттық жыныстар.Модуль 7. Метаморфиялық жыныстар.Модуль 8. Жердің құрылымы.Модуль 9.Тектоника.Модуль 10. Контитенттердің орын ауыстырулары және платформалардың тектоникасы.Модуль 11. Пайдалы қазбалар мен тау жыныстарының зертханасы – пайдалық қазбаларды табу.Модуль 12. Магмалық тау жынысын анықтау.Модуль 13. Су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарды анықтау.Модуль 14. Метоморфиялық жыныстарды анықтау.Модуль 15. Топографиялық

22

анықтау.- геологиялық және геофизикалық

деректерді ескере отырып, түрлі құрылымдық түсірілімдер жасау.

түсірілімдер зертханасы.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- судан пайда болатын қабаттық

жыныстарды: кластикалық, органикалық және химиялық сипаттау.

- көмірсутектердің шығу тегі мен миграциясын түсіндіру.

- құрылымдық, стратиграфиялық және гидродинамикалық қақпандарды сипаттау.

- әр түрлі барлау әдістерінің түрлерін сипаттау.

- ауыр мұнай және мұнай құмдарының геологиялық сипаттамалары.

- шеткі аудандардың геологиялық сипаттамаларын баяндау.

- шөгінді жыныстарды анықтау және классификациялау үшін микроскопия әдісін қолдану.

- Керн үлгілері жайлы айту және сараптау.

- компьютерлік бағдарламаларды пайдалана отырып керн үлгісінің литологиялық разрезін құру.

- көптеген деректер жиынтығын қолдана отырып жер асты рельефінің картасын жасау және түсіндіру.

- берілген дерекетер жиынтығынан сәйкестіктерді табу арқылы разрездерді табу және құру.

- берілген деректер жинағына ұңғыманың орналасу орынын анықтау.

60 / 3.0 Мұнай газ геологиясы.Модуль 1. Кен орыны, кен ошағы және оны жабатын жыныстар.Модуль 2. Көмірсутектердің шығу тегі және миграциясы.Модуль 3. Ұстау механизмі.Модуль 4. Барлау әдістері.Модуль 5. Ауыр мұнай және мұнай құмдары.Модуль 6. Шекараларды зерттеу.Модуль 7. Зертханалар.Модуль 8. Керн үлгілері.Модуль 9. Литологиялық разрез.Модуль 10. Жер асты рельефінің картасы.Модуль 11. Разрездер.Модуль 12. Ұңғыманың орналасу орыны.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- тұнба кешендерінiң интерпретациясын

жасағанда геологиялық заңдар мен принциптертерді қолдану.

- тұнба кешендерінiң интерпретациясын жасағанда стандарты тұнба текстураларын қолдану.

- стратиграф тiзбектерiн қолданып, тұнбаның жинақталуының негiзгi сыртқы шарттарын түсiндiру.

- карталарды құрастырудың түрлi әдiстерiн, стратиграф карталарының бiрлiгiн қолданып, көмiрсутектердiң потенциалдық жинақталу орындарын айқындау.

- көмiрсутектердiң потенциалдық

60 / 3.0 Тұңбаның түзілуі және стратиграфия.Модуль 1. Кіріспе.Модуль 2. Алғашқы тұнбаның текстуралары.Модуль 3. Тұнбаның жинақталуының сыртқы шарттары.Модуль 4. Құрылымдық карталарды құрастыру.Модуль 5. Геологиялық тiлімдер.Модуль 6.

23

жинақталу орындарын анықтау үшiн геологиялық тiлім әдiстерін пайдаланып, тұнба жыныстардың әр түрлi жиынтықтарын салыстыру.

- тасбағанның тұнба ерекшелiктері мен физикалық сипаттамаларын қолданып, тұнбаның жинақталу жағдайын түсiндiру.

- шығу әдісін, электрондық каротаж диаграммаларын, және/немесе тасбағанның құжаттамасын пайдаланып, карта бойынша тұнба жинау жағдайын анықтау.

Тасбағанды зерттеу.Модуль 7. Фракцияларды пiшiндеу.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- шектерді түсіну және олардың сандық

мәндерін таба білу.- орташа жылдамдықтың өзгерісін,

қисыққа жанаманың көлбеулігін, алгебралық өрнектің туындысын туындыны іздеу тәсілмен табу. туындыны лездік жылдамдықтың өзгерісі ретінде табу.

- дифференциациялаудың ережелері мен негізгі формулаларын қолданып, көпмүшелікті диффиренциациялау.

- тәуелді айнымалы анық күйде көрінбей тұрған жағдай үшін функцияның дифференциалдық әдісін қолдану. математикалық қосымшалар мен қолданбалы практикалық есептер үшін туындыны қолдану.

- туындылары арқылы қисық сызықтарды салу тәсілін қолдану. Дифференциал және оны есептер шығаруда қолдану.

- максимум мен минимумға арналған қолданбалы есептерді шығару үшін туынды қолдану.

- сызықтық жылдамдық пен үдеуді, сызықтық емес жылдамдық пен үдеуді және жылдамдықпен байланысты есептерді шығаруда туындыны қолдану.

- х дәрежесіне және х функциясының дәрежесіне интегралдауды қолдану.

- интегралдардың түрлерін танып, анықтай білулері керек: анықталмаған интеграл, анықталған интеграл және дербес интеграл. Қисықтың теңдеуін анықтау үшін интегралдау амалын қолдану.

- орын ауыстыру, жылдамдық, үдеу т.б. қолданбалы есептерді шығару. Электрлік параметрлерді өлшеулер мен

75 / 3.0 Технологтарға арналған математика І.Модуль 1. ШектерМодуль 2.Туынды негіздеріМодуль 3. Туынды формулаларМодуль 4. Туындылар мен олардың қолданылуларыМодуль 5. Қисық сызықтарды салудағы туынды және дифференциалМодуль 6. Минимум мен максимумға арналған қолданбалы есептер.Модуль 7. Туындыны қолдана отырып қозғалысқа шығарылатын есептерМодуль 8. Интеграл және интегралдауМодуль 9. Интегралдау жайлы толығырақМодуль 10. Анықталмаған интегралды қолдануМодуль 11. Аудандарды интегралдауМодуль 12. Интегралдау

24

тестілеуге берілген әр түрлі есептерді шығару.

- қисық астындағы және қисықтар арасындағы ауданды интегралдау тәсілі арқылы анықтау.

- жұмыс пен күшті есептеу үшін интегралдау әдісін қолдану.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- интегралдау әдісі арқылы қолданбалы

есептерді шығару.- дифференциалдау ережесін қолдану

арқылы тригонометриялық және кері тригонометриялық функцияларды дифференциалдау.

- логарифмдік функцияны дифференциалдау.

- экспоненциалдық функцияны дифференциалдау.

- трансцендентік функцияны жалпы формула көмегімен интегралдау.

- негiзгi логарифмдiк формулағы әкелетін формуланы табу және интегралдау үшін қолдану.

- экспоненциалдық функцияға әкелетін өрнектерді интегралдау.

- тригонометриялық функцияларды табу және интегралдау.

- кері тригонометриялық функцияларға әкелетін формулаларды интегралдау.

- өрнекті бөліктер бойынша интегралдау, тригонометриялық алмастыру әдістерімен және кестелерді қолданып интегралдау.

75 / 3.0 Технологтарға арналған математика І.Модуль 1. Интегралдауды қолдануМодуль 2. Тригонометриялық функцияларды және кері тригонометриялық функцияларды дифференциалдау .Модуль 3. Логарифмдік функцияны дифференциалдауМодуль 4. Экспоненциалдық функцияны дифференциалдау –Модуль 5. Трансцендентік функцияны жалпы формула көмегімен интегралдауМодуль 6. Негiзгi логарифмдiк формулаға әкелетін интегралдауМодуль 7. Экспоненциалдық функцияларды интегралдауМодуль 8. Тригонометриялық функцияларды интегралдауМодуль 9. Кері тригонометриялық функцияларға әкелетін интегралдауМодуль 10. Тригонометриялық алмастыруды, кесте қолдану арқылы

25

бөліктер бойынша инегралдау

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- механикалық құралдар арасындағы

өзара әсерлесулерді есептеу үшін күш, белсенділік, қысым, қуат және энергияны табу.

- сұйықтың табиғатын түсіндіру, қасиетерін анықтау, гидромеханиканы оқығанда әр түрлі есептеулер жүргізу.

- сұйық молекулаларының салыстырмалы қозғалысына кедергі болатын сұйықтың қасиеті тұтқырлық екенін түсіндіру.

- қысымды өлшеудің әр түрлі әдістерін сипаттау және манометрді қолданып, есептеулер жүргізу.

- құбыржолдағы сұйықтың қозғалысын есептеу жабдықтары бар (ағынды бақылайтын, гидрожүйе, құбыржолдағы өнімді тарататын жүйе, сорғылар, турбиналар, бекіткіштер және т.б.) құбырдың ішіндегі қозғалысты анықтау.сұйық ағынына энергияның сақталу заңын қолдану.

- сұйық ағынының табиғаты мен режим сипаттамсын анықтау.

- үйкеліс күшінің және тағы басқа көздер әсерінен болатын энергия шығынын есептеу.

- сұйықтың ағын жолындағы өлшемдерiндегi өзгерiстердiң, мерзiмдi жапқыштар мен бiлтелердің жұмысынан, ағынның бағыт бойынша өзгерiстерімен пайда болатын жеңiл-желпi шығындарды есептеу.

- сұйықтың жалғыз ұзақ жол бойымен жылжитын құбыржол жүйелерiнiң есептеулерiнiң әдiстерiн орындау.

- құбыржолдардың параллель жүйелеріне қатысты есептеулерді жүргізу.

- техникалық қолдануы үшін дұрыс сорғыларды таңдап алу және өлшеу.

- жылу ағынның есептеулерін жүргізу.- қысымның әр түрлі мәнінде қысым мен

температураны, меншікті энтальпияны қолданып, қарапайым есептеулер жүргізу

- салқындаудың термодинамикасымен байлнысты шарттар мен принциптерін түсіндіру.

- компрессорлық салқындау жүйесінің негізгі жұмыс принциптерін түсіндіру.

105 / 3.0 Мұнай өндіру технологиясы І.Модуль 1. Күш, белсенділік, қысым, қуат және энергия.Модуль 2. Сұйықтың қасиеттері.Модуль 3. Тұтқырлық.Модуль 4. Қысым.Модуль 5. Бернулли теңдеуі.Модуль 6. Энергияның сақталу заңы.Модуль 7. Рейнольдс саны.Модуль 8. Үйкелістегі шығындар.Модуль 9. Жеңіл –желпі шығындар.Модуль 10. Тізбектей жалғанған құбыржолдар жүйесі.Модуль 11. Құбыржолдардың параллель жүйелері.Модуль 12. Сорғылар (насостар).Модуль 13. Жылу энергиясы.Модуль 14. Бумен жылытылатын столдар.Модуль 15. Салқындау.Модуль 16. Тоңазытқыш жүйелері.Модуль 17. Салқындатқыш агенттер.

26

- әр түрлі салқындатқыш агенттер, олардың қасиеттері мен классификациясы туралы түсінік беру.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- вектор компоненттерін қолдану арқылы

параллеь күштер жүйесіндегі белгісіз күшті есептеу.

- күштер, олардың моменттері және тепе-теңдік шарттарына есептер шығару.

- қарапайым құрылымдарда осьтік жүктеме, ауытқулар мен ығысулар тудыратын ішкі жүктемені анықтау.

- тіреу бөліктерінде кездесетін кернеудің түрлерін анықтап, есептеу.

- созылу диаграммасын қолдана отырып, материалдың механикалық қасиеттерін анықтау: беріктікті, морттықты, серпінділік пен пластикалықты.

- ось бойымен әсер арқасында ұзындықтың өзгеруін (деформациясын) есептеу.

- беріктік коэффициентін материалдық беріктігін есептеу үшін қолдану

- тіреу элементтерінің көлденен қималарының аудандарының айырмашылық ерекшелiктерін анықтау.

- иілдіруші кернеудің әсерінен пайда болатын иілген дененің қимасындағы кернеуді есептеу.

- көлденен қимасы дөңгелек болып келетін іші қуыс қатты денелердегі бұралу әсерінен пайда болатын кернеуді есептеу және бұралу әсерінен пайда болатын жүктемелердің шарттарын анықтау.

- экстремалдық температура мен циклдік жүктеудің тіреу элементтеріне әсерін сипаттау.

- экстремалдық температура мен циклдік жүктеудің тіреу элементтеріне әсерін сипаттау.

- кері итеруші күш ұғымын қолданып, есептер шығару.

- зертханалық жұмыстарды орындау.

60 / 3.0 Мұнай өндіру технологиясы ІІ.Модуль 1. Статика, тепе-теңдік, күштер мен векторлар.Модуль 2. Күш моменттері, күштер және тепе-теңдiк.Модуль 3. Ішкі күштер немесе реакциялар.Модуль 4. Кернеу және деформация.Модуль 5. Материалдардың механикалық қасиеттері.Модуль 6. Ось бойымен әсер арқасындағы деформация.Модуль 7. Берiктiк коэффициентi.Модуль 8. Аудандардың айырмашылық ерекшелiктері.Модуль 9. Иілдіруші кернеу.Модуль 10. Бұралу әсерінен пайда болатын кернеу немесе бұралу жүктемесі.Модуль 11. Күрделі жүктеу және кернеу.12 Модуль. Циклдік жүктеулер мен температураның әсері.Модуль 13. Кері итеруші күш.Модуль 14. Зертханалық жұмыстар.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- технологтың кен орнын өңдеуде

атқаратын жұмысы.- деректерді метрлік бірліктер жүйесінде,

Британдық жүйеде және аралас өлшеу

75 / 3.0 Кен орнын өңдеу технологияларының негіздері.Модуль 1. Кен орынын өңдеу технологиясы.

27

жүйелерінде сараптау және есептеу.- коллектордың кеуектік кеңістігіндегі

мұнайдың шоғырланған жерлерін табу және мұнай көздерін сипаттау.

- планиметрлік және волюметрлік (көлемдік) әдістермен мұнай мен газдың жер асты қорын анықтау.

- идеал мұнай-газ қоспасының қысымын, көлемін және температурасын есептеу үшін газдың негізгі теңдеуін қолдану.

- табиғи күкірттен тазартылған газ және құрамында күкірті өте көп газдан тұратын қоспаның негізгі параметрлерін қысым-көлем-температураны анықтау және бір фазалық газоконденсаттық қордың таусылуын фазалық сипаттама мен құрам тұрғысынан баяндау.

- жер астынан алынатын газды, жер астындағы газ қорын есептеу және материалдық баланстың негізгі принциптері.

- мұнайдың қасиеттерін диаграммалар (p,V,T) көмегімен және қысым – көлем – температура есептеулері бойынша түсіндіру.

- флюидтер ағынының негізгі принциптерін ұңғыма дебитін, қысымдардың өзгерулерін, қарапайым «идеал» шоғырлардың өтімділігін есептеуде қолдану.

- жер қойнауларындағы алғашқы мұнайды, қабаттағы мұнай газының бастапқы қорларын, және қажеттi су мен газдың ағу/толтыруын есептеу үшін материалдық баланстың негiзгi принциптерін қолдану.

Модуль 2. Өлшеу жүйелері және конвертация.Модуль 3. Кен орындары.Модуль 4. Жер қойнауындағы мұнай мен газдың қоры.Модуль 5. Идеал газ күйінің теңдеуі.Модуль 6. Табиғи газдың қысымы, көлемі, температурасы.Модуль 7. Газдың материалдық балансы және алынатын газ.Модуль 8. Мұнайдың қысымы – көлемі – температурасы мұнайдың қасиеттеріМодуль 9. Идеал қазбадағы флюидтарман таныс.Модуль 10. Кен орнының қарапайым материалдық балансымен танысу.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- газ ұңғымасының өнімділігін үш рет

зерттеудің артықшылықтары мен кемшіліктерін және қолданылуларын түсіндіру.

- изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып, графиктік тәсілмен максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулерін шешу.

- изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып, сандық тәсілмен максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулерін шешу.

- изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып және LIT-P2 ықшамдалған теңдеуін сандық шешулер

75 / 3.0 Коллектордың қасиеттері және түйіндік потенциалдар әдісімен жасалатын сараптама.Модуль 1. Газ ұңғымасының өнімділігін зерттеу.Модуль 2. Графиктік шешулер арқылы максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған талдауын жасау.Модуль 3. Сандық шешулер арқылы

28

әдісі бойынша шешу.- үш әр түрлі әдіс арқылы газдың

псевдоқысымын есептеу және оны LIT-Ψ теңдеуінде қолдану.

- изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып және LIT- Ψ псевдоқысым ықшамдалған теңдеуін сандық шешулер әдісі бойынша шешу.

- жүйенің негізгі компоненттерін сипаттап, олардың әрқайсысының барлық жүйеге және өнімділікті жобалауға әсерін түсіну.

- графиктік және сандық әдістерді қолданып, газ ұңғымасының өнімділігін анықтаудың бірнеше болжамын жасау.

- газ жинаушы жүйелердің үш негізгі конструкцияларының артықшылықтары мен кемшіліктері және қолданылуларын түсіндіру.Сіз негізгі газ жинаушы жүйелердің біреуіне сараптама жасауыңызға болады.

- газдың құбыржолдағы бір фазалық қозғалысының әр түрлі теңдеуін қолдана отырып, құбыржолдың горизонтал телімдеріндегі қысымның өзгерісін есептеу. Сіз тұзақ тәріздес лақтырымдар кезіндегі қысымның төмендеуін анықтай аласыз.

- Хавлен және Одэ әдістерін еріген газ режимі үшін бастапқы мұнай қорының балансын есептеуде қолдану.

- коллектордағы газдық шапка режимі үшін мұнай қорының бастапқы балансын есептеу және газдық шапка факторы Хавлена мен Одэ әдісі бойынша есептеу

- ауыспалы ағынның теңдеуін қолдану және мұнай өндіруші құбырдың жанындағы коллектордағы қысымның тербелісін табу.

- мұнай ұңғымасындағы қысымның төмендеуін белгілі тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтарды сараптау.

- мұнай ұңғымасын қысымның қалпына келуін стандарты Хорнер әдісімен сараптау.

- өнімділік индексінің IPR теңдеуін шешу, ұңғыманың қабат пен кездесу жеріндегі қысымның белгілі мәнінде немесе осы жердегі сәйкес массалық шығындағы дебитін анықтау.

- ұңғыманың дебитін жобалау үшін

максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған талдауын жасау.Модуль 4. Сандық шешулердің квадраттар әдісі бойынша LIT – қысым сараптамасы.Модуль 5. Газдың псевдоқысымын қолдана отырып, сығылатын сұйықтың радиал ағынының теңдеуі.Модуль 6. сандық шешімдер көмегімен псведоқысымның LIT сараптамасы.Модуль 7. Газ өндіру жүйесінің компоненттері.Модуль 8. Газ ұңғымасының өнімділігінің болжау.Модуль 9. Негізгі газ жинаушы жүйелер.Модуль 10. Горизонтал газжолымен газдың қозғалысы.Модуль 11. Хавлен және Одэ әдістерін еріген газ режимі үшін материалдық балансты есептеуде қолдану.Модуль 12. Хавлена мен Одэ әдістерін газдық шапканың материалдық балансын есептеу.Модуль 13. Ауыспалы ағын.Модуль 14. Мұнай ұңғымасын қысымның төмендеу әдісімен зерттеу және сараптау.Модуль 15. Мұнай ұңғымасын қысымның қалпына келу әдісімен зерттеу

29

Вогель әдісі бойынша есептеу және ұңғыманың сәйкес дебитінде ұңғыма мен қабаттың кездесу жеріндегі анықталған қысым үшін дебитті есептеу.

- Вогель IPR жалпы теңдеуін есептеу, ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі қысымның анықталған мәнінде дебитті есептеу, немесе ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі дебитке сәйкес қысымды есептеу.

- Вогель, IPR жалпы теңдеулерінің көмегімен алынған екі сипаттаманы сараптау нәтижелерін талдау және ұңғыма коэффициентін анықтау

- құбыржолдағы газдың бір фазалық қозғалысының әр түрлі теңдеулерін қолданып, құбыржолдың горизонтал бөліктеріндегі қысымның өзгерулерін есептеу. Сіздер тұзақ тәріздес атылымдардағы қысымның төмендеуін есептей аласыз.

- әр түрлі үш IPR теңдеулері көмегімен аралас зона үшін IPR диаграммаларын тұрғызу.

- мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі кіретін ағыс пен шығатын ағыстың оптимал сипаттамаларын әр түрлі үш IPR теңдеулері және НКТ ( насосно-компрессорные трубы – сорғы-компрессорлық құбырлар) көлденең қисықтары арқылы анықтау.

- ұңғыма ауызындағы кіретін ағыс пен шығатын ағыстың оптимал сипаттамаларын IPR-дің үш теңдеуі, НКТ ( насосно-компрессорные трубы – сорғы-компрессорлық құбырлар) көлденең қисықтары көмегімен анықтау.

және сараптау.Модуль 16. Өнімділік индексінің IPR (забойлық шапшыма қысымының дебитпен арақатынасы) теңдеуі.Модуль 17. Вогель әдісі бойынша ұңғыманың максимал дебитін жобалау үшін есептеулер.Модуль 18. Вогель IPR жалпы теңдеуі .Модуль 19. Вогель, IPR жалпы теңдеулерінің көмегімен екі сипаттаманы анықтау.Модуль 20. Феткович IPR теңдеуі. Модуль 21. Аралас зона үшін IPR.Модуль 22. Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі оптимал сипаттамаларды түйіндегі потенциалдар әдісін сараптау арқылы анықтау.Модуль 23. Ұңғыма ауызындағы оптимал сипаттамаларды түйіндердегі потенциал әдісін сараптау көмегімен анықтау.Модуль 24. Семинарлар.Модуль 25. Зертханалық жұмыстар.

30

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- деректер жинаудың негізгі түрлерін

зерттеу.- деректердің систематизациясы

(жүйелілігі) үшін статистикалық әдістерді қолдану.

- деректерді, ығысу параметрлерін қолдану арқылы сараптау.

- ықтималдыққа есептер шығару.- кездейсоқ дискретті шаманың

ықтималдылықты есептеу.- кездейсоқ шаманың ықтималдылығын

есептеу.- орта мәннің сенімді интервал жиыны

бойынша минимал таңдау көлемін бағалау.

- болжамның ресми тексеруін жүргізу- екі айнымалының арасындағы

корреляцияны(өз ара байланысты) тұжырымдау.

- көптік эксперименттер жайлы болжамды тексеру.

- сапаны басқаруға арналған есептерді шығару.

60 / 3.0 Инженерлік ғылымдар мен технологиялар үшін статистикасы І.Модуль 1. Деректер жинау.Модуль 2. Жиіліктің үлестірілулер. Модуль 3. Сипаттамалық статистика.Модуль 4. Ықтималдылық.Модуль 5. Ықтималдылықтың дискретті таралуы.Модуль 6. Ықтималдылықтың қалыпты таралуы.Модуль 7. Сенімді интервал мен таңдау көлемін бағалау.Модуль 8. Болжамды тексеру.Модуль 9. Корреляция және регрессия.Модуль 10. Көптік эксперименттер.Модуль 11. Сапаны басқару.

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- жұмыс орынында еңбекті қорғау және

қауіпсіздік техникасын реттейтін заң актілерін анықтау.

- жұмыс орынын физикалық бақылауды және сол уақыттағы қауіп потенциалын бағалауды сипаттау.

- ұжымның ішіндегі еңбек қауiпсiздiгi мен қорғау бойынша бағдарламаның негiзгi элементтерiн анықтау.

- жұмыс орынындағы қауіп көзін бақылау неліктен осы орындағы барлық іс-әрекетті қамтитының, қауіпсіздік техникасы мен еңбекті қорғау бағдарламасының негізі болып саналатынын түсіндіру.

- оқиғалар, тергеу және сараптау жайлы есептердің маңызы мен артықшылығын анықтау.

- төтенше жағдайларда әрекет жоспарының/аварияны қадағалау

30/1.5 Мұнай өнеркәсібіндегі техника қауіпсіздігің негіздері.Модуль 1. Теориялық бөлім: еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасымен танысу.Модуль 2. Жұмыс орынын бақылау.Модуль 3. Еңбек қауiпсiздiгi мен қорғау бойынша бағдарламаны құрастыру.Модуль 4. Қауiп көзiн бақылау.Модуль 5. Оқиғалар, тергеу және сараптау жайлы есептер.Модуль 6. Аварияға қарсы қадағалау.

31

бойынша негізгі жобаның қажеттілігін түсіндіру.

- жеке қорғану құралдарының қолдануы, таңдауы және күтудi сипаттау.

- жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың теңестiрудi жүйесiнiң классификацияларының (WHMIS ) мәнін және олардың жұмыс бөлiмшесiндегi қолдануын түсiндiру.

- жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың теңестiрудi жүйесiнiң таңбалауларының (WHMIS ) мәнін және жұмыс бөлiмшесiндегi олардың қолдануын сипаттау.

- материалдардың қауiпсiздiк төлқұжатының WHMISтiң мәнiн және жұмыс бөлiмшесiндегi оның қолдануын түсiндiру.

- жабдықтар мен материалдардың қозғалысымен ерекшеленетiн статикалық электрлену туралы әңгiмелеу.

- өндiрiстiк жұмыс орындарында көп тараған қайғылы жайдайларға әкелетін құлаулардан қорғану үшiн қолданылатын жабдықтарды сипаттау және ұсыныс беру.

- бөлiмшедегi жабдықтың изоляциясы бойынша бас процедураларды сипаттау.

- қоршаған ортадағы артық шудың ықпалын және оны бақылау әдiстерiн сипаттау.

- тәуекел шартын, дәрежесiн бағалап, тәуекелдерi бар жұмыстардың әдiстерiн қолдану.

- мұнай өнеркәсiбiндегi техника қауiпсiздiгiн оқып үйрену бойынша сертификацияның барлық талаптарына сай болу.

- жұмыс орнындағы қауiптi материалдардың идентификациясының сертификацияның барлық талаптарына сәйкес келуі.

- жеке қорғану құралдарының тағайындауын түсiндiру.

- қауiп-қатердiң айырып тану және бақылау. Қауiп-қатердiң айырып танудың мәнін және оның бақылауын түсiндiру.

- жұмыс орынындағы қауiп-қатердiң көздерi және оларды бақылаудың әдiстерiн белгiлеу.

- күкiрт сутегі бар ортада жұмыс

Модуль 7. Жеке қорғану құраладары.Модуль 8. WHMIS 1 бөлім - тексерiлетiн материалдардың классификациясы.Модуль 9. WHMIS ІІ бөлім - Тексерiлетiн материалдардың таңбалауыМодуль 10. WHMIS – III бөлім - Материалдардың қауiпсiздiгiнiң төлқұжаты.Модуль 11. Электростатикаға кiрiспе.Модуль 12. Құлаулардан қорғанумен танысу.Модуль 13. Механикалық және электр жабдығының изоляциясыМодуль 14. Қоршаған ортадағы шудың зиянды әсерi. Модуль 15. Қауiп-қатердi бағалау мен басқаруға кiрiспе.Модуль 16. МӨТҚ: Мұнай өнеркәсiбiндегi техника қауiпсiздiгiн оқу үйрену бойынша сертификация.Модуль 17. (WHMIS) жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың идентификациялау жүйесі.Модуль 18. Жеке қорғану құралдары.Модуль 19. Қауiп-қатердi айырып тану және бақылау.Модуль 20. Жұмыс орынындағы қауiп-қатердiң көздерi және оларды бақылау.Модуль 21. Күкiртті

32

бойынша сертификацияның барлық талаптарына сәйкес келу.

сутегі бар ортада жұмыс бойынша H2S: сертификациясы

Пәнді оқып бітіру нәтижесінде, оқушы келесілерді біліп, істей алуы тиіс:- каротажды жүргізу процесін сипаттау.

Каротаж маңындағы қоршаған орта. Ұңғыма тілімінен алынған қабаттық жыныстар жайлы деректердің қолданылуын түсіндіру.

- каротаждық диаграммаларды талдау негіздерін, каротаждық диаграмманы ерекше нүктелері арқылы негізгі талдау әдісі мен Арчи теңдеуін түсіндіру.

- өздік поляризация потенциалдарының диаграммасына анықтама беру, талдау және сараптау.

- гамма-каротаж қисығына анықтама беру, талдау және түсіндіру.

- кедергінің каротаждық диаграммасына анықтама беру, талдау және түсіндіру.

- акустикалық каротаж диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

- тығыздық каротаж диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

- нейтрондық каротажының диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

- кавернограммаларды талдау, сараптау және түсіндіру.

- тақпа тас қоспаларының шамасының каротаждық диаграмманың көрсетуіне әсерін түсіндіріп, каротаждық диаграмманың көрсетуіне түзетулер енгізу.

- каротаждық диаграмманы талдауда әр түрлі экспресс-сараптама әдістерін қолдануды сипаттау.

- ең жаңа каротаж диаграммаларын сараптауда компьютердің ролі.

- отырғызылған забой үшін қолданылатын каротаж диаграммаларының алуан-түрлiлігiн көрсетiп, түсiндiру.

- каротаждық диаграммаларды түсіндіруге қажетті деректердің қолданылуын, тіркеуін, табуын және көрсетуін баяндау.

- кедергінің каротаждық қисығы мен өздік поляризацияның қисығы арқылы каротаждық диаграмманы есептеу және негізгі процедураларды орындау.

- ұңғымадағы берілген уақыт

75/3.0 Каротаждық диаграмманы сараптау негіздері.1 модуль. Ұңғыманың каротажы және каротажды жүргізу шарттары.2 модуль. Көмірсутектін талдауы.3 модуль. Өздік поляризация потенциалдарының диаграммасы.4 модуль. Гамма-каротаж қисығы.5 модуль. Кедергінің каротаждық диаграммасы.6 модуль. Акустикалық каротаж диаграммасы.7 модуль. Тығыздық каротаж диаграммасы.8 модуль. Нейтрондық каротаж диаграммасы.9 модуль. Ұңғыма стволының диаметрі және кавернограмма (танысу).Модуль 10. Тақпа тас қабаттарының каротаждық диаграммасын түсіндіру (танысу).Модуль 11. Каротаждық диаграмманы талдауда экспресс-сараптаманы қолдану әдістері.Модуль 12. Каротаж диаграммаларын компьютер арқылы есептеу.Модуль 13. Дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының

33

аралығындағы тасбағанды талдау деректері мен каротаж диаграммасының сәйкес деректерін салыстырып, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықты анықтау

- бiр аумақтағы бiрнеше ұңғымаларындағы қабаттарды, шеген реперлерiн және көмiр қабаттарын салыстыру.

- ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылмаған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу.

- таңдаулы каротаж диаграммаларында ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретациясын және негiзгi талдауды орындау.

негізгі талдаулар.Модуль 14. Зертханалар.Негізгі ұғымдар.Модуль 15. Кедергінің каротажына және кедергіні есептеуге кіріспе (танысу).Модуль 16. Каротаждық диаграмма мен тасбағандық талдаудың ара қатынасы.Модуль 17. Көмiр қабатының анықталуы мен каротаж диаграммасының байланысы.Модуль 18. Ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылмаған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу.Модуль 19. Ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу.

4 Емтихандар 125Аралық емтихан 40Қорытынды емтихан 85Барлығы 2730/87.5

34

ПӘНДЕР БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАЛАР ЖИНАҒЫ

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

35

МАЗМҰНЫ

Жалпы гуманитарлық пәндер1. Ағылшын тілі 372. Кәсіптік ағылшын тілі 55Кәсіби пәндер1. Математика 712. Физика 813. Химия 914. Мұнай-газ ісіне кіріспе 103Арнайы пәндер1. Мұнай химиясына кіріспе 1112. Қолданбалы мұнай химиясы 1253. Мұнай газ секторында ЭЕМ (ЭВМ) ді қолдану 1414. Техникалық коммуникация 1515. Бұрғылау технологиясына кіріспе 1616. Бұрғылау ерітінділері мен гидравликалық қысым 1717. Бұрғылау технологиясы 1818. Бұрғылау бағдарламасы 1919. Мұнай жобаларының экономикалық есебі 20110.Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған орта мәселелері 21511.Физикалық геология 22712.Мұнай газ геологиясы 23913.Тұнбаның түзілуі және стратиграфия 24914.Технологтарға арналған математика І 25715.Технологтарға арналған математика II 26716.Мұнай өндіру технологиясы І 27717.Мұнай өндіру технологиясы ІІ 28918.Кен орнын өңдеу технологиясының негiздерi 29919.Коллектор қасиеттері мен түйіндік потенциалдар сараптамасы 30920.Инженерлiк ғылымдар және технологиялар статистикасы 32521.Мұнай өнеркәсiбіндегі техника қауiпсiздiгiнiң негiздерi 33522.Каротаждық диаграмманы сараптау негіздері 349

36

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМААғылшын тілі

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

37

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

38

Мазмұны

бет

1.

Түсіндірме жазба 40

2.

Курстың мазмұны 41

3.

Оқыту әдістері 52

4.

Оқыту ресурстары 52

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 52

6.

Курсты бағалау жүйесі 52

39

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Ағылшын тілі» пәні студенттердің аудирлеу және сөйлеу тілінің академиялық дағдыларын қалыптастырады. Сөйлеудің құрамдас бөлігі талдау мен презентация дағдыларының негізгі тобын дамытуды басты мақсат етіп қояды. Аудио ақпарат және оқытушы басшылығымен тез жазу арқылы аудирлеуді дамыту аудирлеу бөлімінің негізі болып табылады. Айтылу компоненті айтылуды жақсарту бойынша негізгі дағдылар мен стратегияларды тұспалдайды. Осы кезеңдегі грамматика аудирлеу дағдыларын және сөйлеу тілін қолдау үшін енгізілді.

Модульдердің жалпы саны: 41Сағаттар саны: 320.Кредиттер саны: 8.0.«Ағылшын тілі» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс

бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Бағдарламаны сәтті меңгеру үшін теориялық (дәрістік) сабақтарды зертханалық-практикалық семинарлармен алмастыру қарастырылады.

«Кәсіби ағылшын тілі» пәнімен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

40

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Өз ойын білдіру

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Негізгі тақырып бойынша топтық пікір-таласқа қатысу.

Модуль тапсырмалары:1.1. Сұрақтар қою1.2. Бір-бірін сыйлау1.3. Мәндер мен мағыналарды талдау1.4. Қажетті кіріспе сөйлеу техникасын қолдану

Модуль 2. Қарым-қатынас

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ақпаратты нақты жеткізу.

Модуль тапсырмалары:2.1. Емін-еркін сөйлеу 2.2. Тиісті деңгейде сөйлеу2.3. Грамматика қағидаларын қолдану2.4. Сөздерді анық айту2.5. Тиісті лексиканы қолдану2.6. Ұйғарымдарды басшылыққа алу2.7. Ақпаратты жазу

Модуль 3. Өз пікірін білдіу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Берілген тақырып бойынша өз пікірін анық білдіру.

Модуль тапсырмалары:3.1. Берілген тақырып бойынша өз пікірін қорытындылау 3.2. Өз пікірін бекіту3.3. Басқалардың пікірлеріне жауап беру3.4. Тиісті сөйлеу техникасын қолдану

Модуль 4. Негізгі ресми презентацияны ұсыну

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Негізгі ресми презентацияны ұсыну.

Модуль тапсырмалары:4.1.Ресми презентацияның құрамдас бөлігін анықтау 4.2. Тақырыпты таңдау

41

4.3. Ресми презентацияға арнап жоспар жасау4.4. Ресми презентацияны ұсыну4.5. Сұрақтарға жауап беру

Модуль 5. Айтылу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Айтылудың негізгі қағидаларын қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1. Айтылу қағидаларын түсіндіру5.2. Терминдерді қолдану5.3. Фонетикалық транскрипцияның символдарын анықтау

Модуль 6. Тез жазу

Оқудың нәтижесі:Презентацияда немесе мәжілісте жазбаларды құру.

Модуль тапсырмалары:6.1. Конспектінің форматын қолдану 6.2. Негізгі презентация немесе мәжіліс бойынша жазбалар жасау6.3. Ақпаратты конспектінің форматына аудару

Модуль 7. Нұсқаулықтар

Оқудың нәтижесі:Қарапайым нұсқаулықтарды беру.

Модуль тапсырмалары:7.1. Тақырыпты таңдау7.2. Бұйрық райды орнату7.3. Демеуліктердің түрлерін анықтау7.4. Маңыздылық деңгейін белгілеу

Модуль 8. Кәсіпқойлылық

Оқудың нәтижесі :Академиялық, мәдени және әлеуметтік практиканың нормаларын қолдану.

Модуль тапсырмалары:8.1. Өзін және басқаларды сыйлау8.2. Кешікпей келу8.3. Ережелерді сақтау8.4. Әралуандықты тану 8.5. Академиялық конвенцияларды қолдану

42

8.6. Тайм-менеджменттің дағдыларын көрсету8.7. Топтық қызметке сыйластықпен қатысу

Модуль 9. Қазіргі технологияны пайдалану

Оқудың нәтижесі:Оқу саласында қазіргі және дамушы технологияны пайдалану.

Модуль тапсырмалары:9.1. CAN8 қағидаттарын оқып-үйрену 9.2. Қазіргі технологияға қатысты оқу-болжамалы нәтижелерді қарастыру 9.3. Электрондық хаттарды жасау

Модуль 10. Қауіпсіз тіршілік әрекетінің дағдылары

Оқудың нәтижесі:Қауіпсіз тіршілік әрекетінің тиімді дағдыларын пайдалану.

Модуль тапсырмалары:10.1. Күнделікті жақсы дағдыларды талдау 10.2. Ағылшын тілін алғаш рет кездескен қиыншылықтардың мысалдарын

келтіру10.3. Өмір стиліндегі өзгерістерді бақылау10.4. Сұрақтар қою

Модуль 11.Грамматика

Оқудың нәтижесі:Ағылшын грамматикасын орынды пайдалануды қолдану.

Модуль тапсырмалары:11.1. Сөз таптарын анықтау11.2. Жай шақтармен сөйлемдер құру11.3. Ұзақ уақыт формаларымен сөйлемдер құру11.4. Бастауыш пен баяндауыштың қиысуымен сөйлемдер құру11.5. Мысал арқылы демеуліктердің қолданылуын көрсету11.6. Мысал арқылы параллельді құрылымдардың қолданылуын көрсету11.7. Мысал арқылы сын есімдер мен үстеулердің қолданылуын көрсету11.8. Мысал арқылы зат есімдер мен есімдіктердің қолданылуын көрсету11.9. Мысал арқылы артикльдердің қолданылуын көрсету

Модуль 12. Есеп шешуОқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Топтық талдау жолымен техникалық және техникалық емес сипаттағы есептерді шешу.

43

Модуль тапсырмалары:12.1. Техникалық және техникалық емес сипаттағы біршама күрделі

есептерді талдау 12.2. Топтың төрағасын таңдау 12.3. Есептердің себептері мен салдарын жалпылау 12.4. Мүмкін болатын шешімдерді талдау12.5. Бір шешімді таңдау

Модуль 13.Өз ойын білдіруОқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өз көзқарасын, дәлелін, келісуін немесе келіспеуін білдіру.

Модуль тапсырмалары:13.1. Өзінің көзқарасын баяндау13.2. Басқалардың пікірлерін тыңдау13.3. Қажет болған жағдайларда келісуі және/немесе келіспеуі туралы айту13.4. Өзінің көзқарастарын түсіндіру13.5. Мысалдар және/немесе дәлелдер арқылы өз пікірін бекіту

Модуль 14. Мәнмәтіндегі дәріс

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мәнмәтінде оқу және арнайы пән дәрістерін пайдалану.

Модуль тапсырмалары:14.1. Оқу дәрістерінде жиі пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін

анықтау14.2. Оқу дәрістерінде жиі пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін

топтау14.3. Презентацияны тапсыру мақсатында, оқу дәрістерінде жиі

пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін қолдану14.4. Ресми кездесулерде жиі пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін

анықтау 14.5. Ресми кездесулерде жиі пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін

топтау14.6. Жалпылама кездесулерге қатысу мақсатында, ресми кездесулерде жиі

пайдаланылатын сөздер мен сөз тіркестерін қолдану

Модуль 15. Жоспар құру, құрылымдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Оқу дәрістерінің құрылымын жете талдау.

Модуль тапсырмалары:15.1. Оқу дәрісін дәрістік жоспардың бірінші тірек тармақтары, екінші тірек тармақтары, қорытындылар жасау және ұсыныстар тақырыптарына бөлу

44

15.2. Оқу дәрісін қысқаша шолу формасына біріктіру15.3. Тыңдаудан кейін оқу презентациясында қысқаша шолуды ұсыну

Модуль 16. Дәрісті қабылдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Біршама күрделі оқу дәрісінен мағыналық мазмұнды жасау.

Модуль тапсырмалары:16.1. Вербалды және вербалды емес қақпа сөздерді танып білу16.2. Негізгі ақпаратты танып білу16.3. Негізгі ақпаратты естелік формасында жаңғырту 16.4. Айналадағылармен дәрісті талдау16.5. Естеліктерді дәріс бойынша сұрақтарға жауап беру үшін пайдалану

Модуль 17. Электрондық дерекнамалар

Оқудың нәтижесі :Электрондық дерекнамалардағы ақпаратты жинақтау.

Модуль тапсырмалары:17.1. Интернеттегі ақпаратты зерттеу17.2. Интернеттен пайдалы ақпаратты MicrosoftPowerPoint файлына көшіру17.3. Диаграммаларды MicrosoftExcel-ден MicrosoftPowerPoint-қа көшіру17.4. Can8-ге аудио ақпаратты аудару17.5. Can8 қолданып, ақпаратты жазу

Модуль 18. Презентациялар

Оқудың нәтижесі :Ұйғарымдар мен оқиғалардың күрделі ретін тәптіштеу арқылы презентацияларды ұсыну.

Модуль тапсырмалары:18.1. Бір немесе одан да көп әріптестермен бірге жұмыс істеу18.2. Презентацияға арналған ұйғарымдар мен оқиғалардың бір біршама

күрделі ретіне тоқтау 18.3. Оқу презентациясына қысқаша шолу жасау18.4. Интернетте және/немесе басқа дерекнамалардағы ақпаратты зерттеу18.5. Жазбаша немесе ауызша көрнекті ақпаратты аудару18.6. Презентацияны құрастырылған MicrosoftPowerPoint–тегі файлмен

бекіту18.7. Пезентацияны ұсыну барысында уақытты нәтижелі пайдалану

Модуль 19. Айтылуы

45

Оқудың нәтижесі :Бір сөз түріндегі айтылу модельдерін қолданысқа енгізу.

Модуль тапсырмалары:19.1. Буындардың ережелерін түсіндіру19.2. Толық және қысқартылған буындарды ұсыну19.3. Сүзілмелі және үзілмелі дыбыстарды ұсыну19.4. Ұяң дыбыстарды ұсыну19.5. Негізгі байланыстырушы модельдерді пайдалану

Модуль 20. Қабылдау және қабылдау мүмкіндігі

Оқудың нәтижесі :Ақпаратты анық жеткізу.

Модуль тапсырмалары:20.1. Емін-еркін сөйлеу20.2. Грамматика ережелерін қолдану20.3. Сөздерді анық айту20.4. Тиісті лексиканы пайдалану20.5. Ұйғарымдарды басшалыққа алу20.6. Ақпаратты жазу

Модуль 21.Оқуды қабылдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жазылған мәтіннің ішінен мазмұнды белгілеу.

Модуль тапсырмалары:21.1. Тақырыптар, диаграммалар, суреттер мазмұндарының мағынасын болжау21.2. Жалпы ақпаратты анықтау 21.3. Мәнмәтінде лексиканың (құрылымдық жұмыстар) мағынасын сақтау 21.4. Ерекше ақпаратты анықтау мақсатымен оқып-үйрену 21.5. Мәтіннің негізгі идеясын анықтау

Модуль 22.Грамматиканы пайдалану

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ағылшын тілі грамматикасының орынды қолданылуы.

Модуль тапсырмалары:22.1. Сөз таптарын анықтау22.2. Жай шақтарды қолданып сөйлемдер құру22.3. Созылған уақытты қолданып сөйлемдер құру22.4. Бастауыш пен баяндауыштың қиысуын қолданып сөйлемдер құру

46

22.5. Демеуліктердің қолданылуын көрсету22.6. Параллельді құрылымдардың қолданылуын көрсету22.7. Сын есімдер мен үстеулердің қолданылуын көрсету22.8. Зат есімдер мен есімдіктердің қолданылуын көрсету22.9. Артикльдердің қолданылуын көрсету

Модуль 23. Формаларды пайдалану

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Онлайн-графикте немесе оның қағаз нұсқасындағы формалардың әралуан түрлері бойынша ақпараттың ерекше түрлерін көрсету.

Модуль тапсырмалары:23.1. Формалардың түрлерін анықтау 23.2. Мәтіннің мақсатын белгілеу23.3. Формалардың, кестелердің, диаграммалардың, схемалардың, графиктердің кең спектрінен негізгі ақпаратты таңдап алу 23.4. Формаларды толтыру

Модуль 24. Құрылымдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тармақ бөлімдерінің талдау

Модуль тапсырмалары:24.1. Схема құру 24.2. Қосымша детальдарды анықтау 24.3. Қорытынды сөйлемдерді анықтау 24.4. Тармақтар арасындағы байланысты анықтау24.5. Негізгі сөйлемдерді анықтау

Модуль 25. Жай сөйлем

Оқудың нәтижесі:Жай сөйлемді құрастыру

Модуль тапсырмалары:25.1. Сөйлем мүшелерін анықтау 25.2. Сөз таптарын белгілеу25.3. Тыныс белгілерін және бас әріптерді қою 25.4. Сөздердің дұрыс ретін пайдалану

Модуль 26. Құрмалас сөйлем

Оқудың нәтижесі:Салалас құрмалас сөйлем жаза білу.

47

Модуль тапсырмалары: 26.1 . Негізгі құрамды сөйлемдерді қою26.2 . Үйлестіруші жалғаулықтарды қою26.3 . Тиісті тыныс белгілерін қою26.4 . Сөздердің дұрыс ретін пайдалану

Модуль 27. Бағыныңқы құрмалас сөйлем

Оқудың нәтижесі:Бағыныңқы құрмалас сөйлемді құрастыру

Модуль тапсырмалары:27.1. Сөйлемнің бағыныңқы мүшелерін қою27.2. Тиісті тыныс белгілерін қою27.3. Сөздердің дұрыс ретін пайдалану

Модуль 28. Жазу бойынша нұсқаулықтар Оқудың нәтижесі:Нұсқаулықтардың қарапайым жиынтығын жаза білу.

Модуль тапсырмалары:28.1. Нұсқаулықтардың маңыздылығын түсіндіру28.2. Бұйрық райды түсіндіру 28.3. Маңыздылығы бойынша тәртіпті түсіндіру 28.4. Атауын жазу 28.5. Өте қысқа алғысөз жазу 28.6. Анық нұсқаулықтарды жазу 28.7. Қорытынды жазу

Модуль 29. Қарапайым жағдайды сипаттау

Оқудың нәтижесі:Қарапайым жағдайлардың егжей-тегжейлігін анықтау.

Модуль тапсырмалары:29.1. Сын есімдерді қою 29.2. Оқиғалардың жүйелілігін оқып-үйрену 29.3. Деректерді салыстыру 29.4. Тиісті шақтарды таңдау 29.5. Логикалық байланыстарды таңдау

Модуль 30. Процесті сипаттау

Оқудың нәтижесі:Қарапайым процесті сатылай жазу.

48

Модуль тапсырмалары:30.1. Тармақтарды үлестіру 30.2. Логикалық байланыстарды таңдау30.3. Маңыздылық реті бойынша көрсету 30.4. Атауын жазу 30.5. Өте қысқа алғысөз жазу 30.6. Қарапайым процесті анық сатылай көрсету 30.7. Қорытынды жазу

Модуль 31. Тыныс белгісінің негізгі қағидаттарын пайдалану

Оқудың нәтижесі:Тыныс белгісінің негізгі қағидаттарын пайдалану (нүктелер, үтірлер және дәйекшелер).

Модуль тапсырмалары:31.1 . Салалас құрмалас сөйлемдерге тыныс белгісін таңдау31.2 . Бағыныңқы құрмалас сөйлемдерге тыныс белгісін таңдау31.3 Бас әріптерді/жазу әріптерін жазудың ережелерін сақтау31.4 . Дәйекшелердің пайдаланылу тәртібін сақтау 31.5 Нүктелерді, үтірлерді, қос нүктелерді, сұрақ және леп белгілерін және дәйекшелерді дұрыс пайдалану

Модуль 32.Дербестік дағдыларын қолдану

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қауіпсіз тіршілік әрекетінің нәтижелі дағдыларын пайдалану.

Модуль тапсырмалары:32.1. Жақсы күнделікті дағдыларды талдау 32.2. Ағылшын тілін үйрену барысында кездесетін алғашқы қиыншылықтардың мысалдарын келтіру 32.3. Өмір стиліндегі өзгерістерді бақылау32.4. Сұрақтар қоюМодуль 33.Компьютерлік дағдыларды пайдалану Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Компьютерлік дағдыларды пайдалану.

Модуль тапсырмалары:33.1 . Үй жұмыстарын және тапсырмаларды компьютерде басу33.2 . Е-mail құру33.3 . MicrosoftWord-ты пайдалану33.4 . Қажетті бағдарламалық жасақтаманы пайдалану

Модуль 34. Оқуды қабылдау 49

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Техникалық және техникалық емес мәтіндердің ішінде негізгі идеяларды, қосымша детальдарды және болжамды мағыналарды анықтау.

Модуль тапсырмалары:34.1Тақырып бойынша техникалық және техникалық емес мәтінді қарау 34.2Мәтіннің негізгі идеясын анықтау 34.3Мәтінді негізгі идеяны қуаттайтын детальдар бойынша талдау 34.4Мәтінді жасырыңқы жолдаулар бойынша талдау

Модуль 35. Мәнмәтіндегі лексикалық қорды анықтау Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мәнмәтіндегі сөз қорының мағынасын белгілеу.

Модуль тапсырмалары:35.1. Танымал сөздерді танымал емес сөздерден ажырату35.2. Таныс емес сөздерді сөз таптары бойынша жіктеу 35.3. Мәтіннің мәнмәтінінде берілген таныс емес сөздердің мүмкін болатын мағыналарын белгілеу

Модуль 36. Жай сөйлемнің құрылымы Оқудың нәтижесі:Жай сөйлемнің құрылымдарын басқара білуді көрсету.

Модуль тапсырмалары:36.1. Жеке параграфтардағы идеяны білдіру 36.2. Сөздердің дұрыс ретін пайдалану 36.3. Сөздердің дұрыс формаларын пайдалану

Модуль 37. Құрмалас сөйлемдердің құрылымдары

Оқудың нәтижесі:Құрмалас сөйлемнің құрылымдарын басқара білуді көрсету.

Модуль тапсырмалары:37.1. Екі параграфтың салалас құрмалас немесе бағыныңқы құрмалас сөйлемдеріндегі идеяны білдіру 37.2. Параграфтарды қолайлы тізбектермен байланыстыру 37.3. Сөйлемдердің үзілуіне, үтірлермен жабысуына және ұзақ сөйлемдердің құрылуына жол бермеу

Модуль 38. Тыныс белгісі, транскрипция және бас әріптермен жазылған хат

Оқудың нәтижесі:

50

Тыныс белгісінің, транскрипцияның және бас әріптермен жазылған хаттың ережелерін қолдану.

Модуль тапсырмалары:38.1.Нүктелерді, үтірлерді, қос нүктелерді, нүктелі үтірлерді, тырнақшаларды, сұрақ белгілерін, леп белгілерін және дәйекшелерді дұрыс пайдалану 38.2 .Әріп-әріппен жете және жүйелі жазу38.3.Бірінші әріптерді бас әріппен жазу: сөйлемдегі бірінші сөзді, жалқы есімдерді, жалқы сын есімдерді, тақырып атауының бірінші және соңғы сөдерін, тақырып атауының кез-келген мазмұнын

Модуль 39. Мәнмәтіндегі лексикалық қорды пайдалану

Оқудың нәтижесі:Мәнмәтіннің ішінде оқу және ерекше пәннің сөз қорын пайдалану.

Модуль тапсырмалары:39.1 . Тасымалдарды дұрыс пайдалану 39.2 . Айқын емес сөздер мен сөз тіркестеріне жол бермеу 39.3 . Қайталануларға жол бермеу 39.4 . Қысқаша жазу

Модуль 40. Оқу мәтінінің құрылымы

Оқудың нәтижесі:Оқу мәтінінің құрылымын талдау.

Модуль тапсырмалары:40.1. Толық емес мәтіннің ішінде ненің жетпейтінін анықтау 40.2. Оқу мәтінің оның негізгі сөйлемдеріне, қорытынды сөйлемдеріне, негізгі қосымша сөйлемдерге, қосымша тұрлаусыз сөйлемдеріне және тасымалдарға/ауысуға бөлу 40.3. Мәтінді схематикалық формаға синтездеу

Модуль 41. Оқу орны туралы жазу

Оқудың нәтижесі:Әралуан оқу орындары туралы жазу.

Модуль тапсырмалары:41.1. Тақырып бойынша идеяны қалыптастыру 41.2. Идеяларды топтар ретінде біріктіру 41.3. Қажет емес идеяларды алып тастау 41.4. Оқу абзацының схемасын құру

51

41.5.Бөлу-және-топтау, процесс, себептер-және-нәтижелер және салыстыру-және-кереғар оқу абзацтарын жазып алу 41.6.Абзацты келесілер бойынша редакциялау: құрылым, мазмұнның орындығы және тереңдігі, грамматикалық қателер, емле ережесі, тыныс белгісі және бас әріптерді қолдану

3. Оқыту әдістері:- Сыныптағы белсенді қызмет - Сыныптағы пікірталас - Біріккен топтық жұмыстар - Талдау - Топтық пікірталастар - Оқу бойынша нұсқаулық- Дәріс/пікірталас - Дәріс/зертханалық жұмыс - Оқу бойынша тапсырмалар

4. Оқыту ресурстары:- Электрондық оқулықтар- Үлестірме материалдар - Құлаққап- USB флеш-жинақтаушы

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Анық сөз сөйлеу.Компакт-дискісі бар студенттік кітап. J.Gilbert, Нью-Йорк, Кэмбридж, 2008.5.2. P.SarosyиK.Sherak . Дайын кітап – аудирлеу, тез жазу және пікірталас бойынша стратегия. Нью-Йорк, Оксфорд. 20065.3. Troyka, LynnQ. иD. Hesse. Тез ұлықсат: Жазушыларға арналған анықтамалық. Canada: PearsonEducationCanada. 2011.

6. Курсты бағалау жүйесі

Қабылдау және қабылдау мүмкіндігі 10 %Дәрісханалық баға 50 %Айтылу 10 %Кәсіпқойлылық 10%Тапсырмалар 20%Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.7

52

77-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

53

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАКәсіби ағылшын тілі

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

54

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

55

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 58

2.

Курстың мазмұны 59

3.

Оқыту әдістері 68

4.

Оқыту ресурстары 68

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 68

6.

Курсты бағалау жүйесі 68

56

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Кәсіби ағылшын тілі» пәні - студенттердің аудирлеу және сөйлеу тілінің академиялық дағдыларын қалыптастырады. Аудио ақпарт және оқытушы басшылығымен тез жазу арқылы аудирлеуді дамыту аудирлеу бөлімінің негізі болып табылады. Айтылу компоненті айтылуды жақсарту бойынша негізгі дағдылар мен стратегияларды тұспалдайды. Осы деңгейде лингвистикалық терминология пайдаланылады. Грамматика аудирлеу дағдыларын және сөйлеу тілін қолдау үшін енгізілді.

Модульдердің жалпы саны: 29Сағаттар саны: 320Кредиттер саны: 8.0«Кәсіби ағылшын тілі» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс

бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Бағдарламаны сәтті меңгеру үшін теориялық (дәрістік) сабақтарды зертханалық-практикалық семинарлармен алмастыру қарастырылады.

«Ағылшын тілі» пәнімен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

57

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Кешірімдер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кешірімдерді, жолданымдарды, тыныш бақыланбалы формада өкініштерді және ақтауларды білдіре білу.

Модуль тапсырмалары:1.1. Әртүрлі жағдайларда кешірім сұрау 1.2. Өтінішпен сыпайы жолдану 1.3. Әртүрлі жағдайларда тиісті өкініш сөздерін айта білу 1.4. Әртүрлі жағдайларда тиісті ақтала білу 1.5. Буындарды тиісті ұяңдаумен және буын ұзындығымен айту 1.6. Төл және төлеу сөздерді пайдалану

Модуль 2. Түсінікті жауаптар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кешірімдерге, жолданымдарға, тыныш бақыланбалы формадағы өкініштерге және ақтауларға ауызша жауаптар.

Модуль тапсырмалары:2.1. Әртүрлі жағдайларда кешірімдерге жауап беру 2.2. Жүгінуге тиісті жауап беру2.3. Әртүрлі жағдайларда өкініш сөздеріне тиісті жауап беру2.4. Әртүрлі жағдайларда ақталуларға тиісті жауап беру2.5. Кешірімдерді, өкініштерді және ақтауларды тиянақты қабылдамау

Модуль 3. Кездесуді белгілеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тікелей ауызша байланыс арқылы кездесуді белгілеу немесе шарттарын анықтау.

Модуль тапсырмалары:3.1. Дәл сол уақытта тиісті түрде әңгімені (телефон/көзбе-көз) бастау 3.2. Әңгіменің тақырыбын өзгертуге әкелетін өтпелі сөздерді пайдалану 3.3. Кездесуді белгілеу немесе ол туралы келісу үшін қажетті бастапқы ақпаратты жинақтау 3.4. Кездесуді белгілеу немесе ол туралы келісу үшін сұрақтар қою 3.5. Кездесуден бас тарта білу 3.6. Әңгіме соңында кездесуді немесе кездесу шарттарын растау 3.7. Тиісті түрде әңгімені аяқтау

Модуль 4. Әңгімені басқару 58

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Берілген уақыт шеңберіндегі қызмет деңгейінде келіссөздер жүргізу техникасын қолдану.

Модуль тапсырмалары:4.1. Әңгімені орынды үзу 4.2. Әңгіме тақырыбын анық және қысқаша түрде ұсыну 4.3. Ауызша қарым-қатынаста тиісті түрде жауап қайтару 4.4. Әңгіменің тақырыбын өзгерту немесе тақырыпқа қайта оралу

мақсатында әртүрлі өтпелі сөздерді пайдалану 4.5. Әңгімені лайықты түрде аяқтау

Модуль 5. Нұсқаулықтар

Оқудың нәтижесі:Ауызша түрде көптеген нұсқаулықтарды бере білу.

Модуль тапсырмалары:5.1. Етістіктердің бұйрықты формасын пайдалану 5.2. Өтпелі сөздерді пайдалану 5.3. Ескертулер мен сақтықтардың негізгі сөздеріне көп көңіл бөлу 5.4. Студенттердің нұсқаулықтарды түсініп жатқандығына көз жеткізу 5.5. Ауызша нұсқаулықтардың спектрін визуалдық нұсқаулықтармен

кеңейту

Модуль 6. Нандыру

Оқудың нәтижесі:Нандыру және логикалық негіздеме арқылы қандай да болсын пікірді қолдау.

Модуль тапсырмалары:6.1. Біреудің көзқарасын баяндау6.2. Көзқарасты дәлелдеу үшін нандыру тілін пайдалану6.3. Көзқарасты дәлелдеу үшін логикалық негіздемені пайдалану6.4. Айналадағылардың пікірлеріне тиісті түрде жауап беру

Модуль 7. Оқиғалардың жүйелілігі

Оқудың нәтижесі:Оқиғалардың жүйелілігін айқындау үшін негіздемелерді және қорытындыларды пайдалану.

Модуль тапсырмалары:7.1. Өткен шақта оқиғалардың жүйелілігін орнату

59

7.2. Берілген уақыт шеңберіндегі қызмет деңгейінде оқиғалардың жүйелілігін орнату

7.3. Уақыттың өтпелі сөздерін пайдалану7.4. Мәні бар сөздерге көп көңіл аудару 7.5. Сөздік құрылымды әлсірету7.6. Идеяны құру үшін әртүрлі байланыстырушы сөздерді пайдалану

Модуль 8. Кездесу

Оқудың нәтижесі:Шағын пікірталастық топқа немесе кездесуге жәрдемшілік көрсету.

Модуль тапсырмалары:8.1. Айтылған көзқарасқа қолдаушы негіздемелерді жетілдіру8.2. Айтылған көзқарастың өзара соңғы қорытындысы туралы келісу8.3. Топтық пікірталаста пікір білдіру үшін функционалдық тілді қолдану 8.4. Айналадағылардың пікіріне орынды реакцияны білдіру8.5. Буын екпінінің үлгілерін көрнекті қолдану

Модуль 9. Ауызша презентация

Оқудың нәтижесі:Презентацияны таныстырған кезде вербалды және вербалды емес дағдыларды қолдану.

Модуль тапсырмалары:9.1. Презентация барысында орынды дағдыларды көрсету 9.2. Тақырыпты бекітетін көрнекті материалдарды іріктеу9.3. Слайдтарды, сондай-ақ тақырып атауларын, күн тәртібін, боди

слайдтарды және қорытындыларды PowerPoint-те жасау 9.4. Презентацияны салыстырулармен немесе қарамақайшылықтармен

ұсыну

Модуль 10. Тез жазу

Оқудың нәтижесі:Видео және аудио презентациялардан нақты деректі мәліметтерді іріктеп алу.

Модуль тапсырмалары:10.1. Тақырып бойынша негізделген пәнді болжау 10.2. Жалпы/негізгі идеяны анықтау10.3. Тірек идеясын анықтау10.4. Нақты детальдарды ескермеу10.5. Сұрақтарға жауап беру10.6. Жазбалар жүргізу10.7. Негізгі сәттерді жинақтау

60

Модуль 11. Қабылдау және қабылдау мүмкіндігі

Оқудың нәтижесі:Ақпаратты нақты жеткізу.

Модуль тапсырмалары:11.1. Ағылшын тілінде емін-еркін сөйлеу11.2. Тиісті деңгейде сөйлеу11.3. Грамматика ережелерін қолдану11.4. Сөздерді анық айту11.5. Тиісті лексиканы пайдалану11.6. Ұйғарымдарды басшылыққа алу11.7. Ақпаратты жазып алу

Модуль 12.Вербалды емес коммуникация

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жеке коммуникациядағы вербалды емес сигналдардың рөлін бағалау.

Модуль тапсырмалары:12.1. Вербалды емес коммуникацияның сипаттамасын анықтау12.2. Вербалды емес коммуникацияның түрлерін анықтау12.3. Мәдениеті басқа адамның қате қабылдау мүмкіндігі бар вербалды емес коммуникацияны пайдаланатындардың мінез-құлығын сипаттау12.4. Вербалды емес коммуникацияны аударудың қажетті элементтерін анықтау

Модуль 13. Нәтижелі аудирлеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өзінің аудирлеу дағдыларын бейімдеу, ұғып-түсіну үшін зер салып тыңдау, ынтығып және қысылмай жауап беру.

Модуль тапсырмалары:13.1. Мектепте немесе жұмыста аудирлеу дағдыларының нәтижелілігін шектеген факторларды анықтау 13.2. Өзгертіп айту арқылы түсінуді нығайту13.3. Нақты түсіну үшін сауалнама тәсілдерін қолдану 13.3. Аудирлеудің белсенді дағдыларын көрсету13.4. Нәтижелі аудирлеудің үш негізгі қағидаттарының көмегімен жұмыс орнында мәселені талдау

Модуль 14. Эмоцияларды бақылау Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өзінің көзқарасын білдіру алдында басқалардың эмоцияларын бақылау.

61

Модуль тапсырмалары:14.1. Қабылдауды жете түсінудің ағымдағы деңгейін талдау14.2. Қабылдаудың жеткіліксіз нақтылығының және үлгілерінің салдарын талқылау 14.3. Сіздің жұмыс байланыстарыңызды қабылдауды тексеру процесін енгізу үшін стратегияны әзірлеу14.4. Басқаларды алдын ала бағалауға қатысты бағалау жүйесін қарастыру14.5. Мүмкіндік және ықтималдық туралы хабарлау немесе мәлімдеу бойынша әдістерді әзірлеу

Модуль 15. Қайтарылатын жауап реакциясы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Оң немесе теріс пікірді талап ететін кәсіби реакцияны айтып білдіру.

Модуль тапсырмалары:15.1. Жұмыс кезіндегі пікірлердің рөлін сипаттау 15.2. Сіз туралы оң немесе теріс пікірлерді талдау 15.3. Сіз пайдаланған қорғау реакциясын анықтау 15.4. Қорғамайтын реакцияларды әзірлеу 15.5. Қорғамайтын реакцияларды жеделдететін мінез-құлық түрлерін әзірлеу 15.6. Нәтижелі пікір айту үшін шаралар қолдану 15.7. Көлемді теріс пікірдегі кейбір мағыналарды анықтау

Модуль 16. Сіздің Жолдау хатыңызды Дайындау және Құрылымдау

Оқудың нәтижесі:Көзбе-көз жұмыс кездесуі үшін идеялар әзірлеу

Модуль тапсырмалары:16.1. Көзбе-көз жұмыс кездесуі үшін байланыстың тактикалық тәсілдерін

қолдану 16.2. Жұмыс кездесуін көзбе-көз өткізу16.3. Көзбе-көз жұмыс кездесуін бағалау

Модуль 17. Кездесу тактикасы

Оқудың нәтижесі:Шағын топтық пікіріталастардағы/кездесулердегі стратегияны тұжырымдау.

Модуль тапсырмалары:17.1. Егжей-тегжейлі ақпаратты баяндау 17.2. Аталған пікір бойынша қосымша дәлелдер дайындау17.3. Қоғамдағы сөз сөйлеулер үшін стратегияны әзірлеу 17.4. Әңгімелесу үшін стратегияны әзірлеу

62

17.5. Аталған мәселенің өзара нәтижесі бойынша келісімге келу17.6. Топтық пікірталастардың функционалдық тілін жетілдіру17.7. Топтық пікірталастарда пікір білдіру үшін функционалдық тілді

қолдану17.8. Басқалардың пікірлерінде орынды реакцияны көрсету

Модуль 18. Презентациялар

Оқудың нәтижесі:Презентацияларды жасау және ұсыну үшін байланыс қағидаттарын біріктіру.

Модуль тапсырмалары:18.1. Презентацияны MicrosoftPowerPoint-те жасау18.2. Сурып салынған және дайын презентацияны ұсыну18.3. Үлкен топтың формальдік алғысөзін шақырылған шешеннің формальдік алғысөзімен нысаналау18.4. Орташа қиын техникалық тапсырмаларға және техникалық емес тапсырмаларға қатысты нұсқаулықтарды айқындау18.5. Мәселені тікелей шешудің көлемді ұсыныстарын айқындау18.6. Тиісті көру байланысын, вербалдық емес байланысты, дауыс екпінін және киім стилін көрсету18.7. Студенттердің тиісті киіну маңыздылығын түсіндіру18.8. Презентацияның өтетін орнын, ұсыну әдістерін және мазмұнын нысаналау

Модуль 19. Аудирлеу және тез жазу

Оқудың нәтижесі:Ерекше деректі детальдарды аудио және видео презентациялардан ажырату.

Модуль тапсырмалары:19.1. Тақырып бойынша негізделген баяндалу затын сипаттау 19.2. Жалпы/негізгі идеяны анықтау19.3. Қосымша идеяларды анықтау19.4. Ерекше детальдарды белгілеу19.5. Қарапайым техникалық және техникалық емес нұсқаулықтарды ұғып-түсіну19.6. Сұрақтарға жауап беру19.7. Жазбалар жасау19.8. Негізгі сәттерді біріктіру

Модуль 20. Жүйелілік Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Оқиғалардың жүйелілігін жазу.

Модуль тапсырмалары:63

20.1. Аса танымал оқиғалардың логикалық жүйелілігін құру20.2. Сөйлем құрамының деңгейінде оқиғаларды біріктіру20.3. Әртүрлі өтпелі сөздерді пайдалана отырып, сөйлемдерді біріктіру20.4. Ұқсас идеяларды дәрежелері бойынша тиісті тармақтарға үлестіру20.5. Жүйелілік бойынша әрбір тармақтағы сөйлемдердің тақырыптарын анықтау

Модуль 21.Орналасқан жерді сипаттау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Осы орналасқан жерді объективтік және субъективтік тұрғыдан талдау.

Модуль тапсырмалары:21.1. Орналасқан жерді жалпылай сипаттау 21.2. Орналасқан жерді үлкен өңірге қатысты сипаттау21.3. Оналасу жері шеңберінде арнайы пунктердің орналасуын сипаттау 21.4. Орналасу жері шеңберіндегі арнайы пунктерді бір-біріне қатысты сипаттау21.5. Орналасу жеріндегі пунктердің өлшеміне, пішініне, салмағына, көлеміне, қарқыныа және тығыздығына қатысты деректі нақтылықты баяндау 21.6. Бір аймақтың орналасқан жерін басқасына қатысты салыстыру және салғастыру21.7. Орналасқан жер туралы жеке пікірді тиянақты тұжырымдау

Модуль 22. Процестер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Үлкен естелік түрінде процесс жайлы жазу.

Модуль тапсырмалары:22.1. Бүкіл процесті көрсетіп, суреттері бар әңгіме ретінде жазбалар жасау 22.2. Бүкіл процесті көрсете отырып, видео жасау22.3. Хронологиялық түрде процесс бойынша жазбалар ұйымдастыру22.4. Логикалық түрде процесс бойынша жазбалар ұйымдастыру22.5. MicrosoftWord-та бағаналарды, қалың белгілерді, сандық көрсетулерді және көпдеңгейлі тізімдерді пайдалану22.6. Бүкіл процесті көрсете отырып, видеоға жазу

Модуль 23. Электрондық пошта арқылы хабарламалар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Формальді электрондық хабарламалар жазу.

Модуль тапсырмалары:23.1. Амандасу мен е-mail жазуды бастай білу

64

23.2. Іскерлік/оқу қағидаттарына сәйкес e-mail жасау23.3. Е-mail-дің мазмұнына қатысты алғашқы ақпарат ұсынуды қамтамасыз

ету23.4. Е-mail-дің мақсаттарын ресімдеу23.5. Е-mail жазуды аяқтай білу23.6. Е-mail қолтаңбаларын жасау

Модуль 24. Формалар

Оқудың нәтижесі:Жұмысқа қабылдау өтінішінің біршама күрделі формасын жасау.

Модуль тапсырмалары:24.1. Компанияның жұмысқа қабылдау өтінішінің формасын интернеттен

іздеу 24.2. Өтініш формасында әдетте пайдаланылатын лексиканы түсіндіру24.3. Өтініш формасын толтыру24.4. Мемлекеттердегі жұмысқа қабылдау өтініштерінің ақпаратын бір-бірімен салыстыру24.5. Е-mail арқылы толтырылған форманы жіберу

Модуль 25. Тез жазу

Оқудың нәтижесі:Ауызша хабарлама жіберу кезінде түзетілген қысқаша мазмұнды жасау

Модуль тапсырмалары:25.1. Қалалық коммуналдық кәсіпорындармен әдетте сұралатын сұрақтарды

жазу25.2. Растау және түсіну үшін келесі сұрақтарды жазу25.3. Қалалық коммуналдық кәсіпорындармен ұсынылатын қызметтер

бойынша ақпаратты жинау25.4. Естеліктерді тарифтерді, ұсынылатын қызметтер мен шарттарды

қамтитын қызметтердің қысқаша мазмұнына түрлендіруМодуль 26. Ақпаратты шығарып алу

Оқудың нәтижесі:Компанияның бағдарламалық құжаттарынан деректі ақпаратты шығарып алу.

Модуль тапсырмалары:26.1. Жұмыс орнының сценарийін қысқаша тұжырымдау26.2. Жұмыс орнының сценариіндегі мүмкін болатын бағдарламалық күрделі орындарын анықтау 26.3. Берілген іс бойынша компанияның саясатын анықтау26.4. Компанияның саясатымен қатар мүмкін болатын бағдарламалық күрделі мәселелерді нысаналау

65

26.5. Саясат іс-әрекетінің қабілеттілігі немесе әрекет етуін жалғастыруы туралы жазбаша түрде шарт жасау

Модуль 27.Редакциялау бойынша жұмыс

Оқудың нәтижесі:Біршама күрделі оқылатын үзінділердегі ақпараттың іріктелген материалдарынан редакцияланған тізімдер жасау.

Модуль тапсырмалары:27.1. Оқылатын үзіндіден негізгі идеяны шығарып алу27.2. Оқылатын үзіндіден қосымша нақтылықтарды шығарып алу27.3. Редакция формасында негізгі және қосымша идеяны жасау27.4. Жазбаларды жасау үшін MicrosoftWord параграфтарының

функцияларын пайдалану

Модуль 28. Ақпаратты орналастыру Оқудың нәтижесі:Диаграммалардағы, графиктердегі немесе график қисықтарындағы деректерді бағалау.

Модуль тапсырмалары:28.1. Оnline режимінде диаграммаларды, графиктерді және қисықтарды табу

үшін негізгі сөздерді анықтау28.2. Берілген тақырып бойынша іздеулерді тарылту үшін интернетте іздеу

техникасын қолдану 28.3. Берілген диаграммалардан, графиктерден және қисықтардан деректерді шығарып алу28.4. Диаграммалардағы, графиктердегі және қисықтардағы тиісті және тиісті емес мәліметтер базасын талқылау 28.5. Дәлелді бекіту мақсатымен, диаграммаларда, графиктерде және қисықтарда ашық деректерді пайдалану28.6. Диаграммалардан, графиктерден және қисықтардан мағыналар шығару28.7. Топтағы әріптестермен табылған затпен бөлісу үшін e-mail-ді пайдалану

Модуль 29.Функционалдық тіл

Оқудың нәтижесі:Барлық жазбаша тапсырмаларда тіл ережелерін қолдану.

Модуль тапсырмалары:29.1. Өтпелі сөздер мен сөз тіркестерін біріктіру 29.2. Грамматикалық құрылымдар мен шақтардың әралуандығын пайдалану29.3. Параллельдік құрылымдар жасау

66

29.4. Сөйлемдердің құрылымдары мен грамматикасын түзету үшін дағдыларды өңдеуді және редакциялауды көрнекті түрде көрсету

3. Оқыту әдістері:- Сыныптағы белсенді қызмет - Сыныптағы пікірталас - Біріккен топтық жұмыстар - Талдау - Топтық пікірталастар - Оқу бойынша нұсқаулық- Дәріс/пікірталас - Дәріс/зертханалық жұмыс - Оқу бойынша тапсырмалар

4. Оқыту ресурстары:- Электрондық оқулықтар- Үлестірме материалдар - Құлаққап- USB флеш-жинақтаушы

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Анық сөз сөйлеу.Компакт-дискісі бар студенттік кітап. J.Gilbert, Нью-Йорк, Кэмбридж. 2008.5.2. P.Sarosy и K.Sherak . Дайын кітап – аудирлеу, тез жазу және пікірталас бойынша стратегия. Нью-Йорк, Оксфорд. 20065.3. Troyka, LynnQ. иD. Hesse. Тез ұлықсат: Жазушыларға арналған анықтамалық. Pearson Education Канада. 2011.

6. Курсты бағалау жүйесі Дәрісханалық тапсырмалар 25 % Сыныптан тыс тапсырмалар 30 % Тесттер 35 % Кәсіпқойлылық 10 % Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.7

67

55-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

68

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Техникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМатематика

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

69

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

70

Мазмұны

1.

Түсіндірме жазба 74

2.

Курстың мазмұны 75

3.

Оқыту әдістері 79

4.

Оқыту ресурстары 79

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 79

6.

Курсты бағалау жүйесі 79

71

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Математика» пәні алгебраның, сандық жүйелердің, өлшемдердің, тригонометрияның, қатынастар мен функциялардың, логарифмдердің негізгі ұғымдарынан тұрады.

Модульдердің жалпы саны: 11Сағаттар саны: 240Кредиттер саны: 6.0«Математика» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс

бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Арнайы пәндермен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

72

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Цифрлармен жұмыс істеу дағдылары

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Негізгі математикалық операцияларды және олардың дұрыс ретін түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:1.1. Нақты, графикалық және символикалық тұрғыдағы, ұқсас және әртүрлі бөлімдермен бірге бөлшектердің және аралас сандардың қосылуы мен алынуын түсініп көрсету1.2. Нақты, графикалық және символикалық тұрғыдағы бөлшектердің және аралас сандардың көбейтілуін және азайтылуын түсініп көрсету 1.3. Әдістемені қолданып және қолданбай, дәрежелермен жұмысты қосып, операциялардың тәртібін түсіндіру және қолдану1.4. Әріптік айнымалылармен бірге теңдеулерді қолданып, сандық қатынастарда пайда болатын жинақтауды ұсыну1.5. Берілген мәселені әріптік айнымалы белгісіз теңдеуі арқылы көрсету 1.6. Ғылыми сипаттауды қолданып, негізгі математикалық операцияларды есептеу

Модуль 2. Алгебра және сандар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жай бөлгішті, ең көп ортақ бөлгішті, ең аз ортақ бөлгішті, ең аз ортақ көбейткішті, шаршы түбірді және текше түбірді анықтау жолдары арқылы, бүтін сандар үшін бөлгіштерді түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:1.5. Бүтін санның жай бөлгішін анықтау1.6. 0 және 1 цифрларының жай көбейткіштерінің жоқтығын түсіндіру 1.7. Бірнеше стратегияларды пайдаланып, жай сандар қатары үшін ең көп ортақ бөлгішті немесе ең аз ортақ көбейткішті анықтау және осы процесті түсіндіру1.8. Берілген санның толық шаршы, толық текше екендігін немесе толық шаршы да емес, толық текше де емес екендігін нақты анықтау 1.9. Бірнеше стратегияларды пайдаланып, толық шаршының шаршы түбірін анықтау және осы процесті түсіндіру 1.10.Бірнеше стратегияларды пайдаланып, толық текшенің текше түбірін анықтау және осы процесті түсіндіру1.11.Жай бөлгіш, ең көп ортақ бөлгіш, ең аз ортақ көбейткіш, шаршы түбір немесе текше түбір қажетті есептерді шешу

Модуль 3. Өлшемдер Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

73

Бірліктерді бағалау стратегияларын және өлшеу стратегияларын қолданып, сызықты өлшемі бар есептің шешімін табу.

Модуль тапсырмалары:3.1. Миллиметрлерді, сантиметрлерді, метрлерді, километрлерді,

дюймдарды, футтарды, ярдтарды және миляларды ескеріп, өлшеу өлшемдерін таңдау және таңдауды түсіндіру

3.2. Өлшемді қолданып, бірлік өлшемдерін салыстыру 3.3. Өлшемді қолданып, сыздықты өлшемді бағалау және қолдану процесін

түсіндіру3.4. Есептерді шешу мәнмәтініндегі өлшемді анықтау үшін, қолданылған

бірліктер таңдауын негіздеу3.5. Сызғыш, кронциркуль немесе өлшеуіш сияқты құралдарды пайдаланып

сызықты өлшем жүргізілетін есептерді шешу3.6. Сызықты өлшем үшін пайдаланылған жеке стратегияны сипаттау және

түсіндіру, мысалы, бөтелкені құлаштау, қисықтың ұзындығы, симметриялы емес үш өлшемді объект негізінің периметрі

Модуль 4. Қатынастар мен функциялар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мәліметтер, графиктер мен жағдайлар арасындағы байланысты түсіндіру және ұғындыру.

Модуль тапсырмалары:4.1. Калькуляторды пайдаланып немесе пайдаланбай мәліметтер жинағын

сызу және қолдану саласындағы шектеулерді анықтау 4.2. Белгілі жағдайларда мәліметтер нүктелері графикте қашан қосылу

керектігін түсіндіру 4.3. Берілген графикке мүмкін болатын жағдайларды сипаттау4.4. Берілген жағдайға мүмкін болатын графиктерді сызу4.5. Әртүрлі нұсқалармен график қатарын және қолдану саласын, белгілі

жұптардың жинағын және мағыналар кестесін анықтап, айтып білдіру

Модуль 5. Алгебра және сандар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Рационалдық формулалардың баламалы формаларын анықтау (алымдар мен бөлімдерге дейін шектелген бірмүшелер, екімүшелер және үшмүшелер).

Модуль тапсырмалары:5.1. Рационалдық формулалардың баламалы формаларын жазу стратегияларын рационалдық сандардың баламалы формаларын жазу стратегияларымен салыстыру 5.2. Берілген мағынаның неліктен берілген рационалдық формулаға жарамайтынын түсіндіру

74

5.3. Берілген рационалдық формулаға жарамайтын мағынаны анықтау 5.4. Бірдей көбейткішке алым мен бөлімді көбейту (шектелген бірмүше немесе көпмүше) арқылы берілген рационалдық формулаға баламалы рационалдық формуланы анықтау және рационалдық формуланың жарамайтын балама мағыналарын белгілеу 5.5. Рационалдық формуланы жеңілдету5.6. Берілген рационалдық формуланың жарамайтын мағыналары мен оның жеңілдетілген нұсқасы неліктен бірдей екендігін түсіндіру

Модуль 6. Тригонометрия

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Берілген қалыптардағы (от 0◦до 360◦) бұрыштарды түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:6.1. Бұрыштың өлшемін біле отырып, берілген қалыптың бұрышын салу6.2. Берілген қалыптағы бұрыш үшін келтіру бұрышын анықтау 6.3. Мысалдарды пайдалана отырып, берілген бұрыш сияқты келтірудің бірдей бұрыштары бар 0◦-тан 360◦-қа дейінгі бұрышты түсіндіру 6.4. Мысалдарды пайдалана отырып, 0◦-тан 360◦-қа дейінгі кез-келген бұрыш х осі немесе у осі бойынша оның келтіру бұрышының шағылысы болып табылады6.5. Осы бұрыш берілген қалыптарда аяқталатын квандрантты анықтау 6.6. Бұрыштың соңғы жағындағы көрсетілген нүктесі Р (х, у) бойынша берілген қалыптағы бұрышты салу

Модуль 7. Қатынастар мен функциялар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):a, b және c – рационалдық сандар болып табылатын көпмүшелі формулаларды жіктеу.

Модуль тапсырмалары:7.1. Ортақ көбейткіштерді анықтауды қажет ететін берілген көпмүшелі формулаларды жіктеу 7.2. Осы көпмүшелі формула үшін осы екімүше көбейткіш болып табыла ма, осыны анықтау және егер болса немесе болмаса, себебін түсіндіру7.3. Шаршы пішінді формасы бар көпмүшелі формуланы жіктеу 7.4. Аталған көпмүшелі формуланы жіктеу

Модуль 8. Көпмүшелер мен трансформациялар

Оқудың нәтижесі:2-ден үлкен (интегралдық коэффициентімен көпмүшелер деңгейіне ≤5 дейін шектелгендер) көпмүшелердің жіктелуін түсініп көрсету.

75

Модуль тапсырмалары:8.1. х- а, а ≡ I формалы биномды формуланың көпмүшелі формуласының ұзын бөлгіші синтетикалық бөлгішке қалай жататынын түсіндіру8.2. х- а, а ≡ I формалы биномды формуланың көпмүшелі формуласын ұзын бөлгішті немесе синтетикалық бөлгішті қолданып, бөлу8.3. Сызықты факторлар немесе көпмүшелі формулалар мен тиісті көпмүшелі функциялар нөлдерінің арасындағы қатынасты түсіндіру 8.4. Көпмүшелі формула х- а, а ≡ I бөлінген кездегі қалдықтар мен х=а (қалдық теоремасы) кездегі көпмүшелі формула мағынасының арасындағы қатынасты түсіндіру8.5. Көбейткіштердің нәтижесі ретінде көпмүшелі формуланы көрсету үшін Безу теоремасын түсіндіру және қолдану

Модуль 9. Экспоненттер және логарифмдер

Оқудың нәтижесі:Логарифмдерді түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:9.1. Логарифмдер мен экспоненттер арасындағы байланысты түсіндіру9.2. Логарифмдік формуланы экспоненттік формула ретінде көрсету және керісінше 9.3. Калькуляторсыз log28 тектес логорифмнің нақты мағынасын анықтау 9.4. Салыстырмалы талдауды қолданып, логарифмнің мағынасын анықтау және log28=3 және log216=4 болса , онда log29 шамамен 3.1. тең сияқты мысалдарды пайдаланып, дәлеледер келтіру 9.5. Натуралды логарифмдерді есептеу9.6. Натуралды логарифмдерді пайдаланып, теңдеулер шешу

Модуль 10.Функциялар

Оқудың нәтижесі:Функциялар операцияларын немесе функциялар композицияларының операцияларын түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:10.1. Графиктері бар нәтиже айырмашылығының немесе жеке екі функцияның сомасы болып табылатын функцияның графигін салу 10.2. Графиктері бар нәтиже айырмашылығының немесе жеке екі функцияның сомасы болып табылатын функцияның теңдеуін жазу 10.3. Нәтиже айырмашылығының немесе жеке екі функцияның сомасы болып табылатын функцияның саласы мен қатарын анықтау 10.4. Нәтиже айырмашылығының немесе жеке екі функцияның сомасы болып табылатын h(x) функциясын жазу

76

Модуль 11.Тригонометриялық функциялар, теңдеулер және тепе-теңдіктер

Оқудың нәтижесі:Градустар мен радиандарда көрсетілген, берілген қалыптардағы бұрыштарды түсініп көрсету.

Модуль тапсырмалары:11.1. Өлшемі градустарда берілген, бұрышты (оң немесе теріс) берілген қалыптарда салу 11.2. Градустар мен радиандарға аса көңіл бөліп, бұрыштарды өлшеудің әртүрлі жүйелерінің арасындағы байланысты сипаттау 11.3. k ≡ Q болып табылатын радиандардың k π формасында көрсетілген, өлшемі бар бұрышты берілген қалыпта салу 11.4. Градустарда өлшемі бар бұрыш өлшемін радиандарда (нақты мәні немесе ондық жақындатылуы) көрсету 11.5. Радиандарда өлшемі бар бұрыш өлшемін градустарда (нақты мәні немесе ондық жақындатылуы) көрсету 11.6. Берілген қалыпта берілген бұрышы бар контерминальді саласындағы барлық бұрыштардың градустар мен радиандардағы өлшемдерін анықтау 11.7. Берілген қалыпта берілген бұрышы бар контерминальді саласындағы барлық бұрыштардың градустар мен радиандардағы өлшемдердің ортақ формасын анықтау 11.8. Берілген қалыптағы бұрыштың радиандық өлшемі мен радиусы r болып табылатын шеңберде кесіліп тасталған доғаның ұзындығы арасындағы байланысты түсіндіру және осы байланыста негізделген есептерді шешу

3. Оқыту әдістері:- Топтық жұмыс - Өзіндік жұмыс - Дәріс- Семинар сабақтары

4. Оқыту ресурстары:- Электрондық оқулықтар- Үлестірме материалдар - Құлаққап- USB флеш-жинақтаушы

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Уашингтон, A.Дж. (2009). Негізгі техникалық математика. Нью Джерсей, США: Пиарсон Эдукейшн Инк.6. Курсты бағалау жүйесі

Бақылау жұмыстары 10 %Семестрлік тесттер 60 %

77

Кешенді қорытынды емтихан 30 %Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

78

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАФизика

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

79

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама 2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

80

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 84

2.

Курстың мазмұны 85

3.

Оқыту әдістері 89

4.

Оқыту ресурстары 89

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 89

6.

Курсты бағалау жүйесі 89

81

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Физика» пәні – студенттерді физиканың негіздерімен және теорияларымен таныстыратын курс болып табылады. Курстың көп бөлігі қолданбалы есептерді шешуге арналған.

Модульдердің жалпы саны: 8Сағаттар саны: 160Кредиттер саны: 4.0«Физика» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс

бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Бағдарламаны сәтті меңгеру үшін теориялық (дәрістік) сабақтарды зертханалық-практикалық семинарлармен алмастыру қарастырылады.

Арнайы пәндермен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

82

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Кинематика

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ауысу, жылдамдық, жылдамдату және уақыт жағдайларында қозғалысты сипаттау.

Модуль тапсырмалары:1.1. Ауысудың, жылдамдықтың және жылдамдатудың теоретикалық және практикалық мағыналарын анықтау 1.2. Скалярлық және векторлық шамаларды тез анықтау, салыстыру және салғастыру 1.3. Сандық және графикалық мәліметтерімен жазбаша сипаттау арқылы біркелкі және біркелкі жылдамдатылған қозғалысты сапалық және сандық түрде түсіндіру 1.4. Ауысу және жылдамдық векторын пайдаланы отырып, бір объектінің басқасына қатысты қозғалысын сандық түрде түсіндіру 1.5. Векторлық компоненттерді пайдалана отырып, горизонтальдік және вертикальдік күйде екі өлшемді қозғалысты сандық түрде түсіндіру

Модуль 2. Атомдардың құрылысы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жылдамдыққа қатысты баланстандырылған және баланстандырылмаған күштердің әрекетін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1. Әрекет етуші күш жылдамдықтың өзгеруіне әкелетінін түсіндіру 2.2. Тыныштықтағы дененің немесе біркелкі қозғалыстың жағдайын сапалық түрде түсіндіру үшін, Ньютонның бірінші қозғалыс заңын қолдану2.3. Таза күш, салмақ және жылдамдату арасындағы арақатынасты сапалық түрде түсіндіру үшін, Ньютонның екінші қозғалыс заңын қолдану2.4. Екі күштің шамалары бірдей екендігін және олардың бір-біріне қарама-қарсы орналасқандығын, сондай-ақ бір объектіге әсер етпейтіндігін ескере отырып, екі объекттің арасындағы өзара байланысты сапалық түрде түсіндіру үшін, Ньютонның үшінші қозғалыс заңын қолдану2.5. Денеге әсер етуші үйкелістің статикалық және кинетикалық энергиясын сапалық және сандық түрде түсіндіру2.6. Векторлық компоненттерді графикалық және алгебралық түрде қосу көмегімен объектңге әсер ететін бірдей күшті немесе оның құрамдас бөліктерін есептеу 2.7. Ауаның кедергі етуін есепке алмай, Жер қабаты жанындағы горизонтальдік, вертикальдік және бөктерлі қабаттарындағы сызықты қозғалыстың мәселелерін алгебралық түрде шешу үшін, Ньютонның қозғалыстар туралы заңдарын қолдану

83

2.8. Мәліметтерді талдау және мүмкін болатын шешімдерді бағалауды дамыту үшін математикалық және концептуалдық модельдерді қолдану 2.9. Объектіге әсер ететін күштерді сипаттау үшін бос диаграммаларды қолдану

Модуль 3. Айналмалы қозғалыс, жұмыс және энергия

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ньютонның қозғалыстар туралы заңдарын пайдаланып, айналмалы қозғалысты түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:3.1. Екі өлшемді қозғалыстың ерекше күйі ретінде біркелкі айналмалы қозғалысты сипаттау 3.2. Біркелкі айналмалы қозғалыстағы жылдамдату шеңбердің ортасына бағытталғанын сандық және сапалық түрде түсіндіру 3.3. Жылдамдықтың, жиіліктің, кезеңділіктің және радиустың айналмалы қозғалыспен өзара қатынасын сандық түрде түсіндіру 3.4. Ньютонның қозғалыстар туралы заңдары жағдайларында біркелкі айналмалы қозғалысты сапалық түрде түсіндіру 3.5. Жақындаған эллиптикалық орбиталарда айналмалы қозғалысты пайдалана отырып, планеталық, табиғи және ғаламшарлық қозғалысты сандық түрде түсіндіру 3.6. Дененің айналасында біркелкі қозғалыста қозғалып жатқан ғаламшардың орбиталық мәліметтерінен аспан денесінің салмағын есептеу 3.7. Ньютонның дүниежүзілік тартылыс туралы заңын жетілдіруде Кеплер заңдарының қалай пайдаланғандығын сапалық түрде түсіндіру

Модуль 4. Тербелмелі қозғалыстар және механикалық толқындар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тербелмелі қозғалыстарды құрудың жағдайларын сипаттау.

Модуль тапсырмалары:4.1. Кезеңдік пен жиілік жағдайларында тербелмелі қозғалыстарды сипаттау 4.2. Қарапайым үйлесімді қозғалысты қалпына келтіретін күшке жататын қозғалыс және тепе-теңдік күйіндегі пропорционалды және қарама-қарсы қозғалыс ретінде анықтау 4.3. Бұрыштық жақындатуды қолдана отырып, тегіс, горизонтальдік, серіппелі жүйе немесе тілшік ретінде сипатталған, қарапайым үйлесімді қозғалыс үшін қозғалыстың, жылдамдатудың, жылдамдықтың және уақыттың өзара қатынасын сандық түрде түсіндіру 4.4. Қарапайым үйлесімді қозғалыстарды орындайтын салмақтың кинетикалық, гравитациялық-потенциалды және жалпы механикалық энергиясының өзара қатынасын сандық түрде анықтау 4.5. Механикалық резонансты анықтау

84

Модуль 5. Импульс және импульс моменті

Оқудың нәтижесі:Тұйықталған жүйеде заттардың өзара байланыстары кезінде импульс моментінің қалай сақталатының түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1. Салмақтың көбейтіндісіне және заттың жылдамдығына тең векторлық шама ретінде импульс моментін анықтау 5.2. Ньютонның қозғалыс заңдарын пайдалана отырып, импульс тұжырымдамасын және импульс моменті кезіндегі өзгерістің арақатынасын сандық түрде түсіндіру5.3. Тұйықталған жүйеде импульс моментінің сақталуын сандық арақатынаста түсіндіру 5.4. Тұйықталған жүйеде бір өлшемді және екі өлшемді өзара әрекеттесу кезінде, импульс моментінің сақталуын сандық арақатынаста түсіндіру 5.5. Кинетиалық энергияны сақтау тұрғысынан арифметикалық мысалдар көмегімен серпінді және серпінді емес қақтығысуларды анықтау, салыстыру және салғастыру

Модуль 6. Ерітінділер, қышқылдар және негіздемелер

Оқудың нәтижесі:Электрлік өзара әрекеттесуді басқаратын заң арқылы электр зарядтарының әсерлесуін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:6.1. Заң тұрғысынан электрлік өзара әрекеттесуді түсіндіру 6.2. Зарядтардың тартылуы және тебілуі тұрғысынан электрлік өзара әрекеттесуді түсіндіру6.3. Өткізгіштер мен айырғыштардың қабатында зарядтарды бөлуді сандық арақатынас арқылы түсіндіру6.4. Кулон Заңы көмегімен, екі нүктелі зарядтардың өзара әрекеттесуін сандық арақатынас арқылы талдау6.5. Жазықтықтағы екі немесе одан да көп басқа зарядталған зарядтар салдары бойынша нүктелі зарядтағы электр күшінің шамасы мен бағытын сандық арақатынас арқылы анықтау 6.6. Кулон Заңымен және Ньютонның Дүниежүзілік тартылыс заңымен көрсетілгендей, пропорционалдық қайта тәуелділікті сапалық және сандық арақатынас арқылы салыстыруМодуль 7. Электромагниттік сәулелену (ЭМС)

Оқудың нәтижесі:Толқындық модельді қолдана отырып, ЭМС-дің табиғаты мен әрекетін түсіндіру.

85

Модуль тапсырмалары:7.1. Барлық жылдамдатылған зарядтардың ЭМС тудыратының сапалық түрде сипаттау 7.2. Толқынның жиілігі және ұзындығы негіздерінде электромагниттік спектрлердің құрамдас бөліктерін салыстыру және салғастыру7.3. Уақыт өте өзгеретін және қайнар көздерден тез ажырайтын перпендикулярлық электрлік және магниттік өрістер жағдайларында ЭМС-нің таралуын түсіндіру 7.4. ЭМС жылдамдығын өлшеудің әртүрлі әдістерін сапалық түрде түсіндіру 7.5. Майкельсон тәжірибесінің мәліметтерін ескеріп, ЭМС-нің жылдамдығын есептеу7.6. Толық ішкі шағылысуды қосып, шағылысу және сыну түсініктерін сандық түрде сипаттау7.7. Екі линзаға және иілген айнаға арналған тек қана бір компоненттен тұратын қарапайым оптикалық жүйелерді сандық түрде сипаттау7.8. Сынуды, интерференцияны және поляризацияны сапалық түрде сипаттау7.9. Юнга тәжірибесінің нәтижелері жарықтың толқындық үлгілерін қалай қолдайтынын сапалық түрде сипаттау

Модуль 8. Атомдық физика

Оқудың нәтижесі:Атомның электрлік табиғатын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:8.1. Дискреттік оң және теріс зарядтары бар деп материяны сипаттау8.2. Катод сәулелерінің ашылуы атомдық үлгілердің дамуына қалай әсерін тигізгендігін түсіндіру 8.3. Екі ғылым мен технология үшін Томпсон тәжірибесінің және оның нәтижелерінің маңыздылығын түсіндіру 8.4. Ғалымдардың ядро мен атомның біршама өлшемі мен салмағын түсіну тұрғысынан, Резерфордтың «шашырату» туралы тәжірибесі нәтижелерінің маңыздылығын сапалық түрде түсіндіру

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талдау- Бағалау- Өзіндік жұмыс- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Электрондық оқулықтар- Үлестірме материалдар

86

- Ғылыми және графикалық калькулятор

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. А.Экройд және басқалары. Физика. 2009. АҚШ. Pearson

6. Курсты бағалау жүйесі

Модульдік тесттер 40 %Қорытынды емтихан 30 %Топтық зертханалық жұмыстар 15 %Өзіндік жұмыстар 15 %Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

87

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАХимия

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

88

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама 2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

89

Мазмұны бет

1.

Түсіндірме жазба 94

2.

Курстың мазмұны 95

3.

Оқыту әдістері 99

4.

Оқыту ресурстары 99

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 99

6.

Курсты бағалау жүйесі 99

90

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Химия» пәні – студенттерді математикалық, ғылыми және зертханалық стандарттармен, химиялық өлшемдермен, элементтермен және компоненттермен таныстыру курсы; атомарлық теория мен құрылым кіріспесі; қарапайым органикалық емес қосындылары бар элементтердің кезеңдік кестесі; қышқылдар мен негіздемелер; химиялық теңдіктер, газдар мен ерітінділердің стехиометриясы; химиялық байланыстар болып табылады.

Модульдердің жалпы саны: 9Сағаттар саны: 160Кредиттер саны: 4.0«Химия» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс бағдарламасын

әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Арнайы пәндермен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

91

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Химияның және материяның негіздері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Химияның негізгі компоненттерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:1.1. Ғылымның басты мақсаты жаратылыс туралы білім болып табылатындығын түсіндіру1.2. Ғылыми білімдер мен теориялар болжамдар, дәлеледемелерді, зерттемелерді жинау және түсіндірме беру қабілеті арқылы дамитынын түсіндіру1.3. Жаңа дәлелдемелер айқындалғанда, ғылыми білім өзгеруі мүмкін екенін, ал заңдар мен теориялар тексерілетінін және соңында қайта қаралатынын, бекітілетінін немесе қабылданбайтынын түсіндіру1.4. Тиісті түсініктерді, Халықаралық Бірлік Жүйесінің (БЖ) негізгі және туынды бірліктерін және мәнді цифрларды пайдалану1.5. Ұқсастық теориясын пайдалана отырып, бірліктер арасында аударуды жүзеге асыру1.6. Материяның қасиеттерін, оның ішінде жағдайлар мен физикалық өзгерістерді, қоспалардың компоненттерін, атомдарды, элементтер мен құрамдастарды, энергия мен салмақты сақтауды атап өту1.7. Металдар мен бейметалдардың эмпирикалық түсініктемелерін жазу1.8. Кезеңдік кестенің көмегімен атомдарды және иондарды, зарядтарды, тұқымдастарды, кезеңдерді, элементтерді, өтпелі металдарды анықтау1.9. Элементтердің белгілері мен атауларын пайдалану 1.10. Электрондарды, протондарды, нейтрондарды, ядроларды, атомарлық сандарды, изотоптарды, салмақты сандарды, иондарды, катиондарды және аниондарды пайдалану

Модуль 2. Материяның әралуандығы және химиялық байланыстар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Құрылымды түсіндіру мен түсінудегі үлгілеудің, дәлелдеудің және теорияның, химиялық байланыстардың және иондық байланыстар қасиеттерінің рөлін сипаттау.

Модуль тапсырмалары:2.1. Иондық байланыстарға атаулар беру қағидаттарын еске түсіру 2.2. Иондық байланыстардың формулалары неліктен нәтижесінде нөл болып шығатын, жай және бүтін сандар ретінде көрсетілген иондардың коэффициентіне жататынын түсіндіру2.3. Валентті электронды, электр қабылдамауды, иондық байланыстарды және ішкі молекулалық күшті анықтау

92

2.4. Иондық байланыстардың теориясын бекіту және түсіндіру үшін кезеңдік жүйені және электрондардың нүктелі диаграммасын пайдалану2.5. Қарама-қарсы зарядтарлған иондарды бір уақытта тартқан кезде, иондық байланыстың қалай пайда болатынын түсіндіру2.6. Иондық байланыстардың торларды қалыптастыратынын және осы құрылымдардың байланысу қасиеттеріне (мысалы: балқу нүктесі, ерігіштік, реакцияшылдық) ие екінгін түсіндіру

Модуль 3. Материяның формасы: газдар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Материяның газ тәріздес күйінің үлгілерін пайдалана отырып, молекулалық әрекетті түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:3.1. Кинетикалық молекулалық теория жағдайларында табиғи және идеалды газдардың әрекеттерін сипаттау және салыстыру3.2. Цельсия және Кельвин шкалалары арасында температураларды аудару3.3. Көлемдердің бірігу заңын түсіндіру3.4. Бойль мен Чарльз заңдарының, бөлек және бірге идеалды газ (PV=nRT) заңына қалай жататынын көрсету

Модуль 4. Материялар ерітінділер, қышқылдар және негіздемелер түрінде

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттай отырып, ерітінділерді қарау.

Модуль тапсырмалары:4.1. Таза заттардың және қоспалардың дәрежелерін еске түсіру, және гомогенді қоспалардың табиғатын түсіндіру4.2. Суда еритін заттардың неліктен химиялық өзгерістер үшін алдын-ала қажетті шарттар болып табылатынын көрсететін, жанжы және жансыз жүйелерден мысалдар жасау4.3. Химимялық байланыстардың күйзелуі мен құрылуын ескеріп, еруді эндотермиялық немесе экзотермиялық процесі ретінде түсіндіру4.4. Электролиттер мен электролиттер еместерді айыра білу4.5. Ерітіндінің қоюлануын әртүрлі әдістермен, яғни бір литр ерітіндідегі моль, салмақтағы пайыз және миллиондағы бөлшектер арқылы көрсете білу4.6. Эмпирикалық мәліметтерді пайдалана отырып, бір литр ерітіндідегі мольде ерітіндінің қоюлануын есептеу және осындай қоюланудың салмағы немесе көлемін анықтау4.7. Еріту кезінде пайдалану үшін, араласқан ерітінділердің қоюлығын және ерітінді мен судың көлемдерін есептеу

93

4.8. Ерітілу қабілетін және оған жататын факторларды анықтау: температураны, қысымды және араласу қабілетін4.9. Баланс тұрғысынан қаныққан ерітіндіні, яғни ерітілудің және кристалдануының тең коэффициенттерін сипаттау4.10. Кестенің мағынасына әсер ететін фактор – температураны ескеріп, ерігіштік кестесін пайдалана отырып, бөлінетін заттардың пайда болуын тексеру4.11. Ерітінділерді дайындауға және езуге қажетті ресімдер мен есептерді сипаттау

Модуль 5. Химиялық өзгерістердегі сандық қатынастар

Оқудың нәтижесі:Теңдестірілген химиялық формалалардың әрекет етуші заттар мен өнімдердің арасындағы сандық қатынастарды қалай көрсететіндігін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1. Реакцияның түріне негізделген, химиялық реакциялардың өнімдерін болжау 5.2. Атомдар, молекулалар және мольдер аспектісінде химиялық теңдеулердің теңестірілуін еске түсіру5.3. Сандық және сапалық талдауды қарама-қарсы қою5.4. Теңестірілген иондық және таза иондық теңдеулерді салу, сондай-ақ су ерітінділеріндегі реакцияларға қажетті бақылаушы-иондарды анықтау5.5. Ерітінділер мен газдардың гравиметриясын, стехиометриясын пайдалана отырып, химиялық реакцияға түскен, реакторлардың және/немесе өнімдердің сандарын есептеу

Модуль 6. Термохимиялық өзгерістер

Оқудың нәтижесі:Химиялық реакциялардағы энергетикалық өзгерістерін анықтау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:6.1. Жылу алмасу талдауының қолдануын еске түсіру6.2. Күн сәулесінен пайда болған химиялық байланыстардағы көмірсутегіндегі энергияның қалай сақталатындығын жалпы түсіндіру6.3. Химиялық реакция үшін энтальпияны және молярлық энтальпияны түсіндіру6.4. Энергетикалық өзгерістері бар химиялық реакциялар үшін балансталған теңдеулерді жазу6.5. Химиялық реакциялардағы энергетикалық өзгерістерді ұсыну және есептеу үшін белгілерді пайдалану және түсіндіру6.6. Реакциялар тізіміндегі таза реакцияға арналған энергетикалық өзгерістерді есептеуде Гесс заңын түсіндіру және пайдалану

94

6.7. Кулон Заңы мен Ньютонның Дүниежүзілік тартылыс заңымен көрсетілгендей, пропорционалды қайта тәуелділікті сапалық жіне сандық арақатынаста саластыру6.8. Химиялық реакциялардағы энтальпияның өзгеруін анықтау үшін калориметрдің мәліметтерін пайдалану6.9. Сұйық су және көмір қышқылды газ фотосинтезде реагенттер және клеткалы тыныс алу өнімі болып табылатынын, және газ тәріздес су мен көмір қышқылды газ ашық жүйедегі көмір қышқылының қышқылдану процесінің өнімдері болып табылатынын анықтау 6.10. Химиялық реакцияларды эндотермиялық немесе экзотермиялық ретінде, сонымен қатар фотосинтез, клеткалы тыныс алу және көмір қышқылының қышқылдану процестеріне қатысты жіктеу

Модуль 7. Электрохимиялық өзгерістер

Оқудың нәтижесі:Қышқылдану - қалпына келу реакцияларының табиғатын түсіндіру

Модуль тапсырмалары:7.1. Функционалдық және теориялық тұрғыдан қышқылдануды және қалпына келуді анықтау7.2. Қышқылдану затын, қалпына келу затын, қышқылдану деңгейін, жартылай реакцияны, өздігінен қышқылдануды, өздігінен қалпына келуді түсіндіру7.3. Жартылай реакцияларды және/немесе қышқылдану деңгейін пайдалана отырып, қышқылдану - қалпына келу реакциялары мен басқа реакциялары арасындағы айырмашылықты тани білу7.4. Екі тіршілік ету жүйелеріндегі (яғни, клеткалы тыныс алу, фотосинтез) күнделікті өмірде пайда болатын қышқылдану - қалпына келу реакцияларындағы қышқылдану заттары мен қалпына келу заттарының электрондарды жіберу процесін және жансыз жүйелерді, яғнт коррозияны анықтау7.5. Тәжірибеге негізделіп алынған мәліметтерді пайдалана отырып, қышқылдану және қалпына келу заттары күштерінің арақатынасын салыстыру7.6. Қалпына келудің стандартты мүмкіншіліктеріне негізделген қышқылдану-қалпына келу реакцияларының игерусіздігін болжау, және осы болжамдарды тәжірибенің нәтижелерімен салыстыру7.7. Қалпына келу стандартты ықтимал кестесінен алынған жартылай реакциялардың теңдеулерін пайдалана отырып, қышқылды және бейтарап шешімдердегі қышқылдану - қалпына келу реакциялары үшін қажет болған жағдайларда химиялық реакцияға түсетін қышқылдану деңгейін анықтаудың қышқылдану - қалпына келу реакциялары туралы беріген ақпаратты пайдалана отырып, жартылай реакциялардың қарапайым теңдеулерін құру арқылы, теңдеулерді жазу және баланстау

95

7.8. Қышқылдану - қалпына келу титрленуіне енгізілген заттардың тепе-теңдігін анықтау үшін есептерді жасау

Модуль 8. Органикалық байланыстардағы химиялық өзгерістер

Оқудың нәтижесі:Органикалық байланыстарды заттың жалпы үлгісі ретінде оқып үйрену.

Модуль тапсырмалары:8.1. Органикалық заттарды карбонаттар, цианидтер, карбидтер және көміртегінің оксидтері сияқты органикалық емес ерекшеліктерді тани білетін, құрамында карбон бар заттар деп белгілеу8.2. Құрылымдық формуламен берілген, гидроқышқылды, күрделі эфирді және галогенді функционалды топтардағы байланыстардың түрін анықтау8.3. Құрылымдық изомерлерді сондай эмпирикалық формулалары бар, бірақ құрылымдық формулалары әртүрлі байланыстарды анықтау, және изомерлердің өзгеру қасиеттеріне қатысты құрылымдардың арақатынасын орнату8.4. Гомологиялық қатарлар шеңберінде, сол сияқты әртүрлі функционалдық топтары бар компоненттердің арасында алифатикалық көмірсутегілерінің, хош иісті байланыстарының, спирттер мен карбонды қышқылдар мысалдарының ерігіштігімен аумалы күйдегі нүктелерді салыстыру8.5. Мұнайды қайта өңдеу, битумды қалпына келтіру сияқты табиғи қоспалар мен ерітінділердегі органикалық байланыстарды ажырату үшін қолданылатын физикалық, химиялық және технологиялық процестерді (фракциондық тазарту және еріткіштің экстракциясы) жалпы сипаттау

Модуль 9. Қышқылды-негізді жүйелерде шоғырланған химиялық өзгерістер

Оқудың нәтижесі:Химиялық тепе-теңдік жүйелерінде қарама-қарсы реакциялар балансы бар екенін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:9.1. Тепе-теңдік күйіндегі химиялық жүйеге қолданылатын тепе-теңдікті анықтау және негізгі белгілерін көрсету, яғни, тура және қайта реакцияның жылдамдығына тең тұйықталған жүйесі, қасиеттерінің тұрақтылығы9.2. Тепе-теңдік күйіндегі жүйелер үшін химиялық теңдеулерді анықтау, жазу және түсіндіру 9.3. Ле-Шателье қағидаттарын сапалық түрде пайдаланып, температураның, қысымның, көлемнің, қоюланудың немесе катализатордың қосылуының саладарынан туындаған тепе-теңдік күйіндегі өзгерістерді есептеу және осы өзгерістердің тепе-теңдік константына қалай әсер ететінін сипаттау

96

9.4. Портондық (модификацияланған) қышқылдарды, су ерітінділерінде Н3О + (еркін шама) тудыратын заттар ретінде анықтау, және анықтаманың шектеулі екенін біліп тану9.5. Протондық (модификацияланған) негіздерді су ерітінділерінде ОН – (еркін шама) тудыратын заттар ретінде анықтау, және анықтаманың шектеулі екенін біліп тану9.6. Бренстеда-Лоуридің қышқылдарын, протондардың донорлары ретінде және негіздерін, протондардың акцепторы ретінде сипаттау

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талдау - Бағалау- Сабақтар бойынша тесттер- Өздігінен жұмыс- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Электрондық оқулықтар- Үлестірме материалдар

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Альберта Эдукейшн. Химиялық мәліметтер буклеті. 20035.2.Дженкинс, және басқалары. Химия (Альберта 20-30) Торонто, Oнтарио: Нельсон. 2007

6. Курсты бағалау жүйесіСеместрлік жұмыстар 10 %Зертханалық жұмыстар 10 %Сабақтар бойынша тесттер 50 %Қорытынды емтихан 30 %Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

97

98

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай-газ ісіне кіріспе

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

99

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

100

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 106

2.

Курстың мазмұны 107

3.

Оқыту әдістері 109

4.

Оқыту ресурстары 109

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 109

6.

Курсты бағалау жүйесі 109

101

1. Түсіндірме жазба

Осы эксперименттік білім беру бағдарламасы техникалық және кәсіби білімнің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы) сәйкес әзірленді.

«Мұнай-газ ісіне кіріспе» пәні студенттерді мұнай, газ және газконденсат кен орындары туралы негізгі мәліметтермен, мұнайдың және табиғи газдың физикалық-химиялық негіздерімен, сондай-ақ кен орындарын игеру негіздерімен таныстыру курсы болып табылады.

Модульдердің жалпы саны: 6Сағаттар саны: 80Кредиттер саны: 2.0«Мұнай-газ ісіне кіріспе» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының

жұмыс бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс

берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Арнайы пәндермен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.

102

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Мұнайдың, табиғи газдың және қабатты судың физикалық-химиялық қасиеттері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнайдың, табиғи газдың және қабатты судың негізгі физикалық және химиялық қасиеттерін түсіндіру, және осы білімдерді кен орындарын игеру және бұрғылау кезінде қолдану.

Модуль тапсырмалары:1.1 Мұнайдың негізгі физикалық қасиеттерін оқып үйрену 1.2 Мұнайдың негізгі химиялық қасиеттерін оқып үйрену 1.3 Табиғи газдың негізгі физикалық қасиеттерін оқып үйрену 1.4 Табиғи газдың негізгі химиялық қасиеттерін оқып үйрену 1.5 Қабатты сулардың құрамы мен қасиеттерін оқып үйрену

Модуль 2. Мұнай, газ және газконденсат кен орындары туралы негізгі мәліметтер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай мен газдың пайда болу негіздерін түсіну, кен орындарының пайда болу табиғатын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1. Мұнайдың пайда болу негіздерін оқып үйрену 2.2. Газдың пайда болу негіздерін оқып үйрену2.3.Қабат жинаушы, жинақтағыш тұтқыштар, кендер сияқты ұғымдарды танып білу 2.4. Кен орындарын түрлер бойынша жіктеу2.5.Жыныстардың құрамы мен қасиеттерін (кен орындарының тау-кен геологиялық параметрлері, өткізгіштігі) оқып үйрену

Модуль 3.Мұнай кен орындарын игерудің негіздері және ұңғымаларды пайдалану

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кен орындарын іздеу мен барлаудың әртүрлі тәсілдерін түсіну және қолдану, іздеу-барлау жұмыстарының негізгі кезеңдерін сипаттау.

Модуль тапсырмалары:3.1. Ұңғыма, ұңғыманы бұрғылау ұғымдарын танып білу3.2. Бұрғылау ұңғымаларының мақсаттары мен тағайындалулары бойынша жіктеу3.3. Кен орындарын іздеу мен барлау тәсілдерін танып білу3.4. Іздеу кезеңі туралы білу және тану

103

3.5. Барлау кезеңі туралы білу және тану3.6. Кен орынның өнеркәсіптік құндылығы туралы білу және тану3.7. Кен орындарының тау-кен геологиялық параметрлері туралы білу және тану 3.8. Мұнай кендерін жіктеу

Модуль 4. Мұнай мен газды өңдеу негіздері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай мен газды өңдеу негіздерін танып білу, өңделетін өнімдерін және олардың айырмашылықтарын түсіну, мұнай өңдіру және газ өңдіру зауыттарының түрлерін жіктеу, сондай-ақ мұнай мен газ өңдірудің қазіргі жағдайын бағалау.

Модуль тапсырмалары:4.1. Өңделген мұнай өнімдері (отын, мұнай майлары, басқа мұнай өнімдері) туралы білу4.2. Мұнай өңдеу кезеңдерін жіктеу4.3. Өңделетін мұнайды дайындау процесін сипаттау4.4. Мұнайдың алғашқы өңдеу процесін сипаттау 4.5. Мұнайдың екінші өңдеу процесін сипаттау4.6. Мұнай өнімдерін тазалау процестерін сипаттау4.7. Мұнай өңдеу зауыттарының түрлерін жіктеу4.8. Өңделген газ өнімдері туралы білу4.9. Газ өңдеу зауыттарының негізгі нысандары туралы білу4.10.Компрессорлық әдісті сипаттау4.11.Абсорбциялық әдісті сипаттау4.12.Конденсациялық әдісті сипаттау4.13.Газфракциялау қондырғылары туралы білу

Модуль 5. Мұнай және газ өңдірудегі ақпараттық технологиялар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай және газ өңдеу саласындағы шешімдер үшін пайдаланылатын қазіргі бағдарламалық жасақтаманы таңдау және қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1. Бағдарламалық жасақтаманы және аппараттық бөлімнің талаптарын анықтау5.2. Бағдарламалық жасақтаманы анықтау үшін Интернетті қолдану5.3. Бағдарламалық жасақтаманы орнату, мәліметтерді енгізу, мәліметтерді өңдеу, есептер мен графиктерді құру5.4. Белгіленген уақытта мұнай және газ өңдіруде берілген кейстің шешімін табу үшін, таңдалған бағдарламалық жасақтаманы пайдалану5.5. Түскен мәліметтерді талдау

104

Модуль 6. Мұнайдың дүниежүзілік нарығы

Оқудың нәтижесі:Дүниежүзілік нарықтағы мұнай мен газдың жағдайын, халықаралық сауданың ерекшеліктерін, мұнай бағаларын белгілеуде ОПЕК-тің рөлін түсіну.

Модуль тапсырмалары:6.1. «Дүниежүзілік мұнай және газ нарығы» ұғымын түсіну6.2. «Халықаралық сауда» ұғымын түсіну6.3. «ОПЕК» ұғымын және оның халықаралық саудадағы рөлін анықтау6.4. «Мұнай бағаларын белгілеу» және «газ бағаларын белгілеу» ұғымдарын түсіну

3. Оқыту әдістері:- Дәрісханада талдау- Студенттің өзіндік жұмысы- Дәріс- Практикалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Үлестірме материалдар- Жеке компьютер- Интернет

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. SamuelA.VanVactor. Introduction to the Global Oil&Gas Business, Penn Well Corporation, Tulsa, Oklahoma, АҚШ. 2010.5.2. Martin S.Raymond, William Leffler. Oil and Gas Production in Non-Technical Language. Penn Well Corporation, Tulsa, Oklahoma, АҚШ. 2006.5.3.А.А.Коршак, А.М. Шаммазов. Мұнай-газ ісінің негіздері, Дизайн Полиграф Сервис. Уфа. 2005.

6. Курсты бағалау жүйесі

Бақылау тапсырмалары 10 %Семестрлік тесттер 60 %Қорытынды емтихан 30 %Барлығы 100 %

Бағалар шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.0

105

80-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төмен өту балы0-49 F 0.0

106

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай химиясына кіріспе

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

107

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

108

Мазмұныбет

1141.

Түсіндірме жазба 115

2.

Курстың мазмұны 124

3.

Оқыту әдістері 124

4.

Оқыту ресурстары 124

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 124

6.

Курсты бағалау жүйесі 124

109

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Мұнай химиясына кіріспе» пәні органикалық химисяның, қоррозияға қарсы қорғауының, кәсіпшілік сулардың химиялық құрамының, газ заңдардың, фазалық тепе-теңдiктiң диаграммаларының, материалдық теңгерімінің, жану және дала сынаулардың әдiстерінің ұғымдарымен таныстыру пәні болып табылады.

Модульдердің жалпы саны: 19.Сағат саны: 45. Кредиттер саны: 1.5 «Мұнай химиясына кіріспе» пәнінің бағдарламасы кәсіптік білім беру

бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Химия» мен «Қолданбалы мұнай химиясы» пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

110

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Химиялық таза заттардың фазалық қасиеттері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қарапайым фазалық диаграммаларды түсіндіру және оларды техникалық сипаттамалар кестелермен салыстыру

Модуль тапсырмалары:1.1 Таза заттың фазалық диаграммасындағы температураға қарама-қарсы қысымды анықтау.1.2 Таза заттың фазалық диаграммасын жұмсару және қайнау, үштік нүктені кризистік температура мен қысымды анықтау үшін қолдану.1.3 Фазалық диаграмманы таза заттың салқындау графигімен салыстыру.

Модуль 2. Қоспалардың фазалық қасиеттері. Фазалық тепе-теңдік диаграмма.

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Көп компонентті қоспалардың, мысалы, мұнай өңдеуші зауыттардың өнімдерінің дистилляциясының графигі мен екі компонентті диаграмманы қолдану және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1 Қайнау температурасының жоғарлауы мен фазалық диаграмманы немесе ерітіндінің қатаю температурасының төмендеуі мен фазалық диаграмманы салыстыру.2.2 Стандартты бинарлық сұйық қоспа үшін температура/құрылым диаграммасы бойынша қанығу қысымы мен будың құрылымы мен конденсациялану температурасын сәйкестендіру.2.3 Гемпель бойынша шикі мұнайды айдау сияқты көп компонентті қоспалардың дистилляциялық қисығын түсіндіру және баяндау.2.4 Бір компоненттік және көп компоненттік коллекторлар жүйесі үшін бастапқы қысымның температураға қарама-қарсы фазалық диаграммасын жобалау, коллекторлардың түрін анықтау, алғашқы фазалық диаграмманы қолданып, коллектор флюидінің қасиеттерінің өзгеруін түсіндіру және олардың қойнаулық қысымның қысымның азаюына әсерін түсіндіру.2.5 «Бір элементтік» жүйе үшін бастапқы қысымның температураға қарама-қарсы фазалық диаграммасын сұйықтық және газдық фазаларын көрсете отырып жобалау. Диаграммадан маңызды нүктелерді, жіптерді және зоналарды анықтау.2.6 Органикалық және бейорганикалық қосылыстардың жалпы айырмашылықтарын тұжырымдау. «Көп компоненттік» көмір сутектік коллекторлар жүйесі үшін бастапқы қысымның температураға қарама-қарсы фазалық диаграммасын сұйықтық және газдық фазаларын көрсете отырып

111

жобалау. Диаграммадан маңызды нүктелерді, жіптерді және зоналарды анықтау.2.7 Фазалық диаграмманы қолдана отырып, табиғатта кездесетін мұнай коллекторларының түрлерін анықтау. Коллектор флюидтарының қасиеттерінің оның температурасы мен қысымына байланыстылығын баяндау.2.8 Коллектордың фазалық қасиетінің қысым мен температураға тәуелділігі коллектор флюидінің негізгі қасиеттеріне әсер етеді. Мысалғы, кең орнының көлемді коэффициенті мен газдық фактор.

Модуль 3. Органикалық химияға кіріспе Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Электроэнергетикалық және қайта өңдеу өндірістерінде қолданылатын органикалық қосылыстардың маңызын және олардың негізгі физикалық және химиялық қасиеттерін баяндау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Органикалық химияға анықтама беру.3.2 Органикалық және бейорганикалық қосылыстардың арасындағы айырмашылықтарды тұжырымдау.3.3 Көмірсутекті қосылыстардың атауларына IUPAC (теориялық және қолданбалы химияның халықаралық бірлестігі) жүйесін қолдану.3.4 Көмірсутектің құрылымын, қасиеттерін және реакцияларын түсіндіру.3.5 Негізгі функционалдық топтарды анықтау және олардың әрқайсысына мысалдар келтіру.3.6 Негізгі функционалдық топтардағы атаулардың төменгі индекстерін анықтау.3.7 Органикалық қосылыстардың молекулалық формулаларын жазу.3.8 Органикалық қосылыстардың құрылымдық формулаларын құрастыру.

Модуль 4. Көмірсутектің қолданбалы химиясы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Сұйық мұнайды қайта өңдеудің стандартты процестерінде қолданылатын химиялық процестерді баяндау.

Модуль тапсырмалары: 4.1 Жанармайлық және химиялық бағыттағы МҚӨЗ арасындағы айырмашылықты көрсету.4.2 МҚӨЗ-дағы қайта өңдеу мен бөлу процестерінің арасындағы айырмашылықты ашып көрсету.4.3 Стандартты қондырғыларды баяндап, олардағы химиялық реакцияларды көрсету.4.4 Электрохимиялық кемірілу процесін сызба арқылы түсіндіру.

112

Модуль 5. Фракциялаумен танысу

Оқудың нәтижесі:Мұнай өндіруші өндіріс орындарында қазіргі заманда қолданылатын фракциялану жүйесінің негізгі принциптерімен таныстыру.

Модуль тапсырмалары: 5.1 Бірсатылық мұнай айдау процесінің негізгі принциптерін баяндау.5.2Көпсатылы фракциялық мұнай айдау процесін баяндау.5.3 Фракциялық мұнай айдау процесінің пәрменділігіне әсер ететін факторларды анықтау.

Модуль 6. Фракция жүйелері. Мұнайдың АНИ градусымен берілген тығыздығы

Оқудың нәтижесі:Бір немесе одан да көп ректификациялық бағандардан тұратын барлық фракциялау жүйесін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары: 6.1 Фракциялаудың толық жүйесінің құрамды бөліктерін сипаттау.6.2 Өндірістік шығынды азайту үшін көмірсутекті фракциялаудың ең тиімді әдістерін көрсету.6.3 Пропанды бөліп алу, дистилляциялық қондырғыдан бутанды шығару, этансыздандыру бағанын қолдануда бұл қондырғылардың жалпы температурасы мен қысымын ескеру және осы қондырғыларға қойылатын өндірістік талаптарды айқындау.6.4 Аса ауыр мұнайдың тығыздығын анықтау әдістері.6.5 Тығыздықты анықтау әдістерін қолдануға жүргізілетін сынақтарды түсіндіру.6.6 Температураның 15.5 °С шамасына дейінгі ауырлық күшіне енгізілетін түзетулерді нақты көрсетулерде ескеру.6.7 Шикі мұнайдың АНИ градусымен берілген тығыздығы мен салыстырмалы тығыздық арасындағы ауыстырылымдарды жүргізу.6.8 Тығыздықтың азаюына байланысты көлемнің азаюларын есептеу.

Модуль 7. Материалдық балансты қарапайым есептеу

Оқудың нәтижесі:Химиялық реакциялар ескерілмейтін процестер үшін материалдық балансты анықтауға есептер шығару.

Модуль тапсырмалары:7.1 Материалдық баланстың теорилық негізін анықтау.7.2 Жүйелі түрдегі процедураларды қолдана отырып, материалдық баланс бойынша стандарттық есептерді шығару. Процестің берілген жазбаша

113

баяндауы бойынша осы процесті көрсететін технологиялық блок-сызбаны (блок-схема) салу.7.3 Жүйенің шекараларын анықтап, таңдау.7.4 Материалдық балансқа берілген есепті шығару үшін негізді анықтап алу.7.5 Қоспа компоненттері бойынша материалдық және толық балансты көрсететін математикалық теңдеуді жазу. 7.6 Қосылыстар мен/ немесе ағын шығынын анықтау үшін материалдық баланс теңдеуін құрып, шешу

Модуль 8. Газдың негізгі заңдары

Оқудың нәтижесі:Тұйық жүйедегі идеал газға арналған Бойль-Мариотт және Гей-Люссактың заңдарының, біріктірілген және ерекше заңдарын (Characteristic Gas Law) қолдануға есептер шығару.

Модуль тапсырмалары:8.1 Идеал және нақты газ арасындағы ерекшеліктерді айқындау.8.2 Тұйық жүйедегі идеал газға Бойль-Мариотт заңын қолдану. 8.3 Тұйық жүйедегі идеал газға Гей-Люссак заңын қолдану. 8.4 Тұйық жүйедегі идеал газға біріктірілген және ерекше заңдарды қолдану. 8.5 Идеал газдың газдық тұрақтысын анықтау және ерекше газ заңын тұйық жүйедегі идеал газға қолдану

Модуль 9. Идеал газ заңдары

Оқудың нәтижесі:Газдардың сығылу мен ұлғаю заңдарын түсіндіру және осы заңдарға есептеулер жүргізу.

Модуль тапсырмалары:9.1 Газдың ұлғаюы мен сығылуына берілген есептерді шығаруда Бойля-Мариотт және Гей-Люссак заңдарын тұжырымдап, қолдану.9.2 Газдың ұлғаюы мен сығылуына берілген есептерді шығаруда идеал газ заңдарын, газдық тұрақтыны анықтап, қолдану.9.3 Газдың изотермиялық, адиабаталық және политропикалық ұлғаюы мен сығылуын түсіндіру және әр түрлі ұлғаюлар үшін есептер шығару.

Модуль 10. Гидраттарды басқару

Оқудың нәтижесі:Гидраттардың құрылу шарттары, гидраттық құрылымды болдырмау және жою әдістері. Гидраттарды және олардың негізгі қасиеттерін сипаттау.Модуль тапсырмалары:10.1 Гидраттарды сипаттау.10.2 Гидраттардың қасиеттерін анықтау.

114

10.3 Гидраттардың құрылуына әсер ететін факторлар мен гидраттардың туғызатын қиындықтары. 10.4 Гидраттардың құрылу шарттары, гидраттық құрылымды болдырмау және жою әдістері.10.5 Гидраттық құрылымды болдырмау әдістерін баяндау.10.6 Гидраттардың жоюдың негізгі әдістерін түсіндіру.

Модуль 11. Көмірсутектерді технологиялық өңдеу – молекулалық сүзгімен өңдеу

Оқудың нәтижесі:Қажетсіз компоненттерді жою мақсатында көмірсутектер ағынын өңдеуде молекулалық сүзгіні қолдану және сүзгіні жасау.

Модуль тапсырмалары:11.1 Көмірсутек ағынындағы ерекше компоненттерді таңдаулы түрде жою үшін молекулалық сүзгіні қолдану әдістері.11.2Стандарттық молекулалық сүзгілерде қолданылатын элементтер.11.3Стандарттық молекулалық сүзгілердің кемшіліктері мен артықшылықтарын салыстырып, түсіндіру.11.4 Молекулалық сүзгімен жұмыс істеу кезеңдерін баяндау.

Модуль 12. Дегидрация – анықтамасы, сынақ өткізу

Оқудың нәтижесі:Сусыздандыру қондырғысын сипаттайтын терминдер. Осы қондырғыларда өткізілетін сынақтарды баяндау.

Модуль тапсырмалары:12.1 Табиғи газдағы судың пайда болуы және сусыздандырудың қажеттілігі.12.2 Заводтар мен кен орындарында газды сусыздандыру амалдары.12.3 Газды дұрыс сусыздандырмағанда пайда болатын мәселелер.12.4 Газды сусыздандырудың пәрменділігін анықтау үшін жасалып жатқан әр түрлі сынақтар.

Модуль 13. Дегидрация – химиялық заттар, сұйық жұтқыштар

Оқудың нәтижесі:Газбен қамтамасыз ету жүйесі ағынында артық су әсерінен істен шығатын қондырғылардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін қолданылатын химикаттар мен сұйық жұтқыштар жайлы айту.Модуль тапсырмалары:13.1 Газ ағынында ылғал шамасын басқару немесе азайту үшін қолданылатын әрекеттер.13.2 Газ ағынынан әр түрлі сұйық жұтқыштарды қолдану арқылы су шамасын азайту тәсілін баяндау.

115

13.3 Гликольдік жұтқыш жүйенің блок-сызбасын қолдана отырып, газдық және сұйықтық жұтқыштарды газ ағынынан бақылау.

Модуль 14. Дегидрация – қондырғылары мен олардың жұмыс принципі

Оқудың нәтижесі:Гликоль мен дегидрация жүйесінде қолданылатын механизмдер мен процестерді көрсету. Бұл процес кезінде газ ағынынан қатты жұтқыштар су мен өзге заттарды қалай қармап алатынын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:14.1 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы.14.2 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғының қалыпты жұмыс режимі.14.3 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы жұмысында кездесетін бұзылулар және оларды түзету амалдары.

Модуль 15. Дегидрация – қатты жұтқыштар

Оқудың нәтижесі:Газ ағынын су мен өзге материалдардан тазарту үшін қолданылатын қатты жұтқыштардың жұмысы.

Модуль тапсырмалары:15.1 Қатты жұтқыштар жүйесіне қойылатын техникалық талаптар.15.2 Қатты жұтқыштар жүйесін пайдалану кезінде жүретін процедуралар.15.3 Блок-сызбаны қолданып, газ ағынындағы қарапайым циклдер мен регенерация циклін бақылау.15.4 Дистиллятордың негізгі компоненттерінің классификациясы.

Модуль 16. Мұнайды бастапқы дайындауға кіріспе

Оқудың нәтижесі:Мұнайды бастапқы дайындаудың, мұнайды өңдеу жүйесінің және өңдеудің пәрменділігін анықтау үшін жүргізілетін сынақтардың негізгі принциптері.

Модуль тапсырмалары:16.1 Мұнайды өңдеуге әсер ететін факторлар.16.2 Мұнайдың меншікті салмағының азаюының негізгі ережелерін түсіндіру.16.3 Мұнайды өңдеуде қолданылатын химикаттар мен өңдеуді химиялық принциптерін түсіндіру.16.4 Өңдеу жүйесінің компоненттері.

Модуль 17.Эмульсиялар

116

Оқудың нәтижесі:Эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:17.1 Пайда болатын эмульсиялардың түрлері мен реагенттері туралы баяндау.17.2 Мұнай кен орындарында жұмыс істейтін орнықты эмульсия түрлері жайлы баяндау.17.3 Кәдімгі эмульгатор реагенттерінің әсерін түсіндіру.17.4 Эмульсияның орнықты болу себебін түсіндіру.17.5 Эмульгуляцияға қарсы әсер ететін эмульсиялардың қалыптасуына қарсы әсер ететін әдістерді түсіндіру.17.6 Температура мен жылу арасындағы айырмашылықты түсіндіру.

Модуль 18. Эмульсия және өңдеу

Оқудың нәтижесі:Эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері.

Модуль тапсырмалары:18.1 Эмульсияларды өңдеуде қолданылатын ыдырау тәсілінің теориясын түсіндіру.18.2 Химикаттарды қолдану тәсілін түсіндіру.18.3 Жылуды қолдану тәсілін түсіндіру.18.4 Электр тогының әсерін түсіндіру18.5 Мұнайдың сынамасын (үлгісін) сынақтан өткізуді түсіндіру.18.6 Мұнайдың сығылу дәрежесін сынақтан өткізуді түсіндіру.18.7 Артықшылығы бар құрамды сынақтан өткізуді түсіндіру.18.8 Қатты тұнба мен суы бар қоспаны сынақтан өткізуді түсіндіру.

Модуль 19. Зертханалық жұмыстар.

Оқудың нәтижесі:Стандартты зертханалық құралдармен зертханалық жұмыстарды қауіпсіз орындау тәсілдері.

Модуль тапсырмалары:- Қауіпсіздік техникасының зертханалық құралдары.- Қауіпсіздік техникасының ережелері мен процедураларын атау.- Қауіпсіздік техникасының құралдарын лабораторияның ішінде және

сыртында орналастыру.- Жұмыс орынында қауіпті заттарға қойылатын белгілер жүйесін

(WHMIS) сай идентификациялау және таңбалау талаптары.- Материалдардың қауіпсіздік паспортының (MSDS) орны және оған

қойылатын талаптар.117

- Әр түрлі қайғылы жағдайлар жайлы мысалдар келтіре отырып, қауіпсіздік техникасы бойынша жасалатын әрекеттерді баяндау.

- Шикі мұнайды айдау және мұнайдың АНИ градусымен берілген тығыздығы

- Шикі мұнайдың сынамаларын әр түрлі құрамды бөліктерге жіктеу және әр құрама үшін олардың тығыздығын АНИ градусымен анықтау.

- Қарапайым айдау әдісімен шикі мұнайдың сынамасын бензинге, керосинге және майлау материалына жіктеу.

- Техникалық мәліметтердің анықтамалық бетіне қысым, температура және көлемнің шамаларын толтыру.

- Безнин, керосин және майлау материалдарының қалдықтарын % -пен есептеу және оны жариялау.

- Дистилятордың негізгі компонентерін таңбалау.- АНИ градусымен өлшенетін шикі мұнайдың, бензин, керосин және

майлау материалдарының тығыздығын әр түрлі сыртқы температурада өлшеу және оларды стандарт температурадағы мәнге дейін түзету.

- Дистилляцияланатын мұнайдың %-тіне температураның тәуелділік графигін салу.

- Энглер бойынша мұнай өнімін айдау және мұнай буларының серпінділігін Рейд бойынша анықтау.

- Жанармайдың сатылу сортын сынақтан өткізу және айдау сипаттамалары мен бу серпінділігін түсіндіру.

- Энглер бойынша мұнай өнімін айдауды орындау және алынған нәтижені (ASTM) Американдық материалдарды сынау қоғамының нәтижелерімен салыстырып, сипаттамаларды түсіндіру.

- Рейд бойынша мұнай буларының серпінділігін анықтап, алынған нәтижені (ASTM) Американдық материалдарды сынау қоғамының нәтижелерімен салыстырып, сипаттамаларды түсіндіру.

- Майлау материалдарының тұтқырлығын анықтау.

- Сейболттың әмбебап вискозиметрі көмегімен мотордың майлау майының тұтқырлығын анықтау. Тұтқырлықтың температураға тәуелділік графигін салу. Тұтқырлық индексін анықтау.

- Сейболттың әмбебап вискозиметрі көмегімен мотордың майлау майының тұтқырлығын екі түрлі температурада анықтау.

- Алынған мәліметтер бойынша торқағазға тұтқырлықтың температураға тәуелділік графигін салу.

- Майлау майларының тұтқырлық индексін анықтау және түсіндіру.- Тұтқырлықты альтернативті өлшем бірліктеріне ауыстыру.- Автомобиль өндірісінің инженерлер қоғамының (SAE) бекіткен

стандарттарын бағалау.118

- Пенский-Мартенс приборы және Кливлендтің ашық приборы арқылы жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын анықтау.

- Керосин сынамасының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын ASTM спецификасы бойынша анықтау.

- Пенский-Мартенс приборы көмегімен мұнай өнімдерінің (керосин, бензин, авиациялық А және В жанармайларының) тұтану температурасын анықтау және оны ASTM спецификасымен салыстыру.

- Майлау майының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын Кливлендтің ашық приборы арқылы өлшеу.

- Көмірсутектің жану жылуын өлшеу.

- Отынның жану жылуын есептеу және шығарылған жылу көлемін өлшеу.- Отынның жану жылуын тәжірибе жүзінде анықтау.- Отынның жану жылуын теориялық түрді есептеу.- Энергияның сақталу заңын қолдана отырып, химиялық энергия

потенциалының кинетикалық энергияға ауысуын түсіндіру.- Заттың жылулық энергиясының оны құрайтын бөлшектердің орташа

кинетикалық энергиясын қалай арттыратынын түсіндіру.- Берілген температурадағы су сынамасының жылулық энергиясын

өзгертуге қажетті энергияны анықтау.- Температура мен жылу арасындағы айырмашылықты айқындау.

- Газохроматография: сынамалар, үлпек және есептеулер.

- Табиғи газдың сынамасындағы заттың проценттік мазмұны жайлы есеп беру.

- Газохроматографияның негізгі заңдарын түсіндіру.- Табиғи газдың сынамасының құраушыларға хроматографиялық бөлінуін

түсіндіру.- Приборлардың көрсетуі бойынша табиғи газ сынамасындағы заттың

проценттік мазмұнын есептеу.3. Оқыту әдістері:- Бағалау- Өзіндік жұмыс- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Лабораториялық халат немесе таза комбинезон- Бүйірлік қорғаныстары бір қорғаушы көзілдірік

119

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Альберта Эдукейшн (2003). Химиялық деректер буклеті. 5.2. Дженкинс және басқалары. (2007). Химия (Альберта 20-30) Торонто, Oнтарио: Нельсон

6. Курстың бағалау жүйесіБақылаулар/тапсырмалар 15 %Зертханалық есеп беру 35 %Аралық бақылау 25 %Кешенді қорытынды емтихан 25%Барлығы 100 %

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

120

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАҚолданбалы мұнай химиясы

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

121

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

122

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 128

2.

Курстың мазмұны 129

3.

Оқыту әдістері 139

4.

Оқыту ресурстары 139

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 139

6.

Курсты бағалау жүйесі 139

123

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Қолданбалы мұнай химиясы» пәні кемірілуден қорғанысты, оның алдын алуды, масшатбтауды, мұнайды дайындау, табиғи газды құрғату, мұнайды өңдеу мен өткізуді және күкірттің химиялық құрамы мен өңдеуді және күкіртсіздендіруді қарастырады.

Модульдердің жалпы саны: 33.Сағат саны: 45. Кредиттер саны: 1.5 «Қолданбалы мұнай химиясы» пәнінің бағдарламасы кәсіптік білім

беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Химия» мен «Мұнай химиясына кіріспе» пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

124

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Терминологиялық сөздік

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Кәсiпшілік объектерде қолданылатын барлық ортақ терминдерге анықтама беру.

Модуль тапсырмалары:1.1. Кәсіпшілік обьектіде оқу үрдісіне көмектесетін терминдер сөздігін қолдану.1.2. Кәсіпшілік обьектіге сәйкес терминалогияны қолдану

Модуль 2. Жеңіл көмірсутектердің классификациясы

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Көмiрсутектердiң классификациясының терминдерi мен жүйелерін түсіндіру

Модуль тапсырмалары: 2.1 Қысымның әр түрлі бірліктерін анықтау.2.2 Тығыздықты анықтау.2.3 Меншікті массаны анықтау.2.4 Меншікті массаларға сүйеніп, заттарды теңестіру.2.5 Қаныққан бу қысымын анықтау.2.6 Жеңіл көмірсутектердің (КС) фазалық қасиеттері.2.7КС-нің тұтану шекарасын анықтау.2.8 КС-нің гидраттары және олардың құрылуы.2.9 КС-нің өнімдерінің техникалық сипаттамалары.

Модуль 3. Табиғи газдарының қасиеттері мен сипаттамалары

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Табиғи газдың қасиеттері мен қолдануларын газды өңдеу процесінде пайда болу ретімен сипаттау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Табиғи газдардың физикалық қасиеттерін сипаттау.3.2 Жану процесі кезінде жүретін химиялық реакциялары мен жылуға қатысты терминдерді түсіндіру.3.3 Жергілікті, коммерциялық және өндірістік мақсаттарда қолданылатын табиғи газдың маңызын түсіндіру.

Модуль 4. Газ бен мұнайдың құрамы және өткізу спецификасы

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

125

Мұнай мен табиғи газдың химиясының негіздерін, олардың негізгі классификациясын және өткізу спецификасын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары: 4.1 Арнайы химиялық терминдердің мұнай мен табиғи газға қолданыстары.4.2 Табиғи газда табылған көмірсутектік қосылыстарды топтастыру.4.3 Газды сұйылтатын және ластайтын көмірсутектік емес қосылыстар.4.4 Мұнай мен табиғи газдың түрлері.4.5 Мұнай мен табиғи газдың жеткізілуі мен өткізілуіндегі типті спецификациялары.

Модуль 5. Гидраттарды басқару

Оқудың нәтижесі:Гидраттар, олардың негізгі қасиеттері, гидраттардың пайда болуы мен оларды болдырмау және алдын алудың негізгі әдістері.

Модуль тапсырмалары: 5.1 Гидраттарды сипаттау.5.2 Гидраттардың қасиеттерін анықтау.5.3 Гидраттардың пайда болуына әсер ететін факторлар. 5.4 Гидраттардың пайда болуына әсер ететін шарттар мен олардың алдын алу әдістері.5.5 Гидраттарды болдырмаудың негізгі әдістері.5.6 Гидраттарды жоюдың негізгі әдістері.

Модуль 6. Көмірсутектерді технологиялық өңдеу – молекулалық сүзгімен өңдеу

Оқудың нәтижесі:Қажетсіз компоненттерді жою мақсатында көмірсутектер ағынын өңдеуде молекулалық сүзгіні қолдану және сүзгіні жасау.

Модуль тапсырмалары: 6.1 Көмірсутек ағынындағы ерекше компоненттерді таңдаулы түрде жою үшін молекулалық сүзгіні қолдану әдістері.6.2 Стандарттық молекулалық сүзгілерде қолданылатын элементтер.6.3 Стандарттық молекулалық сүзгілердің кемшіліктері мен артықшылықтарын салыстырып, түсіндіру.6.4 Молекулалық сүзгімен жұмыс істеу кезеңдерін баяндау.

Модуль 7. Дегидрация – анықтамасы, сынақ өткізу

Оқудың нәтижесі:Сусыздандыру қондырғысын сипаттайтын терминдер. Осы қондырғыларда өткізілетін сынақтарды баяндау.

126

Модуль тапсырмалары:7.1 Табиғи газдағы судың пайда болуы және сусыздандырудың қажеттілігі.7.2 Газды дұрыс сусыздандырмағанда пайда болатын мәселелер.7.3 Газды сусыздандырудың пәрменділігін анықтау үшін жасалып жатқан әр түрлі сынақтар.

Модуль 8. Дегидрация – химиялық заттар, сұйық жұтқыштар

Оқудың нәтижесі:Газбен қамтамасыз ету жүйесі ағынында артық су әсерінен істен шығатын қондырғылардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін қолданылатын химикаттар мен сұйық жұтқыштар жайлы айту.

Модуль тапсырмалары:8.1 Газ ағынында ылғал шамасын басқару немесе азайту үшін қолданылатын әрекеттер.8.2 Газ ағынынан әр түрлі сұйық жұтқыштарды қолдану арқылы су шамасын азайту тәсілін баяндау.8.3 Гликольдік жұтқыш жүйенің блок-сызбасын қолдана отырып, газдық және сұйықтық жұтқыштарды газ ағынынан бақылау.

Модуль 9. Дегидрация – қондырғылары мен олардың жұмыс принципі

Оқудың нәтижесі:Гликоль мен дегидрация жүйесінде қолданылатын механизмдер мен процестерді көрсету. Бұл процес кезінде газ ағынынан қатты жұтқыштар су мен өзге заттарды қалай қармап алатынын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:9.1 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы.9.2 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғының қалыпты жұмыс режимі.9.3 Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы жұмысында кездесетін бұзылулар және оларды түзету амалдары.

Модуль 10. Дегидрация – қатты жұтқыштар

Оқудың нәтижесі:Газ ағынын су мен өзге материалдардан тазарту үшін қолданылатын қатты жұтқыштардың жұмысы.

Модуль тапсырмалары:10.1 Қатты жұтқыштар жүйесіне қойылатын техникалық талаптар.10.2 Қатты жұтқыштар жүйесін пайдалану кезінде жүретін процедуралар.

127

10.3 Блок-сызбаны қолданып, газ ағынындағы қарапайым циклдер мен регенерация циклін бақылау.

Модуль 11. Мұнайды бастапқы дайындауға кіріспе

Оқудың нәтижесі:Мұнайды бастапқы дайындаудың, мұнайды өңдеу жүйесінің және өңдеудің пәрменділігін анықтау үшін жүргізілетін сынақтардың негізгі принциптері.

Модуль тапсырмалары:11.1 Мұнайды өңдеуге әсер ететін факторлар.11.2 Мұнайдың меншікті салмағының азаюының негізгі ережелерін түсіндіру.11.3 Мұнайды өңдеуде қолданылатын химикаттар мен өңдеуді химиялық принциптерін түсіндіру.

Модуль 12. Эмульсиялар

Оқудың нәтижесі:Эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:12.1 Пайда болатын эмульсиялардың түрлері мен реагенттері туралы баяндау.12.2 Мұнай кен орындарында жұмыс істейтін орнықты эмульсия түрлері жайлы баяндау.12.3 Кәдімгі эмульгатор реагенттерінің әсерін түсіндіру.12.4 Эмульсияның орнықты болу себебін түсіндіру.12.5 Эмульгуляцияға қарсы әсер ететін эмульсиялардың қалыптасуына қарсы әсер ететін әдістерді түсіндіру.

Модуль 13. Эмульсия және өңдеу

Оқудың нәтижесі:Эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері.

Модуль тапсырмалары:13.1 Эмульсияларды өңдеуде қолданылатын ыдырау тәсілінің теориясын түсіндіру.13.2 Химикаттарды қолдану тәсілін түсіндіру.13.3 Жылуды қолдану тәсілін түсіндіру.13.4 Электр тогының әсерін түсіндіру13.5 Мұнайдың сынамасын (үлгісін) сынақтан өткізуді түсіндіру.13.6 Мұнайдың сығылу дәрежесін сынақтан өткізуді түсіндіру.13.7 Артықшылығы бар құрамды сынақтан өткізуді түсіндіру.

128

Модуль 14. Коррозияның әсер ету механизмдері

Оқудың нәтижесі:Көп тараған коррозия түрлерінің өндірістік қондырғыларға әсері.

Модуль тапсырмалары:14.1 Көп тараған коррозия түрлерінің өндірістік қондырғыларға әсерлерін атап өту.14.2 Коррозияны тудыратын негізгі факторлар.14.3 Коррозияның әсерінен пайда болатын қауіптер.14.4 Электрохимиялық коррозия процессін сызба көмегімен түсіндіру.14.5 Электрохимиялық коррозия мен кезбе ток тудыратын коррозия арасындағы айырмашылық.14.6 Бойлерлердің ішкі қабырғаларындағы коррозияның негізгі түрі.

Модуль 15. Коррозияны бақылау

Оқудың нәтижесі:Өндірісте қолданылатын кеңінен тараған коррозияны бақылау әдістері.

Модуль тапсырмалары:15.1 Кернеулер туралы түсінік беру.15.2 Қоршаған орта ағынының жылдамдығының, рН, температураның, микроорганизмдер мен қатты денелерде ерітілген оттегінің шамасының коррозия дәрежесіне ықпалын анықтау.15.3 Коррозияға қарсы қоспалардың пәрменділігі туралы баяндау.15.4 Коррозияға қарсы қоспалармен жұмыс кезінде жеке қорғаныс заттарын қолданудың маңызың түсіндіру.15.5 Катодтық қорғаныс жүйесі.15.6 Сыртқы тогы бар катодтық қорғаныс жүйесін сызба көмегімен баяндау.15.7 Катодтық қорғаныс жүйесі дұрыс қосудың маңызы.15.8 Құбырларды жермен қосудың әр түрлі тәсілдернің маңызы.15.9 Бойлерлердегі сілтілік жарылулар мен язвалық коррозиялар, деструктивті гидрогенизация және сілті әсерінен түрпілік уатылуларды болдырмау әдістері.15.10 Хлорлы тұзды ортада тот баспайтын болаттың коррозиялық жарылуларын табу.

Модуль 16. Коррозияға тексеру

Оқудың нәтижесі:Өндірісте қолданылатын коррозияны бақылаудың кең тараған әдістері.

Модуль тапсырмалары:

129

16.1 Қондырғыларды сырттай қарау кезінде қолданылатын коррозиялық белсенділікті сипаттайтын терминдер.16.2 Коррозиялық үлгілердің жүйеге орнатылатын себебін түсіндіру.16.3 Коррозиялық үлгідегі берілген массалардың азаю жүйесіндегі.16.4 Коррозии путем электрического соединения и линейной поляризации.16.5 Рентгеноскопияның, ультрадыбысты бақылаудың және сутегiнiң сынақтарын принциптерін және қолдануын түсіндіру.16.6 Коррозияны бағдарлама бойынша бақылауда оны дәл есепке алудың маңыздылығы.

Модуль 17. Еріткіштер мен химиялық тежегіштер

Оқудың нәтижесі:Өндірісте қолданылатын еріткіштер мен актикоррозиялық қоспалардың қолданылулары.

Модуль тапсырмалары:17.1 Химиялық тежегіштің орындалуындағы үш механизм.17.2 Химиялық тежеуде қолданылатын периодты өңдеудің екі тәсілін салыстыру.17.3 Антикоррозиялық қоспаларға тотығудың тигізетін әсері.

Модуль 18. Ультрабыстық дефектоскопия – негізгі принциптері

Оқудың нәтижесі:Ультрадыбыстық толқындардың негізгі қасиеттері мен коррозиялық өлшеулерде қолданлулары.

Модуль тапсырмалары:18.1Дыбыс толқындарының пайда болуын түсіндіру.18.2Сынақ кезінде осциллоскопты қолдануды түсіндіру.18.3Қума және көлденең толқындардың қасиеттері.18.4Коррозиялық зақымданудың қалай бақыланатындығы сипаттау.

Модуль 19. Магниттік – ұнтақтық дефектоскопия принциптері

Оқудың нәтижесі:Магниттік – ұнтақтық дефектоскопияның жұмыс істеу принциптері.

Модуль тапсырмалары:19.1Материалға магниттік қасиеттер беретін сипаттамалар.19.2Магнит қасиеттерін атап шығу.19.3Магнит өрісінің шашырауын сызба түрінде көрсету.19.4Біртекті және құйынды магнит өрістерінің айырмашылықтары.19.5Флеминг ережесін тәжірибеде қолдану.

130

19.6 Тұрақты және айнымалы токтың магнит өрістерінің арасындағы айырмашылық.19.7 Тек қана магниттік-ұнтақтық дефектоскопия арқасында көрінетін бүлінулер.

Модуль 20. Капиллярлық дефектоскопия принциптері

Оқудың нәтижесі:Капиллярлық дефектосопияның негізгі принциптері.

Модуль тапсырмалары:20.1 Капиллярлық дефектоскопияны қолданылулары.20.2 Сұйықтың капилляр бойымен қозғалыс арқасында анықталатын бүлінулер.20.3 Капиллярлық әсерлерді түсіндіру.20.4 Енгіштік қасиеттері жоғары сұйықтардың физикалық қасиеттері мен ерекшеліктері.

Модуль 21. Күкірт - кіріспе

Оқудың нәтижесі:Заманауи индустриалдық қоғамда күкірт өндіруге қойылатын талаптар мен күкіртті қолданылулары.

Модуль тапсырмалары:21.1 Күкірттің негізгі көздері және олардың экономикалық, экологиялық факторлары.21.2 Күкірттің физикалық және химиялық қасиеттері.

Модуль 22. Күкіртті өңдеудің тәсілдері.

Оқудың нәтижесі:Әр түрлі қоспалар, өте көп күкірті бар газдардан күкіртті бөліп алу процестері.

Модуль тапсырмалары:22.1 Көп күкіртті және көп мөлшерде H2S( күкіртті сутек) бар газдар үшін Клаус процесі.22.2 Көп күкіртті және құрамында 15- дан 50%- ға дейін H2S( күкіртті сутек) бар газдар үшін Клаус процесі.22.3 Көп күкіртті және құрамында 10- дан 20%- ға дейін H2S( күкіртті сутек) бар газдар үшін Клаус процесі.22.4 Блок – сызбаны қолдана отырып, әр процесте ауаның, газдың, будың, судың және күкірттің ағынын бақылау.

Модуль 23. Күкіртті тазарту процесі131

Оқудың нәтижесі:Өңделмеген газ ағынынан қышқылдық компоненттерді айыру кезінде қолданылатын негізгі процестер.

Модуль тапсырмалары:23.1 Жабдықталу талаптарына сай газдардың спецификациясын тәптіштеу (детализациялау).23.2 Күкіртсіздендіру операциясының циклін баяндау.23.3 Қарапайым блок- сызбаны қолдана отырып, көп күкіртті табиғи газды тазалау үшін қолданылатын қондырғы арқылы өтіп жатқан газ бен сұйықтың қозғалыстарын бақылау.

Модуль 24. Химиялық заттармен тазарту

Оқудың нәтижесі:Газдарды тазарту үшін әр түрлі химиялық заттарды қолдану.

Модуль тапсырмалары:24.1Газдарды тазарту үшін құрамында қанты бар әр түрлі сұйықтарды

қолдану.24.2Қатты заттармен күкіртті тазалау жүйесі және олардың қолданулары.

Модуль 25. Клаус күкірт процесі

Оқудың нәтижесі:H2S газынан күкірт алудың Клаус процесі.

Модуль тапсырмалары:25.1 Клаус процесінің бастапқы сатысы – газдық реактордағы тотығу реакциясы.25.2 Клаус процесінің негізгі сатысы – H2S және SO2 газдарының катализатормен реакциясы.25.3 Клаус процесінің реакцияларына әсер ететін түрлі факторлар.

Модуль 26. Күкіртті өндіретін/ шығарып алатын қондырғыда қалдық газдардан тазарту

Оқудың нәтижесі:Күкіртті өндіретін/ шығарып алатын қондырғыда қалдық газдардан тазартудың қолданылатын әдістері.

Модуль тапсырмалары:26.1Шығарылып тасталатын газдарды тазартудың қажеттілігі.26.2Шығарылып тасталатын газдарды тазартудың негізгі әдістері.26.3Тазартудың келешекте мүмкін болатын жаңа әдістері.

132

Модуль 27. Көмірсутектерді өңдеу – сілтілік жүйелер

Оқудың нәтижесі:Көмірсутектерді өңдеуден оны өткізуге дейін қойылатын талаптар.

Модуль тапсырмалары:27.1 Көмірсутекте табылған қоспаларды анықтап, олар тудыратын шиеленістерді жіктеп, алдын – алу шараларын қарастыру.27.2 Каустикалық өңдеудің генеративті емес тәсілі.27.3 Каустикалық өңдеудің генеративті тәсілі.27.4 Өзгертілген сілтілік жүйелерде қолданылатын технологиялық процестер.27.5 Әр түрлі жүйелердің артықшылықтары мен кемшіліктерін салыстыру.27.6 Нақтылы анықталған өндiрiстiк бұзулар үшiн оларды түзету шараларын ұйымдастыру.

Модуль 28. Пенский-Мартенс приборы және Кливлендтің ашық приборы арқылы жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын анықтау

Оқудың нәтижесі:Керосин сынамасының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын ASTM спецификасы бойынша анықтау.

Модуль тапсырмалары:28.1 Пенский-Мартенс приборы көмегімен мұнай өнімдерінің (керосин, бензин, авиациялық А және В жанармайларының) тұтану температурасын анықтау және оны ASTM спецификасымен салыстыру.28.2 Майлау майының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын Кливлендтің ашық приборы арқылы өлшеу.

Модуль 29. Металдардың коррозиясы

Оқудың нәтижесі:Коррозияның негізгі себептері мен оны алдын – алу жолдары.

Модуль тапсырмалары:29.1 Электрохимиялық коррозияда анод пен катодты анықтау үшін тәжірибелер жасау.29.2 Коррозияның алдын – алу үшін тұрақты токты қолданужәне анод пен катодты анықтау.

133

29.3 Реактор корпустарында коррозиянытудыратын сыртқы әсерлерді коррозияға ұшырайтын үлгіні сынау арқылы анықтау.29.4 Металлдың протекторлық анодта металдың катодтық қорғанысы қалайша коррозияның алдын-алуға мүмкіндік беретінін ұғындыру.

Модуль 30. Газохроматография: сынамалар, үлпектер және есептеулер

Оқудың нәтижесі:Табиғи газдың сынамасындағы заттың проценттік мазмұны жайлы есеп беру.

Модуль тапсырмалары:30.1 Газохроматографияның негізгі заңдарын түсіндіру.30.2 Табиғи газдың сынамасының құраушыларға хроматографиялық бөлінуін түсіндіру.30.3 Приборлардың көрсетуі бойынша табиғи газ сынамасындағы заттың проценттік мазмұнын есептеу.

Модуль 31. Коррозияны эксперименталдық зерттеулер циклі

Оқудың нәтижесі:Тұрақты токтағы катодтық қорғаныс сызбасын, катодтық қорғаныстың шығындалған анод затын ескеретін ультрадыбыстық қалыңдықты өлшеуішпен күшейтілген сызбасын, Corrosometer зондын, мыс купоросасын қолдана отырып тәжірибелер жасау.

Модуль тапсырмалары:31.1 Мыс купоросасын қолданғанда катодтық қорғанысқа ұшырайтын жер асты құбырдың айналасындағы өрістің кернеуін, ток күші мен кедергіні өлшеу.31.2 Кернеулікті өлшейтін зонд арқылы тұзды судағы коррозия дәрежесін анықтау.31.3 Ультрадыбыстық өлшеуіш приборды қолданып, жоғары қысымдағы ыдыстың қабырғасының қалыңдығын өлшеу және каллибрлеу.

Модуль 32. Кен орны мен лабораторияда құрамында көп күкірті бар газды өлшеу

Оқудың нәтижесі:Табиғи газ сынамасындағы күкірттісутек пен меркаптандар концентрациясын анықтау.

Модуль тапсырмалары:32.1 Табиғи газ сынамасындағы күкірттісутектің процентін Тутвейлер әдісі бойынша және кэлектротехникалық әдіспен анықтау.32.2 Өнеркәсiптiк табиғи газдың сынамасындағы меркаптан концентрациясын анықтау үшiн көпіршікті шлейф орнату.

134

32.3 Кен орынында газдың сапасын арттыру үшін ылғал ортада барометр, термометр және санағышты қолдану.

Модуль 33. рН, өтімділік, тотығу-тотықсыздандыру потенциалы мен оттегін далалық жағдайда сынау

Оқудың нәтижесі:рН, өтімділік, тотығу-тотықсыздандыру потенциалы мен құрамындағы оттегіні минералдандырылған жер асты қабаттық су сынамасынан анықтау және олардың коррозияға қатысты нәтижелерін талдау.

Модуль тапсырмалары:33.1 Жер асты қабаттық су сынамасындағы рН-ты калибрлендірілген рНметр арқылы өлшеу және нәтижені талдау.33.2 Жер асты қабаттық су сынамасындағы жылуөткізгіштікті калибрлендірілген шығынөлшеуіш арқылы өлшеу және нәтижені талдау.33.3 Жер асты қабаттық су сынамасындағы тотығу-тотықсыздандыру потенциалын калибрлендірілген шығынөлшеуіш арқылы өлшеу және нәтижені талдау.33.4 Жер асты қабаттық су сынамасындағы оттегіні калибрлендірілген оттегі датчигі арқылы өлшеу және нәтижені талдау.

3. Оқыту әдістері:- Аудиториялық талдау - Бағалау- Өзіндік жұмыс- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Алдындағы жұмыстарда қолданылған лабораториялық халат немесе таза

комбинезон- Бүйірлік қорғаныстары бар қорғаушы көзілдірік

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Альберта Эдукейшн (2003). Химиялық деректер буклеті. Дженкинс және басқалары. (2007). Химия (Альберта 20-30) Торонто, Oнтарио: Нельсон

6. Курстың бағалау жүйесіТапсырмалар 15 %Зертханалақ есеп берулер 35 %Аралық бақылау 25 %Қорытынды емтихан 25 %

Барлығы 100 %

135

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту баллы0-49 F 0.0

136

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай газ секторында ЭЕМ қолдану

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

137

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

138

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 144

2.

Курстың мазмұны 145

3.

Оқыту әдістері 149

4.

Оқыту ресурстары 149

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 149

6.

Курсты бағалау жүйесі 149

139

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Мұнай газ секторында ЭЕМ қолдану» пәні мұнай өнімдері жайлы қолданбалы бағдарламаларды, презентациялар үшін бағдарламаларды, электрондық кестелермен жұмысты және мәтіндерді электрондық өңдеу жұмыстарын атқару үшін студенттердің мүмкіндіктерін кеңейту үшін енізілген.

Модульдердің жалпы саны: 10.Сағат саны: 50. Кредиттер саны: 1.5 «Мұнай газ секторында ЭЕМ қолдану» пәнінің бағдарламасы кәсіптік

білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Мұнай өндіру технологиясы І» және «Мұнай өндіру технологиясы ІІ» пәндер арасындағы пәнаралық байланыс студенттер арасында мамандыққа қажетті пәнді толық түрде меңгеруге, ал ол өз кезегінде келешк еңбек жолында кез келген бағдарламамен табысты жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

140

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Мәтінді өңдеу бағдарламасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Күрделі және кәсіптік пішімдегі (форматтағы) документті өңдеу.

Модуль тапсырмалары:1.1Мәтіндік документке мәтін мен сандарды енгізу.1.2 Мәтін мен сандарға дұрыс пішім беру.1.3 Баған атауы дұрыс пішімде берілген, деректері күрделі кесте құру.1.4Жоғарғы колонтитулдар мен нұсқамалар жасау.1.5Титулдық бет жасау.1.6 Түйінді сөз нұсқағышын жасау.1.7Бағандарының мазмұндары әр түрлі деңгейде болатын кесте құру.1.8 Цифрлар кестесін құру.1.9 Орфаграфиялық және грамматикалық қателерді тексеру. 1.10 Техникалық есеп пен корреспонденцияны кәсіптік деңгейде сауатты

жүргізу.

Модуль 2. Электрондық кестелер құру

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Есептеулер мен презентацияда қажет болатын көп функционалды кесте құру.

Модуль тапсырмалары:2. Күрделі есептерде тұрақты шаманы, айнымалы шаманы және есептеулер нәтижелерін анықтай алу.2.2 Кірістік деректері бар электрондық кесте құру.2.3 Есептеулері бар электрондық кесте құру.2.4 Нәтижелері бар электрондық кесте құру.2.5 Күрделі есептерді шығаратын көп функционалды кесте құру.2.6 Презентация үшін қолданыла алатын электрондық кесте құру.

Модуль 3. Электрондық кестемен жұмыстағы қолданбалар.

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті): Күрделі электрондық кестесі бар кәсіптік құжат дайындау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Бағандар мен жолдардағы мәтін мен сандарға пішім беру.3.2 Пішімге сай кестеге сәйкес шекаралар мен құйылымдарды қолдану.3.3 Абсолют және көмекші бағанды қолдана отырып, уақытылы есептеулерді жүргізу.3.4 Абсолют және көмекші қатарды қолдана отырып, уақытылы есептеулерді жүргізу.

141

3.5 Мәтінді, сандар мен формулаларды көшіру/ қою.3.6 Ұяшықтарды белгілеу және оларға түсініктеме қосу.3.7 Бір немесе бірнеше беттен тұратын электрондық кестелер құру.3.8 Геологиядан, кен орнынан, өндірістен, бұрғылаудан туындайтын негізгі есептерді шығаратын электрондық кесте жасау.3.9 Деректер базасын басқару үшін деректер кестесіне сәйкес пішім бер.

Модуль 4. Құрамдас функция

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай табушы өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін құрамдас функцияларды қолдану.

Модуль тапсырмалары: 4.1 Мұнай газ есептерін шығаруда математикалық функцияларды қою және қолдану.4.2 Есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін логикалық функциялар мен деректер базасының функцияларын қолдану. қолдану.4.3 Ұңғыманың ( скважинаның) тереңдігі мен бұрышын есептеуге берілген есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін тригонометриялық функцияларды қою және қолдану.4.4 Есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін уақыт пен даталық функцияларды қолдану.4.5 Мұнай табушы өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылу пәрменділігін арттыру үшін құрамдас функцияларды қою және қолдану.

Модуль 5. Диаграммаларды сызу бағдарламасы

Оқудың нәтижесі:Мұнай өндіруші өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылуын сараптау мен презентациялау үшін күрделі және кәсіби пішімдегі (форматтағы) диаграммаларды дайындау.

Модуль тапсырмалары: 5.1 Графиктік сызықтар мен бағандардың бір немесе бірнеше шашырауын жасау.5.2 Атаулары бар графиктік кестелер және диаграммаларға жазу қосу.5.3 Диаграммаға сызықтар, белгілер және түстер қосу.5.4 Диаграмманы құйылымдарға дайындау және ақ- қара түрде шығару.5.5 Логарифмдік, жартылай логарифмдік және сызықтық осьтері бар диаграммалар құру5.6 Диаграммаға тренд сызықтарын қосу және регрессияның теңдеуiн көрсету.5. SLOPE және INTERCEPT функцияларын тренд сызықтарындағы.Модуль 6. Жиынтық құжаттар

142

Оқудың нәтижесі:Мұнай табушы өнеркәсіпке байланысты есептерді тиімді шығару үшін студенттер есептерді сараптау мен презентациялау үшін күрделі және кәсіби пішімдегі (форматтағы) диаграммаларды дайындай алады.

Модуль тапсырмалары: 6.1 Мұнай табуға арналған бейнелерді әр түрлі баршаға мәлім көздерден алып, MS Word- тағы құжатқа қою.6.2 MS Word- тағы құжатқа Microsoft теңдеулерін немесе өзге математикалық нәрселерді қою.6.3 MS Word немесе PowerPoint құжаттарына электрондық кестені қою және бекіту.6.4 Слайдқа немесе Word- тағы құжатқа диаграмманы қою және бекіту.6.5 Мұнай табу бағдарламасындағы деректерді қою және бекіту.6.6 «Экраннан басып шығару», «қою» функцияларын барлық дисплейдегі материалдарды көшіру үшін қолдану.

Модуль 7. ЭЕМ негізінде презентациялар жасау

Оқудың нәтижесі:ЭЕМ негізінде кәсіптік пішімдегі презентациялар дайындау.

Модуль тапсырмалары:7.1 Презентациялардың аудиторияға арналған реалистік мақсаттарын тұжырымдау.7.2 Аудиторияға сараптама жасап, олардың білім деңгейі мен мүдделеріне сай презентация жасау.7.3 Сәйкестікке (релеванттыққа) тест орындап, презентацияларда қандай ақпаратты ескруге немесе ескермеуге болатынын шешу керек.7.4 Тақырыбы, бағдарламасы, мәтіндік бөлімі және қорытынды слайды бар презентация жасау.7.5 Сәйкес мәтін мен бояулар гаммасын қолданып, слайд жасау.7.6 Тақырыбы мен бағдарламасы бар слайд жасау.7.7 Қосылған слайдтар жасау7.8 Әр түрлі көздерден алынған бейнелері, электрондық кестелері мен диаграммалары бар слайдтар жасау.

Модуль 8. ЭЕМ – ға негізделген презентацияларды ұсыну

Оқудың нәтижесі:ЭЕМ – ға негізделген презентацияларды ұсыну.

Модуль тапсырмалары:8.1 ЭЕМ – ға негізделген слайдтық презентацияларды ұсыну.8.2 Айқын интонациялар және дененiң тиiстi тiлiн қолдану арқылы презентацияларды ұсыну.

143

8.3 Презентацияларды бағалау және сәйкестік тестерін орындау.

Модуль 9. Мұнай өнімдері жайлы қолданбалы бағдарламалардың программалық жасауы

Оқудың нәтижесі:Мұнай өндіруші өнеркәсіпке байланысты есептердің шығарылуын сараптау мен презентациялау үшін күрделі және кәсіби пішімдегі (форматтағы) диаграммаларды дайындау.

Модуль тапсырмалары:9.1 Программалық қамтамасыз ету шарттарына байланысты, аппаратты қамтамасыз етуге қойылатын шектеулер мен талаптар.Жаңа программалық қамтамасыз етуді зерделеу және берілген анықтамалық файлдарды қолдану.9.3 Жаңа программалық қамтамасыз етуді зерделеу және интернет ақпарат көзін пайдалану.9.4 Программалық қамтамасыз етуді қосу арқылы жаңа деректер енгізіп, деректерді сұрыптау, есептерді қабылдау және деректерді график түрінде бейнелеу.9.5 Мұнай өндіру өнеркәсібіне қатысты стандартты есептеуді уақытында шығару үшін программалық қамтамасыз етуді қосу.

Модуль 10. Мұнай өндіру жүйесіне ақпараттық іздеу жүйелерін жүктеу

Оқудың нәтижесі:Мұнай өндіру өнеркәсібінің деректер базасының жүйесін қолданып, ақпаратты таңдау және нәтижелерді сараптау.

Модуль тапсырмалары:10.1 Ұлттық топографилық жүйелер және Домнионның топографиялық түсірілімдері үшін ұңғыманың бірегей идентефикаторлар (УИС) жүйесін сипаттау.10.2 УИС жүйесін қолданып, ұңғымаларды облыста, ауданда, кәсіпшілікте, резервуарда, геологиялық көкжиек пен интервал бойынша табу.10.3 УИС жүйесін қолданып, ұңғымалардың орналасуын, көп қабатты айдаулар және көптеген бұрғылау ұңғымаларын анықтау үшін қолдану.10.4 Ұңғымаларды ақпаратты іздеу арқылы табу.10.5. Геология, бұрғылау, резервуар және өндіріс туралы ақпарат табу.10.6. Тіркелген мәліметтері бар картаны құру.10.7. Барлау мәліметтеріне негізделіп таңдалған ұңғымақтар үшін картаны жасау.10.8. Құрылымдық және изопазиттік ақпараттарды пайдаланып контурды картаны құру10.9. Алған нәтижелерді және қателерді немесе жоқ мәліметтерді сараптап, есеп шығару

144

10.10 Өзгерістердің тенденциясын талдап, байланыссыздық картасын құру10.11 Каротаждық деректерді сәйкес геологиялық тіліктер түрінде табу.

3. Оқыту әдістері:- Аудиториялық талдау- Бағалау- Тесттер - Тапсырмалары- Зертханалық жұмыстар

4. Оқыту ресурстары:- CDR немесе CDRW дисктері- 31/2" дискеталыр- МS Word, MS Excel және MS PowerPoint бағдарламалары бойынша

анықтамалық құрал- Компьютерлік лабораториясы T223- МS Word, MS Excel және MS PowerPoint бағдарламалары бойынша

анықтамалық құрал

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Сұйықтар мен газдардың қолданбалы механикасы, 6-і басылым, Роберт Мотт.

6. Курстың бағалау жүйесіҮй тапсырмасы 5 %Зертханалық жұмыстар 5 %Жоба 5 %Ауызша және жазбаша сұрау 35 %Қорытынды зертханалық емтихан 50 %Барлығы 100 %

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

145

146

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАТехникалық коммуникация

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

147

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

148

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 154

2.

Курстың мазмұны 155

3.

Оқыту әдістері 159

4.

Оқыту ресурстары 160

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 160

6.

Курсты бағалау жүйесі 160

149

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Техникалық коммуникация» пәні техникалық құжаттарды құрастыру және оны топтар алдында қорғау дағдыларына үйретеді. Техникалық тілде сауатты қорғау негіздері курстағы тапсырмалар мен жаттығуларды орындау барысында қалыптасады. Модульдердің жалпы саны: 14

Сағат саны: 60Кредиттер саны: 3.0«Техникалық коммуникация» пәнінің бағдарламасы кәсіптік білім беру

бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Мұнай газ ісіне кіріспе», «Кен орынын өңдеу технологияларының негіздері», «Мұнай жобаларының экономикалық есептері» пәндер арасындағы пәнаралық байланыс студенттер арасында мамандыққа қажетті пәнді толық түрде меңгеруге, ал ол өз кезегінде келешк еңбек жолында кез келген бағдарламамен табысты жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

150

2. Курстың мазмұны

1 модуль. Коммуникацияның тиiмдi әдiстерiмен танысу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):«Мақсат, дәрісхана, мәлімдеме» атты тиімді техникалық және іскерлік коммуникация әдісін пайдалану.

Модуль тапсырмалары:1.1 «Мақсат, дәрісхана, мәлімдеме» атты тиімді техникалық және іскерлік коммуникация әдістерінің принциптерін түсіндіру.1.2 Тиімді коммуникациялық тосқауылдарды түсіндіру.1.3 «Мақсат, дәрісхана, мәлімдеме» атты принципін айқындау үшін, техникалық хаттамадан үзіндіні талқылау.

2 модуль. Ұйымдастырылуы және жобалық құжаттар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бөлімдерге атау беріп, атаулардың тізімін құрып, визуалдық тағы басқа белгілер беріп құжаттың құрылымын жасау.

Модуль тапсырмалары:2.1 Бизнес құрудың үш жақты пішіні мен техникалық құжаттарын анықтау.2.2 Құжат бетіндегі бос орындардың маңызы, беттің дұрыс бейнесін түсіндіру.2.3 Бірінші және екінші деңгейлік тараулардың аттарын құру.2.4 Тізімдердің параллель және нүктелік түрлерін қолдануды көрсету.2.5 Қарапайым кесте мен сызбаларды құру.

3 модуль. Техникалық ақпараттар жайлы қорытынды жасау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Техникалық журнал мақаласына талқылау жүргізу.

Модуль тапсырмалары:3.1 Қорытынды жасаудың маңызын түсіндіру.3.2 Жазба жұмыстарының маңызды ақпараттарды ала білу тәсілдерін үйрету.3.3 Қорытындыларды ақпараттық баяндау тәсілдерін енгізу.3.4Қорытындыларды ақпараттық баяндау тәсілдерін жазба түрінде енгізу .

4 модуль. Деректерді иллюстрациялау және олардың интерпретациясы

Оқытудың нәтижесі:Жазбаша жазылған хабарламаны графиктік бейнелермен иллюстрациялау.

Модуль тапсырмалары:151

4.1 Техникалық құжаттардағы графиктік бейненің маңызын түсіндіру.4.2 Деректерді қанағаттандыратын графиктік бейне таңдау.4.3 Қарапайым кестелер мен сызбалар құру.4.4 Деректерді қанағаттандыратын дайын графиктік бейнелерді қолдану.4.5 Әр графиктік бейнеге сандар, атаулар, цитаталар жазу.4.6 Графиктік бейне ішінде арнайы белгілер салу.

5 модуль. Жазбаша мақалалар - нұсқаулар

Оқытудың нәтижесі:Берліген тапсырманы орындау үшін қажетті нұсқаулар түріндегі мақала құрастыру.

Модуль тапсырмалары:5.1 Дұрыс құрылған нұсқаулар жиынындағы элементтерді түсіндіру.5.2 Меморандумның құрылымы мен функциясын түсіндіру.5.3 Берілген тапсырманы қауіпсіз және дәл орындау үшін біреуді жібергенде оның іс-әрекетінің тізбегін дұрыс құрастыру.5.4 Қауiп-қатерлер туралы қорғаушы таңбалар, ескертулер және ескертiлген мақалалар арасындағы айырмашылықты ұғындыру.5.5 Бас тақырып пен тақырыпшаларды параллель көрсету.5.6 Нұсқау – мақалаларына көрнекі құралдарды енгізу.5.7 Нұсқау – мақала жазу.

6 модуль. Ресми емес презентациялар

Оқытудың нәтижесі:Ауызша түрде ресми емес презентациялар өткізу.

Модуль тапсырмалары:6.1 Ақпаратты берудің ауызша және жазбаша презентацияларының арасындағы айырмашылықты анықтау.6.2 Қызбалықты жеңу тәсілдерін баяндау.6.3 Ауызша презентациялауда қолданылатын ұйымдастыру құралдары мен құрылымдарын түсіндіру.6.4 Берілген тақырыптар бойынша ресми емес, импровизацияланған презентация өткізу.

7 модуль. Презентацияға арналған көрнекі құралдарын дайындау

Оқытудың нәтижесі:Ауызша презентацияның негізгі ойын жеткізетін көрнекі құралдарды жасау.

Модуль тапсырмалары:7.1 Көрнекі құралдардың маңызын түсіндіру.

152

7.2 Презентациялау кезінде қолданылатын көрнекі құралдардың түрін анықтау.7.3 Ацетат қабықша немесе PowerPoint бағдарламасы бар компоненттерді баяндау.7.4 Көрнекі құралдардың өзге түрлерінің маңызы жайлы түсіндіру.7.5 Презентацияда мәтіні, әрекет жоспары, атауы және қорытындысы бар слайдтарды проектор арқылы көрсету.7.6 Көрнекі құралдарды қолданып жүргізілетін презентацияларды тәжірибеге енгізу.

8 модуль. Ауызша презентациялар

Оқытудың нәтижесі:Аз уақытқа арналған ресми презентацияны өткізу.

Модуль тапсырмалары:8.1Берілген ойдағыны толық көрсететін пішімге сай презентацияны таңдап

алу.8.2Сөйлеу типіне қатысты компоненттерді анықтау.8.3Сөйлеу типіне сәйкес келетін көрнекі құралдардың жиынтығын жаса.8.4 Ақпаратты көрінетіндей, естілетіндей ету үшін барлық қажетті материалдарды қолдана отырып, өткізілетін презентацияларды тәжірибеге енгізу.8.5 Презентацияның мазмұны мен ұзақтығы аудитория мен берілген уақытқа сәйкес келуін қадағалайтын шараларды қолдану.

9 модуль. Ақпарат көздерін қолданып, ақпаратты жинақтау

Оқытудың нәтижесі:Негізгі зерттеушілік дағдыларын қолдану.

Модуль тапсырмалары:9.1 Физикалық және электрондық ақпарат көздерін орналастыру.9.2 Зерттеу жобасына қажетті ең тиімді ақпарат көздерін анықтау.9.3 Ақпарат алынған цитата көздерінің маңызын түсіндіру.9.4 Плагиат ұғымын түсіндір.9.5 Цитата мәтінінде графиктік бейнелер мен басқаша айтылған мәліметтерді қолдану.

Модуль 10. Анықтамалар мен сипаттамалар жазу

Оқытудың нәтижесі:Техникалық анықтамалар мен олардың сипаттамаларын жазу.

Модуль тапсырмалары:10.1 Техникалық анықтама компоненттерін жазбаша көрсету.

153

10.2 Техникалық сипаттама компоненттерін жазбаша көрсету.10.3 Техникалық құжат құрастыруда техникалық анықтамалар мен сипаттамалардың қызметін түсіндіру. 10.4 Механизмнің анықтамасын жазбаша беру.10.5 Механизмнің сипаттамасын жазбаша беру.10.6 Механизмнің кеңейтілген анықтамасы мен сипаттамасын берудің тәсілдерін қолдану.

Модуль 11. Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндама жазу

Оқытудың нәтижесі:Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндама құрастыру.

Модуль тапсырмалары:11.1 Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндама қызметін тұжырымдау.11.2 Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндамада мазмұны, кіріспесі, мәтіні және қорытындыларын баяндау.11.3 Баяндаманың кіріспе бөлімін жазу.11.4 Таңдап алынған деректердің маңызын түсіндіру.11.5 Баяндаманың мәтінінің негізгі бөлімдеріне сәйкес графиктік бейнелерді анықтау.11.6 Әр графиктік бейнеге қисынды түсіндірме құрастыру.11.7 Баяндама мәтінінің бөлімдерін құрастыру.11.8 Баяндама мәтінінің бөлімдерін құрастыру.11.9 Баяндамада графиктік бейнелерді қолдану.11.10 Баяндаманың қорытындысы мен ұсыныстары бойынша бөлімдерді құрастыру.

Модуль 12. Негізгі және қосымша құжаттарды дайындау

Оқытудың нәтижесі:Салыстырмалы сипаттамалар жайлы баяндама жасау үшін негізгі және қосымша материалдарды құрастыру.

Модуль тапсырмалары:12.1 Баяндамадағы кіріспені, негізгі ойларды және мазмұнын қоса есептегенде негізгі материалдың қызметін түсіндіру.12.2 Сілтемелер, арнайы терминдер сөздігі, қосымшалардан тұратын көмекші материалдың ызметін түсіндіру.12.3 Басты бетті әзірлеу.12.4 Баяндаманың негізгі ойларын дәл сипаттайтын негізгі ақпараттық қағидаларды құру.12.5 Баяндама мазмұнына байланысты графиктік бейнелер, тараулар атаулары және беттердің нөмірлерін теру.12.6 Баяндама мазмұнына байланысты графиктік бейнелер, тараулар атаулары және беттердің нөмірлерін теру.

154

Модуль 13. Түйіндеме және ілеспе хат жазу

Оқытудың нәтижесі:Сіздің барлық кәсіби мүмкіншіліктеріңізді, біліктілігіңізді, тәжірибеңізді сипаттайтын ілеспе хат жазу.

Модуль тапсырмалары:13.1 Кәсіби мүмкіншіліктеріңізді, біліктілігіңізді, тәжірибеңізді, жеке басыңыздың қасиеттерін жинақтау.13.2 Біліктілікке сай құзырлы кәсiби мүмкiншiлiктер, дағдылар, тәжiрибе және жеке тұлға қасиеттерімен салыстыру.13.3 Хронологиялық, функционалдық және құрамалы түйіндемені бағалау.13.4 Түйіндеме тармақтарын қарастыру.13.5 Түйіндемені сынау.13.6 Ілеспе хаттың тармақтарын қарастыру.13.7 Түйіндеме мен ілеспе хаттың жазылу стилін, олардағы көзқарасты,сипатын бағалау.

Модуль 14. Сөйлесуге әзірлік

Оқытудың нәтижесі:Сөйлесуге алдын – ала дайындалу.

Модуль тапсырмалары:14.1 Сөйлесу мақсатын түсіндіру.14.2 Сөйлесудің әр түрлі түрлерін түсіндіру.14.3 Әңгiмелесудiң сұрақтары жорамал түрінде, жүрiс-тұрыс сипатында, ашық/ жабық түрде болуы мүмкін екендігін ескеріп, жауаптарды дайындау.14.4 Сөйлесуге бару үшін қажетті дайындықтарды ( сәйкес киіну, құжаттарды алдын-ала мұқиат даярлау, өзін-өзі ұстай алу) түсіндіру.14.5 Әңгiмелесуден кейiн интервью алушымен (сөйлесушімен) байланыста болудың маңыздылығын ұғындыру.

3. Оқыту әдістері: - Лекциялар - Талқылаулар - Практикалық семинарлар - Студенттердің топтық жұмысы - Кеңестер - Компьютерлік зертханада жұмыс істеу

4. Оқыту ресурстары:- Электронды оқулықтар- Үлестірме материалдар

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:155

5.1. Гурак, Лаура Дж., Лэннон, Джон M., және Сейджц, Яна. (2010). Техникалық коммуникацияларға қысқаша ақпар-кітапша (Кнд об.). PearsonEducationCanada.

6. Курстың бағалау жүйесі Кітапханадағы кітаптармен жұмыс істеу дағыдылары 5 %Конспекттер 10 %Жұмыстың iздестiруi үшiн құжаттар пакеті 20 %Нұсқаулар 15 %Ауызша презентациялар, жаттығулар/ қызметтiң түрлерi 5 %Ұғымдарды қоса Салыстырмалы сипаттамалар баяндамасы 30 %Техникалық сипаттамалар, техникалық есебінің ауызша презентациясы немесе нұсқаулардың бiлуі немесе реферат

15%

Барлығы 100 %

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

156

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАБұрғылау технологиясына кіріспе

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

157

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

158

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 164

2.

Курстың мазмұны 165

3.

Оқыту әдістері 169

4.

Оқыту ресурстары 169

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 169

6.

Курсты бағалау жүйесі 170

159

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Бұрғылау технологиясына кіріспе» пәні мұнайды барлау мен өндіру жайлы жалпы мағлұматтар береді және мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылаудың дәстүрлі тәсілімен таныстырады.

Модульдердің жалпы саны: 13Сағат саны: 30Кредиттер саны: 1.5 «Бұрғылау технологиясына кіріспе» эксперименталдi бiлiм беретiн

пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде сыныпта талқылауын, бағалауын, лекциясын, демонстрациясын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқаулары тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Гидравликалық қысымы мен бұрғылау ертінділері», «Бұрғылау технологиясының тереңдетілген курсы I», «Бұрғылау бағдарламасы» пәндерімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

160

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Қазақстандағы мұнай мен газ жайлы жалпы мәліметтер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Көмірсутектерінің пайда болу, орын ауыстыруы және қармалуы жайлы негізгі теориялар. Қазақстандағы мұнай газ компанияларының құрылымы (барлау, бұрғылау және өндіру бөлімдері), олардың негізгі мақсаттары (көмірсутек қорының табылуы, жасалуы, меншіктік құқы, жер асты байлығын қолдану құқығы, негізгі функцияларды басқаратын нормативтік құжаттар мен топографиялық өлшеулер).

Модуль тапсырмалары:1.1 Мұнай газ өндірісінде геологияның маңызды рөлін түсіндіру; көмірсутектерінің пайда болуының заманауи теориясы; мұнай мен газдың жыныстардағы саңылаулар арқылы қозғалысы және оларды ұстайтын көмекші құралдар.1.2 Қазақстандағы мұнай мен газ өндіретін көпшілік мұнай газ компанияларының құрылымдары.1.3 Жер қойнауын иелену құқы; жер қойнауын иеленуге құқық алудың процессуалдық нормалары; жерді иемденуге құқығы бар, жер қойнауын иемденуге құқығы жоқ адамдардың құқықтарын келістіру процедуралары; энергетикалық компанияның директорлар кеңесінің мұндай құқықтарды алуы және т.б. операциялардағы ролі. 1.4 Қазақстандағы қолданылатын топографиялық өлшеулер. Доминионның топографиялық түсірілімдер жүйесі бойынша ұңғыманың орынын анықтай білу.

Модуль 2. Топографиялық түсірілімдер жүйесі

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Доминионның (СТСД) топографиялық түсірілімдер жүйесін көрсетілген орынды картадан табуға қолдану.

Модуль тапсырмалары:2.1 Қазақстанда қабылданған топографиялық түсірілімдер жүйесі жайлы айту.2.2 СТСД көмегімен ұңғыманың орынын табу.

Модуль 3. Бұрғылау қондырғылары: құрылыс принципі мен қолданылуы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Құрылықтағы және судағы бұрғылау қондырғыларының құрылыс принципін және қолданылуын түсіндіру.Модуль тапсырмалары:

161

3.1 Дәстүрлі құрылықтағы роторлық бұрғылау қондырғысы мен шельфтағы бұрғылау қондырғысының функцияларын түсіндіру.3.2 Ұсынылған облыстар үшін сәйкес келетін бұрғылау қондырғысының түрін таңдап алу.3.3 Теңіздегі бұрғылауды қолданылатын негізгі жүк көтергіш қондырғылар жайлы айту.

Модуль 4. Бұрғылау қондырғылары: құрамдас бөліктері мен жұмыс принципі

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау ерітіндісін жіберетін жүйе, айналмалы көтеру құралы, қозғалтқыштың құрамды бөліктері және олардың жұмыс принциптері мен қызметтерін анықтау.

Модуль тапсырмалары:4.1 Бұрғылау қондырғысын энергиямен қамтамасыз ететін дизельдік жүйе жұмысы4.2 Бұрғылау қондырғысының компоненттеріне электрэнергиясының қалай жеткізілетінін түсіндіру.4.3 Бұрғылау қондырғысындағы осы қондырғының энергиясын қолданатын компоненттерді атау.4.4 Көтеруші жүйенің жұмыс принципін, құрамдас бөліктерін және қызметін анықтау.4.5 Айналмалы жүйенің жұмыс принципін, құрамдас бөліктерін және қызметін анықтау.4.6 Циркуляциялық жүйенің жұмыс принципін, құрамдас бөліктерін және қызметін анықтау.

Модуль 5. Бұрғылау қаптамалары

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау қаптамаларының бар түрлерінің қолданылулары.

Модуль тапсырмалары:5.1 Үшшарлы конус тәріздес қашаудың орындалатын жұмыс сапасына әсері.5.2 Әр түрлі жыныстарды бұрғылауда ең тиімді қашаудың түрін анықтау.5.3 Әр түрлі жыныстарды бұрғылауға қажетті қашаудың бастапқы жүктемесін (ННД) бір минут ішіндегі айналым санын (ВвМ) анықтау.5.4 ИСМ қашауының жалпы конструкциясы (поликристалдық жасанды алмазбен бекемдетілген қаптама).

Модуль 6. Ұңғыма құбырларының жүйесi және бұрғы бағананың төменгi жағының құрастырылымы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):162

Талапқа сай бұрғы бағанның төменгі жағының қарапайым құрастырылымын құрастыру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Қашауға берілген жүктемені қамтамасыз ету үшін қажетті ауырлатылған құбырдың өлшемдерін көрсету және ауырлатылған бұрғылау құбырларының белгілі бағандарына қолданылатын қашауға түсіруге болатын салмақты анықтау.6.2 Беріктілік коэффициентіне сай жұмыс істеу үшін барынша мүмкін көлбеу ұзындығы мен бұрғылау құбырының салмағын есептеу.

Модуль 7. Бұрғылау агенттері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қазақстанда белгілі ұңғыманы бұрғылау үшін тиімді реагентті таңдап алу.

Модуль тапсырмалары:7.1 Бұрғылау ерітінділерінің жұмыс принципі7.2 Бұрғылау ерітінділерінің барлық параметрлері және оларды өлшеу тәсілдері.7.3 Зерделенген бұрғылау ерітінділерінің қолданылу болыстарын атау.

Модуль 8. Қатты фазадағы бұрғылау агенттерінің шамасын бақылау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қатты фазадағы бұрғылау агенттерінің шамасын бақылау жүйесін таңдау және осы процесті оптимизациялау.

Модуль тапсырмалары:8.1 Бұрғылау ерітіндісін құм бөлшектерінен тазарту себептерін түсіндіру.8.2 Бұрғылау ерітіндісін құм бөлшектерінен тазарту кезінде қатты күйдің әр бақылау компонентінің тазалаған құм түйіршіктерінің санын анықтау.

Модуль 9. Ұңғыманы (скважинаны ) бақылау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманы бақылаудың қажеттілігін түсіндіру.Ашық лақтырылымдар себептерін ашу және лақтырылымдарды бақылаудың әдiстерiн қысқаша баяндау.

Модуль тапсырмалары:9.1 Шапшудың зардаптарын атап шығу.9.2 Ұңғыма мен жыныс оқпанындағы қысымды есептеу.9.3 Гидростатикалық қысымның қабаттық қысымнан аз болу мүмкіндігін түсіндіру.

163

9.4 Бұрғылау кезінде пайда болатын артық гидростатикалық қысымды (көтерілу кезіндегі жылдамдықты көбейту қорын) анықтау.9.5 Ұңғымадағы кертпештердің пайда болуы және оларды қалай табуға болатынын баяндау9.6 Лақтырылымды болдырмайтын жүйе компоненттерімен таныстыру.9.7 Лақтырылымды табу әдістерін қандай кезеңде қолдануға болатынын баяндау.9.8 Лақтырылымдардан қауіп-қатерсіз болу үшін ұңғыманы бақылаудың белгілі әдістерін атап шығу.

Модуль 10. Ұңғыманы шеген құбырлармен бекіту және бағанның есептеулері (шолу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманы шеген құбырлармен бекітудің қажеттілігі және бекіту параметрлірен таңдап алуды түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:10.1 Баған (колонна) ұғымына анықтама беру және оның жұмыс принципімен таныстыру.10.2 Эксплуатацияда қолданылып жүрген әр түрлі шеген құбырлардың аттарын атау.10.3 Қажетті жүктеме мен көлбеулікті анықтау үшін АНИ стандартын қолдану .10.4 Энергияны өндіру және коммуналдық қызмет көрсету мәселелері бойынша Кеңестің құрған техникалық шарттарына 8, 10 нұсқауларына сілтеме жасау.

Модуль 11. Цементтеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Цементтеу операцияларында цементтің ерекше түрін қолдану керектігін дәлелдеу. Цементтеуге қажетті цементтік қоспаның беріктігін есептеу.

Модуль тапсырмалары:11.1 Цементтеу жұмыстарының орындалу себептерін атау11.2 Цементтеуге қажетті материалдар, олардың өндірілуі және қолданылулары.11.3 Энергияны өндіру және коммуналдық қызмет көрсету мәселелері бойынша Кеңестің құрған техникалық шарттарының 9 нұсқауына сілтеме жасау.11.4 Энергияны өндіру және коммуналдық қызмет көрсету мәселелері бойынша Кеңестің құрған техникалық шарттарының 9 нұсқауына сілтеме жасау.

164

11.5 Шеген құбырлардың қажетті түрін дайындау үшін қажетті цементтік қамырдың беріктігін есептеу.Модуль 12. Ұңғыманы бағалау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманы бағалауға қажетті мәліметтерді тапсырыс берушіге ұсыну үшін бұрғылау қондырғысында қолданылатын әдістерді баяндау.

Модуль тапсырмалары:12.1 Ұңғыманың қазіргі күйін анықтау үшін клиенттер қолданатын ұңғыманы бағалау әдістерін баяндау.12.2 Ұңғыманы бағалау үшін мәліметтердің бұрғылау қондырғысынан қалай алынатындығын түсіндіру.

Модуль 13. Тұтқыштық жұмыстар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тұтқыштық жұмыстар ұғымын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:13.1. Тұтқыштық жұмысты қажет ететін қиыншылықтардың себептерін талқылау.13.2. Нақты туындайтын қиыншылықтармен тұтқыштық жұмысқа арналған құралдар арасындағы байланысты орнату.

3. Оқыту әдістері:- Көрсетулер- Бағалау- Басшылық етушi нұсқау- Өзіндік жұмыс- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқытудың қорлары:- Бурғылау зертханасы (Ф216)5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

5.1. Мұнайдың геологиясы, барлау, бұрғылау және өндіру. Практикалық оқу құралы. 2-і басылым, Норман, Дж.Хайн, 2001 (ISBN-0-87814-823-X)5.2. Мұнай газ өндірісіндегі біздің перспективаларымыз, 7-і басылым, ISBN 1-894348-15-x

6. Курстың бағалау жүйесіСыныптағы тапсырмалар 10 %Ауызша және жазбаша сұрауы 20 %Аралық бақылау 30 %Қорытынды емтихан 40%Барлығы 100 %

165

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

166

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАБұрғылау ерітінділері және гидравликалық қысым

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

167

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

168

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 174

2.

Курстың мазмұны 175

3.

Оқыту әдістері 178

4.

Оқыту ресурстары 178

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 178

6.

Курсты бағалау жүйесі 179

169

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Бұрғылау ерітінділері және гидравликалық қысым» пәні сұйықтардың динамикасы мен термодинамика негіздері жайлы. Сұйықтардың физикалық қасиеттері, аққыштық принципі, кері итеруші күш, қысым, энергияларды есептеу, сорғылар (насостар) мен компрессорлар, қыздырулар мен температура, фазалық ауысулар, идеал газ заңдары мен процестерін қарастырады.

Модульдердің жалпы саны:12Сағат саны: 45Кредиттер саны: 1.5«Бұрғылау ерітінділері және гидравликалық қысым» пәнінің

бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды..Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, талқылауын, жиындарын, кеңестерін, студенттік топтарын, үлестірме материалын, курстың веб-сайтын (ағылшын тілінде) тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Бұрғылау ерітінділері және гидравликалық қысым» және «Мұнай өндіру технологиясы І», пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

170

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Бұрғылау флюиді ( балшықты ерітінді)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау флюидінің түрлері және олардың қолданылулары.

Модуль тапсырмалары:1.1Бұрғылау флюидінің жұмыс істеу принціп.1.2Бұрғылау флюидінің түрлерін сипаттау.1.3Оның балшық химиясымен байланысы.

Модуль 2. Бұрғылау флюидінің құрамы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті)):Бұрғылау флюидінің құрамын түзету үшін әр түрлі реагенттерді қалай қолдануға болатындығын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1 Бұрғылау флюидінің компоненттерін сипаттау.2.2 Бұрғылау сұйығына әсер ететін химиялық қоспалардың жұмыс принципін түсіндіру.2.3 Қоспаларды сипаттау.2.4 Бұрғылау кезінде ұңғымада пайда болатын қиыншылықтарды сипаттау.

Модуль 3. Бұрғылау флюидінің қасиеттері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті)):Бұрғылау флюидінің жұмысына әсер ететін олардың қасиеттерін сипаттау. Бұрғылау флюидінің қасиеті мен бұрғылауды орындаудың арасындағы өзара байланысты табу.

Модуль тапсырмалары:3.1 Балшықты ерітіндінің физикалық қасиеттері.3.2 Балшықты ерітіндінің химиялық қасиеттері.3.3 Бұрғылау флюидінің қасиеттері бұрғылау процесіне қалай әсер ететіндігін баяндау.3.4 Бұрғылау флюидінің қасиеттерін түзету арқасында қажетті нәтижеге жетуге болатындығын талқылау.

Модуль 4. Бұрғылау флюидінің қасиеттерін тексеру

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау флюидінің қасиеттерін зертханалық және өндірістік жағдайларда сынау жолдарымен таныстыру.

171

Модуль тапсырмалары:4.1 Сынау жүргізуге арналған құралдардың түрлерін талқылау.4.2 Әр түрлі АНИ сынақ процедураларын баяндау.

Модуль 5. Гидравликалық модельдер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау флюидінің ағынының режимін алдын ала анықтау үшін қолданылатын модельдерді түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1. Флюидтің тұтқырлығын, флюидтің ығысу жылдамдығын және толық жанамалық кернеуін түсіндіру.5.2. Әр түрлі жұғындардың реологиялық қасиеттерін сипаттау.5.3. Ньютондық сұйық моделін сипаттау.5.4. Бингамның реологиялық моделін сипаттау.5.5. Жалған-пластикалық моделдің дәрежелік заңын түсіндіру.

Модуль 6. Гидравликалық байланыстар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бұрғылау ерітіндісінің реологиялық қасиеттерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Ньютонды сұйықтың ағынының бағытын басқаратын формуланы түсіндіру.6.2 Тұтқыр-пластикалық сұйық ағынының бағытын басқаратын формуланы түсіндіру.6.3 Балшықты ерітіндінің реологиялық қасиеттеріне әр түрлі қоспалардың әсерлерін түсіндіру.6.4 Тұтқыр және құйынды ағындардың арасындағы айырмашылықты түсіндіру.

Модуль 7. Гидравликалық есептеулер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті)):Циркуляциялық жүйедегі флюид арқылы қысымның айырымдарын теориялық түрде есептеу.

Модуль тапсырмалары:7.1 Жер бетіндегі құралдар арқылы қысым айырымдарын есептеу.7.2 Құбыр ішіндегі қысым айырымдарын есептеу.7.3 Ағынның сақиналық режимі арқылы қысым айырымдарын есептеу.7.4 Қашаудағы қысым айырымдарын оптималдандыру теориясы.7.5 Қашауды жуатын шүмектің өлшемдерін таңдап алу7.6 Қашаудағы қысым айырымдарын есептеу (зертханалық жұмыс)

172

7.7 Барлық жүйе үшін қашаудағы идеал жалпы жүктемені анықтау (зертханалық жұмыс)7.8 Гидравлика бойынша бағдарламалық қамсыздандыру (зертханалық жұмыс)

Модуль 8. Қысым режимі (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманы бұрғылауда пайда болатын қысымдармен танысу.

Модуль тапсырмалары:8.1 Қысым режимінің пайда болуы туралы айту. 8.2 Ұңғыманы бұрғылау кезінде қысымды бақылау ұғымын түсіндіру.8.3 Ұңғымада пайда болатын гидроүзілудегі қысым мен ысырапты түсіндіру.8.4 Аномалдық қысымды табу тәсілдері.

Модуль 9. Атылуды болдырмау (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманы бақылайтын қондырғылар мен атылу механизмімен таныстыру.

Модуль тапсырмалары:9.1 Шапшу мен атылу арасындағы айырмашылықты түсіндіру.9.2 Атылудың пайда болу себептерін сипаттау.9.3 Атылудың пайда болу мүмкіндігін ескертетін белгілер. 9.4 Шапшуды болдырмау үшін қолданылатын құралдардың түрлерін сипаттау.9.5 Ұңғыманы қауіпсіз бақылау үшін оны тоқтату процедуралары жайлы баяндау.

Модуль 10. Ұңғыманы бақылау әдістері (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жұмыс істеу барысында ұңғыманы бақылауды іске асыру әдістерімен таныстыру.

Модуль тапсырмалары:10.1 Ұңғыманы бақылау тәсілдерімен таныстыру.10.2 Ұңғыманы бақылаудың дәстүрлі тәсілдерінен рационалды әдістерін таңдап алу.10.3 Бақылаудың әр түрлі әдістерін қолдануда «атылуды сөндіру кезіндегі жазу формасын» қолдануды баянда.10.4 Ұңғыманы сөндіруде қажетті есептеулер.

Модуль 11.Бұрғылау флюидімен зертханалық жұмысОқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

173

Бұрғылау флюидінің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау.

Модуль тапсырмалары:11.1 Иінді таразыны қолданудың пайдасын дәлелдеу.11.2 Марштың вискозиметрін қолданудың пайдасын дәлелдеу.11.3 Тура индикациялайтын вискозиметрді қолданудың пайдасын дәлелдеу.11.4 Балшықты ерітіндіні сутектік көрсеткішін анықтау.11.5 Химиялық реагенттермен дұрыс жұмыс істеуді көрсету.11.6 Балшықты ерітіндінің физикалық және химиялық қасиеттерін анықтау.11.7 Әр түрлі балшықтық ерітінділердің реологиялық сипаттамаларын

анықтау.

Модуль 12. Ұңғыманың өшіру зертханалық жұмыстар (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Флюидтің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау. Шапшу мен атылуда қолданылатын жабдықтарды демонстрациялау.

Модуль тапсырмалары:12.1 Атылуға қарсы жабықтардың жұмысын көрсету.12.2 Атылуға қарсы орындалатын операциялардың жиынтығына қажетті техникалық нормаларды есептеу.

3. Оқыту әдістері:- Лекциялар- Талқылаулар - Жиындар - Кеңестер

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы- Бұрғылау зертхана (Ф216)- Компьютерлік зертхана

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Буржуй, Адам Т. Бұрғылаудың қолданбалы технологиясы (2-і басылым) SPE сериясының оқулықтары. СЭКХ, 51 нұсқау 5.2. Габольд, Г. Бұрғылау деректері бойынша оқу құралы.5.3. Грейс, Роберт Д. Уақытсыз атылым және ұңғыманы бақылау.5.4. Грей, Р. Бұрғылау флюидінің және қабатты ашатын ерітіндінің құрамы мен қасиеттері.5.5. Лапейруз, Нортон Дж. Бұрғылау, өндіру және жөндеу процестері үшін есептеулер мен формулалар. SPE оқулық. Мұнай ұңғымасының кеңейтілген технологиясы жайлы оқу құралы.

6. Курстың бағалау жүйесі

174

Ауызша мен жазбаша сұрауы 20 %

Аралық бақылау 25%

Қорытынды емтихан 40 %

Зертханалық жұмыстар мен тапсырмалар 15 %

Барлығы 100 %

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

175

176

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАБұрғылау технологиясы

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

177

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

178

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 184

2.

Курстың мазмұны 185

3.

Оқыту әдістері 189

4.

Оқыту ресурстары 189

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 189

6.

Курсты бағалау жүйесі 189

179

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Бұрғылау технологиясы» жобалау принциптерін, ұңғымаларды бұрғылау кезіндегі қолданылатын технологиялық амалдарды; бұрғылау бағдарламасын дайындауды, мемлекеттік реттеу және есептерді қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 15Сағат саны: 60Кредиттер саны: 1.5«Бұрғылау технологиясы» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң

бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Гидравликалық қысымы мен бұрғылау ерітінділері», «Мұнай газ секторында ЭЕМ-ді қолдану», «Мұнай өндірудің технологиясы І» пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

180

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Ұңғыманы бұрғылау жоспары І

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Қарапайым ұңғымалардағы жұмысты жоспарлау үшін қажетті деректерді анықтау, ерекше деректердің көздерін анықтай білу. Бұрғылау бағдарламасының техникалық шарттарын анықтау және өзіңізге белгілі деректер бойынша бағдарламаның кейбір бөліктерін құрастыру.

Модуль тапсырмалары:1.1 Ұңғымалардағы жұмысты жоспарлау үшін қажетті деректерді анықтау және бірнеше ақпарат көздерінен қажетті қолжетімді ақпаратты жинай білу.1.2 Бұрғылау бағдарламасын жасау үшін ақпарат көздерінен жиналған деректерді қолдана отырып, жұмыс тізбегін құрастыру.

Модуль 2. Бұрғылық қашау

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Бұрғылау қаптамалардың түрлерін бағалау, қашауға түсірілетін кірістік жүктеме параметрлері мен минуттағы айналым санын есептеу, ИСМ қашауының бүліну механизмі мен өндіріс жайлы баяндау.

Модуль тапсырмалары:2.1 Үш шарлы конустық қашаудың жұмыс сапасына әсері.2.2 Белгілі жыныстарды бұрғылау кезіндегі қашауға түсетін алғашқы жүктеме (ҚтАЖ-ННД) және бір минуттағы айналым саны (МАС-ВвМ).2.3 ИСМ қашаудың жалпы конструкциясын (поликристалды синтетикалық алмазбен өңделген қаптама) және жынысты бұрғылау техникасын сипаттау.

Модуль 3. Бұрғылау қашауын таңдау

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Қашаудың жұмыс көрсеткішіне, әр түрлі литология типіне байланысты қашаудың түрлері туралы баяндау, қашауды таңдауды оптималдандыру үшін жинақталған деректерді қолдану, қашаудың жұмысына байланысты классификациялар жүйесін құрастыру.

Модуль тапсырмалары:3.1 Әр түрлі жыныстарды бұрғылау үшін қажетті қашау түрін таңдап алу.3.2 Қашауды таңдауды оптималдандыру үшін жинақталған деректерді қолдану арқылы жыныстарды бұрғылау.3.3 Қашаудың жұмысына байланысты классификациялар жүйесін баяндау.

Модуль 4. Флюидтер І (Қайталау)

181

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Қазақстанда бар флюидтердің түрлерін атау. Ең тиімді флюидті таңдау. Флюидтердің қасиеттерін сақтаудың маңыздылығын, олардың қасиеттеріне ықпал ету мүмкіндігі бар факторларды сипаттау. Жүйедегі сұйықтың циркуляциясы кезінде қысымның төмендеуі неліктен бақыланатындығын, қысымның азаю орынын анықтауды, циркуляциядағы жүйенің әр нүктесіндегі қысымның төмендеуін есептеу жайлы айту.

Модуль тапсырмалары:4.1 Қазақстанда бар қолайлы флюидтердің жалпы типтерін атау және әрбір типтің жұмыс принциптерін атау.4.2 Флюидтердің негізгі қасиеттерін сипаттап, бұрғылау қондырғысында оларды қалай өлшейтіндігін түсіндіру.4.3 Балшықты минералдау және олардың бұрғылау жүйесіне түскендегі әсерін баяндау.4.4 Химикаттар қосылған флюидтердің ерекше түрлері және олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.4.5 Флюидтердің тығыздығы арқылы қысымды және қысымның айырымын есептеу және гидростатикалық қысымды сипаттау.4.6 Сықалған қысым қолданылатын орындарды атау, қысым айырымын сақиналық кеңістік жылдамдығымен және берілетін ерітінді көлемімен байланыстыру. Жүйенің әр бөлігіндегі қысымдар айырымын есептеу.

Модуль 5. Шеген құбырды есептеу І

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Шеген құбырды есептеудің, түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен қосылыстарын анықтаудың қажеттіліктерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1 Шеген құбырды есептеудің қажеттілігін түсіндіру.5.2 Түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен белгілі қосылыстарын анықтау, келесі шеген құбырларды есептеу үшін қажетті материалдардың қасиеттерін қалай анықтауға болатының түсіндіру.

Модуль 6. Шеген құбырды есептеу ІІ

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Қазақстандағы кондукторлық шеген құбырлар үшін ең аз тереңдікке қойылатын техникалық талаптарды анықтау, техникалық бағандар мен жоғары қысымға арналған шегендік эксплуатациялық бағандардың конструкцияларын құрастырудағы қиындықтарды ескере отырып, жарамды кондукторлық шеген құбырын құрастыру.

Модуль тапсырмалары:

182

6.1 Қазақстанға арналған кондукторлық шеген құбырын құрастыру және оған қажетті тереңдікті анықтау.6.2 Қазақстанға арналған кондукторлық шеген құбырын құрастыру және қажетті кіріс параметрлерін, беріктік қорының АНИ жіне СЭКХ бойынша коэффициентін анықтау.6.3 Жоғары қысымдағы терең ұңғымаға арналған шеген құбырын құрастырудың әрекеттер қатарын жазу.

Модуль 7. Цементтеу

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Цементтеудің қажеттілігін, сонымен қатар цементтеуге Қазақстанда қойылатын құқықтық-нормативтік талаптарын түсіндіру. Қолжетімді цементтіңтүрлерін, цемент ерітіндісінің қасиеттерін (қатаю уақытын, цементтің бекуін тездететін қоспаларды қолдану) баяндау. Цемент ерітіндісіне қажетті құрғақ цементтің көлемін (салмағы), ерітіндіге керекті су шамасын, су көзін, ерітіндінің шығу көлемін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:7.1 Цементтеудің қажеттілігін, сонымен қатар цементтеуге қойылатын құқықтық-нормативтік талаптарын түсіндіру.7.2 Цементтеу көлемін нақтылау және цементтің қол жетімді түрлерін сипаттау.7.3 Цементтеуге қажетті қоспалардың түрлерін атау және оларды қолданудың мүмкін жайттарын сипаттау.

Модуль 8. Цементтеу ІІ

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Қазақстанның жанармай-энергетикалық қорларын тиiмдi қолдану Басқармасы бекіткен әр түрлi шеген құбыр тiзбектерi үшiн цемент ерітіндісіне қойылатын талаптарға сай олардың орналасу орындарын анықтау.ерітіндінің көлемі мен құрғақ цемент салмағын есептеу. Жұыстың талапқа сай орындалуын қамтамасыз ету үшін далада орналасуына қойылатын талаптары тұжырымдау керек.

Модуль тапсырмалары:8.1 Таза ұңғымадағы шеген құбырды цементтеу үшін қажетті цементтік ерітіндінің көлемін анықтауға қажетті есептеулерді орындау.8.2 Цементтеу жұмысын сапалы орындау үшін ерітіндіні тиімді орналастыруын анықтау және цементтеу жұмысының ретін баяндау.

Модуль 9. Ұңғымаларды жою

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

183

Колонналар аралық қысым пайда болатын зоналарды, оларды цементтік тығындармен бөлектеу орындарын анықтау керек. Цементтік тығындарға қажетті цемент мөлшерін есептеу керек. Орындалатын жұмыстардың Қазақстанның жанармай-энергетикалық қорларын тиiмдi қолдану Басқармасының талаптарына сай орындалып жатқанын қадағалау қажет.

Модуль тапсырмалары:9.1 Жою жұмысы талапқа сай кезекпен өтіп жатқанын, гидравликалық изоляцияның толық қамтамасыз етілетініне көз жеткізу керек. Әр жағдайда ұңғыманы жою үшін атқарылатын жұмыстардың орындалу ретін нақтылап , ұңғыманы жоюдың ашық забоймен жоюға қойлатын талаптарды нақтылау және цменттік тығындардың орналасуын дәлелдеу және түсіндіру қажет.9.2 Цементтік тығын үшін қолданылатын цементтің техникалық сипаттамаларын ескеріп ерекше ұңғымаларды жою зоналарын анықтау.

Модуль 10. Зертханалық жұмыс – бұрғы қашауын таңдап алу

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Берілген телімде бұрынғы ұңғымаларда қолданылған бұрғы қашауы жайлы деректерді жинақтап, олардың ішінен ең тиімдісін таңдап алып, өз бұрғылау жоспарыңа оны енгізу кере.

Модуль тапсырмалары:10.1 Бұрғылау журналдарынан жинақталған деректер бойынша таңдап алынған бұрғы қашауына арналған бағдарлама жасап, оны бұрғылау жоспарына енгізу.

Модуль 11. Ұңғыманы шеген бағандармен бекіту

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Кондукторлық және эксплуатациялық шеген бағандарды құрастыру.

Модуль тапсырмалары:11.1 Қол жетімді деректер мен шеген бағандарының сипаттамаларын қолданып, ұңғыманы шеген бағандармен бекіту жоспарын жасап, бұрғылаудың жоспарына енгізу.

Модуль 12. Зертханалық жұмыс - Цементтеу

Оқудың нәтижесі (білім мен білік):Кәдімгі ұңғымаларды шеген бағандарды цементтеуге қажетті құрғақ цементтің салмағы мен цемент ерітіндісінің көлемін есептеу.

Модуль тапсырмалары:12.1 Өзіңіз есептеген цементтік ерітіндінің көлемі мен салмағын көрсете отырып, цементтеудің жоспарын құрыңыз.

184

Модуль 13. Зертханалық жұмыс – Ұңғымаларды жою

Оқудың нәтижесі (білім мен білік)):Кәдімгі ұңғымалар үшін цементтің техникалық сипаттамаларын есептеп, бөлектейтін зоналарды анықтап, бөлектеу үшін қажетті цементтік тығынды дайындау.

Модуль тапсырмалары:13.1 Энергияны қолдану мен коммуналдық шаруашылық Кеңесінің нормативті – құқықтық құжаттарының талаптарына сай келетін ұңғыманы жою жоспарын жасау. Жоспарда цементтік тығындарды орналастыру зонасы анықталуы керек.

3. Оқыту әдістері:- Компьютердегі презентациясы- Демонстрациялар- Өзіндік жұмыс- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы- Бұрғылау зертхана (Ф216)- Компьютерлік зертхана

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. SAIT-DRLG 205 Модульдері.5.2. Мұнай ұңғымалары технологиясының кенейтілген курсы жайлы оқу құралы, (SPE Textbook Series) 5.3. Бұрғылауды және ұңғыманы жөндеуді есептеу формулалары; ISBN: 0-75067-452-0 5.4. Бұрғылау деректері бойынша нұсқау, ISBN: 2-7108-0756-4 5.5. Ұңғыманы және бұрғылауды жоспарлаудың қолданбалы оқу құралы, ISBN: 0-87814-696-25.6. Мұнай ұңғымаларында аулау жұмыстары, аспаптары мен әдістері, ISBN: 0-87201-627-75.7. Мұнай ұңғымаларында аулау жұмыстарын жүргізуге нұсқау, ISBN: 0-7506-7702-3

6. Курстың бағалау жүйесіТапсырмалар 15%Ауызша мен жазбаша сұрауы 20%Аралық бақылау 25%Қорытынды емтихан 40%Барлығы 100%

185

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

186

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАБұрғылау бағдарламасы

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

187

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

188

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 194

2.

Курстың мазмұны 195

3.

Оқыту әдістері 198

4.

Оқыту ресурстары 198

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 198

6.

Курсты бағалау жүйесі 198

189

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Бұрғылау бағдарламасы» пәні студенттерді бұрғылауды жоспарлау, бұрғылау жобасын басқару және бағдарламасы, бағдарламаны құрастыру, күнделікті есептер мен шығындық бақылау тәріздес ұғымдармен таныстырады.

Модульдердің жалпы саны: 8Сағат саны: 60Кредиттер саны: 3.0.«Бұрғылау бағдарламасы» пәнінің бағдарламасы кәсіптік білім беру

бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын (кредиттік, модульдік және т.б.), электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Бұрғылау технологиясының тереңдетілген курсы І» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

190

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Ұңғыма діңгегіндегі төмендеген гидростатикалық қысымда бұрғылау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Депрессиядағы бұрғылау процесін (ДБП) сипаттау.

Модуль тапсырмалары:1.1 «Депрессиядағы бұрғылау процесі (ДБП)» терминіне анықтама беру.1.2 «Депрессиядағы бұрғылау процесі» мүмкін жайларды сипаттау.1.3 Депрессиядағы бұрғылау процесіне қажетті жабдықтар. 1.4 ДБП жұмыс принципін сипаттау.1.5 Қажетті есептеулерді орындау.1.6 ДБП қауіпсіздігіне төнген қатерді көрсету.

Модуль 2. Шегендік бұрғылаумен танысу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Шегендік бұрғылау процесін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1 «Шегендік бұрғылау» терминіне анықтама беру.2.2 Шегендік бұрғылау мүмкін болатын жайттарды сипаттау.2.3 Шегендік бұрғылауға қажетті жабдықтарды сипаттау. 2.4 Шегендік бұрғылаудың жұмыс істеу принципін түсіндіру.

Модуль 3. Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылаудың жұмыс принципін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:3.1 «Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылау» терминін түсіндіру.3.2 Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылау тәсілінің қолдану мүмкіндіктерін сипаттау.3.3 Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылауға қажетті жабдықтарды сипаттау. 3.4 Иілгіш құбырларда забойлық қозғалтқышпен бұрғылау жұмысының принципін баяндау.

Модуль 4. Ұңғымаларды жою реті

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):191

Ұңғымаларды жоюдың қабылданған ретін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары: 4.1.«Ұңғыманы жою» терминіне анықтама беру.4.2. Ұңғыманы жою жолдарын сипаттау.4.3. Ұңғыманы жоюға қажетті жабдықтарды сипаттау. 4.4. Ұңғыманы жою принцпитерін сипаттау.4.4. Ұңғыманы жоюға қатысты нормативті-құқықтық құжаттарды көрсет.4.5.Ұңғыманы жою кезіндегі қауіпсіздікке қауіп төндіретін жағдайларды көрсету.

Модуль 5 . Жаңа технологиялар

Оқытудың нәтижесі:Жаңа технологияларды сипаттау.

Модуль тапсырмалары: 5.1 Жаңа технологиялар жайлы айту.5.2 Жаңа технологиялардың қолдану жолдарын сипаттау.5.3 Жаңа технологияға қажетті жабдықтар. 5.4 Жаңа технологияның принциптерін сипаттау.

Модуль 6. Жоспарлау тобы

Оқытудың нәтижесі:Бұрғылау бағдарламасын жасау.

Модуль тапсырмалары: 6.1 Раскустовканы дайындау.6.2 Жалдауға алынған бұрғылау телімдерін белгілеу.6.3 Өрт сөндіретін апаттық-құтқару қызметін және апаттың алдын алу жұмыстарын көрсету.6.4 Бұрғылау жоспарын дайындау.6.5 Жоспардың өндірістік стандарттар мен ережелерге сай екендігін көрсету және тексеру.6.6 Жергілікті жерде орнатылған ережелерге дайындалған жоспардың сай болуын қамтамасыз ету.6.7 Пайда болған техникалық қиыншылықтарды - мәселелерді шешудің әдістері мен стратегияларына сұрақ қою арқылы шешу.6.8 Жобалар үшін нормативтік талаптар мен олардың салдарларын анықтау.6.9Жоба бойынша жұмыстың заң шығару және нормативтік құжаттарға сәйкестігін көрсету және тексеру.6.10Модельдеу және зерттеу әдістерін қолдану арқылы альтернативті шешімдерді құрау және сараптау.6.11 Жобаның бюджеттік сметасын дайындау.6.12 Жобалық ұсыныстар дайындау.

192

6.13 Жобаны іске асыру үшін мамандардан тұратын қызметкерлер тобын құру. Онда әр адамның міндеттері, құқықтары, жауапкершіліктері және өкілеттіктері анық айқындалған болуы керек.6.14 Техникалық ақпарат көздеріне рұқсат алу және оларды зерделеу.6.15 Жоба бойынша жұмыстың орындалу өлшемін, бағалау әдісін құру. Жоба үшін альтернативті шешімдерді сараптау.6.16 Жоспарлау бөліміне салалық бағдарламалық қамтамасыз етуді қолдану.

Модуль 7. Жоба құру

Оқытудың нәтижесі:Бұрғылау бағдарламасының жоспарын құру.

Модуль тапсырмалары:7.1 Қауіпсіздігіне төнетін қауіптерді көрсету.7.2 Жұмыстарды атқарудың қауіпсіз әдістерін қолдану.7.3 Бекітілген шығын формасын дайындау.7.4 Лицензия алуға мәлімдеме даярлау. 7.5 Ұңғыма макетін жасауда салалық бағдарламалық қамсыздандыруды қолдану.7.6 Жобаның өндірістік стандартқа сәйкестігін тексеріп, көрсету.7.7 Проблемаларды шешудің стратегиялары мен әдістері арқылы кездесетін техникалық қиыншылықтарды шешу.

Модуль 8. Жобаны басқару

Оқытудың нәтижесі:Бұрғылау жобасын басқару.

Модуль тапсырмалары:8.1 Бюджетті тексеру және басқару, сәйкессіздіктерді сараптау.8.2 Салалық бағдарламалық қамтамасыз етуді ұңғыманы басқару үшін қолдану.8.3 Мемлекеттiк қадағалау органдарының сұрау салуы бойынша құжаттаманы және есептеу нәтижелерiн дайындау.8.4 Өндірістік стандарттар мен ережелерге сәйкестігін тексеру және көрсету.8.5 Жобаның қоршаған ортаға әсері, еңбек гигиенасы және техника қауiпсiздiгiн есепке ала отырып, қызметiн келiсу.8.6 Келісілген бюджеттен шығынды асырмау үшін бақылау әлістерін қолдану. 8.7 Жұмыстың барысы мен жағдайы жайлы есеп дайындау.8.8 Теориялық практикалық және қолданбалы зерттеулер үшін қолданылатын барлық әдебиеттердің тізімі берілген, талапқа сай безендірілген техникалық есеп дайындау.3. Оқыту әдістері:

- Аудиториядағы талқылау- Бағалау

193

- Өзіндік жұмыс- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы- Бұрғылау зертхана (Ф216)- Компьютерлік зертхана

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Ұңғыманы бұрғылау мен жоспарлаудың қолданбалы оқу құралы, ISBN№: 0-87814-696-25.2. Теріс дифференциалдық қысымда бұрғылауға қажетті газ көлеміне қойылатын талаптар, ISBN№: 0-87814-802-75.3. Мұнай ұңғымасын бұрғылаудың технологиясы бойынша кеңейтілген нұсқау (SPE Textbook)5.4. Бұрғылау, өндіру және ұңғыманы сөндірудің есептеулері мен формулалары; ISBN№:0-75067-452-05.5. Бұрғылау деректері бойынша нұсқау, ISBN№: 2-7108-0756-45.6. Орнықтырылған ұңғыма мен дебиттің тіркелуін бағалау, ISBN№: 0-87814-456-X5.7. Техникалық емес тілдегі каротаждық жұмыстар, ISBN№: 0-87814-825-6 ГИС диаграммасы, ISBN№: 0-87814-566-45.8. Каротаждық диаграммалардың теориясы, өлшеулері және

дешифровкасы, ISBN№: 1-55563-056-15.9. Забойды газбен немесе ауамен үрлеу әдісімен бұрғылаудың оқу құралы, ISBN№: 0-07-039312-55.10.Бұрғылаудың қолданбалы технологиясы (SPE Textbook Series, Vol. 2, ISBN№: 1-55563-001-4, www.SPE.org

6. Курстың бағалау жүйесіАудиториядағы тапсырмалар 10 %Ауызша немесе жазбаша сұрауы 20 %Аралық бақылау 25 %Қорытынды емтихан 45 %Барлығы 100 %

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.3

194

63-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

195

196

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай жобаларының экономикалық есебі

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

197

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

198

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 204

2.

Курстың мазмұны 205

3.

Оқыту әдістері 212

4.

Оқыту ресурстары 212

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 212

6.

Курсты бағалау жүйесі 213

199

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы).

«Мұнай жобаларының экономикалық есебі» пәні мұнай-газ өндіруші өнеркәсіптегі жобаларды барлау және өңдеу принцип пен процесстерін, жобаның алдын ала тексеруін, өсу экономиканы, өндіру көлем болжауын, толық экономикалық есептеу және маркетингті қамтиды

Модульдердің жалпы саны: 4. Сағат саны: 75.Кредиттер саны: 3,0«Мұнай жобаларының экономикалық есебі» эксперименталдi бiлiм

беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Мұнай газ секторында ЭЕМ қолдану», «Кен орынын өңдеу технологияларының негіздері», «Мұнай мен газды ұңғыма арқылы өндіру» пәндерімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

200

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Мұнай өндiру өнеркәсібіндегі экономикалық есептеулер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай өндiру өнеркәсiбіндегi жобаның экономикалық көрсеткiштерінің маңыздылығы және оның алдағы уақытта өнеркәсіптің дамуына ықпалын түсiндiру.

Модуль тапсырмалары:1.1 Мұнай жобаларының қабылдануы үшiн қойылатын талаптарды түсiндiру.1.2 Капитал жеткіліксіз болған жағдайда мұнай жобаларын бағалаудың қажеттілігін түсіндіру.

Модуль 2. Сый ақыны есептеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қарапайым қарыздар мен инвестициялар үшін бастапқы және соңғы сальдоны, жылдық пайыздарды есептеу.

Модуль тапсырмалары:2.1 Қарапайым пайыздар әдісімен қарыз бен инвестиция үшін бастапқы/соңғы сальдоны, жылдық сый ақыны есептеу.2.2 Күрделі пайыздар әдісімен қарыз бен инвестиция үшін бастапқы/соңғы сальдоны, жылдық сый ақыны есептеу.2.3 Қаржылар қозғалысының диаграммасын құру.

Модуль 3. Капиталдау және дисконттау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Күрделi пайыздардың теңдеуiн қолданып, келешек және ағымдағы құнды есептеу.Модуль тапсырмалары:3.1 Күрделі пайыздар теңдеуі арқылы қазіргі инвестициялаудың келешек кұнын есептеу3.2 Дисконттау мөлшерлемесінің теңдеуі арқылы келешек инвестициялаудың қазіргі кұнын есептеу.3.3 Келешек және дисконтталған құнды анықтау үшін қазіргі/келешек (Present/Future) және келешек/қазіргі (Future/Present) жағдайлар диаграммаларын қолдану.3.4 Күрделі пайыздар теңдеуі арқылы инвестицияның мерзімін есептеу.3.5 Қарапайым инвестиция үшін күрделі пайыздар мөлшерін есептеу.

Модуль 4. Қаржының уақытша құны

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):201

Мұнай өндірудегі қарапайым инвестициялық жобалар бойынша «Қаржының уақытша құны» принципін қолданып, ұсыныстар беру.

Модуль тапсырмалары:4.1 «Қаржының уақытша құны» принципін түсіндіру.4.2 Қарапайым инвестициялық жобалар жиындары үшін экономикалық теңдікті есептеу.4.3 Қарапайым инвестициялық жобаларды қабылдау үшін ұсыныстарды тұжырымдау.

Модуль 5. Тең үлесті төлеулердің реті

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай өндіру өнеркәсібінде инвестициялар мен қарапайым қарыздар үшін жылдық және айлық төлемдерді есептеу, тең үлесті төлемдер реті үшін теңдеуді қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1 Орта мерзiмдi қарыз үшiн жылдық немесе айлық төлеулерді есептеу.5.2 Орта мерзімді инвестиция үшiн жылдық немесе айлық төлеулерді есептеу.5.3 Берілген сыйақы бағамымен инвестицияның мерзiмiн есептеу.5.4 Қазіргі немесе болашақтағы қарыздың немесе инвестицияның бағасын есептеу.5.5 Тең үлесті теңдеуді қолданып, капиталды және қолдану (эксплуатациялық) шығындардың жылдық эквивалентін есептеу.5.6 Тең үлесті теңдеуді қолданып, қарапайым жоба бірлігінің өзіндік құнын есептеу.

Модуль 6. Жобаның алдын ала тексерілуі

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қарапайым жобаларға арналған экономикалық параметрлерін есептеу және жобаның қабылдануына ұсыныстар беру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Қарапайым жобаларға жұмсалған қаржының қайту мерзiмiн есептеу.6.2 Берілген дисконт мөлшермесімен қарапайым жобаларға жұмсалған қаржының қайту дисконтты мерзiмiн есептеу.6.3 Қарапайым жобаның келешектегі бағасын есептеу.6.5Қарапайым жобаның қазіргі уақыттағы бағасын есептеу6.5 Қарапайым және күрделі инвестициялық жобалардың дисконты мөлшермесімен салыстырғанда таза келтiрiлген құн көрсеткiшiнің (NPV) сызбасын құру.6.6 Қарапайым және күрделі инвестициялық жобалардың рентабельдік нормаларын график түрінде анықтау.

202

6.6 Жобаны қабылдауға ұсыну.

Модуль 7. Өсу жобасының сараптамасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жобаның дамуының әр түрлі сценарийлері бойынша қаражат ағындарынның өсуі мен жобаның таза келтірілген құнын есептеп, жобаны іске асырудың жоспарын қабылдауға ұсыныс беру.

Модуль тапсырмалары:7.1 Жобаның дамуының әр түрлі сценарийлері бойынша таза келтірілген құнын (NPV) және рентабельдіктің ішкі нормасын (IRR) қаражат ағындарын есептеу7.2 Жобаның дамуының әр түрлі сценарийлері үшін таза келтірілген құнын және қаражат ағындарының өсуін есептеу.7.4 Дамудың әр түрлі сценарийлері үшін рентабельдіктің ішкі нормасының өсуін есептеу.7.5 Дамудың әр түрлі сценарийлері үшін дисконттау мөлшерлемесімен салыстырғанда таза келтірілген құнның мәліметтерін талдау.7.6 Дисконттау мөлшерлемесіне байланысты «Ең жақсы даму сценарийінің» өзгеруін түсіндіру.7.7 Берілген корпоративті дисконттау мөлшермесі бойынша нақтылы сценарийді қабылдауға ұсыну

Модуль 8. Сезімдіктің сараптамасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жобаның бақылаушы айнымалыларын анықтау, сезімдіктің сараптамасын жүргізу және жобаны қабылдауға ұсыну.

Модуль тапсырмалары:8.1 Жобаның бақылаушы айнымалыларын анықтау.8.2 Сезімдіктің толық сараптамасын орындау және әр түрлі сезімдіктердің таза келтірілген құнын есептеу.8.3 Сезімдіктің сараптамасының нәтижесі бойынша сезімдік диаграммасын (спайдер-диаграмма) құру.8.4 Сезімдік диаграммасын (спайдер-диаграмма) құру, ең сезімтал және сезімтал емес айнымалыларды анықтап, қабылдау шегін табу.8.5 Сезімдіктің шектері бойынша жобаны қабылдау немесе қабылдамау жайлы ұсыныс құру.8.6 Сезімдіктің қарапайым сараптамасын жасап, әр түрлі сезімдіктер үшін таза келтірілген бағаны есептеу.

Модуль 9. Өсу қарқынының құлдырауын талдау және болжауға кіріспе

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):203

Деректерге қойылатын негізгі талаптарды түсіндіру, әр түрлі болжауларды атау және талдаудың бірнеше әдістерін сипаттап, олжаны болжау.

Модуль тапсырмалары:9.1 Өндіруді нақты болжау үшін деректерге қойылатын талаптарды түсіндіру.9.2 Бір ұңғымадан болжау бойынша өндірілетін өнім мен ұңғыма топтарынан өндірілітен өнім арасындағы айырмашылықты түсіндіру.9.3 Өнім бойынша сапалы деректің болжам жасауға тигізетін әсерін сипаттау.9.4 Тарихи өнім негізінде болжауға жасалатын жорамалдарды сипаттау.9.5 Жиі қолданылатын өнімнің азаюына жасалатын сараптамалар мен болжауларды баяндау.

Модуль 10. Өндірудің экпоненциалдық төмендеуін жалпы өнім мен темп графигін салыстыру арқылы талдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өндірудің тарихын талдап, өндірудің экпоненциалдық төмендеудің тенденциясын жалпы өнім мен темп графигін салыстыру арқылы анықтау, экпоненциалдық төмендеудің константасын есептеу және өндіруге болжау жасау.

Модуль тапсырмалары:10.1 Өндірудің тарихын талдап, өндірудің экпоненциалдық төмендеудің тенденциясын жалпы өнім мен темп графигін салыстыру арқылы анықтау, экпоненциалдық төмендеудің константасын есептеу және өндіруге болжау жасау.10.2 Экпоненциалдық төмендеудің көлбеулігін жалпы өніммен салыстырғандағы темп графигінен анықтау10.3 Жалпы қорытынды өнімді есептеу және график түрінде анықтау.10.4 Жалпы алынатын қорытынды өнімді есептеу және график түрінде анықтау.10.5 Ұңғыманы жабу үшін қажетті уақытты есептеу.10.6 Алғашқы флюиді үшін күндізгі, жылдық, орта өндіруді есептеу.10.7 Алғашқы флюиді үшiн жылғы олжаның болжамын құру10.8 Өнімнің шығу индексін қолданып, екінші реттік флюиді үшін жылғы олжаның болжамын құру.

Модуль 11. Өндірудің экпоненциалдық төмендеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өндірудің тарихын талдап, өндірудің экпоненциалдық төмендеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау, экпоненциалдық төмендеудің константасын есептеу және өндіруге болжау жасау.

204

Модуль тапсырмалары:11.1Өндірудің экпоненциалдық төмендеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау. 11.2Экспоненциалдық төмендеудің көлбеуін уақытпен салыстырылған каротаждық темп графигін қолдану арқылы анықтау.11.3Ұңғыманың жабылу үшiн уақытын есептеп график түрiнде анықтау.11.4Қорытынды жиынтық өнімді есептеу.11.5Алынатын жиынтық өнімді есептеу.

Модуль 12. Құлдырауды талдаудың ерекше жағдайлары және болжау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Құлдырауды талдаудың әр түрлi ерекше жағдайларын белгiлеп талдау. Сонымен бiрге, сiз дербес жағдайларды қолданып, әрбіреуі үшiн болжауларды құра аласыз.

Модуль тапсырмалары:11.1 Өндіру тарихын талдап, ұңғымалардың тобы үшiн өнімнің болжауын

құру.12.2 Өндіру темпінің үдемелі өсуі үшін болжау жасау.12.3 Өнім қорының өсу жағдайы үшін өндірудің болжауын жасау.

Модуль 13.Тәуекелдердiң талдауы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті): «Сұраныс пен ұсыныс» моделін қолдана отырып, бағадағы тербелісті түсіндіру

Модуль тапсырмалары:13.1 Ұңғымалардың шоғырын бұрғылау бағдарламасы үшiн бiрмәндi және бiрмәндi емес шығыстарының тiзiмiн құру.13.2 Ұңғымалардың шоғырын бұрғылау бағдарламасы үшiн ықтималдық ағашын құру.13.3 Ықтималдық ағашты пайдаланып, әрбiр жеке шығыс үшiн ықтималдықты есептеу, ықтималдылығы жоғары және ықтималдылығы төмен шығысты анықтау.13.4 Биномдық көбею теңдеуі көмегімен әрбiр жеке шығыс үшiн ықтималдықты есептеу, ықтималдылығы жоғары және ықтималдылығы төмен шығысты анықтау у.13.5 Ұңғымалар шоғырының бұрғылау бағдарламасы үшiн әрбiр жеке шығыс үшiн таза келтiрiлген құнды есептеу және таза келтiрiлген құнның шектерінің нәтижелерін анықтау.13.6 Ұңғымалар шоғырының бұрғылау бағдарламасы үшiн күтiлетiн таза келтiрiлген құнды есептеу және ұсыныстар құру.

205

Модуль 14.Инфляция

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Құнның номиналды болжаулары үшiн инфляцияны қолдану, нақты шығындардың болжауларын есептеу, инфляцияға дисконтталған ақша қаражат ағындарының таза келтiрiлген құнын анықтау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Тарихи шығындар негiзiнде инфляцияның жылдық орташа жалақысын есептеу.14.2 Номиналды шығындардың болжауы үшiн жылдық орташа инфляцияны қолдану және нақты шығындардың болжауларын есептеу.14.3 Тарихи шығындар негiзiнде инфляцияның жылдық жалақысын есептеу.14.4 Номиналды шығындардың болжауы үшiн инфляцияның жалақысын қолдану және нақты шығындардың болжауларын есептеу.14.5 Нақты шығындардың болжауларына инфляцияны қолдану және номиналды болжауды есептеу.14.6 Жобаның таза келтірілген құнына инфляция әсерін түсіндіру.

Модуль 15. Мұнай өнеркәсібінің экономикасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Барлау және өңдеу бойынша әр түрлi мұнай жобаларының толық экономикалық бағасын орындау

Модуль тапсырмалары:15.1 Салықтардың шегермесiне дейiн және салық өндiруден кейiн инвестициялық, операциялық, табыстық қаражат ағындары бар мұнай-газ жобаны дайындау15.2 Мұнай жобасы үшiн тиiстi iргелi салымдарды есептеу15.3 тұрақты және айнымалы қолдану кезiндегi шығындар үшiн мұнай жобасына қойылатын талаптарды есептеу.15.4 Барлық номиналды ақша қаражат ағындар үшiн инфляцияның коэффициентiн қолдану және нақты ақшалай ағындарды есептеу15.5 Қазақстандағы негiзгi өнiмдер үшiн хан роялтидің өлшемін есептеу.15.6 Бiрлескен дисконтталған жалақының қолдануында мұнай жобасының дисконтталған ақша қаражатын дисконттау ағынын есептеу.15.7 Мұнай жобасының пайдалылығының iшкi нормасын салықтардың шегермесiне дейiн және кейiн есептеуiмен және таза келтiрiлген құнды есептеу15.8 Қарапайым мұнай жобаларын бағалау үшін экономикалық есептеуіш қосымшаларды пайдалану 15.9 Қарапайым мұнай жобаларын қабылдауға ұсыныстарды беру.

Модуль 16. Өнімнің бағасы

206

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті): «Сұраныс пен ұсыныс» моделін қолдана отырып, өнім бағаларының тербелмелі өзгерісін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:16.1 «Сұраныс пен ұсыныс» моделін түсіндіру16.2 Тарихи болжамда бағалардың тербелмелі өзгерісін талдау. 16.3 Әлемдік мұнайдың бағасына ағымдағы әлемдік дағдарыстың ықпалын түсiндiру.

Модуль 17. Компанияның таза олжасын сараптау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Үлкен емес мұнай жобалары үшін пайданы талдау және таза пайдаларды есептеп, жобаның қолданылуына ұсыныс жасау.

Модуль тапсырмалары:17.1 Үлкен емес инвестициялық жоба үшiн тексеретiн шамалар үшiн қаржылардың қозғалысының ағыны құрастырып, жобаның тиiмдiлiк талдауын орындап ұсыныс жасау.17.2 Үлкен емес инвестициялық жоба үшiн тексеретiн шамаларды анықтап, пайданың талдап, ұсыныс жасау.

Модуль 18. SEC-10 формасы түрінде берілген қазбалар жайлы деректер (бағалы қағаздар мен биржалар жайлы комиссия)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):SEC-10 деректер анықтамасын қолданып, SEC-10-ға анықтама және SEC-10-дағы ақша қаражаттарының түсiмдердің анықтама беру.

Модуль тапсырмалары:18.1 SEC-10 деректерінің түрлi анықтауларын түсiндiру.18.2 SEC-10 деректерінің анықтамасын қолданып, Құрылған-Бекітілген, Құрылмаған-Бекітілген, Бекітілген, Бөліктері барланған және Шамаланған қорларды тіркеу18.3 Z фактордың түзетулерін ескере отырып, газдың өндірудің жиынтық өлшеміне қарсы салмақтың қысымын және SEC-10 деректерін анықтау.18.4 Өндірудің төмендеуін сараптап, SEC-10 деректерін анықтау.18.5 SEC-10 бойынша есеп ережелері көмегімен компания есебінің шарттарын түсіндіру.

Модуль 19. Статистикалық талдау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қолданбалы ғылыми инженерлiк технология бойынша статистикалық процестер жайлы бiлiмдерін есептердi шешу үшін қолдану.

207

Модуль тапсырмалары:x2, қуат және экспоненциалдық регрессия өлшемдерін пайдаланып, сонымен бірге бiрiншi тектi қателiктер және екiншi тектi қателiктер үшiн тестiлiк болжамдарын тұжырымдап, техникалық есептерді шешу.

3. Оқыту әдістері:- Басқару нұсқауы- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Тапсырмалар

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми программаланбаған калькулятор- Мөлдір 12-дюймді сызғыш- Инженерлік қағаз- 100 Mb ZIP дисктер немесе USB флеш-жинағыш

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Чан С. Парк. (1993). Қазіргі инженерлік экономика. Баспа: Addison Wesley Publishers Limited. 5.2. Чан С. Парк, Кеннет С. Портеус, Кеннет Ф. Садлер, Минг Дж. Цуо (1995). Қазіргі инженерлік экономика: Канадалық көзқараспен. Баспа: Addison Wesley Publishers Limited. 5.3. Е. Пол ДеГармо, Уильям Дж. Салливан, Джеймс А. Бонтаделли, Элин

М. Викс (1997) Инженерлік экономика (10 бас.). Баспа: Prentice Hall. 5.4. Джеймс Л. Риггс, Дэвид Д. Безворт, Саба У. Рандава, Ата М. Хан

(1997) Инженерлік экономика: Екінші канадалық басылым. Баспа: McGraw-

Hill Ryerson Limited 5.5.Ниал М. Фрейзер, Ирвин Бернхарт, Элизабет М. Джукс (1997) Канададағы инженерлік экономика. Баспа: Prentice Hall Canada Inc.6. Курстың бағалау жүйесі

Үй тапсырмасы 15 %Зертханалық жұмыс 15%Семинарлар 10%Зертханалық сынаулар 10%Аралық емтихан 25%Қорытынды емтихан 35%Барлығы 100 %

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

208

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

209

210

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай өндіру кезінде пайда болатын қоршаған ортаның мәселелері

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

211

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

212

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 218

2.

Курстың мазмұны 219

3.

Оқыту әдістері 224

4.

Оқыту ресурстары 224

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 224

6.

Курсты бағалау жүйесі 224

213

2. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы).

«Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған ортаның мәселелері» пәні студенттерді мемлекеттiк құрылымдар және мекемелер, барлау және бұрғылау кезінде пайда болатын қоршаған орта мәселелері бұрғылау және мұнай мен газдың потенциалдық қорларын өңдеу процесі, қоршаған ортаға тигізетін әсері бағалау ұғымдарымен таныстырады.

Модульдердің жалпы саны: 10Сағат саны: 45Кредиттер саны: 1.5«Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған ортаның мәселелері»

эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Түнбаның түзілуі және стратиграфия» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмекте.

214

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Мемлекеттік және облыстық басқару органдары

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жоба бойынша қоршаған орта мәселелерімен айналысатын мемлекеттік және облыстық басқару органдарын баяндау және олардың әрқайсысының өкілеттік салаларын көрсету.

Модуль тапсырмалары:1.1 Мемлекеттiк және облыстық деңгейдегі мекемелердiң арасындағы айырмашылықты түсiндіру және олардың өкiлеттiктерiнде сәйкес келетiн салаларды талқылау.1.2 Қоршаған ортаның мәселелерi бойынша Қазақстанда мемлекеттiк мекемелер және жергілікті мекемелердiң әр түрлi департаменттерiн сипаттау. Олардың рөлiн түсiндіріп және әрбiреуіне мысалдар келтiру.

Модуль 2. Заңдар, нормативтi-құқықтық актілер, жарғылар, нұсқаулар, қаулылар және қадағалау органдары

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қоршаған ортаның мәселелері туралы қаулылардың орындалуы мен ұстануын қадағалайтын және оларды жасауға, алға басуларға жауап беретiн мекемелерді ажырату.

Модуль тапсырмалары:2.1. Үкiметтiң заң шығару актiлері, қаулылар, ережелер жиыны, нұсқаулар және олардың критерийлары атты ұғымдардың айырмашылығын түсiндiру.2.2. Қоршаған ортаның мәселелерi шешетін әр түрлі мекемелердiң өкілеттіктерін және жауапкершілігн түсіндіру және әр қайсысының шығаратын басылымдарын түсіндіру.

Модуль 3. Мұнай мен газды іздестіру-барлаулық зертеулер

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнай мен газды іздестіру-барлаулық зертеулердi қоршаған ортаға зиянды әсердi минимизациялауға мүмкiндiк беретiн табиғи ортаны кешенді қорғау шараларын талқылау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Кен орынды өңдеу кезінде серіктестікке қойылатын талаптар және жауапкершілік зонасын сипаттау: а) жоспарлау б)бұрғылау/бөлектеу процесі в) iздестiру-барлау шаралары кезінде жерді игеру.3.2. Жұмысты тоқтату қандай шарттарға байланысты болатынын талқылау және іздестiру-барлау зерттеулердiң орындалу ретiн сипаттау.

215

3.3.Бұрғылау барысында түсiру және топырақтың жер бетiндегi жiктерiнiң (жер қабаттауға астына төселген құнарлы) кәдігі асыруының әдiстерiн түсiндiру.3.4.Жұмыс барысында ластанбауға тиісті су ағындарының немесе су резервуарларының шекарасын көрнекi көрсету керек.3.5.Сыртқы сулардың бұрғысы жол құрылысының бөлiгi болып табылу себебін талқылау.3.6. Бұрғы балшығын сақтаудың әр түрлі тәсілін сипаттау.3.7. Ыза суларына қатысты СЭКХ-тың талабы түсiндіру және ыза суларды қорғау бойынша талаптарды өзгертудің мүмкiн жағдайларын сипаттау.

Модуль 4. Факелдік мұнара және зиянды қалдықтарды өртеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Көмiрсутектiң зиянды лақтыруларын өртеу барысында, қоршаған ортаға зиянды әсердi минимизациялауға мүмкiндiк беретiн табиғи ортаны қорғау кешенді шараларын талқылау.

Модуль тапсырмалары:4.1. Өртеу, кластерлеу және генерация терминдерін түсіндіру, оларға сипаттама беру.4.2. Өрттеу кезінде қимылдарды көрсету және талқылау.4.3. Өрттеу кезіндегі зиянды лақтыруларды белгілеу және өрттеуге «қарсы» себептерді түсіндіру.4.4. Қалдықтарды өртеу кезінде және оған дейінгі уақытта мұнай компанияларының басшылыққа алатын СЭКХ талаптарын және жұмыс тәртібін қатаң сақтауы керек.4.5. СЭКХ-тың мұнай коллекторында ерiтiлген табиғи газды сақтауды талап ететiн шарт көрсетiп талқылау.4.6. Мұнай серiктестiгiнің газдың технология жағынан шарасыз өртеунуі кезінде нені ескеру керектігін талқылау.4.7. Алауға жан-жақты зерттеудi ұңғымақтың сынауы үшiн келiсудiң көрсетiлсiн және шарт әрбiр сипаттай алды.

Модуль 5. Жер қойнауына құқығынсыз жер құқығы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жеке меншік жер иелері мен кәсіпкерлердің құқықтары және мүмкін болатын даулардың жағдайын талқылау.

Модуль тапсырмалары:5.1 Жеке меншiктегі телімдерге кәсіпкерлер мен жер иелерінің қол жеткізуге құқықтарын салыстыру.5.2. Жеке меншiктегі телімдерге мұнай компаниялары мен геодезистердің қол жеткізуге құқығы болатын жағдайларды талқылау.

216

5.3. Меншіктің құқығына кіру туралы бұйрықта не жазылғанын, құқықты берген ұжымның жауапкершілігін және компанияның қандай жағдайда құқықты иемденуге сұраныс беруін түсіндіру.

Модуль 6. Газдың құбырлжолы және газдың құбыржолын салу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жер асты газдың құбыржолдарын салу кезінде қоршаған ортаға тигізілетін кері әсерді мүмкіндігінше азайту үшін қажетті табиғатты қорғау іс-шаралар кешенін талқылау.

Модуль тапсырмалары:6.1 1 және 2 класты газдың құбыржолдарының сипаттамаларын анықтап, осы құбырларды жасау үшін маңызды баға индексін сипаттау және оны анықтау .6.2. Газдың құбыржолдарының орнын таңдағанда көлік жүретін жолдар мен безендіру нысандарын есептеу және эологиялық факторларды түсіндіру.6.3. Жер иесiнiң алдында оның аумағы бойынша жүрiп өту құқығын иемдену үшін серiктестiктiң мiндеттемесiн түсiндiру.6.4. Газдың құбыржолдарын салу жолында траншеялар қазу мен оларды тазалаудың 8 әдісін сипаттап олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсету.6.5. Газдың құбыржолдарын іздестіру протоколдарын түсіндіру және оларды кен орнында табу тәсілдері.6.6. Топырақты тасымалдау жұмысы орындалатын жұмыстардың түрлерін табу.6.7. Газдың құбыржолдарының иесі мен топырақты тасымалдау жұмысын атқаратын компания арасындағы жауапкершілік зоналарын салыстыру.6.8. Газдың құбыржолы бүлінген жағдайда орындалатын іс-әрекеттерді түсіндіру.

Модуль 7. Қоршаған ортаны қорғау заңымен танысу: санкция, айыппұлдар және заң бұзушылық, заңның орындалуын бақылау және мiндеттемелердi сақтау

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Қоршаған ортаны қорғау туралы заңның бұзылуларынан келетін зардаптар туралы әңгiмелеу, соның iшiнде тиiстi жазалар, заң бұзушылықтардан құтылу әдiстерi.

Модуль тапсырмалары:7.1 Қоршаған ортаны қорғау туралы заңның негізгі әсер ету аймағын сипаттау.7.2. Қоршаған ортаны қорғау туралы заңның 4 тармағын сипаттап, мысалдар келтіру.7.3.Қоршаған ортаны қорғау туралы заңның 5 қауіпті заң бұзушылықтарын сипаттау.

217

7.4.Мигитация, экологияық экспертиза және қалдық әсер терминдерін түсіндіру.7.5.Жазалардан, болуы мүмкін өтемдердi ықтиярсыз төлеуден құтылудың әдiстерiн ұсыну.7.6.Заң бұзушылықтардың 3 деңгейiн, оларға тиісті жазаларды сипаттап, оларға мысалдарды келтiру.7.7.Қоршаған ортаны қорғау бойынша талаптарды сақтау туралы ұйғарым деген не, және ол қандай жағдайларда беріледі.

Модуль 8. Мұнайды барлау және өндіру

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Мұнайды барлау және өндіру кезінде мұнай қалдықтарын сақтау және изоляциялаудың қалыптасқан тәртіптері мен экологиялық факторларды түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:8.1. Мұнай газ өндірісінде өндірілген, қолданылған және пайдаланылған материалдарды сақтау кезінде ескеретін қауіпсіздік шараларын, қоршаған ортаны қорғаудың практикалық әдістерін сипаттау.8.2. Қалдықтар мен материалдарды тұрақты және уақытша сақтау және әр түр үшін қажетті жинақтағыштарды түсіндіру.8.3. Екінші реттік герметизацияны қажет етпейтін 4 жинақтағыштың жұмысын баянда.8.4. Материалдарды уақытша сақтау үшін ең оптималды іс – көму болатын 3 жағдайды баянда.8.5. Жинақтағыштардың орынын немесе жинақтағыш жабдықтарды анықтаудың 4 өлшемін баянда.8.6. Көмудің және өткізбейтін қабаттардың 2 реттік герметизациясын қажет ететін 4 өлшемді баянда.

Модуль 9. Қоршаған ортаның ластануы (стандарттар, көздері, бақылау)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Судың, ауаның ластануларының түрлері, ластану көздері, әр жағдайда туындайтын қауіптер және ластану деңгейін төмендететуді бақылау әдістерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:9.1.Материалдың ластандырғышқа айналу жағдайларын сипаттау.9.2.Қауіпті сұйықтар төгіліп қалғанда, немесе әдейі бақылаусыз төгілгенде туындайтын проблемаларды түсіндіру және қауіпті әсерді шектеу жолдарын анықтау.9.3.Жылулық ластануды талқылау. А) Жылулық ластану деген не, б) жылулық ластану көздері мен себептері, В) ластануды азайтудың/

218

минималдандыру әдіс – тәсілдері г) жылулық ластанудың экожүйеге әсерін сипаттай білулері керек.9.4. Өңделмеген сұйық қалдықтардың әсерінен ластануды болдырмау /бақылау әдістерін сипаттау. а) жоғары немесе/және төмен рН, б) қалықтаған бөлшектер, в) май және майлар9.5.Бұрынғы және қазіргі кезде қолданылатын қоқыс тастайтын жерлерді топырақпен көму әдістерін салыстыру. Осы әдістердің қоршаған ортаға тигізетін зияны мен бүгінгі таңда осы зиянды азайту үшін қолданылып жатқан шараларды баяндау.9.6. Өте терең ұңғымаларға қалдықтарды құю және жер асты суларының ластануына әкелетін құлаудың 3 түрін талқылау.9.7. Ауаны ластандыратын 7 түрлі ластандырғышты түсіндіру. Олардың құрылуы мен олардың адамдардың денсаулығына, ұлттық экономикаға және қоршаған ортаға кері әсерін сипаттау.

Модуль 10. Ғаламдық жылуы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Жылы жай эффектісі бар газдардың шығарылуы нәтижесі және оның ғаламшардағы температураның өзгерісіне әсері жайлы ғылым туралы айту.

Модуль тапсырмалары:10.1.Жылы жай эффектісі бар газдарды және олардың атмосфераға әсерін көрсету.10.2.Жер климатының өзгерісіне «оң және теріс көз қарастарды» салыстыру.10.3.Көмірлік блок сызбасы арқылы көмірдің көздерін атау.10.4.Әлемдік жылу жайлы болжаудың анықталмағандығын түсіндіру10.5.Әлемдік жылу арқасында Жер экожүйесінде күтілетін өзгерістерді көрсету.10.6.Бұған дейінгі климаттың өзгерісінің әсерінен болған өзгерістер жайлы болжауды атап шығу.10.7.Табиғи және отынның альтернативті түрлеріне әлемдік сұранысқа сараптама жасау.10.8.Климаттың өзгеруіне байланысты болатын қауіптерді сараптау және атап шығу.10.9.Климаттың өзгерісінің әсерін азайту үшін мүмкіндіктерді қолдану, соның ішінде көміртекті секвестрациялау.10.10.Қазақстандағы ауаға шығарылатын қалдықтардың кредиттік жүйесін сипаттау.

3. Оқыту әдістері:- Басшылық нұсқау- Тапсырмалар - Лекция- Зертханалық жұмыс

219

4. Оқыту ресурстары:- Интернет-сайттары- Үлестірме материалдар- Электронды хаттар

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Фациалдық модельдер, теңіз деңгейінің өзгерісіне реакция, Р.Г. Уокер және Н.П. Джеймс, (редакторы), Канаданың Геологиялық Ассоциациясы, 1992.5.2. Седиментологияға кіріспе, Р.С. Селли, баспа Academic Press, 2000.5.3. Карбонат: тұнба жиналу шарттары, баспа AAPG Memoir 31, 1982.5.4. Стратиграфиялық геологиялық барлау, 2-і басылым, Г.С. Вишер, баспа PennWell, 1990.5.5. Седиментологияның және стратиграфия принциптері, 3-і басылым, С. Боггс, Дж, баспа Prentice-Hall, 2001.5.6. Құмдақ: тұнба жиналу шарттары, баспа AAPG Memoir 33, 1982.5.7. Құмдақ: жанатын пайдалы қазбаларды барлау үшін седиментологиялық модель, 3-і басылым, Г. де В. Клейн, баспа IHRDC, 1985.5.8. Тұнба түзілу шарттары және фациялар, 3-і басылым, Х.C. Ридинг, баспа Blackwell Science, 1996.5.9. Тұнбалық жыныстардың геологиясы. Стратиграфиямен және тұнбалық жыныстармен танысу, 2-і басылым, Дональд Р. Протеро және Фред Шваб, У.Х. Фриман, 2004 жыл.5.10. НАСА-ның ашық курсы, 12.110 Тұнбалық жыныстардың геологиясы, Массачусет технологиялық институты.

6. Курстың бағалау жүйесіТапсырмалар 10 %Тест 40 %Жоба 20%Қорытынды емтихан 30%Барлығы 100 %

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту баллы

220

0-49 F 0.0

221

222

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАФизикалық геология

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012ж.

223

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.№____хаттама2012ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

224

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 230

2.

Курстың мазмұны 231

3.

Оқыту әдістері 236

4.

Оқыту ресурстары 236

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 236

6.

Курсты бағалау жүйесі 236

225

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы.

«Физикалық геология» пәнінің мазмұнында геохронология, жердің ішкі конфигурациясы және геологиялық процестер, көп тараған қазбалар мен тау жыныстарының үлгілері, карталардың контурлық өңделуі қарастырылады.

Модульдердің жалпы саны: 12Сағат саны: 75Кредиттер саны: 3.0«Физикалық геология» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң

бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Мұнай газ геологиясы» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

226

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Геохронология

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тау жыныстарының жасын анықтауды, Жерде болған тарихи оқиғалардың тізбегін даталаудың жалпы әдістерін қолданып, анықталған Жердің салыстырмалы жасын, геологиялық уақытты, стандарт геологиялық бағанды/геологиялық уақыт шкаласын білу керек.

Модуль тапсырмалары:1.1 Геологияға, физикалық геологияға және тарихи геологияға анықтама беру.1.2 Геологияға негiзделген зерттеу немесе қолдану жөнiнде геологиялық салаларды қайта атау.1.3 Геологиялық уақыт шкаласындағы дәуірлерді атау.1.4 Жыныстар кестесі бойынша жыныстың жасын анықтау 1.5 Салыстырмалы геологиялық жастың заңдарын анықтап, оны геологиялық оқиғалардың тізбегінде қолдану1.6 Абсолют және салыстырмалы геологиялық жастар арасындағы айырмашылықты, олардың қалай анықталатынын білу.1.1 Жерді динамикалық ғаламшар ретінде сипаттау.1.2 Униформизм принципін қолдану.1.3 Геологиялық сипаттамалары бойынша бір жер қыртысын екінші жермен тіркеу.1.4 Геологиялық уақыттың ықшамдалған сызбасын период деңгейіне дейін салу.

Модуль 2. Пайдалы қазбалар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Көпшілікке белгілі пайдалы қазбаларды анықтау және классификациялау.

Модуль тапсырмалары:2.1 Пайдалы қазбалардың химиялық формулаларын анықтау.2.2 Пайдалы қазбаларды анықтау үшін қажетті өлшемдерді (критерийларды) атау.2.3Бекітілген өлшемдер бойынша пайдалы қазбаларды анықтау.2.4 Пайдалы қазбаларды негізгі топтарға бөлу.2.5Пайдалы қазбалардың қолданылуларын негізгі топтар жүйесі арқылы

түсіндіру.2.6Заттың құрамын атомдық және субатомдық құрылымдар ретінде

сипаттау.2.7Жыныс құрайтын пайдалы қазбаларды атау

Модуль 3. Тау жыныстарымен танысу 227

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тау жыныстарын анықтау үшін классификациялар жүйесін таңдап, қолдану.

Модуль тапсырмалары:3.1 Үлгілерді тау жынысы немесе пай далы қазба ретінде классификациялау.3.2 Жыныстарды тегіне байланысты негізгі үш топқа бөлу.3.3 Геологиялық процестер әсерінен жүретін химиялық және/немесе физикалық қасиеттердің өзгеруін түсіндіру.3.4 Тау жыныстарының циклінің қарапайым сызбасын салу.

Модуль 4. Магмалық құрылымдар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Магмалық құрылымдарды тудыратын процестерді сипаттау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:4.1 Көп тараған магмалық құрылымдарды сипаттау.4.2 Жыныстың магмалық структурасын сипаттау.4.3 Магмалық жыныстардың пайда болуын түсіндіру.4.4 Боуэннің реакциялық серияларын сипаттау.4.5 Магмалық құрылымдардың құрамына геологиялық процестердің әсерін түсіндіру.4.6 Құрамы мен құрылымы бойынша магмалық құрылымдарды классификациялау.4.7 Жанартау процесін түсіндіру.4.8 Магмалық құрылымдардың түрлерінің сипаттамалары мен пайда болуын сипаттау.

Модуль 5. Өндiру, транспорттау және тұнба түзілу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өндiру, транспорттау және тұнба түзілуді сипаттау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1 Тау жыныстарының механикалық және химиялық желге мүжілуі бұзылу процесін түсіндіру.5.2 Тау жыныстарының гравитациялық орын ауыстыруларын түсіндіру.5.3 Гидрологиялық цикл және оның жер бедерінің қалыптасуына әсерін түсіндіру.5.4 Жел, су, мұздың арқасында әр түрлі тасымалданулар және тұнбалық жинақтаулардың қорытынды суретін сипаттау.

Модуль 6. Су әсерінен пайда болатын қабаттық жыныстар

Оқытудың нәтижесі:228

Су әсерінен пайда болатын қабаттық жыныстарын қалыптасу процестерін сипаттау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Тұнбалық жыныстарға анықтама беру және олардың қалыптасуын түсіндіру.6.2 Көп тараған тұнбалық жыныстарды атау, сипаттау және классификациялау.6.3 Үгетілген жыныстарды үгіндінің өлшемі мен пішініне байланысты классификациялау.6.4 Тұнбалық жыныстарды текстурасы бойынша химиялық тұрғыдан классификациялау.6.5 Органикалық тұнбалық жыныстарды пайда болуына байланысты классификациялау.6.6 Әр түрлі тұнбалық құрылымдардың пайда болуларын түсіндіру.6.7 Тұнба фациялардың арасындағы өзара байланысты анықтау, тұнба жинау жағдайы және теңiздік трансгрессия және регрессия.

Модуль 7. Метаморфиялық жыныстар

Оқытудың нәтижесі:Метаморфиялық жыныстардың пайда болу процестерін сипаттау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:7.1 Метаморфиялық жыныстардың пайда болуын түсіндіру.7.2 Метаморфизмнің үш негізгі түрлерін айыра білу.7.3 Метаморфиялық фацияны куәлайтын пайдалы қазбаларды атау.7.4 Метаморфиялық жыныстарды олардың текстуралары (парақтық және парақтық емес) бойынша классификациялау және парақтық текстура сипаттамалары бойынша метаморфизм дәрежесін анықтау.7.5 Метаморфиялық жыныстардың зоналарға бөлінуін түсіндіру.7.6 Метаморфизм дәрежесін куәлайтын пайдалы қазбаларды атау.7.7 Әр түрлі метаморфиялық жыныстардың және пайдалы қазбалардың қолданылуларын түсіндіру.

Модуль 8. Жердің құрылымы

Оқытудың нәтижесі:Жер қойнауының үш концентрлі зонадан тұратындығын баяндау және зоналық құрылымды дәлелдеу.

Модуль тапсырмалары:8.1 Жер қойнауының үш зонасының физикалық сипаттамалары.8.2 Зоналыққа әкелетін сейсмикалық деректерді түсіндіру.8.3 Жер сілкінуді түсіндіру.

229

8.4 Жер сілкіну ошағы, эпицентр, сейсмограф және сейсмограммалары ұғымдарына анықтама беру.8.5 Цунами құбылысын түсіндіру.8.6 Сейсмикалық толқынындардың негізгі категорияларын сипаттау.

Модуль 9. Тектоника

Оқытудың нәтижесі:Геологиялық құрылыстардың қалыптасуына әсер ететін процестерді

анықтау.

Модуль тапсырмалары:9.1 Кернеу мен деформация түрлерін анықтау.9.2 Созылып жату және құлау ұғымдардың анықтамасы.9.3 Қатпарлардың түрлерін анықтау және олардың қалыптасуына әсер ететін процестер.9.4 Картада созылып жату, құлау, қатпарларды, сынықтар және сәйкессiздiктерді сызу.9.5 Изостазия принципін түсіндіру.

Модуль 10. Контитенттердің орын ауыстырулары және платформалардың тектоникасы

Оқытудың нәтижесі:Географиялық ерекшеліктердің қалыптасуын түсіндіру үшін платформа тектоникасы теориясын қолдану.

Модуль тапсырмалары:10.1 Континенттердің орын ауыстыруын және теорияны дәлелдейтін фактілерді сипаттау.10.2 Мұхиттардың түбінің спредингі және теорияны дәлелдейтін фактілерді сипаттау.10.3 Тақталардың тектоникасы және теорияны дәлелдейтін фактілерді сипаттау.10.4 Жанар таулар, жер сiлкiнудiң үлестiрiлу, таулар, субдукцияның аймақтары, океаниялық арқалар, ыстық нүктелер және тағы басқа географиялық ерекшелiктерді түсіндіру үшін тектоникалық тақталар теориясын қолдану.10.5 Тақталардың шекарасын айыру.10.6 Магманың субдукция аймағындағы және арқаларда экструдацияланған магманың түрлерiнің ара қатынасын белгiлеу. 10.7 Сөнген және істеп тұрған жанар таулар мен «ыстық нүктелер» арасындағы өзара байланысты түсіндіру.

Модуль 11. Пайдалы қазбалар мен тау жыныстарының зертханасы – пайдалық қазбаларды табу

230

Оқытудың нәтижесі:Берілген өңделген жыныс үлгісі бойынша пайдалы қазбаларды анықтау және классификациялау.

Модуль тапсырмалары:11. Пайдалы қазбалардың әртүрлі физикалық қасиеттерін: қаттылығы, жылтырауы, түсі, қабатталуын жетікірек сипаттау және олардың анықтамасы және классификациясы бойынша бөлу.11.2 Физикалық қасиеттері бойынша әртүрлі пайдалы қазбаларды анықтау.

Модуль 12. Магмалық тау жынысын анықтау

Оқытудың нәтижесі:Берілген өңделген тау жынысының текстуралық үлгісі бойынша магмалық тау жынысын анықтау, классификациялау.

Модуль тапсырмалары:12.1 Магмалық жыныстарды атау, анықтау және классификациялау.12.2 Магмалық жыныстарды текстурасы бойынша анықтау және классификациялау.

Модуль 13. Су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарды анықтау

Оқытудың нәтижесі:Су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарды анықтау классификациялау және текстурасын берілген өңделген үлгі бойынша анықтау.

Модуль тапсырмалары:13.1 Су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарды анықтау классификациялау.13.2 Су әсерінен пайда болатын қабатты жыныстарының ерекшеліктерін анықтау классификациялау.

Модуль 14. Метоморфиялық жыныстарды анықтау

Оқудың нәтижесі:Метоморфиялық жыныстарды анықтау классификациялау және текстурасын берілген өңделген үлгі бойынша анықтау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Метоморфиялық жыныстардың типтерін анықтау, классификациялау.14.2 Метоморфиялық жыныстардың түрлерін анықтау, классификациялау.

Модуль 15. Топографиялық түсірілімдер зертханасы

231

Оқытудың нәтижесі:Геологиялық және геофизикалық деректерді ескере отырып, түрлі құрылымдық түсірілімдер жасау.

Модуль тапсырмалары:15.1 Әртүрлі карталардағы ерекшеліктерді анықтау.15.2 Топографиялық, құрылымдық және изопахит карталарын өте дәл сызу.15.3 Сандық мәндері бойынша профиль мен тілімді салу.15.4 Әртүрлі деректер бойынша географиялық орынның ықтимал биіктігін анықтау.

3. Оқыту әдістері:- Тапсырмалар- Басқару нұсқауы- Аудиториялық талқылау- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Конспекттер - Магнит - Қарындаш 2 H - Өшіргіш - Бәкі (қалауы бойынша) - Үлкейткіш шыны (қалауы бойынша) - Шеттері қиялған үшбұрыштар жұбы 30-60 және 45 - Бірнеше масшатабтарды таңдап алуға болатын топографиялық сызғыш (10, 20, 30 және т.б.) - Сызғыш (12 дюймді немесе 30 см, екі шкаланыңда бір сызғышта болуы тиімді) - Фигураларға арналған шаблон (дөнгелектер, үшбұрыштар, шаршы және т.б.) - Транспортир

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Moнро және Уикандер. (2009). Өзгеретін Жер: Эволюция және барлау геологиясы (5-і басылым). Thomson Brooks/Cole 5.2. Тау жыныстары және пайдалы қазбалар, оперативтік зерделеу: Гистограммалар бойынша ғылыми зерттеулер, Inc., Boca Raton, Флорида, 2001.

6. Курстың бағалау жүйесіАуызша мен жазбаша сұрауы және/немесе аралық емтихан 25%Зертханалық есептер/тесттер/тапсырмалар 40Қорытынды емтихан 35%Барлығы 100%

232

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

233

234

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай газ геологиясы

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

235

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

236

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 242

2.

Курстың мазмұны 243

3.

Оқыту әдістері 246

4.

Оқыту ресурстары 246

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 246

6.

Курсты бағалау жүйесі 246

237

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы).

«Мұнай газ геологиясы» пәні студенттерді мұнай өнімдеріне қатысты ұғымдар, геологиялық процедуралар, кен орындары, олардың пайда болуы мен миграциясы, жыныстардың қоры мен оларды жабатын жыныстармен таныстырады. Топографиялық түсірілімдер зертханасы жұмысы мен таныстырады.

Модульдердің жалпы саны: 12Сағат саны: 60Кредиттер саны: 1.5«Мұнай газ геологиясы» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң

бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды. Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Физикалық геологиясы» пәнімен арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

238

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Кен орыны, кен ошағы және оны жабатын жыныстар

Оқудың нәтижесі:Судан пайда болатын қабаттық жыныстарды: кластикалық, органикалық және химиялық сипаттау.

Модуль тапсырмалары:1.1 Әр түрлі тұңба жыныстарын классификацияла.1.2 Кеуектіліктің түрлері мен классификациясы.1.3 Өтімділіктің түрлерін айыру және сипаттау.1.4 Коллекторларға балшықтың әсерін түсіндіру.

Модуль 2. Көмірсутектердің шығу тегі және миграциясыв

Оқудың нәтижесі:Көмірсутектердің шығу тегі мен миграциясын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1 Көмірсутектердің шығу тегін түсіндіру.2.2 Көмірсутектің құрамын баяндау.2.3 Алғашқы миграция жайлы баяндау.2.4 Екінші реттік миграция жайлы баяндау.

Модуль 3. Ұстау механизмі

Оқудың нәтижесі:Құрылымдық, стратиграфиялық және гидродинамикалық қақпандарды сипаттау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Құрылымдық, стратиграфиялық және гидродинамикалық қақпандардың ерекшеліктерін анықтау.3.2 Қазастанның кен орындарын классификациялау.3.3 Мұнай мен газ қорларының геологиялық таралуын түсіндіру.

Модуль 4. Барлау әдістері

Оқудың нәтижесі:Әр түрлі барлау әдістерінің түрлерін сипаттау.

Модуль тапсырмалары:4.1 Сейсмикалық барлаудың қолданылулары жайлы айту.4.2 Жер асты рельефінің картасын салу үшін ГИС ақпаратын қолдану.4.3 Разрездерді салуда ГИС деректерін қолдану.

239

4.4 Жер қартысын бағалау әдістерін түсіндіру.

Модуль 5. Ауыр мұнай және мұнай құмдары

Оқудың нәтижесі:Ауыр мұнай және мұнай құмдарының геологиялық сипаттамалары.

Модуль тапсырмалары:5.1 Ауыр мұнайдың шығу тегін сипаттау.5.2 Ауыр мұнайы бар кен орнының жер қабаттарының сипаттамасы.5.3 Мұнай құмдары бар кен орнының жер қабаттарының сипаттамасы.5.4 Ауыр мұнай мен мұнай құмдары бар негізгі кен орындарын анықтау.

Модуль 6. Шекараларды зерттеу

Оқудың нәтижесі:Шеткі аудандардың геологиялық сипаттамаларын баяндау.

Модуль тапсырмалары:6.1Шығыс жағалаудағы жағалаулық шөгінділерінің геологиялық сипаттамалары.6.2 Арктиканың жағалаулық шөгінділерінің геологиялық сипаттамалары.6.3 Шетел кен орындарының геологиялық сипаттамалары.6.4 Газа гидраты және метанның көмiр қабаттары бар кен орындарының шығу тегін сипаттау.

Модуль 7. Зертханалар

Оқудың нәтижесі:Шөгінді жыныстарды анықтау және классификациялау үшін микроскопия әдісін қолдану.

Модуль тапсырмалары:7.1 Микроскоп және оған ілеспе жабдықтарды қолдану мен күту үшін бекітілген процедураларды қолдану.7.2 Тұнба жыныстарының стандартты сипаттамаларын анықтау үшін жер қабатын геологиялық тілу форматын қолдану.

Модуль 8. Керн үлгілері

Оқудың нәтижесі:Керн үлгілері жайлы айту және сараптау.

Модуль тапсырмалары:8.1 Микроскоп және оған ілеспе жабдықтарды қолдану мен күту үшін бекітілген процедураларды қолдану.

240

8.2 Стандартты сипаттамаларын анықтау үшін жер қабатын геологиялық тілу форматын қолдану.8.3 Тұнба жыныстарының макроскопиялық ерекшеліктерін анықтау.8.4 Керн сараптамасы мен каротаждық деректер бойынша алынған нәтижелерді салыстыру.

Модуль 9. Литологиялық разрез

Оқудың нәтижесі:Компьютерлік бағдарламаларды пайдалана отырып керн үлгісінің литологиялық разрезін құру.

Модуль тапсырмалары:9.1 Компьютерлік бағдарламаларды қабаттар бойынша геологиялық разрезге пайдалана отырып, литологиялық разрезді жасау.

Модуль 10. Жер асты рельефінің картасы

Оқудың нәтижесі:Көптеген деректер жиынтығын қолдана отырып жер асты рельефінің картасын жасау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:10.1 Құрылымдық картаны жасау және түсіндіру.10.2 Тура тәсілдермен картаның изопахитін құрып түсіндірубами.10.3 Көлденең изосызықтарды салу арқылы картаның изопахитін құрып түсіндіру.10.4 Жер қабатының эффективті қалыңдығына байланысты карта құру және түсіндіру.

Модуль 11. Разрездер

Оқудың нәтижесі:Берілген дерекетер жиынтығынан сәйкестіктерді табу арқылы разрездерді табу және құру.

Модуль тапсырмалары:11.1 Құрылымдық разрездерді құру және түсіндіру.11.2 Стратиграфиялық разрездерді құру және түсіндіру.

Модуль 12. Ұңғыманың орналасу орыны

Оқудың нәтижесі:Берілген деректер жинағына ұңғыманың орналасу орынын анықтау.

Модуль тапсырмалары:241

12.1 Геологиялық карта мен разрездерді қолдана отырып ұңғыманың орналасу орынын анықтау.

3. Оқыту әдістері:- Сыныптағы талқылау- Демонстрациялар- Бағалау - Басқару нұсқау

4. Оқыту ресурстары:- Конспекттер - Магнит - Қарындаш 2 H- Өшіргіш - Бәкі (қалауы бойынша) - Үлкейткіш шыны (қалауы бойынша) - Шеттері қиялған үшбұрыштар жұбы 30-60 және 45 - Бірнеше масшатабтарды таңдап алуға болатын топографиялық сызғыш (10, 20, 30 және т.б.) - Сызғыш (12 дюймді немесе 30 см, екі шкаланыңда бір сызғышта болуы тиімді) - Фигураларға арналған шаблон (дөнгелектер, үшбұрыштар, шаршы және т.б.) - Транспортир- Қайшы - Желім -Геологиясының зертханасы F 210 - Компьютерлік зертхана Т223

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Ричард К. Шелли. (1997). Мұнай газ геологиясының элементтері (2-і басылым). Academic Press

6. Курстың бағалау жүйесіАуызша және жазбаша сұрау және/немесе аралық емтихан 35%Қорытынды емтихан 40%Зертханалық тапсырмалар 15%Зертханалық тесттер 15%Барлығы 100%

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.3

242

73-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

243

244

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАТұнбаның түзілуі және стратиграфия

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

245

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

246

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 252

2.

Курстың мазмұны 253

3.

Оқыту әдістері 255

4.

Оқыту ресурстары 255

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 255

6.

Курсты бағалау жүйесі 256

247

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Тұнбаның түзілуі және стратиграфия» пәні мазмұнында негізгі стратиграфияның негізгі принциптері мен классификациясын; фациалдық модельдеу және түзілген тұнба жайын тануды;каротаждық диаграмма мен керннің (скважинадан алынған таужыныс үлгісі) талдауын, фациал және стратиграфиялық карталар жобасын қарастыратын практикалық жұмыстарды қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 7Сағат саны: 60Кредиттер саны: 1.5«Түнбаның түзілуі және стратиграфия» эксперименталдi бiлiм беретiн

пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Тарихи геологиясы», «Физикалық геологиясы», «Мұнай газ геологиясы» пәндерінің химия пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

248

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Кіріспе

Оқытудың нәтижесі:Тұнба кешендерінiң интерпретациясын жасағанда геологиялық заңдар мен принциптертерді қолдану.Модуль тапсырмалары:1.1 Фациялардың түрлерін тани білу.1.2 Түрлі геологиялық заңдар мен принциптеріне анықтама беру.1.3 Геологиялық заңдар мен принциптерін қолданып, қойылған тұнба кешендерін түсіндіру.

Модуль 2. Алғашқы тұнбаның текстуралары

Оқытудың нәтижесі:Тұнба кешендерінiң интерпретациясын жасағанда стандарты тұнба текстураларын қолдану.

Модуль тапсырмалары:2.1 Тұнбаның текстурасы мен сипаттамаларын анықтау.2.2 Стандартты тұнба текстураларының белгілерін атау.2.3 Тұнба текстурасына әсер ететін физикалық және биологиялық процестерді баяндау.2.4 Стандартты тұнба текстураларын қолданып, қойылған тұнба кешендерiн түсіндіру.

Модуль 3. Тұнбаның жинақталуының сыртқы шарттары

Оқытудың нәтижесі:Стратиграф тiзбектерiн қолданып, тұнбаның жинақталуының негiзгi сыртқы шарттарын түсiндiру.

Модуль тапсырмалары:3.1 Жер бетiндегi, теңiздегi немесе ауыспалы ретінде әрбiр ортаны сараптау .3.2 Қазiргi қоршаған ортаның шарттарындағы тұнбаның жинақталуының негiзгi ерекшелiктерiн атау.3.3 Тұнбаның жинақталуын қалыптастыратын негiзгi шарттардың суреттеу.3.4 Бiр-бiрiне байланысты тұнбаның жинақталу шарттарын географиялық түрде анықтау.3.5 Керн құжаттамасы бойынша тұнбаның жинақталуының шарттын анықтау.3.6 Тұнбаның жинақталуының әр түрлi шарттары туралы куәландыратын каротаж диаграммаларын анықтау.3.7 Тұнбаның жинақталуының әрбiр шартпен байланысты көмiрсутектердi ұстау механизмдерін айқындап суреттеу.

249

Модуль 4. Құрылымдық карталарды құрастыру

Оқытудың нәтижесі:Карталарды құрастырудың түрлi әдiстерiн, стратиграф карталарының бiрлiгiн қолданып, көмiрсутектердiң потенциалдық жинақталу орындарын айқындау. Модуль тапсырмалары:4.1 Тиiстi кескін карталарды анықтау.4.2 Қажеттігіне байланысты картаны құру.4.3 Көмiрсутектердiң потенциалдық жинақталу орындарын анықтау үшiн картаны түсiндiру.

Модуль 5. Геологиялық тiлімдер

Оқытудың нәтижесі:Көмiрсутектердiң потенциалдық жинақталу орындарын анықтау үшiн геологиялық тiлім әдiстерін пайдаланып, тұнба жыныстардың әр түрлi жиынтықтарын салыстыру.

Модуль тапсырмалары:5.1 Тiлімнiң қолайлы түрiн анықтау.5.2 Тиiстi шкалалар мен координаттарын анықтау.5.3 Тілімдерді жинау.5.4 Потенциалдық орындарды анықтау үшiн тiлімдердi түсiндiру.

Модуль 6. Тасбағанды зерттеу

Оқытудың нәтижесі:Тасбағанның тұнба ерекшелiктері мен физикалық сипаттамаларын қолданып, тұнбаның жинақталу жағдайын түсiндiру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Микроскоптар мен қосымша жабдықтарды дұрыс қолдану мен күтудiң тәсілдерін көрсету.6.2 Дұрыс рет пен бағытты пайдаланып тiлімдерді жинау.6.3 Тасбағанның белгіленген өлшенген ұзындығын растау.6.4 Тиiстi геологиялық әдiстер мен жабдықтарды қолданып, тасбағанды талдау.6.5 Физикалық сипаттамалар және тасбағанның тұнба ерекшелiктерiн көрсету үшiн қабатты геологиялық тiлудi құру.

Модуль 7. Фракцияларды пiшiндеу

Оқытудың нәтижесі:

250

Шығу әдісін, электрондық каротаж диаграммаларын, және/немесе тасбағанның құжаттамасын пайдаланып, карта бойынша тұнба жинау жағдайын анықтау.

Модуль тапсырмалары:7.1 Тiлімдер және/немесе карталарға мәлiметтердi қажетінше көрсету.7.2 Тұнба жинау жағдайын анықтау үшiн мәлiметтердi талдау.7.3 Жағдайлардың иллюстрациясы үшiн тiлімдердің үлестiрiлуіне байланыс орнату.7.4 Тұнба жинау жағдайының үлестiрiлуiн картада сызу.

3. Оқыту әдістері:- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық жұмыстар

4. Оқыту ресурстары:- 12 дюймді немесе 30 см үшбұрышты сызғыш- Транспортир- Қарындаш 2 H- Түрлі түсті қаламдар- Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы- Геологиясының зертханасы F 210 - Компьютерлік зертхана Т223

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

5.1. Фациалдық модельдер, теңіз деңгейінің өзгерісіне реакция, Р.Г. Уокер и Н.П. Джеймс, (редакторы), Канаданың Геологиялық Ассоциациясы, 1992.

5.2. Седиментологияға кіріспе, Р.С. Селли, баспа Academic Press, 2000.5.3. Карбонат: тұнба жиналу шарттары, баспа AAPG Memoir 31, 1982.5.4. Стратиграфиялық геологиялық барлау, 2-і басылым, Г.С. Вишер, баспа

PennWell, 1990.5.5. Седиментологияның және стратиграфия принциптері, 3-і басылым, С.

Боггс, Дж, баспа Prentice-Hall, 2001.5.6. Құмдақ: тұнба жиналу шарттары, баспа AAPG Memoir 33, 1982.5.7. Құмдақ: жанатын пайдалы қазбаларды барлау үшін седиментологиялық

модель, 3-і басылым, Г. де В. Клейн, баспа IHRDC, 1985.5.8. Тұнба түзілу шарттары және фациялар, 3-і басылым, Х.C. Ридинг, баспа

Blackwell Science, 1996.5.9. Тұнбалық жыныстардың геологиясы. Стратиграфиямен және тұнбалық

жыныстармен танысу, 2-і басылым, Дональд Р. Протеро және Фред Шваб, У.Х. Фриман, 2004 жыл.

5.10. MIT OpenCourseWare, 12.110 Тұнбалық жыныстардың геологиясы, Массачусет технологиялық институты.

251

6. Курстың бағалау жүйесі

Ауызша мен жазбаша сұрау және/немесе тапсырмалар 20%Аралық емтихан 25%Зертханалық тапсырмалар 15%Қорытынды емтихан 40%Барлығы 100%

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

252

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАТехнологтарға арналған математика І

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

253

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

254

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 260

2.

Курстың мазмұны 261

3.

Оқыту әдістері 264

4.

Оқыту ресурстары 264

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 264

6.

Курсты бағалау жүйесі 264

255

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Технологтарға арналған математика I» пәні студенттерге дифференциалдық және интегралдық есептеулер технологиялық және ғылыми есептерді шығару кезінде көмектеседі. Қосымшалар сызықтық қозғалысты, қисық астындағы ауданды, жұмысты, гидростатикалық қысымды тағы басқаларын есептеуге мүмкіндік береді.

Модульдердің жалпы саны: 12Сағат саны: 75Кредиттер саны: 3.0«Технологтарға арналған математика I» эксперименталдi бiлiм беретiн

пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Түнбаның түзілуі және стратиграфия» пән арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

256

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Шектер

Оқытудың нәтижесі:Шектерді түсіну және олардың сандық мәндерін таба білу.

Модуль тапсырмалары:1.1 Функцияның үздіксіздігін анықта.1.2 Қарапайым шектерді алгебралық тәсілмен шектің белгіленуі арқылы табу.1.3 Қарапайым шектерді графиктік тәсілмен табу.1.4 Ерекше шектерді арнайы әдістермен табу.

Модуль 2. Туынды негіздері

Оқудың нәтижесі:Орташа жылдамдықтың өзгерісін, қисыққа жанаманың көлбеулігін, алгебралық өрнектің туындысын туындыны іздеу тәсілмен табу. Туындыны лездік жылдамдықтың өзгерісі ретінде табу.

Модуль тапсырмалары:2.1 Қисыққа жанаманың көлбеулігін анықтау.2.2 Орташа жылдамдықтың өзгерісін анықтау.2.3 Лездік жылдамдықтың өзгерісін анықтау.2.4 Алгебралық өрнектің туындысын туындыны іздеу тәсілмен табу.

Модуль 3. Туынды формулалар

Оқытудың нәтижесі:Дифференциациялаудың ережелері мен негізгі формулаларын қолданып, көпмүшелікті диффиренциациялау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Дәрежелік заң бойынша көпмүшеліктің туындысын табу.3.2 Көбейту және бөлу ережелері бойынша көпмүшеліктің туындысын табу.3.3 Тізбекті ереже бойынша дәрежелік функцияның туындысын табу а.3.4 Жоғары дәрежелі функцияның туындысын табу.

Модуль 4. Туындылар мен олардың қолданылулары

Оқудың нәтижесі:Тәуелді айнымалы анық күйде көрінбей тұрған жағдай үшін функцияның дифференциалдық әдісін қолдану. Математикалық қосымшалар мен қолданбалы практикалық есептер үшін туындыны қолдану.

Модуль тапсырмалары:257

4.1 Қолданбалы есептерді шығару.4.2 Жанамаға немесе түзу сызыққа көлбеулікті есептеу.4.3 Жанамаға немесе түзу сызыққа көлбеулік теңдеулерін шешу вой.4.4 Айқын емес функцияның туындысын табу.

Модуль 5. Қисық сызықтарды салудағы туынды және дифференциал

Оқудың нәтижесі:Туындылары арқылы қисық сызықтарды салу тәсілін қолдану. Дифференциал және оны есептер шығаруда қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1 Кризистік нүктелерді табу.5.2 Функцияның максимум және минимум нүктелерін табу.5.3 Функцияның майысу нүктелерін табу.5.4 Максимум, минимум және майысу нүктелері арқылы қисықты салу.5.5 Функцияның дифференциалдық түрін табу.5.6 Қарапайым дифференциалдық есептерді шығару, мысалы қателік шамасын бағалау және сызықтық аппроксимация.

Модуль 6. Минимум мен максимумға арналған қолданбалы есептер

Оқытудың нәтижесі:Максимум мен минимумға арналған қолданбалы есептерді шығару үшін туынды қолдану.

Модуль тапсырмалары:6.1 Максимум мен минимумға және ауданды табуға арналған есептерді шығару.6.2 Максимум мен минимумға және көлемді табуға арналған есептерді шығару.6.3 Максимум мен минимумға және шығынды табуға арналған есептерді шығару.6.4 Максимум мен минимумға және электрлік параметрлерді өлшеу мен тестілеуге арналған есептерді шығару.6.5 Максимал және минимал шамаларға арналған өзге техникалық қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 7. Туындыны қолдана отырып қозғалысқа шығарылатын есептер

Оқытудың нәтижесі:Сызықтық жылдамдық пен үдеуді, сызықтық емес жылдамдық пен үдеуді және жылдамдықпен байланысты есептерді шығаруда туындыны қолдану.

Модуль тапсырмалары:258

7.1 Сызықтық жылдамдықпен байланысты есептерді шығару.7.2 Сызықтық үдеумен байланысты есептерді шығару.7.3 Қисық сызықты қозғалысқа есептер шығару.7.4 Жылдамдықпен байланысты есептер шығару.

Модуль 8. Интеграл және интегралдау

Оқытудың нәтижесі:х дәрежесіне және х функциясының дәрежесіне интегралдауды қолдану.

Модуль тапсырмалары:8.1 Функцияның алғашқысын анықтау.8.2 Бірмүшеліктің жалпы интегралын табу, f(х) dх түріндегі интегралды табу, мұндағы f(x) – бірден көп құраушыдан тұруы мүмкін.

Модуль 9. Интегралдау жайлы толығырақ

Оқудың нәтижесі:Интегралдардың түрлерін танып, анықтай білулері керек: анықталмаған интеграл, анықталған интеграл және дербес интеграл. Қисықтың теңдеуін анықтау үшін интегралдау амалын қолдану.

Модуль тапсырмалары:9.1 Интегралдау тұрақтысын анықтау.9.2 Қисықтағы берілген нүкте бойынша қисықтың теңдеуін анықтау.9.3 Анықталған интегралды табу.9.4Трапеция формуласын қолдану арқылы анықталған интегралды

жақындату.

Модуль 10. Анықталмаған интегралды қолдану

Оқудың нәтижесі:Орын ауыстыру, жылдамдық, үдеу т.б. қолданбалы есептерді шығару. Электрлік параметрлерді өлшеулер мен тестілеуге берілген әр түрлі есептерді шығару.

Модуль тапсырмалары:10.1 Жылдамдық пен орын ауыстырудың құраушыларын табу.10.2 Баллистикалық қозғалыспен байланысқан қолданбалы есептерді шығару.10.3 Техникалық сипаттағы әр түрлі есептерді шығару.10.4 Тізбек нүктесіндегі зарядты табу.10.5 Конденсатордағы кернеуді табу.

Модуль 11. Аудандарды интегралдау

Оқытудың нәтижесі:259

Қисық астындағы және қисықтар арасындағы ауданды интегралдау тәсілі арқылы анықтау.

Модуль тапсырмалары:11.1 Координаттар осімен қисық арасындағы ауданды табу.11.2 Екі қисықпен шектелген фигураның ауданын табу.

Модуль 12. Интегралдау жайлы толығырақ

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс пен күшті есептеу үшін интегралдау әдісін қолдану.

Модуль тапсырмалары:12.1 Бағандар мен шынжырдың жұмысын анықтау есептерін шығару.12.2 Сұйық қысымының әсерінен бетінде пайда болатын күшпен байланысқан есептерді шығару.12.3 Сұйықтардың қозғалыс жұмысына есептер шығару.12.4 Басқа технологиялық есептерді шығару.

3. Оқыту әдістері:- Компьютердегі презентациялар- Көрсетулер- Бағалау- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Графикті салудың мүмкіндігі жоқ ғылыми калькулятор

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Вашингтон, Aллин Дж. (2009). Есептеулері бар элементар техникалық математика, версия SI (9-і басылым.). Pearson.

6. Курстың бағалау жүйесі Қорытынды емтихан 40%Аралық емтихан 30%Ауызша мен жазбаша сұраулар немесе тапсырмалар немесе екеуі бірге 30%Барлығы 100%

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.0

260

70-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

261

262

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАТехнологтарға арналған математика ІІ

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

263

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

264

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 270

2.

Курстың мазмұны 271

3.

Оқыту әдістері 274

4.

Оқыту ресурстары 274

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 274

6.

Курсты бағалау жүйесі 274

265

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Технологтарға арналған математика IІ» пәнінің мазмұнында интегралдаудың қолданулылары: айналу көлемі, центроидтар, инерция моменті трансценденттік функцияның дифференциалы мен интегралы, интегралдау әдістері, бөліктер бойынша интегралдау, тригонометриялдық алмастыру және кестелерді қолдану қарастырылады. Қосымшада сызықтық қозғалыс, қисық астындағы аудан, көлем, центроидтар, инерция моменті, жұмыс, гидростатикалық қысым, кедергілер әдісімен электрлік барлау теориясы қарастырылады.

Модульдердің жалпы саны: 10Сағат саны: 75Кредиттер саны: 3.0«Технологтарға арналған математика IІ» эксперименталдi бiлiм беретiн

пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Техникалық математика I», «Математика» пәндерімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

266

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Интегралдауды қолдану

Оқытудың нәтижесі:Интегралдау әдісі арқылы қолданбалы есептерді шығару.

Модуль тапсырмалары:1.1 Х және Ү остері айналасында ауданды айналдыру арқылы алынған көлемді диск әдісі бойынша анықтау.1.2 Х және Ү остері айналасында ауданды айналдыру арқылы алынған көлемді шелл әдісі бойынша анықтау.1.3 Ауданның центрін есептеу.1.4 Массалар центрін есептеу.1.5 Инерция моментін және ауданның инерция радиусын есепте.1.6 Инерция моментін және массаның инерция радиусын есептеу.

Модуль 2. Тригонометриялық функцияларды және кері тригонометриялық функцияларды дифференциалдау

Оқытудың нәтижесі:Дифференциалдау ережесін қолдану арқылы тригонометриялық және кері тригонометриялық функцияларды дифференциалдау.

Модуль тапсырмалары:2.1 Негізгі алты тригонометриялық функциялардың туындысын табу.2.2 Дәрежелерге шығарылған негізгі алты тригонометриялық функциялардың туындысын табу.2.3 Тригонометриялық функциясы бар өрнектердің туындысын табу.2.4 Арксинус, арккосинус және арктангенстің туындыларын табу.2.5 Тригонометриялық және кері тригонометриялық функциялар бар қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 3. Логарифмдік функцияны дифференциалдау

Оқытудың нәтижесі:Логарифмдік функцияны дифференциалдау.

Модуль тапсырмалары:3.1 у = logbu функциясының туындысын анықтау, мұндағы u = f(x).3.2 у = ln u функциясының туындысын анықтау, мұндағы u = f(x).3.3 Дәрежеге шығарылған у = logbu және у = ln u функцияларының туындысын анықтау.3.4 Көбейту функциясы және бөлу функциялары бар логарифмдік функцияны туындысын анықтау.3.5 Логарифмдік дифференциясы бар алгебралық өрнектің туындысын табу.

267

3.6 Логарифмдік қисықтың берілген нүктесіне көлбеуді анықтау.3.7 Логарифмдік функциясымен байланысқан қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 4. Экспоненциалдық функцияны дифференциалдау – 27.6-27.7 бөлімдер

Оқытудың нәтижесі:Экспоненциалдық функцияны дифференциалдау.

Модуль тапсырмалары:4.1 у = b^ u экспоненциалдық функциясын дифференциалдау, мұндағы u = f(x).4.2 у = e^u экспоненциалдық функциясының туындысын табу, мұндағы u =

f(x).4.3 Экспоненциалдық функциясын туындысын табу үшін тізбекті ережені қолдану.4.4 Экспоненциалды фукнциямен байланысқан көбейтінді функцияның туындысын табу.4.5 Экспоненциалды фукнциямен байланысқан бөлінді функцияның туындысын табу.4.6 Тригонометриялық функциясы бар экспоненциалдық функцияның туындысын табу.4.7 Экспоненциалдық функцияның тізбекті туындысын табу.4.8 Экспоненциалдық қисықтың берілген нүктесіне көлбеуді анықтау.4.9 Экспоненциалдық функцияның максимум, минимум және/немесе майысу нүктелерін анықтау.4.10 Экспоненциалдық функциямен байланысқан қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 5. Трансцендентік функцияны жалпы формула көмегімен интегралда – 28.1 бөлім

Оқытудың нәтижесі:Трансцендентік функцияны жалпы формула көмегімен интегралдау.

Модуль тапсырмалары:5.1 ƒ u^ndu анықтау, мұндағы n тең емес (-1)-ге, трансцендентік функция екенін анықтау.5.2 ƒ u^ndu есептеу, мұндағы n тең емес (-1)-ге, берілген шектер арасында трансцендентік функция екенін анықтау.5.3 Трансцендентік функцияны жалпы формула көмегімен интегралдауға арналған қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 6. Негiзгi логарифмдiк формулаға әкелетін интегралдау – 28.2 бөлім

268

Оқытудың нәтижесі:Негiзгi логарифмдiк формулағы әкелетін формуланы табу және интегралдау үшін қолдану.

Модуль тапсырмалары:6.1 ƒ du/u табу, мұндағы u алгебралық өрнек.6.2 ƒ du/u анықталған шектер арасында табу.6.3 ƒ y=g(x)/f(x) табу, мұндағы g(x) дәрежесі f(x) дәрежесіне.6.4 Логарифмдік өрнектерге әкелетін интегралға берілген қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 7. Экспоненциалдық функцияларды интегралдау – 28.3 бөлімі

Оқытудың нәтижесі:Экспоненциалдық функцияға әкелетін өрнектерді интегралдау.

Модуль тапсырмалары:7.1 ƒ e^udu табу, мұндағы u алгебралық өрнек.7.2 ƒ e^udu табу, мұндағы u тригонометриялық өрнек.7.3 ƒ b^udu табу.7.4 e^udu формуласының интегралын есептеу.7.5 e^udu интергалдаумен байланысты электр тогындағы қолданбалы есептерді шығар.7.6 Логарифмдер мен экспоненттердің интегралын табу.

Модуль 8. Тригонометриялық функцияларды интегралдау – 28.4-28.5 бөлімдері

Оқытудың нәтижесі:Тригонометриялық функцияларды табу және интегралдау.

Модуль тапсырмалары:8.1 Негізгі тригонометриялық функциялардың интегралдарын анықтау.8.2 Негізгі тригонометриялық функциялардың интегралдарын берілген шектерде анықтау.8.3 Синусоида мен косинусоиданың тақ дәрежелерін тауып интегралдау.8.4 Синусоида мен косинусоиданың жұп дәрежелерін тауып интегралдау.8.5 Тангенсоиданың кез келген дәрежесін тауып интегралдау.8.6 Орта мәннің квадрат түбірімен байланысқан функциясы бар қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 9. Кері тригонометриялық функцияларға әкелетін интегралдау – 28.6 бөлім

Оқытудың нәтижесі:

269

Кері тригонометриялық функцияларға әкелетін формулаларды интегралдау.

Модуль тапсырмалары:9.1 du/sq rt a^2-u^2 формуласымен берілген өрнектің интегралын табу.9.2 du/a^2+u^2 формуласымен берілген өрнектің интегралын табу.9.3 Арксинус пен арктангенске әкелетін функциялардың интегралын табу.9.4 Кері тригонометриялық функциялармен байланысқан қолданбалы есептерді шығару.

Модуль 10. Тригонометриялық алмастыруды, кесте қолдану арқылы бөліктер бойынша инегралдау – 28.7-28.8, және 28.11 бөлімдері

Оқытудың нәтижесі:Өрнекті бөліктер бойынша интегралдау, тригонометриялық алмастыру әдістерімен және кестелерді қолданып интегралдау.

Модуль тапсырмалары:10.1 Логарифмдік, тригонометриялық және экспоненциалдық функциялары бар өрнектерді интегралдау үшін бөліктер бойынша интегралдау әдісін қолдану.10.2 Алгебралық өрнектерді интегралдау үшін геометриялық алмастыру әдісін қолдану.10.3 Интегралдар кестесі бойынша функцияны интегралдау.10.4 Берілген әдістерді қолдану арқылы қолданбалы есептерді шығару.

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талқылау- Көрсетулер - Бағалау - Басқару нұсқау- Лекция- Практикалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Графикті салудың мүмкіндігі жоқ ғылыми калькулятор

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 5.1. Вашингтон, Aллин Дж. (2009). Есептеулермен элементарлы техникалық

математика, версия SI (9-і басылым). Pearson

6. Курстың бағалау жүйесі

Қорытынды емтихан 40%Жазбаша және ауызша сұрау немесе тапсырма немесе екеуі 30%Аралық емтихан 30%Барлығы 100%

270

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

271

272

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай өндіру технологиясы І

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

273

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

274

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 280

2.

Курстың мазмұны 281

3.

Оқыту әдістері 287

4.

Оқыту ресурстары 288

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 288

6.

Курсты бағалау жүйесі 288

275

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Мұнай өндіру технологиясы І» пәні физика, гидромеханика және термодинамикадан тұрады. Студенттер практикалық жобаны орындайды (аудиториядан тыс жұмыс).

Модульдердің жалпы саны: 17.Сағат саны: 105. Кредиттер саны: 3.0 «Мұнай өндіру технологиясы І» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң

бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға

жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде сыныпта талқылауын, бағалауын, лекциясын, демонстрациясын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Техникалық механика ІІ» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

276

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Күш, белсенділік, қысым, қуат және энергия

Оқытудың нәтижелері:Механикалық құралдар арасындағы өзара әсерлесулерді есептеу үшін күш, белсенділік, қысым, қуат және энергияны табу.

Модуль тапсырмалары:1.1 Күш, белсенділік, қысым, қуат және энергияны табу.1.2 Механикалық энергияның жұмыс пен жылу энергиясына эквивалентті екендігін түсіндіру.1.3 Механикалық энергияның екі түрін түсіндіру.1.4 Энергияның сақталу заңын тұжырымдау.1.5 Күш, белсенділік, қысым, қуат және энергияны есептеу үшін формулаларды қолдану.

Модуль 2. Сұйықтың қасиеттері

Оқытудың нәтижелері:Сұйықтың табиғатын түсіндіру, қасиетерін анықтау, гидромеханиканы оқығанда әр түрлі есептеулер жүргізу.

Модуль тапсырмалары:2.1 Газ бен сұйық арасындағы айырмашылықты көрсету.2.2 СИ жүйесіндегі негізгі шамалардың (уақыт, ұзындық, күш, масса) өлшем бірліктерін анықта.2.3 Қысымды анықтау.2.4 Тығыздықты анықтау.2.5 Меншік салмақты анықтау.2.6 Меншікті массаны анықтау.2.7 Меншікті салмақ, масса, тығыздық арасындағы байланысты орнатып, осы байланыстарға арналған есептерді шығар.

Модуль 3. Тұтқырлық

Оқытудың нәтижелері:Сұйық молекулаларының салыстырмалы қозғалысына кедергі болатын сұйықтың қасиеті тұтқырлық екенін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:3.1 Динамикалық тұтқырлықты анықтау.3.2 Кинематикалық тұтқырлықты анықтау.3.3 Тұтырлықтың өлшем бірліктерін СИ жүйесінде және америкалық өлшем бірлігінде анықтау.

277

3.4 Ньютондық және бингхэмдық сұйықтар арасындағы айырмашылықты көрсету.

Модуль 4. Қысым

Оқытудың нәтижелері:Қысымды өлшеудің әр түрлі әдістерін сипаттау және манометрді қолданып, есептеулер жүргізу.

Модуль тапсырмалары:4.1 Абсолют, артық және атмосфералық қысым арасындағы өзара байланысты қолдану және анықтау.4.2 Жер бетіне жақын қашықтықтардағы атмосфералық қысымның өзгеру дәрежесін қолдану және анықтау.4.3 Қалыпты атмосфералық қысымдағы ауаның қасиеттерін сипаттау.4.4 Қысым жоғарлаған кездегі ауаның қасиеттері мен сұйық ішіндегі қысымды сипаттау.4.5 Тереңдеу шамасының ұлғаюы мен сұйық ішіндегі қысымның арасындағы байланысты сипаттау.4.6 Манометр құрылысын және онымен қысымды өлшеу әдісін сипаттау.4.7 Сұйықтық манометрдің, дифференциалдық манометрдің, бір трубкалы монометрдің және көлбеу бір трубкалы манометрдің қызметтері мен қолданылулары.4.8 Барометр құрылысы мен жергілкті атмосфералық қысымды көрсету әдістерін сипаттау.

Модуль 5. Бернулли теңдеуі

Оқытудың нәтижелері:Құбыржолдағы сұйықтың қозғалысын есептеу жабдықтары бар (ағынды бақылайтын, гидрожүйе, құбыржолдағы өнімді тарататын жүйе, сорғылар, турбиналар, бекіткіштер және т.б.) құбырдың ішіндегі қозғалысты анықтау.

Модуль тапсырмалары:5.1 Көлемдік шығын мен оның шамасын анықтау.5.2 Салмақтық шығын мен оның шамасын анықтау.5.3 Меншікті массалық шығынды анықтау.5.4 Бірқалыпты ағынды анықтау.5.5 Үзіліссіздік принципін анықтау.5.6 Үзіліссіздік теңдеуін жазу және оны массалар қатынастарын, ауданды, қозғалыстағы сұйықтың екі нүктесінің арасындағы ағын жылдамдығын анықтау үшін қолдану.5.7 Сериялы түрде шығарылатын құбырлар мен құбыржолдарды: болат құбыр – шойын құбыр – болат құбыржол – мыс құбыр сипаттау.

278

5.8 Анықталған жылдамдықпен қозғалатын сұйықтың қозғалысына мүмкіндік жасау үшін қажетті құбырлар менқұбыржолдардың өлшемдерін есептеу.5.9 Әр түрлі жүйелер үшін ұсынылған ағын жылдамдығы мен көлемдік шығын мәндерін орнату.5.10 Энергетикалық зертханаларда орнатылған қондырғыларда сұйықтың қозғалыс теориясын қолдану.

Молуль 6. Энергияның сақталу заңы

Оқытудың нәтижелері:Сұйық ағынына энергияның сақталу заңын қолдану.

Модуль тапсырмалары:6.1 Сұйық ағыны жүйесін энергияның шығыны болатын жағдайларды анықтау.6.2 Сұйық ағыны жүйесіне энергияның берілу әдістерін анықтау.6.3 Сұйық ағыны жүйесінен энергияның алыну әдістерін анықтау.6.4 Энергияның көбеюін, азаюын және алынуын тудыру үшін Бернулли теңдеуін қолдану.6.5 Энергияның сақталу заңдарын әр түрлі практикалық есептер шығаруда қолдану.6.6 Сорғылар (насос) көмегімен сұйыққа берілген қуаттарды есептеу.6.7 Сорғылардың пәрменділігін анықтау.6.8 Сорғылар арқылы сұйықты қозғалысқа келтіру үшін қажетті қуатты есептеу.6.9 Гидравликалық қозғалтқышқа сұйық арқылы берілетін қуатты есептеу.6.10 Гидравликалық қозғалтқыштың пәрменділігін анықтау.6.11 Гидравликалық қозғалтқыштан шығатын қуатты есептеу.6.12 Барлық процестерге энергияның сақталу заңын қолдану.

Модуль 7. Рейнольдс саны

Оқытудың нәтижелері:Сұйық ағынының табиғаты мен режим сипаттамсын анықтау.

Модуль тапсырмалары:7.1 Ламинарлық және турбуленттік ағыстардың белгілерін анықтау.7.2 Рейнольдс санын есептеу үшін өзара байланыстарды құру.7.3 Ағыстың ламинарлық немесе турбуленттік екенін болжау үшін Рейнольдс санының шектік мәнін анықтау.7.4 Құбыр мен құбыржолдағы сұйық ағыны үшін Рейнольдс санын есептеу.7.5 Циркулярлық емес ағыстың өлшемдерін анықтау үшін қолданылатын гидравликалық радиус ұғымына анықтама беру.7.6 Циркулярлық емес қозғалыс үшін Рейнольдс санын есептеу.7.7 Теорияны нақты процестерге қолдану.

279

Модуль 8. Үйкелістегі шығындар

Оқытудың нәтижелері:Үйкеліс күшінің және тағы басқа көздер әсерінен болатын энергия шығынын есептеу.

Модуль тапсырмалары:8.1 Үйкеліс әсерінен болатын энергетикалық шығынды есептеу үшін фильтрация теңдеуін жазып қолдану.8.2 Үйкеліс коэффициентін анықтау.8.3 Ламинарлық ағыс кезіндегі эквивалентті үйкеліс коффициентін есептеу үшін фильтрация теңдеуін қолдану.8.4 Құбыр қабырғаларының кедір-бұдырлығын ескеретін есептеу деректерін таңдау.8.5 Салыстырмалы кедір-бұдырлықты есептеу.8.6 Муди диаграммасасын пайдаланып, турбуленттік ағыс үшін үйкеліс коэффициентін анықтау.8.7 Құбырлар мен құбыржолдарда ламинарлық және турбуленттік ағыстарда пайда болатын энергия шығынын есептеу. Бұл энергия шығынын энергияның сақталу заңында қолдану.8.8 Формулаларды үйкеліс коэффициентін есептеуде қолдану.8.9 Циркуляциясы жоқ ағыстардағы үйкеліс коэффициентін және энергетикалық шығынды есептеу.8.10 Нақты процестердің есептеулерін жүргізгенде теорияны қолдану.

Модуль 9. Жеңіл –желпі шығындар

Оқытудың нәтижелері:Сұйықтың ағын жолындағы өлшемдерiндегi өзгерiстердiң, мерзiмдi жапқыштар мен бiлтелердің жұмысынан, ағынның бағыт бойынша өзгерiстерімен пайда болатын жеңiл-желпi шығындарды есептеу.

Модуль тапсырмалары:9.1 Шығын көзін анықтау.9.2 Кедергі коэффициентін анықтау.9.3 Келесі аталған шығын көздеріндегі энергия шығынын анықтау: 1) ағын жолының кенеттен ұлғаюы; 2) сұйықтың құбырдан шығып, тұрақты деңгейдегі бассейнге кірер шағындағы; 3) ағын жолының біртіндеп азаюы; 4) ағын жолының кенетттен азаюы; 5) сұйықтың тұрақты деңгейдегі бассейнен шығып, құбырға кірер шағындағы.9.4 Ағынның жергілікті жердегі ағынның тарылуын анықтау.9.5 Жапқыштар, бiлтелердегi, құбыр бұрмаларындағы энергетикалық шығындарды есептеу үшiн баламалы ұзындықтың әдiстерiн анықтап, қолдану.9.6 Нақты процестердегі есептеулерді жүргізу үшін теорияны қолдану.

280

Модуль 10. Тізбектей жалғанған құбыржолдар жүйесі

Оқытудың нәтижелері:Сұйықтың жалғыз ұзақ жол бойымен жылжитын құбыржол жүйелерiнiң есептеулерiнiң әдiстерiн орындау.

Модуль тапсырмалары:10.1 Құбыржолдардың бір-бірімен тізбектей жалғануын анықтау.10.2 Берілген жүйенің І немесе ІІ класқа жататынын анықтау.10.3 I кластық құбыржолдардың комбинациялары үшін қысымның немесе биіктіктің өзгерулері кезіндегі энергиялардың толық шығынын , жүйе жалпы ағынға шыдаған кездегі жеңiл-желпi сорғы лардағы, резервуарлардағы шығындармен қоса есептеп шығару.10.4 II кластық жүйе үшін белгiлi қысым айырымдары мен геометриялық биiктiкке байланысты ағын күшінің өзгеруі арқылы жылдамдықты немесе ағымның көлемдiк жылдамдығын анықтау.10.5 III кластық жүйе үшін қысымның шектеулi айырмасы немесе биiктiктердің өзгерулері арқылы жаппай ағын үшiн қажеттi құбыржолдың қажеттi өлшемiн анықтау.10.6 Нақты процестердегі есептеулерді жүргізу үшін теорияны қолдану.

Модуль 11. Құбыржолдардың параллель жүйелері

Оқытудың нәтижелері:Құбыржолдардың параллель жүйелеріне қатысты есептеулерді жүргізу

Модуль тапсырмалары:11.1Құбыржолдың параллель жүйелеріндегі шығын массасы мен ағын күшінің азаюы арасындағы байланысты орнату11.2Екі тармақтан тұратын құбыржолдың параллель жүйесіндегі ағын шамасын есептеу. Жүйенің сипаттамалары мен толық масса шығыны белгілі болғанда жүйеге көлденең ағын күшінің азаюын есептеу11.3 Екі тармақтан тұратын құбыржолдың параллель жүйесіндегі ағын шамасын және жүйедегі қысымның өзгеруі белгілі болғанда жүйеге көлденең толық ағынды есептеу.

Модуль 12. Сорғылар (насостар)

Оқытудың нәтижелері:Техникалық қолдануы үшін дұрыс сорғыларды таңдап алу және өлшеу.Модуль тапсырмалары:12.1 Сорғыны таңдауда қолданылатын өлшемдерді атау.12.2 Кейбір сорғылар үшін көрсетілетін ақпараттың түрлерін атау.12.3Негізгі сорғылардың классификациясы12.4 Ротор типті көлемдік сорғының 4 түрін атау.

281

12.5 Қайтарымды-iлгерлемелi көлемдік сорғының 4 түрін атау.12.6 Қалақты сорғының көлемдік 3 түрін атау12.7 Центрден тепкіш сорғының негізгі сипаттамаларын атау.12.8 Центрден тепкіш сорғының жұмыстық сипаттамаларын: жылдамдыққа тәуелділігі, жұмысшы доңғалақтың диаметрі, көлемі, толық қысымдағы қуаты және жұмыстық қуатын атау12.9 Центрден тепкіш сорғының жұмыстық сипаттамаларын атау12.10 Центрден тепкіш сорғының жұмыстық сипаттамаларын: жылдамдыққа тәуелділігі, жұмысшы доңғалақтың диаметрі, көлемі, толық қысымдағы қуаты және жұмыстық қуаты жайлы заңды тұжырымдау.12.11 Сорғы үшін сорудағы сұйық деңгейінің биіктігінің маңызын түсіндіру.12.13 Берілген сұйық пен қбылданар сызықтардың сызбасы берілгенде сорғы

үшін сорудағы сұйық деңгейінің биіктігін есептеу.12.14 Өндіріс процестеріне арналған құбыржолдар мен сорғыларды таңдау.

Модуль 13. Жылу энергиясы

Оқытудың нәтижелері:Жылу ағынның есептеулерін жүргізу.

Модуль тапсырмалары:13.1 Жылуды, температураны және ішкі энергияны анықтау.13.2 Термодинамиканың екінші заңын тұжырымдау.13.3 Қоспалардағы жылулық тепе-теңдікті есептеу.13.4 Калориметрді қолданып, есептеулер жүргізу.13.5 Заттың фазалық ауысуларын және олардың жүру шарттарын түсіндіру.13.6 Фазалық ауысулар кезіндегі жылулық тепе-теңдікті есептеу.

Модуль 14. Бумен жылытылатын столдар

Оқытудың нәтижелері:Қысымның әр түрлі мәнінде қысым мен температураны, меншікті энтальпияны қолданып, қарапайым есептеулер жүргізу.

Модуль тапсырмалары:14.1 Құрғақтық коэффициентін, энтальпияны, меншікті жылуды және фазалық ауысуларды анықтау.14.2 Қанығу температурасы мен қысым арасындағы байланысты түсіндіру.14.3 Үштік нүктені түсіндіру.14.4 Меншікті жылу мен көлемді анықтау үшін бумен жылытылған столдарды қолдану.14.5 Бумен жылытылған столдарды меншікті ішкі энергия мен көлемді анықтау үшін қолдану.14.6 Су буының кестесін қолдана отырып, термодинамикалық жүйенің есептеулерін жүргізу.Модуль 15. Салқындау

282

Оқытудың нәтижелері:Салқындаудың термодинамикасымен байлнысты шарттар мен принциптерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:15.1 Салқындаудың негіздерін түсіндіру.15.2 Компрессорлық салқындау жүйесіндегі қысым мен жұмыстық температура арасындағы байланысты түсіндіру.

Модуль 16. Тоңазытқыш жүйелері

Оқытудың нәтижелері:Компрессорлық салқындау жүйесінің негізгі жұмыс принциптерін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:16.1 Фреондық салқындатқыш машина мен аммиактік салқындатқыш машиналардың салқындату жүйесіндегі негізгі сығылу циклін түсіндіру.16.2 Тоназытқыш жүйенiң сипаттамалары жайлы айту.

Модуль 17. Салқындатқыш агенттер

Оқытудың нәтижелері:Әр түрлі салқындатқыш агенттер, олардың қасиеттері мен классификациясы туралы түсінік беру.

Модуль тапсырмалары:17.1 Салқындатқыш агенттерінің физикалық сипаттамаларын атау.17.2 Идеалды салқындатқыш агенттің сипаттамаларын атау.

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талқылау- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық жұмыстар

4. Оқытудың қорлары:- SAIT модульді пакет- Ғылыми есептеулерге арналған микрокалькулятор- Ұңғыманың өндеуі бойынша оқыту орталығы (D154)

- Химия-техникалық зертхана (D136)

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Мұйықтар мен газдардың қолданбалаы механикасы, 6-і басылым, Роберт Мотт.

283

6. Курстың бағалау жүйесіТапсырмалар 5%Тесттер 30%Практикалық жоба (аудиториядан сырттай жұмыс) 10%Аралық емтихан 25%Қорытынды емтихан 25%Барлығы 100 %

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

284

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай өндіру технологиясы ІІ

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

285

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

286

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 292

2.

Курстың мазмұны 293

3.

Оқыту әдістері 297

4.

Оқыту ресурстары 298

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 298

6.

Курсты бағалау жүйесі 298

287

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Мұнай өндіру технологиясы ІІ» пәні мазмұнында статика, векторлар, кері итеруші күш, кернеу, деформация, материалдардың қарсы әсері, әр түрлі механикалық жүктемелердің құбырлар мен құбыржолдарға әсері және экстремалдық температура мен бұқтырып уыттаудың әсері қарастырылады. Құбырлар мен құбыржолдар жүйесі үшін болат конструкцияларды дұрыс таңдап алу үшін қажетті білім қорын береді.

Модульдердің жалпы саны: 17. Сағат саны: 180. Кредиттер саны: 6.0

«Мұнай өндіру технологиясы ІІ» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде сыныпта талқылауын, бағалауын, лекциясын, демонстрациясын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Мұнай өндіру технологиясы І» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

288

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Статика, тепе-теңдік, күштер мен векторлар

Оқудың нәтижесі:Вектор компоненттерін қолдану арқылы параллеь күштер жүйесіндегі белгісіз күшті есептеу.

Модуль тапсырмалары:1.1 Күш пен оның өлшем бірлігін анықтау.1.2 Векторлық және скаляр шамаларды айыру.1.3 Тепе-теңдікті анықтау.1.4 Екі өлшемдегі вектордың модулін анықтау.1.5 Бір жазыққтықта жатқан параллель векторлар жүйесінің тең әсерлісін және қорытынды шаманы анықтау.1.6 Еркін денеге әсер ететін күштер сызбасының (схемасаның) шамасын анықтау.1.7 Бір жазықтықта жатқан еркін денеге әсер ететін параллель күштердің күштер сызбасын салу.1.8 Белгiсiз күштердiң анықтауы үшiн күштердiң тепе-теңдiгiнiң тұжырымдамасын қолдану.

Модуль 2. Күш моменттері, күштер және тепе-теңдiк

Оқудың нәтижесі:Күштер, олардың моменттері және тепе-теңдік шарттарына есептер шығару.

Модуль тапсырмалары:2.1 Күш моментін анықтау.2.2 Моменттің магнитудасы мен бағытын анықтау.2.3 Еркін денеге қиылыспайтын күштер әсер еткенде екі өлшемді құрылым үшін күштік сызбаны сызу.2.4 Қиылыспайтын күштер жүйесі үшін тепе-теңдік шартын орнату.2.5 Сыртқы тіреу реакциялары мен белгісіз күштерді табу үшін тепе-теңдік шартын қолдану.

Модуль 3. Ішкі күштер немесе реакциялар

Оқудың нәтижесі:Қарапайым құрылымдарда осьтік жүктеме, ауытқулар мен ығысулар тудыратын ішкі жүктемені анықтау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Еркін дененің бөліктері үшін екі өлшемдік құрылымдағы күштік сызбаны салу.

289

3.2 Құрылымның кез келген нүктесіндегі ішкі жүктеме мен моменттерді анықтау үшін тепе-теңдік шартын қолдан.

Модуль 4. Кернеу және деформация

Оқудың нәтижесі:Тіреу бөліктерінде кездесетін кернеудің түрлерін анықтап, есептеу.

Модуль тапсырмалары:4.1 Кернеуді анықтау.4.2 Жарушы және нормал кернеулерді анықтау.4.3 Деформацияны анықтау.4.4 Салыстырмалы және ығысу деформацияларын анықтау.4.5 Ось бойымен әсерден пайда болатын нормал кернеуді есептеу.4.6 Жарушы әсерлердің әрекетінен пайда болатын жарушы кернеуді есептеу.4.7 Ось бойымен әсерден пайда болатын деформацияны есептеу.

Модуль 5. Материалдардың механикалық қасиеттері

Оқудың нәтижесі:Созылу диаграммасын қолдана отырып, материалдың механикалық қасиеттерін анықтау: беріктікті, морттықты, серпінділік пен пластикалықты.

Модуль тапсырмалары:5.1 Материалдардың беріктігі мен морттығын, пластикалық деформациясы мен серпінділігін анықтау.5.2 Деформацияның кернеуге тәуелділігінің механикалық қисығынан шектік кері әсер шамасын анықтау.5.3 Деформацияның кернеуге тәуелділігінің механикалық қисығынан серпінділік облысын табу.5.4 Серпінділік модулін анықтау.5.5 Деформацияның кернеуге тәуелділігінің механикалық қисығынан серпінділік модулін анықтау.5.6 Деформацияның кернеуге тәуелділігінің механикалық қисығынан мортт және пластикалық материалдардың айырмашылықтарын көрсету.5.7 Шартты аққыштықтың шегін анықтау үшін қалдық деформация әдісін түсіндіру.5.8 Шартты аққыштықтың шегін анықтау үшін қалдық деформация әдісін қолдану.5.9 Мұнай өндіру өндірісінде қолданылатын болаттың маркаларын анықтау.

Модуль 6. Ось бойымен әсер арқасындағы деформация

Оқудың нәтижесі:Ось бойымен әсер арқасында ұзындықтың өзгеруін (деформациясын) есептеу.

290

Модуль тапсырмалары:6.1 Ось бойымен әсер арқасында ұзындықтың өзгеруін есептейтін формуланы қорытып шығару.6.2 Бір типті ось бойымен әсер арқасында ұзындықтың өзгеруін есептеу.6.3 Әр түрлі материалдар және стандартты емес көлденең қималардың ауданы үшін ұзындықтың өзгеруін есептеу.6.4 Вертикал элементтердің салмағының әсерінен болатын ұзындықтың өзгерулерін есептеу.

Модуль 7. Берiктiк коэффициентi

Оқудың нәтижесі:Беріктік коэффициентін материалдық беріктігін есептеу үшін қолдану.

Модуль тапсырмалары:7.1 Өзінің конструкциясы бойынша беріктік коэффициентіне әсер ететін факторларды атау.7.2 Беріктік және аққыштық шеттерінде материалдың беріктік коэффициентін есептеу.7.3 Берілген беріктік коэффициенті мен берілген кері күш шамасында мүмкін болатын кернеуді есептеу.7.4 Берілген беріктік коэффициентіне жету үшін конструкцияның қажетті өлшемдерді есептеу.7.5 Беріктік коэффициентін қанағаттандыратын шектік мүмкін болатын жүктемені есептеу.

Модуль 8. Аудандардың айырмашылық ерекшелiктері

Оқудың нәтижесі:Тіреу элементтерінің көлденен қималарының аудандарының айырмашылық ерекшелiктерін анықтау.

Модуль тапсырмалары:8.1 Ауырлық центрі мен центроидты анықтау.8.2 Моменттік аудан тәсілімен центроидтың орналасуын анықтау.8.3 Инерция моментін анықтау.8.4 Центроидттар осі маңындағы инерция моментін есептеу.8.5 Параллель осьтер жайлы теореманы қолданып, центроидтық емес осьтер маңындағы инерция моментін анықтау.8.6 Полярлық инерция моменттерін анықтау.

Модуль 9. Иілдіруші кернеу

Оқудың нәтижесі:

291

Иілдіруші кернеудің әсерінен пайда болатын иілген дененің қимасындағы кернеуді есептеу.

Модуль тапсырмалары:9.1 Иілуге қатысқан дененің көлденең қимасында нейтрал осьті анықтау және орналастыру.9.2 Иілуге қатысқан дененің көлденең қимасындағы кернеу бейнесін салу.9.3 Иілуге қатысқан дененің созылу немесе кез келген нүктедегі сығылу кернеуін есептеу.9.4 Иілу әсерінен пайда болатын созылу кернеуі немесе сығылу кернеуі әсерінен болатын максимал нормал кернеудің орынын анықтап, есептеу.

Модуль 10. Бұралу әсерінен пайда болатын кернеу немесе бұралу жүктемесі

Оқудың нәтижесі:Көлденен қимасы дөңгелек болып келетін іші қуыс қатты денелердегі бұралу әсерінен пайда болатын кернеуді есептеу және бұралу әсерінен пайда болатын жүктемелердің шарттарын анықтау.

Модуль тапсырмалары:10.1 Бұраушы моментті анықтау.10.2 Бұралу немесе бұрау кезіндегі деформация әсерінен пайда болатын кернеудің таралуын қысқаша баяндау.10.3 Бұралу немесе бұрау кезіндегі көлденең қимасы дөңгелек болатын элементтегі жарылу кернеуін есептеу.10.4 Бұрылу бұрышын анықтау.10.5 Серпінділік немесе қатаңдылық модулін анықтау.10.6 Бұралу немесе бұрау кезіндегі көлденең қимасы дөңгелек болатын элементтегі бұрылу бұрышын анықтау.

Модуль 11. Күрделі жүктеу және кернеу

Оқудың нәтижесі:Экстремалдық температура мен циклдік жүктеудің тіреу элементтеріне әсерін сипаттау.

Модуль тапсырмалары:11.1 Элементтердегі кернеу мәніне үйлескен жүктемелердің қалай әсер ететінін түсіндіру.

12 Модуль. Циклдік жүктеулер мен температураның әсері

Оқудың нәтижесі:Экстремалдық температура мен циклдік жүктеудің тіреу элементтеріне әсерін сипаттау.

292

Модуль тапсырмалары:12.1 Экстремалдық температураның болаттың қасиеттеріне әсерін сипаттау.12.2 Жеткiлiксiз шыдамдылық мәселесін тудыратын конструкцияның қажуы мен жүктемелер шартын сипаттау.12.3 Қажу әсерінен істен шығу механизмін сипаттау.12.4 Қажуды тудыратын жүктеме жағдайындағы кернеудің таңбасын өзгертудің әсерін сипаттау.12.5 Циклдік жүктеуге ұшырайтын элементтерде қажуды тудыратын жүктемені қарастыруды түсіндіру.

Модуль 13. Кері итеруші күш

Оқудың нәтижесі:Кері итеруші күш ұғымын қолданып, есептер шығару.

Модуль тапсырмалары:13.1 Толық немесе жартылай қалқитын нысандар үшін кері итеруші күшті есептеу.13.2 Кері итеруші күштерге берілген есептерде статикалық тепе-теңдік принципін қолданып, белгісіз вертикаль күшті табу.

Модуль 14. Зертханалық жұмыстар

Оқудың нәтижесі:Зертханалық жұмыстарды орындау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Оқытудың мақсатына сай міндеттерді шешуге арналған сабақтар түрі.14.2 Зертханадағы жұмыс: созу жүктемесі кезінде беріктік жіне аққыштық шектерінде деформацияға қарсы кернеуді өлшеуді протоколдау (хаттамалау) тәжірибелері.14.3 Зертханадағы жұмыс: болатты бұраудағы күйреуге әкелетін тәжірибелер.

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талқылау- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық жұмыстар

4. Оқыту ресурстары: - Материалдардың зартханалық сынаулар В138

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:293

5.1. Сұйықтар мен газдардың қолданбалы механикасы, 6-і басылым, Роберт Мотт.

6. Курстың бағалау жүйесіТесттер 30%Аралық емтихан 30%Қорытынды емтихан 30%Зертханалық жұмыстар 5%Үй тапсырмалары 5%Барлығы 100%

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

294

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАКен орнын өңдеу технологияларының негіздері

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

295

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

296

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 302

2.

Курстың мазмұны 303

3.

Оқыту әдістері 307

4.

Оқыту ресурстары 307

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 308

6.

Курсты бағалау жүйесі 308

297

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Кен орынын өңдеу технологияларының негіздері» пәні мазмұнында жыныстар мен флюидтердің қасиеттерін, фазалық күйлерін, көлемдерді өлшеуді, материалдық балансты, өндіру тәсілдерін, флюидтер динамикасын және тасбағандық сараптаманы қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 10.Сағат саны: 75. Кредиттер саны: 3.0

«Кен орынын өңдеу технологияларының негіздері» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады. Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде сыныпта талқылауын, бағалауын, лекциясын, демонстрациясын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады. Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Техникалық математика І» пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

298

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Кен орынын өңдеу технологиясы

Оқудың нәтижесі:Технологтың кен орнын өңдеуде атқаратын жұмысы.

Модуль тапсырмалары:1.1 Мұнай өндіру өнеркәсібінің кен орнын өңдеуде технологтың лауазымдық міндеттерін түсіндіру.1.2 Кен орнын өңдеуде технологтың қызметі мен міндеттерін түсіндіру.

Модуль 2. Өлшеу жүйелері және конвертация

Оқудың нәтижесі:Деректерді метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде сараптау және есептеу.

Модуль тапсырмалары:2.1 Кен орынын өңдеуде шығарылатын есептерде деректерді метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде есептеу.2.2 Ауданды метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде қолдану және конвертациялау.2.3 Көлемді метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде қолдану және конвертациялау.2.4 Қысымды метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде қолдану және конвертациялау.2.5 Ұңғыманың дебитін метрлік бірліктер жүйесінде, Британдық жүйеде және аралас өлшеу жүйелерінде қолдану және конвертациялау.

Модуль 3. Кен орындары

Оқудың нәтижесі:Коллектордың кеуектік кеңістігіндегі мұнайдың шоғырланған жерлерін табу және мұнай көздерін сипаттау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Мұнай көздерінің шоғарланған жерлерін табу.3.2 Мұнайдың жинақталуына қажетті алғышарттарды табу. 3.3 Мұнайды табудың негізгі механизмдерін түсіндіру.3.4 Әр түрлі зертханалық тәсілдермен тасбағандық үлгінің кеуектілігін анықтау.3.5 Сұрыптау мен герметикалаудың кеуектілікке әсерін түсіндіру.3.6 Тасбағандық үлгідегі көмірсутек көлемі мен кеуек кеңістіктің көлемінің қосындысын есептеу.

299

Модуль 4. Жер қойнауындағы мұнай мен газдың қоры

Оқудың нәтижесі:Планиметрлік және волюметрлік (көлемдік) әдістермен мұнай мен газдың жер асты қорын анықтау.

Модуль тапсырмалары:4.1 Картадағы кен орнындағы ұңғымадағы бастапқы сутегінің көлемін, кеуектілікті және көлемді есептеу.4.2 Ұңғымадағы: жалпы қалыңдық, ең аз қалыңдық, эффективті қалыңдық, кеуектілік- қалындық және концентрация, концентрация және кеуектілік – қалындық сияқты сипаттамаларды есептеу. 4.3 Планиметрді картаның жабық бөліктерінің ауданын өлшеу үшін қолдану.4.4 Планиметрлік әдіспен – аудандар мен қисықтардан жасалған көлемдер – мұнай мен газдың бастапқы көлемін, массасын және кеуектілікті анықтау.4.5 Кәсiпорындар мен біріккен серіктестіктердің мұнайы бар телімдерді жалдау жайлы келiсiмшарттың тікелей үлестiк қатысуын есептеу үшін жалдауды қолдану.

Модуль 5. Идеал газ күйінің теңдеуі

Оқудың нәтижесі:Идеал мұнай-газ қоспасының қысымын, көлемін және температурасын есептеу үшін газдың негізгі теңдеуін қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1 Біркомпонентті газ-сұйықтық фаза үшін жасалған диаграмманы берілген темперетура мен қысымдағы фазаны анықтау үшін қолдану.5.2 Көлем, қысым және температураны қарапайым есептерде анықтау үшін Бойль, Чарльз заңдарын және идеал газ күйінің теңдеуін қолдану.5.3 Газдың сығылу коэффициентін есептеу үшін идеал газ күйінің теңдеуін қолдану.5.4 Идеал газдар қоспасының қасиеттерін (молярлық массасын, кризистік температура мен қысымды, газдың сығылу коэффициентін, жоғарғы жылу жасау) есептеу.

Модуль 6. Табиғи газдың қысымы, көлемі, температурасы

Оқудың нәтижесі:Табиғи күкірттен тазартылған газ және құрамында күкірті өте көп газдан тұратын қоспаның негізгі параметрлерін қысым-көлем-температураны анықтау және бір фазалық газоконденсаттық қордың таусылуын фазалық сипаттама мен құрам тұрғысынан баяндау.

Модуль тапсырмалары:300

6.1 Стандартты карталарды және псевдокризистік шамаларды, көпкомпонентті газ тәріздес қоспа үшін берілген қысым мен температурадағы Z факторды сәйкес күй заңдарын қолдана отырып есептеу.6.2 Газ қоспаларының қысымы мен орнаған псевдокризистік температурасын (графиктік және салыстырмалы түрде) анықтау үшін кәдімгі жоғары күкіртті газдың реттеу әдісін қолдану. 6.3 Газ қоспаларының қысымы мен орнаған псевдокризистік температурасын анықтау үшін кәдімгі жоғары күкіртті газдың Z факторын қолдану.6.4 Жоғары күкіртті және төмен күкіртті газдардың қоспасының молярлық массасын, тығыздығын, псевдокризистік температурасын, қабатты газдың көлем коэффициентін, газдың ұлғаю коэффициентін және түтқырлығығн анықтау.

Модуль 7. Газдың материалдық балансы және алынатын газ

Оқудың нәтижесі:Жер астынан алынатын газды, жер астындағы газ қорын есептеу және материалдық баланстың негізгі принциптері.

Модуль тапсырмалары:7.1 Материалдық баланс ұғымынан P/Z сараптаманы (газ қысымының Z факторға қатынасы) бөлу.7.2 Графиктік және есептік түрде P/Z сараптаманы барлық газ өндіру сараптамасына тәуелді табу.7.3 Барлық газ өндіру сараптамасына тәуелді P/Z сараптамасын қолданып, жер астындағы бастапқы газ бен бастапқы қысымды анықтау.7.4 Бастапқы газдың резервтерi, қалдық қорлар және ұңғымақтың жою/жабу кезінде алынатын газ шамасын анықтау үшін барлық газ өндіру сараптамасына тәуелді P/Z сараптамасын қолдану және оның қарапайым экономикалық моделін жасау.7.5 Қарапайым экономикалық моделдегі өзгерістерді ескеріп, резервтегі өзгерістерді есептеу.7.6 Материалдық баланс сараптамасының нәтижелерін планиметрика және волюметрика әдістерімен салыстыру.7.7 Барлық газ өндіру негізінде ағымдағы қабаттық қысымды анықтау.7.8 Барлық газ өндіруге P/Z сараптамасын жүргізіп, нәтижесі бойынша қордың азаюының ерекше түрлерін анықтау ( қысымның төмендеуі, агрессивті кебу, судың басуы).

Модуль 8. Мұнайдың қысымы – көлемі – температурасы мұнайдың қасиеттерінОқудың нәтижесі:Мұнайдың қасиеттерін диаграммалар (p,V,T) көмегімен және қысым – көлем – температура есептеулері бойынша түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:301

8.1 Бірінші көпіршіктің пайда болу температурасын, шық нүктесіне сай температураны, крикодентерманы ескере отырып,көмірсутек қоспасының (мұнай, газ) кез келген температура мен қысымдағы қасиеттері мен фазасын түсіндіру үшін (p,V,T) диаграммаларын қолдану.8.2 Мұнайдың а) (өлі және тірі) тұтқырлығын; ә) мұнайдың құрамындағы газ шамасын; б) мұнайдың шөгу коэффициентін; в) тірі мұнайдың қабаттық көлемінің коэффициентін; г) газдалмаған (өлі) мұнайдың тығыздығын анықтау үшін негізгі теңдеулерді қолдану.8.3 Тірі мұнайдың қабаттық көлемінің коэффициентінің, мұнайдың құрамындағы газ шамасының , тірі мұнайдың тұтқырлығының қысымға және бірінші көпіршіктің пайда болу температурасынан төмен және жоғары температураларға.

Модуль 9. Идеал қазбадағы флюидтарман танысу

Оқудың нәтижесі:Флюидтар ағынының негізгі принциптерін ұңғыма дебитін, қысымдардың өзгерулерін, қарапайым « идеал» шоғырлардың өтімділігін есептеуде қолдану.

Модуль тапсырмалары:9.1 Сығылмайтын жеке флюид үшін Дарси заңын қолданып, абсолюттік өтімділікті есептеу және қолдану.9.2 Шоғырларда өтімділіктің бір текті еместігін түсіндіру. Мысалы тік және максимал өтімділіктерді тасбағанды сараптау (керновый анализ) арқылы түсіндіру.9.3 Дарсидің сызықтық теңдеуін қолданып, есептер шығару.9.4 Сығылмайтын жеке флюид үшін Дарсидің радиалды теңдеуін қолданып, ағындарға арналған қарапайым есептерді шығару.9.5 Құйылу теңдеулерiндегi орташа қойнау қаттық қысымды қолдану.9.6 Құбылғыштың (флюидтің) ағуының орынын анықтауы үшiн (өтiмдiлiк - қалыңдық) өтiмдiлiктiң коэффициентiн қолдану.9.7 Горизонтал қабатшы коллекторындағы сызықты ағындардың теңдеуінiң арқасында орташа өтiмдiлiктi ескере отырып, қарапайым ағынның есептерін шығару.9.8 Горизонтал қабатшы коллекторындағы радиал ағындардың теңдеуінiң арқасында орташа өтiмдiлiктi ескере отырып, қарапайым ағынның есептерін шығару. 9.9 Ұңғыма айналасындағы кеңістіктің бүлінуі және ағындарды құйылуда жуықтаудың арқасында интенсификациялау, орташа өтімділік ұғымын қолдану.9.10 Салыстырмалы өтімділік кестесінен салыстырмалы және эффективті өтімділіктерді есептеуде қабаттағы көп фазалы ағын ұғымын қолдану.

Модуль 10. Кен орнының қарапайым материалдық балансымен танысу

302

Оқудың нәтижесі:Жер қойнауларындағы алғашқы мұнайды, қабаттағы мұнай газының бастапқы қорларын, және қажеттi су мен газдың ағу/толтыруын есептеу үшін материалдық баланстың негiзгi принциптерін қолдану.

Модуль тапсырмалары:10.1 Кен орнының жиынтық (жыныстың тұрақты көлемі/кеуектілік) қойманың жақындатуын пайдалану арқылы қарапайым материалдық балансты шығару.10.2 Флюидтердің кеңейтілуі және флюидтің шығарылуы/толтырылуы негiзiнде қарапайым материалдық баланстың теңдеуін түсіндіру. 10.3 Кен орнының қарапайым материалдық балансын зерттеудi орындау үшiн мәлiметтердiң мақсаты мен қажеттiлiгiн түсіндіру. 10.4 Су мен газдың берілген ағу/толтыруында бiрiншi көпiршiктiң температурасы төмен және жоғары шарттарында жер қойнауларындағы алғашқы мұнайды есептеу.10 5 Бiрiншi көпiршiктiң температурасы төмен және жоғары шарттарындағы мұнай өнiмдiлiгiнiң коэффициентiн есептеу.10.6 Мұнайдың баланстық қорлары берілгенде қажеттi су мен газдың қажетті ағу/толтыруын есептеу.10.7 Су мен газдың ағыну/толтыруы берілген шарттарында мұнай газының қабаттағы бастапқы қорларын есептеу. 10.8 Газбергіштің коэфициентін есептеу10.9 Қабаттағы мұнай газының бастапқы қорлары берілгенде қажеттi су мен газдың қажетті ағыну/толтыруын есептеу.

3. Оқыту әдістері:- Сыныпта талқылау- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми калькулятом - Мөлдір 12-дюймді сызғыш- Жеке бас қорғаныс құралдар (қоғаныс көзілдірігі және зертханалық

халат)- Мұнай зертханасы F203

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Крафт, Б.С. және Хоукинс М, толықтырылған Терри, Р.Е. (1991) Мұнай өндірудің қолданбалы технологиясы (2-і басылым) баспа ИнглвудКлифс, Нью-Джерси: Прентис-Холл Инк.5.2. Эмикс,Дж.У., Басс Д.М. Дж и Уайтинг (1960), Мұнай өндіру технологиясы, баспа Нью Йорк: McGraw-HillBookCompany.

303

5.3. Крафт, Б.С. және Хоукинс, М. (1959) Мұнай өндірудің қолданбалы технологиясы (1-і басылым) баспа ИнглвудКлифс, Нью Джерси: Прентис-Холл Инк.5.4. Мұнай қоғамы және Канаданың тау ісі, металлургия және мұнай институты (1994), 5.5. Мұнай мен газдың резервтерін анықтау (мұнай Қоғамының баспасы), Калгари, Канаданың тау ісі, металлургия және мұнай институты

6. Курстың бағалау жүйесіТесттер 30%Аралық емтихан 30%Қорытынды емтихан 30%Зертханалық жұмыстар 5%Үй тапсырмалары 5%Барлығы 100%

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

304

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАКоллектордың қасиеттері және түйіндік потенциалдар әдісімен

жасалатын сараптама

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

305

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

306

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 312

2.

Курстың мазмұны 313

3.

Оқыту әдістері 323

4.

Оқыту ресурстары 323

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 323

6.

Курсты бағалау жүйесі 323

307

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы) «Коллектордың қасиеттері және түйіндік потенциалдар әдісімен жасалатын сараптама» пәні компьютерлік қосымшалар мен коллектор мен өндіруге қатысты күрделері есептерді шығаруды қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 25.Сағат саны: 75. Кредиттер саны: 3.0 «Коллектордың қасиеттері және түйіндік потенциалдар әдісімен

жасалатын сараптама» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Кен орынын өңдеуің қосымша технологиясы» пәні мен пәнаралық интеграция студенттердің мамандық бойынша алатын білімдіерін толықтырады және әр түрлі оқу бағдарламалары бойынша өзара байланысты сезінуіне мүмкіндік береді.

308

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Газ ұңғымасының өнімділігін зерттеу

Оқудың нәтижесі:Газ ұңғымасының өнімділігін үш рет зерттеудің артықшылықтары мен кемшіліктерін және қолданылуларын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:1.1 Газ ұңғымасының өнімділігін зерттеудің мақсаты мен қолданылуын түсіндіру.1.2 Уақытпен салыстырғанда жер қабатымен ұңғыманың кездесу орнындағы қысым, ұңғыманың дебиті, өндірістік зерттеулерден алынған деректер бойынша қорытынды шығарып, газ ұңғымасының өнімділігін үш рет зерттеуді жүргізудің әдістерін түсіндіру.1.3 Зерттеулердің деректерін сараптап, олардың анық қателерiнiң бар болуына тексеру.

Модуль 2. Графиктік шешулер арқылы максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған талдауын жасау

Оқудың нәтижесі:Изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып, графиктік тәсілмен максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулерін шешу.

Модуль тапсырмалары:2.1 Максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулеріндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.2.2 Максимал мүмкін дебиттің ықшамдалған теңдеулердегі өндірістік деректерге негізделген айнымалыларды есептеу және алынған деректер бойынша логарифмдік және сызықтық графиктерді сызу.2.3 Екі графикті де сараптап, динамикалық ақпараттың нүктелерін қолданып, деректердің анық қателерін түзете отырып, ең жақсы сәйкестік сызығын салу.2.4 Динамикалық және тұрақтандырылған q-AOF графиктік тәсілмен анықтау.2.5 Графиктің көлбеулігін есептеп, n-AOF көрсеткішін анықтау.

Модуль 3. Сандық шешулер арқылы максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған талдауын жасау

Оқудың нәтижесі:Изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып, сандық тәсілмен максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулерін шешу.

Модуль тапсырмалары:309

3.1 Максимал мүмкін дебиттің (AOF) ықшамдалған теңдеулеріндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру. 3.2. Максимал мүмкін дебиттің ықшамдалған теңдеулердегі өндірістік деректерге негізделген айнымалыларды есептеу және алынған деректер бойынша максимал мүмкін дебиттің логарифмдік және сызықтық қағазда графиктерін сызу.3.3 Екі графикті де сараптап, регрессиялық сараптаманы қолданып, деректердің анық қателерін түзете отырып, ең жақсы сәйкестік сызығын салу.3.4 Екі сызық үшін (динамикалық және орнықтырылған) n-AOF көрсеткішін, C-AOF және qAOF коэффициенттерін есептеу.3.5 Жер қабатымен ұңғыманың кездесу орнындағы қысым, ұңғыманың максимал мүмкін дебитін ықшамдалған теңдеулер арқылы шешу.

Модуль 4. Сандық шешулердің квадраттар әдісі бойынша LIT – қысым сараптамасы

Оқудың нәтижесі:Изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып және LIT-P2

ықшамдалған теңдеуін сандық шешулер әдісі бойынша шешу.

Модуль тапсырмалары:4.1 LIT-P2 теңдеуіндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.4.2 LIT-P2 теңдеуіндегі өндірістік деректерге негізделген айнымалыларды есептеу және алынған деректерді сызықтық қағазға ауыстыру.4.3 Екі графикті де сараптап, динамикалық ақпараттың нүктелерін қолданып, деректердің анық қателерін түзете отырып, ең жақсы сәйкестік сызығын салу.4.4 Динамикалық ақпарат бойынша LIT-P2 теңдеудегі а, b коэффициенттерін және q aof-ны анықтау.4.5 Орнықтырылған деректер бойынша LIT-P2 теңдеудегі а, b коэффициенттерін және q aof-ны анықтау.4.6 Жер қабатымен ұңғыманың кездесу орнындағы қысым, ұңғыманың дебитін LIT-P2 теңдеу арқылы шешу.

Модуль 5. Газдың псевдоқысымын қолдана отырып, сығылатын сұйықтың радиал ағынының теңдеуі

Оқудың нәтижесі:Үш әр түрлі әдіс арқылы газдың псевдоқысымын есептеу және оны LIT-Ψ теңдеуінде қолдану.

Модуль тапсырмалары:5.1 Сығылатын және сығылмайтын сұйықтардың радиал ағынының теңдеуіндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.

310

5.2 Анықтамалық кестелер, графиктер арқылы немесе техникалық интергалдау тәсілімен газдың псевдоқысымын анықтау.5.3 LIT-Ψ теңдеуіндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру

Модуль 6. сандық шешімдер көмегімен псведоқысымның LIT сараптамасы

Оқудың нәтижесі:Изохронды зерттеулердің өзгертілген нәтижелерін қолданып және LIT- Ψ псевдоқысым ықшамдалған теңдеуін сандық шешулер әдісі бойынша шешу.

Модуль тапсырмалары:6.1 LIT- Ψ теңдеуіндегі өндірістік деректерге негізделген айнымалыларды есептеу және алынған деректерді сызықтық қағазға ауыстыру.6.2 Екі графикті де сараптап, динамикалық ақпараттың нүктелерін қолданып, деректердің анық қателерін түзете отырып, ең жақсы сәйкестік сызығын салу.6.3 Динамикалық ақпарат бойынша LIT- Ψ теңдеудегі а, b коэффициенттерін және q aof-ны анықтау.6.4 Динамикалық ақпарат бойынша LIT- Ψ теңдеудегі а, b коэффициенттерін және q aof-ны анықтау.6.5 Жер қабатымен ұңғыманың кездесу орнындағы қысым, ұңғыманың дебитін LIT- Ψ теңдеу арқылы шешу.

Модуль 7. Газ өндіру жүйесінің компоненттері

Оқудың нәтижесі:Жүйенің негізгі компоненттерін сипаттап, олардың әрқайсысының барлық жүйеге және өнімділікті жобалауға әсерін түсіну.

Модуль тапсырмалары:7.1 Негізгі компоненттердің әрқайсысының газ шығару жүйесіндегі функцияларын түсіндіру.7.2 Негізгі компоненттердің әрқайсысына газ шығару жүйесінде әсер ететін факторларды түсіндіру, газ ұңғымасының өнімділігін болжау үшін барлық қажетті ақпаратты жинақтау.7.3. Газ ұңғымасының өнімділігін болжау және ұңғыма ауызындағы және ұңғыманың қабатпен кездесу орынында IPR (забойлық қысым мен дебитпен фонтандану арақатынасын) құру үшін негізгі теңдеудің қолданылуын түсіндіру.

Модуль 8. Газ ұңғымасының өнімділігінің болжау

Оқудың нәтижесі:Графиктік және сандық әдістерді қолданып, газ ұңғымасының өнімділігін анықтаудың бірнеше болжамын жасау.

311

Модуль тапсырмалары:8.1 Өнімділік болжамын жасау үшін қолданылатын мақсат пен болжамдарын түсіндіру.8.2 Ұңғыма ауызындағы қысымның тұрақты жағдайына арналған сандық шешімдер әдісімен құрылған өнімділік болжамын жасау.8.3 Ұңғыма ауызындағы тереңдіктің тұрақты жағдайына арналған сандық шешімдер әдісімен құрылған өнімділік болжамын жасау.8.4 Графиктік шешімдер әдісімен құрылған өнімділіктің болжамын жасау.

Модуль 9. Негізгі газ жинаушы жүйелер

Оқудың нәтижесі:Газ жинаушы жүйелердің үш негізгі конструкцияларының артықшылықтары мен кемшіліктері және қолданылуларын түсіндіру.Сіз негізгі газ жинаушы жүйелердің біреуіне сараптама жасауыңызға болады.

Модуль тапсырмалары:9.1 Газ жинаушы жүйелердің үш негізгі конструкцияларының артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіру9.2 Газ жинаушы жүйені сараптау, жүйені орнату, түйіндік сараптама көмегімен жүйеге қойылатын шектеулерді анықтау және жүйені жетілдіру жолдарын ұсыну.

Модуль 10. Горизонтал газжолымен газдың қозғалысы

Оқудың нәтижесі:Газдың құбыржолдағы бір фазалық қозғалысының әр түрлі теңдеуін қолдана отырып, құбыржолдың горизонтал телімдеріндегі қысымның өзгерісін есептеу. Сіз тұзақ тәріздес лақтырымдар кезіндегі қысымның төмендеуін анықтай аласыз.

Модуль тапсырмалары:10.1 Газдың құбыржолдағы бір фазалық қозғалысының теңдеуіндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.10.2 Панхэндл теңдеуін қолданып, газ құбыржолындағы бір фазалы ағыстың жылдамдығы мен қысымның төмендеуін түсіндіру.10.4 Тізбектей және параллель жалғанған құбырлар жүйесінің эквиваленттік құбырының диаметрін анықтау.10.4 Панхэндл теңдеуін қолданып, екі құбырлық параллель жүйенің жалпы дебитін анықтау.

Модуль 11. Хавлен және Одэ әдістерін еріген газ режимі үшін материалдық балансты есептеуде қолдану.

Оқудың нәтижесі:312

Хавлен және Одэ әдістерін еріген газ режимі үшін бастапқы мұнай қорының балансын есептеуде қолдану.

Модуль тапсырмалары:11.1 Толық материалдық баланстағы барлық айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру, еріген газ режиміндегі мұнай коллекторының материалдық баланс теңдеуіндегі ықшамдайтын жорамалдарды қосу.11.2 Еріген газ режіміндегі мұнай коллекторы үшін Хавлен мен Одэ графиктерін сараптап, Хавлен мен Одэ айнымалыларын есептеу.11.3 Хавлен мен Одэ графиктеріндегі қиылысу нүктесімен көлбеулік бұрышын анықтау және бастапқы мұнай қорын есептеу.11.4 Қысымның өзгеру сипаттамасы мен өндіру сипаттамасы негізінде коллектор үшін негізгі шартты анықтау.

Модуль 12. Хавлена мен Одэ әдістерін газдық шапканың материалдық балансын есептеу

Оқудың нәтижесі:Коллектордағы газдық шапка режимі үшін мұнай қорының бастапқы балансын есептеу және газдық шапка факторы Хавлена мен Одэ әдісі бойынша есептеу.

Модуль тапсырмалары:12.1 Толық материалдық баланстағы барлық айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру, газдық шапка режиміндегі мұнай коллекторының материалдық баланс теңдеуіндегі ықшамдайтын жорамалдарды қосу.12.2 Газдық шапка режіміндегі мұнай коллекторы үшін Хавлен мен Одэ графиктерін сараптап, Хавлен мен Одэ айнымалыларын есептеу12.3 Хавлен мен Одэ графиктеріндегі қиылысу нүктесімен көлбеулік бұрышын анықтау және бастапқы мұнай қорын және газдық шапка факторын есептеу.12.4 Қысымның өзгеру сипаттамасы мен өндіру сипаттамасы негізінде коллектор үшін негізгі шартты анықтау.

Модуль 13. Ауыспалы ағын

Оқудың нәтижесі:Ауыспалы ағынның теңдеуін қолдану және мұнай өндіруші құбырдың жанындағы коллектордағы қысымның тербелісін табу.

Модуль тапсырмалары:13.1 Қысымның терьелісі резервуар ішімен қалай таралатынын түсіндіріп және тербеліс жылдамдығына әсер ететін факторларды қосу.13.2 Ауыспалы ағынның теңдеуі арқылы қысымды, уақыт пен қашықтықты есептеу.

313

13.3 Ұңғыма стволындағы қысымның тербелісін интегралдық көрсеткіштік функцияда жуықтауды қолданып есептеу.13.4 Мұнай-, су-, газбен қаныққан жыныстың жалпы сығылуын есептеу.

Модуль 14. Мұнай ұңғымасын қысымның төмендеу әдісімен зерттеу және сараптау

Оқудың нәтижесі:Мұнай ұңғымасындағы қысымның төмендеуін белгілі тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтарды сараптау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Мұнай ұңғымасындағы қысымның төмендеуін белгілі тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтардың орындалу ретін, артықшылық пен кемшіліктерін түсіндіру, сараптау.14.2 Мұнай ұңғымасындағы қысымның төмендеуін белгілі тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтарды ауыспалы ағынның теңдеуімен сараптау және коллектордың өтімділігін анықтау.14.3 Мұнай ұңғымасындағы қысымның төмендеуін белгілі тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтарды ауыспалы ағынның теңдеуімен сараптау және скин-эффектіні, ұңғыма стволының өзгертілген интервалындағы өтімділігін және ұңғыманың құрғататын қабатының дәл радиусын анықтау.

Модуль 15. Мұнай ұңғымасын қысымның қалпына келу әдісімен зерттеу және сараптау.

Оқудың нәтижесі:Мұнай ұңғымасын қысымның қалпына келуін стандарты Хорнер әдісімен сараптау.

Модуль тапсырмалары:15.1 Мұнай ұңғымасын қысымның қалпына келуін әдісі бойынша сынаудың ретін, артықшылығы мен кемшіліктерін анықтау.15.2 Суперпозиция принципін қолдану, түсіндіру. 15.3 Мұнай ұңғымасындағы қысымның қалпына келуін Хорнер тәсілмен анықтау және коллектордың нақты өтімділігін табу.15.4 Мұнай ұңғымасындағы қысымның қалпына келуін белгілі Хорнер тәсілмен анықтау жолында жүргізілген сынақтарды және скин-эффектіні, ұңғыма стволының өзгертілген интервалындағы өтімділігін және ұңғыманың құрғататын қабатының дәл радиусын анықтау.

Модуль 16. Өнімділік индексінің IPR (забойлық шапшыма қысымының дебитпен арақатынасы) теңдеуі

Оқудың нәтижесі:

314

Өнімділік индексінің IPR теңдеуін шешу, ұңғыманың қабат пен кездесу жеріндегі қысымның белгілі мәнінде немесе осы жердегі сәйкес массалық шығындағы дебитін анықтау

Модуль тапсырмалары:16.1 Өнімділіктің IPR индексін анықтау теңдеуіндегі айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру16.2 Тізбектей және параллель жалғанған құбырлар жүйесінің эквиваленттік құбырының диаметрін анықтау.16.3 Бір сипаттаманы анықтау сынақтары арқасында өнімділік индексін есептеу.16.3. IPR өнімділіктің кестесін құру, өнімділіктің IPR индексін анықтау теңдеуі арқылы мұнай ұңғымасының дебитін және әр түрлі қысымға арналған графиктерін алу.16.4 Өнімділіктің IPR индексін анықтау теңдеуі арқылы мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі қысымды немесе ұңғыманың дебитін есептеу.

Модуль 17. Вогель әдісі бойынша ұңғыманың максимал дебитін жобалау үшін есептеулер Оқудың нәтижесі:Ұңғыманың дебитін жобалау үшін Вогель әдісі бойынша есептеу және ұңғыманың сәйкес дебитінде ұңғыма мен қабаттың кездесу жеріндегі анықталған қысым үшін дебитті есептеу.

Модуль тапсырмалары:17.1 Вогель әдісі бойынша максимал дебитті жобалау кезіндегі есептеулерді жүргізу үшін қолданылатын айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.17.2 Бір сипаттама негізінде анықталатын qmax есептеу.17.3 IPR өнімділіктің кестесін құру, мұнай ұңғымасының максимал дебитін Вогель әдісімен анықтап, әр түрлі қысымға арналған графиктерін салу17.4 Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі қысымды немесе ұңғыманың максимал дебитін Вогель әдісі бойынша есептеу

Модуль 18. Вогель IPR жалпы теңдеуі

Оқудың нәтижесі:

Вогель IPR жалпы теңдеуін есептеу, ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі қысымның анықталған мәнінде дебитті есептеу, немесе ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі дебитке сәйкес қысымды есептеу. Модуль тапсырмалары:18.1 Вогель IPR жалпы теңдеуде қолданылатын айнымалылар мен жорамалдарды түсіндіру.18.2 Ұңғыманың жетілдірілу коэффициенті мен скин-эффект арасындағы ара қатынасты түсіндіру, скин-эффект негізінде ұңғыманың жетілдірілу

315

коэффициентін немесе ұңғыманың жетілдірілу коэффициенті негізінде скин-эффекті анықтау.18.3 Ұңғыманың өнімділік кестесін құру, түрлі қысымға және Вогель IPR жалпы теңдеу дебитіне арналған графиктерін салу18.4 Беттік әсердің азаюынан немесе өткізу мүмкіндігінің ұлғаюынан болатын стимуляциядан кейін дебиттің жақсаруын есептеу.

Модуль 19. Вогель, IPR жалпы теңдеулерінің көмегімен екі сипаттаманы анықтау

Оқудың нәтижесі:Вогель, IPR жалпы теңдеулерінің көмегімен алынған екі сипаттаманы сараптау нәтижелерін талдау және ұңғыма коэффициентін анықтау.

Модуль тапсырмалары:19.1 Екі сипаттаманы анықтауға арналған сынақтар нәтижелерін талдау және нәтиженің дұрыстығын анықтау.19.2 Екі сипаттаманы анықтауға арналған сынақтар нәтижелері бойынша ұңғыманың жетілдірілу коэффициентін qmax анықтау.19.3 Ұңғыманың жетілдірілу коэффициентінің анықталған мәнінде скин – эффекті есептеу.19.4 Екі сипаттаманы анықтауға арналған сынақтардың есептелген нәтижелерін зерделеу және нәтиженің дұрыстығын анықтау.

Модуль 20. Феткович IPR теңдеуі

Оқудың нәтижесі:Құбыржолдағы газдың бір фазалық қозғалысының әр түрлі теңдеулерін қолданып, құбыржолдың горизонтал бөліктеріндегі қысымның өзгерулерін есептеу. Сіздер тұзақ тәріздес атылымдардағы қысымның төмендеуін есептей аласыз.

Модуль тапсырмалары:20.1 Газ ұңғымасының әр түрлі жұмыс режимінде Феткович IPR теңдеуін шешу және IPR құру.

Модуль 21. Аралас зона үшін IPR

Результаты обучения:Әр түрлі үш IPR теңдеулері көмегімен аралас зона үшін IPR диаграммаларын тұрғызу.

Модуль тапсырмалары:21.1 Екі немесе одан да көп аралас зоналар жүйелері үшін қабат аралық ағындардың ауысуларын, таза нолдік ағынды түсіндіру.

316

21.2 Екі немесе одан да көп аралас зоналар үшін IPR диаграммаларын құру, өнімділік индексінің IPR теңдеуі көмегімен таза ағын болмағанда ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі қысымды анықтау.21.3 Екі немесе одан да көп аралас зоналар үшін IPR диаграммаларын құру, Фогель IPR жалпы теңдеуі көмегімен таза ағын болмағанда ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі қысымды анықтау. 21.4 Екі немесе одан да көп аралас зоналар үшін IPR диаграммаларын құру, Феткович IPR теңдеуі көмегімен таза ағын болмағанда ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі қысымды анықтау.

Модуль 22. Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі оптимал сипаттамаларды түйіндегі потенциалдар әдісін сараптау арқылы анықтау

Оқудың нәтижесі:Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі кіретін ағыс пен шығатын ағыстың оптимал сипаттамаларын әр түрлі үш IPR теңдеулері және НКТ (насосно-компрессорные трубы – сорғы-компрессорлық құбырлар) көлденең қисықтары арқылы анықтау.

Модуль тапсырмалары:22.1 Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі кіретін ағысты бақылайтын факторлары түсіндіру, әр түрлі үш IPR теңдеуі көмегімен кіретін ағыстың қисығын салу.22.2 Мұнай ұңғымасының қабатпен кездесу жеріндегі шығатын ағысты бақылайтын факторлары түсіндіру, НКТ ( насосно-компрессорные трубы – сорғы-компрессорлық құбырлар) көлденең қисықтары көмегімен шығатын ағыстың қисығын салу.22.3 Кіретін және шығатын ағыстардың қисықтарының әр түрлі орналасуының шешімін табу.22. Ұңғыманың қабатпен кездесу жеріндегі инкременталдық ағындардың әр түрлі шешулерінің негізінде компанияның таза бағасын есептеу және оптималды шешім жайлы ұсыныс беру.

Модуль 23. Ұңғыма ауызындағы оптимал сипаттамаларды түйіндердегі потенциал әдісін сараптау көмегімен анықтау

Оқудың нәтижесі:Ұңғыма ауызындағы кіретін ағыс пен шығатын ағыстың оптимал сипаттамаларын IPR-дің үш теңдеуі, НКТ ( насосно-компрессорные трубы – сорғы-компрессорлық құбырлар) көлденең қисықтары көмегімен анықтау.

Модуль тапсырмалары:23.1 Ұңғыма ауызындағы кіретін ағысты бақылайтын факторларды түсіндіріп, кіретін ағыстың қисығын, НКТ көлденең қисықтары көмегімен салу.

317

23.2 Ұңғыма ауызындағы шығатын ағысты бақылайтын факторларды түсіндіріп, шығатын ағыстың қисығын, НКТ көлденең қисықтары көмегімен салу.23.3 Кіретін және шығатын ағыстардың қисықтарының әр түрлі комбинациясының шешімін тауып, басшылыққа ұсыныс беру.

Модуль 24. Семинарлар

Оқудың нәтижесі:Семинарлар

Модуль тапсырмалары:24.1 Газ ұңғымасын түрлендірілген изохрондық зерттеулер деректерін сараптау, графиктік түрде ықшамдалған анализАОҒ(максимал мүмкін дебит) әдісімен анықталған максимал мүмкін болатын дебитті анықтау24.2 Газ ұңғымасын түрлендірілген изохрондық зерттеулер деректерін сараптау, графиктік түрде максимал мүмкін болатын дебитті LIT-P2 және LIT- P2 әдісімен анықтау.24.3 Өндіру сипаттамалары мен қысымның өзгеру сипаттамаларын талдау және графиктік түрде Хавлен мен Оде әдістері бойынша мұнайдың бастапқы баланстық қорын анықтау.24.4 Мұнай ұңғымасы үшін IPR құру және флюидтар депрессиясының екі сипаттамасын анықтауды талдау.24.5 Қабат – коллектордың сипаттамаларын анықтау және құлау мен қайта құру деректерін талдау.

Модуль 25. Зертханалық жұмыстар

Оқудың нәтижесі:Зертханалық жұмыстардың орындалуы.

Модуль тапсырмалары:25.1 Газ ұңғымасын түрлендірілген изохрондық зерттеулер деректерін сараптап, стандартты өндірістік бағдарламалық (программалық) қамтамасыз ету көмегімен максимал мүмкін болатын дебитті анықтау.25.2 Өндірістік бағдарламалық (программалық) қамтамасызету көмегімен ұңғымадан газ өндірудің болжауын құру.25.3 Өндірістік бағдарламалық (программалық) қамтамасыз ету көмегімен құбыржолдар жүйесін қолданып, ұңғымадан газ өндіруді оптималдандыру.25.4 Өндірістік бағдарламалық (программалық) қамтамасыз ету көмегімен газ жинау жүйесін оптималдандыру.25.5 Өндірістік бағдарламалық (программалық) қамтамасыз ету көмегімен өндіру сипаттамаларын және қысымның өзгеру сипаттамаларын талдап, мұнайдың бастапқы қорының балансын анықтау.

3. Оқыту әдістері:318

- Сыныпта талқылау- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция - Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары:- Ғылыми калькулятор - Мөлдір 12-дюймді сызғыш- Конструкторлық қағаз 4,3,5 дюймді дискеталары - 100 Мб ZIP – дисктер немесе USB – флэш жинақтауыш- Жеке бас қорғаныс құралдар (қоғаныс көзілдірігі және зертханалық

халат)- Мұнай зертханасы F203- Компьютер сыныбы T223 немесе T222

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Крафт, Б.С. және Хоукинс М, толықтырылған Терри, Р.Е. (1991) Мұнай өндірудің қолданбалы технологиясы (2-і басылым) баспа ИнглвудКлифс, Нью-Джерси: Прентис-Холл Инк.5.2. Х. ДэйлБеггз (1991). Түйіндік сараптама көмегімен өндірудің оптималды параметрлерін анықтау. Tалса: Oil&GasConsultantsInternationalInc.5.3. Майкл Дж. Экономайдс, А. Даниель Хилл и Кристин Элиг-Экономайдс (1994), Мұнай өндіру жүйелері. PrenticeHall.5.4. Тарек Ахмед. (2006). Кен орынын өндеу жайлы оқу құралы. (3-і басылым) Elsevier: GulfProfessionalPublishing.

6. Курстың бағалау жүйесіЕмтиханды емес үй тапсырмалары 5%Семинарлар 5%Зертханалық жұмыстар 5%Зертханалық емтихандар 10%Аралық емтихан 30%Қорытынды емтихан 45%Барлығы 100%

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.7

319

55-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

\

320

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАИнженерлік ғылымдар және технологиялар статистикасы

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

321

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

322

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 328

2.

Курстың мазмұны 329

3.

Оқыту әдістері 332

4.

Оқыту ресурстары 333

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 333

6.

Курсты бағалау жүйесі 333

323

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Инженерлік ғылымдар мен технологиялар үшін статистикасы І» пәні сапаның кепiлдiгiн қамтамасыз етуде, процестердi басқаруда қолданылатын статистикалық әдiс пен басқа практикалық әдістерді қамтиды.

Курста: жүйелi, жаңадан өндiрiлген және қорытынды деректер; негізгі ықтималдылық заңы, жиынтықтардың салыстыруы, сынамалар алу, әдiстер мен арақатынастар жайлы қорытындылар, логикалық қорытындылар t-үлестірілім, кси-квадрат үлестірім және F- үлестірім, қисықтың сызықтық iрiктеу және регрессиялық талдау тақырыптарын қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 11. Сағат саны: 60. Кредиттер саны: 3.0

«Инженерлік ғылымдар мен технологиялар статистикасы I» эксперименталды бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Мұнай өндіру технологиясы I», «Мұнай өндіру технологиясы II» пәндерінің химия пәнімен пәнаралық байланыс студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

324

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Деректер жинау

Оқытудың нәтижесі:Деректер жинаудың негізгі түрлерін зерттеу.

Модуль тапсырмалары:1.1 Негізгі статистикалық терминдерге анықтама беру.1.2 Сандық және сапалық деректерді айыру.1.3 Үзіліссіз және дискретті деректерді айыру.1.4 Деректерді белгілі өлшеулердің төрт деңгейлерінің біріне жинақтау. 1.5 Статистиканың пайдалы және пайдасыз қолданылуларын түсіндіру.1.6 Зерттеулердің деректерінің бақылаудан алынғаны мен эксперименттен алынғанын ажырату.1.7 Ә ртүрлi сынамалар алу әдiстерiн танып бiлу1.8 Ірiктеудiң қатесi мен тiркеудiң қатесiн танып бiлу

Модуль 2. Жиіліктің үлестірілулер

Оқытудың нәтижесі:Деректердің систематизациясы (жүйелілігі) үшін статистикалық әдістерді қолдану.

Модуль тапсырмалары:2.1 Салыстырмалы статистика мен қорытынды статистиканы айыру.2.2 Деректердің маңызды сипаттамаларын айқындау.2.3 Үлестірілу кестесіне деректерді енгізу.2.4 Гистограммаларды, жиіліктік графиктерді, Парето диаграммасын, секторлық диаграмманы, шашылу диаграммасын ескеретін түрлі графиктерді салу.

Модуль 3. Сипаттамалық статистика

Оқытудың нәтижесі:Деректерді, ығысу параметрлерін қолдану арқылы сараптау

Модуль тапсырмалары: 3.1 Ығысу параметрлерін есептеу.3.2 Құбылмалылықтың сипаттамаларын есептеу.3.3 Координатаның бастапқы орынын, сонымен бірге Z - көрсеткiштер,  квартильдер және процентильдерді есептеу

Модуль 4. Ықтималдылық

Оқытудың нәтижесі:325

Ықтималдыққа есептер шығару.

Модуль тапсырмалары:4.1 Ықтималдықтың және тиісті терминологияның ұғымдарын түсіндіру.4.2 Ықтималдылықты классикалық әдіспен есептеу.4.3 Ықтималдылықты эмпирикалық әдіспен есептеу.4.4 Ықтималдылықты қосу тәсілімен есептеу.4.5 Ықтималдылықты көбейту ережелерімен есептеу.4.6 Ықтималдылықты қосымша оқиғалар әдісімен есептеу.4.7 Шартты ықтималдылықты есептеу.4.8 Ауыстыру заңы бойынша ықтималдылықты есептеу.4.9 Ұласулар ықтималдылығын есептеу.4.10 Санаудың негізгі ережелері бойынша ықтималдылықты есептеу.

Модуль 5. Ықтималдылықтың дискретті таралуы

Оқытудың нәтижесі:Кездейсоқ дискретті шаманың ықтималдылықты есептеу.

Модуль тапсырмалары:5.1 Кездейсоқ дискретті шаманың таралуын құру.5.2 Кездейсоқ дискретті шаманың орта мәнін, күтілетін мәнін, дисперсиясы мен стандарты ауытқуын есептеу.5.3 Ықтималдылықтың арнайы төрт талапқа сай биномдық таралуын есептеу.5.4 Ықтималдылықтың биномдық таралуын есептеу.5.5 Биномдық ықтималдылықтың орта мәнін, дисперсиясы мен стандарты ауытқуын есептеу.5.6 Пуассон заңы бойынша ықтималдылықтың ықтимал таралуын есептеу.

Модуль 6. Ықтималдылықтың қалыпты таралуы

Оқытудың нәтижесі:Кездейсоқ шаманың ықтималдылығын есептеу.

Модуль тапсырмалары:6.1 Ықтималдылықтың қалыпты таралуының терминдеріне анықтама беру.6.2 Қалыпты таралудың қасиеттерін анықтау.6.3 Ықтималдылықты анықтаудың Z көрсеткішін есептеу.6.4 Берілген ықтималдылықтың Z көрсеткішін есептеу6.5 Стандарты емес Гаусс таралуының Z көрсеткішін, ықтималдылығын және ерекше деректерінің мәнін табу.6.6 Таңдаулы мәндерге байланысты есептерді шығаруда үлкен үлгілер үшін орталық шек теоремасын қолдану.6.7 Қалыпты таралу ықтималдығын қолдана отырып, ықтималыдылықтың биномдық таралуының жуық мәнін табу.

326

Модуль 7. Сенімді интервал мен таңдау көлемін бағалау

Оқытудың нәтижесі:Орта мәннің сенімді интервал жиыны бойынша минимал таңдау көлемін бағалау.

Модуль тапсырмалары:7.1 Орта мәннің сенімді интервал жиыны бойынша белгілі ауытқу кезіндегі стандарт жиынды есептеу.7.2 Жиынтықтардың орта мәнін есептеу үшін қажетті минимал таңдау көлемін есептеу.7.3 t – үлестiрiлудің ең маңызды қасиеттері және оларды қолдану үшін қажетті шартты анықтау.7.4 Стандарттық жиынтықтан белгісіз ауытқулар кезінде аса үлкен емес іріктеу үшін жиынтық бойынша орта мәннің сенiмдi интервалын есептеу.7.5 Бас жиынтықтың сенiмдi интервал үлесін есептеу. 7.6 Бас жиынтықтың сенiмдi интервал үлесін бағалау үшін минимал таңдау өлшемін есептеу.

Модуль 8. Болжамды тексеру

Оқытудың нәтижесі:Болжамның ресми тексеруін жүргізу.

Модуль тапсырмалары:8.1 Болжамды тексеруге және сабақтас терминологияға анықтама беру.8.2 Нөлдiк және талғаулы болжамды құрастыру. 8.3 Болжамды ресми тексерудің компоненттерiн ерекшелеу, соның iшiнде,бас тармақ, нөлдiк және талғаулы болжам, сынаулар түрлері(екi жақты, сол жақты және оң жақты өлшемдер), өлшемнің статистикасы, маңыздылық деңгейi, кризистiк мән, нөлдiк болжамның ауытқыған немесе ауытқымаған шешiмі және қорытындыны ресiмдеу.8.4 I-шi және II түрдегі қателерді тани бiлу.8.5 Болжамдарды тексеруден өткiзудiң дәстүрлi және P-мәнінін әдiстерін ажырату. 8.6 Стандарттық жиынтықтан белгісіз ауытқулар кезінде үлкен іріктеу үшін жиынтық бойынша орта мән жайлы болжаудың ресми бақылауын жүргізу. 8.7 Стандарттық жиынтықтан белгісіз ауытқулар кезінде аса үлкен емес іріктеу үшін жиынтық бойынша орта мән жайлы болжаудың ресми бақылауын жүргізу.8.8 Бас жиынтықтың бөлігі жайлы болжамның ресми тексеруiн орындау жиынтықтар.

Модуль 9. Корреляция және регрессия

Оқытудың нәтижесі:327

Екі айнымалының арасындағы корреляцияны(өз ара байланысты) тұжырымдау

Модуль тапсырмалары:9.1 Екі айнымалы арасындағы корреляцияны визуалды түрде анықтау үшін шашылу даиграммасын сызу.9.2 Екі айнымалар арасындағы сызықтық корреляция коэффициентін анықтау.9.3 Екі айнымалылар арасындағы сызықтық корреляцияның бар болуы жайлы болжамды ресми тексеру.9.4 Сызықтық корреляцияға ұшырайтын екі айнымалылар үшін сызықтық регрессия теңдеуін есептеу.9.5 Сәйкес әдістерді қолданып, мәнді алдын ала білу.

Модуль 10. Көптік эксперименттер

Оқытудың нәтижесі:Көптік эксперименттер жайлы болжамды тексеру.

Модуль тапсырмалары:10.1 төрт арнайы талаптарға сәйкес ықтималдылықтың полиноминалдық таралуын анықтау.10.2 Келісім көрсеткіші ұғымына анықтама беру.10.3 кси –квадратты пайдаланып, келісім көрсеткіші болжамына ресми тексеруді орындау.

Модуль 11. Сапаны басқару

Оқытудың нәтижесі:Сапаны басқаруға арналған есептерді шығару.

Модуль тапсырмалары:11.1 Орта мәндердің картасы мен құлаштық картаны қамтитын, бақылау диаграммасын құру әдісімен процестің бақылауда екенін немесе одан тыс екенін анықтау.11.2 Сапалық белгілері бойынша карталар құру әдісімен процестің бақылауда екенін немесе одан тыс екенін анықтау. Карталарда іріктеудегі дефектісі бар детальдардың пайызының сараптамасы үшін салынған бағандық диаграмма және детальдың сапасын бағалау бағандық диаграммасы болады.

3. Оқыту әдістері:- Аудиториядағы талқылаулар- Басқару нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық тапсырмалар

328

4. Оқыту ресурстары: - Ғылыми есептеулер үшiн микрокалькулятор

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1.Блуман/Mайер. (2008). Элементарлық статистика: Біртіндеп. Канада баспасы. McGraw-HillRyerson.

6. Курстың бағалау жүйесіҚорытынды емтихан 40%Өткен материал бойынша тесттер 40%Тапсырма (лар) 20%Барлығы 100%

Бағалау шкаласы

Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

329

330

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАМұнай өнеркәсбіндегі техника қауіпсіздігінің негіздері

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

331

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

332

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 338

2.

Курстың мазмұны 339

3.

Оқыту әдістері 346

4.

Оқыту ресурстары 346

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 346

6.

Курсты бағалау жүйесі 346

333

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Мұнай өнеркәсібіндегі техника қауіпсіздігінің негіздері» пәні қауіпсіз жұмыс әдістерін, мұнай өндіру өнеркәсібіндегі техника қауіпсіздігін, өнiмдi күкiрт сутектiң шарттарында жұмыс iстеуi бойынша сертификацияны, мұнай өнеркәсiбiндегi техника қауiпсiздiгiне үйренудң қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 21.Сағат саны: 60. Кредиттер саны: 1.5 «Мұнай өнеркәсібіндегі техника қауіпсіздігінің негіздері»

эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Мұнай өндіру технологиясы I», «Мұнай өндіру технологиясы II» пәндері арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

334

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Теориялық бөлім: еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасымен танысу

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынында еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасын реттейтін заң актілерін анықтау.

Модуль тапсырмалары:1.1 Қазақстандағы өндірістік қауіпсіздік пен еңбекті қорғау заңының негізгі міндеттерін анықтау.1.2 Жұмыс беруші мен жұмысшының денсаулық пен өмір қауіпсіздігін сақтау жолындағы негізгі міндеттерін айқындау.1.3 Жұмысшының жұмысқа шыға алмау шарттарын сипаттау.1.4 Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасын реттейтін заң актілерін анықтау.

Модуль 2. Жұмыс орынын бақылау

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынын физикалық бақылауды және сол уақыттағы қауіп потенциалын бағалауды сипаттау.

Модуль тапсырмалары:2.1 Денсаулық пен еңбекті сақтаудың біріккен комитетінің құрамын, комитеттін жұмыс орыны мен жұмыс телімдерін бақылаудағы міндеттерін түсіндіру.2.2 Жұмыс орынындағы қауіптердің класиффикациясын анықтау әдістерін және қауіпссіздікке әсер ететін факторларды сипаттау.2.3 Бақылау мен аудит арасындағы айырмашылықты түсіндіру.2.4 Жақсы ұйымдастырылған жұмыс орынының бағдарламасы мен мақсатының тізімін құру. 2.5 Ресми және ресми емес бақылаулар арасындағы айырмашылықты түсіндіру.2.6 Жұмыс орынының тексерудің ресми түрлері.2.7 Жақсы нәтиже беретін негізгі көрсеткіштерді бақылауға алу.2.8 Тексеру уақытында көрінген кемшіліктер жойылмайтын болса, қайғылы жағдай болу мүмкіндігін болжау құралдарын қолдану.

Модуль 3. Еңбек қауiпсiздiгi мен қорғау бойынша бағдарламаны құрастыру

Оқытудың нәтижесі:Ұжымның ішіндегі еңбек қауiпсiздiгi мен қорғау бойынша бағдарламаның негiзгi элементтерiн анықтау

335

Модуль тапсырмалары:3.1 Денсаулық сақтау бағдарламасына қауіпсіз ашық саясат пен басқару процесіне менеджментті енгізудің маңызын түсіндіру.3.2 Жұмыс орынының бақылау кезіндегі көрінетін қауіпсіздік белгілерін баяндау.3.3 Жұмысшыны қауіпсіздік техникасының негіздеріне оқытудың маңызын түсіндіру.3.4 Төтенше жағдай кезіндегі негізгі іс жоспарын анықтау.3.5 Инциденттердiң тергеу бағдарламасының негізгі мазмұнын түсіндіру.

Модуль 4. Қауiп көзiн бақылау

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынындағы қауіп көзін бақылау неліктен осы орындағы барлық іс-әрекетті қамтитының, қауіпсіздік техникасы мен еңбекті қорғау бағдарламасының негізі болып саналатынын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:4.1 Жұмыс бөлiмшесiмен сабақтас ортақ физикалық қауiптердi анықтау.4.2 Қауіпсіздікті бақылау және басқарудың негізгі компоненттерін баяндау.4.3 Стандарттардың, кодекстердің, заңдардың маңыздылығын түсіндіру.4.4 Стандарттардың, кодекстердің, заңдардың сәйкес ақпарат көзін табу.4.5 Қауіп көзін бақылауда жеке қорғану құралдарының мәнін түсіндіру.

Модуль 5. Оқиғалар, тергеу және сараптау жайлы есептер

Оқытудың нәтижесі:Оқиғалар, тергеу және сараптау жайлы есептердің маңызы мен артықшылығын анықтау.

Модуль тапсырмалары:5.1 Оқиғаларға, олардың болу қауіпіне және қайғылы жағдайға анықтама беру.5.2 Қазақстанның еңбекті қорғау және өндірістік қауіпсіздік заңына сай тергеулер және оқиғалар туралы есепке қойылатын талаптарды анықтау.5.3 Оқиғалар туралы есептеу нәтиженiң шектеуiн санап шығу және қолдануды сипаттау, және есептелген нәтижесi ұқсас оқиғалардың қайталаудан сақтап қалуы үшiн қалай қолданылатының түсiндiру5.4 Жазулар және құжаттардың мазмұнын және сақтауын сипаттау.5.5 Қалай оқиғалардың тергеуi себептерi мен факторлардың анықтауы және оқиғалардың себептерiнiң үшiн қолданылатынын түсiндiру.5.6 Оқиға туралы есептеу нәтижесiнiң үйреншiктi формасын сипаттау, жән бұл қауiпсiздiктiң маңызды бағдарламаның бiр бөлiгi болып табылатынын түсiндiру.

336

5.7 Оқиғалардың талдауы және қауiп-қатерлердiң бақылауы сияқты түсiндiрсiн еңбек қауiпсiздiгiнiң саласындағы жұмыс орынымен басқаруларға ықпал етедi.

Модуль 6. Аварияға қарсы қадағалау

Оқытудың нәтижесі:Төтенше жағдайларда әрекет жоспарының/аварияны қадағалау бойынша негізгі жобаның қажеттілігін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:6.1 Ықтималдығы жоғары төтенше жағдайларды белгiлеу.6.2 Төтенше жағдайлардағы іс-әрекеттердің бас жоспарын құру.6.3 Төтенше жағдайдағы негізгі қызметшілердің мiндеттерiн сипаттау.

Модуль 7. Жеке қорғану құраладары

Оқытудың нәтижесі:Жеке қорғану құралдарының қолдануы, таңдауы және күтудi сипаттау

Модуль тапсырмалары:7.1 Басты және дененi қорғауға арналған жеке қорғану құралын сипаттау.7.2 Қорғайтын белбеулерге және жүкті асып қоятын арқандарға қауiпсiздiгі бойынша қажеттi талаптарды сипаттау.7.3 Әр түрлi респиратор қорғау құралдарының қорғау деңгейiн сипаттап анықтау.

Модуль 8. WHMIS 1 бөлім - тексерiлетiн материалдардың классификациясы

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың теңестiрудi жүйесiнiң классификацияларының (WHMIS ) мәнін және олардың жұмыс бөлiмшесiндегi қолдануын түсiндiру

Модуль тапсырмалары:8.1 «Бақылаудағы материалдардың» классификациясын жасау.8.2.WHMIS-тің алты класын және олардың топтарын сипаттап, атап шығу. 8.3 «Бақылаудағы материалдардың» классификациясына қойылатын

талаптар.8.4 Тамақ өнімдерінің мағынасын талқылау

Модуль 9. WHMIS ІІ бөлім - Тексерiлетiн материалдардың таңбалауы

Оқытудың нәтижесі:

337

Жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың теңестiрудi жүйесiнiң таңбалауларының (WHMIS ) мәнін және жұмыс бөлiмшесiндегi олардың қолдануын сипаттау

Модуль тапсырмалары:9.1 «Жабдықтаушы» таңбалауының мәнін және қолдануын анықтап, сипаттау9.2 «Жұмыс орыны» таңбалауын, мазмұнын және қолдануын анықтап сипаттау.9.3 Таңбалаудың басқа әдiстерiн атау9.4 WHMISтiң таңбалауына негiзгi талаптарды сипаттау.

Модуль 10. WHMIS – III бөлім - Материалдардың қауiпсiздiгiнiң төлқұжаты

Оқытудың нәтижесі:Материалдардың қауiпсiздiк төлқұжатының WHMISтiң мәнiн және жұмыс бөлiмшесiндегi оның қолдануын түсiндiру

Модуль тапсырмалары:10.1 MSDSтың (материалдың қауiпсiздiгi туралы ақпараттық парақша) қауiпсiздiгiнiң төлқұжаттағы мәлiметiнiң маңыздылығын түсiндiру.10.2 Қауiпсiздiк төлқұжаттың мазмұнын сипаттау, MSDS 10. МSDS ортақ ережелер мен терминологияны сипаттау.

Модуль 11. Электростатикаға кiрiспе

Оқытудың нәтижесі:Жабдықтар мен материалдардың қозғалысымен ерекшеленетiн статикалық электрлену туралы әңгiмелеу.

Модуль тапсырмалары:11.1 Статистикалық электрдi өндiру процесiн сипаттау.11.2 Статистикалық электрден төнетін қауiп-қатерді санап шығу. 11.3 Өртке қауiптi сұйықтарды тасымалдау кезіндегі статистикалық электрдi бақылау әдiстерiн сипаттау.11. Құбырлар бойынша қою ерiтiндiлердi тасымалдау кезінде статистикалық электрдi азайтудың әдiстерiн сипаттау.11.5 Белбеулер және вальцтердегi статистикалық электрдi азайтудың әдiстерiн сипаттау.11.6 Резервуарлар мен цистерналарды бумен тазалау кезіндегі қолданылатын сақтық шаралары мен статистикалық электрлену әсерінен болатын өрттер мен жарылыстардан, қайғылы жағдайлардан қорғану іс-шараларын атау.

Модуль 12. Құлаулардан қорғанумен танысуОқытудың нәтижесі:

338

Өндiрiстiк жұмыс орындарында көп тараған қайғылы жайдайларға әкелетін құлаулардан қорғану үшiн қолданылатын жабдықтарды сипаттау және ұсыныс беру.

Модуль тапсырмалары:12.1 Құлаудан қорғануға жататын ұғымдарға анықтама беру.12.2 Құлаудан қорғануға қатысты қолданыстағы заң туралы әңгiмелеу.12.3 Құлаудан қорғайтын әр түрлi жүйелерді сипаттау. Құлаудан қорғану құралдарын таңдау, қолдану және күту туралы әңгiмелеу.

Модуль 13. Механикалық және электр жабдығының изоляциясы

Оқытудың нәтижесі:Бөлiмшедегi жабдықтың изоляциясы бойынша бас процедураларды сипаттау

Модуль тапсырмалары:13.1 Жабдықтардың изоляциясы кезінде бас сақтау шараларын санап шығу.13.2 Механикалық және электр жабдықтардың изоляциясы үшiн қолданылатын тиiстi процедураларды сипаттау.

Модуль 14. Қоршаған ортадағы шудың зиянды әсерi

Оқытудың нәтижесі:Қоршаған ортадағы артық шудың ықпалын және оны бақылау әдiстерiн сипаттау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Шудың негiзгi қасиеттерiн сипаттау.14.2 Децибелдердiң деңгейiн шудың әр түрлi көздерiн және олардың әсерлерін санап шығу.14.3 Денсаулыққа, қоршаған ортаға шу және дiрiлдің ықпалын физикалық және эстетикалық перспективасында сипаттау.14.4Шудың азайтылудың әр түрлi әдiстерiн және бақылауын сипаттау.

Модуль 15. Қауiп-қатердi бағалау мен басқаруға кiрiспе

Оқытудың нәтижесі:Тәуекел шартын, дәрежесiн бағалап, тәуекелдерi бар жұмыстардың әдiстерiн қолдануМодуль тапсырмалары:15.1 Қауiп-қатердi бағалау бойынша екi негізгі кезеңдердi сипаттау.15.2 Белгiлi тәуекелдермен анықтау әдiстері және басқарудың әдiстерi.

Модуль 16. МӨТҚ: Мұнай өнеркәсiбiндегi техника қауiпсiздiгiн оқу үйрену бойынша сертификация

339

Оқытудың нәтижесі:Мұнай өнеркәсiбiндегi техника қауiпсiздiгiн оқып үйрену бойынша сертификацияның барлық талаптарына сай болу.

Модуль тапсырмалары:16.1 Өнеркәсiптiк қауiпсiздiк және Қазақстанның еңбектi қорғауы туралы заңның негiзгi мақсатын анықтау.16.2 Қауiптi жүктердi тасымалдау туралы заңның негiзгi мақсатын анықтау.16.3 Мұнай өндiрiсiнiң экологиялық мiндеттерiн түсiндiру16.4 Улағыштық заттарға қатысты заң және саясатты сипаттау.

Модуль 17. (WHMIS) жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың идентификациялау жүйесі

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынындағы қауiптi материалдардың идентификациясының сертификацияның барлық талаптарына сәйкес келуі.

Модуль тапсырмалары:17.1 WHMISтiң нышандарының және таңбалауларының мәнiн түсiндiру.17.2 (MSDS) материалдардың қауiпсiздiгiнiң төлқұжаттарын қолдануды сипаттау.17.3 Оқып үйренуге WHMISтiң сертификациясы үшiн қойылатын талаптарды сипаттау.

18 модуль. Жеке қорғану құралдары

Оқытудың нәтижесі:Жеке қорғану құралдарының тағайындауын түсiндiру.

Модуль тапсырмалары:18.1. Жеке қорғану құралдарының түрлерін және қолдануын сипаттау.18.2Дербес қорғану киiмiнiң түрлерін және қолдануын сипаттау

Модуль 19. Қауiп-қатердi айырып тану және бақылау

Оқытудың нәтижесі:Қауiп-қатердiң айырып тану және бақылау. Қауiп-қатердiң айырып танудың мәнін және оның бақылауын түсiндiруМодуль тапсырмалары:19.1 Қауiп-қатердi айырып танудың маңыздылығын түсiндiру.19.2 Типтi қауiп-қатердiң түрлерiн сипаттау.19.3 Қауiп-қатердiң бағалау процестерiн сипаттау.19.4Қауiп-қатердi бақылаудың кәдiмгi әдiстерiн сипаттау.

340

Модуль 20. Жұмыс орынындағы қауiп-қатердiң көздерi және оларды бақылау

Оқытудың нәтижесі:Жұмыс орынындағы қауiп-қатердiң көздерi және оларды бақылаудың әдiстерiн белгiлеу.

Модуль тапсырмалары:20.1 Көлiкке қатысты қауiп-қатерлер оларды бақылаудың кәдiмгi әдiстерін сипаттау.20.2 Көтеру кезіндегі қауiп-қатердi сипаттау, көтеруге қатысты бақылау әдiстерін сипаттау. 20.3 Жұмыс аспаптары және жабдықпен сабақтас қауiп-қатерлер сонымен бiрге бақылаудың кәдiмгi әдiстерiн сипаттау.20.4 Өрттiң тууының қауiп-қатерi, сонымен бiрге бақылаудың кәдiмгi әдiстерiн сипаттау.20.5 Әкiмшiлiк-шаруашылық қызметтiң қауiп-қатердi бақылауының әсерiн түсiндiру.

Модуль 21. Күкiртті сутегі бар ортада жұмыс бойынша H2S: сертификациясы

Оқытудың нәтижесі:Күкiрт сутегі бар ортада жұмыс бойынша сертификацияның барлық талаптарына сәйкес келу

Модуль тапсырмалары:21.1 Күкiрт сутектiң қасиетiн сипаттау.21.2 Күкiрт сутектiң жиналып қалуының кәдiмгi орындарын белгiлеу.21.3 Күкiрт сутекке қатысты денсаулықтар үшiн белгiлi тәуекелдер түсiндiру21.4 Алғашқы қадағалауда стратегияны сипаттау21.5 Респираторлық қорғау құралдарын анықтау21.6 Жеке автономды тыныс аппаратының бөлiктерін сипаттау21.7 Ауаның ықтиярсыз беруi бар тыныс аппаратының бөлiгiн сипаттау21.8 Тыныс аппараттын пайдаланудын алдында алдын ала тексерудегі іс-әрекетті сипаттау.21.9 Тыныс аппараттын пайдалануы.21.10 Қолдану алдындағы тыныс аппараттың тексеруi кезiндегi іс-әрекеттi сипаттау21.11 Аппараттардың индикаторлық тұрбасының мағынасын сипаттау21.12 Индикаторлық трубалардың қолданылуы.21.13 Электрондық мониторлардың функцияларын түсiндiру21.14 Апаттан құтқару әдiстерін қолдану21.15 Жасанды тыныстың әдiстерiн қолдану

3. Оқыту әдістері:341

- Басшылық етушi нұсқау- Тәуелсіз оқытуы- Лекция- Зертханалық жұмыс

4. Оқыту ресурстары: - Компьютер лаборлік зертхана ТИЮА T223

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Крафт, Б.С. және Хоукинс М, толықтырылған Терри, Р.Е. (1991) Мұнай өндірудің қолданбалы технологиясы (2-і басылым) баспа ИнглвудКлифс, Нью-Джерси: Прентис-Холл Инк.5.2. Эмикс,Дж.У., Басс Д.М. Дж и Уайтинг (1960), Мұнай өндіру технологиясы, баспа Нью Йорк: McGraw-HillBookCompany.5.3. Крафт, Б.С. и Хоукинс, М. (1959) Прикладная технология нефтедобычи (1 басылым), баспа Инглвуд Клифс, Нью Джерси: Прентис-Холл Инк.5.4. Мұнай қоғамы және Канаданың тау ісі, металлургия және мұнай институты (1994), Мұнай мен газдың резервтерін анықтау (мұнай Қоғамының баспасы), Калгари, Канаданың тау ісі, металлургия және мұнай институты.

6. Курстың бағалау жүйесіЖеке тапсырмалар  10% Тест WHIMIS (Жұмыс орнында қауіпті заттарды идентификациялау жүйесі) (ашық кітап) 5%Жазбаша және ауызша сұраулар, тесттер және тапсырма  20%Жобалық альбом 15%Аралық емтихан 25% Қорытынды емтихан 25%Барлығы 100%

Бағалау шкаласы Пайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0 Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

342

343

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігіТехникалық және кәсіптік білім

ЭКСПЕРИМЕНТТІК БАҒДАРЛАМАКаротаждық диаграмманы сараптау негіздері

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Астана 2012

344

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама 2012 ж. «___» _____

ОӘК төрағасы ___________ Қ. Бөрібеков

345

Мазмұныбет

1.

Түсіндірме жазба 352

2.

Курстың мазмұны 353

3.

Оқыту әдістері 359

4.

Оқыту ресурстары 359

5.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 359

6.

Курсты бағалау жүйесі 359

346

1. Түсіндірме жазба

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Каротаждық диаграмманы сараптау негіздері» пәні отырғызылған және ашық забойы бар ұңғымалардың каротажы, каротаждық қисықтың физикалық сипаттамаларының көрсеткіштерін, каротаждық диаграмманың қарапайым сараптамасын және талдау әдістерін қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 19.Сағат саны: 75. Кредиттер саны: 3.0«Каротаждық диаграмманы сараптау негіздері» эксперименталдi бiлiм

беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, талқылауын, жиындарын, кеңестерін, студенттік топтарын, үлестірме материалын, курстың веб-сайтын (ағылшын тілінде) тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Мұнай газ геологиясы» пән арасындағы пәнаралық байланыс мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысың түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

347

2. Курстың мазмұны

Модуль 1. Ұңғыманың каротажы және каротажды жүргізу шарттары

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Каротажды жүргізу процесін сипаттау. Каротаж маңындағы қоршаған орта. Ұңғыма тілімінен алынған қабаттық жыныстар жайлы деректердің қолданылуын түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:1.1Каротаждық жұмыстардың негізгі процедураларын сипаттау.1.2Каротаж маңындағы қоршаған ортаны сипаттау.1.3 Каротаждық жұмыстар мен тау жыныстарының шоғырлары жайлы мәліметтердің қолданылуларын түсіндіру.1.4 Әр түрлі өлшеуіш сызғыштарды қолданып, каротаж нәтижелерін

көрсету.

Модуль 2. Көмірсутектін талдауы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Каротаждық диаграммаларды талдау негіздерін, каротаждық диаграмманы ерекше нүктелері арқылы негізгі талдау әдісі мен Арчи теңдеуін түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:2.1 Каротаждық диаграммаларының талдаудың негіздерін түсіндіру2.2 Каротаждық диаграмманы ерекше нүктелері арқылы негізгі талдау процедурасын сипаттау.2.3 Арчи және оған ұқсас теңдеулер арқылы каротаждық диаграмманы сараптау есептерін шығару.

Модуль 3. Өздік поляризация потенциалдарының диаграммасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Өздік поляризация потенциалдарының диаграммасына анықтама беру, талдау және сараптау.

Модуль тапсырмалары:3.1 Өздік поляризация потенциалының көзін түсіндіру.3.2 Толық журналдың негiзiнде (өздiк поляризация) ӨП-ны сипаттау.3.3 Қабаттық судың меншікті кедергісін ӨП қисығы арқылы анықтау.3.4 ӨП қисығына әсер ететін факторларды сипаттау.

Модуль 4. Гамма-каротаж қисығы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Гамма-каротаж қисығына анықтама беру, талдау және түсіндіру.

348

Модуль тапсырмалары:4.1 Гамма-каротаж қисығының негізгі мағынасын ашу.4.2 Гамма-каротаж қисығы бойынша балшық көлемін есептеу.4.3 Спектрометрлік каротаж диаграммасын түсіндіру.4.4 Гамма-каротаж диаграммасының қисығына әсер ететін факторларды сипаттау.

Модуль 5. Кедергінің каротаждық диаграммасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кедергінің каротаждық диаграммасына анықтама беру, талдау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:5.1 Кедергінің каротаждық диаграммасының негізгі ұғымдарын түсіндіру.5.2 Индукциялық каротаж әдісіне анықтама беру, талдау мен сараптау

жүргізу 5.3 Электрокаротаж диаграммасына анықтама беру, талдау мен сараптау жүргізу.5.4 Микрокаротаж диаграммасына дұрыс көзқараста болып, оған анықтама беру, талдау.5.5 Кедергінің каротаждық диаграммасына әсер ететін факторларды сипаттау.5.6 Кедергі әдісімен зерттеуге әр түрлі өтулердің әсерін түсіндіру.5.7 Өту зонасының профилін біліп, өту тереңдігін анықтау.

Модуль 6. Акустикалық каротаж диаграммасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Акустикалық каротаж диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

Модуль тапсырмалары:6.1 Акустикалық каротаж диаграммасының негізгі ұғымдарын түсіндіру6.2 Акустикалық каротаж әдісіне анықтама беру, талдау мен сараптау жүргізу6.3 Импульстік бөгет пен уақыт аралықтарының жоғалуын түсіндіру.6.4 Раймер-Хант трансформациясы мен Вилли арақатынасы көмегімен кеуектікті анықтау.6.5 Акустикалық каротаж диаграммасына әсер ететін факторларды сипаттау.

Модуль 7. Тығыздық каротаж диаграммасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тығыздық каротаж диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

Модуль тапсырмалары:349

7.1 Тығыздық каротаж диаграммасының негізгі ұғымдарын түсіндіру.7.2 Тығыздық каротаж әдісіне анықтама беру, талдау мен сараптау жүргізу.7.3 Тығыздық каротаж диаграммасына әсер ететін факторларды сипаттау.

Модуль 8. Нейтрондық каротаж диаграммасы

Модуль тапсырмалары:Нейтрондық каротажының диаграммасының анықтамасы, талдауы және сараптауы.

Модуль тапсырмалары:8.1 Нейтрондық каротаж диаграммасының негізгі ұғымдарын түсіндіру.8.2 Нейтрондық каротаж әдісіне анықтама беру, талдау мен сараптау жүргізу.8.3 Нейтрондық-тығыздықтық каротаж графигі арқылы литологияны және/немесе кеуектілікті анықтау.8.4 Нейтрондық-тығыздықтық каротаж диаграммасындағы газдық эффект зонасының диагоналін талдау және түсіндіру.8.5 Нейтрондық каротаж диаграммасына әсер ететін факторларды сипаттау.

Модуль 9. Ұңғыма стволының диаметрі және кавернограмма (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кавернограммаларды талдау, сараптау және түсіндіру.

Модуль тапсырмалары:9.1 Кавернограмманың негізгі ұғымдарын түсіндіру.9.2 Кавернограмманы талдау және сараптау, анықтама беру.9.3 Кавернограммаға әсер ететін факторларды сипаттау.9.4 Кавернограмма әр түрлі модельдерінің көрсетулерінің сәйкес келмеу себебін түсіндіру.

Модуль 10. Тақпа тас қабаттарының каротаждық диаграммасын түсіндіру (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Тақпа тас қоспаларының шамасының каротаждық диаграмманың көрсетуіне әсерін түсіндіріп, каротаждық диаграмманың көрсетуіне түзетулер енгізу.

Модуль тапсырмалары:10.1Тақпа тас қоспаларының шамасының каротаждық диаграмманың көрсетуіне әсерін түсіндіру.10.2 Тақпа тас қоспаларының шамасына байланысты каротаждық диаграмманың көрсетуіне түзетулер енгізу.10.3 Сәйкес диаграммалары бойынша тақпа тас қоспаларының шамасын есептеу.

350

Модуль 11. Каротаждық диаграмманы талдауда экспресс-сараптаманы қолдану әдістері

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Каротаждық диаграмманы талдауда әр түрлі экспресс-сараптама әдістерін қолдануды сипаттау.

Модуль тапсырмалары:11.1 Каротаждық диаграмманы талдауда әр түрлі экспресс-сараптама әдістерін қолдану.11.2 Таза зоналардағы сұйыққа қаныққандықты есептеудің тура әдісін баяндау.

Модуль 12. Каротаж диаграммаларын компьютер арқылы есептеу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ең жаңа каротаж диаграммаларын сараптауда компьютердің ролі.

Модуль тапсырмалары:12.1 Ең жаңа каротаж диаграммаларының базалық ұғымдарын түсіндіру.12.2 Ядролық-магниттік каротаж (ЯМК) диаграммаларының негізгі ұғымдарын түсіндіру.12.3. Ұңғыманың бейнесін салудың негізгі ұғымдарын түсіндіру.

Модуль 13.Дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының негізгі талдаулар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Отырғызылған забой үшін қолданылатын каротаж диаграммаларының алуан-түрлiлігiн көрсетiп, түсiндiру.

Модуль тапсырмалары:13.1 Дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының негізгі ұғымдарын түсіндіру.13.2 Дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының негізгі талдауын жүргізіп, көрсету.

Модуль 14.ЗЕРТХАНАЛАР негізгі ұғымдар

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Каротаждық диаграммаларды түсіндіруге қажетті деректердің қолданылуын, тіркеуін, табуын және көрсетуін баяндау.

Модуль тапсырмалары:14.1 Каротаждық диаграммаларды түсіндіруге қажетті деректерді табу және көрсету.

351

14.2 Каротаждық диаграммаларды түсіндіруге керекті деректерді тіркеу.14.3 Каротаждық диаграммаларды түсіндіруге қажетті деректердің қолданылуын түсіндіру. 14.4 Каротаждық диаграммаларды түсіндіруде қолданылатын ұғымдар.

Модуль 15.Кедергінің каротажына және кедергіні есептеуге кіріспе (танысу)

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Кедергінің каротаждық қисығы мен өздік поляризацияның қисығы арқылы каротаждық диаграмманы есептеу және негізгі процедураларды орындау.

Модуль тапсырмалары:15.1 Балшықтың тіреу сызығының көмегімен ӨП-ның максимал бұрылуын анықтау.15.2 Қабаттың температурасын есептеу.15.3 Өздігінен болатын поляризацияның (ӨП) қайта есептеу коэффициентін қолдана отырып, ӨП-ның статикалық потенциалын есептеу.15.4 Әр түрлі каротаждық қисықтардан кедергінің мәнін жазу және тепе-теңдік тұрақтысының сандық мәнін белгілеу.15.5 Каротаж диаграммасындағы кесте бойынша қабаттағы судың электрлік кедергісін есептеу.15.6 Қабаттың (Ф) коэффициентін есептеу.15.7 Қабаттың кеуектілігін есептеу.15.8 Құрамдағы рутил шамасын есептеу.15.9 Арчи теңдеуі көмегімен сұйыққа қаныққандығын есептеу.

Модуль 16.Каротаждық диаграмма мен тасбағандық талдаудың ара қатынасы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғымадағы берілген уақыт аралығындағы тасбағанды талдау деректері мен каротаж диаграммасының сәйкес деректерін салыстырып, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықты анықтау.

Модуль тапсырмалары:16.1 Ұңғымадағы берілген уақыт аралығындағы тасбағанды талдау деректері мен каротаж диаграммасының сәйкес деректерін салыстырып, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықты түсіндіру.

Модуль 17.Көмiр қабатының анықталуы мен каротаж диаграммасының байланысы

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Бiр аумақтағы бiрнеше ұңғымаларындағы қабаттарды, шеген реперлерiн және көмiр қабаттарын салыстыру.

352

Модуль тапсырмалары:17.1 Accumap арқылы бiрнеше ұңғымалардың каротаждық диаграммаларынан және каротаж диаграммаларының мәлiметтерінен тұратын стратиграфтық тiлімді құру.17.2 Жер қойнауындағы көмір қабаттары мен тіреу қарсы түрiнгiштiктiң көкжиегiн белгілеп, каротаждық диаграммада анықтау.17.3 Бiрнеше ұңғымалардағы көмiр қабаттарын, шеген реперлерi мен қабаттарды салыстыру.

Модуль 18.Ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылмаған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылмаған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу.

Модуль тапсырмалары:18.1Таңдаулы каротаж диаграммаларында ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылмаған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретациясын және негiзгi талдауды орындау. Жер қабатының өнімді бөлігінің қалындығын, кеуектілігін және сұйыққа қаныққандығын есептеу.18.2 Кен орнындағы көмiрсутектiң бастапқы қорларын есептеу.

Модуль 19. Ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретация мен талдауды жүргізу

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):Таңдаулы каротаж диаграммаларында ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретациясын және негiзгi талдауды орындау.

Модуль тапсырмалары:19.1 Таңдаулы каротаж диаграммаларында ұңғыманың дiңгегiндегi отырғызылған шегеннiң каротаж диаграммаларының интерпретациясын және негiзгi талдауды орындау

3. Оқыту әдістері:- Лекциялар- Пікірталастар- Мәжілістер- Кеңестер

4. Оқыту ресурстары:- Конспекттер- Сызғыш (12дюйм, немесе 30 см, екі шкала бір сызғышта)

353

- 2Н қарындаштар- Түрлі-түсті қарындаштар (қызыл, жасыл, көк)- Өшіргіш - Непрограммируемое исследовательское устройство- Аудитория Ф210 (зертхана)

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:5.1. Каротаждық диаграмманың элементарлық сараптамасы, 2-і басылым, Джорджа Эскита и Даниэля Крыговски5.2. Барлау кезіндегі ААГН әдісі, №16, Мұнайшылар мен геологтардың Американдық ассоциациясы, 2004, ISBN 0-89181-667-4 5.3. Дэвид.Е.Джонсон және Кэтрин Е.Пайл (2007) Техникалық емес тілдегі каротаждық жұмыстар, ISBN№: 0-87814-825-6

6. Курстың бағалау жүйесіЗертханалық тапсырмалар 15%Ауызша/жазбаша сұрауы/ аралық бақылау 30%Практикалық емтихан 25%Теория бойынша қорытынды емтихан 30%Барлығы 100%

Бағалау шкаласыПайыздық баға Әріптік баға Балдық баға

90-100 A+ 4.085-89 A 4.080-84 A- 3.777-79 B+ 3.373-76 B 3.070-72 B- 2.767-69 C+ 2.363-66 C 2.060-62 C- 1.755-59 D+ 1.350-54 D 1.0

Ең төменгі өту балы0-49 F 0.0

354

355

ОҚУ ЖОСПАРЫ

Мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Біліктілігі: Геология және минералдық ресурстар саласындағы технологМұнай-газ ұңғымаларын бұрғылау, бұрғылауға қызмет көрсету жөніндегі технолог

Оқу түрі: күндізгіНормативтік оқу мерзімі: 2 жыл 10 ай

Базасы: Жалпы орта білім

№ Циклдер және оқу пәндерінің атауы

Бақылау түрлері

Оқу уақытының көлемі (сағат, кредит)

Ем

тиха

н,

сына

қ

Кур

сты

қ ж

оба

Бар

лық

саға

т

Кре

дитт

ер с

аны

Осылардың ішінен:

Курс және семестр

бойынша бөлу

Теор

иялы

қ са

бақт

ар

прак

тика

лық

саба

қтар ку

рс

сем

естр

15 а

пта

1 2 3 4 5 6 7 8 10 111 Жалпы гуманитарлық

пәндер640 16.0 400 240 1 1,2

Ағылшын тілі Е 320 8.0 200 120 1 1,2Кәсіптік ағылшын тілі. Е 320 8.0 200 120 1 1,2

2 Жалпы кәсіптік пәндер 640 16.0 430 210 1 1,2Математика Е 240 6.0 150 90 1 1,2Физика Е 160 4.0 100 60 1 1,2Химия Е 160 4.0 100 60 1 1,2Мұнай-газ ісіне кіріспе 80 2.0 80 - 1 1,2

3 Арнайы пәндер 1325 55.5 2,3 3,4,5,6

Мұнай химиясына кіріспе 45 1.5 30 15 2 3Қолданбалы мұнай химиясы

Э 45 1.5 30 15 3 5

Мұнай газ секторында ЭЕМ (ЭВМ) ді қолдану

Э 50 1.5 15 45 2 4

Техникалық коммуникация

Э 60 3.0 60 - 2 3

Бұрғылау технологиясына кіріспе

Э 30 1.5 30 - 2 3

Бұрғылау ерітінділері мен гидравликалық қысым

Э 45 1.5 30 15 2 4

Бұрғылау технологиясы КЖ 60 3.0 30 30 3 6Бұрғылау бағдарламасы Э 60 3.0 30 30 3 6Мұнай жобаларының экономикалық есебі

Э 60 3.0 30 30 3 5

Мұнай өндіру кезіндегі КЖ 45 1.5 45 - 3 6

356

қоршаған орта мәселелеріФизикалық геология Э 75 3.0 30 45 2 3Мұнай газ геологиясы Э 60 3.0 30 30 3 4Тұнбаның түзілуі және стратиграфия

Э 60 3.0 30 30 3 6

Технологтарға арналған математика

Э 150 6.0 60 90 2 3,4

Мұнай өндіру технологиясы

КЖ 165 6.0 80 85 3 5,6

Кен орнын өңдеу технологиясының негiздерi

Э 75 3.0 45 30 3 5

Коллектор қасиеттері мен түйіндік потенциалдар сараптамасы

Э 75 3.0 45 30 3 5

Инженерлiк ғылымдар және технологиялар статистикасы

Э 60 3.0 30 30 3 6

Мұнай өнеркәсiбіндегі техника қауiпсiздiгiнiң негiздерi

Э 30 1.5 30 - 2 3

Каротаждық диаграмманы сараптау негіздері

Э 75 3.0 30 45 3 5

4 Емтихандар 125Аралық емтихан 40Қорытынды емтихан 85Барлығы 2730 87.5

357

Техникалық және кәсіби білімнің тәжірибелік оқыту бағдарламаларын жүзеге асыру бойынша

ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

«Мұнай-газ және химиялық өндіріс» профилі мамандықтары бойынша тәжірибелік оқыту бағдарламаларын «Кәсіпқор» Холдингі SAIT Polytechnic (Оңтүстік Альбертаның Технологиялар институты, Канада) халықаралық стратегиялық серіктесімен бірігіп, Қазақстанның мұнай-газ саласы үшін білікті кадрлардың жаңа буынын дайындау мақсатында және ел аумағында әрекет ететін мұнай-газ секторы компанияларымен кеңесу және қажеттіліктерін талдау негізінде әзірлеген.

Тәжірибелік бағдарламалардың мұнай-газ саласы үшін білікті кадрлар дайындаудың халықаралық стандарттары талаптарына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында олардың негізі ретінде мұнай-газ компаниялары үшін кадрларды дайындау саласындағы әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылатын, аккредиттелген және валидтелген SAIT Polytechnic бағдарламалары пайдаланылған.

«Кәсіпқор» Холдингі мен SAIT Polytechnic ынтымақтасу шегінде оқу жоспарлары мен бағдарламаларын, оқыту әдістері мен студенттер білімін бағалауды келісімдеу, серіктес колледждерде оқыту нәтижелерін өзара мойындау, бағдарламаны басқарудың ортақ құрылымдарының болуын, ағылшын тілін оқыту тілі ретінде бекітуді қарастыратын қос дипломдар бағдарламалары бойынша кадрларды дайындау анықталған.

Тәжірибелік оқыту бағдарламалары білікті жұмысшы сертификатын бере отырып, кадрларды жұмыс мамандықтары бойынша дайындауды және диплом бере отырып, ортаңғы звено мамандарын дайындауды қарастырады.

Білікті жұмысшы сертификатын алу үшін оқу мерзімі 1жыл 10 айды, ортаңғы звено маманы дипломын алу үшін 2 жыл 10 айды құрайды.

Мамандықтар бойынша тәжірибелік оқыту бағдарламалары құрылымында циклдар бойынша пәндер тізімі бар: жалпы гуманитарлық, жалпы кәсіби, арнайы пәндер. Пәндер бағдарламалары мазмұны модуль форматында ұсынылған.

Жалпы гуманитарлық және жалпы кәсіби пәндер циклдары Foundation дайындық бағдарламасына (1 курс), техникалық бағдарламаға арнайы пәндер блогына (2-3 курс) бейімделген.

Жалпы гуманитарлық пәндер блогы құрамына IELTS 6,5 деңгейінде ағылшын тілін меңгеруді қамтамасыз ететін базалық дайындық кіреді. Ағылшын тілінің оқыту тілі болуымен байланысты, ағылшын тілін меңгеру арнайы пәндерді сәтті меңгеру үшін жеткілікті деңгейге дейін «батыру» әдісімен қамтамасыз етіледі. Ағылшын тілін, оның ішінде, тар шеңберде мамандандырылған техникалық терминдерді білу маманды әлімдік стандарттармен сәйкес сертификациялау үшін ажырамас талап болып табылады.

Ағылшын тілін меңгеру 640 сағат көлемінде оқудың алғашқы жылының екі семестріне есептелген. Бағдарлама мазмұны сегіз апталық

358

циклдарға бөлінген және ауызекі және техникалық ағылшын тілін меңгеруге бейімделген.

Жалпы кәсіби пәндер блогы Foundation бағдарламасы шегінде сағаттарының жалпы көлемі 640 сағатты құрайтын математика, физика және химияны меңгеруге есептелген. Осы пәндер де практикалық дайындық басымдылығымен сегіз апталық циклдарға бөлінген. Осы пәндер мазмұны қолданбалы бағыттылыққа ие және мамандықтың арнайы пәндерін меңгеруге бейімделген.

Foundation дайындық бағдарламасы құрамына, сонымен қатар, «Мұнай-газ ісіне кіріспе» пәні кіреді. Осы пән шегінде студенттер мұнай-газ ісін, мұнай-газ операциялары саласындағы негізгі ұғымдарды (апстрим, мидстрим, даунстрим) және мұнай-газ нысандарына (механика, электрика, КИПиА) қызмет көрсетуді меңгереді.

Техникалық бағдарлама құрамында мұнай-газ нысандарын пайдалану, мұнайды барлау және өндіру, ұңғымаларды бұрғылау және айдау, мұнай-газ нысандарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу, механика және электрика бойынша арнайы пәндер блогы бар. Бағдарлама төрт семестрге есептелген.

Аралық және қорытынды аттестация әрбір бағдарламаның (Foundation, техникалық бағдарлама) семестрі аяқталғаннан кейін өткізіледі.

Тәжірибелік бағдарламалар «кезекті» оқыту принципі бойынша жүзеге асырылады, ол өндірістік оқыту мен аудиториялық сабақтарды кезектестіруді қарастырады. Бұл ретте сертификациялық мамандықтар бойынша өндірістік оқыту үлесі кем дегенде 70%, дипломдық мамандықтар бойынша кем дегенде 50% құрайды. Өндірістік оқыту кәсіпорындар базасындағы немесе цехтер, шеберханалар, шынайы өндірістік орта туғызатын жабдығы бар және әлемдік колледждер талаптарына жауап беретін оқу орындары зертханаларында практикалық жұмыстар форматында ұйымдастырылады. Сонымен, студенттердің жұмыс тәжірибесі кәсіпорындағы өндірістік оқыту кезеңінде ғана емес, сонымен қатар, цехтағы немесе оқу орнының зертханасындағы техникалық дайындық есебінен қалыптастырыла алады.

Оқу орындары «кезекті» оқыту принципіне жауап беретін, оқыту формалары бойынша (дуальды, «шәкірттік» және т.б.) басқа да траекторияларды анықтай алады, яғни теориялық және практикалық дайындықтардың үйлесімдері.

Тәжірибелік бағдарламалар Қазақстанның мұнай-газ саласының индустриальды-инновациялық дамуының негізгі басымдылықтарын ескере отырып және профильді тапсырыс берушілермен – жұмыс берушілермен келісілген білікті жұмысшылар мен мамандардың өзекті кәсіби құзыреттерін алуға бейімделген.

Құрылымда көрсетілген кәсіби қызмет түрлерін және қажетті кәсіби құзыреттіліктерге ие болу мақсатымен білім алушы пәндер модульдерін меңгеру барысында жұмыстық практикалық тәжірибені игеріп (еңбек әрекеттерін орындау машықтарына ие болу), көрсетілген дағдыларға ие болып, білім алуы тиіс.

359

Айта кететін жайт, жобаланатын құзыреттен тізімі шекті шынайы және практикалық жүзеге асырылымды, себебі пәндер модульдері жүйесімен, оқу қызметінің нақты түрлерімен, қажетті оқыту технологияларымен, адекватты бағалау құралдары жүйесімен байланысты.

Тәжірибелік бағдарламалар ерекшеліктеріне практикалық құраушы және оқу мекемелеріне жұмыс бағдарламаларын әзірлеу кезінде бағдарламаны мазмұнмен толтыру аспектісінде жеткілікті дербестік ұсыну жатады. Тәжірибелік бағдарламалардың жалпы еңбек сыйымдылығы көрсеткіштері, пәндер циклдарының еңбек сыйымдылықтары академиялық сағаттар мен кредиттермен берілген.

Тәжірибелік бағдарламаларды жүзеге асыру кезінде ұсынылады: оқу сабақтары түрлері - дәріс; семинар; зертеу семинары; практикалық

семинар; зертханалық жұмыс; кеңес беру; өздік оқу; инструктор басшылығымен өздік оқу; практика; жоба дайындау; студенттік командалар; пікірталас клубы;

оқу әрекеттері түрлері – дәрістерге, аудиториялық сабақтарға бару; зертханаларда, шеберханаларда, цехтарда практикалық тапсырмалар орындау; курстық жұмыстар құрастыру; техникалық және зертханалық дағдыларды қалыптастыру; есептер дайындау; оқу-әдістемелік әдебиеттер оқу; тезистер дайындау; басқалармен орындалған жұмыстардың конструктивті сынына үйрету; бақылау және бағалау іс-шараларына қатысу; топтағы талқылаулар; компьютердегі тұсаукесерлер; демонстрациялар;

бағалау түрлері – ауызша емтихан; жазбаша емтихан; жазбаша зертханалық емтихан; ауызша тұсаукесер; тестілеу; есептер; сынақтар; курстық жоба; ағымдағы бағалау.

Тәжірибелік бағдарламаларды жүзеге асыру ұсынылып отырған практикалық жұмысты жүзеге асыру үшін бүгінгі күнгі материалдық-техникалық базаның болуын, сонымен қатар, қажетті біліктілік деңгейінің педагогикалық жұмысшыларының болуын талап етеді.

Тәжірибелік бағдарламалар мазмұнын корреляциялау Кадрларды дайындау және қайта дайындау бойынша Атырау аймақаралық кәсіби орталық базасында оларды бейімдеу нәтижелері бойынша жүзеге асырылатын болады.

360

Тәжірибелік оқыту бағдарламасын жүзеге асырудың материалдық-техникалық және оқу-әдістемелік шарттары.

Оқу-әдістемелік әдебиеттер.

1. Табиғи ресурстарды қорғау және үнемді пайдалану. Оқулық. 2-ші бас.

Эбель А.

2. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы. Оқулық. 2-ші бас.

Аманжолов Ж.К.

3. Еңбек қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау жүйесі. Оқу құралы. 2-ші бас.

Дрижд Н.А.

4. Қауіпсіздік техникасы. Оқу құралы. 2-ші басылым.

Клюжев Ю.В., Шатырбаева М.Ж.

5. Гидравликалық және пневматикалық жүйелер. Оқу құралы.

Митусов А.А.

6. Гидрогеология. Оқулық. Бакирова С.7. Гидрогеология. Оқулық. Бурмистров А.8. Гидравлика және гидрометрия негіздері. Оқу

құралы.Кадырбаев А., Кадырбаева А.А.

9. Мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылау. Вадецкий Ю.В.10. Мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылау. Оқу

құралы.Курмансеитова Н.М.

11 Бұрғылау станоктары. Оқулық. Клюжев Ю.12 Жанар-жағар май материалдары. Зертханалық

практикум.Абдрахманов А.Б., Аскаров Н.К.

13 Барлаудың геофизикалық әдістері және мұнай және газ кенорындары зерттеулері. Оқулық

Портнов В.С. Юров М.В.

14 Мұнай мен газ өндіру. Оқу құралы. Покрепин Г.В., Нугманов А.Б.

15 Қазақстанның мұнай-газды аймақтарының геологиясы. Оқулық.

Аманниязов К.Н. Ахметов А.С. Қожахмет К.А.

16 Компрессор және сорғы қондырғылары Веригин И.С.17 Пайдалы қазбалар кенорындарын іздеу және

барлау әдістемесіНурсултанова С.Н.

18 Мұнай газ ісінің негіздері . Оқулық. Суербаев Х.19 Мұнай және газды өндіру техникасы мен

технологиясы. Оқулық.Майлыбаева Г. Ж.

20 Мұнай кәсіпшілік машиналары мен механизмдері. Оқулық.

Сақтағанова М.

21 Мұнай мен газды өңдеудің химиясы мен технологиясы. Оқу құралы.

Мергалиева

22 Мұнай мен газды өңдеудің химиясы мен Омарәлиев Т.О.361

технологиясы. 1-бөлім. Оқулық.23 Мұнай мен газды өңдеудің химиясы мен

технологиясы. 2-бөлім. Оқулық.Омарәлиев Т.О.

24 Мұнай мен газды қайта өңдеу зауыттары жабдығы.

Конюхова Г.М.

25 Мұнайды қайта өңдеу өндірісі жабдығы. Сугак А.В., Леонтьев В.К.

26 Мұнай-газ өндірісінің өндірістік үрдістерін автоматтандыру негіздері.

Прахова М. Ю., Шаловников Э. А.

27 Термодинамика және жылу техникасы негіздері. Оқулық.

Квон С.С. Альжанов М.К.

28 Мұнай-химия өнеркәсібінде еңбекті қорғау. Воронкова Л.Б., Тароева Е.Н.

29 Мұнай және газ кенорындарын әзірлеу. Оқу құралы.

Мусина З.

30 Мұнай және газ жинау және кәсіптік дайындау. Оқулық.

Ермеков М.

31 Бұрғылаушы анықтамалығы. Вадецкий Ю.В., Вадецкая З.Н.

32 Мұнай-химиялық синтездеу технологиясы. Оқу құралы.

Суербаев Х.

33 Бұрғылау және мұнай кәсібі жабдығына техникалық қызмет көрсету, жөндеу және монтаждау. Оқулық.

Умралиев Б.Т.

34 Жер асты тәсілімен пайдалы қазбаларды қазу технологиясы

Боровков Ю. А., Дробаденко В. П., Ребриков Д. Н.

35 Конструкционды және құбыржол құрылысы материалдарының технологиясы.

Безпалько В.И.

36 Мұнай және газ ұңғымаларын пайдалану. Тагиров К. М.

37 Мұнай-газ саласын автоматтандыру элементтері.

Туганбаев И.Т.

38 Газ және электрмен пісіру. Оқу құралы. 2-басылым.

Шакирова Т.М., Маметсупиев А.Ә.

39 Газ және электрмен пісірушіні өндірістік оқыту. Оқу құралы. 2-басылым.

Тапалов А.Ө.

40 Газбен пісірушілер мен кесушілердің анықтамалығы. Оқу құралы. 2-басылым.

Әлиев Б., Никифоров Н.

41 Мұнайды қайта өңдеу бойынша анықтамалық C. Паркаш42 Өнеркәсіптік кәсіпорын инженерінің

анықтамалығыР. К. Мобли (2 тома)

43 «Көмірсутектерді кәсіптік дайындау» жиынтығы (2 кітап: «Газды кешенді

К. Арнольд, М. Стюарт

362

дайындауға арналған жабдық бойынша анықтамалық», «Мұнайды кешенді дайындауға арналған жабдық бойынша анықтамалық»)

44 «Мұнай және газ кенорындарын қазу кезіндегі ұңғымалар мен қаттарды зерттеу» жиынтығы (2 кітап: «Мұнай ұңғымаларының гидродинамикалық зерттеулері», «Ұңғымалардың геофизикалық зерттеулерінің практикалық аспектілері»)

Т. Дарлинг, А. Чодри

45 «Мұнай және газ кенорындарын қазу» жиынтығы (2 кітап: «Болашағы бар кенорындарын қазу», «Мұнай және газ кенорындарын қазу негіздері»)

Т. Ахмед, П. Д. МакКинли, Л. П. Дейк

46 Мұнай ұңғымаларының гидродинамикалық зерттеулері

А. Чодри

47 Ұңғымалардың геофизикалық зерттеулерінің практикалық аспектілері

Т. Дарлинг

48 Петрофизика: тау жыныстарының коллекторлық қасиеттерін зерттеу теориясы мен практикасы және кат флюидтері қозғалыстары

Дж. Тиаб, Эрл Доналдсон

49 Болашағы бар кенорындарды қазу Т. Ахмед, П. Д. МакКинли

50 Мұнай және газ кенорындарын қазу негіздері Л. П. Дейк

51 Қаттардың мұнай беруін арттыру әдістері. Қолдануды жоспарлау және стратегиялары

В. Алварадо, Э. Манрик

52 Суланатын газ ұңғымаларын пайдалану Дж. Ли, Г. Никенс, М. Уэллс

53 Табиғи газ гидраттары Дж. Кэрролл54 Газды кешенді дайындауға арналған жабдық

бойынша анықтамалықК. Арнольд, М. Стюарт

55 Мұнайды кешенді дайындауға арналған жабдық бойынша анықтамалық

К. Арнольд, М. Стюарт

56 Бүгінгі күнгі компрессор станциялары (жинақта мини CD-дискімен бірге)

А. В. Воронецкий

57 Мұнай түсі. Ең ірі әлімдік бизнес: тарихы, ақша

Майкл Экономидес / Рональд Олини;

58 Мұнайды қайта өңдеу У. Л. Леффлер.59 Мұнай бизнесі бойынша англо-орыс сөздігі Евгений Хартуков60 Мұнай геологиясы, барлау, бұрғылау және

өндіруНорман Дж. Хайн

61 Мұнай химиясы Доналд Л. Бардик / Уильям Л.

363

Леффлер;62 Халықаралық мұнай-газ саласындағы

геологиялық барлау экономикасы, қауіптер мен келісімдер талдау

Джонстон Даниел

63 Мұнай-газ бизнесі бойынша үлкен англо-орыс сөздігі

Хартуков Е. М.

64 Мұнайды терең суда барлау және өндіру Леффлер Уильям / Паттароззи Ричард

65 Мұнай экономикасы әліппесі Боб Типпи66 Инженерлік-техникалық коммуникациялардың

қысқаша нұсқаулығы, 2 басылым, ISBN 978-0-205-50039-0. (Gurak. Concise Guide to Technical Communication . 2nd Canadian Ed. ISBN 978-0-205-50039-0)

Гурак

67 Сұйықтықтардың қолданбалы механикасы, ISBN 978-0-13-114680-8. (Mott. Applied Fluid Mechanics. ISBN 978-0-13-114680-8)

Мотт

68 Өндірістік операциялар, Кітаптар 1&2, ISBN 978-0-930972-18-9 (Allen&Roberts. Production Operations Volume 1&2. ISBN 978-0-930972-18-9)

Аллен&Робертс

69 Геологтарға арналған каротаж диаграммаларын талдау. ISBN 0-89181-667-4. (Asquith. Basic Well Log Analysis for Geologists. ISBN 0-89181-667-4)

Аскуис

70 СИ жүйесіндегі есептеулері бар техникалық математика негіздері, ISBN 978-1-256-71475-0 (Washington Custom. Basic Technical Mathematics w/Calculus SI Custom. ISBN 978-1-256-71475-0)

Вашингтон Кастом

71 Энергетика, 3 сынып (, ISBN 978-1-926900-02-5 (Pan Global. Power Engineering. 3rd Class. ISBN 978-1-926900-02-5)

Пэн Глобал

72 Энергетика, 4 сынып, ISBN 978-1-926900-02-5 (Pan Global. Power Engineering. 4th Class. ISBN 978-1-926900-02-5)

Пэн Глобал

73 Технологиялық үрдісті автоматты басқару принциптері мен шешімдері, ISBN 978-0-471-43190-9 (Smith. Principles and Practice of Automatic Process Control. ISBN 978-0-471-43190-9)

Смит

74 Жобаларды басқару негіздері, ISBN 978-0-8144-1748-5 (Lewis. Fundamentals of Project Management. ISBN 978-0-8144-1748-5)

Левайс

75 Өлшеу аспаптары, ISBN 978-0-8269-3430-7 Кирк, Уидом

364

(Kirk/Weedon. Instrumentation. ISBN 978-0-8269-3430-7)

76 Өлшеу аспаптары, Жаттығулар жинағы, ISBN 978-0-8269-3430-7 (Kirk/Weedon. Instrumentation Workbook. ISBN 978-0-8269-3430-7)

Кирк, Уидом

77 Өлшеу аспаптарға беру және басқаруға арналған практикалық деректер. ISBN 978-0-7506-5797-6 (Park. Practical Data Communications for Instrumentation and Control. ISBN 978-0-7506-5797-6 )

Парк

78 Интернетті маршруттау архитектурасы, ISBN 978-1-57870-233-6 (Halabi. Internet Routing Architectures. ISBN 978-1-57870-233-6)

Халаби

79 Термодинамика және жылу техникасына кіріспе. ISBN 978-1-259-03422-0 (McGraw Custom. Introduction to Thermodynamics and Heat Power. ISBN 978-1-259-03422-0)

МакГроу Кастом

80 Өнеркәсіптік гидравлика бойынша нұсқаулық,ISBN 978-0-9788022-0-2 (Vickers. Industrial Hydraulics Manual. ISBN 978-0-9788022-0-2)

Викерс

81 Машина құрылысын жобалаудағы машиналар элементтері (CD-ден), ISBN 978-0-13-061885-6 (Mott, Machine Elements in Mechanical Design (w/CD). ISBN 978-0-13-061885-6)

Мотт

82 Электр машиналар, жетектер және энергожүйелер, ISBN 978-0-13-177691-3 (Wildi. Electric Machines, Drives and Power Systems. ISBN 978-0-13-177691-3)

Уилди

83 Электр жүйелерді жобалау, ISBN 978-0-13-975475-3 (Bosela. Electrical Systems Design. ISBN 978-0-13-975475-3)

Босела

84 Сұлбаларды талдау (CD-ден), ISBN 978-1-133-28100-9 (Robbins. Circuit Analysis (w/CD). ISBN 978-1-133-28100-9)

Роббинс

85 Мұнай мәселелері: 21 ғасырдағы тұрақтылық, Кастом Паб. ISBN 978-1-256-86611-4 (Petroleum. Our Petroleum Challenge: Sustainability into the 21st Сentury Custom Pub. ISBN 978-1-256-86611-4)

Петролеум

86 Жылу алмасы үрдістері, ISBN 978-0-12-373588-1 (Lestina. Process Heat Transfer. ISBN 978-0-12-373588-1)

Лестина

87 Физика, ISBN 978-0-13-505048-4 (Ackroyd. Physics. ISBN 978-0-13-505048-4)

Аскройд

365

88 Химия, ISBN 978-0-17-628930-0 (Jenkins. Chemistry (20/30). ISBN 978-0-17-628930-0)

Дженкинс

89 Химиялық деректер, буклет 2010, продакт №755115, ISBN 10645246 (Alberta Learning. Chemistry Data Booklet 2010 Product #755115. ISBN 10645246 )

Альберта Лёнинг

90 Академиялық мақсаттарға арналған ағылшын тілін меңгеру. ISBN: 978-2-7613-1584-5 (Williams, Learning English for Academic Purposes. ISBN: 978-2-7613-1584-5)

Вильямс

91 Грэхам. Жазбаша Істеуге болады., 2009., ISBN:978-0-470-44979-0 (Graham&Graham. Can do writing.,2009. ISBN:978-0-470-44979-0.)

Грэхам

92 Сәттілікке арналған дағдылар: аудиолау және сөйлесу. 1 бөлім. Студент кітабы. ISBN 978-0-19-475610-5 (Scanlon. Skills for Success: Listening and Speaking 1: Student book, ISBN 978-0-19-475610-5)

Сканлон

93 Сәттілікке арналған дағдылар: оқу және жазу. 1 бөлім. Студент кітабы. ISBN 978-0-19-475622-8 (Lynn, Skills for Success: Reading and Writing 1: Student book, ISBN 978-0-19-475622-8)

Линн

Материальдық-техникалық жарақтандыру

1. Физика кабинетіне арналған жабдық; 2. Интерактивті математика кабинеті;3. Химия кабинетіне арналған жабдық;4. Ағылшын тілі кабинетіне арналған жабдық;5. 3D проекторы бар ActivBoard 587Pro+2 интерактивті тақтасы;6. ActiView 322 визуальды презентатор;7. Жұмыс үстелі түріндегі сандық подиум (Chalk-190SL);8. SPARK PS-2008A-INT ғылыми оқыту жүйесі;9. Бұрғылау бойынша DrillSim-5000 Classic/6000 DOME симуляторы;10. Бұрғылау жұмыстарын орындау бойынша DrillSim-5 симуляторы;11. Газдар мен сұйықтықтарды абсорбциялау және регенерациялау бойынша бақыланатын қондырғы (Бақылау жүйесі бойынша бағдарламалық қамтамасыздық - INVENSYS DCS);12. Бақыланатын дистилляционды қондырғы (Бақылау жүйесі бойынша бағдарламалық қамтамасыздық ) - INVENSYS DCS; 13. Мұнай-газ-су бөлгіштерді басқаруға арналған қондырғы; 14. Деректерді тіркейтін және басқару жүйесі бар (сенсор экраны бар) 3 кВт бу турбинасы; 15. Сенсор экраны бар сыртқа тепкіш сорғылар; 16. Екі сатылы компрессор;17. Жылу алмастырғыш қондырғы;

366

18. U-тәрізді түтікшелері бар жылу алмастырғыш моделі; 19. Көп мәртелік бекітілген түтікшелі торы бар жылу алмастырғыш моделі; 20. Қатпарлы жылу алмастырғыш моделі; 21. 18 кВт қазандық қондырғы; 22. Гидрогазодинамика бойынша қондырғы; 23. Пневможетегі бар реттеуші клапан; 24. Деңгейді реттеу қондырғысы; 25. Қысымды реттеу қондырғысы; 26. Компьютерлендірілген бақылаудың бағдарламалық қамтамасыздығы - Modbus RS 232 жиынтығы (клиент-серверлік архитектураға негізделген коммуникациялық протокол); 27. Газ-мұнай сепараторының каскадты конструкциясы ілмегі; 28. Суық су ағынының шығын өлшегіші; 29. Ыстық су ағынының шығын өлшегіші; 30. Көп контурлы жүйені басқару қондырғысы; 31. Факельді жүйе моделі; 32. Крест тәрізді үлестіру клапанының кеңейтілген ассотименті қондырғысы; 33. Клапанға арналған мобильді жөндеу стенді; 34. Сыртқа тепкіш ажырату сорғысы;35. Отын тарату колонкасын (кеңейтілген) жөндеу және қызмет көрсетуге арналған тренажер; 36. Көп мәртелік жүзетін бастиегі бар жылу алмастырғыш аппарат моделі; 37. Бу кеңістігі бар жылытқыш моделі (Kettle-type);38. Тік термосифонды жылытқыш моделі; 39. Ауамен салқындатылатын жылу алмастырғыш моделі; 40. Суқұбыр қазанының моделі; 41. түтіниісті түтікшелі қазан моделі; 42. Бөлгіш бусепараторы қондырғысы (бу ұстағыш, конденсациялық құмыра); 43. Мұнаралы салқындатқыш моделі;44. Салқындату циклы қондырғысы;45. Екі сатылы компрессор;46. Мұнаралы тоңазытқыш;47. Қазандық 50 кВт;48. Сыртқа тепкіш сорғы (элементтері);49. Үлестіру клапанының кеңейтілген қондырғысы (кесуші клапандар, пневматикалық және электромагнитті позиционер, өнеркәсіптік базалық және коммуникативті нөмірлі позиционер); 50. Шығын датчигі;51. рH шамасын бақылау бойынша қондырғы және бағдарламалық қамтамасыздық; 52. Үздіксіз айдаудың мини-қондырғысы;53. Електі және қалпақты тәрелкелері бар колонналар; 54. Радиоактивті қалдықтарды ұстауға арналған цистерна;

367

55. Көп қызметті компьютерлік айдау қондырғысы; 56. Қатты бетте газды абсорбциялау бойынша қондырғы; 57. Булануды криталдау бойынша қондырғы (Бюхнер воронкасының полихлорвинил жабыны); 58. Эбуллиометр (брондалған қазан, қорғалған есік);59. Бір сатылы буландырғыш (18кВт іске қосу шыңды қазандық, деректерді тіркеуге арналған компьютерлер және бағдарламалық қамтамасыздық ); 60. Қол көп мақсатты реактор (біргалонды); 61. Бақыланатын көп мақсатты реактор (бір галонды); 62. Бумен жылыту/реакторды салқындатуға арналған жабдық; 63. Бу қазаны (18 кВт, 6 бар);64. 6 кВт арналған термореттегіш қондырғы;65. Шыны көйлекті реактор; 66. Қысымның екі датчиктері бар шкаф, температураның сандық өлшегіші °C;67. Жылу балансының конденсациялық сепараторы; 68. Реактивті қоспасының сынама алғыш; 69. Мембраналы вакуумды PTFE сорғысы; 70. SS реактордағы қарау түтікшесі реттегіші; 71. Азеотропты гравитациялық сепаратор;72. Құрама псевдосұйылту бойынша қондырғы; 73. Газоабсорбциялық псевдосұйылту бойынша қондырғы; 74. Физикалық-химиялық өңдеуге арналған қондырғы; 75. Пресс-сүзгі; 76. Аэробты тазарту қондырғысы (50 литрге арналған цилиндрлі-кониконус шлам тұндырғыш); 77. Суды тазарту желісі, бақыланатын буландырғыш; 78. Ионалмастырғыш;79. Теңіз суын тұщыландыру бойынша қондырғы; 80. СО2 анализаторлары желісі;81. Шикі мұнайды айдау бойынша қондырғы (тасымалды ұңғыма денситометрі, -20°C дейін салқындатушы қондырғы, 2 кВт, талдауға арналған қондырғы); 82. Табиғи газды кептіру қондырғысы; 83. Қысым астындағы катализатордың қозғалмайтын қабаты бар реактор; 84. Симулятор – шағын мұнайды қайта өңдеуші зауыт қондырғысы (операциялық зауыт, ректификационды колонна және факельдік жүйе модельдері); 85. Электр үлестіру желісі және қорғаныс құралдары; 86. Бекітілген логикалық сұлбасы бар өндірістік үрдісті электрбасқару қондырғысы; 87. Siemens фирмасының «Бағдарламаланатын логикалық контроллер» тренажеры; 88. Қозғалтқыш және тұрақты тоқ генераторы;

368

89. Үш фазалы синхронды машиналар (қозғалтқыш және ауыспалы тоқ генераторы); 90. Үш фазалы асинхронды машиналар (қысқа тұйықталған роторы және фазалық роторы бар); 91. Бір фазалы қозғалтқыштар; 92. Бір фазалы және үш фазалы трансформаторлар; 93. Электромеханикалық тестілер қондырғысы (айналмалы момент, ротор айналымы санының қисығы); 94. Амперметр, вольтметр және реостаттары бар құрастыру сұлбалары қондырғысы; 95. Вольтампер әдісімен кедергінің, тұрақты тоқтың, бір фазалы белсенді қуаттың БӨА және қуат коэффициентін сақтау; 96. Тәуелсіз қоздыру, параллельді қоздыру, бірізді қоздыру, аралас қоздыруы бар тұрақты тоқ генераторы; 97. Генератор-Қозғалтқыш жүйесі; 98. Тұрақты тоқ қозғалтқышының жылдамдығын электронды реттеу; 99. Қысқа тұйықталған роторы бар электроқозғалтқыш; 100. Үш фазалы трансформатор;101. Бір фазалы қозғалтқыш және бір фазалы трансформатор, асинхронды қозғалтқышты бір фазалы іске қосу жүйесі; 102. Компьютерлендірілген-өлшеу жүйесі бар қондырғы: өлшеу түрлендіргіштері, бағдарламалық қамтамасыздық және компьютерлік интерфейс;103. Энергия күші агрегаттарын орнату; 104. Қоректендіруді және өлшеу техникасы мен аспаптарды қорғау; 105. «Электр энергияны тарату және үлестіру» қондырғысы; 106. Мини-подстанция және электроэнергетикалық кабина;107. Арнайы электр жүйелер: мұнайды бұрғылау қондырғыларына арналған қондырғылар; 108. Энергия көзіне арналған қозғалтқыш; 109. Күш электроникасында пайдаланылатын жартылай өткізгіш құрылғылар; 110. Түзеткіштер;111. Тұрақты тоқтың электронды жетегі; 112. Инвертор және ШИМ-модуляция;113. 3-фазалы асинхронды қозғалтқышқа арналған электронды жетек; 114. Күштік жартылай өткізгіш аспаптар; 115. Бір жартылай кезеңді түзеткіш (тура поляризация); 116. Бір жартылай кезеңді түзеткіш (кері поляризация);117. Екі жартылай кезеңді (екі пульсті) анод тобының түзеткіші; 118. Екі жартылай кезеңді (екі пульсті) катод тобының түзеткіші;119. Катод тобының үш пульсті түзеткіші; 120. Анод тобының үш пульсті түзеткіші; 121. Түзеткіштердің (тура поляризация) бір пульсті (жартылай кезеңдік) сұлбалары;

369

122. Түзеткіштердің (кері поляризация) бір пульсті (жартылай кезеңдік) сұлбалары; 123. Толық басқарылатын және жартылай басқарылатын көпірлі түзеткіш; 124. Жиілікті-басқарылатын электржетек; 125. ШИМ модуляциясы бар инвертор кернеуінің синусоидальдылығын талдау; 126. Ауыспалы тоқ қозғалтқышын үдету және тежеу.

370