92

levan berZeniSviliTomas maniudidesi germaneli mwerali, eseisti, epikuri romanis ostati, XX saukunis msoflio li-

teraturis siamaye, literaturis dargSi nobelis premiis laureati (1929), bevri Tanamema-

mulis azriT – „meore germaneli“ (iohan volfgang goeTes Semdeg) – paul Tomas mani daiba-

da 1875 wlis 6 ivniss germaniis qalaq liubekSi. Tomasi erT-erTi iyo gamoCenil avtorTa sa-

gvareulo dinastiidan; Tomasis garda, mwerlebi iyvnen misi Zma – saxelganTqmuli hainrix

mani da Svilebi – klaus, golo da erika manebi. romanis momavali didostati friad SeZle-

bul ojaxSi daibada. bavSvebi simdidreSi izrdebodnen da sazrunavi ar hqoniaT. ojaxis ma-

ma, Tomas iohan hainrix mani (1840-1891), qalaqis senatori iyo. braziliuri warmomavlobis

dedas iulia mani erqva (qaliSvilobis gvari – da silva-brunsi) da SesaniSnavi musikaluri

literatura

93

ganaTleba hqonda miRebuli. Tomasis gar-

da, ojaxSi kidev ori Zma da ori da izrde-

boda. yvelas bednieri da uzrunveli bavS-

voba hqonda. 1891 wels ojaxis mama garda-

icvala. ferma gaiyida. imave wels deda

bavSvebTan erTad miunxenSi gadasaxlda.

raRac xani Zmebma hainrix da Tomas manebma

italiaSi icxovres, magram Semdeg isev mi-

unxenSi dabrundnen. am qalaqSi Tomasma

1933 wlamde dahyo.

Tomas manma 1905 wels iqorwina mdida-

ri ebraeli profesoris qaliSvilze – ka-

tia (katarina) pringshaimze, romelic ban-

kirebisa da vaWrebis Zveli ebrauli gva-

ris STamomavali iyo. hainrixisadmi miwe-

ril erT werilSi Tomasi pringshaimebis

ojaxis Sesaxeb aRniSnavda: „am movlenam

mTlianad SokSi Camagdo. nakrZali xelov-

nebis WeSmariti qmnilebebiT. mama – uni-

versitetis profesori oqros portsiga-

riT, deda – lamazmani, TiTqos lenbaxis

tilodan. umcrosi vaJi – musikosi. misi

tyupiscali katia – saswauli, raRac auwe-

reli iSviaToba da Zvirfasi, erTi mxo-

lod misi arseboba niSnavs kulturisaT-

vis TxuTmetze met mwerals an ocdaaT

mxatvars… am adamianebTan mimarTebiT az-

radac ar mogdis maTi ebrauli warmomav-

loba; ver grZnob verafers, garda kul-

turisa~.

katias da Tomass am qorwinebidan eqvsi

Svili SeeZinaT – sami qaliSvili da sami va-

Ji. rogorc SemdgomSi golo mani ixseneb-

da, maTi dedis ebraul warmomavlobas

wlebis ganmavlobaSi Svilebisgan sagul-

dagulod malavdnen. qorwinebam mniSvne-

lovani gavlena moaxdina Tomasis msofl-

hainrix mani (1871-1950)

iulia mani (1851-1923) SvilebTan erTad

Tomas mani meuRlesTan da SvilebTan erTad

Tomas mani

mxedvelobaze, xeli Seuwyo mwerlis daaxloebas msxvili burJuaziis wreebTan. Tumca, qor-

winebam ver SeZlo manis inteleqtualuri problemebis mogvareba. siyvarulma igi ver gaa-

Tavisufla im ltolvebisagan, romlebsac mTeli cxovreba atarebda.

1901 wels gamoqveynda Tomas manis pirveli srulfasovani romani „budenbrokebi“, ro-

melmac mas msoflio saxeli moutana.

literaturis mimarT interesi Tomas manma jer kidev liubekSi gamoavlina. maSin man da-

aarsa Jurnali „gazafxulis Weqa-quxili“, sadac adrindel Canaxatebs aqveynebda. Semdgom-

Si statiebs beWdavda hainrixis Jurnal „simplicisimusSi“. samxedro samsaxuris moxdis

Semdeg, Sin dabrunebulma, JurnalSi sadebiuto novelebic gamoaqveyna. am momentidan iwye-

ba Tomas manis literaturuli biografia.

budenbrokebiTomas mani

`budenbrokebis~ Semdeg gamovida Tomas manis moTxrobebis krebuli, saxelwodebiT

`tristani~ (1903), romlis erT-erTi saukeTeso Txzulebaa ̀ tonio krogeri“.

წიგნში სიუჟეტის ცენტრი გახდა შეძლებული გვარის ის-ტორია. ოჯახის წევრთა უთავბოლო და გაუაზრებელმა მოქ-მედებამ სახელოვანი დინასტიის გადაგვარება და დაცემა გა-მოიწვია. ახალმა თაობამ არ მიანიჭა სათანადო მნიშვნელობა ძველ ტრადიციებს და არ გააგრძელა მამათა საქმეები. საბო-ლოო ჯამში, ცხოვრებამ თანდათანობით აზრი დაკარგა და ოდესღაც დიდებულ ოჯახში სიკვდილს სიკვდილი მოჰყვა.

ნოველაში ხაზგასმულია ცოდნისა და ცხოვრების, თეო-რიისა და პრაქტიკის რთული ურთიერთობის თემა. მთავარი გმირი უარს ამბობს სიყვარულზე, რომელსაც მისთვის მხო-ლოდ ტკივილი მოაქვს და ხელოვნების მსახური ხდება. თუმ-ცა ჰანს ჰანსენთან და ინგებორგ ჰოლმთან შემთხვევით შეხ-ვედრის შემდეგ იგი ისევ განიცდის იმ გრძნობათა ჭიდილს, რაც ოდესღაც, ერთხელ უკვე ჰქონდა მათი ნახვისას. ტონიო, ჰამლეტის მსგავსად, მიდის დასკვნამდე, რომ თავისი სულიე-რი დახვეწილობის გამო არ შეუძლია იმოქმედოს და მხო-ლოდ სიყვარული გადაარჩენს ზეაქტიური აზროვნებით გან-პირობებული ზნეობრივი დამბლისაგან.

თომას მანიტონიო კროგერი

94

literatura

Tomas mani

siroko – cxeli qari, romelic samxreT evropaSi qris CrdiloeT afrikis udabnoebidan.

ტრისტანი

თომას მანი

ნოველა

მრავალი თემა, რომელიც თომას მანის ამ ნოველას ეხება, ტიპურად ვაგნერულია. ლაიტმოტივი, რომელსაც ფართოდ იყე-ნებს მწერალი, ასევე ვაგნერის შემოქმედებაში იღებს სათავეს. ნოველის შექმნის პროცესში მანი თავისი გენიალური თანამე-მამულის თავისებურ მოსწავლედ გვევლინება. მაგრამ ტექსტის გაცნობისას მკითხველს არ ტოვებს შთაბეჭდილება, რომ მწე-რალი ეკამათება კომპოზიტორს, როდესაც აშკარად ირონიას მიმართავს და გენიოსის მუსიკით აღფრთოვანების სიტყვებს ათქმევინებს ფსევდოხელოვანს, შეუმდგარ მწერალს – დეტ-ლეფ შპინელს.

rixard vagneri (1813-1883) – XIX saukunis didi ger-maneli romantikosi kompozitori, saopero Janris erT-erTi udidesi Teoretikosi da reformatori. XIX saukunidan moyolebuli dRemde aris erT-erTi yvela-ze gavleniani kompozitori. TanamedroveTagan gansx-vavebiT, vagners miaCnda, rom operebi unda asaxavdes iseT Temebs, romlebic yvela droSi, yvela erovnebis da warmomavlobis adamianisTvis iqneba aqtualuri, da musikaluri Teatris Semadgeneli yvela komponenti, maT Soris umTavresi – musika, unda emsaxurebodes operis dramatuli Sinaarsis maqsimalurad siRrmise-ulad da realisturad warmoCenas. amgvar Sinaarsad vagneri miTologias miiCnevda.

გუსტავ ფონ აშენბახი, შეუპოვარი და შრომისმოყვარე მწერალი, რო-

მელმაც სიცოცხლეში დიდ აღიარებას მიაღწია, დასასვენებლად ჩადის ვენე-

ციაში და ჩერდება კუნძულ ლიდოზე, სასტუმროში. ჯერ კიდევ გზაში ყვე-

ლაფერში საბედისწერო და ავისმომასწავებელ ნიშნებს ხედავს. სასტუმრო-

ში ხვდება პოლონურ არისტოკრატიულ ოჯახს, რომლის უმცროსი წევრი,

არაჩვეულებრივი სილამაზის თაძიო, მწერალს მოულოდნელად შეუყვარდე-

ბა. აშენბახი ცდილობს, საკუთარ თავს მოერიოს, მაგრამ ამას ვერ ახერხებს.

ამასობაში, მწერალი შემთხვევით გაიგებს, რომ ვენეციაში სიროკოს გამო

ვრცელდება ქოლერის ეპიდემია. შეყვარებული მწერალი კოსმეტიკის დახმა-

რებით გაახალგაზრდავებას ცდილობს, მაგრამ ხვდება, რომ ეს შეუძლებე-

ლია და თავს დაღლილად და არაქათგამოცლილად გრძნობს. ნოველის ბო-

ლოს მწერალი ზღვაში შესულ თაძიოს უყურებს; ბიჭი მწერლისკენ ბრუნ-

დება, კაცი სავარძლიდან წამოდგომას ცდილობს და კვდება. „წუთებმა გაირ-

ბინა, სანამ სავარძლიდან ჩამოცურებულის საშველად ვინმე მოვიდოდა. მწე-

რალი თავის ნომერში აიყვანეს და იმავე დღეს მსოფლიომ მისი მოულოდნე-

ლი სიკვდილის ამბავი შეიტყო“.

95

Tomas mani

სიკვდილი ვენეციაში

თომას მანი

1912 wels Tomas mani meuRlesTan erTad imyofeboda sana-

toriumSi, davosSi. iq yofnam STaagona mwerali daewera Tavi-

si cxovrebis mTavari wigni, e.w. opus magnum – „jadosnuri mTa“,

romelic 1924 wels gamosca.

წიგნის გმირი, ახალგაზრდა ჰანს კასტორპი, ჩადის თავისი ტუბერკუ-

ლოზით დაავადებული დეიდაშვილის, იოახიმ ციმსენის, მოსანახულებ-

ლად შვეიცარიის კურორტ დავოსში მდებარე სანატორიუმში. იქ გაირკვევა,

რომ თავად ჰანსიც ავადაა. ჰანსი იხიბლება ამ სანატორიუმის ბინადრების

ინტელექტუალური ცხოვრებით და, საბოლოო ჯამში, მთელი შვიდი წლით

რჩება ამ სამკურნალო დაწესებულებაში. სანატორიუმში მას უყვარდება რუ-

სი ქალი _ კლავდია შოშა და ამ გრძნობას დიდხანს ვერ ამხელს. კასტორპი

სანატორიუმში იზრდება და სულიერად ყალიბდება. რომანის პერსონაჟე-

ბი – იტალიელი განმანათლებელი, მასონი და ლიბერალი ლოდოვიკო სე-

ტემბრინი, უცნაური პაციენტი, იეზუიტი და კონსერვატორი პროფესორი

ლეო ნაფტა, პანსიონატის დირექტორი და მთავარი ექიმი ჰოფრაატ ბერენ-

სი, ფსიქოანალიტიკოსი დოქტორი კროკოვსკი, სიცოცხლისმოყვარული მინჰეერ პეპერკორნი, ყველანი ერთად და ცალ-ცალკე, გულმოდგინედ ცდილობენ ჰანს კასტორპზე გავლენის

მოხდენას და მის აღზრდას. ყველაფერთან ერთად, წიგნი XX საუკუნის ევროპულ ღირებულებათა ნამდვილ ენ-

ციკლოპედიას წარმოადგენს; აქ უჩვეულო სიღრმითა და დეტალურობითაა ნაჩვენები სხვადასხვა მნიშვნელოვა-

ნი პოლიტიკური თუ ესთეტიკური მიმდინარეობა, იქნება ეს ლიბერალიზმი, კონსერვატიზმი, ფსიქოანალი-

ზი, სპირიტიზმი თუ სხვა. ყველაფერი ეს კი ჰანსთან ერთად პირველი მსოფლიო ომის ცეცხლში დასანთქმე-

ლადაა განწირული. წიგნის ბოლო გვერდზე კასტორპი ჯერ კიდევ ცოცხალია, მაგრამ რჩება შთაბეჭდილება,

რომ შემდეგ გვერდზე ის დაიღუპება.

����������

������������

1933 wlis 10 maiss germaniaSi nacio-

nal-socializmis TanamgrZnobma studen-

tebma dawves ocdaxuT aTasze meti „ara-

germanuli“ wigni. ase daiwyo saxelmwifo

cenzurisa da kulturis gakontrolebis

nacisturi procesi. 10 maisis Rames mra-

val sauniversiteto qalaqSi, maT Soris,

berlinSi, bonsa da miunxenSi, nacionalis-

turad ganwyobilma studentebma CiraR-

dnebiT xelSi msvlelobebi moawyves „ara-

germanuli sulis winaaRmdeg“. dasawvavad

ganwirul wignebs Soris Tomas da hainrix

manebis wignebic moxvda. Tomas mans xelSi

Cauvarda „jadosnuli mTis“ naxevrad dam-

wvari egzemplari, romelic mis erTgul

mkiTxvels nacisturi koconidan gamou-

tacia.

kadri lukino viskontis filmidan`sikvdili veneciaSi~

96

literatura

amave 1933 wels, rodesac Tomas mani samxreT safrangeTSi mogzaurobda, ufrosma Svi-

lebma – klausma da erikam miunxenidan SeuTvales, rom germaniaSi masTan dakavSirebiT vi-

Tareba mkveTrad daiZaba da ukeTesi iqneboda, Tu samSobloSi ar dabrundeboda. mwerali

iZulebuli gaxda ojaxTan erTad (am ori Svilis gamoklebiT) nacisturi germaniidan emig-

raciaSi wasuliyo. Tomas mani dasaxlda SveicariaSi, kerZod, kiusnaxtSi, ciurixis maxlob-

lad. 1936 wels nacisturma xelisuflebam scada daeTanxmebina mwerali, germaniaSi dabru-

nebuliyo, magram man samSobloSi dabrunebaze uari ganacxada da Cexoslovakiis moqalaqe-

oba da am qveynis pasporti miiRo.

1937 wels bonis universitetma Tomas

mans CamoarTva manamde miniWebuli sapa-

tio doqtoris wodeba, rasac am ukanask-

nelma cnobili weriliT upasuxa da emig-

raciaSi myofi mwerlis situacia dawvri-

lebiT aRwera. am periodSi “Neue Zürcher

Zeitung”-Si gamoqveynda statia, romlis av-

tori irwmuneboda, Tomas manma gadaxeda

Tavis mosazrebebs nacional-socializ-

mis Sesaxeb da igi male dabrundeba germa-

niaSio; mweralma Zalian mkveTrad upasuxa

gazeTis mTavar redaqtors: „Rrma rwme-

nam, romelsac yoveldRiurad adastu-

rebs da zrdis aTasi adamianuri, moralu-

ri da esTetikuri STabeWdileba da dak-

virveba, rom germaniis dRevandel xelis-

uflebas araferi kargis motana ar SeuZ-

lia germaniisa da msofliosTvis, maiZula

dametovebina qveyana, romlis sulier

klaus da erika manebi

97

nacistebi wvaven wignebs

Tomas mani

1939 wels, rodesac germaniam Cexos-

lovakia daipyro, mwerali SeerTebul

StatebSi wavida da prinstonis universi-

tetSi studentebs aswavlida. 1942 wels

ojaxi kaliforniaSi gadavida da los-an-

jelesis gareubanSi dasaxlda (pasifik-pa-

liseidsSi). iqidan Tomas mani mTeli omis

ganmavlobaSi radioTi gadascemda anti-

faSistur mimarTvebs germanel msmene-

lebs. 1944 wlis 23 ivniss Tomas manma Seer-

Tebuli Statebis moqalaqeoba miiRo. ma-

nebis ojaxi los-anjelesSi 1952 wlamde

cxovrobda.

tradiciebTanac me gacilebiT ufro

Rrmad var dakavSirebuli, vidre isini,

vinc ukve sami welia ver bedaven, rom uari

miTxran germaniisaTvis kuTvnilebaze“.

sxvaTa Soris, bonis universitetma sapa-

tio doqtoris wodeba mwerals 1946 wels

daubruna.

mtkicebas, rom mwerals ar gaaCnia uf-

leba, qveyana da Tavisi xalxi miatovos da

sayvedurs, rom xelovani adamianisTvis ar

SeiZleba samSobloze uaris Tqma, rom WeS-

mariti germanelisTvis, miT umetes, ger-

maneli mwerlisTvis, ar SeiZleba germani-

is datoveba, Tomas manma upasuxa cnobili

sityvebiT: „germania iqaa, sadac me var“.

Tomas manis Semoqmedebis erT-erTi

mniSvnelovani nawilia tetralogia „iose-

bi da misi Zmebi“, romelsac mweralma aTi

weli miuZRvna (1933-1943).

თომას მანი

იოსების ისტო�ია

�ომანი

ტეტრალოგიის პირველი წიგნი იწყება სცე-

ნით ჭასთან, რომელშიც მონაწილეობენ იაკობი,

ისააკის ძე, და მისი მეთერთმეტე და ყველაზე უფ-

რო საყვარელი ვაჟი იოსები, რომელიც სწორედ ამ

დროს გახდა ჩვიდმეტი წლისა. მამა-შვილის ფარუ-

ლი სინაზით სავსე საუბარი გადაიზრდება იაკო-

ბის მთელი წინამავალი ცხოვრების თხრობაში

(„დაბადების“ 27-36 წიგნები) და სიცხადისათვის

ეხება მისი წინაპრების, ისააკისა და უფლის მძებ-

ნელი მამის – აბრაამის, ცხოვრების მთავარ ეპი-

ზოდებს („დაბადების“ 12-26 წიგნები). აქ აღწერი-

ლია, როგორ მოჰპარა დალოცვა იაკობმა თავის

ტყუპ ძმა ესავს და როგორ გაექცა ძმის მრისხანებას

ხარანში; აქაა იაკობის ცნობილი სიზმარი ცაში ამ-

ავალ კიბეზე, რომელიც მოჰყვა დამამცირებელ საუ-

ბარს ესავის ძესთან, როდესაც იგი იაკობს დაეწია.

რომანის პირველი ნაწილის ცენტრში

იაკობისა და ბიძამისის, ლაბანის, უმცრო-

სი ასულის, რახელის, სიყვარულია. რა-

ხელზე ქორწინების პირობით იაკო-

ბი ლაბანთან მონურ მსახურებას

დათანხმდა და საშინელი

შეურაცხყოფა გადაიტანა,

როდესაც ქორწინების

პირველი ღამის შემდეგ

literatura

albert ainStaini da Tomas mani

98

როგორ დაუმახინჯეს ცხოვრება შვილს, როდესაც რელიგიური წარმოდგენების გამო ბავშვის ყოლის შესაძ-

ლებლობა წაართვეს. რომანში ჯუჯა მსახურები, ავტორის განმარტებით, სქესობრივი მხარის ბოროტებასთან

დაკავშირების იუმორისტული ილუსტრაციისათვის ჩნდებიან, რათა აიხსნას, თუ რატომ ეწინააღმდეგება იო-

სები მასზე შეყვარებული ქალის სურვილებს.

იოსებიეგვიპტეში

თომას მანი

აღმოაჩინა, რომ ლაბანმა მას მოტყუებით, უმცროსი ასულის ნაცვლად, თავისი უფროსი ქალიშვილი ლეა შერ-

თო. მალე რახელი მაინც გახდა იაკობის მეუღლე, მაგრამ ამისთვის იაკობს მოუწია ლაბანთან კიდევ შვიდი წე-

ლი ემსახურა. ამ პერიოდში იაკობი გამდიდრდა, შეეძინა ჩვიდმეტი შვილი, მათგან უმცროსი – რახელისგან შე-

ძენილი იოსები. ბოლოს იაკობი ოჯახიანად სამშობლოში გაიქცა, თუმცა გზაში რახელი მშობიარობას გადა-

ჰყვა, აჩუქა რა იაკობს უკანასკნელი ვაჟი – ბენიამინი.

����������

����������

ყმაწვილი იოსები

წიგნში გადმოცემულია „დაბადების“ 37-ე თავის ამბები და აღწერი-

ლია იოსებისა და მისი ძმების ურთიერთობები: უფროსი ძმების სი-

ძულვილი, რომელიც, უპირველეს ყოვლისა, განპირობებულია იაკო-

ბის უსაზღვრო სიყვარულით რახელის შვილისადმი და უმცროსთან ნა-

ზი მეგობრობით. ურთიერთობათა ფსიქოლოგიური ანალიზი გაშ-

ლილია მეჯოგეთა ყოფის, იოსების განსწავლისა და იმ ეპოქის რელი-

გიური დღესასწაულების ფონზე, რასაც ემატება ბიბლიაში არარსებუ-

ლი დეტალები, რომელთაც მწერალი უკიდეგანო ერუდიციისა და წარ-

მოსახვის მეშვეობით ქმნის. წიგნის მეორე ნაწილის ფინალური სცენე-

ბი ასახავს იოსების გვემას, მის სამდღიან ტყვეობას დამშრალ ჭაში და

მოგზაური ვაჭრებისთვის მის მიყიდვას, რომელთაც ყმაწვილი ეგვიპ-

ტეში ჩაჰყავთ.

მესამე რომანი აღწერს იოსების აღზევებას უბრალო მონიდან

ფოტიფარის კარის მმართველად და მთავრდება გაუპატიურების

ყალბი ბრალდების გამო იოსების დილეგში ჩაგდებით; ბრალი

მას ფოტიფარის ცოლმა დასდო. ეს არის ისტორია დაბადების 39-ე

წიგნიდან, რომელიც ყურანის მე-12 სურაშიც გვხვდება და აღმო-

სავლურ ლიტერატურასა და ფოლკლორშიც, სადაც „იუსუფისა და

ზელიხას“ სახელითაა ცნობილი. თომას მანთან ამ ამბავს ეგვიპ-

ტური ცხოვრების უამრავი დეტალი ერთვის და შევსებულია იოსე-

ბის მიმართ ფოტიფარის მშვენიერი მეუღლის – მუტენემის

(ბიბლიაში ამ პერსონაჟს სახელი არ აქვს) ვნებიანი სიყვარულის

ისტორიით. თომას მანმა რომანში მითის აღმოსავლური ვერსიე-

ბიც გამოიყენა.

წიგნში ავტორმა არა მხოლოდ სახელები მისცა ბიბლიის უსა-

ხელო პერსონაჟებს, არამედ დამატებით ახალი მოქმედი პირებიც

შემოიყვანა; მათ შორის არიან ფოტიფარის უგუნური მშობლები

გუია და ტუიი, რომლებიც იოსებს გააოგნებენ, როცა ყვებიან, თუ

99

Tomas mani

მეოთხე რომანი, რომელიც „დაბადების“ მე-40-50-ე თავების მი-

ხედვითაა დაწერილი, გადმოსცემს იოსების ცხოვრებას საპყრობილე-

ში, სადაც მან შეძლო კომენდანტ მაიფსახმეს გულის მოგება და ციხეში

მისი ცხოვრება ასატანი გახდა. იოსებს, სწორად ახსნა რა ფარაონის

ყოფილი ორი მსახურის სიზმრები, გზა გაეხსნა ახალგაზრდა ფარა-

ონისკენ, რომელიც ისტორიაში ეხნატონის სახელით შევიდა. განუ-

მარტა რა ფარაონს სიზმრები მომავალი მოსავლიანი და მშიერი წლე-

ბის შესახებ და შესთავაზა რა ამ მდგომარეობიდან გამოსავალი, იოსე-

ბი აღზევდა ქვეყნის მმართველის თანამდებობაზე. ამ უეცარ აღზევება-

ში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ყმაწვილი ფარაონის რელიგი-

ურმა ძიებებმა, რომლებიც სასწაულებრივად დაემთხვა იოსების ძიე-

ბებს.

ფარაონის სიზმრებით ნაწინასწარმეტყველებმა სასტიკმა შიმ-

შილმა, რომელმაც მთელი ახლო აღმოსავლეთი მოიცვა, საბოლოოდ

განაპირობა იოსების შეხვედრა საკუთარ გამყიდველ ძმებთან. თომას

იოსები მარჩენალი

თომას მანი

მანი ისევ მიმართავს იაკობის ოჯახს, მიმართავს ვრცელ წიაღსვლას და ყვება იუდას რძლის, თამარის, ის-

ტორიას, რომელიც ოჯახში იოსების გაქრობის შემდეგ შემოვიდა. ბიბლიაში გაკვრით ნახსენები ეს ქალი

რომანში დიდებულ იერს იძენს, გვხიბლავს თავისი ვნებით და პატივმოყვარეობით. ამ ქალის ყველა მეცადინე-

ობა მიმართულია იქითკენ, რომ გახდეს მესიის წინაპარი, მან ხომ მომავალი შობის შესახებ პირველმა გაიგო

იაკობისაგან.

მანის ინტერპრეტაციით, წინდახედულმა იოსებმა ყველაფერი გააკეთა, რომ ძმები მასთან „მიღებაზე“ აღმოჩე-

ნილიყვნენ და, არა მხოლოდ შიმშილისგან ეხსნა ისინი, არამედ თანდათანობით ეგვიპტეში გადაეყვანა მთელი

ოჯახი, ღრმად მოხუცებული მამის ჩათვლით.

100

sanatoriumi davosSi

literatura

შარლოტა კესტნერი ვაიმარში დილაადრიან ჩავიდა საფოსტო ეტლით,

ქალიშვილისა და მოახლის თანხლებით; გაჩერდა სასტუმროში „სპილოს-

თან“. შარლოტა კესტნერს, რომელიც თავისი დროის ყველაზე სახელგანთ-

ქმული რომანის, გოეთესეული „ახალგაზრდა ვერთერის ვნებების“ მთავა-

რი გმირის – ლოტას პროტოტიპია, დიდება სიყმაწვილიდან მოჰყვება. მისი

ჩამოსვლის ამბავი სწრაფად ვრცელდება ვაიმარში და მგზავრობით გადაღ-

ლილს ვაიმარელები ამოსუნთქვის საშუალებას არ აძლევენ. გოეთეს თაყვა-

ნისმცემელ კარისკაც მაგერს რომ გაისტუმრებს, შარლოტას ახლა სახელ-

განთქმული ხალხის პორტრეტების დამზადებით ცნობილი ირლანდიელი

მხატვარი ქალის, გეზლის, მოგერიებაც უწევს. სასტუმროს კარი ვერ იკე-

ტება სტუმრების მოზღვავების გამო. ფრაუ კესტნერთან გოეთეზე საუბარი

სურს დოქტორ რიმერს, გოეთეს ვაჟის, ავგუსტის, მასწავლებელსა და მწე-

რალ იოჰანა შოპენჰაუერის ქალიშვილს _ ადელს. ბოლოს და ბოლოს ჩნდე-

ბა გოეთეს ვაჟი ავგუსტიც. ყველა ამ ადამიანის ცხოვრებაში გოეთემ ღრმა

კვალი დატოვა, თუმცა ამას ბევრისთვის, მათ შორის ლოტესთვისაც, ბედნი-

ერება არ მოუტანია.

ლოტე ვაიმარში

თომას მანი

კიდევ 17 წელი იცხოვრა იაკობმა „ეგვიპტის სულელურ მიწაზე“, სანამ არ დადგა ბიბლიაში აღწერილი უკა-

ნასკნელი დალოცვის დრო, რომელშიც თითოეულ მის ვაჟს – ისრაელის თორმეტი მუხლის მამამთავარს ეწი-

ნასწარმეტყველა თავისი ბედი. რომანი მთავრდება იაკობის მეფური დაკრძალვითა და გრანდიოზული პროცე-

სიით, რომელიც მიემართება აკლდამად ქცეული გამოქვაბულისაკენ, თავის დროზე აბრაამს რომ შეუძენია ქანა-

ანის მიწაზე. სწორედ აქ, ამ გამოქვაბულთან, გაიმართება ეპოპეის დამასრულებელი შემარიგებელი დიალოგი

იოსებსა და მის ძმებს შორის.

1939 wels mweralma gamoaqveyna wigni „lote vaimarSi“,

romelSic goeTesa da Sarlota kestneris urTierTobas Seexo.

101

Tomas mani

1947 wels Tomas manma gamosca Tavisi cxovrebis kidev erTi udidesi wigni – „doqtori

faustusi“.

თომას მანიდოქტორიფაუსტუსი

წიგნის გმირი XX საუკუნის ფაუსტია, რომელიც ამჟამად გამოგო-

ნილი პერსონაჟის – კომპოზიტორ ადრიან ლევერკიურნის სახით

მოგვევლინა. რომანში მოცემულია ამ გენიალური ხელოვანის ცხოვ-

რების ისტორია ადრეული ბავშვობიდან უდროო სიკვდილამდე. ლე-

ვერკიურნი, XX საუკუნის დასაწყისის გერმანელი კომპოზიტორი,

უნიჭიერესი მუსიკოსი, განზრახ აწყობს თავის ცხოვრებას მითოსუ-

რი მოტივების მიხედვით; იგულისხმება გერმანული შუა საუკუნეების

მორალიტე ფაუსტზე, რომელმაც თავისი სული მეფისტოფელს მიჰ-

ყიდა. იმ დროს, როდესაც დემონებით შთაგონებული ლევერკიურნი

თავის განკითხვის დღეს უახლოვდება, გერმანულ საზოგადოებაში

პოლიტიკური კურსი ნაციზმისკენ იხრება. XXII თავში აღწერილი

ადრიან ლევერკიურნის მუსიკალური ტექნიკა რედუცირებული სახით

იმეორებს ავსტრიელი კომპოზიტორის, ვენის ახალი სკოლის მეთა-

ურის, ანროლდ შონბერგის დოდეკაფონური ტექნიკის პოსტულა-

ტებს. ლევერკიურნის ცხოვრების გზა იმეორებს მრავალი გამოჩენი-

ლი პიროვნების ბიოგრაფიას, ხოლო იდეური თვალსაზრისით რო-

მანი ეხება გერმანულ კულტურას მთლიანად, როგორც მას აღიქვამდა

თომას მანი მეორე მსოფლიო ომის დროს.

moralite (laT. moralis – zneobrivi) XV-XVIss. evropis qveynebSi zneobriv-damrigebluri xasiaTis alegoriuli dramatuli nawarmo-ebi. personaJebi simbolurad ganasaxiereben sxvadasxva adamianur

Rirsebasa Tu naklovanebas. religiuri xasiaTis mouxedavad, moraliteSi warmodgenili situaciebi uax-lovdeba realur sinamdviles. moralites alegoriuli personaJebi pirvelwyarod iqca Semdgomi drois dramaturgiisaTvis da tipizaciis principebisTvis.

Tomas mani mTeli cxovreba werda pikareskul romans „yalTaband feliqs krulis aRsarebas“,

romlis pirveli nawili gamoqveynda, magram mTlianobaSi dausrulebeli darCa.

ყალთაბანდ ფელიქს კრულის აღსარება

თხრობა რომანში მიჰყავს მთავარ გმირს, თვითმარქვია ავანტიურისტ ფელიქს

კრულს, რაინის მხარის გაკოტრებული მეღვინის ვაჟს. ფელიქსმა იოლად მოატყუა

ჯარში გამწვევი კომისია, არმიაში სამსახურს თავი აარიდა და გადავიდა საფრანგეთ-

ში. აქ პრესტიჟულ სასტუმროში დაიწყო მუშაობა ჯერ ლიფტიორად და შემდეგ –

ოფიციანტად. იყენებდა რა თავის ბუნებრივ მომხიბვლელობას, გარეგნულ სილამა-

ზესა და გამჭრიახობას, ახალგაზრდა კაცმა იოლად დაიპყრო მდიდარი მწერალი ქა-

ლის გული და დაეუფლა მისი სიმდიდრის ნაწილს. შემდგომში კრული გაიცნობს

ახალგაზრდა მარკიზ დე ვენოსტას და ეხმარება მას სატრფიალო საქმეებში. საბო-

ლოოდ, ფელიქსი მარკიზს ჩაენაცვლება მსოფლიო ტურნეში.

pikareskuli romani (esp. „novela picaresca“, sityvidan pícaro, rac qarTulad niSnavs crupentelas, TaRliTs, avantiurists) – romanis Janris nairsaxeoba, sa-dac specifikuri xerxebiT moTxrobilia gaiZvera gmiris Tu personaJebis Tav-gadasavali.

102

literatura

103

didi mwerali 1955 wlis 12 agvistos gardaicvala ciurixSi. misi sikvdilis mizezad

eqimebma aortis ganSreveba daasaxeles. Tomas mani dakrZalulia kilxbergSi.

1952 wels Tomas mani evropaSi dabrunda da SveicariaSi, bazelTan axlos, kilxbergSi

dasaxlda. mas germaniaSi aRarasodes ucxovria, Tumca xSirad ki Cadioda.

1930 – moTxroba „mario da jadoqari“

1903 – novela „tristani“

1933 – ese „rixard vagneris wameba da sidiade“

1918 – ese „apolitikuris msjelobani“

1898 – moTxrobebis krebuli „patara batoni fridemani“

1909 – romani „samefo udidebulesoba“

1924 – romani „jadosnuri mTa“

1912 – novela „sikvdili veneciaSi“

1927 – moTxrobebis krebuli „orni“ (moSimSileni)

1929 – statia „kultura da socializmi“

1933-1943 – epopea „iosebi da misi Zmebi“

romani „iosebi-marCenali“ (1943)

1939 – romani „lote vaimarSi“

1947 – romani „doqtori faustusi“

romani „iosebi egvipteSi“ (1936)

romani „ymawvili iosebi“ (1934)

1951 – romani „rCeuli“

1922-1954 – romani „yalTaband feliqs krulis aRsareba“

Tomas manis ZiriTadi wignebi

1903 – novela „tonio kregeri“

1901 – romani „budenbrokebi“

romani „iakobis istoria“ (1933)

1937 – ese „Tavisuflebis problema“

1940 – novela „gacvlili Tavebi. induri legenda“

1954 – moTxroba „Savi gedi“

Tomas mani