ผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร

The Outcomes of Empowerment Program for Village Health Volunteersin Home Medication Usage Amongst the Elderly with Chronic Illnessesin

Ratchaburi Province

ยพา พลสวสด

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2557 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร ไดรบการพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเวชปฏบตชมชน วนท 1 มถนายนพ.ศ. 2557

...................................................... นางยพา พลสวสด

ผวจย ......................................................

อาจารย ดร. ไพศาล จนทรงษ วท.บ (สถต) กจ.ม. (การจดการ), บม.ม.(การตลาด) ปรด.ด (การจดการ) ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ

...................................................... ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท พย.บ.,วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) กรรมการสอบวทยานพนธ ......................................................

อาจารย ดร.ชนจตรโพธศพทสข วท.บ.(พยาบาลสาธารณสข) วท.ม.(สาธารณสขสาสตร), กรรมการสอบวทยานพนธ ..................................................... ...................................................... รองศาสตราจารย ดร. นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ประธานกรรมการกากบมาตรฐานการศกษา พย.ด. ของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณบดบณฑตวทยาลย

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร

.....................................................

นางยพา พลสวสด ผวจย

......................................................

ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท พย.บ.,วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

...................................................... อาจารย ดร. ศศธรรจนเวช พยบ., วท.ม. (สาธารณสขศาสตร) Ph.D. (Nursing)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

...................................................... ...................................................... รองศาสตราจารย ดร. นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ประธานกรรมการกากบมาตรฐานการศกษา พย.ด. ของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณบดบณฑตวทยาลย

ค

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยความชวยเหลอและการสนบสนนเปนอยางดยงจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผวจยขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก อาจารย ดร.ศศธร รจนเวช อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม และผทรงคณวฒภายนอก อาจารย ดร.ชนจตร โพธศพทสข กรณาใหคาแนะนาและขอเสนอแนะทเปนประโยชน รวมทงตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ ทาใหวทยานพนธฉบบนสมบรณยงขน ขอกราบขอบพระคณนายแพทยขจรศกด จนตานนท นายจาเนยร ทองนอย ดร.ศรกล การณเจรญพานชญ ดร.ณรน แยมสกล และเภสชกรพสนต เดชเตชะสนนท ผทรงคณวฒทใหความกรณาในการตรวจสอบความตรงของเครองมอและใหคาแนะนาในการแกไขปรบปรงเครองมอทใชในการวจยครงน ขอกราบขอบพระคณเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานครก อาสาสมครสาธารณสขประหมบาน ตาบลทาผาทใหความรวมมอในการเกบขอมล เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานครก ทกทานทอานวยความสะดวกเรองการการศกษาครงน ขอขอบคณผสงอายโรคเรอรงทเปนผใหขอมลซงเปรยบเสมอนครของผวจย ทาใหไดเรยนรในการทาวทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยด เหนอสงอนใด ผวจยขอกราบขอบพระคณบดามารดา ขอขอบคณ พ นองและเพอนๆนกศกษา มหาวทยาลยครสเตยนทใหความชวยเหลอเปนกาลงใจทดตลอดมาและสงเสรมผวจยจนสาเรจการศกษา คณประโยชนจากการวจยครงนขอมอบแดบพการ คณาจารย เพอนๆ ผสงอายโรคเรอรงทกทาน ผมพระคณทกทาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทกทาน และเพอนรวมวชาชพทกทานทคอยใหกาลงใจและใหความชวยเหลอตลอดระยะเวลาทศกษา

ง

554020 : สาขาวชา: การพยาบาลเวชปฏบตชมชน; พย.ม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) คาสาคญ : การเสรมสรางพลงอานาจ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ผสงอาย โรคเรอรง ยพา พลสวสด:ผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร (The Outcomes of Empowerment Program of Village Health Volunteers in Home Medication Usage Amongst the Elderly with Chronic Illnessesin Ratchaburi Province) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท, ส.ด. อาจารย ดร. ศศธร รจนเวช, Ph.D., 133 หนา อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) มบทบาทในการดแลสขภาพประชาชน โดยเฉพาะดานการใชยาในกลมผสงอาย ดงนนการพฒนาศกยภาพ อสม.ในเรองการใชยาเปนสงทสาคญทาใหผสงอายไดรบการดแลอยางมประสทธภาพมากขน การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจให อสม.ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง กลมตวอยางประกอบดวย อสม.ในอาเภอบานโปง จงหวดราชบร จานวน 60 คน สมเปนกลมควบคมและทดลอง กลมละ 30 คน โดยกลมทดลองไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจจากผวจยพฒนาในขณะทกลมควบคมไดรบโปรแกรมการสอนปกต โดยเรมดาเนนการตงแตเดอนตลาคม ถงเดอน พฤศจกายน 2556 เครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน โดยประยกตแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของวอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein et al., 1988 อางถงใน ShresthaSarala , 2003) ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก 1) การฟงและการสนทนา 2 )การวางแผน และ 3) การปฏบต รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรของ อสม. แบบสอบถามเพอประเมนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม.ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง วเคราะหขอมลทวไปดวยสถตเชงพรรณนา และของคาเฉลยความแตกตางดวยสถตท (t–test, paired t-test) ผลการวจยพบวาหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจกลมทดลองมความรและการรบรสมรรถนะในตนสงกวากอนไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ และสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (P<.05) ผวจยมขอเสนอแนะวา ควรมการตดตามประเมนผลการปฏบตอยางตอเนอง และเปนระบบเพอเสรมสรางพลงอานาจใหสงขนและคงอยตลอดไป

จ

552012 : MAJOR: Community Nurse Practitioner; M.N.S(Community Nurse Practitioner) KEYWORDS : EMPOWERMENT/VILLAGE HEALTH VOLUNTEERS/ ELDERLYPEOPLE/CHRONIC DISEASES

Yupa Poonsawas : The Outcomes of Empowerment Program of Village Health Volunteersin Home Medication Usage Amongst the Elderly with Chronic Illnesses in Ratchaburi Province. Thesis Advisors: Asst. Prof. Col. Dr. Nongpimol Nimit–arnun, Dr. P.H., Dr. Sasitorn Roojanavech, Ph.D. 133 page.

Village health volunteers (VHVs) play a role in public health care particularly in medication usage amongst the elderly. Therefore, the development potential of VHVs regarding home medication usage is very important for the administration of effective medication for the elderies.This quasi-experimental research' s aim was to study the outcomes of empowerment program for VHVs in home medication usage amongst the elderlies with chronic illnesses in Ratchaburi Provinc. The sample consisted of 60 VHCs in r Ban Pong District, Ratchaburi Province. and randomly assigned 30 VHCs to the control group and the experimental group. The experimental group received the program which developed by the researcher, while the control group received regular program. The experiment implemented from October to November 2013. The empowerment program which applied the concept of empowerment of Waller Steen and colleagues (Wallerstein et al., 1988 cited in Shrestha Sarala, 2003) was consisted of three stages: 1) Listening and dialogue, 2) Planning, and 3) Action. The data were collected by using the samples personal information, Knowledge of the VHCs. perceived efficacy of the VHCs, and aspects of home medication usage amongst the elderies questionnaires, Dermographic data were analyzed by descriptive statistics and mean differences by t-test, paired t-test.

The results of this research showed that after receiving the empowerment program, the experimental group had significantly higher knowledge and awareness in their performance than before the program, and which was higher than the control group.

The researcher suggests that nurse practitioners should continuously and systematically evaluate, and monitor the program in order to increase and maintain the empowerment ability of VHVs

ฉ

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ.......................................................................................................................... ค บทคดยอภาษาไทย......................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................... จ สารบญ........................................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง................................................................................................................................. ซ สารบญภาพประกอบ...................................................................................................................... ฌ บทท 1 บทนา................................................................................................................................. 1 ความสาคญของปญหา............................................................................................. 1 คาถามของการวจย................................................................................................... 5 วตถประสงคของการวจย......................................................................................... 6 สมมตฐานของการวจย............................................................................................. 6 กรอบแนวคดของการวจย........................................................................................ 6 ขอบเขตของการวจย................................................................................................ 8 นยามตวแปร............................................................................................................ 8 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ.................................................................................... 10 แนวคดเกยวกบอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน............................................ 10 แนวคดเกยวกบการเจบปวยเรอรงในผสงอาย.......................................................... 21 แนวคดการเสรมพลงอานาจ.................................................................................... 25 แนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะในตน................................................................... 36 พฤตกรรมการใชยาของผสงอาย............................................................................. 42

บทท 3 วธดาเนนการวจย............................................................................................................... 48 สถานทศกษา........................................................................................................................... 48

ประชากรและกลมตวอยาง...................................................................................... 49

เครองมอทใชในการวจย.......................................................................................... 50

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ........................................................................ 55 การพทกษสทธผเขารวมการวจย.............................................................................. 56

การเกบรวบรวมขอมล............................................................................................. 56

การวเคราะหขอมล................................................................................................... 57

ช

สารบญ (ตอ) หนา

บทท 4 ผลการวจย......................................................................................................................... 48 บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ................................................................. 48 สรปผลการวจย........................................................................................................ 48

อภปรายผล............................................................................................................... 49

ขอเสนอแนะ............................................................................................................ บรรณานกรม................................................................................................................................. 83 ภาคผนวก...................................................................................................................................... 98 ก รายชอผทรงคณวฒ.............................................................................................. 99 ข การพทกษสทธผเขารวมการวจย......................................................................... 101 ค เครองมอทใชในการวจย..................................................................................... 103 ง ตวอยางแผนการสอนและสอการเรยนร............................................................... 109 จ หนงสอเชญผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอการวจย 123 ประวตผวจย ….......................................................................................................................... 133

ฌ

สารบญตาราง

หนา ตารางท

1 เปรยบเทยบขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง............................................................. 59 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ

กลมทดลองกอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ........................................................

62 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใช

ยาทบานฯ ของกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ..................................

65 4 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานฯ ในกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง..............................................................................................................................

67 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ

กลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ......................................................

68 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใช

ยาทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ.................................

71 7

เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานฯ ในกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง..............................................................................................................................

73 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ

กลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ จาแนก รายขอ ..............................................................................................................................

75 9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการ

ใชยาทบานฯ ของกลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลง อานาจฯ จาแนกรายขอ....................................................................................................

77 10 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ และการรบร

สมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ ระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง กอนไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ.....................................................................

79 11 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ และการรบร

สมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯระหวางกลมควบคมกบกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ ฯ...............................................................

80

ญ สารบญภาพประกอบ

หนา แผนภมท

1 กรอบแนวคดของการวจย.................................................................................... 7 2 แสดงความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนและความคาดหวงใน

ผลลพธ................................................................................................................. 37

3 ขนตอนดาเนนการโปรแกรมการเสรมพลงอานาจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน.....................................................................................................

54

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ในหลายทศวรรษทผานมา การสาธารณสขมลฐานเปนยทธศาสตรสาคญของการพฒนาสขภาพทไดทาใหทศทางการพฒนาสาธารณสขไทยมความชดเจนอยางไมเคยปรากฏมากอน หลกการทสาคญทสดประการหนงของนโยบายสาธารณสขมลฐานคอการมสวนรวมของชมชน โดยมแนวทางการปฏบตทสาคญไดแกการสรางอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานหรอ อสม. เพอทางานรวมกบเจาหนาทสาธารณสขชมชนในการจดการกบปญหาสาธารณสขทพบบอยในทองถน ปจจบนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมจานวนเกอบ 987,019 คนในทกชมชนของประเทศไทยมบทบาทสาคญไดรวมทางานกบเจาหนาทสาธารณสขชมชนจนปรากฏเปนผลสาเรจของการพฒนาสาธารณสขไทยทไดรบการยอมรบไปทวโลก (กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2552: 3) กระทรวงสาธารณสขไดกาหนดใหมอาสาสมครสาธารณสขในงานสาธารณสขมลฐานเพยงประเภทเดยว คอ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ซงหมายถง บคคลทไดรบการคดเลอกจากชาวบานในแตละกลมบานและไดรบการอบรมตามหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขกาหนด โดยมบทบาทหนาทสาคญในฐานะผนาการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมสขภาพอนามย (Change agents) การสอขาวสารสาธารณสข การแนะนาเผยแพรความร การวางแผน และประสานกจกรรมพฒนาสาธารณสข ตลอดจนใหบรการสาธารณสขดานตาง ๆ เชน การสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงและปองกนโรค การชวยเหลอและรกษาพยาบาลขนตน โดยใชยาและเวชภณฑตามขอบเขตทกระทรวงสาธารณสขกาหนด การสงตอผปวยไปรบบรการ การฟนฟสภาพ และจดกจกรรมพฒนาสขภาพภาคประชาชนในหมบาน/ชมชน โดยกาหนดจานวนอาสาสมครสาธารณสขในหมบาน/ชมชนโดยเฉลย คอ พนทชนบท: อสม. 1 คน ตอ 8-15 หลงคาเรอน (กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2552: 152)

2 

นอกจากน อสม. ยงเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศในทกๆ ดาน แมในยามเกดวกฤตไดเขาไปมสวนรวมในการคลคลายปญหาและสถานการณตางๆและมบทบาทสาคญในการสรางความรความเขาใจในการดแลสขภาพของประชาชนตามหมบานชมชนทวประเทศ เปนกลมบคคลทอยในชมชนและมความใกลชดกบประชาชน จงมความจาเปนอยางยงทจะไดรบการเสรมสรางศกยภาพในดานการดแลและสรางเสรมสขภาพในเบองตนสาหรบประชาชนในทองถนได ซงกสอดคลองกบการดาเนนงานของกระทรวงสาธารณสข ทกาลงเรงดาเนนการอบรมเพมความร อสม. ทวประเทศ โดยในรอบ 2 ปทผานมา กระทรวงสาธารณสข ไดพฒนาศกยภาพของ อสม. ใน 2 ดาน ไดแก ดานวชาการไดเพมความรเรองโรคไมตดตอ เนนหนกทปญหา 3 อนดบแรกของคนไทย ไดแก โรคมะเรงโรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง ซงจะเนนให อสม. เรงปรบพฤตกรรมการออกกาลงกาย การรบประทานอาหาร ในปจจบนจะเรงอบรมศกยภาพเพมอกไดแก การปองกนการคลอดกอนกาหนด การเลยงลกดวยนมแม การดแลผปวยวณโรคในชมชน และ ดานการจดทาแผนงาน/การสรางสขภาพในชมชน (มนตรา สาระรกษ, 2553) ในภาวะทอตราการเพมของจานวนประชากรผสงอายมการเพมขนอยางรวดเรวน การสรางบคลากรทางดานวชาชพคงไมเพยงพอกบสถานการณความตองการบรการของประชากรกลมนแนวทางหนงทสามารถทาไดคออาสาสมครสาธารณสขทเขมแขง (คณะกรรมาธการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต, 2551) จากความเจรญกาวหนาทางสาธารณสขเปนผลใหอตราเกดและอตราตายของประชากรลดลงอยางตอเนอง ประเทศไทยกเชนเดยวกบประเทศอนๆ ทวโลกกลาวคอ อตราเพมของประชากรมแนวโนมลดลงจากชวง 40–50 ปทผานมาเปนผลใหประชากรวยเดกมจานวนนอยลง ในขณะทจานวนและสดสวนของผสงอายเพมมากขน (นาพวลย กจรกษกล, 2550) ในสงคมของประชากรสงวยมกมการเจบปวยทเกดจากความเสอมสภาพของรางกายและการเจบปวยเรอรง (วนด โภคะกล, 2548) ซงพบในผสงอายถงรอยละ 80 เชนโรคความดนโลหตสง โรคมะเรง โรคปอดอดกนเรอรง โรคไตวาย โรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด อมพฤกษ อมพาต โรควณโรค โรคขอเสอม ฯลฯ (ชาย โพธสตา, 2550) จากโรคเรอรงหรอกลมอาการทเกดขนรวมกบกระบวนการเสอมของรางกายน ทาใหผสงอายหลกเลยงไมไดทจะไมใชยาและมโอกาสใชยาผดพลาด เนองจากการเปลยนแปลงในทางเสอมของรางกาย สายตาทฝาฝาง มองใกลไมชด ความสามารถในการแยกสลดลง (Smith & Gove, 2005) นอกจากน พฤตกรรมของผสงอายเองและภาระความรบผดชอบของผสงอายยงเออใหเกดโรคภยไขเจบไดงาย และเพมโอกาสการใชยามากขน อสม. บทบาทสาคญในการพฒนาสขภาพอนามยของประชาชนรวมกบเจาหนาทสาธารณสขในชมชน อกทงยงมบทบาททเกยวของกบยา ไดแก การใหความรเรองยาแกเพอนบาน การจายยาเมดคมกาเนดในรายทเจาหนาท

3 

สาธารณสขไดตรวจแลว การจดหายาจาเปนไวใชในชมชน ซงกระทรวงสาธารณสขไดใหความสาคญกบการพฒนาศกยภาพของ อสม. อยางตอเนองเพอใหมความรในดานตางๆ ปจจบนไดกาหนดบทบาทให อสม. รบผดชอบเยยมบานและใหคาแนะนา การดแลผปวยในโรคไมตดตอเรอรง ซงจะตองใหคาแนะนา เรองการใชยาเบองตนดวย นอกเหนอจากการดแลสขภาพดานอนๆ โดยเฉพาะในกลมผสงอายทมโอกาสใชยาผดพลาด โกมาตร จงเสถยรทรพย และปารณฐ สขสทธ (2552) ไดศกษาศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขในสถานการณทเปลยนแปลง พบวา อสม. เปนบคลากรทเขมแขงของชมชนทมสวนรวมในการดแลสขภาพประชาชนโดยผานการอบรมความรดานสขภาพจากเจาหนาทสาธารณสข จากผลการดาเนนงานของ อสม. สวนใหญ มความสามารถในการทางานทเสรจสนไดในระยะเวลาสนๆ เชน การใหความรหรอแจงขาวสาร การสารวจขอมล การรณรงคเพอปองกนโรค แตมขอจากดในการทางานทตองใชเวลาตอเนองในการตดตามดแล เชน การดแลผ สงอายท เจบปวยดวยโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสงและโรคหวใจขาดเลอด จากการศกษาของ อาร บตรสอน (2546) พบวา อสม. มขอจากดในการบรการดานสาธารณสขแกประชาชน สอดคลองกบการศกษาของ โกมาตร จงเสถยรทรพย และคณะ (2552) ทพบวา อสม. มความร ในการประเมนคาความดนโลหตเพยงรอยละ 31.1 มการใชเครองวดความดนโลหตทกเดอน รอยละ 9.6 และขาดความรการใหคาแนะนาดแลสขภาพทมความทนสมยและเหมาะกบสถานการณปจจบน นตยา อนเบา (2549) ไดศกษาการพฒนาอาสาสมครสาธารณสขในการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรง ในเขตคลองเตย กรงเทพมหานคร พบวาภาพรวมของความรของ อสม. ในการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรงอยในระดบปานกลาง ยกเวนผลกระทบของการเจบปวยเรอรงตอผสงอายทเปนโรคเรอรงทอยในระดบสง ภาพรวมบทบาทของ อสม. ตอการปฏบตงานการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรงอยในระดบปานกลาง ยกเวนดานการใหคาแนะนาเผยแพรความรเหนดวยในระดบสง จราภรณ กลบจาป และพศษฐ พวงนาค (2551) ศกษา ความร ทศนคตและความคดเหนตอความ สามารถในการดแลผสงอายทเปนโรคสมองเสอมของอาสาสมครสาธารณสข ตาบลน ารด อาเภอเมอง จงหวดอตรดตถ พบวามความรเกยวกบโรคสมองเสอมในผสงอายระดบปานกลางและทศนคตทเหนดวยกบการดแลโรคสมองเสอมในผสงอาย แตมระดบความรสกไมแนใจในการดแลผสงอายทมโรคสมองเสอม ปวตรา สทธธรรม (2554) ศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ อสม. ตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรพลงอานาจ ความร และการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต

4 

แสดงใหเหนวาการเสรมสรางพลงอานาจ (Empowerment) ในการปฏบตงานให อสม. ชวยให อสม. มศกยภาพในการดาเนนงานและมความมนใจในการดาเนนงานเปนอยางด การเสรมสรางพลงอานาจ (Empowerment) เปนแนวทางหนงในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกรทไดรบความสนใจจากนกวชาการและนกบรหาร มาเปนเวลานานจนถงปจจบน เปนแนวคดทมขอบเขตครอบคลมทงดานจตสงคม การเมองและจรยธรรม อกทงเปนแนวคดพนฐานทางสงคมศาสตรทสามารถนามาประยกตไดอยางกวางขวางทงในดานการสงเสรมสขภาพ การพฒนาบคคล การพฒนาชมชนและ การปรบปรงคณภาพชวต วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) แนวคดการเสรมสรางพลงอานาจเปนสงจาเปนสาหรบการปฏบตงานรวมกน การไดรบการเสรมสรางพลงอานาจไมใชเปนการเพมงานใหแกผปฏบตงานแตทาใหผปฏบตงาน เขาไปมสวนรวมในงาน ไดใชทกษะ ความร ความสามารถอยางเตมทเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว เมอผปฏบตงานไดรบการเสรมสรางพลงอานาจจะเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทด มความคดสรางสรรค มความกระตอรอรน เอาใจใสในการปฏบตงาน รวมทงมความยดมนผกพนตอองคกร วลสนและลาชงเกอร (Willson & Lachinger, 1994) เชอวาบคคลทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจจะมคณสมบต คอ การมสมรรถนะแหงตน มความสามารถในการแกปญหา มการสอสารทด เพมทกษะการเปนผนา เพมความพงพอใจในงาน เพมการเหนคณคาในตนเอง มอสระในการทางาน มความรบผดชอบ เกดความเฉลยวฉลาดเอออาทรและมคณธรรม สวนทศนคตและพฤตกรรมทสาคญของบคคลทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจ มลกษณะดงน มความรบผดชอบตองานททา มพลงอานาจและแรงผลกดนทจะกระทาการใดๆ คนพบโอกาสเกยวกบงานทาใหมความสขในการทางาน มความสามารถเกยวกบงานททา สามารถเรยนรและพฒนางาน กาหนดเปาหมายในการทางาน กลาเสยง มความรเรมสรางสรรค มความมนคง งานททาสมพนธกบกระบวนการตดสนใจมความสามารถในการทางานรวมกบคนอนไดดและมแรงจงใจในการทางานกอใหเกดประสทธภาพสงสดในการปฏบตงานอกดวย สภาพการทางานของกลมอาสาสมครซงไมมคาตอบแทน องคการตองทาใหกลมอาสาสมครรบรวาตนเองไดรบการเสรมสรางพลงอานาจในงานตามบทบาทหนาทเพมมากกวาบคลากรกลมอน ทงนเพอใชเปนพลงงานในการขบเคลอนงานของอาสาสมครใหประสบความสาเรจ จงหวดราชบรมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเปนเครอขายทสาคญในการดาเนนงานเชงรกดานสขภาพในชมชนทเขมแขง รวมทงเปนผมบทบาทในการดาเนนงานของชมชนทสาคญ ปจจบนม อสม. ปฏบตหนาทจานวน 12,150 คน อยในทกชมชนของจงหวดราชบร และไดรบการพฒนาศกยภาพในการปฏบตงานมาอยางตอเนองใน พ.ศ. 2554 สานกงานสาธารณสขจงหวดราชบรไดพฒนาศกยภาพของ อสม. ใหมความรพนฐานในปญหาสาธารณสขทสาคญของ

5 

จงหวดราชบร จากนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ขอ 7 ประเดนยทธศาสตรการสรางแรงจงใจพฒนาขดความสามารถของ อสม. ทกคน โดยการสนบสนนอปกรณพนฐานทจาเปนในการปฏบตภารกจตามทไดรบมอบหมาย มเปาประสงคเพอใหประชาชนมความสามารถและมสวนรวมในการบรหารจดการดานสาธารณสขในพนททไดรบมอบหมายตามแนวทางการพฒนาระบบบรการสขภาพประชาชน โดยระยะท 1 พ.ศ. 2555 กาหนดใหดาเนนการอบรม อสม.เชยวชาญ เพอให อสม. มความร ความเชยวชาญ และสามารถนาความรไปใชในการดแลสขภาพของประชาชนในพนทรบผดชอบไดอยางประสทธภาพ ดงนน สานกงานสาธารณสขจงหวดราชบร โดยกลมงานสงเสรมสขภาพ จงไดจดทาโครงการอบรมพฒนาศกยภาพ อสม. เชยวชาญ จงหวดราชบร พ.ศ. 2555 ขน เพอให อสม. มความสามารถในการปฏบตเพอแกไขปญหาดานสขภาพของชมชนเพมขน โดยจดทาหลกสตร อสม. เชยวชาญ จงหวดราชบร 9 สาขา ไดแก 1) สาขาเฝาระวงปองกนควบคมโรคไขเลอดออกและวณโรค 2) สาขามะเรงเตานม 3) สาขาอนามยแมและเดกสายใยรกนมแม 4) สาขาการปองกนและการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 5) สาขาภมปญญาทองถนดานสขภาพ 6) สาขาทนตสาธารณสข 7) สาขาการเฝาระวงปองกนควบคมโรคเบาหวาน 8) สาขาการเฝาระวงปองกนควบคมโรคความดนโลหตสง 9) สาขาการคมครองผบรโภคดานสขภาพ จากสถตผปวยโรคเรอรงในจงหวดราชบรทผานมามแนวโนมเพมขน ใน พ.ศ. 2555 มผปวยโรคเรอรงจานวน 58,753 คน ผวจยไดพจารณาแลววาสาขาท 7 และ 8 ซงเปนสาขาเกยวกบการเฝาระวง ปองกนควบคมโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ควรมการพฒนาศกยภาพ อสม. ในเรองการดแลผปวยสงอายโรคเรอรง โดยเฉพาะการดแลดานการใชยา ซงจากประสบการณการปฏบต งานใหบรการรกษาพยาบาลเบองตนแกผสงอาย ผวจยพบวา ผสงอายมกมพฤตกรรมการใชยาไมถกตอง ไดแก การปรบขนาดยาดวยตนเอง การลดจานวนมอยาเพอใหยารบประทานไดนานวนขน ทาใหไมตองเดนทางไปรบยาบอยๆ การซอยารบประทานเอง การแบงปนยาใหเพอนบานรบประทานเพราะเขาใจวาเปนโรคเดยวกน การหยบยมยาจากเพอนบานมาใช การรวบยารบประทานจาก 2 มอเปน 1 มอ การเกบสะสมยารวมกนไวจานวนมาก การไมสามารถอานฉลากบนซองยาไดชดเจนจนทาใหรบประทานยาผด การรบประทานยาดวยใชความเคยชนโดยไมอานหนาซองยา การเกบยาไวในทไมเหมาะสม การหยดยาเอง พฤตกรรมเหลานลวนไมถกตองตามหลกการใชยา ซงจะทาใหเกดปญหาสขภาพตามมาอกหลายประการ โดยสรปแลวจะเหนไดวา แนวคดการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการหนงทสามารถนามาใชในการเพมศกยภาพ อสม. ผวจยจงไดศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจให อสม.ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ซงทาใหผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในชมชนไดรบการดแลอยางมประสทธภาพมากขนอนจะนาไปสสงคมสขภาวะไดในทสด

6 

คาถามการวจย ผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง เปนอยางไร วตถประสงคการวจย 1. เพอเปรยบเทยบความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม.กลมทดลองดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงกอนและหลงการทดลอง 2. เพอเปรยบเทยบความรและการรบรสมรรถนะแหงตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม สมมตฐานของการวจย หลงการทดลองโดยใชโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ 1. ความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง หลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต 2. ความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง หลงการทดลองสงกวากลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถต กรอบแนวคดของการวจย การศกษาครงน ผวจยไดประยกตใชแนวคดการเสรมพลงอานาจของวอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) ซงไดอธบายวาการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการทเนนใหบคคลพฒนาความสามารถในการคด ตดสนใจ แกปญหาดวยตนเอง เกดความนบถอเชอมนในความสามารถของตนเอง เนนการมสวนรวมอยางเตมท มการสนทนาแลกเปลยนความคดระหวางบคคลในกลม ระบปญหา วเคราะหสาเหต มองภาพอนาคตได สามารถพฒนากลวธทจะแกปญหาได นาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงในระดบบคคล องคกรและสงคม อนงการศกษาครงนเปนการนากระบวนการเสรมพลงอานาจของ วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) มาประยกตใชกบ อสม. เพอใหม

7 

ความรการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง โดยเชอวาการเสรมพลงอานาจอยบนพนฐานของการมปฏสมพนธซงกนและกน การทางานรวมกน และการมสวนรวม ทงนเนนให อสม.มความรในการดแลดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงซงประกอบดวย 1) หลกการใชยา 2) หลกการเกบรกษายา 3) หลกการสงเกตลกษณะยา 4) การสงเกตเกยวกบการแพยา และ 5) วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา ไดอยางถกตอง โดยการจดกจกรรมให อสม.ไดเรยนรแบบมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม แบงเปน 3 ขนตอน ไดแก 1) การฟงและการสนทนา (Listening & Dialogue) ประกอบดวย การสรางสมพนธภาพและ ความไววางใจ การวเคราะหสาเหตและ ผลกระทบของปญหา 2) การวางแผนแกไขปญหา และ 3) การปฏบตและสะทอนกลบหลงการปฏบตกจกรรมเพอเพมความเชอมนในความสามารถของตนเอง โดยเนนกระบวนการมสวนรวมของ อสม.ซงผลของโปรแกรมนจะทาให อสม. มความรและการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานในผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง ดงแผนภมท 1

แผนภมท 1 กรอบแนวคดในการวจย ประยกตจากแนวคด การเสรมพลงอานาจของ วอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003)

โปรแกรมการเสรมพลงอานาจอาสาสมครสาธารณสขดานการใชยาทบานในผสงอาย ทปวยดวยโรคเรอรง 1. การฟงและการสนทนา เพอสรางสมพนธภาพ และรวมวเคราะหปญหา 2. การวางแผน และกาหนดวธการแกปญหาท เหมาะสม 3. การฝกปฏบต โดยผานฐานการเรยนร การสาธต และการฝกปฏบตในสถานการณจรง 4. การสะทอนกลบและการประเมนผล

ผลลพธของโปรแกรมการ เสรมพลงอานาจใหอาสาสมคร สาธารณสขดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง - ความรดานการใชยาทบานฯ - การรบรสมรรถนะในตน ดานการใชยาทบานฯ 

8 

ขอบเขตการวจย การศกษาครงนเปนการศกษากงทดลอง (Quasi–experimental design) แบบสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง (Two group pretest–postest design) เพอศกษาผลของการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง กลมประชากรคอ อาสาสมครสาธารณะสขประจาหมบานในจงหวดราชบร จานวน 60 คน ผศกษาไดดาเนนการเกบขอมลในชวงเดอนตลาคมถง เดอนพฤศจกายน พ.ศ.2556 นยามตวแปร โปรแกรมการเสรมพลงอานาจ หมายถง กระบวนการทผวจยจดกจกรรมใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ผวจยไดประยกตจากแนวคดการเสรมพลงอานาจของ วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) โปรแกรมนเปนการจดกจกรรมให อสม.ไดเรยนรแบบมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม แบงเปน 3 ขนตอน ไดแก 1) การฟงและการสนทนา ประกอบไปดวย การสรางสมพนธภาพ และความไววางใจ การวเคราะหสาเหต ผลกระทบของปญหา 2) การวางแผนแกไขปญหา และ 3) การปฏบต และสะทอนกลบหลงการปฏบตกจกรรมเพอใหเพมความเชอมนในความสามารถของตน โดยเนนกระบวนการมสวนรวมของ อสม.

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) หมายถง บคคลทไดรบการคดเลอกจากประชาชนหรอบคคลทสมครใจเขามามสวนรวมในการดแลสขภาพตนเอง ครอบครวและชมชนโดยผานการอบรมความรดานสขภาพจากเจาหนาทสาธารณสขใหมบทบาทสาคญในการเปนผนาการเปลยนแปลงดานสขภาพ การสอสารขอมลดานสขภาพ การใหบรการดานการสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงและการปองกนโรค การชวยเหลอรกษาพยาบาลขนตน การปฐมพยาบาลเบองตน การสงตอผปวยและการฟนฟสภาพ ผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง หมายถง ผสงอายทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยดวยโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดหวใจตบ อยางใดอยางหนงหรอรวมกนทมระยะเวลาเจบปวยนานเกน 6 เดอน ความรของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง หมายถง ความร ความเขาใจทถกตองและความสามารถในการจดจาของ อสม.

9 

เกยวกบการใชยาของผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ในทนผวจยประเมนจากแบบประเมนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงซงผวจยสรางจากวรรณกรรมทเกยวของ ประกอบดวย 1. หลกการใชยา หมายถง การทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมความร ความเขาใจเกยวกบ ใชยาใหถกตองโรค (Right medication) ใชยาใหตรงกบโรคทเปน ใชยาใหถกกบบคคล (Right person) ไมใชยาของบคคลอน ใชยาใหถกเวลา (Right time) หมายถง ชวงเวลาของการรบประทานยา เพอใหยาในกระแสเลอดมมากพออยตลอดเวลาโดยไมมากเกนจนกอใหเกดพษไดหรอนอยเกนไปจนทาใหไมสามารถรกษาโรคได ใชยาใหถกวธหรอถกชองทาง (Right route) ยาทกาหนดวธใชหรอขนาดเทาใดใหปฏบตไป ใชยาใหถกขนาด (Right dose) หมายถงการใชยาใหถกตองตามขนาดทกาหนดไว ไมรบประทานมากหรอนอย 2. หลกการเกบรกษายา หมายถง การทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมความร ความเขาใจเกยวกบการเกบรกษายาควรเปนไปตามขอกาหนดของยา เชน ยาตองเกบในททบแสงตองเกบรกษาไมใหโดนแสง ฯลฯ 3. หลกการสงเกตลกษณะยา หมายถง การทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมความร ความเขาใจเกยวกบการสงเกตลกษณะของยาเพอความปลอดภยในการใชยา 4. การสงเกตเกยวกบการแพยา หมายถง การท อสม. มความร และสามารถบอกลกษณะอาการแพยา

5. วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา หมายถง การท อสม. มความร ความเขาใจเกยวกบวธการปฏบตเกยวกบการใชยา ชวยใหใชยาไดอยางปลอดภย และเตมประสทธภาพควรปฏบตตามขอหามหรอขอควรระวงเกยวกบการใชยา อานฉลากทกครงกอนการใชยาสงเกตวนหมดอายของยากอนใชยา ฯลฯ การรบรสมรรถนะในตนเองของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง หมายถง อสม. มความมนใจในความสามารถของตนเองและสามารถดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาซงประกอบดวย 1) หลกการใชยา 2) หลกการเกบรกษายา 3) หลกการสงเกตลกษณะยา 4) การสงเกตเกยวกบการแพยา และ 5) วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา ไดอยางถกตอง ในทนผวจยประเมนไดโดยใชแบบสอบถามการรบรสมรรถนะในตนเอง ซงผวจยสรางขนตามแนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะในตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997) รวมกบวรรณกรรมทเกยวของ

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรองผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ในครงนผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ เพอใชเปนแนวทางการศกษาโดยมสาระสาคญในหวขอตางๆ ตามลาดบดงน

1. แนวคดอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน 2. แนวคดการเจบปวยเรอรงในผสงอาย 3. แนวคดการเสรมพลงอานาจ 4. แนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะในตน 5. พฤตกรรมการใชยาของผสงอาย

แนวคดอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ประเทศไทย ไดนาหลกการสาธารณสขมลฐานซงเปนกลยทธในการบรรลสขภาพด

ถวนหนามาใช โดยสนบสนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดแลสขภาพอนามยของตนเองและเพอนบาน ในรปแบบอาสาสมครสาธารณสข ตงแต พ.ศ. 2520โดยเรมตนสงเสรมใหประชาชนมความรดานการแพทยและการสาธารณสข มเจตคตทดทจะนาไปสการปฏบตทถกตองทาใหมกาลงคนดานสขภาพในชมชน เกดการมสวนรวมของประชาชนในการดแลสขภาพอนามยของตนเองโดยมเจาหนาทสาธารณสขเปนผคอยสงเสรมและสนบสนน ตลอดจนทาหนาทประสานงานและใหความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของในการพฒนาสขภาพชมชน กระทรวงสาธารณสข จงไดสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาสขภาพในรปแบบของอาสาสมครคออาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (สานกงานคณะกรรมการการสาธารณสขมลฐาน, 2540)

11

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) หมายถง บคคลทไดรบการคดเลอกจากชาวบานในแตละกลมบาน และไดรบการอบรมตามหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขกาหนด โดยมบทบาทหนาทสาคญในฐานะผนาการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมสขภาพอนามย (Change agent)การสอขาวสารสาธารณสข การแนะนาเผยแพรความร การวางแผนและประสานกจกรรมพฒนาสาธารณสขตลอดจนใหบรการสาธารณสขดานตางๆ เชน การสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงและระยะแผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 8 (พ.ศ. 2540–2544) มงเนนทการพฒนาคนใหความสาคญกบการกระจายอานาจ การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนามากขน รวมทงมงเนนใหเกดการพฒนาชมชนแบบบรณาการ กระทรวงสาธารณสขกไดมการปรบเปลยนแนวทางของการพฒนา อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานใหสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศดวยการขยายบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานใหเขามามสวนรวมในการพฒนาดานอนๆ ของชมชนมากขนโดยนอกจากจะทาหนาทดานสาธารณสขแลวยงรวมมอประสานงานกบผนาอนๆ ทมอยในชมชนเพอพฒนาชมชนใหมความเขมแขง สามารถพฒนาตนเองใหมความเจรญกาวหนาไดอยางย งยน

ระยะแผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 9 (พ.ศ. 2545–2549) ไดมการปรบเปลยนแนวคดทศทางและกระบวนการพฒนาใหม จากเดมทเนนการพฒนาเศรษฐกจเปนจดมงหมายหลกของการพฒนา เปลยนเปนการเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา เพราะคนเปนปจจยชขาดความสาเรจของการพฒนาทกเรองและในการพฒนาคนแตเดมจะมการพฒนาแยกเปนสวนๆ หรอเปนเรองๆ ตามสาขา แตในปจจบนจะใหความสาคญตอการพฒนาแบบองครวมหรอบรณาการ คอ พฒนาปจจยตางๆ ในลกษณะทมความสมพนธเชอมโยงกนเปนระบบ โดยกาหนดแนวทางการพฒนาทสาคญ 2 ประการ ไดแก การพฒนาศกยภาพของคนทงทางดานรางกาย จตใจ และสตปญญา เพอใหมคณภาพชวตทดและมสวนรวมในกระบวนการพฒนาไดอยางมประสทธภาพควบคไปกบการพฒนาสภาพแวดลอมตางๆ ทอยรอบดาน ไดแก ครอบครว ชมชน สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาต ฯลฯ ทเออตอการพฒนาคน อนจะนาไปสการพฒนาทสมดลและยงยนในระยะตอไป รวมทงวเคราะหสถานการณทเกยวของกบระบบสขภาพ ใหความสาคญกบการสรางการมสวนรวมในการกาหนดทศทางและยทธศาสตรการพฒนารวมกนจากทกภาคสวน

คณสมบตของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ประชาชนผมสทธในการสมครเปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานจะตองม

คณสมบตดงตอไปน (สานกงานสาธารณสขจงหวดชลบร ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชนภาคกลาง, 2552)

1. เปนบคคลทชาวบานในละแวกหรอคมบานใหการยอมรบและนบถอ

12

2. สมครใจและเตมใจชวยเหลอชมชนดวยความเสยสละ 3. มเวลาเพยงพอทจะชวยเหลอชมชน 4. จบการศกษาภาคบงคบ 5. เปนตวอยางทดในการพฒนาสขภาพ 6. ไมควรเปนขาราชการ หรอลกจางของรฐ กานน ผใหญบาน ภกษ หรอแพทยประจา

ตาบล 7. มความพรอมทจะรบการพฒนา การคดเลอกอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ใชระบบวธทางประชาธปไตยดาเนนการคดเลอกอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

โดยมแนวทางดงน (ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2552) 1. เจาหนาทสาธารณสขรวมกบเจาพนกงานทองถนจดประชมกรรมการหมบานกรรมการ

ชมชน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทกคนในหมบาน และผนาอนๆ เพอชแจงใหทราบถงบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน จานวนและบทบาทหนาทในศนยสขภาพชมชน แลวมอบหมายใหกรรมการหมบาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานและผนาดงกลาวเปนคณะกรรมการสรรหาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

2. แบงละแวกหรอคมบาน คมละ 10-15 หลงคาเรอน 3. ใหชาวบานในละแวกบานนนเสนอชอบคคลทเหมาะสมตามคณสมบตทกาหนดเปน

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน 4. คณะกรรมการตรวจสอบความสมครใจของบคคลนน ในกรณทไดรบการเสนอชอ

และสมครใจเกนกวา 1 คน ใหคณะกรรมการสรรหาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานชดดงกลาวลงมตเลอกโดยใชเสยงสวนใหญ

การฝกอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทกคนไดรบการฝกอบรมความรตามมาตรฐาน

ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน พ.ศ.2550 (กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน, 2550) โดยมจดหมายดงน

1. เพอผลตและพฒนาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานใหมความรทศนคต ทกษะและความสามารถในการดาเนนงานสขภาพภาคประชาชนโดยกลวธสาธารณสขมลฐานไดอยางมประสทธภาพ

13

2. เพอใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมความร ทกษะและประสบการณตามมาตรฐาน ซงสมรรถนะของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานนาไปปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ สรางสรรคความเจรญตอชมชนทองถนและประเทศชาต

3. เพอใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมบคลกภาพ มมนษยสมพนธ มคณธรรม และวนยในตนเอง มสขภาพอนามยทสมบรณทงรางกายและจตใจ

4. เพอใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานตระหนกและมสวนรวมในการพฒนาคณภาพชวตของทรพยากรมนษยในชมชนและทองถน มความรกทองถน สานกในความเปนไทยและเสยสละ

โครงสรางหลกสตรตามมาตรฐานการฝกอบรมแบงเปน 2 หมวด คอ หมวดวชาหลก และวชาเลอก (กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน, 2550) ตามรายละเอยดดงน

1. หมวดวชาหลก ประกอบดวย วชาการสาธารณสขมลฐานและระบบสขภาพภาคประชาชนเนนแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และแนวคดระบบสขภาพภาคประชาชนซงม 3 องคประกอบ ทสาคญคอ คน องคความรและทนในการพฒนา วชาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานโดยมเนอหาเกยวกบความเปนมาบทบาทหนาท สทธประโยชน คณคาและศกดศรของความเปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน วชากฎหมายทเกยวของกบอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน มเนอหาเกยวกบการคมครองผบรโภค สทธหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน หลกประกนสขภาพและมาตรการทางสงคม วชาสขภาพดชวมสขซงอธบายเกยวกบสถานการณแนวโนมสขภาพของคนไทย รวมถงปจจยทมผลกระทบตอสขภาพและความสมพนธของปจจยตางๆ สวนวชาการบรการสาธารณสขทจาเปนใหมความรและมความสามารถปฏบตทกษะในเรองการปฐมพยาบาล การรกษาพยาบาลเบองตน การวดและคดกรองผปวย การใชยาสามญประจาบานและการใชยาตามการรกษาของแพทย วชาการสอสารในการสาธารณสขมลฐานมเนอหาเกยวกบการถายทอดความรและการเผยแพรขอมลขาวสาร วชาการการจดทาแผนงาน/โครงการของชมชนและวชาการบรหารจดการซงไดอธบายหลกการและขนตอนของการจดทาขอมลชมชน การคนหาและการวเคราะหปญหาของชมชน การจดทาแผน/ โครงการ รวมถงบทบาทหนาทของบคคลในการจดทาแผน

2. หมวดวชาเลอก เปนวชาการเฝาระวงควบคม การสนบสนนการรกษา การปองกนโรคตดตอและปญหาสาธารณสขตามบรบทของพนท เชน โรคเอดส วณโรค โรคไขหวดนก ไขหวดใหญไขเลอดออก ฯลฯ และวชาเฝาระวง ปองกนและควบคมโรคไมตดตอ และปญหาสาธารณสขของพนท เชน โรคความดนโลหตสงโรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคมะเรง การดแลสขภาพทบาน การดแลผสงอาย ฯลฯ

14

หลกสตรการอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน เปนหลกสตรทเนนแนวคด ความรและหลกการอยางกวางๆ เพอใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานสามารถปฏบตหนาทของตนเองไดอยางภาคภมใจ ไมเฉพาะเจาะจงในกลมเปาหมายใดหรอมความเชยวชาญเฉพาะดานใดดานหนง ซงถามการพฒนาตอยอดความรและทกษะเดมทไดรบการพฒนามาแลวและเสรมสรางความรและทกษะทจาเปนเฉพาะดาน จะทาใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน สามารถปฏบตหนาทไดอยางมประสทธภาพในการแกไขปญหาสขภาพของพนท

บทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมบทบาทเปนผนาการดาเนนงานพฒนาสขภาพ

อนามยและคณภาพชวตของประชาชนในหมบาน ชมชน เปนผนาการเปลยนแปลงพฤตกรรมดานสขภาพของประชาชนในชมชนและเปนตวอยางทด โดยมหนาทความรบผดชอบ ดงน (ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2552)

1. เปนผเผยแพรขอมลขาวสาร ประชาสมพนธ ชแนะและแนะนาการดาเนนงานสขภาพภาคประชาชนระหวางเจาหนาทและประชาชนในหมบาน โดยการนดหมายเพอนบานมารบบรการสาธารณสข แจงขาวสารสาธารณสข เชน การเกดโรคตดตอทสาคญ หรอโรคระบาดในทองถน ตลอดจนขาวความเคลอนไหวในกจกรรมสาธารณสข และแจงใหเจาหนาทสาธารณสขในทองถนทราบ พรอมทงการจดบนทกไวในสมดบนทกผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

2. เปนผใหคาแนะนาถายทอดความรดานสขภาพแกประชาชนและแกนนาสขภาพประจาครอบครว ในเรองตางๆ เชน การใชสถานบรการสาธารณสข การใชยา การรกษาอนามยของรางกาย การใหภมคมกนโรค การสขาภบาลสงแวดลอม การจดหาน าสะอาด โภชนาการและสขาภบาลอาหาร การปองกนและควบคมโรคตดตอประจาถน การอนามยแมและเดก การวางแผนครอบครว การดแลรกษาและปองกนสขภาพเหงอกและฟน การดแลและสงเสรมสขภาพจต การปองกนและควบคมโรคเอดส การปองกนและควบคมอบตเหต อบตภยและโรคไมตดตอทสาคญ การปองกนและแกไขมลภาวะและสงแวดลอมทเปนพษเปนภย การคมครองผบรโภค การจดหายาจาเปนไวใชในชมชน และการสงเสรมการใชสมนไพรและแพทยแผนไทย ฯลฯ

3. เปนผใหบรการสาธารณสขแกประชาชน ไดแก การสงตอผปวยและการตดตามดแลผปวยทไดรบการสงตอมาจากสถานบรการ การจายยาเมดคมกาเนดในรายทเจาหนาทสาธารณสขไดตรวจแลว จายถงยางอนามย การรกษาพยาบาลเบองตน การปฐมพยาบาลเบองตน เชน การทาความสะอาดบาดแผลสด กระดกหก ขอเคลอน ฯลฯ

15

4. หมนเวยนกนปฏบตงานทศนยสขภาพชมชน โดยมกจกรรมทควรดาเนนการ ไดแกจดทาศนยขอมลขาวสารของหมบาน ถายทอดความรและจดกจกรรมตามปญหาของชมชนใหบรการทจาเปนใน 14 กจกรรมสาธารณสขมลฐาน ไดแก การใหสขศกษาโดยใหคาแนะนาความรเรองโรคภยไขเจบตางๆ การเฝาระวงภาวะโภชนาการในเดกและผใหญ การอนามยแมและเดก การวางแผนครอบครว การสรางเสรมภมคมกนโรค โดยการตดตามใหมารดานาเดกไปรบวคซน การควบคมและปองกนโรคตดตอ การจดหาน าสะอาดและกาจดขยะมลฝอยสงปฏกล การรกษาพยาบาลเบองตน จดหายาทจาเปนไวในชมชน ใหความรดานทนตสาธารณสข สขภาพจตและยาเสพตด การปองกนอบตเหต อบตภย และโรคไมตดตอ การคมครองผบรโภค การปองกนและแกไขมลภาวะสงแวดลอมทเปนพษเปนภย รวมถงการปองกนและควบคมโรค

5. เฝาระวงและปองกนปญหาสาธารณสขในหมบาน เชน เฝาระวงภาวะโภชนาการโดยการชงน าหนกเดกและ รวมแกไขปญหาเดกขาดสารอาหารและขาดธาตไอโอดน เฝาระวงดานอนามยแมและเดก โดยการตดตามหญงมครรภใหมาฝากครรภและมาตรวจตามนด เฝาระวงดานสรางเสรมภมคมกนโรค โดยการตดตามใหมารดานาเดกไปรบวคซนตามกาหนด และเฝาระวงเรองโรคตดตอประจาถน โดยการกาจดแหลงเพาะพนธยงลาย เปนตน

6. เปนผนาในการบรหารจดการวางแผนแกปญหาและพฒนาชมชน ใชงบประมาณหมวดอดหนนทวไปทไดรบจากกระทรวงสาธารณสข หรอจากแหลงอน ๆ

7. เปนแกนนาในการชกชวนเพอนบานเขารวมกจกรรมพฒนางานสาธารณสขของชมชน และพฒนาคณภาพชวตโดยใชกระบวนการความจาเปนพนฐาน (จปฐ.) และรวมกลมในการพฒนาสงคมดานตาง ๆ

8. ดแลสทธประโยชนดานสาธารณสขของประชาชนในหมบาน โดยเปนแกนนาในการประสานงานกบกลมผนาชมชน และองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) กระตนใหมการวางแผนและดาเนนงานเพอพฒนางานสาธารณสขของหมบาน

9. ลงชอการปฏบตงานและกจกรรมทกครงเพอเปนหลกฐานโดยมเจาหนาทสาธารณสขและประธานชมรมอาสาสมครสาธารณสขระดบตาบลเปนผตรวจสอบและรบรอง

10. รายงานผลการดาเนนงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเปนประจาทกเดอน โดยเจาหนาทสาธารณสขรบรองผลการดาเนนงานในฐานะผสนบสนนดานวชาการและพฒนาศกยภาพ และเสนอตอหนวยงาน

การพฒนาบทบาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในงานดานการแพทยและสขภาพ นอกจากจะเปนแนวทางสาคญเพอการสรางศกยภาพของระบบสขภาพไทยแลว ยงเปนการสรางความเขมแขงใหกบสงคมไทยโดยรวมอกดวย การทประชาชนมจตสานกในการขนอาสา

16

ทางานเพอประโยชนสวนรวมโดยไมหวงผลตอบแทนน น เปนการชวยเหลอเกอกลแกสงคมสวนรวมทไมเพยงกอใหเกดประโยชนแกสาธารณะ แตยงเปนประโยชนอยางยงตอการพฒนาตนเองของผทอาสาเขามาทางานสวนรวม เพราะผลตอบแทนทไดนนเปนความภาคภมใจและการเรยนรคณคาความหมายของชวตทไมสามารถตอบแทนได

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบบทบาทหนาทและความสามารถในการปฏบต งานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน สรปไดดงน

พรงพราว ไวยาวจมย (2546) ศกษาปญหาการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน โดยใชแนวคดการสาธารณสข แนวคดเกยวกบอาสาสมครสาธารณสขและกระบวนการบรหารและหลกการบรหาร ไดทาการศกษาในอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน เทศบาลตาบลบางคลา จงหวดฉะเชงเทรา จานวน 97 คน ผลการศกษาพบวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานสวนใหญทาหนาทการเฝาระวงโรคประจาชมชนมากทสด รอยละ 41.30 รองลงมาเปนเรองการรกษาพยาบาล คดเปนรอยละ 18.60 สาหรบเรองการคมครองผบรโภคดานอาหารและยาปฏบตหนาทนอยทสด ปญหาทพบมากทสด คอ ความรวมมอของประชาชนอยในระดบมาก การตดตามเยยมของเจาหนาทสาธารณสขอยในระดบคอนขางมาก สาหรบเรองของสถานทปฏบตงานมปญหาในระดบนอย ปจจยดานเพศ ประสบการณการทางาน สถานทปฏบตงาน การยอมรบและการไมยอมรบของประชาชนมผลตอปญหาในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ผวจยเสนอแนะวา ควรมการสรปผลการปฏบตการของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานใหประชาชนในชมชนไดรบทราบขอมล รวมทงตองปรบปรงพฒนาตนเองอยางตอเนองเพอใหเปนทยอมรบของประชาชน

นฏจภส มธรส (2548) ศกษาการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในคายนวมนทราชน อาเภอเมอง จงหวดชลบร ผลการศกษาพบวา การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขดานสงเสรมสขภาพ ดานการปองกนโรค ดานการรกษา ดานการฟนฟ โดยภาพรวมอยในเกณฑมผลการปฏบตงานระดบปานกลาง โดยมผลการปฏบตงานในรายดานดงน ดานการสงเสรมสขภาพ ผลการปฏบตงานระดบปานกลาง ดานการปองกนโรคผลการปฏบตงานระดบปานกลาง ดานการรกษาพยาบาลผลการปฏบตงานระดบปานกลาง ดานการฟนฟผลการปฏบตงานระดบปานกลาง ปญหาและอปสรรคในการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ประกอบดวยความรวมมอในชมชนระหวาง อาสาสมครสาธารณสขกบประชาชน กบอาสาสมครสาธารณสขดวยกน กบเจาหนาทสาธารณสข กบผบ งคบบญชาและผนาชมชน เวลาไมตรงกนของอาสาสมครสาธารณสข กบประชาชน การประชาสมพนธและกระจายขาวสารไมทวถง ขอเสนอแนะในการวจยคอ ควรพฒนา

17

ความรและทกษะในการทางานใหกบอาสาสมครสาธารณสขอยางตอเนอง เนนการประชาสมพนธ ควรมการชแจงใหประชาชนไดรบทราบถงความร ความสามารถ ควรมการปฏบตงานในชมชนรวมกบเจาหนาทสาธารณสขอยางตอเนองสนบสนนใหองคการบรหารสวนทองถนไดเขารวมพฒนาและสนบสนนบทบาทของอาสาสมครสาธารณสขท งดานงบประมาณ ทรพยากร วสด อปกรณ และเสรมสรางอาชพ ควรมการจดคาตอบแทนแกอาสาสมครสาธารณสขจากสวนกลาง

นตยา อนเบา (2549) ศกษาการพฒนาอาสาสมครสาธารณสขดแลผสงอายทเปนโรคเรอรง ในเขตคลองเตย กรงเทพมหานคร โดยการสารวจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในศนยบรการสาธารณสขท 10 และ 41 จานวน 150 คน พบวาภาพรวมของความรของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรงอยในระดบปานกลาง ยกเวนผลกระทบของการเจบปวยเรอรงตอผสงอายทเปนโรคเรอรงทอยในระดบสง ภาพรวมบทบาทของอาสาสมครสาธารณสขตอการปฏบตงานการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรงเหนดวยในระดบปานกลาง ยกเวนดานการใหคาแนะนาเผยแพรความรเหนดวยในระดบสง นอกจากนยงพบวาความรเกยวกบโรคเรอรงและผลกระทบของโรคเรอรงทแตกตางกน มผลตอการปฏบตงานการดแลผสงอายทเปนโรคเรอรงในดานการใหคาแนะนาเผยแพรความร ดานการรบขาวสารและดานการประสานงานทแตกตางกน

สดา ดวงพระทย (2549) ศกษาบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในเขตเมอง โดยใชแนวคดบทบาทและบทบาทในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ซงไดศกษาในอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ในเขตหมบานเทศบาลแหลมฉบงจานวน 177 คน ผลการศกษาพบวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ในเขตเทศบาลตาบลแหลมฉบง มความรความเขาใจในบทบาทของตนเองแตกตางกนตามเพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได และระยะทปฏบตงาน พบวาระหวางบทบาทหนาทมความสมพนธกบบทบาททคาดหวงดานการปองกนโรคและการรกษา บทบาททรบรกบบทบาทในอดมคตดานการฟนฟสภาพ และบทบาททคาดหวงกบบทบาททเปนจรงในดานการฟนฟสภาพ บทบาทคทมความสมพนธกนทง 4 ดาน คอ บทบาททรบรกบบทบาททเปนจรง และบทบาททคาดหวงจะใหเปนกบบทบาทในอดมคต บทบาทคทมความสมพนธขดแยงกน 3 ดาน คอ ดานการสงเสรมสขภาพ ดานการปองกนโรค และดานการรกษาพยาบาล ไดแก บทบาททรบรกบบทบาทในอดมคต และบทบาททคาดหวงจะใหเปนกบบทบาททเปนจรง สวนความสมพนธระหวางบทบาททรบรกบบทบาททคาดหวงนนมความขดแยงกนใน 2 ดาน คอ ดานการสงเสรมสขภาพ และดานการฟนฟสภาพ ผวจยเสนอแนะวา จากการศกษาพบวา บทบาททเปนจรง บทบาททรบร บทบาททคาดหวงและบทบาทในอดมคตสวนใหญขดแยงกน ควรมการปรบปรงแกไขบทบาทอาสาสมครสาธารณสข

18

พฒนนรย รตนาจารย (2550) ศกษาเกยวกบการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเปรยบเทยบตามปจจยลกษณะสวนบคคล โดยใชแนวคดการสาธารณสขมลฐาน บทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานและการปฏบตงานไดทาการศกษากลมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร จานวน 300 คน ผลการศกษาพบวา การปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานอยในระดบปานกลางปจจยดานเพศ อาย สถานภาพสมรส การศกษาทแตกตางกน มผลตอการปฏบตงานตามบทบาทหนาทไมแตกตางกน สวนอาชพและระยะเวลาทปฏบตงานมผลตอการปฏบตงานตามบทบาทหนาททแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

จราภรณ กลบจาป และพศษฐ พวงนาค (2551) ศกษา ความร ทศนคตและความคดเหนตอความสามารถในการดแลผสงอายทเปนโรคสมองเสอมของอาสาสมครสาธารณสข ตาบลน ารดอาเภอเมอง จงหวดอตรดตถในกลมอาสาสมครสาธารณสข จานวน 114 คน สรปผลการศกษาไดวาอาสาสมครสาธารณสขตาบลน ารด สวนใหญเปนเพศหญง อายระหวาง 41-50 ป มระดบการศกษาประถมศกษา รายไดพอกนพอใชและสถานะสขภาพแขงแรงในระดบปานกลาง ปฏบตหนาทระหวาง 1-5 ป มประสบการณในการดแลผสงอายทเปนโรคสมองเสอมรอยละ 17.5 และรบรวามผสงอายเปนโรคสมองเสอมในชมชนรอยละ 34.2 มความรเกยวกบโรคสมองเสอมในผสงอายระดบปานกลางและทศนคตทเหนดวยกบการดแลโรคสมองเสอมในผสงอาย แตมระดบความรสกไมแนใจในการดแลผสงอายทมโรคสมองเสอม ปจจยดานเพศ รายได สถานะสขภาพ การไดรบความรเกยวกบภาวะสมองเสอมมผลตอการรบรวามผสงอายสมองเสอมในชมชนทแตกตางกน มความร ทศนคต และความคดเหนตอความสามารถในการดแลผสงอายทเปนโรคสมองเสอมไมแตกตางกน แตอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทไมเคยมประสบการณในการดแลผสงอายสมองเสอมจะมทศนคตเกยวกบโรคสมองเสอมดกวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทมประสบการณในการดแลผสงอายสมองเสอม

สนพร จฑะโกสทธกานนท (2551) ศกษาความสามารถในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการดาเนนกจกรรมของศนยสขภาพชมชน ตามกรอบแนวคดของปจจยสวนบคคลปจจยเกอหนน ปญหาและอปสรรคในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน โดยการสารวจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานทปฏบตงานในศนยสขภาพชมชนสานกอนามย กรงเทพมหานคร ศนยภาค 6 กลมตากสน จานวน 5 แหง ทงหมด 241 คน ผลการศกษาพบวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานสวนใหญเปนเพศหญงอายเฉลย 53.71 ป ปฏบตงานมานานกวา 10 ป ไดรบการสนบสนนจากครอบครวใหปฏบตงานอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน มความสามารถในการปฏบตงานในระดบปานกลาง ทงดานศนยขอมลขาวสารของ

19

ชมชน ดานการใหบรการ และดาเนนกจกรรมดานการสงตอผปวย รวมทงดานการดาเนนกจกรรมอนๆ เมอศกษาถงความสมพนธในการปฏบตงานพบวาปญหาอปสรรคท งดานอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการบรหารจดการรวมทงดานประชาชนและชมชนมความสมพนธกบความสามารถในการปฏบตงานทกดาน ยกเวนดานการสงตอผปวย สวนการไดรบความสนบสนนจากครอบครวมความสมพนธกบการปฏบตงานทกดาน เพอใหการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขอยางมประสทธภาพ ควรเพมขดความสามารถเกยวกบการประชาสมพนธงานเอกสาร ความรเรองสขภาพ การสรางเครอขาย การสรางขวญและกาลงใจ รวมถงการจดหาวสดอปกรณทจาเปน

วรภทร ดานบญเรอง (2552) ศกษาการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการชวยเหลอครอบครวเพอฟนฟสมรรถภาพสมาชกครอบครวทพการจากการเคลอนไหว เปนการศกษาเชงพรรณนาและเชงคณภาพ โดยใชแนวคดการฟนฟสมรรถภาพคนพการทางการเคลอนไหวโดยเนนการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการชวยเหลอครอบครวคนพการ พนท ตาบลทงงาน อาเภอเสรมงาม จงหวดลาปาง จานวน 34 คน ผลการศกษาพบวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบปานกลางเมอพจารณารายดานพบวาการปฏบตเพอฟนฟสมรรถภาพรางกายอยในระดบด สวนทางดานจตใจ ทางสงคมและเศรษฐกจอยในระดบปานกลาง ปญหาอปสรรคทพบไดแก กลมตวอยางไมมเวลาปฏบตการฟนฟสภาพคนพการอยางตอเนอง ขาดความมนใจและสมาชกในครอบครวไมเหนความสาคญและมทศนคตทไมถกตองในการฟนฟสมรรถภาพคนพการ ผลการศกษาครงน สามารถใชเปนขอมลพนฐานสาหรบพยาบาลชมชนในการวางแผนและสนบสนนการดาเนนงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานโดยใหชมชนมสวนรวมเพอใหครอบครวในชมชนฟนฟสมรรถภาพสมาชกทพการทางการเคลอนไหวไดเหมาะสมยงขน

พมลพร อนตะขต (2554) ศกษาปจจยตอความสาเรจในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวาปจจยทมผลตอความสาเรจในการปฏบตงานของ อสม.ไดแกความสาเรจในงานททาของบคคล การไดรบการยอมรบนบถอ ลกษณะของงานทปฏบต ผลประโยชนตอบแทน ความสมพนธระหวาง อสม.และผทเกยวของ ความเปนอยสวนตวและครอบครว การชอบทางานทไมยากหรองายเกนไป การชอบไดรบผลสะทอนกลบทนท การชอบการทางานทตอบสนองความตองการภายใน และการชอบทมเททงกายใจในการทางาน ซงปจจยทมผลตอความสาเรจในการปฏบตงานของ อสม. 3 อนดบแรก ไดแก การชอบทมเททงกายใจในการทางาน การไดรบการสนบสนนจากครอบครวและความสมพนธระหวาง อสม.และผทเกยวของและการไดรบการยอมรบนบถอจากคนชมชน นอกจากนยงพบวาม

20

ปจจยดานอนๆ ทมผลตอความสาเรจการปฏบตงานของ อสม.ไดแก การอบรมใหความรอยางตอเนอง งบประมาณสนบสนนการทางานและพบวาการทางานทตนเองมความถนดทาใหมความมนใจ สามารถทาไดเองและทาไดเรว ผวจยมขอเสนอแนะวา ปจจยทมผลตอความสาเรจในการปฏบตงานของ อสม. นนประกอบดวยหลาย ๆ ปจจย ดงนนภาครฐควรตระหนกและใหความสาคญของการพฒนาสงเสรมปจจยเหลาน ใหความสาคญกบการสรางแรงจงใจในรปแบบตางๆ มการพฒนารปแบบและกระบวนการพฒนาศกยภาพ อสม. เพอใหการทางานของ อสม.ประสบความสาเรจตอไป

คาฟแมนและ เมเยอร (Kauffman and Myers', 1997) ไดสารวจการเปลยนแปลงของบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในภาคอสานของประเทศไทย โดยศกษาในหมบานทจงหวดขอนแกน จานวน 495 หลงคาเรอน ประชาชน 1400 คน เปนการศกษาเชงชาตพนธวรรณนา เกบขอมลโดยการสงเกตแบบมสวนรวม การสนทนากลม และการสมภาษณ ผลการศกษาพบวา รปแบบการดแลสขภาพแบบปฐมภมในประเทศไทยมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเปนสวนหนงในการขบเคลอนใหประชาชนสามารถเขาถงบรการสขภาพไดถงบาน โดยเฉพาะอยางยงในหมบานชนบทประชาชนจะยอมรบในบรการขนพนฐานและการดแลสขภาพ แตในปจจบนการยอมรบในบทบาทของ อสม เรมลดลงเนองจากมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงคมชนบทสสงคมเมองและความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย ประชาชนในหลายหมบานสามารถเขาถงบรการสขภาพทงในระดบทตยภมและตตยภม ในขณะเดยวกนโอกาสของการไดรบขอมลขาวสารมมากขนทางโทรทศนและวทย และมรานขายของชาในหมบานทมยาจาเปนขนพนฐานสาหรบการดแลสขภาพเบองตนดวยตนเอง ความจาเปนในการใชบรการของ อสม. จงลดลง ดงนนเพอให อสม. ยงคงอยจงจาเปนตองปรบบทบาทใหสอดคลองกบสงคมทเปลยนแปลง เชน การบรณาการความรวมมอของครอบครวและเครอขายรฐการเพมประสบการณการดแลตงแตเดกแรกเกดจนถงผสงอาย จานวนผสงอายทเพมขนและ การดแลผสง อายท งดานรางกาย จตใจและสงคม สถานการณของโรคตดตอ เชนโรคเอดส และการเสรมสรางสมพนธภาพของครอบครวและลดความขดแยงในสงคม

ไอ-ชวน เมย, ชล ลน และชง-มน เชน(I-chuan Mei, Chih Lin, and Cing-Min Chen, 2007) ศกษาความสมพนธระหวางบคลกลกษณะสวนบคคลและความพงพอใจในงานของอาสาสมครสาธารณสขชมชนในไตหวนโดยศกษากลม อสม. จานวน 213 คน ในศนยสขภาพเขตไอลาน ไตหวนเหนอ ผลการศกษาพบวาอาสาสมครสาธารณสขชมชนสวนใหญเปนผหญง มอายระหวาง 49-55 ปมสถานภาพคและอาศยอยกบครอบครว โดยพบวาบคลกลกษณะสวนมากเปนบคลกลกษณะแบบมความเชออานาจในตนเองและมความพงพอใจสงในการปฏบตงานอาสาสมครสาธารณสขชมชนนอกจากนยงพบปจจยดานเพศ ระดบการศกษา ศาสนา การมสวนรวมในการ

21

ฝกอบรม การปฏบตงานสงเสรมสขภาพในชมชน ความเตมใจในการปฏบตงาน ความถในการมสวนรวมในการฝกอบรมและการทางานรวมกนของ อสม มความสมพนธกบความพงพอใจในการปฏบตงาน ซงการปฏบตงานไดสาเรจตามเปาหมายและความถในการมสวนรวมกบบคคลอนๆ สามารถรวมกนทานายความพงพอใจในงานไดรอยละ 9.1 นอกจากนไดมขอเสนอแนะไววาการสรางสมพนธภาพทดระหวาง อสม.ชมชนและการจดโปรแกรมการฝกอบรมทดและนาสนใจสาหรบการมสวนรวมของ อสม.จะชวยสรางความมนใจและความพงพอใจในการปฏบตงานดวย

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว ผวจยพบวา อสม. เปนบคลากรทเขมแขงของชมชนทมสวนรวมและมบทบาทหนาทในการดแลสขภาพประชาชนโดยผานการอบรมความรดานสขภาพจากเจาหนาทสาธารณสข และหาก อสม. มการทบทวนความร ไดรบการพฒนาศกยภาพ อสม. อยางตอเนองชวยให อสม. มศกยภาพในการดาเนนงานและมความมนใจในการดาเนนงานเปนอยางด

แนวคดการเจบปวยเรอรงในผสงอาย

โรคเรอรง (Chronic disease) เปนโรคทเกดจากการปรบเปลยนพฤตกรรมทไมสมดล

เกดจากพนธกรรมและบางสวนเกดจากการรกษาพยาบาลทไมเหมาะสม โดยสมพนธกบการเปลยนแปลงของสภาพทางสงคมเศรษฐกจ และสงแวดลอม ดงนน ในบางประเทศจงแยกโรคกลมนเปน โรคเรอรงและการบาดเจบ และใหความหมายโรคเรอรงครอบคลมการเจบปวยเรอรง โรคไมตดตอ โรคแหงความเสอม โรคเหลานทาใหเกดความพการและเกดความเจบปวยในผสงอายทาใหตองพงพงสงคมเพมสงขนอยางรวดเรว ซงมผใหความหมายไวดงน

สานกการพยาบาล (2546) ใหความหมายโรคเรอรงวา เปนภาวะการเจบปวยทไมสามารถรกษาใหหายขาดหรอทาใหกลบสสภาพเดมได

ฮวง มลเลอร โมเรโน และล (Huang, Miller, Moreno & Li, 2006) ไดใหความหมายของโรคเรอรง คอ กลมอาการของโรคเรอรงเปนสาเหตของการเจบปวย การพการ และการตาย โรคเรอรงทสาคญ ไดแก โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง โรคมะเรงปอด มะเรงเตานม มะเรงปากมดลก โรคหอบหด โรคขออกเสบ โรคเบาหวาน

ศรพนธ สาสตย (2551) ใหความหมายวา ภาวะเจบปวยเรอรงหมายถงภาวะทเบยงเบนไปจากปกต มการเปลยนแปลงอยางถาวรไมสามารถกลบไปมอาการดงเดมได ยงกอใหเกดภาวะทพพลภาพทตองการการตดตามสงเกตอาการและการดแลตดตอกนอยางนอย 3-6 เดอน ทาใหเกดปญหาการดแลทซบซอน ตองการวชาชพทางดานสขภาพเขามาชวยเหลอและการดารงไวซงความสามารถในการดแลตนเอง

22

สาหรบกระทรวงสาธารณสข (ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอายจงหวดชลบร (2551) ไดใหคานยามโรคเรอรง 2 นยาม คอ

โรคเรอรง หมายถง ภาวะเจบปวยเรอรงทไมตดตอหรอภาวะทเกดจากความเสอมของรางกายตามอาย สวนใหญจะไมมสาเหตทแนนอน มปจจยเสยงหลายอยาง มระยะเวลาฟกตวของโรครวมถงระยะเวลาของการดาเนนโรคทยาวนาน ไมตดตอโดยทางสมผส สามารถทาใหเกดความพการหรอการทางานทผดปกตของรางกายและรกษาไมหาย ผ ปวยตองการการดแลแบบประคบประคอง สงเสรมการดแลตนเองการดแลทมความเฉพาะรวมทงการฟนฟสภาพเพอใหรางกายสามารถทาหนาทไดมการปรบตวตอความเจบปวยได

โรคเรอรง หมายถง ภาวะทมความผดปกตหรอเบยงเบนไปจากปกตของรางกาย เปนภาวะทเปนอยางถาวรทาใหเกดความพการ เกดจากความเปลยนแปลงทางพยาธสภาพทไมสามารถรกษาใหกลบคนเปนปกตได ผปวยทอยในภาวะนตองการกายภาพบาบดหรอการปรบตวสาหรบภาวะน นอกจากนนยงตองการรกษาตดตามดแลในระยะยาว รวมทงโรคประจาตวทสามารถรกษาหายไดแตถารกษาตดตอกนนานเกน 3 เดอนแลวยงไมหาย ยงตองรกษาตอไป ใหถอวาเปนโรคเรอรง

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาวสรปไดวาโรคเรอรงในผสงอาย คอ ภาวะทผสงอายมความผดปกตในการทาหนาทไดตามปกตของบคคลทเกดจากความพการหรอมพยาธสภาพของโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได ความผดปกตทเกดขนสงผลกระทบตอบคคล ครอบครว และชมชนในการวจยนทาการศกษาเฉพาะโรคไมตดตอทเกดแบบเรอรงในผสงอาย ซงอาจเกดจากแบบแผนการดาเนนชวต การเจบปวยทไมทราบสาเหตแนนอน ไดแก โรคความดนโลหตสงโรคเบาหวาน และโรคหลอดเลอดหวใจ ซงมการปวยอยางตอเนองมาแลวไมนอยกวา 6 เดอน

สถานการณการเจบปวยเรอรงในผสงอาย จากความเสอมถอยของรางกาย ผลจะปรากฏเมออายมากขน ภาวะเจบปวยมกจะเปน

ภาวะเรอรงของพยาธสภาพหลายระบบเกดขนพรอมกน ทาใหผสงอายมโอกาสพบปญหาสขภาพมากกวาวยอนๆ ทงโรคทางกายและโรคทางสมอง จากการสารวจประชากรผสงอายไทยใน พ.ศ. 2550 โดยสานกงานสถตแหงชาต พบวาผสงอายสวนใหญประเมนตนเองวา มสขภาพดรอยละ 43.00 รองลงมามสขภาพปานกลางรอยละ 28.90 และสขภาพไมดอยางมาก รอยละ 2.80 สวนภาวะสขภาพดานการมองเหนของผสงอายพบวาเกอบครงหนงมองเหนไมชดเจน นอกจากนยงพบวาโรคเรอรงทผสงอายสวนใหญเปน 3 อนดบแรก คอ โรคความดนโลหตสงรอยละ 31.70 โรคเบาหวานรอยละ13.30 และโรคหวใจรอยละ 7.00 และวไลวรรณ วฒนานนท (2544) ไดศกษาปญหาสขภาพของผสงอาย พบวาผสงอายมอาการเจบปวยและไมสบายรอยละ 88.90 อาการทพบมากคอ ปวดหลง

23

ปวดเอว และวงเวยนศรษะ สวนโรคประจาตวและโรคเรอรงพบรอยละ 35 โรคทเจบปวยกนมากทสดคอ โรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ สภทรา เจตโคตร (2547) ทพบวาอาการเจบปวยทผสงอายเปนมากทสด คอ ปวดขอเขา ปญหาทางตา โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวานและโรคของห

ในปจจบนแนวโนมของผสงอายทมปญหาสขภาพเรอรงทไดรบการดแลทบานมจานวนมากขน ผสงอายมกเจบปวยดวยโรคเรอรงหลายโรคเกยวเนองกบการเปลยนแปลงตามวยหรอผลของพยาธสภาพทมความซบซอนขน เกดพยาธสภาพจากอวยวะหลายระบบในเวลาเดยวกนมการเปลยนแปลงจากพยาธสภาพของโรคอยางถาวร ไมกลบคนสภาวะปกตหรออาจทาใหมความทพพลภาพหลงเหลออย ความเจบปวยเรอรงสงผลใหความสามารถในการทาหนาทดานตางๆ ลดลง เมอความสามารถในการทาหนาทของผสงอายลดลงมากเทาไหร ผสงอายกตองการพงพาผอนมากขนตามลาดบ จากการสารวจคณภาพชวตผสงอายไทยของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย พ.ศ. 2544 พบวาผสงอายไทยมอตราการเจบปวยถงรอยละ 62.28 และผสงอาย 1 ใน 4 คน มปญหาสขภาพเปนสาเหตใหไมสามารถทากจกรรมทเคยทาไดเนองจากมขอจากดในการดแลตนเอง นบตงแตชวยเหลอตวเองไมไดเลยและถอวามภาวะทพพลภาพระยะยาวอนจะนาไปสปญหาความตองการพงพาความสามารถในการทาหนาทลดลงจากเดม ถาไมควบคมหรอชะลอไว จะทาใหอตราสวนการพงพาของประชากรผสงอายมากขน กจกรรมททาใหผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงมคณภาพชวตทดขน เชน การฟนฟสขภาพ การปองกนความพการทอาจเกดขน การสงเสรมใหดารงชวตอยางอสระและพงพาตนเองอยางเหมาะสม เปนกจกรรมทสาคญ ผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงมความตองการบรการทางดานการแพทยและการสาธารณสขทสงขน ซงลกษณะของความเจบปวยเรอรงแตกตางไปจากความเจบปวยในภาวะวกฤตหรอเฉยบพลน ผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงจะไดรบการรกษาในโรงพยาบาลเมอเกดความเจบปวยเฉยบพลนหรอภาวะวกฤตเทานน ซงการเจบปวยเฉยบพลนเปนปจจยทาใหรางกายอยในภาวะเครยด เมอผสงอายเจบปวยเฉยบพลนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลผสงอายสวนมากจะมาดวยปญหาทางสขภาพในหลายดานและคอนขางซบซอน การเปลยนแปลงจากความสงวยรวมกบภาวะการเจบปวยในผสงอายทงเจบปวยเฉยบพลนและเจบปวยเรอรงทาใหผสงอายมความสามารถในการทาหนาทลดลง (Miller, 1992) จากการศกษาในประเทศไทยพบวาผสงอายเจบปวยเฉยบพลนและเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมความสามารถในการทาหนาทลดลง จากกอนเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยเฉพาะชวงสองวนแรกของการเขารบการรกษาในโรงพยาบาล (ชวล แยมวงษ, 2538) ซงเกยวเนองกบแผนการรกษา ภาวะเจบปวยเฉยบพลนมผลตอความสามารถในการเคลอนไหว เชน การจากดกจกรรม การใหสารน าทางหลอดเลอด ฤทธขางเคยงของยาทไดรบ สงแวดลอมในโรงพยาบาลซงผสงอายไมคนเคย จงเปนสาเหตใหผสงอาย

24

ตองนอนอยบนเตยงเปนสวนใหญทาให แบบแผนของชวตเปลยนแปลงไป ความสามารถในการทาหนาทของรางกายลดลง เมอไดรบการรกษาพยาบาลแกไขภาวะเฉยบพลน ความสามารถในการทาหนาทจะเพมขนกอนจาหนายออกจากโรงพยาบาล แตพบวานอยกวาชวงกอนเขาโรงพยาบาลอยางมนยสาคญทางสถต จะเหนไดวาผลจากการเจบปวยเฉยบพลนรวมกบภาวะเจบปวยเรอรงในผสงอายทาใหความสามารถในการทาหนาทของผสงอายลดลงมากกวาเดม และมอตราการฟนคนสภาพเดมชากวาผปวยวยอน ผสงอายจงตองไดรบการบาบดรกษาและชวยเหลออยางเพยงพอและเหมาะสมเพอฟนฟสภาพหลงการเจบปวย

ผลกระทบของการเจบปวยเรอรงในผสงอาย ผลกระทบการเจบปวยเรอรงในผสงอายตอบคคล ครอบครวและชมชน (ศรรตน ปาน-

อทย, ดวงฤด ลาศขะ และ กนกพร สคาวง, 2548) สรปไดดงน ผลกระทบของการเจบปวยเรอรงตอตวผ ปวย เปนผลกระทบโดยตรงจากการ

เปลยนแปลงโครงสรางหรอหนาทของอวยวะตางๆ จากพยาธสภาพของการเจบปวยเรอรงอยางถาวร ทาใหความสามารถในการทากจกรรมตางๆ ลดลง หรอตองใหผอนชวยเหลอ มความผดปกตของภาวะโภชนาการและการเผาผลาญสารอาหารทพบมาก คอ ภาวะทพโภชนาการ ภาวะภมคมกนบกพรอง ความผดปกตของการรบร ความรสกและการตอบสนองตอสงเรา มความผดปกตของระบบขบถาย มปญหาการพกผอนไมเพยงพอ มขอจากดในการมเพศสมพนธซงเปนผลมาจากการรกษาและความเครยด จากภาวะดงกลาวทาใหความสามารถในการรบรภาวะสขภาพและการดแลสขภาพลดลงจากภาวะเรอรงของความเจบปวยทมระยะเวลายาวนาน ไมหายขาดตองเขาโรงพยาบาลอยเสมอ จากความไมสขสบายและปจจยตางๆ ทาใหความสามารถในการปรบตวลดลง ผปวยอาจหมดกาลงใจ รสกสญเสยพลงอานาจ ขาดความมนใจในการเผชญปญหาทาใหเกดภาวะเครยด บางรายซมเศรา กงวล โกรธ รสกผด หรอคดฆาตวตาย หรอแยกตวออกจากสงคม (Social isolation) ขาดปฏสมพนธกบสงคม จากหลายปจจย เชน วถชวตทเปลยนแปลงไป รสกดอยกวาคนอน ตองพงพาคนอน ถกกดกนทางสงคมหรอคานยมทางสงคม รวมถงบทบาททางสงคมทเปลยนแปลงทงเรองเพศ ครอบครว และอาชพผลกระทบของการเจบปวยเรอรงตอครอบครว ปญหาและความเปลยนแปลงดานเศรษฐกจทผปวยตองรกษาตว ทาใหคาใชจายสงขน เปนภาระของครอบครว เกดความยงยากในครอบครว ผดแลเกดความเครยด ขาดการดแลตนเอง พกผอนไมเพยงพอสมพนธภาพในครอบครวลดลง เปนสาเหตของความขดแยงในครอบครว ความพงพอใจในชวตครอบครวลดลง (ศรรตน ปานอทย, ดวงฤด ลาศขะ และ กนกพร สคาวง, 2548)

ผลกระทบของการเจบปวยเรอรงตอชมชน การเจบปวยเรอรงนอกจากสงผลตอตนเอง และครอบครวแลวยงสงกระทบตอตอเศรษฐกจโดยรวมของประเทศอกดวย เนองจากภาระการดแล

25

จากภาวะเรอรงและทพพลภาพ ซงตองดแลและฟนฟต ลอดชวต ทาใหรฐตองใชงบประมาณเปนจานวนมากในการจดบรการทเหมาะสมกบสภาวการณเจบปวย การทาหนาททางสงคมตองสญเสยไป เกดความยงยากซบซอนในครอบครว ครอบครวไมมความสขทาใหชมชนขาดความมนคง การดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงทบาน

การดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง ควรเรมตนจากการเรยนรเกยวกบโรคและวธการดาเนนของโรคใหชดเจน เพราะโรคเรอรงแตละโรคอาจมการเปลยนแปลงไมเหมอนกนเนองจากโรคเรอรงเปนโรคทมการรกษาทยาวนานและตอเนอง ดงนนการดแลจงควรเนนถงการปองกนและการจดการเกยวกบอาการของโรค รวมทงการดแลตนเอง การปรบตวของผปวยและครอบครว โดยมเปาหมายใหผปวยไดรบการดแลอยางถกตองและเหมาะสม เนนการสงเสรมศกยภาพของผปวย ผดแลผปวย และญาตใหสามารถจดการการดแลและเปนผนาการดแลสขภาพไดทงดานการปองกน การสงเสรมสขภาพ การตดตามเฝาระวงการเปลยนแปลงทเกดจากโรค เนองจากผสงอายสวนใหญมปญหาดานสขภาพและสงคมมากกวาหนงปญหา ซงสาเหตหรอกลไกททาใหเกดปญหาอาจเนองมาจากพยาธสภาพของโรคหรอการเปลยนแปลงจากความเสอมของอวยวะตามอายทสงขน การดแลสขภาพทเหมาะสมจงจาเปนตองใหความสาคญกบปญหาทเกยวของและการตดตามเฝาระวงปญหาทงหมด โดยการจดลาดบความสาคญของปญหาและหาแนวทางในการดแลสขภาพ เพอการดแลผสงอายแบบองครวม มความเขาใจตอโรคทเกดขน การดาเนนของโรคและความเสอมทเกดขนจากการเจบปวยเรอรง (ปยธดา คหรญญรตน, 2552) ทงนเพอสนบสนนใหชมชนสามารถจดบรการดแลผสงอายไดโดยชมชนเปนฐาน (Community based care) ผสมผสานกบความรทางวชาการและการพฒนาทกษะทจาเปน (ศศพฒน ยอดเพชร, 2547)

แนวคดการเสรมพลงอานาจ

การเสรมพลงอานาจ (Empowerment) เปนแนวคดทมความซบซอน แตเดมนนแนวคดน

เปนทสนใจในวงการจตวทยา การเมองและดานจรยธรรมโดยเรมตนจากแนวคดทางสงคมจตวทยาทใชแกไขปญหาตางๆ เชน ความขดแยงทางวฒนธรรมความเหลอมลาทางสงคม ความดอยโอกาสทางสงคม การเหยยดสผว ตอมาจงมการนาแนวคดนมาเชอมโยงกบแนวทางการพฒนาสงคมและถกกาหนดเปนกลยทธของการพฒนา ซงมการนามาใชกนอยางกวางขวางในสถานการณทหลากหลาย เชน การเคลอนไหวของกลมสตร กลมรกรวมเพศ การสงเสรมสขภาพบคคลและชมชน กลมนกศกษา กลมพยาบาล รวมทงองคกรดานสขภาพ ฯลฯ

26

ความหมายของการเสรมพลงอานาจ มนกวชาการไดใหความหมายไวหลายทศนะดงน กบสน (Gibson, 1991) ไดกลาวถงการเสรมพลงอานาจวา เปนแนวคดทอธบาย

กระบวนการทางสงคม การแสดงถงการยอมรบและชนชม การสงเสรม การพฒนาและสรางความสามารถของบคคลในการตอบสนองความตองการของตนเองและแกปญหาดวยตนเอง รวมถงความสามารถในการใชทรพยากรทจาเปนในการดารงชวต เพอใหเกดความรสกเชอมนในตนเองและรสกวาตนเองมอานาจสามารถควบคมความเปนอยหรอวถชวตของตนเองได

กรสเลยและคง (Greasley and King, 2005) กลาววา ความหมายของการเสรมพลงอานาจมความสมพนธกบแนวคดของอานาจ (Concept of power) ซงแนวคดดงกลาวเนนถงการควบคม (Control) การปกครองและการควบคมอยางเครงครด (Rigidity) แตความหมายของการเสรมพลงอานาจในดานองคกรและการจดการจะหมายถง การใหอานาจและความรบผดชอบแกผปฏบตงาน ทาใหเกดความรสกถงความเปนเจาของและการควบคมงานไดดวยตนเอง การทาให ผปฏบตสามารถปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพ ทงสวนบคคล ทมงาน และองคกรโดยรวม และมการจดเครองมอและทรพยากร เพอการพฒนาการสรางและเพมพนประสทธภาพและความสามารถของบคคล

คอนเกอรและคานนโก (Conger and Kanungo, 1988) กลาววาเปนการเสรมพลงอานาจดานจตใจ โดยการขจดความรสกไรอานาจของบคคลใหมความรสกมนใจในการทางาน

ฟลเนล (Funnell, 2004) กลาววา การเสรมพลงอานาจผปวยเปนการชวยใหบคคลคนพบและใชความสามารถทตนมอยในการควบคมโรคทตนเองปวยอย

มลเลอร (Miller, 1992) กลาววา การเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการเพมแหลงของพลงอานาจสาหรบบคคล

แรพพาพอรท (Rappaport, 1984) ใหความหมายของการเสรมพลงอานาจวาเปนกระบวนการทบคคล องคกร และชมชนเพมความสามารถในการควบคมชวตของตน

วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) อธบายวาการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการกระทาทางสงคม (Social action process) ทสงเสรมใหบคคล องคกร และชมชนสามารถควบคมตนเอง (Autonomy) หรอมความสามารถในการเลอกและกาหนดอนาคตของตน ชมชนและสงคมได

สรปไดวา การเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการในการพฒนาและเสรมสรางความ สามารถของบคคลในการควบคมปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพและการดาเนนชวตของตนเองเพอใหบคคลมอานาจในการตดสนใจ เสรมสรางพฤตกรรมทเหมาะสม มความรสก มนใจ เปนตวของตวเอง มความเปนอสระ และรสกวาชวตมคณคา สามารถจดการกบสถานการณทเปน

27

ปญหาของตนเองไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงสงเสรมใหบคคลเกดความสามารถในการทางานและแกปญหาตางๆ ไดบรรลผลสาเรจของตนเองและองคกร

ววฒนาการแนวคดทฤษฏการสรางเสรมพลงอานาจ (Empowerment theory) ในชวง ค.ศ. 1960-1970 เปาโล แฟร (Paulo Freire) นกการศกษาชาวบราซล ไดเสนอ

แนวคดและพฒนารปแบบการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจ โดยไดรเรมรปแบบทา การสอนใหประชาชนอานและเขยนหนงสอได ดวยการใหผเรยนรวมกน พดอภปรายในประเดนปญหาทเขาเหลานนประสบอย และมความสนใจ วธการดงกลาวนอกจากจะทาใหบคคลไดเรยนรวธการพด การอานและการเขยนหนงสอแลวยงชวยใหบคคลไดเขาใจปญหาของตน เหนความสามารถของตนมองเหนความเปนไปไดในการรวมกนแกไขอปสรรค ซงจะนาไปสการกระทารวมกน ในการแกไขปญหาและการเปลยนแปลงชมชนและ สงคมทตนอยใหดขน แนวคดการศกษาท แฟร พฒนาขนนไมสอดคลองกบระบบการศกษาในยคน น ซงหลกสตรหรอแนวการสอนไมสอดคลองกบประสบการณ และ ความสนใจของผเรยน วธการสอนเนนการถายทอดความรจากผสอนไปยงผเรยน โดยขาดการฝกใหผเรยนคนเคยและยอมรบขอจากดตางๆ ตลอดจนไมสงเสรมใหบคคลมสวนรวมในการกระทา เพอการเปลยนแปลงชวตของตนและสงคมทตนอย แฟร จงเนนความสาคญของการศกษาในการทาใหคนคนพบตนเองวามความรความสามารถทจะตอตานอทธพลตางๆ และสามารถควบคมอนาคตของตนเองตลอดจนมสวนรวมอยางจรงจงในการเปลยนแปลงสงคมในชวงป ค .ศ . 1970-1980 แนวคดของ แฟร ไดถกนามาใชในการจดการศกษา เพอกอใหเกดการเปลยนแปลงสงคมในทวปอเมรกาใต โดยกลมเปาหมายทเปนคนจน และคนดอยโอกาสซงเปนคนสวนใหญของประเทศ จงเปนทมาของชอ “การศกษาเพอคนสวนใหญ” (Popular education) ในชวงป ค.ศ.1980–1990 แนวคดการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจ ไดขยายไปในทวปอเมรกากลาง และทวปอนๆ ในประเทศกาลงพฒนา และประเทศทพฒนาแลว เชน แคนาดาและสหรฐอเมรกา จากอดตถงปจจบน แนวคดการศกษาเพอเสรมสรางพลงไดถกนาไปใชในการจดการศกษาทวโลก ในรปของโปรแกรมการศกษาและกลมเปาหมายตางๆ ทาใหมการใชชอเรยกแตกตางกนไป เชน การศกษาแบบมสวนรวม การศกษาเพอคนสวนใหญ การศกษาเพอเสรภาพการศกษาสาหรบผทถกกดข โปรแกรมสขศกษาเพอเสรมสรางพลงแหงตน ฯลฯ (เพญประภา ภทรานกรม, 2553)

แนวคดเกยวกบการศกษาเพอเสรมพลงอานาจ (Empowerment education concept) การศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจ (Empowerment education concept) หรอรปแบบ

การศกษาแบบมสวนรวม (Participatory education) เปนการศกษาทเนนใหผเรยนไดมสวนรวมในการเรยนการสอนอยางแทจรง โดยใชวธการสนทนาแลกเปลยนความรและความคดเหนกนระหวางผเรยนใหผเรยนรวมกนระบปญหาของตน วเคราะหสาเหตและความเปนมาของปญหา โดยใช

28

วจารณญาณการมองภาพสงคมทควรจะเปน และการพฒนากลวธทจะแกไขอปสรรคเพอใหบรรลตามเปาหมายทตองการ การจดการศกษาตามรปแบบดงกลาวนอกจากจะชวยสงเสรมใหผเรยนมการนบถอตนเองมความเชอในความสามารถตนเองสงขนและทาใหมพฤตกรรมสขภาพทถกตองมากขนในแตละบคคลแลว ยงมผลตอการเปลยนแปลงในระดบกลมและการเปลยนแปลงสงคมอกดวย การศกษาเพอเสรมสรางพลงเปนกระบวนการทสามารถนามาใชไดอยางกวางขวาง ทงในดานการสงเสรมสขภาพ การพฒนาบคคล การพฒนาชมชน การปรบปรงคณภาพชวต ตลอดจนการกอใหเกดความเสมอภาคกนในสงคมอกดวย

ความสาคญของการศกษาเพอเสรมพลงอานาจ กระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ เปนกระบวนการศกษาทเนนรปแบบใหผเรยนไดม

สวนรวมในการเรยนการสอนอยางแทจรง โดยใหผเรยนรวมกนระบปญหาของตน วเคราะหหาสาเหตและความเปนมาของปญหา โดยใชวจารณญาณในการมองภาพสงคมทควรจะเปน และการพฒนากลวธทจะแกไขอปสรรค เพอใหบรรลตามเปาหมายทตองการ การจดการศกษาตามรปแบบดงกลาวจงชวยสงเสรมใหผเรยนเกดพลง (Empowerment) ในตนและในกลมบคคล กลม และชมชนทมพลงจะมความสามารถในการควบคม และรวมมอกนแกไขเปลยนแปลงชวตและสงแวดลอมทตนอาศยอย ซงสอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคมทพบวาบคคลและสงคมรอบขางจะมปฏสมพนธกนอยตลอดเวลา บางครงบคคลไมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอชวตของตนไดโดยลาพง เพราะสงคมรอบขางไมใหความรวมมอสนบสนน หรอขาดความเหนพองจากกลมบคคลในสงคม การเปลยนแปลงทมโอกาสสาเรจไดมากจงตองอาศยความรวมมอกนของบคคลและชมชน แนวคดการเสรมสรางพลงอานาจจะเนนการเรยนรทกอใหเกดการเปลยนแปลง ทงในระดบบคคลและสงเสรมการรวมกลมกน เพอการเปลยนแปลงสงคมและสงแวดลอม การเสรมสรางพลงอานาจจงเปนแนวคดทสามารถใชเปนทางเลอกใหมแทนแนวคดเดมทเคยเนนใหผเรยนมความรแบบทองจาในเรองทหางไกลหรอไมมความสาคญกบผเรยน และเนนการใหผเรยนทาตามทบอกโดยมไดคานงถงสภาพทางสงคม สงแวดลอม และเงอนไขอนๆ ของผเรยนการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจ เปนรปแบบทถกนามาใชในการฝกอบรมใหบคคลและกลมมพลง (Empower) เพอนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมและสภาวะสขภาพของบคคลและชมชน ในขณะเดยวกนมการจดทาโครงการสขภาพทมงเนนการพฒนาบคคลและชมชนใหมพลงททาใหบคคลและกลมมความสามารถในการดแล และกาหนดสภาวะสขภาพของตนเองไดดงเชน องคการอนามยโลก (WHO, 1991) ไดระบเปาหมายสดทายของกลวธการดแลตนเอง คอการสรางพลงใหประชาชนสามารถกาหนดหรอจดการสขภาพของตนเองได และเสนอวา แนวคดการศกษาเพอเสรมสรางพลง

29

อานาจนถกนามาประยกตทงในสถานพยาบาล โรงเรยนและชมชนเพอการสงเสรมสขภาพโดยม 4 เปาหมายหลก คอ

1. การเสรมสรางพลงอานาจใหแกบคลากรสขภาพ เพอใหบคลากรสขภาพทกระดบตระหนกในคณคาของตนและองคกรในการเปนผนาดานสขภาพ รวมกนกาหนดแนวทาง การดาเนนงานสงเสรมสขภาพและมการรวมมอกนอยางแทจรง ในการดาเนนการสงเสรมสขภาพ

2. การเสรมสรางพลงอานาจใหแกผปวยและญาต เพอใหผปวยและญาตคนพบศกยภาพของตนเอง เขาใจปญหา และสาเหตของปญหาสขภาพของตน มทกษะทจาเปนและสามารถเลอกวธการดแลสขภาพทเหมาะสมกบตนเองและครอบครว

3. การเสรมสรางพลงอานาจใหแกชมชน เพอใหชมชนรปญหาและสภาวะเสยงตอสขภาพเขาใจปจจยสาเหตทสงผลกระทบตอสขภาพ มการรวมตวกนเพอวางแผนและดาเนนกจกรรมตางๆ เพอการสงเสรมสขภาพในชมชน มทกษะในการจดการ และสามารถพงพาตนเองไดอยางย งยน

4. การเสรมสรางพลงอานาจเพอกอใหเกดการเปลยนแปลงสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพทด การเปลยนแปลงสงแวดลอมทงในโรงพยาบาลและในชมชนใหเปนไปในทางสงเสรมสขภาพจาเปนตองอาศยการรวมพลง และการรวมมอรวมใจของทกๆ ฝาย จงจะทาใหเกดการสรางสรรคสงแวดลอมทดตอสขภาพอยางตอเนองและยงยน ซงตองอาศยการเสรมสรางพลง เพอใหเกดการรวมมอกนของทกๆ ฝายในลกษณะพหภาค ทงภาครฐ เอกชน และประชาชน

หลกการของการจดการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจ การเสรมสรางพลงอานาจใหแกบคคล กลม และชมชน ยดหลกการของการศกษาเพอ

เสรมสรางพลงอานาจ ดงตอไปน (Bishop et al., 1988; Arnold & Burke, 1983) 1. เนนการเสรมสรางพลงอานาจใหแกบคคล โดยการกระบวนการเรยนร ตองสนบสนน

ใหบคคลมองเหนความสมพนธของตนเองกบสงแวดลอม และเชอวาตนสามารถกอใหเกดการเปลยนแปลงสขภาพของตนเอง ชมชน และสงคมได

2. เรมตนจากประสบการณของผเรยน การเรยนรจะเรมตนจากประสบการณทผเรยนมอยแลว แลวใหคดวเคราะหโดยใชวจารณญาณ เพอโยงปญหาตางๆ ของบคคลเขากบปจจยทางสงคมทเปนสาเหต การเกดความเขาใจดงกลาว จะนาไปสการปรบปรงพฤตกรรมทบคคลกระทาอยหรอทจะกระทาในอนาคต ใหเปนไปในทางทถกตองและเหมาะสม

3. ผเรยนไดมสวนรวมอยางแทจรง โดยควรสงเสรมใหผเรยนมสวนรวมในทกๆ ขนตอน ตงแตการเลอกประเดนในการเรยนรทเปนทสนใจ และมความสาคญตอผเรยนการวางแผนกจกรรม

30

การมสวนรวมในการสนทนา และจดกจกรรมการเรยนร การประเมนผลตนเอง ตลอดจนการประเมนผลโครงการ

4. เรยนรรวมกนเปนกลม (Collective learning) คอ การททกคนสอน ทกคนเรยนโดยผสอนจะเปลยนบทบาทหนาทมาเปนผสนบสนนการเรยนร หรอผประสานงาน แทนการเปน ผถายทอดความรตามบทบาทเดม การทผเรยนไดแลกเปลยนความร ความคด ประสบการณซงกนและกน นอกจากจะทาใหแตละคนไดเกดความรใหมทสอดคลองกบความเปนจรงแลว ยงชวยใหรสกการเปนกลม มการคดและกระทารวมกน ซงการรวมกลมกนนจะทาใหผเรยนรสกวามพลงสนบสนนมากพอทจะกระทาการแกไขปญหาหรอเปลยนแปลงสงใดสงหนงทตองการ

5. กอใหเกดการเปลยนแปลง โดยเปนการเปลยนแปลงความร ทศนคตความรสก และทกษะ ซงอาจเปนการเปลยนแปลงทเกดขนทนท หรอมการเปลยนแปลงภายหลงเมอไดลงมอปฏบตกจกรรมตางๆ นอกจากนกระบวนการเรยนรจะนาไปสการกระทาเพอการเปลยนแปลงโดยจะมการสนบสนนและกระตนใหผเรยนมการวางแผนรวมกน สาหรบการปฏบตเพอการเปลยนแปลง

6. มความยดหยน โดยจะมการปรบเนอหา วธการ และสอการเรยนใหเหมาะสมกบความตองการของผเรยนและกลม รวมทงการเรยนรจะไมจากดเฉพาะในหองเรยน เนองจากผเรยนสามารถเรยนรสงตางๆ จากประสบการณจรง และจากการลงมอปฏบตดวยตนเองไดตลอดเวลา

7. เปนกระบวนการทตอเนอง การเสรมสรางพลงมไดสนสดเพยงแคในระยะการฝกอบรม แตผเรยนจะตองนาสงทเรยนรและวางแผนไปปฏบตจรง ทาใหเกดการเรยนรใหมจากประสบการณการทากจกรรมอยางตอเนอง ทงนเจาหนาทจะตองเปนผสนบสนนการจดกจกรรมและการเรยนรดงกลาวของกลม

8. มความสนกสนาน ไมนาเบอ แตมวตถประสงคทชดเจน เนองจากบคคลจะเรยนรไดดในบรรยากาศของความสนกสนาน โดยเฉพาะกลมคนทเปนบคคลทวไป กลมดอยโอกาสจะไมชอบการเรยนรทเปนทางการ ดงนนกจกรรมการสรางพลงจงใชรปแบบทสนกสนาน ไมนาเบอเปนสอใหบคคลไดทากจกรรมและเรยนรไดตามวตถประสงคจากหลกการทกลาวขางตนจะเหนไดวา การศกษาเพอเสรมสรางพลง มใชเปนเพยงเทคนคการสอนทจะตองถกเลอกมาใชใหเหมาะสมกบสภาพการณ (เชน เหมาะสมกบเนอหาวตถประสงค จานวนผเรยน ฯลฯ) และมใชเปนการนาเทคนคการสอนหลายอยางมารวมกนไว แตการศกษาเพอเสรมสรางพลงเปนปรชญาในการจดการศกษาใหแกบคคล เนองจากเทคนค การสอนแบบตางๆ เชน การแสดงบทบาทสมมต การอภปรายกลมยอย สามารถนาไปใชกบการสอนตามแนวคดใดๆ กได เชน การใชเทคนคการสอนบางอยาง โดยครทมแนวคดการสอนแบบดงเดมจะทาใหนกเรยนขาดความสนใจ และเกดการพงพาหรอถกลดพลง

31

ได ดงนน การนาเทคนคการสอนตางๆ ไปใช อาจทาใหผเรยนรสกมพลงหรอไรพลงได ขนอยกบแนวคด และความสามารถของผนา

กระบวนการจดการศกษาเพอสรางพลงอานาจในตนเอง วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988: 382-383) ไดกลาวถง

วธการศกษาเพอสรางพลงอานาจของ แฟร วาม 3 ขนตอน กลาวคอ 1. การรบฟงและทาความเขาใจประเดนปญหาทพบ 2. หาวธการใหทกคนมสวนรวมในการสนทนาปญหานน 3. หาวธปฏบตในการแกปญหาใหดขนอยางมวสยทศน รวมถงไดประยกตแนวการจดการศกษาของ แฟร มาจดการศกษาเพอใหผเรยนเกดการ

เรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเอง โดยมขนตอนดงน 1. รวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบปญหาทสมาชกประสบ 2. ใชกระบวนการสนทนาใหเขาใจสภาพของปญหาตามวธการของ แฟร ใหสมาชกใน

กลมรวมกนอภปรายปญหานนๆ แลวรวบรวมเปนหลกฐานไว และใหนาเสนอในรปของการแสดงละคร การเลาเรอง การใชภาพถาย การรองเพลง เปนตน

3. ครทาหนาทเปนผสนบสนนการเรยนร โดยการตงคาถามเพอใหกลมไดอภปราย และวเคราะหรวมกน คาถามอาจมลกษณะดงน

3.1 เมอเหนภาพแลวรสกอยางไร 3.2 ใหกลมชวยจดลาดบความสาคญของปญหานนๆ 3.3 ใหมการแลกเปลยนกนระหวางสมาชก 3.4 เพราะเหตใดจงเกดปญหานน 3.5 ใหชวยกนคดคนหาวธแกปญหาทเกดขน นอกจากน วอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988)ไดอธบาย

วาการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการทเนนใหบคคลพฒนาความสามารถในการคด ตดสนใจ แกปญหาดวยตนเอง เกดความนบถอเชอมนในความสามารถของตนเอง เนนการมสวนรวมอยางเตมท มการสนทนาแลกเปลยนความคดระหวางบคคลในกลม ระบปญหา วเคราะหสาเหต มองภาพอนาคตได สามารถพฒนากลวธทจะแกปญหาได นาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงในระดบบคคล องคกรและสงคม

ชเรสธา (Shrestha, 2003) ไดศกษาการเพมการยอมรบการคมกาเนดของสตรวยเจรญพนธในประเทศเนปาลผานอาสาสมครสาธารณสขหญงในชมชน โดยการประยกตใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของเปาโลแฟร ซงประกอบดวย 3 ขนตอนไดแก

32

1. การฟงและการสนทนา โดยเรมจากการสรางความไววางใจซงกนและกน รวมกบการวเคราะหหาสาเหตของปญหา

2. การวางแผน เมอไดวเคราะหสาเหตของปญหาแลวจงนาไปสการวางแผนแกไขปญหารวมกน

3. การปฏบต ในการปฏบตกจกรรมแตละครงตองมการประเมนผลสะทอนกลบ(Reflection/Feedback) อยางตอเนองเพอใหเกดการเพมทกษะ เพมความสามารถ ซงจะสงผลทาใหเกดความเชอมนในตนเอง การมจตสานก ซงเปนวงจรอยางตอเนองและเปนการศกษาแบบมสวนรวม รวมทงเปนรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research)

การวดหรอประเมนผลการศกษาเพอเสรมพลงอานาจ (Empowerment evaluation) เนองจากแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจเปนปรชญาทกวาง ดงนน ผทจะประเมนผล

การศกษาเพอการเสรมสรางพลงอานาจ ตองเขาใจวตถประสงคในการนากระบวนการเสรมสรางพลงมาใช ซงจะทาใหสามารถกาหนดตวชวดในการประเมนไดอยางเหมาะสม สาหรบตวชวดในการประเมนผลม 3 ลกษณะ คอ

1. กรณใชการเสรมสรางพลงอานาจเปนกระบวนการ (Means) ทชวยใหเกดการเรยนรทมประสทธภาพและประสทธผล การประเมนจะวดทตวแปรพฤตกรรมทเปนผลจากการเรยนร เชนความร ทศนคต ความเชอ การปฏบต

2. กรณตองการใหการเสรมสรางพลงอานาจเปนผลลพธทเกดขนกบกลมเปาหมาย (Ends) จะวดทพลงของบคคลและกลม ถาเปนพลงในเรองทวไปของบคคลสามารถวดทตวแปรการนบถอตนเอง (Self-esteem) แตถาตองการวดพลงเฉพาะเรองทเนนดานสขภาพของบคคลจะสามารถวดทตวแปรความเชอในความสามารถกระทาพฤตกรรมสขภาพหรอแกไขปญหาสขภาพ (Self-efficacy) หรอวดทพฤตกรรมในการปฏบตโดยตรง ถาตองการวดพลงกลมสามารถวดทการรวมตวกนวางแผนและจดกจกรรมดานสขภาพของกลม ความเปนปกแผนของกลมหรอเครอขายความพงพอใจในการรวมกลม การสนบสนนทางสงคมของสมาชกกลม เปนตน

3. กรณตองการวดผลกระทบของการเสรมสรางพลงอานาจทมตอการแกไขปญหาสาธารณสขสามารถวดทการเปลยนแปลง สภาพอนามยสงแวดลอม การลดลงของปญหาสาธารณสข ซงเปนผลจากการทบคคลและกลมสามารถแกปญหาสขภาพของตนเองและกลมไดอยางไรกตามในการประเมนผลการเสรมสรางพลงอาจประเมนลกษณะท 2 และ 3 รวมกน เพอใหมเหตผลและนาหนกในการอธบายผลกระทบทเกดขนหรอไมเกดขนได

33

ผลลพธของการสรางพลงอานาจในตนเอง (Outcomes of empowerment) การจดกระบวนการเรยนรในการสรางพลงอานาจเปนรปแบบการมสวนรวมในการ

วางแผนและรวมในการจดกจกรรม จะชวยกอใหเกดกระบวนการเรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเอง ชวยใหบรรลวตถประสงค 3 ประการ (Pensirinapa, 1995) คอ

1. ประสทธภาพการเรยนร (Efficiency) เนองจากกระบวนการเรยนรในการเรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเองจะเนนทการใหบคคลเกดการเรยนรไดดกวา เมอเปรยบเทยบกบวธการเรยนรแบบด งเดม ทรสกวาถกบงคบใหเรยนในสงทกาหนดไว นอกจากการเรยนรจากประสบการณทเปนจรงแลว บคคลยงไดเรยนรทกษะอนๆ ดวย เชนการทางานเปนทม การสอสาร การตดสนใจ ซงเปนประโยชนตอการดาเนนชวตและกอใหเกดการเปลยนแปลงทดกวาและมความถาวร ยงยน

2. การพฒนาบคคล (Personal development) แมวากระบวนการเรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเองจะทาใหบคคลเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพแลวยงพบวาโปรแกรมดงกลาวจะชวยพฒนาบคคลในดานความคด บคลกภาพทางสงคม รวมทงการคดการใชวจารณญาณ การแกปญหา ความสามารถในการทางานรวมกบผอน การเหนคณคาในตนเอง ความสนใจทจะเรยนร หรอการศกษาดวยตนเองอยางตอเนอง มความรบผดชอบตอชวตของตนเอง และสามารถควบคมตนเองใหมการพฒนาไปในทางทถกตอง เปนผกาหนดการเรยนรของตนเอง บรรยากาศการเรยนรแบบนทาใหรสกเปนอสระแทนการรสกวาตองพงพา เกดความมนใจในตนเอง เกดความเปนอสระในการพฒนาความรใหม และจะกลายมาเปนผชวยเหลอเพอน ๆ ในกลมใหเกดการเรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเองในลกษณะเดยวกนได

3. การเปลยนแปลงทางสงคม (Social changes) กระบวนการเรยนรในการเรยนรในการสรางพลงอานาจในตนเอง มเปาหมายกวางไกลถงการกอใหเกดการเปลยนแปลงสงคมดวย มใชเพยงกอใหเกดประสทธภาพในการพฒนาบคคลเทานน เพราะการเปลยนแปลงสงคมจะเกดไดเมอมการเขาใจถงปญหาไดทราบขอเทจจรงของปจจยทเกยวกบปญหาดงกลาว โดยจะตองศกษาประวตหรอความเปนมาของเหตการณทกอใหเกดปญหานนๆ ดงนนการเรยนรเพอสรางพลงอานาจในตนเองทมงใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม จะทาใหมโอกาสวเคราะห และกาหนดสงทตองการกระทาในการเผชญปญหานนๆ การมสวนรวมทากจกรรมกบผอนทาใหเกดการสนบสนนและการกระทารวมกนของกลมเพอเปลยนแปลงสงคมตอไป

ผลลพธดงกลาวประกอบดวย ทศนคต และพฤตกรรมทสาคญ คอ มความรบผดชอบตองานททา มพลงอานาจและแรงผลกดนทจะกระทาการใดๆคนพบโอกาสเกยวกบงานและมความสข มความสามารถเกยวกบงานททา สามารถกาหนดเปาหมายในการทางาน กลาเสยง มความคดรเรมสรางสรรคและมความมนคง งานททาสมพนธกบกระบวนการตดสนใจ (Hawks , 1992 : 609 - 618)

34

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการใชโปรแกรมการเสรมพลงอานาจของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน สรปไดดงตอไปน

ชเรสธา (Shrestha, 2003) ไดศกษาการเพมการยอมรบการคมกาเนดผานอาสาสมครสาธารณสขหญงในชมชน ประเทศเนปาล เปนการศกษาแบบมสวนรวมซงใชระยะการฝกอบรมทฤษฎ 7 วน และฝกปฏบต 3 วน ทาการศกษาในกลมอาสาสมครสาธารณสขหญง จานวน 17 คน ผวจยมอบหมายใหอาสาสมครสาธารณสขหญงสงเสรมการคมกาเนดในหญงวยเจรญพนธทแตงงาน ผลการศกษาพบวาหญงวยเจรญพนธทแตงงานและไมตงครรภ จานวน 241 คน รบรวธการคมกาเนดอยางนอยหนงวธเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต มการใชการคมกาเนดททนสมยเพมขนรอยละ 52.03 มความพงพอใจตอบรการของอาสาสมครสาธารณสขหญงเพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

บรรพต เชาววตร (2546) ไดศกษาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแกสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและอาสาสมครสาธารณสขในการดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดสจงหวดราชบร พบวาสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและอาสาสมครสาธารณสขทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมการเปลยนแปลงดานความร เกยวกบความรนแรงและโอกาสเสยง ความรเกยวกบบทบาทหนาท เจตคตตอผปวยเอดสและความสามารถในตนเองตลอดจนการนบถอและเหนคณคาในตนเอง เกดความสามารถในการดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดสเพมขน

วรางคณา ชชเวช (2546) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอการรบรอานาจตอการควบคมเกยวกบการคมกาเนดของสตร ผลการศกษาพบวา สตรทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจมคะแนนเฉลยการรบรอานาจในการควบคมการคมกาเนดสงกวากอนไดรบการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถต และสตรทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจมคะแนนเฉลยการรบรอานาจในการควบคมการคมกาเนดสงกวาสตรทไมไดรบการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถต ผวจยเสนอแนะวา ควรตดตามศกษาระยะยาว เพอยนยนถงความยงยนของประสทธผลของการเสรมสรางพลงอานาจ

จลศกด หนอแกว (2547) ไดศกษาผลของการเสรมสรางพลงอานาจกลมสมาชกองคการบรหารสวนตาบล แมบาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ผนาชมชน และผดแลเดก 0-5 ป รวมทงหมด 37 คน ในการควบคมภาวะทพโภชนาการในเดก 1-5 ป โดยประยกตใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของบสชอป รวมกบการเรยนรอยางมสวนรวม จดกจกรรมการเสรมสรางพลงอานาจเปนเวลา 2 วน ประเดนความรเรองโภชนาการเดก 1-5 ป กจกรรมการยอมรบและนบถอตนเองและความคาดหวงในความสามารถของตนเอง ความตงใจในการพฒนาชมชน การวเคราะห

35

ปญหา และดาเนนกจกรรมในการปรบเปลยนพฤตกรรมของมารดาและเดก ไดทาการศกษาในกลมแกนนาชมชนและมารดาหรอผเลยงดเดก จงหวดอานาจเจรญ ผลการศกษาพบวากลมทดลองทเขาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมความรเกยวกบโภชนาการ การรบรเกยวกบปญหาทพโภชนาการและความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการเฝาระวงแกไขปญหาโภชนาการในเดก 1-5 ปดกวากอนการทดลองและกลมเปรยบเทยบ สวนมารดาหรอผเลยงดเดกในกลมทดลองพบวาพฤตกรรมการใหอาหารหลกไมเปลยนแปลง สวนพฤตกรรมการใหอาหารวางดขนกวากอนการทดลองแตไมแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ พฤตกรรมการนาเดกอาย 1-5 ป ชงน าหนกและแปลผลการเจรญเตบโตดวยกราฟ พบวาดขนกวากอนการทดลองและดขนกวากลมเปรยบเทยบ นอกจากนพบวาระดบโภชนาการเมอเทยบเปอรเซนตของมาตรฐานการเจรญเตบโตโดยน าหนกตามเกณฑอายในเดก 1-5 ป ดขนกวากอนการทดลองแตไมแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ ผวจยเสนอแนะวาโปรแกรมการสรางพลงซงประยกตจากทฤษฎการสรางพลงอานาจและกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมทาให อบต. และ อสม. ดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดสในชมชนได

อารย ธวชวฒนานนท (2553) ไดศกษาแนวทางการเสรมพลงอานาจแก อสม.ในการดแลผสงอายในชมชน จงหวดสมทรสาคร ผลการศกษาพบวา การทาหนาทของ อสม.ในดานการใหความร และการตดตามเยยมมการปฏบตมาก การสงตอมการปฏบตนอย ทศนคตของ อสม. ตอการดแลผสงอายในชมชน มอยในระดบมาก โดยทศนะของ อสม.ตอการเสรมพลงอานาจในตนเองเพอการดแลผสงอายในชมชน อยในระดบมากเชนกน ผลการทดสอบสมมตฐานความสมพนธระหวางตวแปรปจจยสวนบคคลกบทศนคตของ อสม. ตอการดแลผสงอายในชมชน พบวา การศกษา รายได และจานวนผสงอายทใหการดแล แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนทศนะของ อสม. ตอการเสรมพลงอานาจในตนเองเพอการดแลผสงอายในชมชน พบวาการศกษา อาชพ รายไดและจานวนผสงอายทใหการดแลแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ขอเสนอแนะตอการทาหนาทของ อสม.ในการดแลผสงอายในชมชนในการสงเสรมบรการดานการสงตอสานกงานสาธารณสขจงหวดสมทรสาครควรสรางกลยทธทจะชวยสงเสรมใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมความเชอมนและภาคภมใจในตนเองทจะปฏบตงานใหเกดประสทธภาพและประสทธผล ควรมการปรบพนความรใหมระดบการศกษาทใกลเคยงกนเพอเปนการสรางเสรมพลงอานาจ

ปวตรา สทธธรรม (2554) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ อสม.ตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองแบบมกลมควบคมวดกอนและหลงทดลอง มวตถประสงคเพอทดสอบผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน ในกลมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

36

อาเภอนายายอาม จงหวดจนทบร จานวน 60 คน โดยกลมทดลองไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจโดยประยกตจากแนวคดของบสชอป (Bishop, 1988) ใชระยะเวลาในการทดลอง 5 สปดาห ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรพลงอานาจ ความร และการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต ผวจยเสนอแนะวาผลการศกษาจะเปนแนวทางในการพฒนาศกยภาพอาสาสมครหรอผดแลกลมอนๆ ในการดแลชมชนไดอยางมประสทธภาพตอไป

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว แสดงใหเหนวา อสม. ไดรบการเสรมสรางพลงอานาจในการปฏบตงานชวยให อสม. มศกยภาพในการดาเนนงานและมความมนใจในการดาเนนงานเปนอยางด ดงนนเพอเปนการเพมศกยภาพ อสม. ผวจยจงไดพฒนาโปรแกรมตามแนวคดการเสรมพลงอานาจของวอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) เพอการเสรมพลงอานาจให อสม. มความสามารถ มการรบรถงการมพลงอานาจในตนเอง จนเกดความมนใจในตนเอง และสามารถปฏบตการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาในชมชนในเขตความรบผดชอบของตนเองได แนวคดทฤษฎการรบรสมรรถนะในตน

การรบรความสามารถในตนเอง (Self-efficacy) เปนแนวคดหนงทอยในทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Cognitive Theory) ซงเปนทรจกกนในฐานะเปนตวทานายการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพ และการคงอยของพฤตกรรม โดยบคคลทตดสนใจวาตนเองมความสามารถกจะกระทากจกรรมนน แตถามความเชอวาตนเองไมมความสามารถกจะหลกเลยงการกระทากจกรรมนนไป (Bandura, 1997)

แบนดรา (Bandura, 1977) อธบายถง การรบรความสามารถในตนเองและการทานายพฤตกรรมของบคคล โดยใชแนวคด 2 ประการ ไดแก

1. ความคาดหวงในความสามารถของตนเอง (Efficacy expectancies) คอ การตดสนใจเกยวกบความสามารถของบคคลวา บคคลมความสามารถในการกระทาพฤตกรรมนนไดในระดบใด

2. ความคาดหวงตอผลลพธทไดจากการกระทา (Outcome expectancies) คอ การคาดคะเนของบคคลวาถากระทาพฤตกรรมนนแลวจะนาไปสการไดรบผลจากการกระทานน

37

จากแนวคดทง 2 ประการ สามารถแสดงเปนแผนภาพได ดงแผนภมท 2 บคคล พฤตกรรม ผลลพธ

แผนภมท 2 แสดงความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนและความคาดหวงในผลลพธ (Bandura, 1997, p.22)

บคคลจะกระทาพฤตกรรมใดๆ นนขนอยกบความเชอในสมรรถนะแหงตนและความคาดหวงในผลลพธทเกดขนจากการกระทา ซงสมรรถนะแหงตนเปนการตดสนเกยวกบความสามารถของตนเอง สวนความคาดหวงในผลลพธทเกดขนจากการกระทาเปนความเชอของบคคลเกยวกบผลทเกดขนจากการกระทา (Bandura, 1986) ซงเปนความเชอทตามมาภายหลงจากการกระทาพฤตกรรมนนๆ ในการกระทาพฤตกรรมใดๆ ถาบคคลเรยนรวาการกระทานนจะทาใหเกดประโยชน แตคาดหวงวาตนมความสามารถไมพอทจะกระทาพฤตกรรมนนกมแนวโนมวาบคคลจะไมแสดงพฤตกรรมนนเพอหลกเลยงความผดหวง นอกจากน ในการกระทาทยงยากซบซอน การรบรสมรรถนะแหงตนเปนตวบงชวาบคคลจะกระทากจกรรมนนสาเรจหรอไม และบคคลจะมความพยายามในการทางานนนมากนอยเพยงใด หากบคคลเชอวาตนไมมความสามารถทจะกระทากจกรรมนนสาเรจได กจะเกดความกลวและหลกเลยงการกระทานนๆ แตถาบคคลมความมนใจวาสามารถกระทากจกรรมนนได จะไมเกดความกลวหรอหวาดกลวลวงหนากอนทจะแสดงพฤตกรรม และยงทาใหบคคลเกดความเพยรพยายามไมยอทอตออปสรรค ยงมความคาดหวงและไดผลลพธในสงทคาดหวง จะเปนแรงเสรมตอสมรรถนะแหงตน (Bandura, 1986)

สมรรถนะแหงตนในแตละบคคลมความแตกตางกน ขนอยกบมต 3 มต ดงน (Bandura, 1997)

การรบร สมรรถนะแหงตน

ความคาดหวงใน ผลลพธ

38

1. มตตามขนาด (Magnitude) หรอตามระดบ (Level) หมายถง ระดบความเชอมนของบคคลในการกระทากจกรรม ซงจะผนแปรตามความยากงายของงานทกระทา ในบคคลทมความเชอมนในความสามารถแหงตนตาจะพยายามทากจกรรมในระดบงายๆเทานน หากใหทากจกรรมทยากเกนความสามารถแหงตนทมอยกจะเกดความลมเหลวในการทางานไดดงนนการทจะใหบคคล กระทากจกรรมใดๆ จาเปนตองพจารณาไมใหกจกรรมนนยากเกนระดบความสามารถแหงตนทบคคลนนมอย

2. มตความเขงแกรง (Strength) หมายถง ความเชอมนของบคคลในการประเมนกาลงความสามารถของตนในการปฏบตกจกรรมนนๆ บคคลทมความเขงแกรง อดทนสง จะมความเพยรพยายามในการกระทากจกรรมนนๆตอไป แมจะประสบกบความลมเหลวกตาม ในทางตรงกนขามหากบคคลทมความเขงแกรง อดทนนอย จะเปนการลดความพยายามในการกระทากจกรรมนนๆหรอยตการกระทานน

3. มตความเปนสากล (Generality) หมายถง ความมนใจในความสาเรจทบคคลเคยประสบและสามารถนามาใชในการปฏบตกจกรรมทมความคลายคลงกนในตางสถานการณ

ผลของการรบรสมรรถนะแหงตน สมรรถนะแหงตนมผลตอบคคลในดานตางๆ ดงน (Bandura, 1997) 1. การเลอกกระทาพฤตกรรม ในชวตประจาวนของแตละบคคล จะมการตดสนใจอย

ตลอดเวลาวาจะตองกระทาพฤตกรรมใด หรอกระทาอยางตอเนองนานเทาไร การเลอกกระทาพฤตกรรมใดในสถานการณใด สวนหนงเนองมาจากการรบรความสามารถในตนเอง บคคลจะหลกเลยงงานหนกและสถานการณทเขาเชอวาเกนความสามารถ แตจะมการกระทาพฤตกรรมแนนอนถาตดสนแลววามความสามารถ การประเมนความสามารถในตนเองไดถกตองจะชวยสงผลใหเกดความสาเรจได ในขณะทบคคลทประเมนความสามารถในตนเองสงเกนไป มกจะทางานทเกนความสามารถและนาไปสความลมเหลวได อนจะสงผลใหเขารสกทกข เครยด ผดหวงและทาลายความเชอในความสามารถของเขาลงไป ในทางตรงกนขามบคคลทประเมนความสามารถของตนเองตาเกนไป มกจะเลอกทางานยอยๆ ซงเปนการจากดความสามารถของตนเอง และมกสงสยในความสามารถของตนเอง จงเปนอปสรรคตอการทางาน ขาดความพยายาม และขาดการพฒนาความสามารถของตนเองใหกาวหนาตอไป

2. การใชความพยายามและความอดทนในการทางาน ความสามารถในตนเองทบคคลประเมนนนจะเปนตวกาหนดวาเขาจะตองใชความพยายามเทาใดและอดทนในการเผชญกบอปสรรคตางๆ ไดนานเทาใด ถาบคคลมการรบรความสามารถในตนเองสงเทาใด กจะยงมความพยายามและความอดทนในการทางานมากเทานน อนจะสงผลใหประสบความสาเรจ สวนบคคลทมการรบร

39

ความสามารถในตนเองตากมกจะมความสงสยในความสามารถของตนเอง เมอเผชญกบอปสรรคหรอพบกบงานทรสกวายากกจะทาใหไมมความพยายามและเลกกระทาในทสด

3. รปแบบความคดและปฏกรยาทางอารมณ การตดสนเกยวกบความสามารถแหงตน มอทธพลตอรปแบบความคดและปฏกรยาทางอารมณ ระหวางการกระทาพฤตกรรมจรงกบสงทคาดการณเกยวกบการกระทาในอนาคต โดยบคคลทรบรวาตนเองมความสามารถในตนเองตามกจะรสกวางานนนยากลาบากและเปนเหตการณทนากลวมากกวาความเปนจรง มผลทาใหโอกาสสรางขนไดจากการเรยนรในงานทลมเหลวนนในทางตรงกนขามบคคลทรบรวาตนเองมความสามารถในตนเองสงจะมการเอาใจใสและมความพยายามในการกระทาพฤตกรรม เมอพบกบอปสรรคจะเปนการกระตนตนเองใหมความพยายามมากขน

4. ทาใหบคคลเปนผกาหนดพฤตกรรมมากกวาเปนผทานายพฤตกรรม บคคลทมการรบรความสามารถแหงตนตางกน จะมการกระทาพฤตกรรมทตางกนคอบคคลทมองตวเองวามการรบรความสามารถในตวเองสงจะกระทาในสงทตวเองสนใจและเลอกทางานททาทายและใชความพยายามเพอใหบรรลเปาหมาย ถาพบกบความลมเหลวกจะใชความลมเหลวเปนตวกระตนใหประสบความสาเรจ ตรงกนขามกบผทมการรบรสมรรถนะแหงตนตา มกจะ.ใชความสามารถของตนเปนตวทานายพฤตกรรมในอนาคตของตน แตไมพยายามใชความสามารถของตนเอง โดยจะหลกเลยงงานทยากเมอพบกบอปสรรคกจะลมเลกการกระทานน ทาใหมความปรารถนาทะเยอทะยานตาและตองพบกบความเครยดและความกงวลอยางมาก

สรปไดวาสมรรถนะแหงตนมผลตอการเลอกกระทาพฤตกรรมของบคคล บคคลจะมการตดสนใจอยตลอดเวลาวาจะกระทาพฤตกรรมใดในสถานการณใด จากโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ อสม. ในการวจยครงนไดมการฝกปฏบตการดแลผสงอายดานการใชยาดวยตนเองในสถานการณจรงนน อสม. สามารถเลอกปฏบตกจกรรมทสามารถทาไดตามขอบเขตหนาทของตนเอง และหลกเลยงกจกรรมทเกนความสามารถของตนเอง เมอประเมนความสามารถของตนวาสามารถกระทาไดกจะพยายามทากจกรรมนนดวยความอดทน เมอพบอปสรรคจะเปนตวกระตนตนเองใหมความพยายามมากขนสงผลใหประสบผลสาเรจ

แหลงทมาของการรบรความสามารถในตนเอง แบนดรา (Bandura, 1997) อธบายวาแหลงทมาของการพฒนาการรบรความสามารถใน

ตน ม 4 แหลง ดงน 1. ประสบการณของความสาเรจจากการลงมอกระทา (Enactive mastery experience)

เปนวธการทมประสทธภาพมากทสดในการพฒนาสมรรถนะแหงตน เนองจากเปนประสบการณทเคยประสบความสาเรจมากอน เปนประสบการณตรง ซงมผลตอสมรรถนะแหงตนมาก โดยจะทาให

40

บคคลมความเชอมนในตนเอง รบรวาตนมความสามารถ และพยายามใชทกษะตางๆในการปฏบตกจกรรม เพอใหบรรลถงเปาหมายทตองการ การทบคคลกระทา และประสบความสาเรจดวยตนเองหลายๆ ครง จะสงผลใหบคคลรบรความสามารถแหงตนเพมมากขน และหากบคคลมการรบรสมรรถนะแหงตนเพมขน จากการกระทาทไดใชความพยายามจนประสบผลสาเรจ จะทาใหบคคลมความพยายามทจะกระทาพฤตกรรมตางๆ แมจะตองพบกบอปสรรคหรอความลมเหลวในบางครง แตกจะไมมผลมากนก เพราะบคคลไมไดมองความลมเหลวนนมาจากการทตนเองไมมความสามารถ แตมาจากปจจยอนๆ เชน ความพยายามไมเพยงพอ สถานการณไมเอออานวย แตในบคคลทประสบกบความลมเหลวในการกระทากจกรรมอยเสมอ จะสงผลใหบคคลประเมนสมรรถนะแหงตนลดลงหรออยในระดบตา ดงนนในการพฒนาสมรรถนะแหงตน ควรมการสงเสรมใหบคคลมการฝกทกษะอยางเพยงพอท จะทาใหประสบความสาเรจไดพรอมๆ กบการทาใหบคคลรบรวาตนเองมความสามารถทจะกระทากจกรรมนนๆ ได เพอทจะไดใชทกษะทไดรบการฝกฝนอยางมประสทธภาพมากทสด

2. การไดเหนตวแบบ หรอประสบการณของผอน (Vicarious experience) เปนการไดเหนตวแบบหรอประสบการณของบคคลอนทมลกษณะคลายคลงกบตนกระทาพฤตกรรมใดๆ แลวประสบกบความสาเรจ จะทาใหบคคลรบรวาตนมความสามารถทจะกระทาพฤตกรรม และทาใหบคคลมความพยายามทาพฤตกรรมนน บคคลจะประเมนคาในความสามารถของตนจากการเปรยบเทยบกบความสาเรจของบคคลอนซงมลกษณะคลายคลงกบตน ซงอาจจะเกดขนไดในรปแบบทแตกตางกนไปในแตละกจกรรม การสงเสรมใหบคคลมการรบรสมรรถนะแหงตนผานตวแบบม 2 วธ คอ ตวแบบทเปนบคคลจรง (Live model) เปนตวแบบทบคคลไดมโอกาสสงเกตและมปฏสมพนธโดยตรง และตวแบบทเปนสญลกษณ (Symbolic model) เปนตวแบบทเสนอผานทางโทรทศนหรอสอตางๆทประกอบดวยภาพและเสยง

3. การใชคาพดชกจงหรอชแนะดวยวาจา (Verbal persuasion) เปนวธทใชทวๆไป เพราะเปนวธทงายและสะดวก การรบรสมรรถนะแหงตนอาจเกดขนได หรอมการเปลยนแปลงไดจากการทบคคลไดรบการชกจงหรอชนาใหมความเชอวา เขามความสามารถทจะเปลยนพฤตกรรม ในการกระทากจกรรมใหบรรลตามเปาหมายได แตความสาเรจในการสงเสรมสมรรถนะแหงตน ดวยวธน จะมผลตอการกระทาพฤตกรรมในระยะสนๆ นอกจากนนยงอาจขนอยกบปจจยหลายประการไดแกความชานาญของผชกจง ความรสกไววางใจตอผชกจง แรงจงใจใหมการกระทาพฤตกรรมการทบคคลจะพฒนาสมรรถนะแหงตนดวยการใชคาพดชกจงใหไดผลควรใชรวมกบแหลงขอมลอนดวย

4. สภาวะดานรางกายและอารมณ (Physiological and affective states) สภาวะดานรางกายและอารมณมผลตอสมรรถนะแหงตน การมสภาวะรางกายแขงแรง มสภาวะสขภาพทดจะทาให

41

บคคลมการรบรสมรรถนะแหงตนเพมขน แตหากบคคลมสภาวะทรางกายออนแอ หรอมการเจบปวย เชน อาการเจบปวด เหนอยลาไมสขสบาย เปนตน จะสงผลใหบคคลมการรบร สมรรถนะแหงตน ลดลง สวนสภาวะดานอารมณ อารมณทางบวก เชน ความพงพอใจ ความรสกมความสขรสกมคณคาในตนเอง จะสงผลใหบคคลรบรถง สมรรถนะแหงตนเพมขน ในทางตรงกนขามอารมณทางดานลบ เชน ความเครยด ความวตกกงวล ความกลว จะมผลใหบคคลรบรสมรรถนะแหงตนลดลง และมกจะหลกเลยงการกระทาพฤตกรรมนนๆ

จากแนวคดเกยวกบการรบรสมรรถนะในตน ความเชอมนในความสามารถของตนเองในการบรหารและ จดการเพอใหกจกรรมนนบรรลผลสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไวแบนดรา (Bandura, 1997) ไดมการนาแนวคดดงกลาวมาศกษาการรบรสมรรถนะในตนในประชากรกลมตางๆ ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของสรปไดดงตอไปน

เบญจา นมนวล (2547)ไดศกษาสมรรถนะแหงตนกบกจกรรมการดแลผทเปนโรคจตเภททบานของผดแล ผลการศกษาพบวา สมรรถนะแหงตนของผดแลอยในระดบปานกลางและผดแลปฏบตกจกรรมการดแลผทเปนโรคจตเภททบานโดยรวมอยในระดบสง

จรภทร เปลองนช (2548) ไดศกษาผลของโปรแกรมสรางพลงอานาจในการรบรสมรรถนะการดแลเดกออทสตกของผปกครองโดยใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของ (Gibson, 1995) พบวาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะการดแลเดกออทสตกของผปกครองหลงเขารวมโปรแกรมสรางพลงอานาจเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

วรศรา ใจคาปน (2550) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมตอการรบรสมรรถนะแหงตนของผดแลในการดแลผปวยจตเภททมารบบรการเสรมสรางพลงอานาจผปวยนอก โรงพยาบาลสวนปรง จงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวาผดแลผปวยจตเภทหลงเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมมระดบคะแนนการรบรสมรรถนะแหงตนในการดแลผปวยจตเภทสงกวากอนเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมทระดบนยสาคญทางสถต.05 จากการศกษาพบวาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมสามารถเพมระดบการรบรสมรรถนะแหงตนในการดแลผปวยจตเภทของผดแลไดและควรนาไปใชในการชวยเหลอผดแลผปวยโรคจตเภทและโรคเรอรงอน ๆ ตอไป

จงลกษณ งมนนใจ (2550) ไดศกษาการรบรความสามารถตนเองตอการเฝาระวงโรค ความดนโลหตสงของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาเภอนาหมน จงหวดนาน ประชากรศกษาทใชในการศกษาครงน เปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน จานวน 157 คน ใชแบบสอบถามสมรรถนะแหงตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ประกอบดวย สมรรถนะดานการวดความดนโลหตสง ดานการใหคาแนะนา ดานการตดตามดแล และดานการสงตอ ผลการ

42

ศกษาแสดงใหเหนวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมสมรรถนะแหงตนตอการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงปานกลาง

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว ผวจยพบวา เจาหนาทสาธารณสขสามารถสงเสรมให อสม. เกดการรบรสมรรถนะในตนไดโดยการสรางประสบการณในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยา โดยการใหความรเกยวกบ หลกการใชยา หลกการเกบรกษายา หลกการสงเกตลกษณะยา การสงเกตเกยวกบการแพยา วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา โดยผานฐานกจกรรมการเรยนรและการสาธตและฝกปฏบตในสถานการณจรง ใชคาพดชกจง ใหกาลงใจ ชนชม เมอสามารถเรยนร สามารถปฏบตกจกรรมการดแลไดอยางถกตอง ใหกลม อสม.รวมแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการดแลผสงอายดานการใชยา เพอชวยลดความวตกกงวล ความกลว จดกจกรรมทกระตนใหเกดการอยากร อยากเรยน โดยจดหาผสอนทมความรความสามารถในการถายทอด จดกจกรรมทหลากหลายในการเรยนร เชนฐานการเรยนรเรองการใชยา จดบรรยากาศในการเรยนร เพอสนบสนนการเรยนรของ อสม. หาก อสม.มการรบรสมรรถนะในตนเองดจะสงผลใหมความมนใจในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาและมความพยายามทจะปฏบตกจกรรมนนใหสาเรจ

พฤตกรรมการใชยาในผสงอาย

พฤตกรรมการใชยา หมายถง การปฏบตหรอเคยปฏบตเกยวกบการแสวงหายา การเกบ

รกษายาและการบรโภคยาของผสงอาย เพอบาบดอาการทเปนอย หรอเพอปองกนและสงเสรมสขภาพ (วาสนา นยพฒน, 2553) พฤตกรรมการใชยาเปนพฤตกรรมทปองกนการเกดโรค ใชยาเพอสขภาพด ไมใหเจบปวยดวยโรคตางๆ คงความสมดลของรางกายดวยยาทเชอวาสามารถปองกนความเจบปวยได ในแงของความเจบปวย พฤตกรรมการใชยาเกดขนเมอรบรวาตนเองเจบปวย จงแสวงหายามาใชเพอบรรเทาความเจบปวย ยาจะมาในรปของการซอยารบประทานเองหรอขอคาแนะนาเรองยาจากครอบครว เพอนบาน ในแงบทบาทผปวย พฤตกรรมการใชยาจะแสดงออกโดยการปฏบตตนตามคาแนะนาเกยวกบการใชยาหรอวธการใชยา (สรารตน สขสมสน, 2551) จากการศกษาของ วาสนา นยพฒน (2553) เรองปญหาสขภาพ ปญหาการใชยา และพฤตกรรมการใชยาของผสงอายในชมชนบานพกขาราชการโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาพบวา ผสงอายมโรคประจาตวโดยเปนโรคความดนโลหตสงมากทสด สวนใหญเปนมากกวา 1โรค และมการใชยาเปนประจา ผสงอายระบวาตนเองมปญหาการใชยาโดยลมรบประทานยาตามเวลาและขาดความรในการใชยาและเนองจากใชยาไมถกตองของผสงอาย สงผลเสยทงรางกาย จตใจ และเศรษฐกจของครอบครว และสวรรณ เจรญ

43

พชตนนท (2541) ไดศกษาพบวาผสงอายบางรายมปญหาดานการมองเหน อานหนงสอไมออก อาจทาใหเกดอนตรายจากการใชยาได และนอกจากนผสงอายบางรายทมปญหาดานเศรษฐกจ อาจมการยมยาจากผอน เชนจากญาตหรอเพอนบานทมความเจบปวยดวยโรคเดยวกน ดงนนเพอใหการใชยาไดเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด ผสงอายจงควรมความรบผดชอบตอสขภาพดานพฤตกรรมการใชยาโดยอาศยหลกและวธการใชยาทถกตอง (สรารตน สขสมสน, 2551) ดงน

1. หลกการใชยา 1.1 ใชยาใหถกตองโรค (Right medication) ใชยาใหตรงกบโรคทเปน กอนใชยาควร

รวายานนมสรรพคณเพอใชในการรกษาโรคใดและใชเพอการรกษาโรคนนใหตรงกบสรรพคณของยา ไมใชยาเพอบรรเทาอาการทไมเกยวเนองกบยา เชน ใชยาปฏชวนะเพอรกษาอาการอกเสบของกลามเนอ โดยคดวายาปฏชวนะสามารถรกษาอาการอกเสบไดหมดทงการอกเสบจาการตดเชอและไมตดเชอของเชอโรค

1.2 ใชยาใหถกกบบคคล (Right person)ไมใชยาของบคคลอน เนองจากความแตกตางทางสรรระวทยา ขบวนการดดซมยา การกระจายยา การแปรสภาพของยาและการขบถายยาออกจากรางกาย การนาเอายาของคนหนงไปใหอกคนหนงใช ผลทไดอาจแตกตางกน ถงแมวาจะปวยดวยโรคลกษณะเดยวกนหรอเหมอนกนกตาม การนายาของหนมสาวทสขภาพแขงแรงมาใหผสงอายใช อาจกอใหเกดอนตรายกบผสงอายจากการไดรบยาเกนขนาดได

1.3 ใชยาใหถกเวลา (Right time) หมายถง ชวงเวลาของการรบประทานยา เพอใหยาในกระแสเลอดมมากพออยตลอดเวลาโดยไมมากเกนจนกอใหเกดพษไดหรอนอยเกนไปจนทาใหไมสามารถรกษาโรคได ผสงอายควรรบประทานยาใหถกเวลาดงน คอ

1.3.1 ยาทตองรบประทานกอนรบประทานอาหาร ควรรบประทานกอนรบประทานอาหารอยางนอยครงชวโมง ถาลมรบประทานตองรอใหทองวางกอน ซงจะใหเวลาประมาณ 2 ชวโมงหลงรบประทานอาหาร เพอใหยาดดซมไดเตมท

1.3.2 ยาทตองรบประทานหลงจากการรบประทานอาหาร ควรรบประทานหลงการรบประทานอาหาร 15-30 นาท เพอใหยาดซมเขากระแสเลอดพรอมอาหารในลาไสเลกยกเวนยาทตองรบประทานหลงอาหารทนท หรอรบประทานพรอมอาหาร เชน ยาตานการอกเสบทไมใช สเตยรอยด (Non-steroidal anti-inflammatory drugs) ยาจาพวกนตองรบประทานหลงอาหารเพอปองกนการระคายเคองทางเดนอาหารและลดอาการขางเคยงทอาจเกดขนได เชน คลนไส อาเจยน ปวดทอง

1.3.3 ยารบประทานกอนนอน ใหรบประทานกอนเขานอนเพยงครงเดยว โดยใหรบประทานหางจากเวลาทรบประทานอาหารไมตากวา 4 ชวโมง ในกรณทลมรบประทานยากอน

44

หรอหลงอาหาร ใหรบประทานยาทนททนกได ถาใกลเวลาทจะรบประทานมอตอไป ไมตองรบประทานยามอทลม ใหรอจนถงเวลารบประทานยามอตอไป แลวคอยรบประทานยามอตอไปในขนาดปกตและไมตองเพมยาเปน 2 เทา เพอชดเชยยามอทไมไดรบประทาน

1.4 ใชยาใหถกวธหรอถกชองทาง (Right route) ยาทกาหนดวธใชหรอขนาดเทาใดใหปฏบตไปตามนน เชน ยาสาหรบอมใตลนตองอมใตลน ยาเหนบชองคลอดตองเหนบทางชองคลอด ยาทเคยวกอนกลน ตองเคยวกอนกลน เพอใหยาดดซมไดเตมทและสามารถออกฤทธเพอการรกษา

1.5 ใชยาใหถกขนาด (Right dose) หมายถงการใชยาใหถกตองตามขนาดทกาหนดไว ไมรบประทานมากหรอนอยเกนไป ถากาหนดใหรบประทานครงละ 1 เมด วนละ 3 ครง กตองรบประทานใหเปนไปตามกาหนด จะรบประทานเพมเปน ครงละ 2 เมดหรอลดเวลาการรบประทานเหลอวนละ 2 ครงไมได เพอมใหไดรบยาเกนขนาดจนเกดพษหรอไดรบยานอยเกนไปจนการรกษาไมไดผล

2. หลกการเกบรกษา การเกบรกษายาควรเปนไปตามขอกาหนดของยา เชน ยาตองเกบในททบแสงตองเกบ

รกษาไมใหโดนแสง ยาทตองเกบรกษาไวทอณหภมตา ตองเกบไวในทอณหภมตาโดยทวไปยามกจะตองเกบไวในทแหง ไมใหสมผสความชน เกบไวในทสงพอทจะพนจากมอเดกและควรเกบในภาชนะทมรายละเอยดของยาครบถวน เชน ชอยา สรรพคณ ขนาดและวธการรบประทาน ยาทใชภายนอก ควรวางไวแยกจากยารบประทา เพอปองกนความผดพลาดในการหยบใช โดยเฉพาะในผสงอายผซงมความเสอมทางดานสายตาและการหลงลม

3. หลกการสงเกตลกษณะยา การสงเกตลกษณะของยา เปนการตรวจสอบเบองตน เพอความปลอดภยในการใชยา

ยาทเสอมคณภาพ ทาใหการรกษาไมไดผลและเปนอนตรายแกผ ใช ยาทเปลยนแปลงอาจเปลยนแปลงลงทงภายในและภายนอกเมดยา มทงทสงเกตเหนดวยตาเปลาและสามารถสงเกตเหนได ยาทเสอมสภาพมกม ส รส กลน และลกษณะทตางไปจากเดม เชน เมดยาเยมละลายสทเคลอบผวยาสเปลยนไป ยานาจบกนเปนกอน ไมละลายเปนเนอเดยวกน

4. การสงเกตเกยวกบการแพยา การแพยา หมายถง การทรางกายมปฏกรยาตอยาทไดรบยาตวทแพจะกระตนใหรางกาย

หลงสารทกอใหเกดอาการแพ อาการของการแพมตงแตเลกนอง เชน ผนคน บวม จนถงการแพทรนแรงจนทาใหเสยชวต เชน หลอดลมตบ หายใจลาบาก อาการแพทรนแรงจนทาใหเสยชวต เชน

45

หลอดลมตบ หายใจลาบาก อาการแพอาจเกดขนในทนททนใดทไดรบยา หรออาจเกดภายหลงไดรบยานนเปนเวลาหลายชวโมงแลว เมอเกดอาการแพยาทรนแรง ควรพบแพทย

5. วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา วธการปฏบตเกยวกบการใชยา ชวยใหใชยาไดอยางปลอดภยและเตมประสทธภาพ ควร

ปฏบตตามขอหามหรอขอควรระวงเกยวกบการใชยาอานฉลากทกครงกอนการใชยาสงเกตวนหมดอายของยากอนใชยา

ยาทใชกบโรคเรอรงทมกพบบอยในผสงอาย มดงน 1. ยารกษาโรคความดนโลหตสง มจดประสงคเพอลดระดบความดนเลอดใหต าลง จะ

โดยวธการขบปสสาวะ หรอการลดการทางานของหวใจ ซงแพทยมกใหยาในผทไมสามารถควบคมความดนเลอดใหอยระดบทปกต ผลขางเคยงทอาจพบจากการใชยาคอ ระดบความดนเลอดตา หนามดคลายจะเปนลม หรออาจมคลนไส อาเจยน ขอควรปฏบต ควรนอนพกและวดระดบความดนเลอด หรอนาสงแพทย

2. ยารกษาโรคเบาหวาน มจดประสงคเพอลดระดบน าตาลในเลอดโดยเพมการดดซมน าตาลไปใชใหเกดพลงงาน ไมสะสมในกระแสเลอดมากเกนไป มทงชนดฉดและรบประทาน ชนดฉด เชน อนซลน ผลขางเคยงทอาจพบจากการใชยาคอ ระดบน าตาลในเลอดตาเกนไป อาจมอาการใจสน เหงอออก ตวเยน หนามดคลายจะเปนลมหมดสต ได ขอควรปฏบต ควรพกลกอมหรอใหดมน าหวานสกแกวถาไมดขนหรอหมดสตควรพาไปพบแพทยโดยดวน (ถาหมดสตหามใหอาหารและนาทางปาก เพราะอาจสาลกได)

3. ยารกษาโรคหลอดเลอดหวใจตบ มจดประสงคเพอตานเกรดเลอดเกาะรวมตวทาใหหวใจสามารถบบตวสบฉดเลอดไปเลยงรางกายไดดขน ตวอยางชนดยา ชนดรบประทาน เชน แอสไพรน ผลขางเคยงทอาจพบจากการใชยา คอ ปวดแสบทอง เลอดออกในกระเพาะอาหาร

ผวจยทาการทบทวนงานวจยทศกษาเกยวกบพฤตกรรมการใชยาในผสงอาย พบผลการวจยดงน

สมใจ วนจกล และชนจตร โพธศพทสข (2540) ศกษาความสมพนธระหวางการรบรภาวะสขภาพกบพฤตกรรมการใชยารกษาเบาหวานของผสงอายในคลนกเบาหวานวชรพยาบาลพบวา การรบรภาวะสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการใชยารกษาเบาหวานของผสงอาย และสามารถรวมกนกบแรงสนบสนนทางสงคมทานายพฤตกรรมการใชยารกษาเบาหวานของผสงอายไดอยางมนยทางสถต

วระชย กอนมณ (2541) ศกษาการปฏบตงานดานการประกอบวชาชพเวชกรรมและการใชยาของอาสาสมครสาธารณสข ทศนยสาธารณสขมลฐานชมชน (ศสมช.) ศกษาเฉพาะกรณ :

46

จงหวดชยภม ผลการศกษาพบวา อสม. มการรบรเกยวกบกฎระเบยบ มความรในการปฏบตงาน ดานการประกอบวชาชพเวชกรรมและการใชยาอยในระดบปานกลางและมทศนคตอยใน ระดบทด เพศ ระดบการศกษา ประสบการณการเปน อสม. และการไดรบงบประมาณสนบสนน มผลตอการปฏบตงานดานการประกอบวชาชพเวชกรรมและการใชยาของ อสม. แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ความรในการปฏบตงาน ดานการประกอบวชาชพเวชกรรมและการใชยากบการปฏบตงานทงทอยในระเบยบกาหนด และนอกระเบยบ มความสมพนธในทศทางเดยวกน และทศนคตจะมความสมพนธในทศทางเดยวกนกบการปฏบตนอกเหนอระเบยบแตมความสมพนธในทศทางตรงกนขามกบการปฏบตทอยในระเบยบ ขอเสนอแนะจากการวจย ควรจดใหมการอบรมเพมพนความรแก อสม. ในเรองเกยวกบกฎระเบยบ ความรดานการรกษาพยาบาลและการใชยา รวมทงสนบสนนวสดอปกรณใหเพยงพอตอการปฏบตงาน

สรารตน สขสมสน (2551) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชยาของผสงอายในชมชนลาลกบว จงหวดนครปฐม พบวาผสงอายสวนใหญเปนเพศหญง อายเฉลย 67.40 ป มการศกษาและรายไดอยในระดบตา อาศยอยในครอบครวขยาย มการรบรภาวะสขภาพอยในระดบพอใช และไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครวอยในระดบปานกลาง มพฤตกรรมการใชยาอยในระดบสง เพศชาย การอาศยอยกบคสมรสเพยง 2 คน และรายไดของครอบครวเฉลยรายเดอนมความสมพนธกบพฤตกรรมการใชยาของผสงอาย การรบรภาวะสขภาพและแรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครวดานอารมณมความสมพนธกบพฤตกรรมการใชยาในระดบตา การอาศยอยกบคสมรสเพยง 2 คน รายไดของครอบครวเฉลยรายเดอน การรบรภาวะสขภาพ และแรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครวดานอารมณ สามารถรวมกนทานายความผนแปรของพฤตกรรมการใชยาของผสงอายไดรอยละ 34.9 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

วาสนา นยพฒน (2553) ศกษาปญหาสขภาพ ปญหาการใชยา และพฤตกรรมการใชยาของผสงอายในชมชนบานพกขาราชการโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาพบวา ผสงอายในชมชนสวนใหญเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย มสถานภาพสมรสค จบการศกษาระดบประถมศกษา ไมไดประกอบอาชพ ไมมรายได และมบตรเปนผดแล รอยละ 80.30 มโรคประจาตวโดยเปนโรคความดนโลหตสงมากทสด สวนใหญเปนมากกวา 1 โรค และมการใชยาเปนประจา ผสงอายรอยละ14.70 ระบวาตนเองมปญหาการใชยาโดยลมรบประทานยาตามเวลาและขาดความรในการใชยา คะแนนพฤตกรรมการใชยาโดยรวมมความเหมาะสมอยในระดบมาก ( x =2.65, SD=0.15) ยาทใชมากทสด คอ ยาแกปวด ลดไข แลยะยาเฉพาะโรค ผสงอายทมเพศและอายแตกตางกนมพฤตกรรมการใชยาไมแตกตางกนขอเสนอแนะจากการวจย คอ ผสงอายสวนใหญมโรคประจาตวทตองใชยาและไดรบการ

47

รกษาอยางตอเนอง ดงนนจงควรมการสงเสรมและใหความรดานการดแลสขภาพ ขอปฏบตในการใชยา และการปองกนภาวะแทรกซอน การดาเนนงานดงกลาวจาเปนตองอาศยความมสวนรวม

ดาวรง คาวงศ และทวทศน สงฆวตร (2555) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชยาของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน พบวา กลมตวอยางรอยละ 82.8 มพฤตกรรมการใชยาอยในระดบด มเพยงรอยละ 17.20 อยในระดบปานกลาง ผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน พบวาความรเกยวกบการใชยา และการไดรบขาวสารดานยาทางวทย มผลตอพฤตกรรมการใชยาของ อสม. โดยสามารถรวมอธบายพฤตกรรมการใชยาของ อสม. ไดรอยละ 29 ตวแปรทมอทธพลสงสด คอความรเกยวกบการใชยา (ดานบวก) รองลงมา คอ การไดรบขาวสารดานยาทางวทย (เชงลบ) ผวจยเสนอแนะวาหนวยงานทเกยวของควรสนบสนนกจกรรมเพอเปนการเพมพนความรสรางความเขาใจเกยวกบยาและการรบขอมลขาวสารดานยาในรปของการโฆษณาผานสอวทย และสออนๆ รวมทงสนบสนนใหมแหลงขอมล หรอชองทางการใหคาปรกษาทสามารถเขาถงได ในกรณทมปญหาหรอขอสงสยเรองยา เพอสงเสรมให อสม. มพฤตกรรมการใชยาทถกตองเหมาะสมมากยงขน

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว ผวจยสรปไดวา การรบประทานยาของผสงอายเพอใหเกดประโยชนและมประสทธภาพนน ขนอยกบการทผสงอายรบประทานยาไดอยางถกวธ ตรงเวลา ในปรมาณทถกตอง และปฏบตตนตามขอแนะนาในการใชยานน ๆ อยางเครงครด แตจากการศกษาพฤตกรรมการใชยาในผสงอาย พบวาสวนใหญจะเกดความผดพลาดเสมอ โดยอาจจะทาใหประสทธภาพในการรกษาลดลง หรอกลายเปนปญหาใหญททาใหอาการรนแรงจนอาจถงแกชวตได ซงปญหาอนเนองมาจากการใชยาของผสงอาย สามารถปองกนและหลกเลยงไดโดยเจาหนาทสาธารณสข โดยเฉพาะ อสม. ซงเปนผทใกลชดกบผสงอายในชมชนมากทสด ในการดาเนนการหาวธการทเหมาะสมใหผปวย ผสงอายมพฤตกรรมการใชยาทดขน

 

บทท 3

วธดาเนนการวจย การวจยครงนเปนการศกษากงทดลอง (Quasi–experimental design) แบบสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง (Two group pretest–posttest design) มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ตอความรและการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงโดยการเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลอง และเปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจกบกลมทไมไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ โดยผวจยใชรปแบบการวจย ดงน

กลมทดลอง กลมควบคม

กาหนดให O1 และ O3 หมายถง การวด ความร และการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาในผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงกอนการทดลอง ในกลมทดลองและกลมควบคม O2 และ O4หมายถง การวด ความร และการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาในผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงหลงการทดลอง ในกลมทดลองและกลมควบคม X หมายถง โปรแกรมการเสรมพลงอานาจของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

O1 X O2

O3 O4

49

สถานทศกษา สถานทในการวจยครงน คอ พนทรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบลบานครก และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทาผา ซงพนทอยในเขตตาบลทาผา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลปากแรต อาเภอบานโปง จงหวดราชบร ผวจยทาการสมพนทการศกษาแบบหลายขนตอน (Multi-stage random sampling) โดยมขนตอนการสมดงน 1. สมอาเภอมา 1 อาเภอ จาก 10 อาเภอของจงหวดราชบร โดยการจบฉลาก ไดแก อาเภอบานโปง 2. สมตาบลมา 2 ตาบล จาก 15 ตาบลของอาเภอบานโปง โดยการจบฉลาก ไดแก ตาบลทาผา และตาบลปากแรต 3. สมเลอกให 1 ตาบลเปนกลมทดลอง โดยการจบฉลาก ไดแก ตาบลทาผา (n=30) สวนอกหนงตาบลทเหลอเปนกลมควบคม ไดแก ตาบลปากแรต (n=30) ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ อสม. ใน จงหวดราชบร จานวน 12,150 คน กลมตวอยาง การวจยครงนกาหนดขนาดของกลมตวอยางโดยวธเปดตารางอานาจการทดสอบ (Power analysis) ของ เฮดเจส (Hedges ,1982 อางถงใน บญใจ ศรสถตยนรากร, 2547) โดยกาหนดระดบความเชอมนท .05 อานาจการทดสอบ (Power) เทากบ .80 และขนาดอทธพล (Effect size)การวจยครงนไดคานวณคาขนาดอทธพลจากผลการศกษาโปรแกรมการสรางพลงอานาจแกสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและอาสาสมครสาธารณสขในการดาเนนการปองกนและควบคมโรคเอดส จงหวดราชบรของ บรรพต เชาววตร (2546) คาขนาดอทธพล (Effect size) = .84 ประมาณตวอยางจากตารางขนาดตวอยางประมาณจากคาขนาดอทธพลของคาเฉลย 2 กลม (Pilot & Hungler, 1987 อางถงใน บญใจ ศรสถตยนรากร, 2547) ไดขนาดตวอยางในแตละกลมเทากบ 25 คน สาหรบการวจยครงน ผวจยไดใชกลมตวอยางกลมละ 30 คน จานวน 2 กลม รวมกลมตวอยางทงหมด 60 คน เพอปองกนการสญหายของกลมตวอยางขณะทาการศกษา

50

เลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) ตามคณสมบตทกาหนดดงน 1. มประสบการณการปฏบตงานเปน อสม. มาแลวอยางนอย 1 ป 2. มอายตงแต 25 ปขนไป 3. จบการศกษาระดบประถมศกษาขนไป 4. มสตสมปชญญะด ความจาด เลอก อสม. เปนกลมตวอยางในกลมทดลอง ซงมคณสมบตตามทกาหนดไวไดจานวน 30 คน โดยการจบฉลาก จาก 20 หมบาน เลอก อสม. เปนกลมตวอยางในกลมควบคม ซงมคณสมบตตามทกาหนดไวไดจานวน 30 คน โดยการจบฉลาก จาก 17 หมบาน เกณฑการคดออก (Exclusion criteria) อสม. ทไมสามารถอยรวมในการวจยตลอดของชวงการศกษา เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวยเครองมอ 2 ประเภท 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 3 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. การอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง(โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และโรคหลอดเลอดหวใจตบ) จานวน 8 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบและคาถามปลายเปด สวนท 2 แบบประเมนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง เปนแบบประเมนทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของและดดแปลงมาจาก สรารตน สขสมสน (2551) เนอหาประกอบดวย 1) หลกการใชยา 2) การเกบรกษายา 3) การสงเกตลกษณะยา 4) การสงเกตเกยวกบการแพยาและผลขางเคยงจากการใชยาโรคเรอรง (โรคเบาหวานโรคความดนโลหตสงและโรคหลอดเลอดหวใจตบ) 5) วธการปฏบตอน ๆ เกยวกบการใชยาลกษณะคาถามเปนแบบถก-ผด จานวน 22 ขอ ถาตอบไดถกตองได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน คะแนนเตม 30 คะแนน การแปลผลคะแนน โดยพจารณาตามเกณฑของ บลม (Bloom, 1968: 60 อางใน จนทนาชาญประโคน, 2550: 56-57) ดงน

51

คะแนนมากกวา รอยละ 80 ตอบถกมากกวา 24 คะแนน (คะแนนเฉลยมากกวา 0.80) หมายถง มความรดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในระดบมาก คะแนนระหวางรอยละ 60-80 ตอบถกระหวาง 18-24 คะแนน (คะแนนเฉลย 0.60 - 0.80) หมายถง มความรดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในระดบปานกลาง คะแนนนอยกวารอยละ 60 ตอบถกนอยกวา18 คะแนน (คะแนนเฉลยนอยกวา 0.60) หมายถง มความรดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในระดบนอย สวนท 3 แบบสอบถามประเมนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ซงผศกษาสรางขนจากทบทวนวรรณกรรมรวมกบแนวคดในทฤษฎการรบรความสามารถในตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997) ลกษณะเครองมอเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) กาหนดให 5 ระดบ คอ ไมมนใจเลย มนใจนอย มนใจปานกลาง มนใจมาก และ มนใจมากทสด

มนใจมากทสด หมายถง ทานรสกมนใจมากทสดวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนนเทากบ 5 คะแนน

มนใจมาก หมายถง ทานรสกมนใจมากวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนนเทากบ 4 คะแนน

มนใจปานกลาง หมายถง ทานรสกมนใจปานกลางวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนนเทากบ 3 คะแนน

มนใจนอย หมายถง ทานรสกมนใจนอยวา สามารถปฏบตกจกรรมได ใหคะแนนเทากบ 2 คะแนน

ไมมนใจเลย หมายถง ทานรสกไมมนใจวาสามารถปฏบตกจกรรมได ใหคะแนนเทากบ 1 คะแนน

การแปลผลคะแนนรายขอและโดยรวมใชคาเฉลยทมคาตงแต 1.00-5.00 โดยพจารณา

ตามเกณฑของ เบสท (Best, 1997: 14 อางใน จนทนา ชาญประโคน, 2550) ดงน Maximum - Minimum = คะแนนสงสด–ตาสด Interval จานวนชน 5-1 = 1.3 3

52

คะแนนการรบรสมรรถนะในตนทไดประเมนตามระดบคะแนน ซงแบงออกเปน 3 ระดบดงน

คะแนน 1.00-2.33 หมายถง อสม. มการรบรสมรรถนะในตนในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาในระดบนอย

คะแนน 2.34-3.67 หมายถง อสม. มการรบรสมรรถนะในตนในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาในระดบปานกลาง

คะแนน 3.68-5.00 หมายถง อสม. มการรบรสมรรถนะในตนในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาในระดบสง

2. เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวยเครองมอ 2 ประเภทคอ 2.1โปรแกรมการเสรมพลงอานาจอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง เปนรปแบบการจดกจกรรมทสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของโดยประยกตแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของวอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein,1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) ในโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ ฯ มการจดกจกรรม 4 ระยะ ดงน ระยะท 1 การฟงและ การสนทนา (Listening & Dialogue) เปนระยะของการสรางสมพนธภาพและ การรวมกนวเคราะหสาเหตของปญหาและผลกระทบจากปญหาท กลมตวอยาง ประสบในการดแลผสงอาย เปนการเรยนรแบบมสวนรวม โดยใชกรณศกษา (Scenario) จานวน 2 กรณรวมกบการการบรรยายใหความรเรองการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงซงประกอบดวย 1) หลกการใชยา 2) หลกการเกบรกษายา 3) หลกการสงเกตลกษณะยา 4) การสงเกตเกยวกบการแพยา และ 5) วธการปฏบตอนๆเกยวกบการใชยา ไดอยางถกตอง การจดฐานการเรยนร จานวน 3 ฐาน ไดแก 1) ฐานหลกการใชยา 2) ฐานการเกบรกษายาและการสงเกตลกษณะยา 3) ฐานการสงเกตการณแพยา วธปฏบตอนๆ เกยวกบการใช ระยะท 2 การวางแผนแกไขปญหา (Planning) ผวจยนาสการอภปรายกลม ระหวาง กลมตวอยาง ถงแนวทางแกปญหาดงกลาว การนาความรทไดจากระยะท 1ไปปรบใชในการดแลผสงอายในความรบผดชอบของ กลมตวอยางแตละคน จากนนผวจยนดหมายในการพบกนครงตอไป ผวจยนดหมายการสาธตในสถานการณจรงโดยผวจยแบง กลมตวอยาง เปน 6 กลมๆละ 5 คน เขาเยยมผสงอายปวยโรคเรอรง กลมละ 1 ราย ผวจย สาธตการดแลการใชยาตามหลกความรทไดอบรม พรอมเปดโอกาสให กลมตวอยางซกถามปญหาจนเขาใจชดเจน

53

ระยะท 3 การปฏบต (Action) กลมตวอยาง ลงมอปฏบตในสถานการณจรง โดยเลอกผสงอายปวยโรคเรอรง ทอยในความดแลแลวใหการดแลตามความร และทกษะทไดการอบรมมาจานวนคนละ 1 ราย ทงน ผวจยเปนผใหคาปรกษาชแนะ ทบทวนความรทสาคญรวมทงการตอบคาถามของ กลมตวอยาง ทพบขณะใหการดแลเพอเสรมความมนใจ ระยะท 4 การสะทอนกลบและการประเมนผล (Reflection & Evaluation) ผวจยและกลมตวอยางประชมกลมรวมกนอกครงหนง ผวจยนาการอภปรายกลมเพอให กลมตวอยาง แลกเปลยนการเรยนรและประสบการณฝกปฏบต จากนน กลมตวอยาง ระบปจจยทนาสความสาเรจของการดแลการใชยาทบานในผสงอาย 2.2 สอการเรยนร เปนสอการสอนในรปแบบตางๆ ทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ เพอใชในการจดกจกรรมการเรยนรของกลมตวอยางท งการเรยนรในกระบวนการกลม และการเรยนรดวยตนเอง ประกอบดวย

- แผนพบความรเกยวกบการใชยาในผสงอายโรคเรอรง - แผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน (Computer assisted instruction: CAI) มเนอหาความรเกยวกบการใชยา หลกการใชยา การเกบรกษายา การสงเกตลกษณะยา การสงเกตเกยวกบการแพยาและผลขางเคยงจากการใชยาโรคเรอรง (โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสงและโรคหลอดเลอดหวใจตบ) วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา เพอเปนแหลงความรสาหรบการศกษาเรยนรดวยตนเองของกลมตวอยาง ท งน เนอหาความรในแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน ผวจยไดสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

54

แผนภมท 3 ขนตอนดาเนนการโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

ระยะท 1 การฟงและสนทนาเพอสรางสมพนธภาพ - กจกรรมสรางสมพนธภาพ - การบรรยายความร - การวเคราะหกรณศกษา (2 กรณ) - การอภปรายกลม - ฐานการเรยนร (3 ฐาน) ระยะท 2 การวางแผนแกปญหา - อภปรายแนวทางการนาความรและทกษะไปประยกต - สาธตการดแลทบาน (6 กลมยอย) ระยะท 3 การปฎบต - ฝกปฏบตในสถานการณจรงในการดแลผสงอาย คนละ 1 ราย - ผวจยเปนผใหคาปรกษาชแนะและเสรมความมนใจ ระยะท 4 การสะทอนกลบและการประเมนผล - อภปรายกลมเพอแลกเปลยนการเรยนรและประสบการณ - ระบปจจยทนาสความสาเรจ  

ตอบแบบสอบถามหลงการทดลอง (Post-test)

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (จานวน 60 คน) 

กอนการทดลอง (กลมทดลอง 30 คน) - ผวจยแนะนาตนเองชแจงวตถประสงค ของการวจย - ลงนามยนยอมเขารวมการวจย - ตอบแบบสอบถามกอนการทดลอง (Pre-test)

กอนการทดลอง (กลมควบคม 30 คน) - ผวจยแนะนาตนเองชแจงวตถประสงค ของการวจย - ลงนามยนยอมเขารวมการวจย - ตอบแบบสอบถามกอนการทดลอง (Pre-test)

ตอบแบบสอบถามหลงการทดลอง (Post-test)

55

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ การหาความตรงเชงเนอหา (Content validity)

ผวจยนาเครองมอทใชในการศกษา ไดแก โปรแกรมเสรมสรางพลงอานาจ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง แบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรและแบบสอบถามประเมนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความถกตองของเนอหา การใชภาษาและความชดเจนของภาษา นามาแกไขปรบปรงตามคาแนะนา จากนนนาเครองมอไปใหผทรงคณวฒทเชยวชาญตรวจสอบอกครงหนง จานวน 5 ทาน ไดแก นายแพทยผเชยวชาญดานอายรกรรม 1 ทาน อาจารยพยาบาล ผเชยวชาญดานการพยาบาลชมชน 1 ทาน เภสชกร 1 ทาน พยาบาลวชาชพชานาญการ 1 ทาน นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ 1 ทาน หลงจากทผานการพจารณาจากผทรงคณวฒแลว ผวจยทาการวเคราะหดวยดชนความตรงตามเนอหา ดชนความสอดคลองเชงเนอหา (CVI, IOC) แลวนาแบบสอบถามดงกลาวมาปรบปรงแกไข เพมเตมขอความในแบบสอบถามใหมความเหมาะสมทางดานภาษาและความชดเจนของเนอหา เรยงลาดบขอความตามความคดเหนและขอเสนอแนะผทรงคณวฒ

ผลการวเคราะหคาดชนความตรงตามเนอหา (CVI) และดชนความสอดคลองเชงเนอหา(IOC) ของเครองมอทง 2 ชด เปนดงน

1. แบบประเมนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง มคา CVI = 0.81, IOC =0.81

2. แบบสอบถามการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง มคา CVI = 0.86, IOC =0.93 การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability)

ผวจยนาเครองมอทผานการตรวจสอบความตรงดานเนอหา ตรวจสอบความเหมาะสมจากผทรงคณวฒ และนามาปรบปรงแกไขเรยบรอยแลว ไปทดลองใชกบ อสม. ทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางจานวน 30 ราย ในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแหงหนง ในอาเภอบานโปง จงหวดราชบร ซงไมใชพนทศกษา

56

จากนนนาแบบสอบถามทไดมาวเคราะหหาความเชอมน (Reliability) ดงน 1. แบบประเมนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

วเคราะหหาความเชอมน (Reliability) ของเครองมอโดยใชสตรของ คเดอร- รชารดสน (พวงรตน ทวรตน, 2543: 162) ไดคาเทากบ 0.71

2. แบบสอบถามประเมนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง วเคราะหหาความเชอมน (Reliability) โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ไดคาเทากบ 0.94 การพทกษสทธผเขารวมการวจย ผวจยทาการพทกษสทธของผเขารวมวจยโดยการแนะนาตว จดทาเอกสารชแจงใหผเขารวมวจย ทราบวตถประสงค วธการและขนตอนการวจย วธการเกบขอมล รวมทงประโยชนทจะไดรบจากการวจยครงน ผวจยขอใหผเขารวมวจย ลงนามในใบยนยอมเขารวมวจย การใหความรวมมอครงนเปนไปตามความสมครใจของผเขารวมวจย ผเขารวมวจยสามารถปฏเสธการใหขอมลและการเขารวมการวจยได หากไมประสงคมสวนรวมในการวจยครงนกมสทธทจะออกจากการวจยไดตลอดเวลา ขอมลทผเขารวมวจยตอบในเครองมอชดตาง ๆ ผวจยจะเกบรกษาไวเปนความลบและนามาใชเฉพาะการวจยครงนเทานน การนาเสนอผลการวจยจะกระทาในภาพรวม การเกบรวบรวมขอมล ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยมขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน 1. ผวจยนาหนงสอขออนญาตดาเนนการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการทาวจยของมหาวทยาลยครสเตยน และทาหนงสอแนะนาตวจากคณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ไปยงสาธารณสขอาเภอบานโปง จงหวดราชบร เพอขออนญาตเกบขอมล และขอความรวมมอในการดาเนนการวจย 2. เมอไดรบการอนญาตจากสาธารณสขอาเภอบานโปง จงหวดราชบร แลว ผวจยเขาพบผเขารวมวจย ผวจยไดทาการพทกษสทธผเขารวมวจย ตามรายละเอยดดงไดกลาวไวแลว 3. การจดกจกรรมในการศกษาครงน ไดจดกจกรรมเปน 4 ระยะ ตามทกาหนดในโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจให อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

57

4. ผวจยเกบรวบรวมขอมลกอนและภายหลงสนสดการอบรมตามโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ แลวนาขอมลมาวเคราะหทางสถตตอไป การวเคราะหขอมล การวจยครงน ผวจยนาขอมลมาวเคราะห โดยใชสถตวเคราะหดงน 1. การวเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชสถต การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง โดยเปรยบเทยบภายในกลมทดลองและ กลมควบคม ทงระหวางกอน และหลงการทดลอง ดวยสถตทดสอบคาท (Paired t-test) 3. เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ระหวางกลมทดลองและกลมควบระหวางกอน และหลงการทดลอง ดวยสถตทดสอบคาท (Independent t-test)

บทท 4

ผลการวจย การวจยครงนเปนการศกษากงทดลอง (Quasi–experimental design) แบบสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง (Two group pre–post design) มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ อสม. ดานการใชยาในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงตอความร และการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมตวอยางมจานวน 60 คน โดยแบงกลมศกษาเปน 2 กลม คอกลมทดลอง และกลมควบคม ทาการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนกนยายน ถง เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2556 นาเสนอผลการวจยตามลาดบ ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง นาเสนอเปนจานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได ระยะเวลาการปฏบตงาน อสม. และการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง สวนท 2 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของกลมทดลองและกลมควบคม

59

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได ระยะเวลาการปฏบตงานอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน และการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง ตารางท 1 เปรยบเทยบขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง (n=30) กลมควบคม (n=30)

จานวน (คน) รอยละ จานวน (คน) รอยละ เพศ ชาย 2 6.70 2 6.70 หญง 28 93.30 28 93.30 อาย 25-40 ป 5 16.70 3 10.00 41-60 ป 22 73.30 22 73.30 61ปขนไป 3 10.00 5 16.70 กลมทดลอง x =48.13 S.D.=9.03 Min=25 Max=65 กลมควบคม x =52.47 S.D.=8.74 Min=36 Max=68 ระดบการศกษา ประถมศกษาตอนตน 11 36.70 12 40.00 ประถมศกษาตอนปลาย 3 10.00 3 10.00 มธยมศกษาตอนตน 7 23.30 4 13.30 มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 4 13.30 8 26.70 อนปรญญา/ปวส. 3 10.00 2 6.70 ปรญญาตรหรอสงกวา 2 6.70 1 3.30 สถานภาพ โสด 2 6.70 1 3.30 สมรส 23 76.70 18 60.00 หมาย/หยา/แยกกน 5 16.70 11 36.70 อาชพ เกษตรกรรม 5 16.70 4 13.30 คาขาย 7 23.30 9 30.00

60

ตารางท 1 เปรยบเทยบขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง (ตอ)

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง (n=30) กลมควบคม (n=30)

จานวน (คน) รอยละ จานวน (คน) รอยละ รบจาง 2 6.70 3 10.00 งานบาน 14 46.70 9 30.00 อน ๆ 2 6.70 5 16.70 รายได (บาท) 0-5,000 7 23.30 5 16.70 5,001-10,000 11 36.70 15 50.00 10,001-15,000 5 16.70 2 6.70 15,001-20,000 4 13.30 3 10.00 20,001 ขนไป 3 10.00 5 16.70 กลมทดลอง x =11,883.30 S.D. = 7,630.11 Min = 3,500 Max = 30,000 กลมควบคม x =12,000 S.D. = 8,848.92 Min = 2,000 Max = 30,000 ระยะเวลาการปฏบตงาน อสม. (ป) 0-5 12 40.00 8 26.70 6-10 4 13.30 12 40.00 11-15 9 30.00 4 13.30 16-20 1 3.30 3 10.00 21 ปขนไป 4 13.30 3 10.00 กลมทดลอง x =7.7 S.D. = 7.82 Min = 1 Max = 26 กลมควบคม x =11.27 S.D. = 7.85 Min = 1 Max = 29 การอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง เคย 5 16.70 6 20.00 ไมเคย 25 83.30 24 80.00

จากตารางท 1 พบวา อสม.กลมทดลองสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 93.30 เพศ

ชาย คดเปนรอยละ 6.70 สวนใหญมอายอยระหวาง 41-60 ป มากทสด คดเปนรอยละ 73.50 อาย

61

สงสดคอ 65 ป อายต าสดคอ 25 ป อายเฉลย 48.13 ปสวนใหญจบการศกษาประถมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 36.70 รองลงมาเปนระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 23.30 สถานภาพสวนใหญ สมรส คดเปนรอยละ 76.70 มสถานะภาพหมาย /หยา/แยก คดเปนรอยละ 16.70 รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน สวนใหญอยในชวง 5,001-10,000 คดเปนรอยละ 36.70 รายไดต าสด 3,500 บาท รายไดสงสด 30,000 บาท รายไดเฉลย 11,883.30 บาท ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สวนใหญอยในชวง 11-15 ป คดเปนรอยละ 30 ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. ตาสด 1 ป ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สงสด 26 ป ระยะเวลาการปฏบตงานเฉลย 7.70 ป สวนใหญไมเคยไดรบการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรงคดเปนรอยละ 83.30 อสม. กลมควบคมสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 93.30 เพศชาย คดเปนรอยละ 6.70 สวนใหญมอายอยระหวาง 41-60 ป มากทสด คดเปนรอยละ73.50 อายสงสดคอ 68 ป อายต าสดคอ 36 ป อายเฉลย 52.47 ป สวนใหญจบการศกษาประถมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ40 รองลงมาเปนระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 13.30 สถานภาพสวนใหญสมรส คดเปนรอยละ 60 มสถานภาพหมาย/หยา/แยก คดเปนรอยละ 36.70 รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน สวนใหญอยในชวง 5,001-10,000 บาท คดเปนรอยละ 50.10 รายไดต าสด 2,000 บาท รายไดสงสด 30,000 บาท รายไดเฉลย 12,800 บาท ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สวนใหญอยในชวง 11-15 ป คดเปนรอยละ 40 ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. ตาสด 1 ป ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สงสด 29 ประยะเวลาการปฏบตงานเฉลย 11.27 ป สวนใหญไมเคยไดรบการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรงคดเปนรอยละ 80

62

สวนท 2 การเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ

กลมทดลองกอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ

ความรดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการใชยา

1. กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปน ยาชนด................................................

0.97 0.18 สง 1.00 0.00 สง

2. กอนใชยาทกครง ตองตรวจสอบวธการ ใชยา............................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

3. กอนใชยาทกครง ควรอานวนหมดอาย ทฉลาก...................................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

5. ในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวานกอนอาหาร ควรรบประทานยากอนมอ....

0.93

0.25

สง

1.00

0.00

สง

6. เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานง......................................

0.43

0.50

ตา

0.87

0.34

สง

7. เมอผปวยมอาการผดปกต เชน หนามด ปวดศรษะ เจบแนนหนาอก ผปวย.........

0.93

0.25

สง

1.00

0.00

สง

8. ยาทผปวยรบประทานแลวอาการดขน สามารถแบงใหกบคนอนๆ ทม.........

0.97

0.18

สง

1.00

0.00

สง

9. เมอผปวยมอาการดขนผปวยสามารถ...... 0.90 0.30 สง 1.00 0.00 สง

หลกการเกบรกษายา 10. ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผส

แสงแดดหรอ.............................. 1.00

0.00

สง

1.00

0.00

สง

11. ควรเกบยาไว............................. 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 12. ยาทบรรจในขวดสชา หรอซองสชา

สามารถเปลยน....................................... 0.77

0.43

ปานกลาง

1.00

0.00

สง

63

ตารางท 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯของกลมทดลองกอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการสงเกตลกษณะยา

13. แมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะไมเหมอนเดม เชน ส กลน รส ผปวย..........

0.90 0.30 สง 0.93 0.25 สง

14. ยาทเสอมคณภาพ ทาใหการรกษาไมไดผลและ...............................................

0.77

0.43

ปานกลาง

0.90

0.30 สง

หลกการสงเกตอาการแพยา และผลขางเคยงจากการใชยา

15. อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชน ผนคนตามผวหนง หนาบวม........

1.00

0.00

สง

1.00

0.00

สง

16. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน ไดแก ใจสน............

0.73

0.45

ปานกลาง

0.97

0.18 สง

17. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคความดนโลหตสง ไดแก หนามด..

0.63 0.49 ปานกลาง

0.97

0.18 สง

18. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ไดแก.....

0.17

0.37

ตา

1.00

0.00

สง

หลกการปฏบตอน ๆ เกยวกบการใชยา 19. ผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของ

เพอน.................................................... 0.93

0.25

สง

1.00

0.00

สง

20. เมอผปวยใชยาชนดใดชนดหนงแลว

อาการดขน ผปวยสามารถจดจายาชนดนนไวแลวไป........................................

0.77

0.43

ปานกลาง

0.93

0.25 สง

21. ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดม..............................................

0.33

0.47

ตา

0.67

0.47

ปานกลาง

22. การซอยารกษาโรคเรอรงมารบประทานเองอยางตอเนอง.................................

0.30

0.46 ตา

0.80

0.40

ปานกลาง

คะแนนความรดานการใชยาทบานฯโดยรวม

0.79 0.05 ปานกลาง

0.97 0.03 สง

 

64

จากตารางท 2 พบวากลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯ โดยรวม กอนการทดลองเทากบ 0.79 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.05 ( x =0.79, SD=0.05) ภายหลงการ ทดลองพบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯ โดยรวมเพมขนเปน 0.97 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.03 ( x =0.97, SD=0.03) หลกการใชยา 2ใน 9 ขอพบวากอนการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอ มการตรวจสอบวธการใชยา และอานวนหมดอายกอนใชยาทกครง ( x =1.00, SD=0.00, x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ เมอผปวยลมรบประทานยา สามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานงถงเวลา ( x =0.43, SD=0.50) ภายหลงการทดลองกลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดถง 8 ใน 9 ขอ ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสด 1ใน 9 ขอ คอ เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานงถงเวลา( x =0.87, SD=0.34) หลกการเกบรกษายา พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสด 2 ใน 3 ขอ คอควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผสแสงแดดหรอความเปยกชน และควรเกบยาไวในทสงใหพนมอเดก ( x =1.00, SD=0.00) หลงการทดลองพบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยสงสดทง 3 ( x =1.00, SD=0.00) ขอหลกการสงเกตลกษณะยาพบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสง 1 ใน 2 ขอคอแมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะไมเหมอนเดม เชน ส กลน รส ผปวยยงคงรบประทานยานนไดอก ( x =0.90, SD=0.30)หลงการทดลองพบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยสงสดขอเดยวกนกอนการทดลองคอ( x =0.93, SD=0.25) หลกการสงเกตอาการแพยาและผลขางเคยงจากการใชยาพบวา กอนการทดลอง กลม ทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสด คออาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชน ผนคนตาม ผวหนง หนาบวม หนงตาบวม รมฝปากบวม ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ( x =0.17, SD=0.37) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยสงสด 2 ใน 4 ขอคอ อาการทแสดงถงอาการแพยามหลายอาการ และอาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอด ( x =1.00, SD=0.00) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยตา 2 ใน 4 ขอคออาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน และอาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคความดนโลหตสง ( x =0.97, SD=0.18)

65

หลกการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยาพบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนน เฉลยความรสงสด คอผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของเพอนบานทมอาการปวยเชนเดยวกนได ( x =0.93, SD=0.25) กอนการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรตาสดคอ การซอยารกษาโรคเรอรงมารบประทานเองอยางตอเนองโดยไมคานงถงหลกการใชยาทถกตอง ( x =0.30, SD=0.46) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของเพอนบานสวนขอทมคาคะแนนตาสดคอผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดม ( x =0.67, SD=0.47) ตารางท 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยา ทบานฯ ของกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 1. ทานสามารถอธบายความสาคญของ

หลกการ.................................................... 2.67

0.60 ปานกลาง

4.20 0.61 สง

2. ทานสามารถอธบาย และใหเหตผล

แกผสงอายเกยวกบการใชยาให…........... 2.67 0.54 ปานกลาง

4.23 0.62 สง

3. ทานสามารถอธบายถงอนตรายจากการใช

ยา............................................................. 2.50 0.50 ปานกลาง 4.07 0.69 สง

4. ทานสามารถอธบายวธการรบประทาน...... 2.83 0.37 ปานกลาง 4.40 0.62 สง 5. เมอผสงอายลมรบประทานยาตามเวลา... 2.50 0.68 ปานกลาง 4.17 0.74 สง 6. ทานสามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอาย

และ/ญาต.................................................... 2.87

0.34

ปานกลาง

4.47 0.68 สง

7. ทานสามารถอธบายวธการรบประทานยา

แตละ........................................................... 2.80 0.48 ปานกลาง 4.30

0.65 สง

8. ทานสามารถอธบายอนตรายตอสขภาพของผสงอาย.............................................

2.67

0.47

ปานกลาง

4.10

0.60 สง

9. ทานสามารถแนะนาผสงอายเกยวกบการสงเกต..........................................................

2.50

0.50

ปานกลาง 4.20 0.76 สง

  

66

ตารางท 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยา ทบานฯของกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 10. ทานสามารถอธบายอนตรายของการ

ใชยาท................................................... 2.63

0.49

ปานกลาง 4.13

0.73

สง

11. ผสงอายเชอถอและปฏบตตามคาแนะนา... 2.33 0.60 นอย 3.93 0.64 สง 12. ทานสามารถอธบายความหมายของการ

แพยาและ.................................................... 2.47

0.50 ปานกลาง 3.93 0.69 สง

13. ทานสามารถอธบายความหมายของ ผลขางเคยงในการใชยาและอาการแสดงผลขาง...........................................

2.37

0.61

ปานกลาง 3.87

0.68 สง

14. ทานสามารถแนะนาผสงอายในการอานวนหมดอาย..................................................

2.70

0.53

ปานกลาง 4.27

0.69 สง

15. เมอผสงอายมปญหาใดๆ เกยวกบการใชยา ทานสามารถชวยเหลอ และให...........

2.67

0.47

ปานกลาง 4.13

0.62 สง

คะแนนการรบรสมรรถนะในตน ดานการใชยาทบานฯ โดยรวม

2.61 0.34 ปานกลาง 4.16 0.52 สง

จากตารางท 3 พบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯโดยรวม กอนการทดลองเทากบ 2.61 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.34 ( x =2.61, SD=0.34) ภายหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯโดยรวมสงขนเปน 4.16 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.52 ( x =4.16, SD=0.5) เมอพจารณารายขอพบวา กอนการทดลองขอทมคาคะแนนเฉลยสงสดคอ อสม.สามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและญาต ( x =2.87, SD=0.34) และ ภายหลงการทดลองกพบวาขอนมคาคะแนนสงสดเชนกนมคาคะแนนเฉลย ( x =4.47, SD=0.68) กอนการทดลองขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ ผสงอายเชอถอและปฏบตตามคาแนะนาของ อสม.( x =2.33, SD=0.60) และภายหลงการทดลองพบวา ขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อสม. สามารถอธบายความหมายของผลขางเคยงในการใชยาและอาการแสดงผลขางเคยงของยา ( x =3.87, SD=0.68)

67

ตารางท 4 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานฯ ในกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง

ขอมล จานวน (คน) x S.D. t-value p-value ความรของ อสม. ดานการใชยาฯ กอนการทดลอง 30 0.79 .05 -13.77 .000* หลงการทดลอง 30 0.97 .03 การรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กอนการทดลอง 30 2.61 .34 -16.79 .000* หลงการทดลอง 30 4.16 .52

*p-value<.05 จากตารางท 4 พบวา คาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลอง กอนการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ .79 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .05 ( x

=0.79, SD=0.05) เมอหลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ .97 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .03 ( x =0.97, SD=0.03) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value=.000) โดยพบวาคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลอง หลงการทดลอง สงกวากอนการทดลอง ซงเปนไปตามสมมตฐานท 1 คาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลอง กอนการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 2.61 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .34 ( x

=2.61, SD=0.34) เมอหลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ .41 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .52 ( x =4.16, SD=0.52) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 (p-value=.00)โดยพบวา คาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองหลงการทดลอง สงกวากอนการทดลอง ซงเปนไปตามสมมตฐานท 1

68

ตารางท 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ

ความรดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการใชยา

1. กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปนยาชนด....................................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

2. กอนใชยาทกครง ตองตรวจสอบวธการใชยา............................................

0.93 0.25 สง 0.97 0.18 สง

3. กอนใชยาทกครง ควรอานวนหมดอายทฉลาก...................................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

5. ในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวานกอนอาหารควรรบประทานยากอนมอ...

0.80 0.40 ปานกลาง 0.80 0.40 ปานกลาง

6. เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานง....................................

0.93 0.25 สง 0.97 0.18 สง

7. เมอผปวยมอาการผดปกต เชน หนามด ปวดศรษะ เจบแนนหนาอก ผปวย.........

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

8. ยาทผปวยรบประทานแลวอาการดขน สามารถแบงใหกบคนอนๆ ทม...........

0.93

0.25

สง

0.93

0.25

สง

9. เมอผปวยมอาการดขน ผปวยสามารถหยด.......................................................

0.97

0.18

สง

0.93

0.25

สง

หลกการเกบรกษายา 10. ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผส

แสงแดดหรอ.......................................... 1.00

0.00

สง

1.00

0.00

สง

11. ควรเกบยาไว.......................................... 0.93 0.25 สง 0.97 0.18 สง 12. ยาทบรรจในขวดสชา หรอซองสชา

สามารถเปลยน........................................ 0.77

0.46

ปานกลาง

0.77

0.46

ปานกลาง

69

ตารางท 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการสงเกตลกษณะยา

13. แมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะไมเหมอนเดม เชน ส กลน รส ผปวย...........

0.93 0.25 สง 0.93 0.25 สง

14. ยาทเสอมคณภาพ ทาใหการรกษาไมไดผลและ..............................................

0.77

0.46

ปานกลาง

0.83

0.37

สง

15. อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชน ผนคนตามผวหนง หนาบวม หนงตาบวม รมฝปาก...........................................

1.00

0.00

สง

1.00

0.00

สง

16. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน ไดแก ใจสน เหงอออก ตวเยน หนามด.......................................

0.83

0.37

สง

0.80

0.40

ปานกลาง

17. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคความดนโลหตสง ไดแก ..............

0.80 0.40 ปานกลาง

0.83 0.37 สง

18. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ไดแก ปวด......................................................

0.49 0.49 ตา

0.40 0.49 ตา

หลกการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา 19. ผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของ

เพอน....................................................... 0.97 0.18 สง 0.97 0.18 สง

20. เมอผ ปวยใชยาชนดใดชนดหนงแลวอาการดขน ผปวยสามารถจดจายาชนดนนไวแลวไป.........................................

0.80

0.40

ปานกลาง 0.83

0.37

สง

21. ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดม.................................................

0.30

0.46

ตา

0.30

0.46

ตา

  

70

ตารางท 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 22. การซอยารกษาโรคเรอรงมารบประทาน

เองอยางตอเนองเปนเวลานานโดยไมคานงถง.................................................

0.83

0.37

สง

0.90

0.30

สง

คะแนนความรดานการใชยาทบานฯ โดยรวม

0.78 0.06 ปานกลาง 0.79 0.05 ปานกลาง

จากตารางท 5 พบวา กลมควบคมมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯ

โดยรวมกอนการทดลองเทากบ 0.78 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.06 ( x =0.78, SD=0.05)ภายหลงการทดลอง พบวา กลมควบคมมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯโดยรวมเทากบ 0.79 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.05 ( x =0.79, SD=0.05) หลกการใชยาเมอพจารณารายขอทงกอนการทดลอง และหลงการทดลองพบวา กลมควบคม มคาคะแนนเฉลยรายขอสงสด 3 ใน 9 ขอ ไดแก กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปนยาชนดใด กอนใชยาทกครง ควรอานวนหมดอายทฉลากยา เมอผปวยมอาการผดปกต เชน หนามดปวดศรษะ เจบแนนหนาอก ผปวยสามารถเพมยาไดมคาคะแนนเฉลยโดยรวมเทากบ 1.00 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.00 ( x =1.00, SD=0.00) และพบวากอนการทดลอง และภายหลงการทดลองขอทมคาคะแนนตาสดคอ ในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวานกอนอาหาร ควรรบประทานยากอนมออาหารประมาณครงชวโมง หลกการเกบรกษายา กอนการทดลอง และหลงการทดลองพบวากลมควบคมมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอควรเกบยาไวในทแหงไมสมผสแสงแดด ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนตาสดทงกอนการทดลอง และหลงการทดลอง ของกลมควบคมคอ ยาทบรรจในขวดสชาหรอซองสชาสามารถเปลยนซองได( x =0.77, SD=0.46) หลกการสงเกตลกษณะยาพบวากอนการทดลองและหลงการทดลอง กลมควบคมมคา คะแนนเฉลยความรสงสดคอ อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชนผนคนตามผวหนง หนา บวม หนงตาบวม ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนตาสดคอ อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ไดแกปวด ( x =0.40, SD=0.49) หลงการทดลอง กลม

71

ควบคมมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอ อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการเชน ผนคนตามผวหนงหนาบวม หนงตาบวม ( x =1.00, SD=0.00) ขอทมคาคะแนนตาสดคอ อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ( x =0.40, SD=0.49) หลกการปฏบตอนๆเกยวกบการใชยา กอนการทดลองพบวากลมควบคมมคาคะแนน เฉลยความรสงสดคอผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของเพอน ( x =0.97, SD=0.18) ขอทมคา คะแนนตาสดคอผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดมทเชอวาแสลงยา ( x =0.30, SD=0.46) ตารางท 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยา ทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 1. ทานสามารถอธบายความสาคญของ

หลกการ.................................................... 2.63

0.49 ปานกลาง

2.77 0.85 ปานกลาง

2. ทานสามารถอธบาย และใหเหตผลแก

ผสงอายเกยวกบการใชยาใหถกกบ......... 2.50 0.68 ปานกลาง

2.47 0.93 ปานกลาง

3. ทานสามารถอธบายถงอนตรายจากการใชยา...........................................................

2.30 0.79 นอย 2.30 0.79 นอย

4. ทานสามารถอธบายวธการรบประทาน.... 2.67 0.47 ปานกลาง 2.77 0.97 ปานกลาง 5. เมอผสงอายลมรบประทานยาตาม.......... 2.50 0.68 ปานกลาง 2.60 0.89 ปานกลาง

6. ทานสามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและ/ญาต....................................................

2.87

0.34

ปานกลาง

3.10 0.84 ปานกลาง

7. ทานสามารถอธบายวธการรบประทาน ยาแตละ......................................................

3.00 0.64 ปานกลาง 3.00

0.64 ปานกลาง

8. ทานสามารถอธบายอนตรายตอสขภาพของผสงอาย..................................

2.50

0.50

ปานกลาง

2.43

0.85

ปานกลาง

9. ทานสามารถแนะนาผสงอายเกยวกบ การสงเกต..................................................

2.63

0.49

ปานกลาง 2.70 0.83 ปานกลาง

10. ทานสามารถอธบายอนตรายของการใชยาท...........................................................

2.33

0.60

นอย 2.37

0.80

ปานกลาง

72

ตารางท 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยา ทบานฯ ของกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กอนการทดลอง หลงการทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 11. ผสงอายเชอถอและปฏบตตาม

คาแนะนาของ........................................... 2.50

0.50

ปานกลาง 2.53

0.86

ปานกลาง

12. ทานสามารถอธบายความหมายของ

การแพยาและ............................................ 2.47

0.50 ปานกลาง 2.33 0.88 ปานกลาง

13. ทานสามารถอธบายความหมายของ ผลขางเคยงในการใชยาและอาการ.........

2.37

0.61

ปานกลาง 2.10

0.96 นอย

14. ทานสามารถแนะนาผสงอายในการอานวนหมดอาย.......................

2.83

0.74

ปานกลาง 2.83 0.74 ปานกลาง

15. เมอผสงอายมปญหาใดๆ เกยวกบการ ใชยา ทานสามารถชวยเหลอ...................

2.80

0.88

ปานกลาง 2.80

0.88

ปานกลาง

คะแนนการรบรสมรรถนะในตน ดานการใชยาทบานฯ โดยรวม

2.44 0.37 ปานกลาง 2.45 0.34 ปานกลาง

จากตารางท 6 พบวา กลมควบคมมคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ โดยรวมกอนการทดลองเทากบ 2.44 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.37 ( x =2.44, SD=0.37) ภายหลงการทดลอง พบวา กลมควบคมมคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯโดยรวมเทากบ 2.45 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.34 ( x =2.45, SD=0.34) เมอพจารณารายขอพบวากลมควบคม กอนการทดลองขอทมคาคะแนนเฉลยสงสดคอ อสม. สามารถอธบายวธการรบประทานยาแตละชนดใหถกตองตามขนาดทแพทยสงได ( x =3.00, SD=0.64) ขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อสม. สามารถอธบายถงอนตรายจากการใชยาทเสอมสภาพ ใหผสงอายเขาใจได ( x =2.30, SD=0.79) ภายหลงการทดลอง พบวา กลมควบคมขอทมคาคะแนน เฉลยสงสด คอ อสม. สามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและญาต ( x =3.10, SD=0.84) ขอทมคา

คะแนนเฉลยตาสด คอ อสม. สามารถอธบายความหมายของผลขางเคยงในการใชยาและอาการ แสดงผลขางเคยง ( x =2.10, SD=0.96)

73

ตารางท 7 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรและการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานฯในกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง

ขอมล จานวน (คน) x S.D. t-value p-value ความรของ อสม. ดานการใชยาฯ  กอนการทดลอง 30 0.78 .06 -1.43 0.16 หลงการทดลอง 30 0.79 .05 การรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กอนการทดลอง 30 2.44 .37 -1.52 0.13 หลงการทดลอง 30 2.45 .34

*p-value<.05 จากตารางท 7 พบวาคา คะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ ในกลม ควบคม กอนการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 0.78 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .06 ( x

=0.78, SD=0.06) เมอหลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ .79 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .05 ( x =0.79, SD=0.05) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมระหวางกอน และหลงการทดลอง พบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value=0.16) ซงเปนไปตามสมมตฐานท 2 คาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคม กอนการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 2.44 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .37 ( x

=2.44, SD=0.37) เมอหลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 2.45 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .52 ( x =4.16, SD=0.52) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคม ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 (p-value=0.13) ซงเปนไปตามสมมตฐานท 2

74

ตารางท 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ กลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ จาแนกรายขอ

ความรดานการใชยาทบานฯ กลมควบคม กลมทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการใชยา

1. กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปนยาชนด....................................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

2. กอนใชยาทกครง ตองตรวจสอบวธการใชยา............................................

0.97 0.18 สง 1.00 0.00 สง

3. กอนใชยาทกครง ควรอานวนหมดอายทฉลาก...................................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

5. ในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวานกอนอาหารควรรบประทานยากอนมอ...

0.80 0.40 ปานกลาง

1.00

0.00

สง

6. เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานง....................................

0.97 0.18 สง 0.87

0.34

สง

7. เมอผปวยมอาการผดปกต เชน หนามด ปวดศรษะ เจบแนนหนาอก ผปวย.........

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

8. ยาทผปวยรบประทานแลวอาการดขน สามารถแบงใหกบคนอนๆ ทม...........

0.93

0.25

สง

1.00

0.00

สง

9. เมอผปวยมอาการดขน ผปวยสามารถหยด.......................................................

0.93

0.25

สง

1.00

0.00

สง

หลกการเกบรกษายา 10. ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผส

แสงแดดหรอ.......................................... 1.00

0.00

สง

1.00

0.00

สง

11. ควรเกบยาไว.......................................... 0.97 0.18 สง 1.00 0.00 สง 12. ยาทบรรจในขวดสชา หรอซองสชา

สามารถเปลยน........................................ 0.77

0.46

ปานกลาง

1.00

0.00

สง

75

ตารางท 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนความรดานการใชยาทบานฯ ของ กลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ ฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรดานการใชยาทบานฯ กลมควบคม กลมทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล หลกการสงเกตลกษณะยา

13. แมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะไมเหมอนเดม เชน ส กลน รส ผปวย...........

0.93 0.25 สง 0.93 0.25 สง

14. ยาทเสอมคณภาพ ทาใหการรกษาไมไดผลและ..............................................

0.83 0.37 ปานกลาง 0.90 0.30 สง

15. อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชน ผนคนตามผวหนง หนาบวม หนงตาบวม รมฝปาก...........................................

1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง

16. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน ไดแก ใจสน เหงอออก ตวเยน หนามด.......................................

0.80 0.40 ปานกลาง 0.97 0.18 สง

17. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคความดนโลหตสง ไดแก ..............

0.83 0.37 ปานกลาง 0.97 0.18 สง

18. อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ไดแก ปวด......................................................

0.40 0.49 ตา 1.00 0.00 สง

หลกการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา 19. ผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของ

เพอน....................................................... 0.97 0.18 สง 1.00 0.00 สง

21. เมอผ ปวยใชยาชนดใดชนดหนงแลวอาการดขน ผปวยสามารถจดจายาชนดนนไวแลวไป.........................................

0.30 0.46 ตา 0.67 0.47 ปานกลาง

22. ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดม.................................................

0.90 0.30 สง 0.80 0.40 ปานกลาง

คะแนนความรดานการใชยาทบานฯโดยรวม

0.79 0.05 ปานกลาง 0.97 0.03 สง

76

จากตารางท 8 พบวา กลมควบคมมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯโดยรวม เทากบ 0.79 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ0.05 กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรดานการใชยาทบานฯโดยรวมภายหลงการทดลอง เทากบ 0.97 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.03 หลกการใชยา 3ใน 9 ขอพบวากลมควบคม หลงการทดลองขอทมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอ กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปนยาชนดเดยวกบฉลากหรอไม กอนใชยาทกครง ควรอานวนหมดอายทฉลากยา เมอผปวยมอาการผดปกต เชนหนามด ปวดศรษะ เจบแนนหนาอก ผปวยสามารถเพมปรมาณยา/เพมจานวนมอยาไดเอง ( x =1.00, SD=0.00, x =1.00,SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ เมอผปวยลมรบประทานยา สามารรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตองคานงถงเวลา ( x =0.43, SD=0. 50) ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดถง 8 ใน 9 ขอ ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสด1 ใน 9 ขอคอ เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยาในทนททนกไดโดยไมตอง คานงถงเวลา ( x =0.87, SD=0.34)

หลกการเกบรกษายา พบวา กลมควบคม หลงทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอ ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผสแสงแดดหรอความเปยกชน ( x =1.00, SD=0.00) กลมทดลอง หลงการทดลองพบวาท ง 3ขอ มคาคะแนนเฉลยสงสดเทากนคอ ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผสแสงแดดหรอความเปยกชน ควรเกบยาไวในทสงใหพนมอเดก ยาทบรรจในขวดสชา หรอซองสชา สามารถเปลยนภาชนะบรรจไปเปนแบบใสหรอขาวได ( x =1.00, SD=0.00) หลกการสงเกตลกษณะยาพบวา หลงการทดลอง กลมควบคมและกลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดเทากนคอ แมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะไมเหมอนเดมเชน ส กลน รส ผปวยยงคงรบประทานยานนดอก ( x =0.93, SD=0.25) ขอทพบวามคาคะแนนตาหลงการทดลองทง กลมควบคม และกลมทดลองคอ ยาทเสอมสภาพ ทาใหการรกษาไมไดผลและเปนอนตรายกบผใช หลกการสงเกตอาการแพยาและผลขางเคยงจากการใชยาพบวา หลงการทดลอง กลมควบคมกลมมคาคะแนนเฉลยความรสงสด คออาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ เชน ผนคนตามผวหนง หนาบวม หนงตาบวม รมฝปากบวม ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ( x =0.17, SD=0.37) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยสงสด 2 ใน 4 ขอคอ อาการทแสดงถงอาการแพยามหลายอาการ และอาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน ( x =1.00, SD=0.00) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยตา 2 ใน 4 ขอคออาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน และอาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคความดนโลหตสง ( x =0.97, SD=0.18)

77

หลกการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา หลงการทดลอง พบวาขอทกลมควบคม มคาคะแนนเฉลยสงสด คอผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของเพอนบานทมอาการปวยเชน เดยวกบ กลมควบคม มคาคะแนนเฉลยตาสดคอ ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดมทเชอวาแสลงยา ( x =0.30, SD=0.46) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความรสงสดคอ ผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนาของเพอนบานเชนเดยวกลมควบคมขอทมคาคะแนนตาสดคอ ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดมทเชอวาแสลงยาขอเดยวกบกลมควบคมแตมคาคะแนนสงกวา ( x =0.67, SD=0.47) ตารางท 9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยา

ทบาน ฯของกลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ จาแนกรายขอ

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กลมควบคม กลมทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 1. ทานสามารถอธบายความสาคญของ

หลกการ.................................................... 2.77

0.85 ปานกลาง

4.20 0.61 สง

2. ทานสามารถอธบาย และใหเหตผลแก

ผสงอายเกยวกบการใชยาใหถกกบ......... 2.47 0.93 ปานกลาง

4.23 0.62 สง

3. ทานสามารถอธบายถงอนตรายจากการ

ใชยา........................................................... 2.30 0.79 ปานกลาง 4.07 0.69 สง

4. ทานสามารถอธบายวธการรบประทาน.... 2.77 0.97 ปานกลาง

4.40

0.62 สง

5. เมอผสงอายลมรบประทานยาตาม.......... 2.60 0.89 ปานกลาง 4.17 0.74 สง

6. ทานสามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและ/ญาต....................................................

3.10

0.84

ปานกลาง

4.47 0.68 สง

7. ทานสามารถอธบายวธการรบประทาน ยาแตละ......................................................

3.00 0.64 ปานกลาง 4.30

0.65 สง

8. ทานสามารถอธบายอนตรายตอสขภาพของผสงอาย..................................

2.43

0.85

ปานกลาง

4.10

0.60

สง

78

ตารางท 9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบาน ฯของกลมควบคม และกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ กลมควบคม กลมทดลอง

( x ) SD แปลผล ( x ) SD แปลผล 9. ทานสามารถแนะนาผสงอายเกยวกบ

การสงเกต.................................................. 2.70

0.83

ปานกลาง 4.20 0.76 สง

10. ทานสามารถอธบายอนตรายของการใช

ยาท........................................................... 2.37

0.80

ปานกลาง 4.13

0.73

สง

11. ผสงอายเชอถอและปฏบตตาม

คาแนะนาของ........................................... 2.53

0.86

ปานกลาง 3.93

0.64

สง

12. ทานสามารถอธบายความหมายของ

การแพยาและ............................................ 2.33

0.88 ปานกลาง 3.93 0.69 สง

13. ทานสามารถอธบายความหมายของ ผลขางเคยงในการใชยาและอาการ.........

2.10

0.96

ปานกลาง 3.87

0.68

สง

14. ทานสามารถแนะนาผสงอายในการอานวนหมดอาย.......................

2.83

0.74

ปานกลาง 4.27

0.69

สง

15. เมอผสงอายมปญหาใดๆ เกยวกบการ ใชยา ทานสามารถชวยเหลอ...................

2.80

0.88

ปานกลาง 4.13

0.62

สง

คะแนนการรบรสมรรถนะในตน ดานการใชยาทบานฯ โดยรวม

2.45 0.34 ปานกลาง 4.16 0.52 สง

จากตารางท 9 พบวา กลมควบคมมคาเฉลยของคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯ โดยรวมเทากบ 2.45 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.34 ( x =2.45 SD=0.34) กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนนการรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานฯภายหลงการทดลองโดยรวม เทากบ 4.16 สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.52 ( x =4.16 SD=0.52) เมอพจารณารายขอ พบวากลมควบคม หลงการทดลองขอทมคาคะแนนเฉลยความร สงสด คอ อสม.สามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและ/ญาตไดในการจดเกบยาในสถานทเหมาะสม

79

( x =3.10, SD=0.84) ขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อสม.สามารถอธบายความหมายของผลขางเคยง ในการใชยาและอาการแสดงของผลขางเคยง ( x =2.10, SD=0. 96) ภายหลงการทดลอง กลมทดลอง มคาเฉลยของคะแนนความรสงสด คอ อสม. สามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอายและญาต ( x =1.00, SD=0.00) สวนขอทมคาคะแนนเฉลยตาสดคอ อสม.สามารถอธบายความหมายของผลขางเคยงใน การใชยาและอาการแสดงของผลขางเคยง ( x =3.87,SD=0.68) ตารางท 10 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ และการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง กอนไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ

ขอมล จานวน (คน) x S.D. t-value p-value ความรของ อสม. ดานการใชยาฯ กลมทดลอง 30 0.79 0.05 0.28 0.77 กลมควบคม 30 0.78 0.06 การรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง 30 2.61 0.34 1.85 0.06 กลมควบคม 30 2.45 0.37

*p-value<.05 จากตารางท 10 พบวากอนการทดลอง คะแนนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองมคาเฉลยเทากบ 0.79 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.05 ( x =0.79, SD=0.05)คะแนนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมมคาเฉลยเทากบ 0.78 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.06 ( x =0.78, SD=0.06) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง พบวามความรไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value= 0.77) คะแนนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองกอนการทดลองมคาเฉลยเทากบ 2.61 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.34 ( x =2.61, SD=0.34) คะแนนการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมหลงการทดลองมคาเฉลยเทากบ 2.44 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.37 ( x =2.44, SD=0.37) เมอทดสอบความ

80

แตกตางระหวางคาเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมและกลมทดลองกอนการทดลอง พบวามการรบรสมรรถนะในตนไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value= 0.069) ตารางท 11 เปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯ และ การรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯระหวางกลมควบคมกบกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจ ฯ

ขอมล จานวน (คน) x S.D. t-value p-value ความรของ อสม. ดานการใชยาฯ กลมทดลอง 30 .97 .03 15.11 .000* กลมควบคม 30 .79 .05 การรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง 30 4.16 .52 15.00 .000* กลมควบคม 30 2.45 .34

*p-value<.05 จากตารางท 11 พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองหลงมคาเฉลยเทากบ .97 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .03( x =0.97, SD=0.03) คาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมหลงการทดลอง มคาคะแนนเฉลยเทากบ .79 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .05 ( x =0.79, SD=0.05) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยความรของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมและกลมทดลอง พบวามความรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value=.00) โดยพบวาคาคะแนนเฉลยความรของ กลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value=.00) ซงเปนไปตามสมมตฐานท 2 คาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลอง หลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 4.16 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .52 ( x

=4.16, SD=0.52) คาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคม หลงการทดลองมคาคะแนนเฉลยเทากบ 2.45 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .34 ( x

81

=2.45, SD=0.34) เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมควบคมและ กลมทดลอง หลงการทดลอง พบวามการรบรสมรรถนะในตนไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p-value=.00) โดยพบวาคาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานฯในกลมทดลองสงกวา กลมควบคม ภายหลงการทดลอง ซงเปนไปตามสมมตฐานท 2

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (Two group pretest–posttest design) วตถประสงคเพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ในพนท อาเภอบานโปง จงหวดราชบร โดยการเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลองและเปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯและกลมทไมไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ เกบขอมลระหวางเดอนตลาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2556 เครองมอทใชในการศกษาแบงเปน 2 สวนไดแก สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. การอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง แบบประเมนความรของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ทผวจยดดแปลงจากสรารตน สขสมสน (2551) และแบบสอบถามการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมรวมกบการประยกตแนวคดการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997) เครองมอทงสองชดไดผานการตรวจสอบคณภาพเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒ 5 ทานและมคาความเทยง (Reliability) เทากบ 0.71 และ 0.94 สวนท 2 โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจให อสม. ดานการใชยาทบานฯ โดยประยกตแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของวอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) โปรแกรมนเปนการจด กจกรรมให อสม. ไดเรยนรแบบมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม แบงเปน 3 ขนตอน ไดแก 1) การฟงและการสนทนา

83

ประกอบดวย การสรางสมพนธภาพและความไววางใจ การวเคราะหสาเหตและ ผลกระทบของปญหา 2) การวางแผนแกไขปญหา และ 3) การปฏบตและสะทอนกลบหลงการปฏบตกจกรรมเพอเพมความเชอมนในความสามารถของตน ผลการวเคราะหขอมล พบวา 1. ขอมลทวไป กลมทดลองสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 93.30 สวนใหญมอายอยระหวาง 41-60 ปมากทสด คดเปนรอยละ 73.50 อายสงสดคอ 65 ป อายต าสดคอ 25 ป อายเฉลย 48.13 ป สวนใหญจบการศกษาประถมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 36.70 สถานภาพสวนใหญ สมรส คดเปนรอยละ 76.70 รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน สวนใหญอยในชวง 5,001-10,000 บาท คดเปนรอยละ 36.70 รายไดเฉลย 11,883.30 บาท ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สวนใหญอยในชวง 11-15 ป คดเปนรอยละ 30 ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. ตาสด 1 ป ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สงสด 26 ประยะเวลาการปฏบตงานเฉลย 7.70 ป สวนใหญไมเคยไดรบการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรงคดเปนรอยละ 83.30 กลมควบคมสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 93.30 สวนใหญมอายอยระหวาง 41-60 ป มากทสด คดเปนรอยละ 73.50 อายเฉลย 52.47 ป สวนใหญจบการศกษาประถมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 40 สถานภาพสวนใหญ สมรส คดเปนรอยละ 60 รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน สวนใหญอยในชวง 5,001-10,000 คดเปนรอยละ 50.10 รายไดเฉลย 12,800 บาท ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สวนใหญอยในชวง 11-15 ป คดเปนรอยละ 40 ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. ตาสด 1 ป ระยะเวลาการปฏบตงานของ อสม. สงสด 29 ประยะเวลาการปฏบตงานเฉลย 11.27 ป สวนใหญไมเคยไดรบการอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรงคดเปนรอยละ 80

2. หลงการทดลอง กลมทดลอง มคาคะแนนเฉลย ความรและการรบรสมรรถนะในตน สงกวากอนทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต

3. หลงการทดลอง กลมทดลอง มคาคะแนนเฉลย ความรและการรบรสมรรถนะในตน สงกวากลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถต อภปรายผล

ผวจยไดอภปรายผลการวจย ดงน สมมตฐานท 1 ความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง หลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

84

ผวจยอธบายไดวาการทกลมตวอยาง มความตงใจ มความสนใจและตงใจทจะเรยนรการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนดานการใชยาเนองจากโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจฯ ทกลมตวอยางไดเรยนรนนสามารถสงเสรมใหกลมตวอยาง มความรและ เกดการรบรสมรรถนะในตนไดจากการสรางประสบการณในการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยา และการไดรบความรเกยวกบ หลกการใชยา หลกการเกบรกษายา หลกการสงเกตลกษณะยา การสงเกตเกยวกบการแพยา วธการปฏบตอนๆ เกยวกบการใชยา นอกจากนน ผวจยยงไดจด กจกรรมการอภปรายกลมโดยการใชสถานการณศกษา 2 กรณเพอใหกลมตวอยางสามารถวเคราะหสาเหต ปญหา ผลกระทบของปญหาดานการใชยาทบานฯ รวมเสนอแนวทางการแกปญหาและรวมกาหนดแผนการเรยนร รวมทงการเรยนรจากการบรรยายและการสาธตฝกปฏบตจากฐานการเรยนร ฝกปฏบตในสถานการณจรงโดยมผวจยเปนพเลยง ผลของการเสรมสรางพลงอานาจโดยการใหความรดวยวธตาง ๆ ทกลาวมาแลวนนชวยใหกลมตวอยาง มความรและเกดความมนใจรบรถงพลงอานาจของตนเอง สอดคลองกบชเรสธา (Shrestha, 2003) ทไดศกษาการเพมการยอมรบการคมกาเนดผานอาสาสมครสาธารณสขหญงในชมชน ประเทศเนปาล โดยการประยกตใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของ เปาโล แฟร ซงประกอบดวย 3 ขนตอนไดแก 1) การฟงและการสนทนา โดยเรมจากการสรางความไววางใจซงกนและกน รวมกนวเคราะหหาสาเหตของปญหา 2) การวางแผน เมอไดวเคราะหสาเหตของปญหาจงนาไปสการวางแผนแกไขปญหารวมกน และ 3) การปฏบต ซงในการปฏบตกจกรรมแตละครงตองมการประเมนผลสะทอนกลบ (Reflection) อยางตอเนองเพอใหเกดการเพมทกษะ และความสามารถ ซงสงผลทาใหเกดความเชอมนในตนเอง การมจตสานก ซงเปนวงจรอยางตอเนอง และสอดคลองกบแนวคดของวอลเลอรสตนและเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) ทไดอธบายวาการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการทเนนใหบคคลพฒนาความสามารถในการคด ตดสนใจ แกปญหาดวยตนเอง เกดความนบถอเชอมนในความสามารถของตนเอง เนนการมสวนรวมอยางเตมท มการสนทนาแลกเปลยนความคดระหวางบคคลในกลม ระบปญหา วเคราะหสาเหต มองภาพอนาคตได สามารถพฒนากลวธทจะแกปญหาได นาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงในระดบบคคล องคกรและ สอดคลองกบแนวคดของกบสน (Gibson, 1995) ทไดอธบายวาการเสรมสรางพลงอานาจใหเกดขนในบคคลไดนน บคคลจะตองไดรบการชวยเหลอดานความรทจาเปน

อนง นอกจากการใหความร การใชคาพดชกจง ใหกาลงใจ ชนชมจากผวจยแลว อสม. ยงไดรวมแลกเปลยนเรยนรจากประสบการณของตนและกลมเพอน อสม.ทาใหชวยลดความกงวลและเพมความมนใจในการดแลผสงอายกลมนมากขน อกทงยงมความพยายามมงมนทจะปฏบตกจกรรมการดแลนนใหสาเรจ

85

ปรากฏการณดงกลาว แบนดรา (Bandura, 1977) ไดอธบายวาการทบคคลจะกระทาพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายไดนน บคคลจะตองเกดความเชอในความสามารถในตนเอง (Self efficacy beliefs) ขนกอน จงจะกระทาพฤตกรรมนนโดยมความคาดหวงในผลลพธของการกระทา (Outcome expectancies) เปนแรงเสรมใหมการเลอกปฏบตพฤตกรรมทคาดวาจะนาไปสผลลพธตามความตองการ ซงกลมตวอยางนนมเปาหมายทจะใหผสงอายมคณภาพชวตทดและสวนใหญ กลมตวอยางมผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนทตองใหการดแล ดงนน กลมตวอยางจงมความสนใจในการเขารบการอบรมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจฯ เพอทจะนาผลจากการเรยนรไปดแลผสงอายในชมชนของตนเอง ทาใหมผลความร และการรบรสมรรถนะในตนเองสงกวากอนการไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ ซงสอดคลองกบรายงานผลการศกษา/วจยหลายเรอง อาท ปวตรา สทธธรรม (2554) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ อสม. ตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรพลงอานาจ ความร และการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนสงกวากอนการทดลอง และสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต จลศกด หนอแกว (2547) ไดศกษาผลของการเสรมสรางพลงกลมสมาชกองคการบรหารสวนตาบล แมบาน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ผนาชมชน และผดแลเดก 0-5 ป ในการควบคมภาวะทพโภชนาการในเดก 1-5 ป โดยประยกตใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของบสชอปและคณะ (Bishop,et al.,1988) รวมกบการเรยนรอยางมสวนรวม ผลการศกษาพบวากลมทดลองทเขาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมความรเกยวกบโภชนาการ การรบรเกยวกบปญหาทพโภชนาการและความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการเฝาระวงแกไขปญหาโภชนาการในเดก 1-5 ปดกวากอนการทดลอง และกลมเปรยบเทยบ จนทมา วชกล (2551) พบวาแกนนาครอบครวทเขารวมโปรแกรมการสรางพลงแกนนาครอบครวโดยใชกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมตอการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกมพฤตกรรมการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกดขนกวากอนการทดลองและดกวาแกนนาครอบครวทไมไดเขารวมโปรแกรม นงลกษณ พลแสนและสรอย อนสรณธรกล (2552) พบวามารดาวยรนหลงคลอดกลมทดลองทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจมการรบรตอบทบาทการเปนมารดาและความสามารถในการดแลตนเองดานรางกายมากกวากอนการทดลองและมากกวามารดาวยรนหลงคลอดทไมไดเขารวมโปรแกรม จรภทร เปลองนช (2548) ไดศกษาผลของโปรแกรมสรางพลงอานาจในการรบรสมรรถนะการดแลเดกออทสตกของผปกครองโดยใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของกบสน(Gibson, 1995) พบวาคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะการดแลเดกออทสตกของผปกครองหลงเขารวมโปรแกรมสรางพลงอานาจเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

86

สมมตฐานท 2 ความรและการรบรสมรรถนะในตนของ อสม. กลมทดลอง หลงการทดลอง สงกวากลมควบคม

ผวจยอธบายไดวา เนองจากกลมควบคมทไมไดรบโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ มความรและประสบการณเกยวกบการดแลผสงอายดานการใชยาฯ ทมอยเดม ซงไมไดนามาพฒนาใหเกดกระบวนการคด วเคราะห ถงแมกลมควบคมจะไดรบความรเกยวกบการดแลผสงอายดานการใชยาฯ จากเจาหนาทสาธารณสขมาบาง แตไมไดมกระบวนการใด ๆ ทนาความร ประสบการณ มาเปลยนแปลงทาใหเกดการรบรพลงอานาจของตนเอง ซงสอดคลองกบแนวคดของวอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) ทไดอธบายวาการเสรมพลงอานาจเปนกระบวนการทเนนใหบคคลพฒนาความสามารถในการคด ตดสนใจ แกปญหาดวยตนเอง เกดความนบถอเชอมนในความสามารถของตนเอง เนนการมสวนรวมอยางเตมท มการสนทนาแลกเปลยนความคดระหวางบคคลในกลม ระบปญหา วเคราะหสาเหต มองภาพอนาคตได สามารถพฒนากลวธทจะแกปญหาได นาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงในระดบบคคล องคกรและสงคม

จากการศกษาครงนผวจยไดนาแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของวอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) และชเรสธา (Shrestha, 2003) มาประยกตเพอเพมพลงอานาจใหแกกลมตวอยางโดยการจดกจกรรมการเรยนรให อสม. ไดมการสรางสมพนธภาพระหวางกนเพอนาไปสกจกรรมรวมกนตอไป และใหมการสะทอนคดรวมกนวเคร.การฟงและการสนทนา โดยเรมจากการสรางความไววางใจซงกนและกน รวมกนวเคราะหหาสาเหตของปญหา 2).การวางแผน วเคราะหสาเหตของปญหาจงนาไปสการวางแผนแกไขปญหารวมกน และ 3).การปฏบต ในการปฏบตกจกรรมแตละครงตองมการประเมนผลสะทอนกลบอยางตอเนองเพอใหเกดการเพมทกษะ เพมความสามารถ ซงจะสงผลทาใหเกดความเชอมนในตนเอง การมจตสานก ซงเปนวงจรอยางตอเนองและเปนการศกษาแบบมสวนรวม มาประยกตใชกบกลมตวอยาง เพอใหกลมตวอยางมความร การรบรสมรรถนะในตนดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง โดยเชอวาการเสรมพลงอานาจอยบนพนฐานของการมปฏสมพนธซงกนและกน การทางานรวมกน และการมสวนรวม ทงนเนนใหกลมตวอยางมความรในการดแลผสงอายดานการใชยาฯ ครอบคลมทง 5 ดาน

การจดกจกรรมการเรยนรใหกลมตวอยางไดเรยนรแบบมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม ในขนตอนแรกเรมจากการให อสม. ไดมการสรางสมพนธภาพระหวางกนเพอนาไปสกจกรรม รวมกนตอไป และมการสะทอนคดรวมกนวเคราะหสาเหตและผลกระทบของปญหารวมกนโดยผานสถานการณ 2 สถานการณ ในขนตอนตอ ไป อสม.ไดรวมกบผวจยในการวางแผนการจดกจกรรมโดยการบรรยายใหความร การฝกปฏบตผานฐานกจกรรม การกาหนดแนวทางในการแกไข

87

ปญหาในการดแลผสงอายดานการใชยาฯ และผวจยไดมอบเอกสารคมอการใชยาในผสงอายโรคเรอรง นาไปศกษาทบทวนทบานดวย ชวยใหกลมตวอยางไดมโอกาสศกษาเพมเตมจนเกดความเขาใจในเนอหามากขน รวมทงมการสาธตการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงดานการใชยาฯ โดยผวจยและการฝกปฏบตจรงในชมชนและหลงจากไดมการฝกปฏบตจรงในชมชน กลมตวอยางไดประชมกลมรวมกนเพอแลกเปลยนประสบการณและความรสกของตนเอง ประเมนผลจากการปฏบตเปนการเพมพนการรบรความสามารถในตนเอง และเพมศกยภาพของตนเองในการทากจกรรมตางๆ สอดคลองกบแบนดรา (Bandura, 1986) ไดกลาววาการรบรสมรรถนะแหงตนจะเปนตวบงชวาบคคลจะกระทากจกรรมนนสาเรจหรอไม และบคคลจะมความพยายามในการทางานนนมากนอยเพยงใด ถาบคคลเชอวาตนไมมความสามารถทจะกระทากจกรรมนนสาเรจได กจะเกดความกลวและหลกเลยงการกระทานน ๆ แตถาบคคลมความมนใจวาสามารถกระทากจกรรมนนได จะไมเกดความกลวหรอหวาดกลวลวงหนากอนทจะแสดงพฤตกรรม และยงทาใหบคคลเกดความเพยรพยายามไมยอทอตออปสรรค ยงมความคาดหวงและไดผลลพธในสงทคาดหวง จะเปนแรงเสรมตอสมรรถนะแหงตน

วอลเลอรสตน และเบอรนสตน (Wallerstein & Bernstein, 1988) เชอวา การเรยนรทเกดจากสถานการณจรงทเปนอยเปนปจจยททาใหเกดความมนใจมากขนเมอไดปฏบตกจกรรมน นจนประสบความสาเรจ ซงตามกจกรรมของโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ ทผวจยสรางขน สงผลให กลมตวอยาง มความร และการรบรสมรรถนะในตนสงกวากลมควบคม กลมตวอยาง มความมนใจทจะใหการดแลผสงอายเพมขน สอดคลองกบการศกษาของ ปวตรา สทธธรรม (2554) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ อสม. ตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรพลงอานาจ ความร และการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต และสอดคลองกบ บรรพต เชาววตต (2546) ไดศกษาโปรแกรมการเสรมสรางพลงแกสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและ อาสาสมครสาธารณสขในการดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดสจงหวดราชบร พบวาสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและอาสาสมครสาธารณสขทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจฯมการเปลยนแปลงดานความร เกยวกบความรนแรงและโอกาสเสยง ความรเกยวกบบทบาทหนาท เจตคตตอผปวยเอดสและ ความสามารถในตนเองตลอดจนการนบถอและเหนคณคาในตนเอง เกดความสามารถในการดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดสเพมขน และชเรสธา (Shrestha, 2003) ไดวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในชมชนประเทศเนปาลเรองการเพมการยอมรบการคมกาเนดผานอาสาสมครสาธารณสขหญงในชมชน ประเทศเนปาล โดยการประยกตใชแนวคดการเสรมสรางพลง

88

อานาจของ เปาโล แฟร เปนการศกษาแบบมสวนรวมซงผลการศกษาพบวาหญงวยเจรญพนธทแตงงานแลว รบรวธการคมกาเนดอยางนอยหนงวธเพมขนมการใชการคมกาเนดเพมขน มความพงพอใจตอบรการของอาสาสมครสาธารณสขหญงเพมขน วรางคณา ชชเวช (2546) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอการรบรอานาจตอการควบคมเกยวกบการคมกาเนดของสตร ผลการศกษาพบวา สตรทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจมคะแนนเฉลยการรบรอานาจในการควบคมการคมกาเนดสงกวากอนไดรบการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถต และสตรทไดรบการเสรมสรางพลงอานาจมคะแนนเฉลยการรบรอานาจในการควบคมการคมกาเนดสงกวาสตรทไมไดรบการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถต วรศรา ใจคาปน (2550) ไดศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมตอการรบรสมรรถนะแหงตนของผดแลในการดแลผปวยจตเภททมารบบรการเสรมสรางพลงอานาจผปวยนอก โรงพยาบาลสวนปรง จงหวดเชยงใหม พบวาผดแลผปวยจตเภทหลงเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมมระดบคะแนนการรบรสมรรถนะแหงตนในการดแลผปวยจตเภทสงกวากอนเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมทระดบนยสาคญทางสถต ขอเสนอแนะ ผวจยมขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช ดงน ดานการพฒนาศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน สานกงานสาธารณสขอาเภอสามารถนาโปรแกรมการเสรมพลงอานาจดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ไปประยกตเพอพฒนาศกยภาพสาหรบ อสม. เชนหลกสตรสาหรบ อสม. เชยวชาญในสาขาตาง ๆ หรอกลมทเกยวของอนๆ เชน กลมจตอาสา กลมแกนนาดานสขภาพ กลมญาตหรอผดแล เปนตน เพอใหอาสาสมครและกลมญาตผดแลใหมความร ความเชอมนในความสามารถของตน และมทกษะในการปฏบตการดแลผสงอายโรคเรอรงในชมชนของตนไดอยางถกตอง ดานการปฏบตการพยาบาล 1. ในการฝกอบรม อสม.ตามแผนปฏบตการรายปผทรบผดชอบงาน อสม.ควรจดกจกรรมการเรยนรทมรปแบบทหลากหลาย เชน การชมวดทศน การสนทนากลม บทบาทสมมต การศกษาดงาน เปนตน จะทาใหผเขารบการอบรมมความสนใจเพมมากขน 2. ภายหลงการอบรมผรบผดชอบงาน อสม. ควรมการตดตามประเมนผลการปฏบตอยางตอเนองและเปนระบบเพอเสรมสรางพลงอานาจ อสม.ใหสงขนและคงอยตลอดไป

89

ดานการวจยครงตอไป 1. ศกษาตดตามประเมนผล อสม. ทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจฯ ดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงอยางตอเนอง เพอประเมนความยงยนของพลงอานาจใน อสม. 2. ควรศกษาวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในชมชนอนๆ เพอไดรปแบบหรอโปรแกรมฯ ทมความเหมาะสมหรอสอดคลองกบวถชมชนนนๆ 3. ควรทาการวจยประเมนผล (Evaluation research) เพอตดตามผลของการปฏบตการดแลของ อสม. กลมทไดรบการอบรมตามโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ นทงผลผลต (Output) และผลลพธ (OutcomeS) เพอนาผลการศกษามาปรบปรงโปรแกรมการเสรมพลงอานาจฯ ตอไป

บรรณานกรม 

ภาษาไทย กรมสนบสนนบรการสขภาพ. (2550). หลกสตร ฝกอบรมมาตรฐานอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ปพทธศกราช 2550. นนทบร: กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน.กระทรวงสาธารณสข _______. (2552). คมอหลกสตรการอบรมฟนฟความรอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ปพทธศกราช 2552. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน. โกมาตร จงเสถยรทรพย และปารณฐ สขสทธ. (2552). อสม. ศกยภาพและยทธศาสตรในสถานการณ การเปลยนแปลง. วารสารหมออนามย, 17(3), 7-20. คณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต. (2551). รายงานสรปผลการดาเนนงาน: ธนวาคม 2549 - มกราคม 2551. กรงเทพฯ: สานกงานเลขาการวฒสภา. จงลกษณ งมนนใจ. (2550). สมรรถนะแหงตนตอการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบาน อาเภอนาหมน จงหวดนาน. รายงานการคนควาแบบอสระ ตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาลชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

จราภรณ กลบจาป และพศษฐ พวงนาค. (2551). ความร ทศนคตและความคดเหนตอความสามารถ ในการดแลผสงอายทเปนโรคสมองเสอมของอาสาสมครสาธารณสข ตาบลน ารด อาเภอเมอง จงหวดอตรดตถ. วารสารสขภาพภาคประชาชนภาคเหนอ, 20 (พเศษ 5), 1-8. จรภทร เปลองนช. (2548). ผลของโปรแกรมการสรางพลงอานาจในการรบรสมรรถนะการดแลเดก ออทสตกของผปกครอง. โครงการพฒนานกวจยและงานวจยของสถาบนราชานกล. กลม งานการพยาบาล สถาบนราชานกล. จลศกด หนอแกว. (2547). ประสทธผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงกลมแกนนาในการควบคม ภาวะทพโภชนาการในเดก 1-5 ป ของจงหวดอานาจเจรญ. วทยานพนธปรญญาสาธารณ- สขศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร, คณะสาธารณสข- ศาสตร มหาวทยาลยมหดล. จนทนา ชาญประโคน. (2550). สมพนธภาพและกระบวนการจดการของครอบครวในการดแลผดแล ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาพยาบาล เวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยครสเตยน.

91

จนทมา วชกล. (2551). ผลของการสรางพลงแกนนาครอบครวโดยใชกระบวนการเรยนรแบบมสวน- รวมตอการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร- มหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาลชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยบรพา. ชวล แยมวงษ. (2538). ผลของการประยกตใชระบบการพยาบาลตามทฤษฎของโอเรมตอความ พงพอใจของผ ปวยและญาตตอการพยาบาลทไดรบและความสามารถในการกระทา กจวตรประจาวนของผ ปวยสงอายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล. วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล. ชาย โพธสตา. (2551). เตรยมพรอมสสงคมผสงอาย. วารสารราชบณฑตสถาน, 33(1), 40–67. ดาวรง คาวงศ และทวทศน สงฆวตร. (2555) .ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชยาของอาสาสมคร สาธารณสขประจาหมบาน. วารสารไทยเภสชศาสตรและวทยาการสขภาพ, 7(3),121- 126. นงลกษณ พลแสน และสรอย อนสรณธรกล. (2552). การพฒนารปแบบการเสรมสรางพลงอานาจใน การเปนมารดาและความสามารถในการดแลตนเองของมารดาวยรนหลงคลอด. วารสาร พยาบาลศาสตรและสขภาพ, 32(2), 45-54. นวลใย พศชาต และคณะ.(2538). พฤตกรรมการใชยาในกลมผสงอาย: กรณศกษาศนยสงเสรมสขภาพ ผสงอาย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค อบลราชธาน : วทยาลยบรม- ราชชนนสรรพสทธประสงค. นฏจภส มธรส .(2548) . การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ในคายนวมนทราชน อาเภอเมอง จงหวดชลบร. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตร- มหาบณฑต, สาขานโยบายสาธารณะ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยบรพา. นาพวลย กจรกษกล. (2550). แนวโนมผสงอายในประเทศไทย. วารสารราชบณฑตสถาน, 32(1), 70-86. นตยา อนเบา. (2549). การพฒนาอาสาสมครสาธารณสขในการดแลผ สงอายทเปนโรคเรอรง: กรณศกษาเขตคลองเตย กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตร- มหาบณฑต, สาขาวชาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. บรรพต เชาวตร. (2546). โปรแกรมการเสรมสรางพลงแกสมาชกองคการบรหารสวนตาบลและ อาสาสมครสาธารณสขในการดาเนนงานปองกนและควบคมโรคเอดส จงหวดราชบร.

92

วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาเอกสขศกษาและ พฤตกรรมศาสตร. บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล. บญใจ ศรสถตยนรากร. (2547). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ยแอนดไออนเตอรมเดย เบญจา นมนวล. (2547). สมรรถนะแหงตนกบกจกรรมการดแลผ ทเปนโรคจตเภททบานของผดแล. การคนควาแบบอสระพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขภาพจตและการพยาบาล จตเวช, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ปวตรา สทธธรรม. (2554). ผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ อาสาสมครสาธารณสข ประจาหม บานตอการรบรความสามารถในการดแลผ สงอายทปวยดวยโรคเรอรงใน ชมชน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา. ปยธดา คหรญญรตน. (2552). เรมทาความเขาใจกบผสงอาย และแนวทางการประเมนผสงอายใน ชมชน. ในสพตรา ศรวณชชากร และนงลกษณ ตรงศลสตย (บรรณาธการ), การดแล ผสงวยในชมชน ระบบหลกการและแนวทางปฏบต (หนา 4-7). นนทบร: สถาบนวจย และพฒนาระบบสขภาพชมชน. พวงรตน ทวรตน. (2543). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร (พมพครงท 7) กรงเทพฯ : สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. พมลพร อนตะขต .(2554). ปจจยตอความสาเรจในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจา หม บาน อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร มหาบณฑต, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. พรงพราว ไวยาวจมย. (2546). ศกษาปญหาการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสข: กรณศกษา เทศบาลตาบลบางคลา จงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตร- มหาบณฑต, สาขาวชานโยบายสาธารณะ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยบรพา. พฒนนร รตนาจารย. (2550). การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขเปรยบเทยบ ตามปจจยลกษณะสวนบคคลของอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร. รายงานการศกษาอสระ ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการปกครองทองถน, วทยาลยการ ปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน. มนตรา สาระรกษ. (2553). การพฒนาศกยภาพ อสม. วารสารวชาการ มหาวทยาลยอบลราชธาน, 12(1), 39-47.

93

วรภทร ดานบญเรอง. (2552). การปฏบตของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการชวยเหลอ ครอบครวเพอฟนฟสมรรถภาพสมาชกครอบครวทพการจากการเคลอนไหว ในตาบลทงงาน อาเภอเสรมงาม จงหวดลาปาง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลชมชน, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

วรางคณา ชชเวช.(2546). ผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอการรบรอานาจตอการ ควบคมเกยวกบการคมกาเนดของสตร.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. วาสนา นยพฒน. (2553). ปญหาสขภาพ ปญหาการใชยา และพฤตกรรมการใชยาของผสงอายใน ชมชนบานพกขาราชการโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา.วารสารการพยาบาลและการศกษา, 3(1), 2-14 วรศรา ใจคาปน. (2550). ผลของโปรแกรมการแบบกลมตอการรบรสมรรถนะแหงตนของผดแลใน การดแลผ ปวยจตเภททมารบบรการเสรมสรางพลงอานาจผ ปวยนอก โรงพยาบาล สวน ปรง จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการ พยาบาลสขภาพจตและจตเวช, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. วไลวรรณ วฒนานนท. (2544). ปญหาและความตองการของผ สงอายชมชนบานเปด อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาล

ชมชน, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. วระชย กอนมณ. (2541). การปฏบตงานดานการประกอบวชาชพเวชกรรมและการใชยาของอาสา- สมครสาธารณสข ทศนยสาธารณสขมลฐานชมชน(ศสมช.) ศกษาเฉพาะกรณ : จงหวด ชยภม. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาการบรหารโรงพยาบาล บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล. วนด โภคะกล. (2548). การดแลรกษาโรคผสงอายแบบสหสาขาวชา. กรงเทพมหานคร: ชมนมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย. ศศพฒน ยอดเพชร. (2547). ผดแลผ สงอาย: การสงเคราะหองคความร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ธรรมศาสตร. ศรพนธ สาสตย. (2551). การพยาบาลผสงอาย ปญหาทพบบอยและแนวทางในการดแล. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ศรรตน ปานอทย, ดวงฤด ลาศขะ, และกนกพร สคาวง. (2548). รายงานการวจย พฤตกรรมสงเสรม สขภาพในผสงอายโรคเรอรงในเขตภาคเหนอของประเทศไทย. เชยงใหม: คณะพยาบาล-

ศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

94

ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. (2552). การสาธารณสข มลฐาน. วนทคนขอมล 25 พฤษภาคม 2552 เขาถงไดจาก tp://www.esanphc.net.online/

phc/index.htm ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย จงหวดชลบร. (2551). รายงานการวจยสถานการณ การบรการทางการแพทย ผ สงอายทมโรคเรอรง. นนทบร: สานกพฒนาวชาการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. สมใจ วนจกล และชนจตร โพธศพทสข. (2540). ความสมพนธระหวาง การรบรภาวะสขภาพ การ สนบสนนจากสมาชกในครอบครวกบพฤตกรรมการใชยาในกลมผปวยสงอายทคลนก เบาหวานวชรพยาบาล. วารสารสาธารณสขศาสตร, 27(1), 40-55 สรารตน สขสมสน.(2551). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชยาของผ สงอายในชมชนลาลกบว จงหวดนครปฐม .วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาลเวช- ปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยครสเตยน. สคนธ ไขแกว. (2545). การเสรมสรางพลงอานาจ. วารสารพยาบาลศาสตร, 20(2), 72. สดา ดวงพระทย. (2549). บทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน(อสม.) ในเขตเมองกรณศกษา เทศบาลตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร. วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาเศรษฐศาสตรการเมองและการบรหารจดการ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย บรพา. สนพร จฑะโกสทธกานนท. (2551). ความสามารถในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขใน การดาเนนกจกรรมของศนยสขภาพชมชน สานกอนามย กรงเทพมหานคร. วทยานพนธ ปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สภทรา เจตโคตร. (2547). สถานะสขภาพ การใชบรการสขภาพและการดแลสขภาพของผสงอายใน เขตรบผดชอบโรงพยาบาลหนองสง อาเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร. วทยานพนธ ปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาสาธารณสขศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. สวรรณ เจรญพชตนนท.(2541).โครงการศกษาพฤตกรรมการใชยาจากการบรจาคยาเพอผปวย อนาถา.วารสารวจยระบบสขภาพ, 6(1), 15-24. สานกการพยาบาล. (2546). รปแบบการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยกลมโรคเรอรง. กรงเทพฯ: สามเจรญพาณชย.

95

สานกงานคณะกรรมการการสาธารณสขมลฐาน. (2540). การดาเนนงานสาธารณสขมลฐานในประเทศ ไทย. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก. สานกงานสาธารณสขจงหวดชลบร ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชน ภาคกลาง. (2552). เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการเตรยมความพรอมในการนานโยบายรฐบาลส การปฏบต เรองการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรคและการสรางขวญและกาลงใจของ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ภาคกลาง ป 2552 วนท 27 กมภาพนธ 2552 ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอรซตจอมเทยน พทยา ชลบร. ม.ป.ท. อาร บตรสอน. (2546). การศกษาเพอการพฒนาศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจาหม บาน จงหวดศรสะเกษ.วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาสงคมศาสตร เพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฎสรนทร. อารย ธวชวฒนานนท .(2553) . แนวทางการเสรมพลงอานาจแกอาสาสมครสาธารณสขประจา หมบาน(อสม.)ในการดแลผสงอายในชมชน จงหวดสมทรสาคร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

ภาษาองกฤษ Arnold, R., and Burke, B. (1983) Popular education handbook. Ontario: CUSO Development Education. Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice–Hall. _______. (1986). Social Foundations of Though and action : A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall. Bishop, A. et al. (1988). A collection of popular education resources and activities. Ontario: CUSO Education Department. _______ (1988). Basic & Tool: a collection of popular education resources and activities. Ontario: CUSO development education. Conger, J.A., & Kanungo, R. N. (1988).The empowerment process: Integrating theory and practice. Academy Management Review, 13(3), 471-482. Funnell, M.M. (2004). Patient empowerment. Critical Care Nursing Quarterly, 27, 2: 231

Gibson, C.H. (1991). A concept analysis of empowerment. Journal of Advanced Nursing, 16, 354- 361.

96

_______. (1993). A study of empowerment in mother of chronically ill children. Unpublished doctoral dissertation : Boston Collage, Boston. _______. (1995). The process of empowerment in mothers of chronically ill children. Journal of Advanced Nursing, 21, 1201-1210. Greasley, K., & King, N. (2005). Employee perceptions of empowerment. Employee Relations, 27, 354-368. Hawks, J.H. (1992). Empowerment in nursing education : concept analysis and application to philosophy , learning and instruction. Journal of Nursing Education, 17, 609-618. Honold, L. (1997). A review of the literature on employee empowerment. Empowerment in

Organizations, 5(4), 202-212. Huang ,P., Miller, E., Moreno,T.& Li ,W(2006). A surveillance report of disease indication, texus: Department of State Health Services. I-chuan, M., Chih, L., & Cing-Min, C. (2007). Relationship between personality traits, job satisfaction and job involvement among Taiwanese community [Abstract]. Public Health Nursing Abstract, 24(3), 274. Kauffman, K. S., & Myers, D.H. (1997). The changing role of village health volunteers in Northeast Thailand: an ethnographic field study. International Journal of Nursing Studies, 34(4), 249-255. Miller, J.F. (1992). Coping with chronic illness: Overcomming powerlessnrss. (2nded.) Philadelphia: F.A. Pensirinapa, Nittaya. (1995). The Effects of Empowerment Education on Smoking Prevention Program for the Secondary School Student, Suphanburi Province. Thesis, Faculty of Graduate Studies, Mahidol University. Rappaport, J. (1984). Terms of empowerment/exemplars of prevention: Toward a theory of community psychology. American Journal of Community Psychology, 15(2), 121-148. Shrestha, S. (2003). A conceptual model of empowerment of the female community health volunteers in Nepal. Education for Health, 16(3), 318-327. Smith, S. & Gove,J.E. (2005). Physical changes of aging, University of Florida Press. Available form www.edis.fas.ufl.edu/ Pdffiles/HE/HEO1900. pdf (28 July 2007)

97

Spreitzer, G.M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465. Thomas, K.W., & Velhouse, B.A. (1990). Cognitive element of empowerment. Journal of Nursing Administration, 23(1), 18-23. Tracy, D. (1990). 10 steps to empowerment: A common-sense guide to managing people. New York: William Morrow. Wallerstein, N. & Bernstein E. (1988). Empowerment education: Freire's ideas adapted to health education. Health Education Quarterly, 15(4), 379-94. WHO. (1991). Report of WHO Expert committee physical status: The use andinterpretation of anthropometry. WHO Tech Rep Ser No. 854. Geneva. Wilson, B., & Laschinger, H. K. S. (1994). Staff nurses’ perception of job empowerment and organizational commitment: A test Theory of Structural Power in Organizations. Journal of Nursing Administration, 24(4s), 3-10.

98  

ภาคผนวก

99  

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

100  

รายชอผทรงคณวฒในการตรวจสอบเครองมอ

1. นายแพทย ขจรศกด จนตานนท แพทยอายรกรรม ระดบชานาญการ ชานาญ การพเศษ (ดานเวชกรรม สาขาอายรกรรม) โรงพยาบาลบานโปง อาเภอบานโปง จงหวดราชบร

2. ดร. ศรกล การณเจรญพาณชย พยาบาลวชาชพระดบชานาญการ(ดานการสอน) วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช จงหวดราชบร

3. เภสชกร.พสนต เดชเตชะสนนท เภสชชานาญการ กลมงานเภสช โรงพยาบาลบานโปง อาเภอบานโปง จงหวดราชบร

4. นายจาเนยร ทองนอย นกวชาการชานาญการพเศษ สาธารณสขอาเภอบานโปง จงหวดราชบร

5. ดร.ณรน แยมสกล พยาบาลวชาชพชานาญการ (ดานการพยาบาลชมชน) โรงพยาบาลดาเนนสะดวก อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

101  

ภาคผนวก ข การพทกษสทธผเขารวมการวจย

102  

เอกสารการใหขอมลและแบบฟอรมใบยนยอมเขารวมโครงการวจย

ดฉนนางยพา พลสวสด นกศกษาปรญญาโท หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ขณะนกาลงทาวทยานพนธเรอง “ผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร” โดยมวตถประสงคเพอเปนแนวทางในการสรางเสรมพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร อนจะกอใหเกดประโยชนตอผสงอายมากทสด ในการเขารวมการวจยครงน ทานจะไดเขารวมการอบรมเชงปฏบตการ ไดรบแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล ความรและการรบรสมรรถนะในตนในการดแลดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง ซงมการจดกจกรรม 4 ระยะ การตอบแบบสอบถามนไมมขอถกหรอผด เปนการรบรเฉพาะของตวทานเอง คาตอบทไดรบจะเกบไวเปนความลบ ไมมการเปดเผยใหผอนทราบ และจะนาขอมลทงหมดไปวเคราะหในภาพรวม การมสวนรวมในการวจยครงน ขนอยกบความสมครใจของทาน หากทานไมสะดวกในการตอบคาถาม สามารถปฏเสธโดยไมจาเปนตองบอกเหตผล โดยไมมผลกระทบตอการปฏบตงานใด ๆ และหากมขอสงสยประการใดสามารถสอบถามไดทนท ขอขอบคณในความรวมมอของทาน

ยพา พลสวสด

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

โทรศพท 0-3422-9480 ตอ 1401-2

โทรสาร 0-3422-9499

ขาพเจาไดรบคาชแจงจากผวจย และยนดเขารวมโครงการวจย ดวยความสมครใจ

ลงชอ ……………………………………..

(……………………………………………)

ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการวจย

104

แบบสอบถาม

วทยานพนธ เรอง ผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงในจงหวดราชบร สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล คาชแจง โปรดเตมขอความลงในชองวาง และทาเครองหมาย √ ในชอง ( ) ทตรงกบความจรงทสด 1. เพศ

( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง 2. อาย……………..ป 3. สถานภาพสวนตว

( ) 1. โสด ( ) 2. สมรส ( ) 3. หมาย /หยา/แยก ( ) 4. อนๆ ระบ........... 4. ระดบการศกษา

( ) 1. ประถมศกษาตอนตน ( ) 2. ประถมศกษาตอนปลาย ( ) 3. มธยมศกษาตอนตน ( ) 4. มธยมศกษาตอนปลาย/ประกาศนยบตรวชาชพ ( ) 5. อนปรญญา/ประกาศนยบตรวชาชพขนสง ( ) 6.ปรญญาตรหรอสงกวา

5. อาชพ ( ) 1. เกษตรกรรม ( ) 2. คาขาย ( ) 3. รบจาง ( ) 4. งานบาน ( ) 5. อน ๆ ระบ……………………………..

6. รายไดเฉลยของครอบครว…………………………บาท/เดอน 7. ระยะเวลาการปฏบตงานเปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (นบถงเดอนตลาคม 2556)

รวม…………ป………..เดอน 8. การอบรมเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเรอรง (อาท โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และ โรคหลอดเลอดหวใจตบ)

( ) 1. ไมเคย ( ) 2. เคย จานวน……….ครง ครงลาสด

วนท………เดอน…………พ.ศ……………

105

สวนท 2 แบบประเมนความรของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบาน ในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

คาชแจง กรณาใสเครองหมาย √ ลงในขอความทใช/ไมใช ตามความคดเหนของทาน ลาดบขอ ขอความ ใช ไมใช

1

หลกการใชยา กอนใชยาทกครงควรตรวจสอบวาเปน……………………………..

2 กอนใชยาทกครง ตองตรวจสอบวธการ……………………………… 3 กอนใชยาทกครง ควรอานวน……………………………………… 4 หวงเวลาการรบประทานยาหลงอาหาร ……………………………. 5 ในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวาน…………………………… 6 เมอผปวยลมรบประทานยา ผปวยสามารถรบประทานยา………….. 7 เมอผปวยมอาการผดปกต เชน หนามด ปวดศรษะ เจบแนนหนาอก

…………………………………..……………………………………

8 ยาทผปวยรบประทานแลวอาการดขน ................................................. 9 เมอผปวยมอาการดขน ผปวยสามารถหยด………………………….

10

หลกการเกบรกษายา ควรเกบยาไวในทแหง ไมสมผส………………………………………

11 ควรเกบยาไวในท…………………………………………………… 12 ยาทบรรจในขวดสชา หรอซองสชา ………………………………... 13 หลกการสงเกตลกษณะยา

แมยาจะเปลยนสภาพไปหรอลกษณะ………………….…………….

14 ยาทเสอมคณภาพ ทาใหการรกษา...................................................

15 หลกการสงเกตอาการแพยาและผลขางเคยงจากการใชยา อาการทแสดงถงการแพยามหลายอาการ ……………………..……..

16 อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคเบาหวาน………..……. 17 อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยา…………............................ 18 อาการทแสดงถงผลขางเคยงจากการใชยาโรคหลอดเลอดหวใจอดตน

……………………………………………………………….……….

 

106

  

ลาดบขอ ขอความ ใช ไมใช

19 หลกการปฏบตอน ๆ เกยวกบการใชยา ผปวยสามารถใชยาตามคาแนะนา……………………………………

20 เมอผปวยใชยาชนดใดชนดหนงแลวอาการดขน ผปวยสามารถ…….. 21 ผปวยควรงดรบประทานอาหารหรอเครองดม………………..………. 22 การซอยารกษาโรคเรอรงมารบประทานเองอยางตอเนองเปนเวลานาน

โดย……………………………………………………………………

107

สวนท 3 แบบสอบถามการรบรสมรรถนะในตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดานการใชยาทบานในผสงอายทปวยดวยโรคเรอรง

คาชแจง แบบสอบถามฉบบนตองการทราบถงความรสกมนใจของทานในการดแลผสงอายทปวย ดวยโรคเรอรงดานการใชยาทบาน ขอใหทานพจารณาขอคาถามแตละขอ แลวทาเครองหมาย  √ ลงในชองทตรงกบความรสกของทานเพยงชองเดยว คาตอบของทานไมมถกหรอผด โดยแตละ คาตอบมความหมายดงน

มนใจมากทสด หมายถง ทานรสกมนใจมากทสดวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนน 5 คะแนน

มนใจมาก หมายถง ทานรสกมนใจมากวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนน 4 คะแนน

มนใจปานกลาง หมายถง ทานรสกมนใจปานกลางวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนน 3 คะแนน

มนใจนอย หมายถง ทานรสกมนใจเลกนอยวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนน 2 คะแนน

ไมมนใจเลย หมายถง ทานรสกไมมนใจเลยวา สามารถปฏบตกจกรรมนนได ใหคะแนน 1 คะแนน

ลาดบ ขอ

ขอความ

ไม มนใจ เลย

มนใจเลก นอย

มนใจปานกลาง

มนใจมาก

มนใจ มากทสด

1 ทานสามารถอธบายความสาคญของหลกการ……..…. 2 ทานสามารถอธบายและใหเหตผลแก…………….…… 3 ทานสามารถอธบายถงอนตรายจากการ………..…….. 4 ทานสามารถอธบายวธการรบประทานยา………..…... 5 เมอผสงอายลมรบประทานยาตามเวลา ………….…... 6 ทานสามารถแนะนา/ชแนะแกผสงอาย……………..… 7 ทานสามารถอธบายวธการรบประทานยา………....…. 8 ทานสามารถอธบายอนตรายตอสขภาพของ.…..…….

108

 

ลาดบ ขอ

ขอความ

ไม มนใจ เลย

มนใจเลก นอย

มนใจปานกลาง

มนใจมาก

มนใจ มากทสด

9 ทานสามารถแนะนาผสงอายเกยวกบ………………… 10 ทานสามารถอธบายอนตรายของการใชยา…….….…. 11 ผสงอายเชอถอและปฏบตตามคาแนะนา………….… 12 ทานสามารถอธบายความหมายของการ…………….. 13 ทานสามารถอธบายความหมายของ …………..……. 14 ทานสามารถแนะนาผสงอายในการอานวน……..…… 15 เมอผสงอายมปญหาใด ๆเกยวกบการใชยา ………………

133  

ประวตผวจย

ชอ นางยพา พลสวสด วน เดอน ป เกด 7 กมภาพนธ พ.ศ 2505 สถานทเกด จงหวดราชบร ประวตการศกษา พ.ศ 2528 ประกาศนยบตรการพยาบาลและผดงครรภ (ระดบตน) วทยาลยพยาบาลสงขลา พ.ศ 2531 การศกษาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ 2546 พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหดล พ.ศ 2551 การอบรมหลกสตรการพยาบาลเฉพาะทาง(สาขาเวชปฏบตทวไป) วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ พ.ศ 2557 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) มหาวทยาลย ครสเตยน ตาแหนงและสถานททางานปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการ (ดานงานรกษาพยาบาลชมชน) โรงพยาบาลบานโปง อาเภอบานโปง จงหวดราชบร