iiTupã Je'ẽha

New Testament in Kaapor (BR:urb:Kaapor)copyright © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: KaaporTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License:Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, providedthat you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Kaapor

© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-27PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 12 Feb 2021b46cc831-baa9-5b98-bd3d-1fb9f0357a11

http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/urbhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

Contents

MATÉU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76RUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118JUÃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194AT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246HOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3101 KORIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3452 KORIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378NGARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400ESE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413SIRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425KORO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4331 TESARON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4412 TESARON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4481 TIMO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4522 TIMO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462TIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469SIREMÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473EMBERÉU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475TIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5011 PETU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5102 PETU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5201 JUÃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5262 JUÃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5343 JUÃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536JUN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538APOKARIP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541

iii

MATÉU 1:1 1 MATÉU 1:21

Jesu rehe har Matéumupinim

Matéu kome'ẽ paper ke mupinim.Jesu rehe har a'e mupinim. Kome'ẽywy keruhũ pe Jesu ixo rahã, ma'eke a'e ma'ema'e ixo, ame'ẽ rehe harMatéu mupinim.

Jesu Kirisutu ramũi ta ke(Ruk 3.23-28)

1 Ko Jesu Kirisutu ramũi ta rer ihẽamupinim aĩ. Ihẽ Matéu. Kome'ẽpaper ihẽ amupinim aĩ. (“Kirisutu”aja ihẽ apandu rahã: “Kapitã keruhũ”aja Tupã mu'am ame'ẽ ke a'e, ajaamujekwa.) Jesu riki Ndawi rainõke a'e. (Aja rahã, Ndawi aja kapitãkeruhũ a'e tĩ.) Ndawi Amarã rainõ.Kuja riki Jesu ramũi ta rer.2 Amarã Isak ru. Isak Jako ru. Jako

Junda ru. Imu ta heta. Jakoame'ẽ ta pái tĩ.

3 Junda Per ru. Sera ru a'e tĩ. Jundarakehar Tam. Per Erõ ru. ErõAran ru.

4 Aran Amina ru. Amina Nasõ ru.Nasõ Samõ ru.

5 Samõ Mboa ru. Hambe Samõ rake-har. Mboa Ombe ru. Mboarakehar Hut. Ombe Jese ru.

6 Jese Ndawi ru. Ndawi kapitã keruhũtĩ.

Ndawi Saromã ru. Saromã mãi Uriambyr rakehar.

Amarã rainõ hetaha ke jande ja-manga manga rahã, awa py tumeme(14) hetaha ixo. Pe, Ndawi rehe man-gaha uhyk.7 Saromã Homoã ru. Homoã Ambi ru.

Ambi Asa ru.8 Asa Josapa ru. Josapa Jorã ru. Jorã

Usi ru.9 Usi Jotã ru. Jotã Aka ru. Aka Eseki

ru.10 Eseki Manase ru. Manase Amon ru.

Amon Josi ru.11 Josi Jekoni ru. Imu ta ru tĩ.

Mambiro ok ta pe jundéu awa ta kekapitã keruhũ raho. Mambiro ok ta pehar tama'e kapitã keruhũ raho. ArahãJekoni ra'yr ta u'ar.

A'erehe Ndawi rainõ ta hetaha ja-manga manga rahã, awa py tumeme(14) hetaha ixo. Pe, Jekoni rehe uhyk.Arahã Mambiro ok ta pe jundéu awata ke Mambiro ok ta pe har tama'ekapitã keruhũ raho.

12 Mambiro ok ta rehe jundéu awata ixo rahã, Jekoni ra'yr u'ar.A'e Sarati ru. Sarati Soromambe ru.13 Soromambe Ambiu ru. Ambiu Eri-

akĩ ru. Eriakĩ Asor ru.14 Asor Sando ru. Sando Akĩ ru. Akĩ

Eriu ru.15 Eriu Erea ru. Erea Matã ru. Matã

Jako ru.16 Pe, Jako Jose ru. Jose Mari

ke pyhyk. Mari pusu ngi Jesu u'ar.Jesu mokõi her. “Kirisutu” amõ hertĩ. (“Kirisutu” aja ihẽ apandu rahã:“Kapitã keruhũ” aja Tupã mu'amame'ẽ ke a'e. Jundéu awa ta harõ katuhũ ixo ame'ẽ ke a'e.)

17Mambiro ok ta pe jundéu awa taixo. Arahã Jekoni ra'yr ta u'ar. Hainõta hetaha jamanga manga rahã, awapy tumeme (14) hetaha ixo. Pe, Jesurehe mangaha uhyk.

Jesu Kirisutu u'ariha rehe har(Ruk 2.1-7)

18 Jesu Kirisutu u'ariha kuja riki.Mari Jesu mãi wan ta. “Mari keihẽ apyhyk ta” aja Jose pandukatu. Pe, pyhyk ym rahã we, Maripusu pe imembyr ihĩ, aja a'e ukwa.Tupã'ãma'e pyrãtãha ihĩ ehe. A'ereheipusu pe imembyr ihĩ. (Awa ke mujãym.) 19 “Mã! Imembyr” aja Jose ukwarahã, Mari ke hijar ta tipe. Anĩ. Marike muhuxĩ tar ym. Ma'e katu ame'ẽke aja te'eha a'e ma'ema'e ixo ame'ẽke a'e. A'erehe Mari ke a'e muhuxĩtar ym. A'erehe amõ ta ukwa ym harupi Mari pe a'e pandu ta: “Nde keihẽ apyhyk ym ta apo 'y” aja. Aja a'eukwa. 20 Aja a'e ukwa ukwa ou rahã,Tupã je'ẽha rahoha uhyk uwyr ehe.Ixeraiha pe a'e mujekwa ipe:

—Jose! Nde riki Ndawi rainõ. Maripyhykiha ngi ekyje ym. Mari keepyhyk katu. Tupã'ãma'e pyrãtãhaihĩ katu ehe, a'erehe Mari imem-byr namõ ixo. 21 Imembyr u'ar ta.

MATÉU 1:22-23 2 MATÉU 2:11Sawa'e ra'yr ta. “Jesu” aja her emoĩehe. Ma'e ka'u te'eha ke jundéu awata ma'ema'e. Ame'ẽ ke rehe Jesumuhepy ta. A'erehe jundéu awa ta keTupã muhã katu ta — aja Jose pe.

22-23 Upa aja rahã, ymanihar pan-duha ke uhyk. Yman Tupã je'ẽha kepandu ame'ẽ ta mupinim. Aja uhykapo 'y. Kuja a'eta mupinim:“Kũjã ixo te'e ame'ẽ ke imembyr

namõ ixo. Imembyr u'ar ta.Sawa'e ra'yr ke.

‘Emanue’ aja her moĩ ta ehe.”[“Emanue” aja pandu rahã:“Jande namõ Tupã ixo” ajangã ukwa katu.]

24 Pe, Jose upak rahã, Tupã je'ẽharahoha mujekwa ame'ẽ ke a'e ma'e.Mari ke pyhyk 'y. 25 Imembyr u'arym rahã we, Jose pyta ym te ehe.Pe, imembyr u'ar. Sawa'e ra'yr riki.“Jesu” aja her ke Jose moĩ ehe.

2Warahy uhemiha koty ngi uwyr

ame'ẽ ta rehe har1 Merẽ ok ta pe Jesu u'ar. Jundéi

ywy rehe Merẽ ok ta ihĩ. Arahã Erojundéu awa tama'e kapitã. Arahãamõ awa sawa'e ta Jerusarẽ ok ta peuhyk uwyr. (Jundéu awa ym ame'ẽta ke a'eta.) Warahy uhemiha kotyngi uhyk uwyr. Jahy rata ta rehe harukwa katu ame'ẽ ta ke a'eta. Usakusak hũ jahy rata ta rehe tĩ. 2Pe, a'etapandu:

—My riki u'ar ame'ẽ kemy? A'e rikijundéu awa tama'e kapitã keruhũwanta. Warahy uhemiha koty jande jaxorahã, jahy rata weraha keruhũ rehejasak. (A'erehe amõ kapitã keruhũu'ar ta aja jakwa.) A'erehe jande py'ajamoĩ moĩ ta jajur ehe — aja Ero ta pepandu.

3 Ame'ẽ ke rehe Ero hendu rahã:“Mã! Katu ym ihẽ pe” aja jupandujupe. Inamõ ixo ame'ẽ ta kapitã taaja tĩ. “Katu ym” aja pandu pandua'eta jupe. (Amõ kapitã keruhũ wanta ame'ẽ ke jumai ta a'eta namõ, ajaEro ta ukwaha naĩ.) A'erehe: “Mã!

Katu ym” aja pandu pandu a'eta jupe.4 Jundéu awa tama'e pa'ihu ta ke Eromujy'ar. Moise je'ẽha mu'e ame'ẽ take mujy'ar tĩ. A'e pandu:

—My riki Kirisutu u'ar tamy? Tupãmu'am ame'ẽ ke a'e — aja pandu.(“Mu'am ame'ẽ ke” aja pandu rahã:“Kapitã keruhũ” aja Tupã mu'am, ajamujekwa katu.)

5—Merẽok ta peu'ar ta, Jundéi ywype. Kuja Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ tamupinim:6 “Merẽ ok ta riki Jundéi ywy rehe ihĩ.Ame'ẽ ok ta ngi kapitã keruhũ uwyr

ta. A'erehe ame'ẽ ok ta ke upangã ukwa katu.

Ame'ẽ kapitã keruhũ jundéu awatama'e ke.

A'e riki ma'e Tupã putar my, ame'ẽke a'e mujekwa ta. Jundéuawa ta pe mujekwa ta” ajaTupã je'ẽha pandu ame'ẽta mupinim — aja pa'ihu tapandu Ero pe.

7 Warahy uhemiha koty ngi uhykame'ẽ ta ke Ero mujy'ar. A'eta jõmujy'ar. Pe, a'eta namõ Ero pandupandu. Arahã kuja ukwa. Jahy ratakeruhũ uhem, ame'ẽ ngi myja hetahajahy kanim apo my, ame'ẽ ke ukwa.8 Upa ukwa rahã, Merẽ ok ta pe a'etake Ero mondo. Kuja ame'ẽ ta pepandu:

—Kurumĩ ra'yr ke pekekar katupeho. Pemahemrahã, ihẽpe pepandupejur. Aja rahã, ihẽ py'a ke ihẽ amoĩmoĩ katu ta ehe tĩ— aja Ero pandu naĩ.

9-10Pe, a'eta oho. Oho ixo rahã, jahyrata weraha keruhũ rehe a'eta usak tĩ.Warahy uhemiha koty ixo rahã, usak.Ame'ẽ ke rehe a'eta usak tĩ. A'erehehury katu hũ ixo. Hundutar kotyame'ẽ jahy rata weraha keruhũ wataoho ixo. Pe, kurumĩ ra'yr ixo. Ame'ẽok 'ar pe jahy rata weraha pyta, ywarehe. 11Hok pe a'eta ixe oho. Kurumĩra'yr rehe a'eta usak. Imãi namõ ixo,Mari namõ. Pe, a'eta pynarãi pe a'etawapyk uĩ. Aja kurumĩ ra'yr rehe ipy'ake a'eta moĩ moĩ. Pe, ma'e katu ame'ẽke a'etame'ẽme'ẽ ipe. Ko, itatawa ke.Ma'e pihe katu ame'ẽ ke me'ẽ ipe tĩ.

MATÉU 2:12 3 MATÉU 3:2Amõ pihe katu ame'ẽ ke me'ẽ ipe tĩ.Her mi. 12 Pe, a'eta ukwer rahã, a'etaixerai riki. Ame'ẽ pe Tupã mujekwa:

—Ero pe pepandu ym peho — ajamujekwa.

A'erehe amõ awa rape rupi hekohape jywyr oho.

Eji ywy pe Jose ta tyryk oho13 Sawa'e ta ukwa katu te ame'ẽ

ta upa jywyr oho rahã, Jose pe Tupãje'ẽha rahoha mujekwa. Ixeraiha pemujekwa:

—Epu'am. Kurumĩ ra'yr ke epyhyk.Eji ywy pe ekanim eho, imãi namõ.Ero riki kurumĩ ra'yr ke kekar ta.Mahem rahã, jukwa ta, a'erehe paharejan eho sengi. Eji ywy pe epyta werĩ. Ihẽ amujekwa rahã jõ ejywyr — ajaipe.

14 Pe, pahar Jose pu'am. Kurumĩra'yr ke pyhyk. Pe, ame'ẽ pytun rahã,Eji ywy pe oho, ta'yn mãi namõ, Marinamõ. 15 A'ep a'eta pyta. Jundéi ywyrehe Ero ixo rahã, a'eta jywyr ym. Eromanõ rahã, jywyr. Aja rahã, ymanTupã je'ẽha pandu ame'ẽ mupinim,aja uhyk. Kuja.“ ‘Ihẽ ra'yr Eji ywy ngi ihẽ amujy-

wyr’ aja Tupã pandu” aja amõmupinim.

Ta'yn ta ke Ero jukwa16 Warahy uhemiha koty ngi uwyr

ame'ẽ ta Ero koty jywyr ym oho. “Mã!Ihẽ pe te'e” aja Ero ukwa. A'ereheparahy riki. Pe, sonda ta pe a'e pandu:

—Pahar Merẽ ok ta pe peho. Upakatu te kurumĩ ra'yr ta ke pejukwa.Mokõi warahy 'ar ame'ẽ ta ke pe-jukwa. Upa mokõi warahy 'ar wyrkoty ame'ẽ ta ke pejukwa tĩ. Merẽok ta rake rupi ixo ame'ẽ ta aja tĩ.Pejukwa tĩ — aja Ero pandu.

Aja riki warahy uhemiha koty ngiuwyr ame'ẽ ta mujekwa ipe. Jahy rataweraha keruhũ uhem rahã, mokõiwarahy 'ar aha oho. A'erehe: “Ku-rumĩ ra'yr ta mokõi warahy 'ar ame'ẽta ke pejukwa” aja Ero pandu. (Jesu keEro jukwa ta tipe. A'erehe upa kurumĩra'yr ta ke Ero jukwa.) 17 Aja rahã,

yman Jeremi pandu ame'ẽ ke uhyk.A'e pandu:18 “Hama ok ta pe jixi'uha rehe amõ

hendu.Imembyr ta manõ, a'erehe Hakéu

jixi'u. Marã ka ymmuputu'uha” aja riki.

(“Hama ok ta” aja pandu rahã:“Merẽ ok ta” aja ngã ukwa. “Hakéu”aja pandu rahã: “Ame'ẽ ok ta pe harkũjã ta” aja ngã ukwa tĩ.)

Eji ywy ngi Jose ta jywyr19 Ero manõ rahã, Eji ywy pe Jose

ixo we rĩ. Pe, Tupã je'ẽha rahohamujekwa ipe. Ixeraiha pe mujekwaipe.

20—Kurumĩ ra'yr ke jukwa tar katuame'ẽ ta upa manõ. A'erehe jundéuawa tama'e ywy pe ejywyr eho. Ku-rumĩ ra'yr ke eraho, imãi namõ. Pe-jywyr peho — aja Tupã je'ẽha rahohamujekwa.

21 A'erehe Jose pu'am. Pe, jundéuawa tama'e ywy pe jywyr oho. Ku-rumĩ ra'yr ke raho, imãi namõ.

22 Ero manõ rahã, henda ke pe Ak-eráu kapitã. Jundéi ywype har tama'ekapitã a'e. Ame'ẽ ke Jose ukwa rahã,ame'ẽ ywy pe a'e oho tar ym. Kyjeingi, a'erehe a'ep oho tar ym. Pe,ixeraiha pe Tupã mujekwa:

—Ngariréi ywy pe eho — aja mu-jekwa.

A'erehe Ngariréi ywy pe a'e oho.23 Pe, Nasare ok ta pe uhyk oho.Nasare ok ta Ngariréi ywy rehe ihĩ.Pe, a'ep hok ke a'e mujã. Aja rahã,yman Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ tamupinim, aja uhyk. “Nasare ok ta pehar ke a'e” aja Jesu rehehar ngã ukwa.Aja uhyk.

3Juã mujahukiha panduha ke(Mak 1.1-8; Ruk 3.1-18; Juã 1.19-28)

1Nasare ok ta pe Jesu ixo rĩ. Arahãawa nixói te ame'ẽ pe Juãmujahukihauwyr. Ame'ẽ awa nixói te ame'ẽ keJundéi ywy rehe ihĩ. (Ixoty heta ngãuhyk uwyr.) 2Ame'ẽ ta pe a'e pandu:

MATÉU 3:3 4 MATÉU 3:12—Apandu pehẽ pe. “Tupã koty-

har ta aja pemuruwak.” Ma'e peka'ute'eha ke pema'ema'e ym. Ame'ẽrehe pepyai. Pexoha pyahu ame'ẽ keTupã putar, aja pexo katu. Aja rahã:“Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ” aja pehẽ pea'e pandu ta — aja ngã pe Juã pandupandu.

3 Isai riki Tupã je'ẽha pandu ame'ẽke a'e. Kuja a'e mupinim:“Awa nixói te ame'ẽ pe amõ pandu

pandu. Kuja:‘Jandema'e sawa'e te uwyr ta. A'erehe

pe ke pemukatu. (Aja rahã,pexoha ke pemukatu.)

Pe ke pemutatambyk. Aja rahã, ohokatu ta a'e’ aja pandu” aja Isaimupinim. (Aja rahã ma'e ka'ute'eha ma'ema'eha ke ngã hi-jar. Pe, Tupã koty ipy'a kemu-ruwak ta.) Aja Isai mupinim.(Yman ame'ẽ ke a'e mupinimrahã, Juã rehe har mupinim.)

4 Juãma'e mundeha awa rymba rake te'e mujã ame'ẽ ke. “Kame” ajangã rymba rer. (Ymanihar Erima'emundeha, aja saka ame'ẽ mundeha.Aja rahã, Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ keJuã tĩ, aja mujekwa tĩ.) So'o pirer peixu'a rupi pukwar. Tukuxixik mixirame'ẽ ke a'e u'u. Eir namõ u'u tĩ.5 Jerusarẽ ok ta ngi heta uhyk uwyrixoty. Jundéi ywy ngi uhyk uwyrixoty tĩ. Jondã y rake rupi ixo ame'ẽta uhyk uwyr ixoty tĩ. 6 Tupã pe kujaa'eta pandu:

—Ma'e jaka'u te'eha ke jama'ema'e.Jande py'a ngi ame'ẽ ke ejuhyk — ajaa'eta ipe.

Aja pandu ame'ẽ ta ke Juãmujahuk.Jondã y pe mujahuk.

7 Parise ta Juã koty uhyk uwyr tĩ.Sanduse ta uhyk uwyr ehe tĩ. Ame'ẽtaMoise je'ẽhamu'e ame'ẽ ta ke a'eta.Johu pandu ipe:

—Jande ke emujahuk. Tupã koty-har ta aja jaxo tar katu tĩ — aja Juã pe.

Ame'ẽ ke Juã ukwa rahã, pandua'eta pe:

—Kupixa amõ hapy rahã, tata ngimbói ujan oho. Aja mbói aja pehẽ tĩ.

Aja Tupã mupyraraha ngi pehem tarkatu. Ipy'a ym ehe ame'ẽ ta ke Tupãmupyrara ta. Ame'ẽ mupyraraha ngipehem peho aja pehẽ pe amõ pandumy. Anĩ. Pehem ym ta. 8Mã pejama'ekatu ame'ẽ ke pema'ema'e. Aja rahã,ma'e peka'u te'eha pema'ema'eha kepehijar, aja ngã pe pemujekwa ta kỹ.Aja rahã jõ, Tupã mupyraraha ngipehem ta.

9 —“Amarã riki jande ramũi,a'erehe Tupã kotyhar ta ke jande.(A'erehe jande ke Tupã mupyrara ymta)” aja pekwaha naĩ. Anĩ. Pehemym ta tĩ. Pesarahã! Ko apandu pehẽpe. Tupã putar rahã, peme'ẽ ita tangi Amarã rainõ ta ke a'e muhem ta.Pehẽ ke ombor, pe, pehẽ renda kepe amõ ta ke muhem ta. (Aja rahã,kuja mujekwa. Tupã pyrãtã te hũ.A'e putar rahã, je'ẽha rupi amõ awapyahu ame'ẽ ta ke a'e muhem ta.Hendu katu ehe, ame'ẽ ta ke muhemta, aja mujekwa katu.)

10 —Ma'eywa jaxer rahã, ame'ẽ i'yke amõ mondok ta. Pe, ame'ẽ myrake amõ hapy. Pesarahã! Ji riki haporake ihĩ. (Aja rahã, mondok tate, ajamujekwa katu.) Aja ngã tĩ. Ma'e ka'ute'eha ke ma'ema'e ixo rahã, ame'ẽ take Tupãmupyrara hũ ta. (I'ymondok,ame'ẽja saka.) Pesarahã! Ji pehĩ ajangã ke a'e mupyrara tate tĩ. 11 Ype pehẽ ke ihẽ amujahuk. Aja rahã,ma'e peka'u te'eha pema'ema'eha kepehijar aja ihẽ amujekwa amõ ta pe.Pesarahã! Ihẽ raikwer rupi amõ uwyrta. A'e riki pehẽ ke Tupã'ã namõ mu-jahuk ta. Tata namõ aja tĩ. Mujahukta pehẽ ke tĩ. Ihẽ 'ar koty te we ipy'ahãtã te ha a'e. Katu te ame'ẽ ke a'e,a'erehe ima'e miasu aja ihẽ axo rahã,ihẽ katu ym ihẽ jupe ihẽ. 12 Ahúiaja me'ẽ ngi ipirer ke amõ omborrahã, urupen py'a pemukatak. Ywateombor. Aja ixurer ke ombor. Pe,ixurer matyr rahã, upa katu te tata peombor ta. Upa ukwái ta. Pe, ahúi ajame'ẽ ke matyriha renda pe matyr ta.Aja riki awa ta ke tĩ. Tupã rehe ipy'aym ame'ẽ ta ke Tupã mupyrara tate.

MATÉU 3:13 5 MATÉU 4:10Tata keruhũ renda pe mupyrara hũta. (Ixurer ke ukwái ta, ame'ẽja saka.)Tupã rehe ipy'a katu ame'ẽ ta jõ ixotya'e mujy'ar ta. Inamõ ixo ta — aja Juãpandu. (“Tupã'ã namõ mujahuk ta”aja pandu rahã: “Tupã'ã kemuwyr ta”aja mujekwa. “Tata namõ mujahukta” aja pandu rahã: “Mupyrara ta” ajamujekwa.)

Jesu ke Juã mujahuk(Mak 1.9-11; Ruk 3.21-22; Juã 1.31-34)

13 Jondã y rake Juã ixo rĩ. Arahã Jesuuhyk oho ehe. Ngariréi ywy ngi Jesuuhyk uwyr ehe. Pandu:

—Ihẽ ke emujahuk — aja Juã pe.14 —Anĩ. Ihẽ ke nde riki eremu-

jahuk ta me'ẽ te'e. Nde ke ihẽ amu-jahuk, anĩ riki — aja Juã pandu.

15 Pe, Jesu pandu ipe:—Anĩ. Katu riki. Ihẽ ke emujahuk!

Aja rahã, Tupã putar ame'ẽ ke jama'eta — aja.

Juã pandu ipe:—Hã — aja.(Pe, Jesu ke mujahuk.) 16 Upa Juã

mujahuk rahã, pahar y ngi Jesu uhemoho. Pe, ywa riki pirar, ame'ẽja sakaJuã usak. Tupã'ãwyjy uwyr ehe ame'ẽke rehe a'e usak. Pykahuran aja sakaJesu rehe wyjy uwyr. 17 Pe, ywa ngipanduha uwyr:

—Peme'ẽ ihẽ ra'yr. Ihẽ apy'a katuehe ame'ẽ ke a'e. Ihẽ ke a'e muhurykatu — aja Jesu rehe har pandu.

4Jesu ke Satana manga manga tipe

(ãjã ramũi a'e)(Mak 1.12-13; Ruk 4.1-13; Emberéu

2.18; Emberéu 4.15)1 Ajame'ẽ ke awa nixói te ame'ẽ pe

Jesu ke Tupã'ãmuhyk raho. Ma'e ka'ute'eha ke Jesu ma'e, ame'ẽ ke Satanaputar tipe. (Ãjã ramũi a'e.) Ame'ẽ kea'e manga manga tipe. 2 Mokõi awapypa hetaha (40) wera rahã, ma'e keJesu u'u ym te. A'erehe myjahy te hũ.3 Pe, Satana uhyk ehe. Pandu ipe:

—Tupã ra'yr nde. Kome'ẽ ita ra'yrta pe kuja epandu: “Mbeju wan ewak.A'u ta” aja ita ra'yr ta pe— aja Jesu pe.

4 Jesu pandu:—Anĩ. Ita ke mbeju wan amuruwak

ym ta. Kuja Tupã je'ẽha rehe panduhaihĩ tĩ:“Marã ka ym humi'u namõ jõ amõ ixo

katuha.Tupã pandu ame'ẽ ke namõ amõ ixo

katu ta tĩ” aja riki panduha ihĩ— aja Satana pe.

5A'engi Jerusarẽok ta pe Jesu ke Sa-tana raho. Ok ta katu te ame'ẽ ke ajangã ukwa. A'ep uhyk rahã, Tupã rehengã jumu'eha renda keruhũ kupe 'arpe raho. (Ame'ẽ renda kupe ipe katu.)Ywatehar te ame'ẽ pe raho. Ame'ẽrenda kupe rymy'y rehe muhyk raho.6 Pe, pandu ipe:

—Tupã ra'yr nde. Sengi epor eho.Ywy rehe e'ar ekwa rahã, ahy ymta nde pe. Kuja Tupã je'ẽha rehepanduha ihĩ:“Ima'e je'ẽha rahoha ta pe Tupã

pandu ta: ‘Pepyhyk peho!’ ajariki.

Aja rahã, nde po rehe a'eta pyhykta. Aja rahã, nde py ke itarehe nde eretukwa ym ta. Ndeeremahy ym ta tĩ.”

Aja panduha ihĩ. (A'erehe sengi ndeerepor rahã, ahy ym tandepe)— aja Satana pandu ipe.

7 Pe, Jesu pandu:—Anĩ. Apor ym ta. Kuja Tupã

je'ẽha rehe panduha ihĩ tĩ:“Tupã riki jandema'e sawa'e te.

Ima'e katuha ke mã peja te'eemanga ym” aja panduha ihĩ— aja Jesu.

8 A'engi ywy'ã keruhũ 'ar pe Jesuke Satana muhyk raho. Kome'ẽ ywykeruhũ rupi heta te hũ kapitã keruhũta ixo. Amõ amõ ywy pe ixo. Upakatu te ame'ẽ ke pahar Jesu pe Satanamujesak. Usak rahã, katu te hũ, ajaukwa. 9 Pe, a'e pandu:

—Ihẽ rehe nde py'a nde eremoĩmoĩkatu rahã, upa katu te jasak ramõame'ẽ ke nde pe ihẽ amuwyr ta. Nderehe upa ame'ẽ ta hendu katu ta— ajaJesu pe.

10 Pe, Jesu pandu:

MATÉU 4:11 6 MATÉU 4:23—Anĩ. Aja ym ta ihẽ. (Nde rehe ihẽ

py'a amoĩ moĩ ym te ta.) Kuja Tupãje'ẽha rehe panduha ihĩ:“Tupã rehe jõ nde py'a nde eremoĩ

moĩ katu.A'e riki sawa'e te. A'e ke rehe jõ

ehendu katu” aja panduha ihĩ.—A'erehe ihẽ ngi eho! Nde rehe ihẽ

ahendu ym te ta — aja Satana pe.11 A'erehe Satana oho ingi. Pe,

Tupã je'ẽha rahoha ta wyjy uwyr ehe,Jesu rehe. Usak katu uwyr ehe.

Ngariréi ywy rupi Tupã je'ẽha keJesu pandu pandu oho

(Mak 1.14-15; Ruk 4.14-15)12 Kyndaha pe Juã ke amõ ta kynda

raho. Arahã Ero kapitã a'e. (Ngariréiywy pe har tama'e kapitã a'e.) Juãpandu ipe: “Nema'e ma'eha katu ym”aja ipe. A'erehe kyndaha pe Juã ke Erokynda. “Juã ke kapitã kynda.” Ame'ẽke Jesu pe amõ ta pandu oho. Ame'ẽke rehe hendu rahã, amõ ywy pe Jesuoho. Ngariréi ywy pe oho. 13 Ame'ẽywy rehe Nasare ok ta ihĩ. A'ep Jesupyta tar ym. A'erehe Kapana'ũ ok tape a'e pyta oho. Ypa rake ame'ẽ okta ihĩ. Ypa rer Ngariréi. Ame'ẽ okta wajar Semurõ ywy rake ihĩ. WajarNatari ywy rake ihĩ tĩ. 14 Kapana'ũok ta pe Jesu pyta rahã, yman Isaimupinim ame'ẽ ke uhyk. YmaniharTupã je'ẽha pandu ame'ẽ ke Isai. Kujaa'e mupinim:15-16 “Weraha keruhũ rehe Semurõ

ywy pe har ta usak ta. (Ajarahã, Tupã rehe har ukwa ta.)

Natari ywy pe har ta aja tĩ. Wer-aha keruhũ rehe usak ta tĩ.Ngariréi ywy pe har ta aja tĩ.Weraha keruhũ rehe usak tatĩ. (Aja rahã, ame'ẽ pe har taTupã rehe har ukwa ta tĩ.)

Jundéu awa aja ym ame'ẽ ta ixo a'ep.Tupã rehe har a'eta ukwa ta tĩ.

Y ruwái, Jondã ruwái koty ame'ẽ ywyta ihĩ. Ame'ẽ rupi awa rape asaoho.

Y ramũi koty awa rape oho ixo. Upaame'ẽ ywy pe har ta ukwa ym

ma'e. Tupã rehe har ukwa ymte, aja ixo ame'ẽ ta ke a'eta.

Apo upa ame'ẽ ta pe Tupã rehe haramõ mujekwa ta. Ipy'a upakaja sakawera katu te hũ ta” ajaIsaimupinim. (A'epTupã rehehar Jesu mu'e, a'erehe Tupãrehe har ukwa katu ta.)

17 Kapana'ũ ok ta pe oho. A'engikuja Jesu pandu:

—Tupãmu'am ame'ẽ ke a'emuwyr.Kapitã keruhũ aja mu'am ame'ẽ ke.A'erehe peka'u te'eha pema'ema'ehake pehijar. Ixoty pehẽ py'a pemu-ruwak. Aja rahã, ehe har pekwa katuta — aja ngã pe Jesu pandu.

Pira pyhyk ame'ẽ ta ke Jesumujy'ar(Mak 1.16-20; Ruk 5.1-11)

18 Ypa rymy'y rupi Jesu wata ohoixo, Ngariréi ypa rymy'y rupi. Mokõisawa'e ta pira pyhyk ixo. Ame'ẽ tarehe usak. Mokõi imu namõ ixo. HerSimã. [“Petu” aja amõ her tĩ.] Imurer Andere. Kyhapari pe pira ke a'etapyhyk ixo. 19A'eta pe Jesu pandu:

—Pira ke pepyhyk pexo. Apo haranĩ. Amõ kotyhar ta. Pehẽ ke ihẽamu'e ta. A'erehe amõ ta py'a ke Tupãkoty pemuruwak ta pexo kỹ. (Pirapepyhyk, ame'ẽja saka.) A'erehe ihẽnamõ peho 'y — aja mokõi sawa'e tape.

20 Pe, pahar jarusu keruhũ hijaroho. Pe, Jesu namõ a'eta oho.

21 A'engi oho we rahã, amõ mokõiimu ta rehe Jesu usak. Tian rehea'e usak, imu namõ. Imu rer Juã.Semende ra'yr ta ke ame'ẽ ta. Jarusukeruhũ pe ipái namõ kyhapari a'etamukatu uĩ. Jesu pandu:

—Ihẽ namõ peho 'y — aja riki.22 Pe, pahar jarusu keruhũ hijar

oho. Ipái ke a'eta hijar oho tĩ. Pe, Jesunamõ mokõi imu ta oho.

Tupã rehe har Jesu mu'e(Ruk 6.17-19)

23Upa Ngariréi ywy rupi Jesu wataoho. Inamõ ixo ame'ẽ ta oho tĩ.Jundéu awa tama'e jy'ariha renda pea'e mu'e. Kuja myrandu katu kea'e mu'e mu'e. “Ma'e peka'u te'eha

MATÉU 4:24 7 MATÉU 5:13pema'ema'eha ke pehijar. Tupã kotypehẽ py'a pemuruwak. Tupã putaraja pexoha pyahu aja pexo katu. Ajarahã: ‘Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ’ ajaa'e pandu ta” aja mu'e. Upa katute ma'e ahy ixo ame'ẽ ta ke mukatutĩ. 24 Amõ ywy rupi Jesu rehe harngã pandu pandu oho. Si ywy rupipandu oho. A'erehe upa ma'e ahy ixoame'ẽ ta ke ngã raho ipe. Upa ame'ẽta ke mukatu. Ko ipy'a rehe ãjã ihĩame'ẽ ta ke raho ipe. Manõ manõ ixoame'ẽ ta ke raho ipe tĩ. Upa jupyrãtãrãtã ame'ẽ ta ke raho ipe tĩ. Upakatu te ame'ẽ ta ke mukatu. 25 Hetangã inamõ wata wata oho ixo. Hetangariréi ywy pe har ta inamõ watawata oho ixo tĩ. Jande popa ok tangi amõ ta wata wata oho ixo. HetaJerusarẽ ok ta pe har ta inamõ watawata oho ixo tĩ. Heta jundéi ywy pehar ta aja tĩ. Jondã y ruwái kotyhar taaja tĩ. Inamõ wata wata oho ixo tĩ.

5Ywy'ã rehe ihĩ rahã, Jesu mu'e ame'ẽ

rehe har(Ruk 6.20-23)

1 Heta te hũ ngã rehe Jesu usak.A'erehe ywy'ã rehe jupir oho. A'epwapyk. Ixotyhar ta juramã jy'ar tĩ.2 Pe, ame'ẽ ta ke a'e mu'e.

Myja me'ẽ rahã hury katu my(Ruk 6.20-23)

3 Pe, kuja Jesu pandu:—“Tupã rehe har jakwa ym jande” aja

ukwa ame'ẽ ta mã peja hurykatu ixo. Ixotyhar ta aja mu-ruwak ta. Pe, inamõ ixo ta,a'erehemã peja hury katu ixo.

4 Ma'e ka'u te'eha ke amõ tama'ema'e, a'erehe pyai ixo.Jixi'u tĩ. Ame'ẽ rehe har Tupãpe pandu. Aja rahã, Tupã ipy'ajywyr ta a'eta rehe. A'erehemã peja hury katu ixo.

5 “Jande katu te jande” aja ym panduame'ẽ ta mã peja hury katuixo.

Ma'e ke Tupã pandu katu, ame'ẽ kea'eta pe a'e muwyr ta. Katuame'ẽ ke muwyr ta.

6 Amõ myahy rahã, ma'e ke u'u ta.Jyngwéi rahã, y ke u'u ta tĩ.Aja Tupã putar ame'ẽ ke amõma'e tar katu te rahã, ame'ẽ tariki hury katu te ame'ẽ ta kea'eta.

Upa ame'ẽ ta putar ame'ẽ ke Tupãmuwyr katu ta.

7 Amõ ta rehe amõ ta pyrara usakrahã, ame'ẽ riki hury katuame'ẽ ta ke a'eta.

Ame'ẽ ta rehe Tupã pyrara usak katuta tĩ.

8 Ipy'a juhyk, aja ixo ame'ẽ ta riki hurykatu ame'ẽ ta ke a'eta.

Tupã namõ a'eta ixo ta.9 Jumaiha ke mukatu ame'ẽ ta riki

hury katu ame'ẽ ta ke a'eta.Ame'ẽ ta pe Tupã pandu ta: “Pehẽ riki

ihẽ ra'yr ta” aja riki. A'ereheame'ẽ ta rehe a'e usak katu ta.

10 Tupã putar ame'ẽ ke amõ tama'ema'e rahã, ame'ẽ ta keamõ ta mupyrara. Aja rahã,ame'ẽ ta riki hury katu ame'ẽta ke a'eta. Tupã kotyhar ta kea'eta aja mujekwa. A'erehema'e katu ame'ẽ ke Tupãmuwyr ta a'eta pe.

11-12 —Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ.A'erehe pehẽ rehe har amõ ta juru ai.Mupyrara ta tĩ. Pehẽ rehe har te'epandu tĩ. Upa aja rahã, pehẽ rurykatu pexo. Ywa pema'e katu ame'ẽ kepehẽpe Tupãme'ẽ ta, a'erehemãpejapehẽ rury katu pexo apo. Pesarahã!Yman Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ ta keamõ ta mupyrara hũ tĩ. Se pehẽ nixóirahã, ame'ẽ ymanihar ta ke amõ tamupyrara hũ. A'erehe ame'ẽ ymani-har ta aja pehẽ ke ngã mupyrara taapo tĩ. Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ, a'erehemupyrara ta pehẽ ke tĩ — aja Jesupandu.

Jukyr aja saka pehẽ. Weraha ajasaka tĩ.

(Mak 9.50; Ruk 14.34-35)13 Jesu pandu tĩ:

MATÉU 5:14 8 MATÉU 5:23-24—Jukyr riki ma'e ke muhe'ẽ katu.

Pe, jukyr ngi he'ẽha kanim rahã,marã ka ymhe'ẽha amõmujywyr ehe.Jaxer riki. Ombor riki awa. Pe, amõpyrũ ehe. A'erehe jukyr katu aja katupexo. “Pehẽ katu” aja Tupã ukwa.Pe, katuha ke pehijar rahã, jaxer rikipehẽ. Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ taaja pejumuruwak tĩ. Katu ym aja.14 Tupã rehe har pemujekwa amõ tape, a'erehe kome'ẽ ywy keruhũ pema'e muweraha aja saka pehẽ.

—Ywy'ã keruhũ 'ar pe ok ta ihĩrahã, upa ngã usak katu ehe. Ajasaka pehẽ. Tupã kotyhar ta ke pehẽ.A'erehe katu ame'ẽ ke pema'ema'e,ame'ẽ ke rehe upa amõ ta usak katu.

15—Araparin ke amõmuwera rahã,kúi wyr pe jupyk ym. Ywate henda'ar pe amõ moĩ. Aja rahã, muwerakatu, pe, usak katuma'e ke amõ. 16Ajaweraha aja saka pehẽ tĩ. Aja rahã,katu ame'ẽ ke jõ pema'ema'e, ame'ẽke ngã pe pemujekwa. Ame'ẽ ke rehea'eta usak rahã, jande pái keruhũ pea'eta pandu ta: “Ne jõ riki katu teme'ẽ ke” aja. A'e riki ywatehar ke —aja Jesu pandu.

Moise je'ẽha rehe har17Ngã pe Jesu pandu tĩ:—Moise je'ẽha ke ihẽ amukanim

ajur, aja pekwaha naĩ. Anĩ.Amukanim ym ta. Ymanihar Tupãje'ẽha pandu ame'ẽ ta mu'e ame'ẽ keihẽ amukanim ajur tĩ, aja pekwahanaĩ tĩ. Anĩ. Upa ame'ẽ ke amukanimym ta tĩ. Upa ame'ẽ mu'e ame'ẽ keihẽ amuhyk katu te ta kỹ. 18 Moiseje'ẽha mu'e ame'ẽ ke mukanim ym teta awa. Ywa pehĩ rahã, marã ka ymamõ mukanĩha. Upa katu te ame'ẽmu'e ame'ẽ ke amõ hendu katu tame'ẽ te'e. Kome'ẽ ywy keruhũ kohĩrahã, aja tĩ. Marã ka ym Moise je'ẽhamu'e ame'ẽ ke amõ mukanĩha. 'Arrehe angaha uhyk rahã, Moise je'ẽhaupa ta. 19 Arahã Tupã namõ jaxota, a'erehe arahã Moise je'ẽha upa.A'erehe ihẽ apandu pehẽ pe. Amõriki Moise je'ẽha rehe hendu katu.Ame'ẽ riki katu te ame'ẽ ke a'e. Amõ

ta kemu'e: “Pehendu katu ehe tĩ” aja.Ame'ẽ riki katu te tĩ. Tupã ixo ame'ẽpe ixo ta rahã, a'e riki katu te aja Tupãmujekwa ta.

—Amõ ta anĩ. Upa katu te Moiseje'ẽha rehe amõ hendu ym. Pe, amõta pe pandu: “Pehendu ym ehe tĩ”aja mu'e. Ame'ẽ riki Tupã renda reheta'yr te mi katu ame'ẽ ke a'e. 20Myjakatu ame'ẽ ke amõ ma'ema'e my?Ame'ẽ keMoise je'ẽhamu'e. Ame'ẽ keamõma'ema'e. Aja rahã: “Pehẽ katu”aja sawa'e ta pandu. Ame'ẽ ke a'etaputar. Parise ta aja tĩ. Katu ame'ẽ kema'ema'e tĩ. Aja rahã: “Pehẽ katu” ajasawa'e ta pandu. Ame'ẽ ke putar katutĩ.

—Pehẽ anĩ. Tupã putar aja katuame'ẽ ke pema'ema'e rahã jõ, Tupãixo ame'ẽ pe peho katu ta. Aja Tupãputar ame'ẽ ke pema'ema'e rahã:“Pehẽ katu” aja Tupã pandu. Ame'ẽke peputar katu. A'erehe katu ame'ẽke pema'ema'e katu— aja Jesu pandu.

Pahar ka'u te'eha ma'eha ke amõmukatu ta me'ẽ te'e

(Ese 4.26; Tian 1.19-20; 1 Juã 2.11)21 (Ma'e ke amõ ipy'a pe ukwa ukwa

ixo, ame'ẽ ke amõ ma'e te, aja Jesumujekwa.) A'erehe a'e pandu tĩ:

—Ymanihar panduha ke pekwa.Kuja riki. “Amõ ke ejukwa ym. Amõke jukwa rahã, ame'ẽ ke amõ tamupyrara ta tĩ” aja riki. 22 Apo amõkotyhar. Apo pehẽ pe ihẽ apandu:“Amõ rehe amõ parahy rahã, ame'ẽke a'e jukwa” ame'ẽja saka. Aja rahã,ame'ẽ ke amõ ta mupyrara ta tĩ. Pe,amõ pe amõ pandu: “Katu ym nde”aja. Aja pandu rahã, ame'ẽ ke kapitãta mupyrara ta. Pe, amõ pe amõpandu: “Jaxer ai te'e nde” aja. Ajarahã, ame'ẽ ke tata keruhũ renda peTupã mupyrara ta tĩ. 23-24 A'erehekuja katu. Tupã rehe nde py'a ndeeremoĩmoĩ rahã, ma'e ke Tupã pe ndeereme'ẽ. Ame'ẽ ke jumu'eha rendakeruhũma'e myrape 'ar pe nde ere-hapy ta. Upa ukwái ta. Ame'ẽ ke ndeerehapy tate rahã, kuja nde erekwaere'am: “Éi! Ihẽ rehe amõ parahy.

MATÉU 5:25 9 MATÉU 5:33Aharái riki” aja. Aja rahã, ame'ẽ nerymba nde erehapy ame'ẽ ke ehijarpy. Myrape ruwa koty emapyk, pe,parahy ame'ẽ koty eho. Pahar eho.Pe, emukatu. Upa rahã jõ jumu'eharenda keruhũ pe ejywyr eho. Pe, ma'eke Tupã pe hapy katu. Aja nde py'aemoĩ moĩ katu ehe, Tupã rehe. (Ajarahã jõ nde rehe Tupã ipy'a jywyrkatu ta tĩ.)

25 Nde pe amõ pandu: “Tamatarerke ihẽ pe nde emujywyr ym. Kapitãpe nde ke ihẽ araho ta” aja. Ajande pe pandu rahã, kapitã koty inamõnde ereho erexo rahã, pahar inamõpangariha ke emukatu. Kapitã rehende erehyk ym rahã we, pangarihake emukatu. Tamatarer ke emujywyripe. Anĩ rahã, kapitã rehe nde erehykrahã, kapitã pe nde ke ne ruwajanmondo ta. A'engi sonda ta pe ndeke kapitã mondo ta. A'engi kyndahape nde ke sonda ta kynda ta raho.26 Apandu katu nde pe. A'ep ndeerepyta katu ta. Marã ka ym nde ere-hemiha ingi. Upa katu te tamatarerke nde eremujywyr ym rahã, marã kaym nde erehemiha. A'erehe kapitãrehe uhyk ym rahãwe, emukatu— ajaJesu pandu.

(A'erehe amõ ta namõ katu ajapexo. Aja Tupã namõ katu aja pexotĩ. Aja rahã, mupyraraha renda pepeho ym ta tĩ. Kyndaha ngi uhem ym,ame'ẽja saka ame'ẽ.)

Amõ rehe peka'u te'e ym pexo(Matéu 18.8-9; Mak 9.43-48)

27 (Ma'e ke amõ ipy'a pe ukwa ukwaixo rahã, ame'ẽ ke ma'e te, aja Jesumujekwa tĩ.) A'erehe a'e pandu tĩ:

—Yman pandu ame'ẽ ke rehe pe-hendu. Kuja riki. “Amõ sawa'e reheeka'u te'e ym. Amõ kũjã rehe eka'ute'e ym tĩ” aja. 28 Apo amõ kotyhar.Apo pehẽ pe ihẽ apandu katu. Kũjãrehe amõ usak, pe, ipy'a pe ka'u te'eehe. Aja rahã, amõ kũjã namõ ju-musarái aja tĩ. Katu ym aja. 29A'erehekũjã rehe nde eresak, pe, a'engi ma'ende ereka'u te'eha ke nde erema'erahã, katu ym. Esak ym. Nde reha

ejo'ok, pe, ame'ẽ ke embor, ame'ẽjasaka. Esak ym. Nde eresak, pe,nde ereka'u te'eha ke nde erema'e,a'erehe mupyraraha renda pe nde keTupã ombor ta. Nde reha nde erem-bor, ame'ẽja saka esak ym. Ema'e ymma'e nde ereka'u te'eha ke. Ame'ẽriki i'ar koty te we katuha.

30 —Nde po pe te'e ma'e ke ndeerema'e. Aja ma'e nde ereka'u te'ehake nde erema'e rahã, nde po pe ema'eym. Nde po emondok, pe, ame'ẽ keembor, ame'ẽja saka. Nde po pe ma'ende ereka'u te'eha ke nde erema'e,a'erehe mupyraraha renda pe nde keTupã ombor ta rahã, katu ym. Ndepo embor, ame'ẽja saka exo. Ema'eymma'e nde ereka'u te'eha ke. Ame'ẽriki i'ar koty te we katuha — aja Jesupandu.

Hakehar ke hijar ym ta me'ẽ te'e(Matéu 19.9; Mak 10.11-12; Ruk 16.18)

31 (Te'e hakehar ke sawa'e hijarrahã, katu ym. Aja Jesu mu'e tarkatu.) A'erehe kuja a'e pandu:

—Yman kuja panduha ihĩ tĩ: “Hake-har ke sawa'e hijar rahã, paper rehea'e mupinim: ‘Nde ke ihẽ aputar ymapo. Ahijar ta nde ke apo’ aja. Ame'ẽke hakehar pe me'ẽ. Pe, hijar” ajariki. 32 Apo amõ kotyhar. Apo pehẽpe ihẽ apandu katu. Hakehar rikika'u te'e ym amõ rehe. Ame'ẽ keixawa'e hijar rahã, katu ym ixawa'ema'eha. Pe, ame'ẽ kũjã ke amõ sawa'epyhyk rahã, ixawa'e aja ym ame'ẽnamõ kũjã jumusarái. Katu ym aja.Pe, ame'ẽ sawa'e riki hakehar aja ymame'ẽ namõ jumusarái tĩ. Katu ymaja. Ixawa'e py katu ymame'ẽ kema'e— aja Jesu pandu.

Ma'e ke pandu ame'ẽ ke ma'e tame'ẽ te'e

(Tian 5.12)33 (Ma'e ke amõ pandu rahã, ame'ẽ

kema'e tame'ẽ te'e. Aja Jesumu'e tarkatu.) A'erehe a'e pandu tĩ:

—Yman amõ ta pe jande ramũi tapandu ame'ẽ ke rehe pehendu. Kujariki: “Tupã ruwa koty aja saka ndeerexo. A'erehe ma'e ke nde erepandu

MATÉU 5:34 10 MATÉU 5:45ame'ẽ ke ema'e katu. Ame'ẽ panduhaemukanim ym” aja pehendu. 34 Apoamõ kotyhar ihẽ apandu. “Ma'e kende erepandu ame'ẽ ke nde erema'ekatu. Ame'ẽ jõ. Ma'e ruwa koty ajasaka nde erexo, aja ym ekwa exo.”Kuja pepandu ym tĩ.“Ywa pehĩ aja pekwa katu, a'erehe

jetehar te japandu” ajapepandu ym.

—Pesarahã! Ywa riki Tupã rendake. A'erehe: “Ywa pehĩ, jetehar tejapandu, aja pekwa” aja pepandu ymtĩ. 35 Ywy keruhũ rehe har aja tĩ.Kome'ẽ ywy keruhũ Tupãma'e ke tĩ.Ipy moĩha aja saka ipe. A'erehe:“Kome'ẽ ywy keruhũ kohĩ, a'erehe

jetehar te japandu” ajapepandu ym.

—Jerusarẽ ok ta aja tĩ. Sawa'e terenda ke ame'ẽ. A'erehe:“Jerusarẽ ok ta kohĩ. A'erehe jete-

har te japandu, aja pekwa” ajapepandu ym tĩ.

36 —Nde pyahu rahã, marã ka ymnde ra nde eremutuwyriha. Marãka ym nde eremutamũiha. Ndetamũi rahã, marã ka ym nde rande eremupihũha. Marã ka ym ndeeremupyahuha. A'erehe kuja epanduym:“Ihẽ ãkã kohĩ aja pekwa katu. A'erehe

jetehar te apandu, aja pekwatĩ” aja epandu ym.

37 —Kuja jõ epandu katu: “Jeteharte ke apandu. Ihẽ ama'e katu ta”aja. Anĩ rahã: “Anĩ. Ihẽ ama'e ymta” aja jõ katu. Kuja amõ we ndeerepandu: “Jetehar te ihẽ apandu ymrahã, ihẽ ke Tupã mupyrara ta” ajande erepandu rahã, ame'ẽ riki Satanangi uhem, ame'ẽja saka. Katu ym aja.(A'erehe aja epandu ym. Satana rikite'e pandu ame'ẽ ke a'e. Ãjã ramũi a'e.Aja te'eha te'e pandu ame'ẽ ke a'e) —aja Jesu pandu.

Mã peja mupyraraha pemujywyr ym(Ruk 6.29-30)

38A'e pandu tĩ:—Yman pandu ame'ẽ ke rehe pe-

hendu. Kuja riki. “Nde reha ke

amõ mupuk rahã, ima'e ke emupukeho tĩ” aja. “Nde rãi ke amõ mu-pen rahã, ima'e ke emupen eho tĩ”aja riki. 39 Apo amõ kotyhar. Apopehẽ pe ihẽ apandu katu. Nde keamõ mahy rahã, aja juja katu te ndeemujywyr ym te ipe. Nde ruwa keamõ nupã rahã, aja emujywyr ym teipe tĩ. Mã peja nde ruwa wajar kea'e nupã tĩ. 40 Kapitã ruwa koty ndeke amõ raho, pe, pandu: “Tamatarermujywyr ym kome'ẽ. Ima'e kamixaihẽ aputar” aja ipe. Pe, kapitã pandu:“Ere. Ejo'ok!” A'erehenema'e kamixake jo'ok nengi. Aja rahã, amõ weeme'ẽ ipe. Nema'e xirur te'e me'ẽ ipetĩ.

41 —Pe, nde pe sonda pandu:“Ihẽma'e sak ke eraho ihẽ pe” aja. Ajapeteĩ kiro met nde ererahoha pandurahã, amõ we eraho. Mokõi kiro meteraho. 42Ma'e ke nde pe amõ pandu:“Ihẽ pe emuwyr” aja. Aja rahã, eme'ẽipe. Pe, amõ pandu nde pe: “Kome'ẽaraho ta. Pahar ihẽ amujywyr ta”aja. Aja rahã, nde erepandu ipe: “Ere.Eraho” aja riki — aja Jesu pandu.

Nde ruwajan rehe nde erepy'a katu(Ruk 6.27-28; Ruk 6.32-36; Ruk 23.24;

At 7.60; Hom 12.14; Hom 12.17-21)43A'e pandu tĩ:—Yman pandu ame'ẽ ke pekwa.

Kuja riki. “Nde rehe katu ame'ẽ tarehe nde erepy'a katu” aja. Amõwe pehẽ ramũi ta je'ẽha pekwa: “Neruwajan rehe eparahy exo” aja pehẽramũi ta pandu. 44 Apo amõ kotyhar.Apo pehẽ pe ihẽ apandu katu. Pehẽruwajan ta rehe epy'a katu. Pehẽke mupyrara ame'ẽ ta rehe har Tupãnamõ pepandu pandu katu: “Mã pejaa'eta rehe esak katu” aja pepanduTupã namõ. 45 Aja rahã, pehẽ rikijande pái keruhũ ra'yr ta. A'e rikiywatehar ke a'e.

—Pesarahã! Katu ame'ẽ ta rehewarahy ke a'e muwera katu. Katu ymame'ẽ ta rehe warahy ke a'e muwerakatu tĩ. Juja katu te Tupã ma'eha.(Aja pehẽ tĩ. Upa katu te amõ ta pekatu ame'ẽ ke pema'ema'e tĩ.) Katuame'ẽ ke amõma'ema'e ame'ẽ ta rehe

MATÉU 5:46 11 MATÉU 6:7aman ke a'e mungyr tĩ. A'erehe upama'eywa hury katu. Katu ym ame'ẽke amõma'ema'e ame'ẽ ta rehe amanke a'e mungyr tĩ. Juja katu te Tupãma'eha. (Aja pehẽ tĩ. A'erehe upakatu te amõ ta pe katu ame'ẽ kepema'ema'e tĩ.)

46 —Pehẽ rehe ipy'a katu ame'ẽ tarehe jõ pepy'a katu rahã, pehẽ pema'e katu ame'ẽ ke Tupã me'ẽ ym ta.Pesarahã! Jaxer ame'ẽ ta ajama'e riki.Kapitã rehe tamatarermatyr ame'ẽ tariki aja tĩ. Ipy'a katu ehe ame'ẽ tarehe jõ a'eta ipy'a katu tĩ. Juja katute mujywyr a'eta pe. 47 Pehẽ rehekatu ame'ẽ ta namõ jõ pepandu rahã,marã ka ym pehẽ katuha. Tupã reheipy'a ym ame'ẽ ta aja tĩ. Ipy'a katuehe ame'ẽ ta namõ a'eta pandu pandukatu tĩ. (A'erehe pehẽ ruwajan rehepepy'a katu tĩ.) 48 Jande pái keruhũriki katu te me'ẽ ke. Ywatehar ke a'e.A'e aja amõ rehe pepy'a katu tĩ — ajaJesu pandu.

6Ma'e ke me'ẽha rehe har

1A'e pandu tĩ:—Tupã rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩhake rehe amõ ta usak, aja peputar.A'erehe amõ ta ruwa koty ma'e kepema'e. Aja rahã: “Peme'ẽ katu”aja amõ ta pandu ta naĩ. Mã pejaaja ym pehẽ. Amõ ta ruwa koty ajapema'e ym. Pema'e rahã, pehẽ pema'e katu ame'ẽ ke Tupã muwyr ymta. Ywatehar ke a'e.

2 —A'erehe ima'e ym te ame'ẽ pema'e ke nde ereme'ẽ rahã, ma'e tyapuym ha rupi eme'ẽ. (Amõ ta ukwaym ha rupi eme'ẽ.) Tyapu rahã, amõta nde rehe usak ta, aja nde erekwa.Usak rahã: “Mã! Katu peme'ẽ sawa'e”aja nde rehe har pandu naĩ. Aja rikimokõi ukwaha tama'eha. Jundéu awatama'e jy'ariha renda pe ima'e ymte ame'ẽ pe tamatarer me'ẽ. Ame'ẽke rehe amõ ta usak, aja a'eta putar.(Usak rahã: “Mã! Peme'ẽ katu” ajapandu naĩ.) Aja mokõi ukwaha taputar.

—Awa rape rupi wata ixo rahã,ma'e ke me'ẽ rahã, aja tĩ. A'eta reheamõ ta usak, aja putar. Usak rahã,amõ ta pandu ta: “Mã! Sawa'e katu”aja pandu naĩ. Ame'ẽ panduha jõriki ima'e ma'e katu ame'ẽ pyhykiha.Tupã anĩ. Ma'e ke ame'ẽ ta pe muwyrym te. A'erehe mokõi nde erekwahaaja exo ym nde. 3 Ima'e ym te ame'ẽpe ma'e ke nde ereme'ẽ rahã, amõ taukwa ym ha rupi eme'ẽ. Nde rehekatu ame'ẽukwaymtĩ. Aja rahã, katu.4 Aja rahã, nde atu erekwa katu ta.Ima'e ym te ame'ẽ ukwa katu tĩ. Pehẽmokõi jõ ukwa katu. Amõ ta ukwa ymha rupi nde erema'eha ke rehe jandepái keruhũ usak ta tĩ. Pe, a'e riki ndepema'e katu ame'ẽ kemuwyr ta— ajaJesu pandu.

Myja me'ẽ Tupã namõ pandupandu rahã, katu my

(Ruk 11.2-4)5A'e pandu tĩ:—Mokõi ukwaha ta Tupã namõ

pandu pandu rahã, a'eta rehe amõ tausak, aja a'eta putar. A'erehe jundéuawa tama'e jy'ariha renda pe Tupãnamõpandu pandu rahã, a'eta pu'am,pe Tupã namõ pandu pandu. Awarape rupi ixo rahã, Tupã namõ pandupandu tĩ. Aja rahã, a'eta rehe amõta usak, aja ukwa. A'eta rehe amõta usak rahã, pandu: “Mã! Sawa'eta katu” aja naĩ. Ame'ẽ panduha jõriki ima'e ma'e katu ame'ẽ pyhykiha.A'eta pe Tupã riki muwyr ym te tama'e ke. A'erehe Tupã namõpepandupandu rahã,mokõi pekwaha ympehẽ.

6 —Tupã namõ nde erepandupandu rahã, kapy pe eho. Hukwen keekynda. Pe, jande pái keruhũ namõepandu pandu katu. Nde rehe usakym awa. Pe, amõ ta ukwa ym harupi Tupã namõ nde erepandu pandurahã, nde rehe jande pái keruhũ usakkatu ta. Pe, ma'e katu ame'ẽ ke nde pea'e muwyr ta. 7 Tupã namõ pepandupandu rahã, amõ we amõ we aja ympepandu pandu inamõ. Aja riki Tupãrehe ipy'a ym ame'ẽ ta pandu pandu.Ima'e tupã namõ a'eta pandu pandurahã, i'i pandu pandu. Aja rahã, tupã

MATÉU 6:8 12 MATÉU 6:20hendu ta aja ukwaha naĩ. 8 Ame'ẽ taaja ym pehẽ. Tupã namõ pepanduym rahã we, upa a'e ukwa katu. Ma'eke pehẽma'e nixói te, ame'ẽ ke a'eukwa katu. A'erehe ame'ẽ rehe hari'i ym inamõ pepandu. 9 Tupã namõpepandu rahã, kuja pepandu:Jande pái keruhũ! Ywa pe har ke nde.

Nde rehe har amõhendu rahã,mã peja pandu: “Mã katu te”aja.

10Nema'e jetehar te ke rehe upa katute awa ta hendu katu ta, ame'ẽangaha ke rehe ihẽ aharõ hũaxo.

Nde ereputar ame'ẽ ke ywa pe har tama'ema'e katu. Aja mã pejakome'ẽ ywy keruhũ pe har taaja tĩ. Ma'ema'e katu tĩ.

11 Kome'ẽ wera rahã, jande mi'u keja'u ta, ame'ẽ ke jande peemuwyr.

12 Jande pe ma'e ka'u te'eha ke amõta ma'e rahã, ame'ẽ ta rehejande py'a jamujywyr ta. Ajajamujywyr jaxo rahã, janderehe nde py'a emujywyr katutĩ. Ma'e jaka'u te'eha kejama'ema'e. Jande rehe ndepy'a emujywyr katu tĩ.

13 Ma'e jaka'u te'eha ke jama'e tarkatu rahã, ame'ẽ ke jandepy'a ngi emukanim. Aja rahã,jama'e ym ta.

Jande ke Satana manga tar katu rahã,a'e ke jande ngi emujan katu.

[Nde riki kapitã keruhũ te. Upa katute ma'e ke nde eremuhendukatu nde juehe. A'erehe nderehe hendu katu.

Pyrãtã te hũ ame'ẽ ke nde.Katu te hũ ame'ẽ ke nde tĩ.Aja te'e ta nde erexo tĩ.Amen. A'e tỹ.]

—Upa aja Tupã namõ pepandupandu katu. 14 Pehẽ pe ma'e ka'ute'eha ke amõ ma'e rahã, pehẽ py'apemujywyr katu ehe. Aja rahã, pehẽrehe ipy'a ke jande pái keruhũ mujy-wyr ta tĩ. Ywatehar ke a'e. 15 Ma'epeka'u te'eha ke pema'e. Pe, amõ tarehe pehẽ py'a pemujywyr ym rahã,

pehẽ rehe ipy'a ke jande pái keruhũmujywyr ym ta tĩ — aja Jesu pandu.

Ma'e pe'uha ke pehijar rahã, amõ tausak ame'ẽ ke peputar ym

16A'e pandu tĩ:—Mokõi ukwaha ta ma'e u'uha ke

hijar rahã, pyai te aja ame'ẽ ta reheamõ ta usak. U'u ym, a'erehe myahyaja amõ ta usak. A'erehe amõ tapandu: “Mã! Huwa xi'a. U'uha hi-jar my. A'erehe Tupã namõ pandupandu ixo” aja amõ ta ukwa. Ame'ẽ tarehe amõ ta usak rahã: “A'eta katu”aja ukwaha naĩ. Ame'ẽ panduha jõriki ima'e ma'e katu ame'ẽ pyhyk-iha. Tupã muwyr ym te ta ma'e ke.(A'erehe mokõi pekwaha ym pehẽ.)

17 —Tupã namõ nde erepandupandu tar katu, a'erehe ma'e ndeere'uha ke nde erehijar rahã, y pe nderuwa ekutuk. Nde'a emutyrõ tĩ. 18Ajarahã, nde ere'uha ke nde erehijar, ajaamõ ta ukwa ym. Tupã namõ ndeerepandu pandu aja amõ ta ukwa ymtĩ. Jande pái keruhũ jõ ukwa katu ta.Usak ym ehe awa ame'ẽ ke a'e. Pe,amõ ta ukwa ym ha rupi nde erema'e,ame'ẽ ke rehe jande pái keruhũ ukwa.Pe, ma'e katu ame'ẽ ke nde pe a'emuwyr ta — aja Jesu pandu.

Ma'e katu ame'ẽ ke ywa pe ihĩ(Ruk 12.33-34; 2 Timo 4.8; Emberéu

10.34-39; 1 Petu 1.4-5; Apokarip 7.15)19A'e pandu tĩ:—Kome'ẽ ywy keruhũ pe pexo

rahã, heta ym pehẽma'e ke pematyr.Aja ima'ehũ ame'ẽ ta matyr. A'etata aja ym pehẽ. Se tarawe mu-jaxer ta ma'e ke. Puxi hũ tĩ. Pehẽrok pe ma'e mukanĩha ixe tĩ. Pe,upa mukanim raho. A'erehe hetaym pehẽma'e ke pematyr. 20 Kujakatu. Kome'ẽ ywy keruhũ pe ma'eke pema'e rahã, Tupãma'e ma'eha kepema'ema'e katu. Ima'e je'ẽha rehepehendu katu. Aja rahã, ywa pema'e ke pematyr katu, ame'ẽja saka.Ywa pe pehẽ rury katuha pematyr,ame'ẽja saka. A'ep tarawe nixói teta. (A'erehe ma'e ke mujaxer ym teta.) Puxi nixói te ta tĩ. (A'erehe

MATÉU 6:21 13 MATÉU 6:33mujaxer ym te ta tĩ.) Mukanĩha nixóite ta tĩ. (A'erehe raho ym te tatĩ.) 21 Pehẽma'e ke ihĩ. Ame'ẽ rehehar pehẽ py'a pe pekwa pekwa pexo.A'erehe ywa pe pehẽma'e ke ihĩ rahã,a'ep pehẽ py'a ihĩ ta tĩ, ame'ẽja saka.Aja rahã, myja Tupã ke pemuhurykatu ta my? Ame'ẽ rehe har pekwapekwa ta pexo — aja Jesu pandu.

Ma'e katu ame'ẽ ke amõma'e rahã,ma'e weraha katu, aja saka

(Ruk 11.34-36; Siri 4.6; 1 Petu 5.7)22A'e pandu tĩ:—Awa reha riki ma'e muweraha

aja saka. (Aja rahã, Tupã rehe harukwa katu, a'erehe ixoha katu aja ixota. Ma'e katu ame'ẽ ke ma'e ta tĩ.)A'erehe pehẽ reha katu rahã, pehẽrete rupi wera katu, ame'ẽja saka.23 Pehẽ reha katu ym rahã, werahanixói, ame'ẽja saka. (Aja rahã, Tupãputar, aja ym pexo. Ma'e katu ame'ẽke pema'e ym ta tĩ.) Pe, weraha uwerahã, pytun aja saka. Aja rahã, mãtehũ pytun. (Aja rahã, ma'e peka'ute'eha ke pema'ema'e. Katu ym aja)— aja Jesu pandu.

Pehẽ rehe Tupã usak katu(Ruk 16.13; Ruk 12.22-31)

24A'e pandu tĩ:—Marã ka ym mokõi ijar pe te'e

paraky ame'ẽ paraky katuha. Mokõijar pe paraky rahã, peteĩhar rehe jõipy'a katu ta. Amõ rehe anĩ ta. Pe-teĩhar jar je'ẽha rehe hendu katu ta.Amõ jar je'ẽha rehe anĩ ta. Henduym ta ehe. (Aja saka Tupã rehe tĩ.)Tamatarer ke rehe jõ ipy'a ke amõmoĩmoĩ rahã, marã ka ymTupã rehe ipy'akatuha. (Mokõi jar aja saka tĩ.) Upapyrãtãha namõ tamatarer ke matyrtar katu te hũ ixo. Aja rahã, marã kaym Tupã putar ame'ẽ ke amõ ma'ehatĩ. (Mokõi jar aja saka tĩ.)

25—Pehẽmi'u rehe har pejumupyaiym pexo. “Ma'e ja'u ta my? Nixóima'e. Jandema'e mundeha nixói.Awa me'ẽ ta jande pe my?” aja pe-jumupyai ym. Ixoha namõ amõ ixorahã, ame'ẽ riki humi'u 'ar koty te we

katuha. Awa rete aja tĩ. Awama'emundeha 'ar koty te we katuha tĩ.A'erehe pehẽ mi'u rehe har pekwapekwa ym pexo.

26 —Ma'ewyra ta wewe ixo, ame'ẽrehe pesarahã! Ma'e ra'ĩ ke ame'ẽta jytym ym. Ma'eywa matyr ymtĩ. Matyriha renda pe mupyta ym tĩ.Ame'ẽ ta rehe jande pái keruhũ usakkatu. Ame'ẽ ta rehe ipy'a katu tĩ.

—Pesarahã! Ma'ewyra ta 'ar koty tewe pehẽ rehe jande pái keruhũ ipy'akatuha. (A'erehe pehẽ rehe Tupãusak katu ta tĩ, aja mujekwa katu.)27 “Myja hetaha warahy 'ar rahã, kopehẽ pexo ta my” aja pekwa pekwapexo rahã, yman rahã pexo te we tarĩ, aja pekwaha naĩ. Anĩ. Marã ka ympexoha pemupyta te we ta rĩ.

28 —“Ma'e jande jamunde ta my?”aja pejumupyai ym pexo tĩ. Ka'a rupima'eputyr ihĩ. Ame'ẽ rehe pesarahã!Paraky ym riki. Ima'e mundeha kemujã ym tĩ. 29Katukwer aja amõ usak.Ko ihẽ apandu pehẽ pe. YmaniharSaromã riki ima'ehũ namõ ixo. Ima'emundeha katukwer. Apandu pehẽpe. Peme'ẽ ma'eputyr katu te ha rikiSaromãma'e mundeha 'ar koty te wekatu te ha. 30Tupã riki kupi'i ke mujã.Katukwer ajamujã. Apo pehĩ. Koĩ tatarenda pe amõ hapy. Kupi'i rehe Tupãusak katu. Ame'ẽ ta 'ar koty te wepehẽ rehe Tupã ipy'a katu. Aja rahã,i'ar koty te we pehẽma'e mundeha kepehẽ pe a'e muwyr ta. Mã! Tupã rehepejurujar katu tame'ẽ te'e. 31A'erehekuja ym pepandu: “Ma'e ihẽ a'u tamy? Myja me'ẽ ihẽma'e mundehake ihẽ ajo'ok ta my?” Aja ym pekwapekwa pexo. Ame'ẽ ke Tupã muwyrta pehẽ pe. 32 Ame'ẽ rehe har jõTupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwaukwa ixo. Aja te'eha ukwa ukwa ixo.Mã peja aja ym pehẽ. Upa pehẽma'eke nixói, ame'ẽ ke jande pái keruhũukwa katu. A'erehe pehẽ atu pekwapekwa ym pexo. Pehẽ pe a'e muwyrta. A'e riki ywatehar ke. 33 Kujakatu pehẽ pe. Myja Tupã putar ame'ẽke pema'ema'e katu ta my? Ame'ẽ

MATÉU 6:34 14 MATÉU 7:9rehe har pekwa pekwa py pexo. Myjaija katu ame'ẽ ke pema'ema'e ta mytĩ? Ame'ẽ rehe har pekwa pekwa pypexo tĩ. Aja rahã, upa pehẽma'e kenixói ame'ẽ ke a'e muwyr ta pehẽpe. Pehẽma'e mundeha rehe har ajatĩ. Pekwa pekwa ym tĩ. A'e muwyrta. 34 A'erehe koĩ har rehe har pekwapekwa ym pexo. “Koĩ myja me'ẽ tamy?” aja pekwa pekwa ym pexo. Apokome'ẽ weraha rehe jõ pesak katu.Koĩ har rehe har anĩ. Ame'ẽ rehehar pekwa pekwa ym pexo — aja Jesupandu.

7Mãpeja amõ ta rehe pehẽ juru ai ym(Ruk 6.37-38; Ruk 6.41-42; Hom 2.1;

Hom 14.1; 1 Korin 4.5; Tian 4.11)1-2A'e pandu tĩ:

—Amõ ta rehe har kuja ym pepandu:“Peme'ẽ ta katu ym” aja. Aja pepandurahã, aja juja katu te pehẽ rehe harTupã pandu ta tĩ. A'erehe aja ympepandu. Myja me'ẽ amõ ta rehe harpepandu, aja juja katu te pehẽ rehehar Tupã pandu ta tĩ. Myja me'ẽ amõta pe ma'e ke pema'e, aja juja katu tepehẽ pe Tupã ma'e ta tĩ — aja ngã pe.

3 (Ma'e ka'u te'eha ke amõma'ema'e, ame'ẽ riki myra kurer ajasaka, aja Jesu mujekwa.) A'erehe kujaa'e pandu:

—Ne mu reha ke myra kurermupuk, ame'ẽ rehe nde eresak. (Ajarahã, ta'yr mi ma'e ka'u te'eha ke a'ema'e, aja mujekwa.) Mã peja ame'ẽrehe har ekwa ekwa ym exo. Ndereha rehe myra keruhũ mupuk riki.(Aja rahã, mãte hũ nde ereka'u te'ehake nde erema'ema'e, aja mujekwa.)Mã peja ame'ẽ rehe har ekwa ekwa pyexo. 4Nde reha rehe myra keruhũ ihĩ,ame'ẽja saka. A'erehe kuja ym ndemu pe epandu: “Nde reha ngi myrakurer ke ihẽ ajo'ok ta” aja epanduym. (Aja rahã, kuja riki: “Ta'yrmi ma'e nde ereka'u te'eha ke ndeerema'e. Ame'ẽ kemã peja ehijar” ajande erepandu.) Mã! Nde eresak ymmy? Nde reha rehe myra keruhũ ihĩ.

(Aja rahã, mãte hũ ma'e nde ereka'ute'eha ke nde atu erema'ema'e, ajande eremujekwa.) 5 Mã! Nde katu,aja nde erekwa nde jupe. Anĩ. Mokõierekwaha namõ erexo. Nde reha ngimyra keruhũ ejujo'ok py nde jupe.(Aja rahã, mãte hũ ma'e nde ereka'ute'eha ke nde erema'ema'e, ame'ẽ kende erehijar katu py.) Aja rahã, upama'e ke nde eresak katu ta. Aja rahã,nde mu reha ngi myra kurer ta'yrmi nde erejo'ok katu ta. (Aja rahã,nde mu pe nde erepandu: “Ma'e ndeereka'u te'eha ke nde erema'e, ame'ẽke ehijar” aja nde erepandu katu) —aja Jesu pandu.

6A'e pandu tĩ:—Ihẽ amu'e ame'ẽ ke katu te me'ẽ

ke. Ame'ẽ ke amõ ta putar ym rahã,ame'ẽ ta pe pemujekwa ym. Hendutipe rahã, putar ym. Jawar jarõ ajasaka jumai mai ta. Je'ẽ je'ẽ hũ ta.

—Ihẽ amu'e ame'ẽ ke katu te me'ẽke. Ame'ẽ ke amõ ta jaxer, aja ukwarahã, ame'ẽ ta pe pepandu ym tĩ.Kure aja saka riki. Jaxer aja ukwaha,a'erehe pyrũ ehe aja saka ta. “Ihẽamu'e ame'ẽ ke te'e” aja ame'ẽ taukwaha naĩ. Putar ym tĩ. (A'ereheame'ẽ ta pe pepandu ym tĩ) — aja Jesupandu.

Tupã namõ pepandu pandu(Ruk 11.9-13)

7 Tupã namõ pandu pandu, ame'ẽrehe har Jesu mu'e rahã, kuja pandu:

—Pehẽma'e nixói te rahã, ame'ẽrehe har Tupã namõ pepandu pandukatu. Aja rahã, ame'ẽ ke a'e muwyrta pehẽ pe. Tupã namõ pepandurahã, pekekar, ame'ẽja saka. Pe,Tupãmuwyr rahã, pemahem, ame'ẽjasaka. (Amõ rok pe pexe tar katu rahã,pehẽ po penupã nupã. Pe, hukwenke ijar pirar.) Tupã namõ pepandupandu rahã, hukwen pirar ame'ẽjasaka. Pirar rahã, pepandu ame'ẽ kea'e muwyr ta pehẽ pe. 8 Upa inamõpandu ame'ẽ ta pe a'emuwyr ta. Amõkekar rahã, mahem ta. Ipo nupã nupãrahã, hukwen ke a'e pirar ta. Aja sakariki. 9 Ipái pe ta'yr pandu: “Papa!

MATÉU 7:10 15 MATÉU 7:23Mbeju ihẽ aputar. A'u ta” aja. Ajarahã, ta'yr pe ita ra'yr ke ipái me'ẽmy? Anĩ. Aja ym ta. Mbeju me'ẽ taipe. 10 Pe, ta'yr pandu: “Papa! Piraka'ẽ ihẽ aputar. A'u ta” aja. Aja rahã,ta'yr pembói ke ipái me'ẽ ta my? Anĩ.Aja ym ta. Pira ka'ẽme'ẽ ta ipe. 11Awata ke te'e pehẽ. Ma'e peka'u te'ehake pema'ema'e ame'ẽ ta ke pehẽ. Pe,pehẽ ra'yr ta pe ma'e katu ame'ẽ kepeme'ẽ katu. Aja rahã, pehẽ 'ar kotyte we ma'e katu ame'ẽ ke jande páikeruhũ me'ẽ ta. Ma'e ke amõ panduipe, ame'ẽ ke a'e muwyr ta. A'e rikiywatehar ke.

12 —Ma'e katu ame'ẽ ke pehẽ peamõ ta ma'e, aja amõ ta pe pema'ekatu tĩ. Aja rikiMoise je'ẽhamu'e. Ajaymanihar Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ tamu'e tĩ — aja Jesu pandu.

Tupã koty ohoha(Ruk 13.24; Siri 3.19-20)

13-14A'e pandu tĩ:—Tupã ixo ame'ẽ pe ohoha riki

hukwen rupi asa oho, ame'ẽja saka.Asa oho rahã, uhã te hũ aja ixo. Ame'ẽhukwen riki ta'yr mi. Ame'ẽ hape ajatĩ. Ta'yr mi tĩ. Ame'ẽ hape ohohariki janam, ame'ẽja saka. Marã ka ymohoha, ame'ẽja saka. Heta ym ame'ẽrupi oho ame'ẽ ta ke.

—Mupyraraha renda pe ohoha anĩ.Hukwen riki tiha. Hape riki aja tĩ.Tiha tĩ. Ame'ẽ rape ohoha riki sorokkatu hũ, ame'ẽja saka. Pe, heta te hũame'ẽ rupi wata oho ame'ẽ ta ke— ajariki.

Ma'eywa ame'ẽ rehe har(Ruk 6.43-44; Juã 15.4; Tian 3.11-12)

15A'e pandu tĩ:—Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ ta ran

rehe har mã peja pekwa katu. Ara-puharan ipy'a pitu te'e aja a'eta ixotĩ. (Aja rahã, katu ame'ẽ ta aja pehẽkoty uwyr naĩ.) A'engi ma'e so'ojarõ aja a'eta rehe har amõ ukwa.Ma'e ke jukwa, ame'ẽja saka. (Ajarahã, pehẽ pexoha ke mujaxer ta. Pe,pehẽma'e ke te'e raho tar katu tĩ.)16 Myja ame'ẽ ta rehe har pekwa tamy? Kuja. Ima'e ma'eha namõ pekwa

ta. Juruwe'y ngi akaju ke amõ po'okym. Ju'y ngi ama'yrary po'ok ym tĩ.17 Ma'eywa'y riki katu rahã, i'a katu.Aja amõ katu rahã, ima'e ma'eha katutĩ. Ma'eywa'y katu ym rahã, anĩ. I'aym. Aja amõ katu ym rahã, ima'ema'eha katu ym tĩ. 18Ma'eywa'y rikikatu rahã, marã ka ym i'a ym ha. I'akatu ta. Ma'eywa'y katu ym rahã,marã ka ym i'a katuha. I'a ym ta.19Ma'eywa i'a ym te rahã, jaxer rahã,ame'ẽ'y ke ijar mondok. Pe, myra kehapy. Upa ukwái ta. Aja amõ jaxerrahã, Tupã mupyrara ta tĩ. (Myra kehapy, ame'ẽja saka tĩ.) 20Aja riki Tupãje'ẽha pandu ame'ẽ ta ran rehe harpekwa katu ta. Ma'eywa i'a ym ajaa'eta tĩ. Aja rahã, a'eta ma'eha rikikatu ym. A'erehe ame'ẽ ta rehe harpekwa katu ta. A'eta ma'eha namõa'eta rehe har pekwa katu ta — ajaJesu mujekwa.

Tupã renda pe oho ame'ẽ ta ke(Ruk 6.46-47; Ruk 13.25-27; 2 Korin

11.13-15; 2 Korin 13.5; 2 Petu 2.1; 1 Juã 2.3-6; 1 Juã 5.12)

21A'e pandu tĩ:—Amõ ta pandu: “Nde riki jan-

dema'e sawa'e te” aja ihẽ pe pandunaĩ. Upa katu te ame'ẽ ta Tupã ixoame'ẽ pe oho ym ta. Amõ amõ oho.Upa katu te anĩ. Ihẽ pái keruhũ putarame'ẽ ke amõ ma'ema'e. Ame'ẽ tajõ henda pe oho katu ta. Ihẽ páiriki ywatehar ke a'e. 22 Ngã ke Tupãmupyrara rahã, heta ihẽ pe panduta: “Sawa'e! Nde je'ẽha rupi Tupãje'ẽha ke japandu pandu riki. Ndeje'ẽha rupi ãjã ta ke amõ ta py'a ngijamuhem jamondo riki. Nde je'ẽharupi marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽkenema'e pyrãtãhanamõ jama'ema'ekatu riki” aja ihẽ pe. 23 Pe, ame'ẽ tape ihẽ apandu ta: “Anĩ. Pehẽ rehehar ihẽ akwa ym te. Ihẽ kotyharta ym pehẽ. Ma'e peka'u te'eha kepema'ema'e ame'ẽ ta ke pehẽ. Sengipeho. Ihẽ ngi peho” aja riki — aja Jesupandu.

MATÉU 7:24 16 MATÉU 8:10Ma'e ok mujã ame'ẽ ta ke(Ruk 6.47-49)

24A'e pandu tĩ:—Pesarahã! Ihẽ je'ẽha rehe amõ

hendu katu. Pe, aja ma'ema'e rahã,ukwa katu ame'ẽ ke a'e. Kuja saka.Y rake ok ke a'e mujã. Ok pyter kea'e jytyka katu te. Ok kangwer aja tĩ.Jytyka katu te tĩ. A'erehe katak ym te.25 Pe, aman ukyr hũ. Ywytu keruhũpeju hũ tipe. Y tiha tĩ. Upa munde.Y ombor ym. Ywytu keruhũ omborym tĩ. Ok pyter ke jytyka katu te. Okkangwer ke aja tĩ. Jytyka katu te tĩ.A'erehe u'ar ym ame'ẽ ok.

26 —Pe, amõ riki ihẽ je'ẽha rehehendu tipe. Pe, aja a'e ma'ema'e ymrahã, ka'u te'e ame'ẽ ke a'e. Kuja saka.Y rake ok ke a'e mujã. Ywy ku'i 'arpe mujã. 27 Pe, aman ukyr hũ. Y tihaoho. Pe, ywytu keruhũ peju hũ okrehe. Pahar ame'ẽ ok u'ar. Tũ! Ajariki — aja Jesu mu'e.

(Ok riki amõ ixoha aja saka.A'erehe Jesu je'ẽha rehe amõ hendukatu ta me'ẽ te'e. Je'ẽhamujekwa, ajama'ema'e ta me'ẽ te'e tĩ.)

Jesu ukwa katu(Mak 1.22)

28 Upa aja me'ẽ Jesu pandu rahã,hendu ame'ẽ ta pandu:

—Mã! A'e mu'e katu! 29 Moiseje'ẽha mu'e, ame'ẽ ta aja ym a'e. Anĩ.Jesu pandu rahã, a'e je'ẽha te reko ajaa'e mu'e — aja ukwa.

8Ahy ixo ame'ẽ ke Jesu mukatu(Mak 1.40-45; Ruk 5.12-16)

1 Upa mu'e rahã, ywy'ã ngi Jesuwyjy uwyr. Arahã, heta ngã haikwerrupi wata. 2 Pe, pereran ma'e u'u hũame'ẽ ke uhyk uwyr ehe. Jesu ruwakoty ipynarãi pe wapyk oho. (Ajasawa'e katu te ame'ẽ ke kohĩ, a'erehehendu katu ehe aja mujekwa.) Pe,pandu:

—Sa'e! Nde ereputar rahã, ihẽ kende eremukatu ta, aja akwa katu—ajaJesu pe.

3 Ijywa ke Jesu mupuku. Pe, sawa'eãkã rehe ipo ke a'e mujar. Pandu ipe:

—Ere. Nde ke ihẽ amukatu tar katu.Nde katu apo 'y — aja Jesu ipe.

Pe, pereran ma'e u'u hũ ame'ẽ kepahar upa ka'ẽ oho ipe. 4 Pe, Jesupandu ipe:

—Ehendu katu. Nde ke ihẽamukatu, ame'ẽ ke amõ ta pe epanduym we rĩ. Pahar jundéu awa tama'epa'i koty eho. Emujesak nde juehehar ipe. Pe, Moise mupinim, aja ma'eke pa'i pe eme'ẽ. Ame'ẽ ke pa'i hapyta Tupã pe. Upa ukwái ta. Aja rahã,upa nema'e pere ka'ẽ oho aja ngã pea'e mujekwa ta — aja sawa'e pe.

Homa awama'e miasu ke Jesumukatu

(Ruk 7.1-10)5-6Kapana'ũ ok ta pe Jesu uhyk oho

rahã, homa awa usak ehe. Sondatama'e kapitã ke a'e. Jesu pe a'epandu:

—Sa'e! Ihẽma'e miasu ixyha pe túi.Ma'e ahy ipe. Wata ym tĩ. Emukatuihẽ pe — aja ipe.

7 Jesu pandu:—Hã! Nde rok pe ihẽ amukatu ta

aho — aja ipe.8Kapitã pandu:—Anĩ. Sa'e! Ihẽ rok pe nde erexe

rahã, ihẽ ruxĩ riki. Jundéu awa ymihẽ. A'erehe eho ym. Sengi epandu:“Epu'am!” Aja rahã, ihẽma'e miasukatu ta oho. 9Akwa katu ihẽ. Ihẽma'ekapitã je'ẽha rehe ihẽ ahendu katutĩ. Pe, ihẽ je'ẽha rehe amõ sonda tahendu katu tĩ. Kuja. Amõ pe ihẽapandu: “Eho!” Pe, pahar a'e oho.Amõ pe ihẽ apandu: “Ejur se!” Pe,pahar a'e uwyr tĩ. Ihẽma'e miasu peihẽ apandu: “Ereparaky eho!” Pe, a'eparaky katu oho tĩ. Aja ihẽ je'ẽha rehehendu katu. A'erehe nde erepandurahã, ihẽma'e miasu katu ta, aja akwakatu — aja Jesu pe.

10 Ame'ẽ ke rehe Jesu hendu rahã:“Mã! Katu” aja a'e ukwa. Pe, haikwerrupi tur ame'ẽ ta pe a'e pandu:

—Mã! Sonda tama'e kapitã jurujarkatu te ihẽ rehe. Ko apandu pehẽ pe.Aja jundéu awa ta jurujar ym ihẽ rehe.

MATÉU 8:11 17 MATÉU 8:26Aja me'ẽ jurujar katu ame'ẽ ke ihẽamahem ym. 11 Ihẽ apandu. Tupã ixoame'ẽ pe heta ngã oho ta tĩ. Warahyuhemiha koty ngi heta oho ta. Jundéuawa aja ym ame'ẽ ta oho ta tĩ. Amarãnamõ hury katu ta ixo. Isak namõ ajatĩ. Hury katu ta ixo tĩ. Jako namõ ajatĩ. Hury katu ta ixo tĩ. Aja warahyu'ariha koty ngi heta oho ta tĩ. Jundéuawa aja ym ame'ẽ ta oho ta tĩ. 12Tupãixo ame'ẽ pe Amarã namõ jundéu awata ixo ta tipe. Jurujar ym riki. A'ereheoho ym. Anĩ. Mupyraraha renda pea'eta ke Tupã ombor ta. A'ep ahy hũta, a'erehe jixi'u hũ ta. Tupã reheparahy hũ tĩ, a'erehe hái ke su'u su'uhũ — aja Jesu pandu.

13 Pe, kapitã pe a'e pandu:—Nde jõ nde rok pe ejywyr eho 'y!

Ihẽ rehe nde erejurujar katu, a'erehende ereputar ame'ẽ ke ihẽ ama'e takỹ. Ne miasu upa ihẽ amukatu riki —aja ipe.

Arahã pahar kapitãma'e miasukatu oho.

Petu pen ke Jesu mukatu. Heta ahyixo ame'ẽ ta ke mukatu tĩ.

(Mak 1.29-34; Ruk 4.38-41)14 Petu rok pe Jesu uhyk oho rahã,

Petu pen rehe a'e usak. Ixyha pe túi.Haku a'e. 15 Ipo ke Jesu pyhyk. Paharhakuhamaha oho ipe. Pe, kũjã pu'am.Pe, a'eta mi'u ke Jesu ta pe a'e me'ẽme'ẽ.

16Ame'ẽ pytun ramõ rahã, (jundéuawa tama'e putu'uha 'ar upa. A'erehewata katu apo.) A'erehe ipy'a rehe ãjãihĩ ame'ẽ ta ke ngã raho ipe. Heta tehũ raho ipe. Ame'ẽ ta ke Jesumukatu.A'e pandu.

—Ehem eho ingi! — aja.Aja mukatu. Upa katu te ma'e

ahy ixo ame'ẽ ta ke a'e mukatu tĩ.17Ngã ke a'e mukatu rahã, Isai panduaja Jesu ma'ema'e. Isai riki ymani-har Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ ke a'e.Yman kuja a'e mupinim:“Jandema'e ahyha ke a'e jo'ok

mondo. Jandema'e pyaiha kemukanim tĩ” aja mupinim.

Ame'ẽ riki Jesu ma'ema'eha.

Jesu namõ amõ ta oho ta tipe(Ruk 9.57-62)

18 Ixoty heta ngã jy'ar. Ame'ẽ reheJesu usak rahã, jumu'eha ta pe a'epandu:

—Ypa ruwái koty jahorahã! — aja.—Ere — aja jumu'eha ta.19 Pe, oho tate rahã, Moise je'ẽha

mu'e ame'ẽ ke Jesu rehe uhyk uwyr.Pandu ipe:

—Sa'e! Ngã mu'eha nde. Ko ihẽaxo. Ne namõ ihẽ aho ta kỹ tĩ — ajaJesu pe.

20 Jesu pandu ipe:—Hokwar rupi ma'e so'o ukwer.

Haity pe ma'ewyra ta ukwer tĩ. Ihẽanĩ. Awa ihẽ tĩ. Tupã je'ẽha rupi ajur.Ihẽ akeriha renda nixói— aja ipe. (Ajarahã, inamõ oho rahã, ok nixói ta, ajamujekwa. Sawa'e jetehar te oho tamy, ame'ẽ ke Jesu manga, a'erehe ajapandu.)

21 Pe, amõ jumu'eha pandu:—Sa'e! Anĩ we rĩ. Ne namõ aho ym

we ta rĩ. Ihẽ rok pe ajywyr we ta rĩ.Papa manõ rahã, ihẽ riki ajytym ta.Upa rahã, ne namõ ihẽ aho ta kỹ—ajaJesu pe.

22A'e pandu ipe:—Anĩ. Ihẽ namõ eho apo 'y! Tupã

rehe ipy'a ym ame'ẽ ta manõ, ame'ẽjasaka. Ame'ẽ ta riki manõ te ame'ẽ take jytym ta. Nde anĩ. Ihẽ namõ ehoapo 'y — aja ipe.

Ywytu keruhũ ke Jesu muputu'u(Mak 4.35-41; Ruk 8.22-25)

23 Jarusu keruhũ pe Jesu opor oho.Jumu'eha ta inamõ opor oho tĩ. 24Ohoixo rahã, pahar ywytu keruhũ yparupi peju uwyr. Pe, jarusu keruhũ pey ke oho rãi. Amõ ta kyje riki. Jesu anĩ.A'e ukwer ou. 25Pe, ixoty jumu'eha taoho. Pe, mupak. A'eta pandu ipe:

—Sawa'e! Jande jamanõ tate riki.Emukatu, aja rahã, jamanõ ym ta —aja ipe.

26 Jesu pandu:—Mã! Pekyje ym pe'am. Tupã rehe

pejurujar katu ta me'ẽ te'e — aja.Pe, a'e pu'am. Ywytu keruhũ pe a'e

pandu:

MATÉU 8:27 18 MATÉU 9:6—Mã peja eputu'u katu ihẽ pe! —

aja.Pe, ywytu keruhũ ke upa putu'u. Y

kotok keruhũ pe a'e pandu tĩ:—Mã peja ewapyk katu! — aja.Pe, y kotok keruhũ ke wapyk katu.

27 Jumu'eha ta jupandu a'eta jupe:—Mã! Katu tiki! Pyrãtã te ame'ẽ

ke kohĩ. Je'ẽha rehe ywytu keruhũhendu katu! Y kotok keruhũ aja tĩ.Hendu katu tĩ. Mã! Myja me'ẽ sawa'eko my? — aja a'eta jupe.

Amõ ta py'a rehe ãjã ihĩ ame'ẽ ta keJesu mukatu

(Mak 5.1-20; Ruk 8.26-39)28 Ypa ruwái rehe Jesu uhyk oho

rahã, Jera ywy pe uhyk oho. Jarusukeruhũ ngi uhem oho rahã, mokõisawa'e ta uhyk uwyr ehe. Kang-werupa rupi har ta ke ame'ẽ ta. Itak-war rupi ixo ame'ẽ ta ke. Ame'ẽsawa'e ta py'a rehe ãjã ta ihĩ. Parahywar ame'ẽ ta ke a'eta. A'erehekangwerupa rape rupi wata ym awa.29 Jesu rehe ãjã ta usak rahã, paharhãtã a'eta pandu:

—Jesu! Nde riki Tupã ra'yr! Jandepe ema'e ymma'e ke. 'Ar rehe angahauhyk ym we rĩ. A'erehe jande keemupyrara ym we rĩ — aja Jesu pepandu.

30Petete kure ta i'ãi. Heta te hũ i'ãi.Kãpĩ u'u ixo. 31 A'erehe Jesu pe ãjã tapandu:

—Jande ke nde eremuhem ere-mondo rahã, kure ta koty jande keemondo — aja pandu.

32Ãjã ta pe Jesu pandu:—Peho! — aja.A'erehe sawa'e ta ngi ãjã ta uhem

oho. Kure ta pe ixe oho. (Ka'u te'ehũ uwak.) Pe, upa katu te kure ta ujanoho. Upen te'e hũ ame'ẽ pe u'ar oho.Pe, ypa pe u'ar. Upa katu te y jukwa.33Ame'ẽ ke kure usakiha ta usak rahã,ok ta pe ujan oho. Ok ta pe har ta peupapandupandu. “Kure ta upamanõ.Amõ ta py'a rehe ãjã ihĩ ame'ẽ ta keamõ sawa'e mukatu” aja riki pandupandu. 34 A'erehe upa ok ta pe harta usak oho. Pe, Jesu rehe usak rahã,a'eta pandu:

—Jande ywy ngi eho! — aja Jesu pe.(Pyrãtã te hũ ame'ẽ ke kohĩ, aja

ukwa, a'erehe kyje ingi. Amõ wea'etama'e kanim ta, aja a'eta putar ymtĩ. A'erehe: “Eho” aja Jesu pe a'etapandu.)

9Upa jupyrãtã rãtã ame'ẽ ke Jesu

mukatu(Mak 2.1-12; Ruk 5.17-26)

1 Jarusu keruhũ pe Jesu opor ohotĩ. Ypa aha oho tĩ. Hekoha pe a'ejywyr oho. Kapana'ũ ok ta pe jywyroho. 2 Pe, upa jupyrãtã rãtã ame'ẽke sawa'e ta hupir werur. Kyha ajame'ẽ ke pe a'eta werur. Amõ ke Jesumukatu ame'ẽ rehe sawa'e ta jurujarkatu. Ame'ẽ ke Jesu ukwa rahã, upajupyrãtã rãtã ame'ẽ pe a'e pandu:

—Sa'e! Nde rury katu eju. Ma'e ndeereka'u te'eha ke nde erema'ema'e.Apo nde rehe ihẽ py'a jywyr katu —aja Jesu ipe.

3Ame'ẽ keMoise je'ẽhamu'e ame'ẽta hendu rahã, jupandu pandu a'etajupe:

—Mã! Katu ym a'e pandu. Tupãjõ riki amõ ta pe pandu katu: “Ma'ende ereka'u te'eha ke nde erema'e.Nde rehe ihẽ py'a jywyr” aja. A'erehepeme'ẽ riki Tupã aja jupe my. Katuym aja — aja jupandu pandu a'etajupe.

4 Ame'ẽ ipy'a pe ukwa ukwa uĩame'ẽ ke Jesu ukwa rahã, pandu:

—Ma'e katu ym, aja pehẽ py'ape pekwa pekwa ym peĩ. 5 Myjame'ẽ riki hãtã ma'eha my? Kujamy: “Ma'e nde ereka'u te'eha kende erema'e. Nde rehe ihẽ py'ajywyr katu” aja apandu rahã, hãtãma'eha my? (Ame'ẽ ke rehe usak ymawa.) Anĩ rahã, kuja my? “Epu'am!Ewata eho!” aja apandu rahã, hãtãte ma'eha my? (Ame'ẽ ke rehe usakkatu awa.) 6 Pesarahã! Tupã jõ rikiahyha mukatu aja pekwaha. Tupã jõriki ipy'a mujywyr katu ngã rehe ajapekwaha tĩ. Apo ihẽ tĩ. Ihẽ riki Tupãmu'am ame'ẽ ke aja ihẽ amujekwa ta

MATÉU 9:7 19 MATÉU 9:16apo 'y. Ihẽ pe Tupã pandu tĩ: “Ma'eka'u te'eha ke ngã ma'ema'e. Ame'ẽta rehe nde py'a emujywyr katu” ajaihẽ pe. Pesarahã! Ame'ẽ ke pekwa taapo — aja Moise je'ẽha mu'e ame'ẽ tape Jesu pandu.

A'erehe upa jupyrãtã rãtã ame'ẽ pea'e pandu:

—Epu'am. Nde kyha aja me'ẽ keemupu'a. Nde rok pe ejywyr eho —aja Jesu.

7 Sawa'e pu'am. Pe, hok pe jywyroho. 8 (Jesu riki Tupã aja mujekwasawa'e pe.) Ame'ẽ ke amõ ta ukwarahã, pandu: “Mã! Katu tiki!” aja. Pe,Tupã pe a'eta pandu tĩ:

—Ne jõ riki katu te me'ẽ ke. Nderiki pyrãtãha ke sawa'e ta pe nde ere-muwyr katu — aja.

“Ihẽ namõ eho” aja Matéu pe Jesupandu

(Mak 2.13-17; Ruk 5.27-32)9 A'engi Jesu oho ixo rahã, Matéu

rehe a'e usak. Homa awa tama'ekapitã keruhũ pe tamatarer ke a'ematyr matyr uĩ. Matyriha renda kapype a'e wapyk uĩ. Jesu pandu ipe:

—Ihẽ namõ eho 'y — aja.Matéu pu'am. Upa hijar, pe, inamõ

oho.10 Pe, Matéu rok pe ma'e ke Jesu

u'u uĩ rahã, amõ heta kapitã keruhũpe tamatarer matyr ame'ẽ ta inamõwapyk uĩ tĩ. Inamõ jumu'eha ta ma'eke u'u uĩ tĩ. Amõ ka'u te'eha kema'ema'e ame'ẽ ta inamõ wapyk uĩtĩ. 11 Ame'ẽ ke parise ta usak rahã,jumu'eha ta pe je'ẽ je'ẽ:

—Ma'ewã ame'ẽ sawa'e ta jaxerame'ẽ ta namõ Jesu u'u uĩ my?Tamatarer ke matyr ame'ẽ ta namõaja tĩ. U'u inamõ tĩ. Katu ym aja —aja parise ta.

12 A'eta pandu ame'ẽ ke rehe Jesuhendu. A'erehe a'e pandu:

—Ma'e ahy ixo rahã, mukatuhakoty amõ oho. Ahy ym rahã,mukatuha koty oho ym awa. (Aja sakaapo. Ma'e ka'u te'eha ke ma'ema'eame'ẽ ta ihẽ rehe uhyk. Ipy'a juhyk.Ame'ẽ ke a'eta putar, a'erehe ihẽ reheuhyk. Katu jupe, anĩ. Ame'ẽ ta ihẽ

rehe uhyk ym.) 13 Pesarahã! KujaTupã je'ẽha rehe panduha ihĩ. Tupãpandu:“Ihẽ rehe ipy'a ke amõ moĩ moĩ rahã,

ma'e hymba ke ukwái, ara-puharan ra'yr ke. Ame'ẽ keihẽ aputar ym.

Kuja katu te. Amõ ta rehe awa pyrarausak, ame'ẽ ke ihẽ aputarkatu” aja panduha ihĩ.

—Aja Tupã pandu ame'ẽ ke pekwapeho. (Tupã je'ẽha rehe pesak peho.)Pesarahã! Sawa'e katu aja ukwa jupe,ame'ẽ ta pe kuja ym ihẽ apandu:“Tupã koty pehẽ py'a pemuruwak pe-mondo” aja apandu ym. Anĩ. Ma'eka'u te'eha ke ma'ema'e, ame'ẽ ta pekuja ihẽ apandu katu: “Tupã kotypehẽ py'a pemuruwak pemondo” ajariki — aja parise ta pe Jesu pandu.

Ma'e u'uha ke hijar, ame'ẽ rehe har(Mak 2.18-22; Ruk 5.33-39)

14 Juã mujahukiha namõ jumu'e ixoame'ẽ ta Jesu pe pandu uwyr:

—Jande riki ma'e ja'uha ke jahijarhijar jaxo. Amõ amõ rahã, jahijar.(Aja japyaiha ke jamujekwa Tupã pe.)Tupã namõ japandu pandu rahã ajatĩ. Ma'e ja'uha ke jahijar tĩ. Parise taaja tĩ. Ma'e u'uha ke a'eta hijar hijartĩ. Pe, ne namõ jumu'e ixo ame'ẽ taaja ym. Ma'e ke a'eta u'u katu. Ma'eu'uha ke hijar ym. Ma'erehe my? —aja Jesu pe.

15A'e pandu:—Sawa'e jumendar rahã, a'eta mi'u

matyr. Huryha mujã. Pe, ame'ẽ peoho ame'ẽ ta ma'e u'uha ke hijar ym.Sawa'e namõ ixo rahã, ma'e u'uhake hijar ym. Pyaiha mujekwa ym.(Ihẽ namõ ihẽma'e jumu'eha ta ixoapo, a'erehe upa ma'e u'uha ke a'etahijar ym.) Yman rahã, ihẽ ke amõta pyhyk ta raho a'eta ngi. Arahãihẽma'e jumu'eha ta upa ma'e u'uhake hijar ta. (Aja pyaiha ke mujekwata.)

16 —Kamixa ymanihar sorok rahã,pan jupu'a ym ame'ẽ ke amõ mujarym ehe. Mujar ehe rahã, jupu'a weoho. Pe, kamixa ymanihar ke musak

MATÉU 9:17 20 MATÉU 9:30we ta. Sorok we ta oho. 17 Kawĩmupupur ramõ ame'ẽ ke hyru ymani-har te pe awa purakar ym. Ame'ẽ pepurakar rahã, pupur we ixo rĩ. Pe,hyru ymanihar ke mupuk ta. Pe, upakawĩ jyhẽ ta oho. Hyru ymanihar kemujaxer ta tĩ. A'erehe kawĩ mupupurramõ ame'ẽ ke hyru pyahu ame'ẽ peawa purakar rahã, katu ta tiki. Ajarahã, kawĩ jyhẽ ym ta. Hyru ke upukym ta tĩ — aja Juã namõ jumu'e ixoame'ẽ ta pe Jesu pandu.

(Jesu mu'e rahã, myja ixoha katuaja mujekwa. Ixoha pyahu aja saka.A'erehe parise mu'e, aja ymaniharixoha namõ marã ka ym muparaha,aja Jesu mujekwa.)

“Ihẽ rajyr emukatu” aja Jái pandu(Mak 5.21-24; Ruk 8.40-42)

18 Jesu mu'e uĩ rahã, jundéu awatama'e jy'ariha renda kapitã uhykuwyr ehe. Huwa koty ipynarãi pea'e wapyk. (Aja sawa'e katu te ame'ẽke kohĩ, a'erehe hendu katu ehe ajamujekwa.) Pe, pandu ipe:

—Ihẽ rajyr manõ ramõ. Ihẽ rok peehorahã! Nde po ke iãkã rehe emujar!Aja rahã, kwera katu ta tĩ — aja Jesupe.

19—Hã! Aho ta kỹ— aja pandu ipe.Pe, a'e pu'am. Inamõ oho. Inamõ

jumu'e ixo ame'ẽ ta oho tĩ.Jesuma'e mundeha ke pyhyk, ame'ẽ

kũjã rehe har(Mak 5.25-34; Ruk 8.42-48)

20-21Oho ixo rahã, Jesu raikwer rupiamõ kũjã oho. Jai ha pupuriha namõixo ame'ẽ ke a'e. Awa py mokõiwarahy 'ar rahã, aja te'e a'e ixo. A'ejupandu jupe:

—Ima'e mundeha ke ihẽ apyhykrahã jõ, ihẽ katu ta aho — aja kũjãjupe.

A'erehe Jesuma'emundeha apyr kea'e pyhyk. 22 Aja rahã, ixoty Jesuuwak. Pe, usak ehe rahã, pandu ipe:

—Éi kũjã! Upa ma'e ahyha keamukatu, ame'ẽ rehe nde erejurujarkatu, a'erehe nde katu apo 'y. Nderury katu eho apo 'y — aja kũjã pe.

Arahã kũjã katu oho.Jái rajyr ke Jesu mukwera katu(Mak 5.35-43; Ruk 8.49-56)

23 Jundéu awa tama'e jy'ariha ren-dama'e kapitã rok pe Jesu ixe ohorahã, takwar ra'yr peju ame'ẽ ta rehea'e usak. (Aja te'eha riki jundéu awata. Amõ manõ rahã, takwar ra'yr kepeju. Aja pyaiha ke mujekwa.) Amõta mutyapu hũ ixo tĩ. (Aja pyaiha kemujekwa tĩ.) 24A'e pandu:

—Kar pe upa pehem peho! Kũjãtãimanõ ym riki. Ukwer te'e ou riki —aja Jesu a'eta pe. (Kũjãtãi manõ te ajaJesu ukwa katu tĩ.)

A'eta puka puka hũ ehe. Manõte, aja ukwa katu, a'erehe puka pukahũ ehe. 25 Kar pe upa a'eta ke a'emondo rahã, kũjãtãima'e kapy pe Jesuixe oho. Ipo rehe pyhyk. Pe, kũjãtãikwera katu. Pe, pu'am. 26 Ame'ẽmukweraha rehe har amõ ta pandupandu oho. Ame'ẽ ywy rupi amõ tapandu pandu oho.

Mokõi sawa'e ta eha ym te ame'ẽ take Jesu mukatu

27 A'engi Jesu wata oho ixo rahã,mokõi sawa'e ta eha ym te ame'ẽ tahaikwer rupi oho. Hãtã a'eta pandu:

—Sa'e! Ndawi rainõ ke nde! Tupãmu'am ame'ẽ ke nde. Jande reheepyrara esak. Nema'e pyrãtãha namõjande ke emukatu — aja. (“Tupãmu'am me'ẽ ke” aja pandu rahã:“Kapitã keruhũ” aja Tupã mu'am, ajamujekwa katu.)

28 Ok pe Jesu ixe oho rahã, eha ymte ame'ẽ ta uhyk uwyr ehe. A'eta pea'e pandu:

—Pehẽ ke ihẽ amukatu ame'ẽ ke ihẽakwa katu. Ame'ẽ rehe pejurujar katumy? — aja Jesu.

—A'e tỹ. Jajurujar katu — aja a'etapandu.

29 Pe, a'eta reha rehe ipo ke a'emujar. Pandu:

—Ma'e ahyha ihẽ amukatu, ame'ẽrehe pejurujar katu. Ajamã peja uhykapo 'y — aja mokõi sawa'e ta pe.

30 Pe, upa ma'e ke rehe a'eta usakkatu. Hãtã Jesu pandu:

MATÉU 9:31 21 MATÉU 10:7—Pehẽ ke ihẽ amukatu, ame'ẽ rehe

har amõ ta pe pepandu ym! — ajapandu tipe.

31 Anĩ. A'eta uhem oho rahã, Jesurehe har upa ame'ẽ ywy rupi pandupandu oho.

Sawa'e je'engai ame'ẽ ke Jesumukatu

32 Sawa'e ta uhem oho ixo rahã,sawa'e je'engai ame'ẽ ke Jesu reheamõ ta muhyk muwyr. Sawa'e py'arehe ãjã ihĩ, a'erehe je'engai ame'ẽke a'e. 33 Ãjã ke Jesu muhem mondorahã, sawa'e rembe katak katu tĩ.Pandu pandu u'am tĩ. Pe, upa amõ tapandu:

—Mã! Katu tiki! Jundéu awa tama'eywy rupi ajame'ẽ jasak ramõ te— aja.

34 Pe, parise ta pandu:—Ãjã tama'e kapitã riki pyrãtãha

ke muwyr ipe. A'erehe ãjã ta ke a'emuhem mondo — aja pandu naĩ.

Heta ame'ẽ ta rehe Jesu pyrarausak

35 Upa ok ta rupi Jesu ohoho. Upaok ta hũ rupi a'e oho tĩ. Amõamõ rupi wata oho. Jundéu awatama'e jy'ariha renda pe mu'emu'eoho. Kuja myrandu katu ke a'emu'emu'e. “Ma'e peka'u te'eha kepehijar. Tupã koty pehẽ py'a pe-muruwak. Aja rahã: ‘Ihẽ kotyhar take pehẽ’ aja a'e pandu ta” aja mu'e.Upa katu te ma'e ahy ixo ame'ẽ ta kea'e mukatu tĩ. 36 Heta ame'ẽ ta rehea'e usak rahã, ame'ẽ ta rehe pyrarausak. Ame'ẽ ta ke amõ ta mupyrara.Usakiha ta nixói tĩ. A'erehe ame'ẽta rehe Jesu pyrara usak. Ame'ẽ tariki arapuharan ta aja saka. Usakihata nixói, ame'ẽja saka. Katu ym aja.37 A'erehe inamõ jumu'e ixo ame'ẽ tape a'e pandu:

—Ahúi aja me'ẽ itawa hũ tipe. Pe,matyr ame'ẽ ta heta ym. 38 Tupã rikiahúi aja me'ẽ jar aja saka. A'ereheijar namõpepandu: “Kupixa pematyrame'ẽ ta ke emondo. Ahúi aja me'ẽ kematyr ta” aja — aja Jesu pandu.

(Aja pandu rahã, heta ame'ẽ tarehe har Jesu pandu. Tupã rehe har

ukwa ym ame'ẽ ta heta hũ ixo. Ahúiaja me'ẽ ta heta hũ, ame'ẽja saka.Ehe har pandu ame'ẽ ta heta ym tĩ.Matyr ame'ẽ ta heta ym tĩ. A'ereheTupã namõ pandu ta me'ẽ te'e: “Nderehe har pandu pandu ame'ẽ ta keemondo” aja Tupã pe. Aja Jesu mu-jekwa.)

10Jesu namõ jumu'e ixo ame'ẽ ta ke(Mak 3.13-19; Ruk 6.12-16)

1 Inamõ jumu'e ixo ame'ẽ ta ke Jesumujy'ar. Awa py mokõi sawa'e tahetaha ke. A'e pandu:

—Pejur! Pesarahã! Ihẽ je'ẽha rupiãjã ta ke pemuhem ta katu pemondo.Ihẽ je'ẽha rupi upa katu te ma'e ahyixo ame'ẽ ta ke pemukatu ta tĩ — ajaawa py mokõi sawa'e ta pe.

2 Pe, ame'ẽ ta ke a'e mondo. Awapy mokõi sawa'e ta ke Jesu mondo.Kuja riki sawa'e ta rer. Ko Simã. Petuaja amõ her tĩ. Amõ Andere tĩ. Simãmu a'e. Amõ Tian tĩ. Semende ra'yra'e. Imu amõ tĩ. Her Juã. 3 AmõSiri tĩ. Amõ Matoroméu tĩ. AmõTome tĩ. Amõ Matéu tĩ. Amukwehehoma awa tama'e kapitã keruhũ petamatarer matyr ame'ẽ ke a'e. AmõTian tĩ. Apéu ra'yr a'e. Amõ Tandéutĩ. 4 Amõ Simã tĩ. Jundéu awa tama'eywy ngi huwajan ta ke a'e mujan tarkatu muhem ame'ẽ ke a'e. Amõ JunIkario amõ tĩ. A'e riki Jesu rehe huwa-jan ta ke muhyk ta werur.

Awa py mokõi sawa'e ta pandupandu oho

(Mak 6.7-13; Ruk 9.1-6)5 Ame'ẽ awa py mokõi sawa'e ta ke

Jesu mondo. Kuja a'eta pe a'e pandu:—Jundéu awa aja ym ame'ẽ ta koty

peho ym. Samari ywy pe har tama'eok ta pe peho ym tĩ. 6 Jundéu awata koty jõ peho. Tupã rehe har mu'eame'ẽ ta nixói ngã pe, a'erehe ara-puharan ta kanim ame'ẽ ta aja sakaa'eta. A'erehe ame'ẽ ta pe jõ pepandupandu peho. 7 Kuja pepandu peho:“Ixoty ipy'a ke ngã muruwak rahã,Tupã pandu ta: ‘Pehẽ rehe ihẽ rury

MATÉU 10:8 22 MATÉU 10:21katu. Ihẽma'e ta ke pehẽ’ aja. A'erehemã peja pehẽ py'a ke ixoty pemu-ruwak” aja pepandu peho. 8 Pepandupandu peho rahã, kuja pema'ema'etĩ. Upa ahy ixo ame'ẽ ta ke pe-mukatu. Manõ ame'ẽ ta ke pemuk-wera katu tĩ. Pereran ma'e u'u hũame'ẽ ta ke pemukatu tĩ. Ipy'a reheãjã ta ihĩ ame'ẽ ta py'a ngi ãjã take pemuhem pemondo tĩ. Pehẽ pepyrãtãha ke Tupã muwyr. A'ereheame'ẽ pyrãtãha namõ amõ ta ke pe-mukatu tĩ. Mukatuha rehe pemuhepyym.

9 —Tamatarer ke peraho ym.10 Pehẽ kupe pe ma'e ryru perahoym tĩ. Mokõi kamixa peraho ym tĩ.Mokõi sapat peraho ym tĩ. Myra te'epehẽ po pe peraho ym tĩ. (Myra rehete'e wata ame'ẽ ke.) Pehẽ po te'epeho. Pesarahã! Ma'e nixói ame'ẽke parakyha pe ijar muwyr ta me'ẽte'e. A'erehe ma'e ke peraho ym.Ma'e ke Tupã riki muwyr ta pehẽ pe.(Parakyha pe ijar muwyr ta, ame'ẽjasaka.)

11 —Amõ ok ta pe pehyk rahã, hokpe pehẽ ke muxe ame'ẽ ke pekekar.Mahem rahã, a'ep pepyta we rĩ.Ame'ẽ ok ta pe pexo rahã, ame'ẽ rokpe jõ pepyta. Amõ amõ ok ta pe pehorahã, aja pema'ema'e tĩ. 12 Amõ tarok pe pexe peho rahã, kuja pepandu:“Mã peja pehẽ rehe Tupã usak katu”aja. 13 Pe, ame'ẽ rok wyr pe har tapandu: “Ko pejur katu” aja. Pehẽ poke pyhyk katu pehẽ ngi rahã, ame'ẽ tarehe Tupã usak katu ta.

—Pe, ame'ẽ rok wyr pe har ta hokpe pehẽ ke muxe tar ym rahã, ame'ẽta rehe Tupã hury ym ta. 14 Hok peamõ ta pehẽ ke muxe ym rahã, pehorahã, pehẽ py ngi ywy ku'i pejuhykpembor. (Tupã ke putar ym ame'ẽ take ko, aja pemujekwa ngã pe tĩ.) Ok tape har ta pehẽ ke putar ym rahã, ajapemujekwa tĩ. Pehẽ py ngi ywy ku'ipejuhyk pembor tĩ. (Aja rahã, ame'ẽok ta pe har ta ke Tupã putar ym tĩ,aja pemujekwa ngã pe tĩ.)

15—Ko ihẽ apandu pehẽ pe. Ymanrahã ngã ke Tupãmupyrara ta. Sondook ta pe har ta ke Tupã mupyrarata. Ngomo ok ta pe har ta ke Tupãmupyrara ta tĩ. Ame'ẽ ta 'ar koty tewe pehẽ rehe hendu ym ame'ẽ ta keTupã mupyrara ta. Ymanihar ta 'arkoty te we pehẽ ke putar ym ame'ẽta ke a'e mupyrara ta tĩ — aja awa pymokõi sawa'e ta pe Jesu pandu.

Pehẽ ke amõ ta mupyrara ta(Matéu 24.9; Mak 13.9-13; Ruk 21.12-

17; 1 Petu 4.12-16)16A'e pandu tĩ:—Pehendurahã! Jundéu awa ta

koty pehẽ ke ihẽ amondo axo. Amõamõ ta Tupã je'ẽha putar ym tĩ.Parahy ta. So'o jarõ, ame'ẽja saka.A'erehe pesak katu peho. Mã pejapesak katu kỹ! Pehẽ riki peparahy ymtĩ. 17 Pesak katu kỹ. Pehẽ ke amõ tapyhyk ta. Pe, kapitã ruwa koty pehẽke raho ta. Pehẽ rehe har je'ẽ je'ẽ hũta. Jundéu awa tama'e jy'ariha rendape pehẽ ke raho ta tĩ. A'ep pehẽ rehehar je'ẽ je'ẽ hũ ta tĩ. So'o pirer pu'i pepehẽ ke pirok ta tĩ.

18 —Ihẽ rehe pejurujar katu,a'erehe kapitã keruhũ ruwa kotypehẽ ke amõ ta raho ta tĩ. Pehẽ rehehar a'eta je'ẽ je'ẽ hũ ta. Pe, mahyta. Kapitã ruwa koty aja tĩ. Pehẽke mupyrara ta tĩ. Arahã myrandukatu ke pepandu ta a'eta pe. Jundéuawa aja ym ame'ẽ ta pe pepandu ta tĩ.19 Kapitã ta ruwa koty pehẽ ke pyhykraho rahã: “Ma'e ke jande japanduta my? Myja me'ẽ jande japanduta my?” aja pekwa pekwa ym pexotĩ. Arahã ma'e pepandu ta ame'ẽ kepehẽ pe Tupã mujekwa ta. 20 Arahãpepandu rahã, pehẽ je'ẽha aja ym ta.Anĩ. Tupã'ã muwyr ame'ẽ je'ẽha kepepandu ta. Jande pái keruhũ I'ã kemuwyr ta pehẽ pe.

21 —Arahã amõ ke kapitã pe imupandu ta: “Ko Jesu kotyhar ke.Ejukwa” aja pandu ta. Ipái ta aja tĩ.Kapitã pe ta'yr ta ke raho ta tĩ. “KoJesu kotyhar ta ke. Ejukwa” aja tatĩ. Ipái ta ke ta'yr ta raho ta tĩ. “Ko

MATÉU 10:22 23 MATÉU 10:36Jesu kotyhar ta ke. Ejukwa” aja tatĩ. 22 Ihẽ rehe pejurujar katu, a'erehepehẽ rehe upa amõ ta parahy ta. Ihẽrehe tapijar te'e we pejurujar katurahã, Tupã namõpexo katu ta. 23Pehẽke ok ta pe har tamupyrara rahã, amõok ta pe pejan peho. Apandu katupehẽ pe. Upa katu te ok ta rupi peho.Ame'ẽupa rahã, ihẽ ajywyr ta. Ko awaihẽ tĩ. Tupã je'ẽha rupi ajur.

24—Pesarahã! Jumu'eha 'ar koty tewemu'eha katuha. Te'e paraky ame'ẽ'ar koty tewe ijar katuha tĩ. 25A'erehemu'eha aja jumu'eha ixo rahã, katutiki tĩ. Ijar aja te'e paraky ame'ẽ ixorahã, katu tiki tĩ. Pehẽ riki aja tĩ. (Ihẽriki mu'eha aja. Pehẽ riki jumu'ehata.) Ihẽ rehe har amõ ta pandu: “Nderiki Satana” aja naĩ. (Ãjã ramũi a'e.)Aja rahã, ihẽ 'ar koty te we pehẽ rehehar ma'e jaxer ai ame'ẽ ke amõ tapandu ta — aja Jesu mujekwa. Awa pymokõi jumu'eha ta pe mujekwa.

Sawa'e ta ngi pekyje ym. Tupã ngipekyje.

(Ruk 12.2-7)26-28 Awa py mokõi jumu'eha ta pe

Jesu pandu tĩ:—Pehẽ ke amõ tamupyrara ta. Anĩ.

Sawa'e ta ngi pekyje ym. Pehẽ pe ihẽapandu ame'ẽ ke amõ ta ukwa ym.Yman rahã upa ame'ẽ ke amõ ta pepepandu pandu ta. Upa amõ ta ukwata. Ma'e ke rehe pehẽ jõ pehenduame'ẽ ke amõ ta pe pemujekwa ta.Apo ma'e kanim aja ixo ame'ẽ ke upamujekwa ta amõ ta pe. Amõ ta ukwaym ha rupi pekwa ame'ẽ ke upa pe-mujekwa ta a'eta pe tĩ.

—Pesarahã! Sawa'e ta ngi pekyjeym. Pehẽ ke a'eta jukwa rahã, ame'ẽjõ riki. Pehẽ'ã kemarã ka ymmahyha.Tupã anĩ. Pekyje ingi. Pehẽ ke a'ejukwa rahã, amõ we tĩ. Mupyraraharenda pe pehẽ ke a'e mupyrara ta.A'erehe pekyje ingi.

29-31 —Mokõi ma'ewyra ra'yr reheamõ muhepy rahã, peteĩ tamatarerpu'a ra'yr muhepy. Pe, ame'ẽma'ewyra ra'yr rehe har Tupã usakkatu. Jande pái keruhũ pandu ym

rahã, ma'ewyra ra'yr manõ ymta. (Aja rahã, kuja mujekwa katu.Ma'ewyra ra'yr 'ar koty te we pehẽrehe jande pái keruhũ usak katu.)Pehẽ aja tĩ. Pehẽ ãkã rehe pehẽ'aihĩ. Ame'ẽ hetaha ke a'e ukwa katu.(Ame'ẽ ke ukwa rahã, upa katu tepehẽ rehe har a'e ukwa katu tĩ, ajamujekwa katu. A'erehe pehẽ reheTupã usak katu te we ta, aja mujekwakatu tĩ) — aja Jesu pandu.

Kirisutu rehehar ukwakatu ame'ẽ tarehe har

(Ruk 12.8-9; 2 Timo 1.8)32A'e pandu tĩ:—Mupyrara ame'ẽ ta namõ amõ ixo

rahã, kuja pandu: “Jesu kotyhar keihẽ” aja pandu. Aja rahã, kuja ehehar ihẽ riki apandu ta tĩ: “Ihẽ kotyharte ke a'e” aja ihẽ pái keruhũ pe ihẽapandu ta. (Aja rahã, ame'ẽ ke ihẽ páikeruhũ putar katu tĩ.) Ywatehar kea'e. 33 Pe, mupyrara ame'ẽ ta namõamõ ixo rahã, kuja pandu: “Ihẽ anĩ.Jesu ke ihẽ akwa ym. Ixotyhar ymihẽ” aja pandu. Aja rahã, kuja ehe harihẽ apandu ta tĩ: “Peme'ẽ anĩ. Ihẽakwa ym peme'ẽ. Ihẽ kotyhar aja yma'e” aja ihẽ pái keruhũ pe ihẽ apanduta. (Aja rahã, ame'ẽ ke ihẽ pái keruhũputar ym tĩ.) Ywatehar ke a'e — ajaJesu pandu.

Ianam ta jumai ta ame'ẽ rehe har(Ruk 12.51-53; Ruk 14.26-27)

34A'e pandu tĩ:—Kome'ẽ ywy keruhũ pe har ta ju-

mai mai ixo. Ame'ẽ ke ihẽ amuputu'uajur, aja pekwaha my? Anĩ. Aja ymajur. Ihẽ ajur, a'erehe amõ amõ tajumaimai ta. 35 Ipái ta ihẽ rehe jurujarkatu, a'erehe ta'yr ta je'ẽ je'ẽ hũ ta.(Huwajan ta aja saka ta.) Imãi ta ihẽrehe jurujar katu, a'erehe imembyrkũjã ta je'ẽ je'ẽ hũ ta tĩ. (Huwajan taaja saka ta tĩ.) Ixawa'e mãi ta ihẽ rehejurujar katu, a'erehe imembyr rekoame'ẽ ta je'ẽ je'ẽ hũ ta tĩ. (Huwajan taaja saka ta tĩ.) 36 Ihẽ rehe amõ jurujarkatu rahã, hok wyr pe har ta je'ẽ je'ẽ

MATÉU 10:37 24 MATÉU 11:6hũ ta. (Huwajan ta aja saka tĩ.) Amõruwajan 'ar koty te we katu ym ha.

37—Ipái rehe amõ ipy'a katu, ame'ẽ'ar koty te we ihẽ rehe ipy'a katu. Ajajõ rahã, ihẽ kotyhar te a'e. Imãi reheaja tĩ. Ipy'a katu tĩ. Pe, i'ar koty tewe ihẽ rehe ipy'a katu. Aja jõ rahã,ihẽ kotyhar te a'e tĩ. Ta'yr rehe ajatĩ. Tajyr rehe aja tĩ. Ame'ẽ ta 'ar kotyte we ihẽ rehe ipy'a katu. Aja jõ rahã,ihẽ kotyhar te a'e tĩ. 38 Ihẽ kotyhar ajaamõ ixo rahã, ame'ẽ ke amõ ta jukwatar katu. Ame'ẽ ngi kyje ym rahã, ihẽkotyhar aja ixo ta. 39Amõ riki ihẽ ko-tyhar wan ta. A'erehe ame'ẽ ke amõta jukwa tar katu. A'erehe ihẽ rehejurujar tar ym. Hijar, a'erehe jukwahake amõ muputu'u. A'erehe a'e ixowe tipe. Ame'ẽ ke Tupã putar ym.Inamõ ixo ym ta. Aja ihẽ tĩ. Aputarym tĩ. Amõ riki ihẽ rehe jurujar katu,a'erehe a'e ke amõ ta jukwa. Jurujarkatuha ke hijar ym. Aja rahã, Tupãnamõ a'e ixo katu ta. Uhã te hũ ajaa'e ixo ta — aja Jesu pandu.

Ma'e katu ame'ẽ ke Tupãmuwyr ta(Matéu 25.34-40; Mak 9.41; Juã 13.20;

Emberéu 13.1-3; 3 Juã 5-8)40A'e pandu tĩ:—Ihẽ rehe har pepandu pandu

peho. A'erehe pehẽ pe amõ pandu:“Ihẽ rok pe pepyta katu” aja. Ajapehẽ ke hok pemuxe katu rahã, ihẽ kea'e muxe katu, ame'ẽja saka tĩ. Tupãke a'e muxe katu tĩ, ame'ẽja saka tĩ.Ihẽ ke Tupã muwyr. 41 Tupã je'ẽhapandu ame'ẽ ke ko, aja amõ ukwa.A'erehe hok pe a'e muxe katu. Ajarahã,ma'e katu ame'ẽ ke Tupãmuwyrta ipe. Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ pema'e katu ame'ẽ ke Tupã muwyr taipe. Aja ok jar pe a'e muwyr ta tĩ.Juja katu te muwyriha ke. “Ko sawa'ekatu” aja amõ ukwa. A'erehe hokpe ame'ẽ sawa'e ke muxe katu rahã,ma'e katu ame'ẽ ke Tupã muwyr taipe tĩ. Sawa'e katu ame'ẽ pe ma'ekatu ame'ẽ ke Tupãmuwyr ta ipe. Ajama'e katu ame'ẽ ke ok jar pe Tupãmuwyr ta tĩ. Juja katu te muwyrihake. 42 Pesarahã! Kuja pekwa katu

pexo. “Ko Jesu kotyhar ke” aja amõukwa. A'erehe jyngwéi rahã, kúi pe yrysãme'ẽ ipe. (Aja rahã ipy'a katu eheaja mujekwa.) Aja rahã y me'ẽha pema'e katu ame'ẽ ke Tupã riki muwyrta tĩ — aja Jesu pandu.

11Jesu koty sawa'e ta ke Juã mujahuk-

iha mondo(Ruk 7.18-35)

1 Awa py mokõi jumu'eha ta peJesu upa pandu rahã, ame'ẽ ok ta ngia'e oho. Hake rupi amõ ok ta ihĩ.Ame'ẽ rupi a'e mu'e oho. 2 Kyndahape Juã mujahukiha ixo. Upa ma'eJesu ma'ema'e ame'ẽ rehe har hendurahã, sawa'e ta ke a'e mondo, Jesupe. Inamõ jumu'e ixo ame'ẽ ta ke Juãmondo. 3Ame'ẽ ta uhyk rahã, Jesu pepandu:

—“Amõ sawa'e uwyr ta” aja jandepe Juã pandu. Nde riki ame'ẽ sawa'eke my? Ame'ẽ ym rahã, amõ sawa'erehe jaharõ ta my? Emujekwa katujande pe — aja Jesu pe sawa'e tapandu.

4 Jesu pandu:—Juã koty pejywyr peho. Pesak

ramõ ame'ẽ ke upa pepandu ipe. Pe-hendu ame'ẽ ke upa pepandu ipe tĩ.5 Kuja. “Eha ym te ame'ẽ ke apo ma'eke rehe usak katu tĩ. Wata ym teame'ẽ ke apo wata katu tĩ. Pereranma'e u'u hũ ame'ẽ namõ ixo ame'ẽ take apoupa ka'ẽ oho ipe tĩ. Ma'e henduym te ame'ẽ ta apo ma'e hendu katutĩ. Manõ ame'ẽ ta kwera katu uhemtĩ. Pyrara ixo ame'ẽ ta pe myrandukatu ke amõ ta pandu raho tĩ. 6 Pe,ihẽ rehe jurujar katuha ke hijar ymrahã, hury katu a'e ixo.” Aja Juã pepepandu peho — aja Jesu.

A'eta pandu:—Hã! Japandu ta jaho kỹ — aja

sawa'e ta.(Ahy ame'ẽ ta ke Jesu mukatu.

Manõ ame'ẽ ta ke mukwera tĩ. Ajarahã, a'e riki Kirisutu. “Kapitãkeruhũ” aja Tupãmu'amame'ẽ ke a'e.Jundéu awa taharõhũ ame'ẽ ke a'e ajamujekwa katu.)

MATÉU 11:7 25 MATÉU 11:207 Juã muwyr ame'ẽ ta jywyr oho

ixo rahã, Juã rehe har amõ ta pe Jesupandu:

—Amukwehe awa nixói te ame'ẽ peJuã rehe pesak peho rahã, ma'e pesakpeho my? Sawa'e pitu te'e ame'ẽrehe pesak peho my? Anĩ. Aja ymJuã. Pyrãtã a'e. Pahar amõ koty kotyukwaha ke mondo ym a'e. 8 Ima'emundeha katu te ame'ẽ ke namõ ixo.Ame'ẽ sawa'e rehe pesak peho my?Anĩ. Pesarahã! Aja mundeha katu teame'ẽ ke namõ ixo ame'ẽ ta kapitãkeruhũ rok rehe jõ ixo. (Juãma'e ajaym. Ima'e mundeha katu te aja ymnamõ ixo.) 9 Ihẽ pe pepandurahã!Awa rehepesak pehomy? Tupã je'ẽhapandu ame'ẽ ke rehe pesak peho my?A'e riki. Pesarahã! Ihẽ apandu pehẽpe. Ymanihar Tupã je'ẽha panduame'ẽ ta 'ar koty te we Juã katuha.(A'erehe Juã rehe pehendu katu tame'ẽ te'e.) 10 Juã rehe har kuja Tupãje'ẽha rehe panduha ihĩ. Kuja Ta'yrrehe har Tupã pandu:“Ne ndutar koty myrandu raho ame'ẽ

ke ko ihẽ amondo py.Nde ereho tate rahã, amõ ta py'a

ke ihẽ koty a'e rik