2

Komparativna studija temperamenta deteta i roditeljstva u Pekingu, Kina i

zapadnim Sjedinjenim Ameri~kim Dr`avama

Christian L. Porter, Craig H. Hart, Chongming Yang, Clyde C. Robinson, Susanne Frost Olsen, QingZeng, Joseph A. Olsen, i Shenghua Jin*

Brigam Jang univerzitet, {kola porodi~nog `ivota *Beijing Normal University

Delovi ovog ~lanka su prezentovani na 18th Bienalnom mitingu Internacionalnog udru`enja za studije bihevioralnog razvoja u Gentu, Belgija, juli 11-15, 2004. Sredstva za ovu studiju obezbe|ena su iz vi{e izvora u Brigham Young University: the College of Family, Home, and Social Sciences, Camilla Eyring Kimball Endowment, Family Studies Center, i Zina Young Williams Card Professorship awarded to Craig H. Hart. Direktna korespondencija koja se ticala ovog rukopisa sa Christian L. Porter, Ph.D.. 2086E JFSB, [kola porodi~nog `ivota, Brigham Young University, Provo, UT84602.

U {tampi, International Journal of Behavioral Development. Mart 2, 2005 Version

Abstrakt

Svrha ovog istra`ivanja je da se preispitaju uporedive dimenzije i veze izme|u decijeg temperamenta i stilova roditeljstva sa uzorcima iz Pekinga, kina i Zapadnih Sjedinjenin dr`ava. U~esnici su bili 404 majki i o`eva iz pekinga, Kina i 325 majki i o~eva iz zapaniih Sjedinjenih dr`ava. I o~evi i majke su popunili Buss Plomin -ovu (1984) EAS skalu temperamenta kao i supru`anski izve[taj o merenju roditeljskih stilova. Strukturalna jedna~ina modelovanja je kori{}ena da bi se identifikovala invarijanta (statisti~ki uporediva) faktora za de`iji temperament i stilove roditeljstva. U okviru kulturnih rodnih pore|enja pokayuje se da Kineski o~evi (u odnosu na majke) posmatraju svoje sinove kao aktivnije i dru`eljubivije nego svoje k}eri dok US majke (u odnosu na o~eve) ocenjuju svoje sinoe kao aktivnije .Te kulturne razlike pokazuju da U.S. roditelji (u odnosu na Pekin{ke roditelje) posmatraju decu kao emotivniju dok Kineski o~evi (u odnosu na U.S. o~eve) ocenjuju svoju deu kao aktivniju. Sli~ni i razli`iti kulturni obrasci veza su tako|e prona|eni izme|u stilova roditeljstva i de`ijeg temperamenta. De`ija emocionalnost je pozitivno povezana sa autoritativnijim roditeljstvom u obe kulture dok je nivo de~ije aktivnosti bio povezan sa vi{e ili manje autoritativnim stilovima roditeljstva, ali samo na kineskom uzorku. Kona~no dru{tvenost dece je bila negativno povezana sa rodno-ukr{tenim obrascima autoritativnog roditeljstva u US, dok su maj~ino i o~evo autoritativno roditeljstvo u Kini bili povezani sa ni`om dru{tveno{}u samo kod k}eri.

Komparativna studija temperamenta deteta i roditeljstvo u Pekingu, Kina i Zapadnim Sjedinjenim dr`avama

Od Bell ovih (1979)studija reciprone prirode socijalizacije i Thomasovog i kolega New York-{ke Longitudinalne Studije (NYLS) (Thomas, Chess, & Birch, 1963), rastu}i broj studija je ukazivao na veze izme|u roditeljstva i de~ijeg temperamenta (napr., Rothbart & Bates, 1998; Sanson & Rothbart, 1995; Thomas & Chess, 1977). Interesovanje za obostrane uticaje izme|u prakse socijalizacije roditelja , de~ijih karakteristika i njihovog doprinosa de~ijim postignu}ima bilo je prili`no prihva}eno u ovom radu. (e.g., DeVries & Sameroff, 1984; Sanson, Hemphill, & Smart, 2002).Veliki deo njih se koncentri{e na roditelje i decu iz

3

zapodnih kultura, dok samo nekolicina studija je istra`ivala me|udejstvo izme|u roditeljstva i de`ijeg temperamenta u ne-zapadnim kulturama (e.g., Chang, Schwartz, Dodge, i McBride-Chang, 2003).

Iako nije u potpunosti bez dvosmislenosti, istra`ivanje na vezama roditeljstvo-de~iji tempeprament sugeri{e da „lak{e“ karakteristike dece (napr adaptivnije, bla`e, dru{tvenije;; Thomas & Chess,1977) imaju tendenciju da budu povezane sa toplim i odgovornijim roditeljstvom Sanson & Rothbart, 1995). Nasuprot tome, karakteristike „te{kog“ deteta (napr. Negativne emocije, neprilagodljivost) imaju tendenciju da budu povezane sa manje odgovornim roditeljstvom (e.g., Crockenberg & Acredolo, 1983; Putnam, Sanson & Rothbart, 2002). Nije jasno da li ovi obrasci opstaju u nezapadnim kulturama; stoga, ova studija ukazuje na ovo pitanje posmatrnjem roditeljstva majki i o~eva i de~ijeg temperamenta prema polu deteta u centralnom delu Kine i u Sjedinjenim dr`avama.

Dok je razumevanje veza izme|u roditeljstva i de~ijeg temperamenta u porstu u zapadnim dru{tvima (e.g., Crockenberg, 1986; Putnam et al, 2002; Sanson & Rothbart, 1995; Thomas & Chess, 1977), nasuprot tome malo se zna o dimenzijama roditeljstva, de~ijeg temperamenta i njihvih veza u ne-zapadnim kulturama (Ahadi, Rothbart, & Ye, 1993; Kohnstamm, 1989; Super & Harkness, 1986). Potreba za ovom vrstom istra`ivanja je nagla{ena od strane kako Sanson Rothbart-a (1995) tako i Putnam-a sa ostalima (2002) u njihovim kmentarima. Ova studija je koncipitana da uka`e na prazninu u literaturi i istra`uje da li bi majke i o~evi u nezapadnoj kulturi (centralna Kina) i zapadnoj kulturi (Sjedinjene dr`ave) sli~no identifikovali veze izme|u de~ijeg temperamenta i dimenzija roditeljstva. Isto tako su posmatrane unikatne i sli~ne kulturne veze izme|u de`ijeg temperamenta i stilova roditeljstva za majke i o~eve i sinove i k}eri, kao i za potencijalne prose~ne razlike u de`ijem temperamentu i roditeljstvu u i izme|u kultura.

Dimenzije temperamenta u centralnoj Kini

Hsu i kolege (1981) su bili me|u prvima koji su istra`ivali temperament u modernim vremenima me|u Kineskom decom. Koriste}i prevod upitnika Infant Temperament Questionnaire, Oni su porediti Tajvansku i US odoj~ad. Njihove inicijalne studije su ustanovile da su Tajvanski roditelji ozna`ili odoj~ad kao manje aktivne, manje pristupa~ne, manje prilagodljive i mnogo negativnije u raspolo`enju nego US roditelji. Koriste}i tehnike posmatranja Kagan, Reznick, i Snidman (1986) izme{tavaju o sli~nim unakrsno kulturolo{kim nalazima; Kineska odoj~ad su bila pla{ljivija, stidljivija i bilo je izvesnije da ]e intenzivno plakati kada se odvoje od majki nego deca bele rase. U skorije vreme, Kagan i ostali. (1994) su tako|e uo~ili da kineska odoj~ad su bili ni`i u motornoj aktivnosti nego deca bele rase. Ipak, nasuprot nalazima Hsua i ostalih (1981), Kagan je uo~io da su kineska deca bila manje iritanta od dece bele rase (Kagan, i ostali., 1994). Ahadi i ostli. (1993), studiraju}i stariju Kinesku decu (uzrasta 6-7 godina) iz Shanghaia, ustanovio je da su oni bili percipirani kao manje aktivni, pristupa~ni i povu~eniji nego njihovi Ameri~ki vr{njaci. Uz to, oni su isto tako ustanovili ve}i stepen sli~nosti u faktorima temperamenta u kulturama u odnosu na dimenzije pozitivne i negativne emocionalnosti i kontrole truda (Rothbart i ostali ,2001).

Razlike u ovim nalazima mogu se pripisati razlikama u metodologijama, merenjima i razlikama u sklonostima roditelja i kulture u odnosu na karakteristike dece. Postoji tako|e zabrinutost u vezi validnosti u smislu usvajanja Zapadnih merila u Isto~nim zemljama (Berry, 1989; Yang & Bond, 1990) da bi se uhvatili jedinstveni kulturni aspekti temperamenta. Uz ova vrednosna razmatranja, Zhang (1997) je istra`ivano autohtone krakteristike me|u Kinskom decom. Usvajaju}i pristup slobodnog opisivanja, Zhang je identifikovao zajedni~ke faktore u opisima Kineskih roditelja karakteristika njihove dece. Ovi faktori se sastoje od intelekta ( t.j. jake jezi~ke sposobnosti, mogu}nost da brzo misle), dru{tvenosti (tj. Lako sklapanje prijateljstva), sna`ljivosti/emocionalnosti (tj., sklonost izlivima besa, nadgovaranje sa roditeljima), aktivnosti (tj. Mnogo muvanja okolo, vole da borila~ke ve{tine), i anksioznost/stidljivost (tj.., strah od mi{eva i bubica, stid kod prve posete nekome).Dok je intelekt va`na tvorevina, njegova inkluzija }e verovatnije reflektovati visoke vrednosti Koje Kineski roditelji pridaju de~ijim akademskim performansama u odnosu na kulturno-

4

specifi~na svojstva temperamenta (Chao & Sue, 1996; Ho, 1986; Stevenson, Chen, & Lee, 1992). Preostala ~etiri faktora svi dele koncept sli~nosti sa zapadnim dimenzijama emocionalnosti, aktivnosti i dru{tvenosti/stidljivosti (Buss & Plomin, 1984). Neiznena|uje da su ,ovi faktori pokazivali da imaju visok stepen naslednosti (Buss & Plomin, 1984; Caspi, 1998; Chen i ostali., 1990) i mogu ilustrovati adaptivnu funkciju ovih karakteristika u mnogostrukom kontekstu (Ahadi i ostali., 1993).

S toga, prva svrha ove studije je bila da pristupi kulturnim sli~nostima i/ili razlikama u de~ijem temperamentu. Posebno, mi smo postavili hipotezu da invarijanta strukture temperamenta EAS modela Buss i Plomin-a (1986) mo`e biti reprodukovana u svakoj pojedinoj kulturnoj podgrupi roditelja (majke/o~evi) i prema polu deteta. Dodatno, uz date razli~ite obrascei u nalazima u odnosu na pol u zapadnoj literaturi, mi smo o~ekivali da }emo na}i kulturolo{ke polne razlike u odnosu na temperament , (t.j ., o~ekivali smo da }e sinovi biti aktivniji od k}eri a k}eri emocionalnije od sinova ).Tako|e smo pretpostavili da }e Kineska deca biti ocenjena kao emotivnija a li manje aktivna i dru{tvena nego severnoameri~ka deca (t.j.., Ahadi i osgtali., 1993; Chen i ostali., 1998; Hsu, 1981). Ipak, na osnovu trenutnih socijalno-kulturnih promena u Kini povezanim sa kretanjem ka {iroj tr`i{noj ekonomi

5

(vidi Chen, Cen, Li, & He, u {tampi), bi}e otpuno ponovljeni. Stoga i deo na{e analize koji je fokusiran na istra`ivanju oba u i izme|u kulturnih razlika/sli~nosti u dimenzijama temperamenta.

Roditeljstvo u razli~itim kulturama

Dok zajedni~ke crte u dimenzijama temperamenta izgleda da postoje me|u kulturama, verovatno je da suptilne razlike u dru{tvenom vrednovanju postavljene na ovim razli~itim osobinama temperamenta napr. Russell, Hart, Robinson, & Olsen, 2003). Nasuprot tome,razli`ite dru{tvene vrednosti mogu rezultirati u razli~itim strategijama socijalizacije koje su osmi{ljene da pomognu deci da su suo~e sa kulturolo{kim o~ekivanjima. U interpretaciji smernica na ofekte socijalizacije, Bell (1979) je razmatrao da pojedina~no roditeljsko pona{anje jeste rezultat oba i pritiska kulture i stimulacije od strane objekta akulturtacije. Drugim re~ima, znanje de~ijih karakteristika, kulturolo{ki zahtevi i roditeljska sopstvena asimilacija ovih zahteva u set roditeljskih i de~ijih o~ekivanja stapaju se u uticaj razli`iitih praksi socijalizacije i de`ijih postignu}a (deVries & Sameroff, 1983). Kao rezultat, roditelji u Kini i u Sjedinjenim dr`avama ]e verovatnije imati interakciju sa njihovom decom na osnovu jedinstvenih kulturnih o~ekivanja za roditeljstvo i u skladu sa karakteristikama njihove dece.

U naporim da se podstakne usagla[enost sa pravilima, emocionalna zrelost, samokontrla i harmoni~ni odnosi sa drugima, Kineski roditelji po~inju da koriste aktivne forme discipline koje mogu da uklju~uju o{tre grdnje i fizi~ko ka`njavanje kada deca dosti`u ono {to Ho (1986) opisuje kao uzrast razumevanja (Chen i ostali., 2000; Stevenson, i ostali. 1992; Wu, 1996). Ovo je u skladu sa skora{njim nalazima da, iako Kineski roditelji pokazuju zna~ajnu pa`nju, brigu i uklju~enost, oni su skloniji da primene razli~ite forme autoritarne kontrole sa decom u uzrastu izme|u 4 i 6 godina (Wu i ostali., 2002).

Dalje, Ho (1986) raspravlja tome da odre|ene de~ije karakteristike imaju tendenciju da izazivaju ve}i odziv kod Kineskih roditelja, nezavisno od uzrasta dece. Posebno Kineski roditelji su vi|eni kao zabrinutiji oko impulsne kontrole njihoe dece nego {t je to slu~aj kod njihovih zapadnih vr{njaka. Iako odgovaraju}e karakteristike de`ijeg tempeamenta kao {to je negativna emocionalnost su tipi~no vi|ene kao {tetne u obe kulture (Bates, 1989; Ho, 1986), visoki nivoi aktivnosti (~esto povezani sa slabom kontrolom impulsa) mogu dovesti do autoritarnije roditeljske kontrole u Kini usled kulturnih o~ekivanja skromnijeg i rezerisanijeg pona{anja.

^ak i uprkos kulturnim uticajima, neka istra`ivnja su pokazala da odre|eni aspekti Kinskog roiteljstva mo`e biti pouzdano prihva}eno kod prred{kolske i starije dece, koriste}i Baumrind’ovu tipologiju roditeljstva, psebno autoritativnih i autoritarnih stilova (vidi.., Chen, Dong, & Zhou, 1997; Hsu, 1985; Steinberg, Dornbusch, & Brown, 1992, Wu i ostali., 2002). Na primer, Chen i kolege (1997) su ustanovili podr{ku za pouzdana svojstva autoritativnih i autoritarnih tipologija roditeljstva na uzorku Kineskih roditelja, ali ne i za tolerantno roditeljstvo. Drugi (Chen, i ostali, 1997; McBride-Chang & Chang, 1998) izve{tavaju o sli~nim utvr|enim obrascima, sa popustljivo{}u koja je tipi~no manje pouzdana dimenzija roditeljstva me|u Kineskim uzorcima. Zahvaljuju}i roditeljskom autoritetu (Chen, Liu, Li, Cen, i ostali., 2000), me|u kulturna pore|enja izme|u Kineskih i Zapadnih roditelja pokazuju da Kineski roditelji naginju ka autoritarnosti (Hsu,1985; Leung, Lau, & Lam, 1998; Steinberg i ostali., 1992) a da su manje autoritativni od njihovih zapadnih kolega (Wu i ostali., 2002).

U skladu sa skora{njim konceptualizacijama stilova roditeljstva (vidi., Baumrind, 1996; Barber & Olsen,1997), tri stilski razli`ite dimenzije roditeljstva su merene koje obuhvataju autoritativnu konstrukciju koja je kori{]ena u ovoj studiji. One uklju~uju (a)konekciju – stepen topline, negovanja i prihvatanja koji se pokazan prema deci, (b) upravljanje – stepen kontrole pona{anja koji primenjuje fer i konzistente limite u de~ijem pona{anju kroz obrazlo`enje o pravilima i posledicama lo{eg pona{anja, i (c) stepen fiziolo{ke autonomije koja je dozvoljena ili demokratske participacije koja dozvoljava deci da se izraze.Autoritarno roditeljstvo kako je mereno u ovoj studiji uklju~uje i delove koji reprezentuju dve stroge dimenzije discipline, (a) fizi`ka i verbalna prinuda (t.j.., kori{]enje fizi~kog ka`njavanja ; eksplozija besa, vike ili povike , sva|e), i (b) ne-razumevanje/ka`njavanje (t.j.., ka`njavanje

6

bez obrazlo`enja, tretiranje bez opravdanja). Skorija istra`ivanja podr`avaju ove dimenzije me|u roditeljima mla|e dece (Hart, Newell, & Olsen, 2003), koje su merljive u centralnoj Kini i Severnoj Americi (Chen, Liu, Li, Cen, et al., 2000; Wu i stali., 2002).

Drugi cilj ove studije bio je da se identifikuju da li su dimenzije dobijene iz izve{tavanja od strane supru`nika bile uporedive me|u kulturama i anketirnih majki i o~eva. Zato {to je instrument roditeljskog stila bio razvijen za upotrebu kod majki Kineskih i Severnoameri~kih uzoraka

7

(wu i ostali., 2002), drugi cilj bio je da se pro{iri opseg ovih merenja analizm izve{taja supru`nika majki i o~eva i povezivanje roditeljskih dimenzija sa de~ijim temperamentom. Dok supru`anski izve{taji nisu u potpunosti problemati~ni, mi smo izabrali da ih koristimo da bi prevazi{li neka od ideosikratskih pitanja povezanih sa merenjima na njihovim sopstvenim izve{tajima. (Nederhof, 1983; Nix et al., 1999; Russell, i ostali., 2003; Yang i ostali.,2004). Mi smo tako|e pregledali korelacije izme|u dimenzija roditeljstva majki i o~eva u okviru svake kulture (o~ekuju}i niske do umerene korelacije), i sproveli pore|enja glavnih roditeljskih stilova u kulturama, o~ekuju}i vi{e autoritarno i manje autoritativno roditeljstvo u Kini na osnovu ranijih istra`ivanja.

Pol roditelja i deteta

Pol roditelja i deteta mo`e tako|e biti povezan sa decijim temperamentom i razlikama u roditeljstvu. Na primer, zapadna istra`ivanja pokazuju da su sinovi redovno posmtrani kao aktivniji i „te`i“ nego }erke (napr., Bates, 1989; vidi takodje Putnam, Sanson, & Rothbart, 2002 za pregled). Istra`ivanja su dalje pokazala ubla`avanje uticaja pola na veze izme|u karakteristika deteta i roditeljstva (Gordon, 1983; Lamb, Frodi, Hwang, Forstromm, & Cory, 1982; Lindsey, i ostali., 1997). Iako informativni, ovi nalazi iz ranijih studija nisu konzistentn ustanovili veze izme|u specifi~nih dimenzija de~ijeg temperamenta i {irih stilova roditeljstva.

Istra`ivanja su ustanovila da parove otac-sin, otac-}erka, majka-sin, majka-k}i treba gledati kao jedinstvene odnose (vidi., Russell i ostali., 1998, Synder 1998) i da istopolni nasuprot medjupolnim odnosima mogu izroditi razli~ite obrasce de~ijih postignu}a. (vidi., Chen, Wang, Chen,& Liu, 2002). Specijalno, istra`ivanje pokazuje da maj~insko nasilno roditeljstvo mo`e imati ja~i uticaj na decu nego o~insko autoritarno roditeljsko pona{anje. (vidi., Denham i ostali., 2000). Ipak, ovaj obrazac nije uvek konzistentan u razli~itim kulturama. Raniji nalazi iz Kineske kulture sugei{u da su o~evi vi{e nasilni prema sinovima nego prema k}erima. (Ho, 1986, 1989). Chang i kolege (2003) u skorije vreme je ustanovljeno da je grubo roditeljstvo o~eva ja~e povezano sa rezulttima sinova nego k}eri. Nasuprot tome, u drugoj Kineskoj studiji, o~inska prinuda je bila jae povezana sa k}erima, bez veza sa nasilnim pona{anjem majki sa agresijom sinova ili }erki (Yang i ostali., 2004). Sli~no tome, studija Harta i ostalih (1998) Ruskih pred{kolaca indicira da o~Insko nasilje je mnogo vi{e povezano sa agresijm }erki nego sinova. Ipak, naasuprot Kineskim nalazima Yanga i ostalih, nasilno roditeljstvo Ruskih majki je bilo sli~no povezano sa agresijom sinova i }erki.

Ono {to je evidentno iz ovih zbunjuju}ih obrazaca koji su otkriveni je da su polne interakcije roditelja i deteta razli`ito povezane sa stilovima roditeljstva/prakse i de~ijih rezultata. Efekti pola mogu se razlikovati u ovim studijama zbog razlike u tome kako se pol posmatra u dru{tvenom kontekstu. (Chang,2004). Dok isstra`ivanja u zapadnoj liteaturi ukazuju ka ne~emu {to je specifi`niji obrazac roditeljskih interakcija prema polu roditelja i deteta, svaremeni kulturolo{ki nalazi obezbe|uju nekoliko konzistentnih trendova koji vode o~ekivanja za razli~ite polne obrasce u ne zapadnim kulturama. Stoga, bilo je te{ko pretpostaviti koji obrazac interakcija roditeljstvo-temperament prema pola roditelja i polu deteta }e biti verovatniji da se na|e u na{em Kineskom uzorku.

Stoga, tre}a svrha ove studije bilo je istra`ivanje unutar kulturolo{kih veza izme|u dimenzija roditeljstva i de~ijeg temperamenta prema polu roditelja i deteta. Prema ranijim istra`ivanjima,mi smo sumnjali da bi karakteristike temperamenta kao {to su negativna emocionalnost, koja se tipi~no posmatra sa odbojno{}u od strane odraslih (Bates, 1989; Ho, 1986), bile povezane sa menje autoritativnim , a vi{e autoritarnim roditeljstvom u Kineskoj kulturi (Yang i ostali., 2004), a posebno za o~eve u Sjedinjenim dr`avama (Lamb i ostali.,1982). Me|utim, da li }e ovaj model izdr`ati i za sinove i k}eri nije bilo sasvim jasno.

Dalje, mi smo sumnjali da visok nivo aktivnosti bi bio negativnije posmatran od strana Kineskih roditelja (vidi., Ho, 1986) i povezan sa vi{e autoritarnim nego sa autoritativnim nacrtom u Kineskom uzorku. Ipak, nije bilo jasno da li }e razli`it obrazac veza dimenzija roditeljstva na nivou aktivnosti se pokazati izme|u sinov i k}eri. Mi smo sumnjali da bi decija dru{tvenost verovtno bila favorizovana u obe kulture, {to bi rezultiralo u vi{e autoritativnom nego autoritarnom roditeljstvu u Kini i US. Posebno, mi smo pretpostavili da

8

bi dru{tvenost bila povezana sa autoritativnim roditeljstvom Usmajki i prema sinovima kao i prema k}erima (Stevenson-Hinde & Simpson, 1982).Da li bi ovaj specifi~ni obrazac bio isto tako prona\en u Kineskoj kulturi nije bilo sasvim jasno.

9

Da bi postigli tri svrhe istra`ivanja, analize u ovoj studiji kristile su sna`nije me\u-kulturolo{ke invarijantne kriterijume i tehnike od onih koje su kori{]ene u ranijim studijama da bi se utvrdile prose`ne razlike i strukturne relacije zasnovane pre na latentnim nego na posmatranim varijblama.

UzorakMetode

Ova studija je uklju~ila 729 dece od 4 do 6 godina starosti iz nnarodne republike Kine i Sjedinjenih dr`ava.

Kineski uzorak se sastojao od 404 porodice u kojima su u~estvovala oba roditelja (203 devoj~ica i 201 de~ak)iz obdani{ta u Pekingu. Uzorak iz US se sastojao od 325 porodica (164 deovj~ice i 161 de~ak ) koji su poha|ali programe za rano detinjstvo u urbanoj srednje razvijenoj zajednici u zapadnim Sjedinjenim dr`avama Kinesk deca su bila u proseku u uzrasti od 63.20 meseci (SD = 9.39) i dolazila su iz porodica kao jedino dete, sa izuzetkom od tri seta blizanaca. Prose~ni uzrast dece iz US uzorka imao je 57.22 meseci (SD = 8.94).Deca u oba uzorka su dolazila iz obrazovno naprednih porodi`nih pozadina sa majkama sa prose~no 13.25 kodina obrazovnja u Kini (SD = 2.62), i 15.06 godina u US (SD = 2.51). U obe zemlje 12 godina obrazovanja je ekvivalentno diplomi vi{e {kole. Isto tako odgovaraju]e obrazvanje o~eva bilo je 13.76 godina u Kini (SD = 2.79)i 16.17 godina u U.S. (SD = 3.20).

Saglasnost roditelja je dobijena za svako dete koje je u~estvovalo u US uzorku. Ipak {kole u Kini rade „ u ulozi roditelja“ (in loco parentis) i nije im bilo dopu{teno da pribave pismenu dozvolu roditeja (C.f. Chen, Rubin, & Sun, 1992). [kolski administratori su pomogli da se urede grupni sastanci sa Kineskim roditeljima da bi im se objasnila procedura. School administrators did help arrange group meetings with Chinese parents to explain procedures. U~itelji i roditelji su bili uvereni u poverljivost.

di

De~iji temperament

Rezultati

U prvom setu analiza primenjena je analiza vi{egrupnih potvrdjuju}ih faktora (MCFA) da bi se testiralo da li su faktori veli~Ine tri latentna nacrta temperamenta izvedena iz EAS (emocionalnost, aktivnost, dru{tvenost) bila invarijantna kod kineskih i US izve{taja majki i o~eva i za sinove i za k}eri. Ove i sve slede}e analize su sprovedene koristeci MPlus statisticki sofver. Isti modeli temperamenta su procenjivani u ~etiri grupe (pol deteta x kultura) sa oba roditeljska izve{taja majke ioca koji su sadr`ani u modelu za istu grupu usled njihove nezavisne ( ob roditelj izve{tavaju o istom detetu). Inicijalno dobro uklapanje za nesputan model sa tri faktora otkriva nezadovoljavaju}e uklapanje u

model ( χ 2 = 4393.27, df = 2797, TLI= .79, CFI = .80, RMSEA = .06) (Vidi tabelu 1). Postavljaju}i u potpunosti jednaka ograni`enja u svakoj od komparativnih grupa (pol roditelja i deteta x kultura) rezultira u znaajnom opadanju uklapanja modela ( χ 2 = 361.73. dfdiff = 102, p < .05),indiciraju}i varijantne parametre u okviru modela.

U skladu sa ranijim naporima da se kreira invarijntno ili uporedivo merenje (Pitts, West, & Tein,

1996; Tomada & Schneider, 1997), Izolovane su stavek ~ijasvojstvamerenja variraju prema kulturi, roditeljskom ili de~ijem polu, kriste}i serije analiza potvr|uju}ih faktora. Moore, Halle, Vandivere, i Mariner (2002) su ustanovili da merenja koja sadr`e nekoliko od tri ~etiri stavke po faktoru mogu pokazati dobru predvidljivost i validnost. Pored toga, Pitts i ostali. (1996) su pokazali da je mogu}e odbaciti problemati~ne indikatore da bi se postigla invarijantnost po grupama bez zna`ajnog uticaja na validnost sadr`aja. Model merenja bez ikakve ograni~enja u jednakosti po sadr`aju bilo kog faktora u odnosu na pol roditelja i deteta slu`i kao osnovni model. Sledstveno tome,faktor o`itavanja svake stavke bio je ograni~en tako da bude jednak prema polu roditelja i deteta, respektivno, u alternativnom modelu. Stavke sa niskim standardizovanim faktorom o~itavanja (< .40, Stevens, 1996) i/ili oni koji nisu bili invrijantni prema polu roditelj i deteta bili su sledstveno tome odba~eni iz pune stavek modela . Ovo je pstignuto kroz seriju analiza stavka-nivo koja je uklju~ivala kriterijum χ 2 razliike da bi se postigao invarijantni model prema roditeljima i kulturama.

Kona~ni model negrani~ene bazna linija sa tri faktora koji je sadr`ao tri aktivnosti, tri emocionalnosti i {est dru{tvenih stavki bio je posmatran kao adekvatna mera za sklop temperamenta. ( χ 2 = 1320.12, df = 920, TLI = .90, CFI = .92, RMSEA = .05) i nije se razlikovao zna~jano kada je model bio potpuno

ograni~en ( χ 2

= 73.93, dfdif

= 63, ns). Nalazi ukazuju na invarijantnu i uporedivu prirodu optere}enja faktoraza ostatak stavki prema majkama i o~evima, de~ijem polu i obe kulture.

Stavke koje sub se zadr`ale u finalnom modelu merenja takodje izgleda da zadr`avaju dobru validnost i prenose mnogo nameri originalnih EAS faktora (vidi tabelu 1).

Veza izme|u izve{taja majke i oca o temperamentu. Analizam je pregledan stepen preklapanja (ltentnih korelacija) izmedju sastava maj~inskih i o~Inskih izve{taja o de`ijem tmepramentu u okviru svake kulture. U.S. Maj`inski i o~inski latentni sastavi su ustanovljeni da su umereno do jako u korelciji za oba i k}eri (t/j/., emocionlnost, r = .41, nivo ktivnosti, r = .59, dru[tvenost, r = .69) i za sinove (emocionalnost, r = .74, nivo aktivnosti, r = .52, dru{tvenost, r = .70). Umerene korelacije su takodje bile ustanovljene izmedju Kineskih latentnih maj~inskih i o~inskih formi temperamenta za k}eri (napr., emocionlnost, r = .52, nivo aktivnosti, r = .43, dru{tvenost, r = .32) i za sinove (emocionalnost, r = .40, nivo aktivnosti, r = .34, dru{tvenost, r = .47).

Medjukulturne polne razlike temperamenta. Mi smo zatim poreditlil prose~ni nivo razlika izmedju temperamenta sinova i k}eri u okviru svake kulture. To je bilo u~Unjeno odvojeno za izve{taje majki i o~eva. Prose~ni temperament k}eri bio je postvljen na nulu i razlike izmedju sinova i k}eri skrivenog proseka bile su procenjivane i testirane po zna~aju. Poredjenja u okviru kulture pokazuju da Kineski o~evu ozna~avaju sinove kao aktivnije (srednja razlika = .27, t = 2.13, p < .05) i dru{tvenije (srednja razlika = .26, t = 2.07, p < .05) nego k}eri. Nije bilo zna`ajnijih polnih razlika u na`inu kako su Kineske majke ocenjivale bilo k}eri bil sinove. Medju US uzocima, majke su rangirale sinove kao aktivnije

(srednja razlika = .33, t = 2.56, p < .05) nego k}eri, ali zna`ajnije polne razlike nisu uo~ene kod ocenjivanja o~eva.

Medjukulturne razlike u temperamentu. Mi smo zatim poredili srednje razliike u de`ijem temperamentu izmedju Kineskih i US uzoraka. Ovo je bilo u~Injeno odvojeno za sinove i k}eri i za ocenjivnje o~ev i majki . Tprose`ni temperament za Kineski uzorak bi je postavljen na nulu a razlike izmedju US i Kineskog Latentnog proseka bio je procenjen i testiran po zna~aju. Sinovi u U.S. bili su ocenjeni kao manje aktivni nego sinovi u Kini od strane njihovih o~eva (srednja razlika = -.35, t = 2.53, p < .05) a k}eri u U.S. bile su ocenjene kao emocinalnije nego k]eri u Kini od strane njihovih o~eva (srednja razlika = .40, t = 2.54, p < .05). Nije bilo razlika koje su ustanovljene za aktivnost k}erki ili emocionalnost sinova izmedju kultura. Dodatna kulturna pore|enja ustanovila su da su k}eri u U.S. bile ocenjene ko manje dru{tvene od strane njihovih majki i o~eva nego k}eri u Kini (sredmnja razlika majke = -.36, t = 3.10, p < .05; srednja razlika o~evi = -.44, t = 3.50, p < .05), ali nisu ustanovljene kulturne razlike kod dru{tvenosti sinova. Potpadanje prema polu deteta, ukupna kulturna pore|enja pokazuju da U.S. majke i o`evi rangiraju njihovu decu kao emocionalnije nego njihovi kineksi parnjaci (srednja razlika majke = -.20, t = 2.40, p < .05; srednja razlikao~evi = .27, t =3.09, p < .05), dok Kineski o~evi ozna`avaju svoju decu kao aktivniju (srednja razlika = .25, t =2.62, p < .05) nego U.S. o~evi. Ipak,nema kulturnih razlika koje su dobijene prema dimenziji dru{tvenosti kod podpadanja prema polu.

Stilovi roditeljstva

MCFA je kori{]en da bi se istra`ila invarijantnost optere}enja faktora za autoritativne i autoritarne stilove roditeljstva kod majkia i o~eva u svakoj od ~etiri grupe (kultura x pol deteta). Zbog nezavisne prirode supru`anskih izve{taja (napr., svaki partner je izve[tavao o roditeljstvu svog supru`nika u odnosu na isto dete), izve{taji majki i o~eva su bili sadr`ani u istom modelu.

Autoritativno i autoritarino roditeljstvo. Faktor autoritativnog roditeljstva sadr`i tri latentne crte (povezanost, upravljanje orijentisano rezonovanjem, i davanje autonomije) merene po devet ta~aka. Faktor autoritarnog roditeljstva uklju~Uje dve latentne crte (fizi~ka prinuda/verbalno neprijateljstvo i ne-rezonovanje/ka`njavanje) mereno sa sam stavki (vidi tabelu 2). Preliminarne analize pokazuju varijantne param,etre u autoritarnom modelu; ipak, ovo je ipak dozvoljeno kod opreznih tuma~enja pore|enja po grupama (Vandenberg & Lance, 2000). Iz razlog {tedljivosti, drugorazredni potvrdni modeli faktora za oba autoritativna i autoritarna roditeljstva, koriste}i subdimenzije roditeljstva kao latentne indikatore za ove dve crte vi{eg reda, kori{]eni su u narednim analizama.

Interne korelacije dimenzija roditeljstva majki i o~eva. Sa izuze}em autoritarnog roditeljstva za sinove, ni`e latentne korelcije su uo~ene izme|u latentnih crta US majki i oceva za autoritarne (k}eri: r = .26; sinovi: r = .75) i autoritativne stilove (k}eri: r =.27; sinovi: r = .26).Niske korelacije su tako|e uo~ene izmedju autoritarnog roditeljstva Kineskih majki i o~eva (k}eri: r = .09; sinovi: r = .20) i autoritativno roditeljstva (k}eri: r = .03; sinovi: r = .36).

Pore|enja stila roditeljstva me|u kulturama. Slede}i set analiza utvr|ivao je mogu}e latentne prose~ne ralike u roditeljstvu medju kulturama za majke i o~eve. Da bi poredili razlike, svojstva majki su postavljena na nulu. Nalazi pokazuju da su Kineski o~evi bili manje autoritarni i autoritativni nego majke u nnjihovom roditeljstvu prema k}erima (srednja razlika = -.26, t = 2.42; srednja razlika = -.37, t =3.26, p < .05, respektivno) i sinovima (srednja razlika = -.22, t = 2.06; srednja razlika = -.26, t = 2.70, p< .05, respektivno). Kod U.S. uzorka, majke i o~evi se nisu razlikovali u ukupnim dimenzijama autoritarnog roditeljstva; ipak, za U.S. o~eve otkriveno je da su manje autoritativni nago majke u njihovom roditeljstvu prema sinovima (srednja razlika = -.42,

p < .05) i k}erima (srednja razlika = -.40, p < .05).

Pore|enje stilova roditeljstva medju kulturama. Da bi poredili svojstva prema kulturi, U.S. roditeljska sredstva su bila postavljena na nulu. Pore|enja izmedju kultura pokazala su da Kineske majke i o~evi su bili vi{e autoritarni nego US majke i o~evi prema k}erima (srednja razlika majkes =.64, t = 6.05, p < .01; srednja razlika o~evi = 1.17, t = 8.13, p < .01) i prema sinovima (srednja razlika majke

= 1.12, t = 6.31, p < .01; srednja razlika o~evi = 1.02, t = 8.16, p < .01). Ipak nisu otkrivene zna~ajnije razlike u ukupnom autoritativnom roditeljstvu izmedju dve kulture.

Korelacije izme|u Kineskih i US roditeljskih crta i de~ijeg temperamenta

Slede}i set rezultata bio je ocenjivan koriste}i ~etiri grupe modela (pol deteta x kombinacije kulture) koji su se sastojali od `etiri latentne varijable, uklju~uju}i o~eve izve{taje o de~ijem temperamentu, maj~inske izve{taje o de~ijem temperamentu, o~Inske izve{taje o maj~inskom roditeljstvu i maj~inske izve{taje o o~Inskom roditeljstvu. U svakom odvojenom modelu, varijable de~ijeg temperamenta (napr. Emocionalnost, aktivnost, dru{tvenost) bile su povezane sa bilo autoritativnim bilo sa autoritarnim roditeljstvom. Optere]enja primarnog fktora svakog modela bil su potpuno ili parcijalno ograni~ena tako da budu invarijantna, odr`avaju}i prethodne analize. Veze izmedju temperamenta i roditeljstva nisu bile ograni~ene u jednakostima prema majci i ocu ili prema ~etiri grupe pol deteta x kultura i slu`ile su kao osnovni modeli u ovim analizama

Autoritarno roditeljstvo i de~iji temperament. Nalazi u svakoj kulturi su demonstrirali pozitivne korelacije izmedju maj`inskog o o`Inskog autoritarnog roditeljstva i emocionalnosti sinova i k}eri. (vidi Tabelu 3). Specifi`na kulturlo{ka {ema nalaza, ipak, javlj se sa negativnim vezama izmedju autoritarnog roditeljstva i de~ije aktivnosti otkrivene jedino u Kineskom uzorku. Negativne korelcije su otkrivene za autoritarno roditeljstvo i dru{tvenost kod US parova izmedju ukr{tenih polova roditelj/dete. Ipak, u Kineskom uzorku, autoritarno roditeljstvo bilo je negativno povezano jedino za dru{tvenost K}erki i kod majki i kod o~eva (vidi Tabelu 3).

Autoritaativno roditeljstvo i de`iji temperament. Autoritativno roditeljstvp je bilo negativno povezano sa emocionalno{}u sinova u US uzorku i za majke i za o~eve, ali u Kineskom uzorku, samo je maj~~~insko autoritativno roditeljstvo bilo povezano sa sinovljevom emocionalno{}u (vidi Tabelu 3). Sli~no autoritarnom roditeljstvu, specifi~ni kulturolo{ki obrasci u nalazima su se takodje pokazali izmedju autoritativnog roditeljstva u Kini i nivoa de`ije aktivnosti; ipak, na ovoj instanci, veze su bile specifi~ne za k}eri ali ne i za sinove. Nivo aktivnosti nije uo~en kao zna~ajno povezan sa dimenzijom autoritativnog roditeljstva u U.S. Kona~no, samo US autoritativno roditeljstvo o~eva je uo~eno kao povezano sa dimenzijom dru{tvenosti sinova. Nije bilo dodatnih zna`ajnih veza otkrivenih izmedju autoritativnog roditeljstva i dde~ije dru{tvenosti (vidi Tabelu 3).

Diskusija

Ova studija je istra`ivala medju kulturalne sli~nosti i razlike u roditeljskoj percepciji de~ijeg temperamenta i supru`anske percepcije roditeljstva u Sjedinjenim dr`avama i Narodnoj Republici Kini. Rad na kulturnom zna`enju temperamenta bio je unapredjen u zapadnoj literaturi (vidi Rothbart & Bates, 1998; Wachs & Kohnstamm, 2001), sa posebnim naglaskom stavljenim na zna`enje temperamenta u kontekstu socijalizacije (Sanson et al., 2002). Pa ipak, studije autohtnih pojmova temperamenta u Kini su tek nedavno zapo~ete (Zhang, 1997).

De~iji temperament

U skladu sa prethodnim istra`ivanjima (vidi., Ahadi i ostali., 1993; Chen i ostali., 2000; Hsu i ostali ,. 1981), nalazi iz ove studije pokazuju da dimenzije temperament emocionalnost, nivo aktivnosti i dru{tvenost mogu biti zna~ajno reprodukovanie u uzorcima iz obe kulture. Ovi nalazi pro{iruju literaturu demonstriraju}i da oba, i majke i o~evi, u Isto~noj i Zapadnoj kulturi sdr`e neke slu~ne dimenzije (invarijanten faktore) u njihovj percepciji de~ijeg temperamenta. Dok su invarijnte strukture pronadjene na statisti~kom nivou, nalazi mogu takodje biti indiktivni za neke zajedni~ke individualne karakteristike koje su nesumnjivo adaptivni u svojim (Chen et al., 1990; Kagan et al.,

1994; Rothbart & Bates, 1998). Treba napomenuti, da na~in na koji su ove karakteristike adaptivne je verovatno zasnovan na kulturnom okviru u kome su iskazane (Super & Harkness, 1986; Wachs & Kohnstamm, 2001; Yang & Bond, 1990). Pa`nja je takodje potrebna kod interpretacije nalaza iz ove studije kod prikaza pune skale authtonih struktura temperament u svakoj kulturi u tome da su kulturolo{ki specifi~ni aspekti temperamenta pro{li neiskori{}eni. Dodatna istra`ivanja , specijalno za autohtonu prirodu u ne-Zapanim kulturama, su potrebna radi daljeg razumevanja unikatne strukture temperamenta medju ovim razli~itim kulturnim grupama (Yang & Bond, 1990).

Uprkos ograni~enjima u shvatanju karakteristika temperamenta jedinstvenih za svaku kulturu, nekoliko u medju kulturnih razlika i sli~nosti bilo je posmatrano. Specijalno, u okviru kulture nalazi pokazuju da Kineski o~evi smatralu svoje sinove kao aktivnije od k}eri, dok majke u U.S., Specifically, within culture findings demonstrated that Chinese fathers rated their sons as being more active than daughters, whereas mothers in the U.S., otac ne o~evi, ima tendenciju da rangiraju svoje sinove kao aktivnije od k}eri. Ova {ema ve]eg nivoa aktivnosti za sinove u obe kulture je u saglasju sa ranijim istra`ivanjima na zapadu in both cultures is consistent with past research in the West koriste}i izve{taje majki (e.g., Rothbart & Bates, 1998 za pregled) i zadr`vaju}i rangirnje majki u na{em US uzorku. Zanimljivo, U Kineskom uzorku bil je o~eva ali ne i majki koji su rangirali svoje sinove kao aktivnije nego k}eri. Za[to Kineski o~evi su naklonjeniji da gledaju svoje sinove kao aktivnije nego k}eri nije sasvim jasno iz ovih podataka ali mogu biti povezani sa razlikama u o~ekivanjima vezanim za pol u okviru Kineske kulture. Ranija istra`ivanja sugeri{u da Kineski o~evi su dominantno skloni disciplinovanju, u poredjenju sa majkama, i vi{e su strogi prema sinovima nego prema k}erima (e.g., Chen et al., 2000; Ho, 1986). Verovatno ovo reflektuje visoka o~ekivnja od strane o~eva za kontrolu impulsa kod sinova i stoga, akutniju svest o nivoima aktivnosti koji padaju izvan kulturnih normi za sinove.

Na{e analoize medju kulturnih poredjenja de~ijeg temperamenta demonstriraju da US majke i o~evi ocenjuju svoju decu kao emocionalniju nego njihovi Kineski parnjaci. Dalje, Kineske majke i o~evi ocenjuju svoje k}eri kao dru{tvenije nego njihvoi US parnjaci. Ova op{ta {ema izgleda da kontrira ranijim studijama koji su tradicionalno prikazivale Kinesku decu tako kao da pokazuju vi{e negativnu emocionalnost (e.g., Ahadi et al., 1993; Hsu et al., 1981) i manju dru{tvenost (Chen et al., 1998). Ove razlike uj odnosu na ranije nalaze mogu se objasniti sa nekoliko faktora sadr`anih u ovoj studiji kao {to su: Razlike u de`ijem uzrastu u vreme studije (pred{kolci), uporeb statisti~ki invarijannih rta da bi merili temperament u kulturama, kori{]enje multiplih informatora. Tipi~no, ranija istra`ivanja Kinskog temperamenta su se oslanjala na merenja uglavnom izvedena iz NYLS dimenzija za odoj~ad , bez uzimanja u obzir strukturalinih invaarijanti i {iroko uzimanje majki kao informatora (e.g., Hsu et al., 1981; Rothbart et al., 2001).

Na{a inkluzija ocenjivanja od strane o~eva u dva kulturolo{ka kru`enja takodje obezbedjuje jedinstveno gledi{te za poredjenje koje je pro{lo nezabele`eno u ve}ini ranijih literature. Verovatno razlike zabele`ene ovde, posebno sa kulturolo{kim razlikama u ocenjivanjima o~eva u vezi nivoa aktivnosti, mo`e da reflektuju razli~ite dinamike izmedju Kineskih o~eva i njihove dece. US o~evi mogu imati vi{e sluha ili da vi{e prihvataju umerene nivoe aktivnosti kod njihove dece, s obzirom da Kineski o~evi su ocenjivali sli~ne nivoe aktivnosti svoje dece, posebno sinova kao vi{e. Stoga, srednje razlike u ocenama roditelja mogu biti usled reagovanja koja reflektuju razli~ite dru{tvene norme, rezultiraju}i u ocenama koje ne reflektuju zajedni~ku meru prema (Triandis, 1994).

Stilovi roditeljstva

Kao dodatak u ispitivanju de`ijeg temperamenta na{a analiza je dalje demonstrirala jedinstvene razlike u roditeljstvu po kulturama. Kako je pretpostavljeno (e.g., Leung et al., 1998; Wu et al., 2002) Kineske majke i o~evi u ovoj studiji su bili vi{e autoritarbi nego njihovi U.S. parnjaci. Ipak, nije bilo medjukulturnih razlika u odnosu na dimenzije utoritativnog roditeljstva. Podudarno sa prethodnim istra`ivanjima, u okviru kulture poredjenja su pokazala da U.S. o~evi su do`ivljeni kao manje autoritativne nego majke (Russell i ostali., 1998). Ovi nalazi su takodje ponovljeni u na[em Kineskom uzorku. Ippak za razliku od pro{log istra`ivanja (Hart & Robinson, 1994; Russell et al., 1998),na{a unutar kulturna istra`ivanja nisu pokazala razlike u autoritarnom roditeljstvu medju U.S. majkama i o~evima. Donekle iznenadjuju}e, osim {to je vi{e autoritativno, na[li smo da su Kineski o~evi takodje ocenjivani kao manje autoritarni nego Kineske majke. Ova otkri}a mogu pomo}i da se objasni {ta se smatralo kao nepodesan nalaz u poslednjem istra`ivanju koji pokazuje da su Kineske majke do`ivljene kao i „meka srca“ i kao stroge (Wu, 1996). Umesto da prethodni nalazi budu nepodudarni mo`e biti da Kim\neske majke koriste balans u obe autoritativne i autoritarne roditeljske strategije s svojom decom kao [to je i sugerisano

nalazima u ovoj studiji.

Veze temperamenta roditeljstvo-dete

Emocionalnost. Mi smo takodje krenuli da ispitamo veze izmedju stilova roditeljstvamajki i o~eva i temperaenta sinova i k}eri u skvakom kulturnom okru`enju. Jedan od pora`avaju}ih zaklju~aka pokazao je da autoritarno roditeljstvo je bilo pozitivno povezano sa de~ijom negativnom emocionalno{}U u svim parovima roditelj-dete u oba uzorka.

Ovi nalazi su u skladu sa istra`ivanjem koje je pokazalo da emocionalni elmenti de`ijeg temperamenta, posebno negativne crte, su zajedni~ke medju najistknutijim roditeljskim percepcijama de~ijeg temperamenta (Hubert & Wachs, 1985; Mebert1991) i imaju tendenciju da izazovu vi{e autoritarni pristup roditeljstvu (Lee & Bates, 1985; Sanson & Rothbart,1995; Yang et al. 2004). Ipak, ovi nalazi se takodje na neki na~in razlikuju od prethodnih studija koje su pokazala da su tipi~no o~evi a ne majke oni koji manje prihvataju negativne karakteristike temperamenta kod devoj~ica nego kod de~aka (e.g., Lamb et al., 1982). Za{to je ovo slu`aj mo`e se povezati sa prirodom Emocionlnih crta posmatranih u ovo studiji (lak zapla~e, ~esto di`e galamu i lako se uznemiri). Ove karakteristike reflektuju pona{anje koje se ~esto pripisuju sopstvenim psiholo{kim sredstvima roditelja, zahtevaju}i trenutnu roditeljsku akciju da bi se ubla`io stre kod visoko emocionalnog deteta. Kao rezultat, trenutnost roditeljske akcije mo`e izazvati vi{e autoritaran pristup pre nego autoritativnu praksu koja uglavnom zahteva primenu ve}e strpljivosti. (Grusec & Goodnow, 1994). Nenamerno, ovakve autoritarne prakse mogu da pogor{aju negativne crte de`ije negativne emocionalnosti tokom vremena(e.g., Crochenberg, 1986). Stoga ovi nalazi najverovatnije reflektuju ukupne transakcione efekte autoritarnog roditeljstva na de`iju negativnu emocionalnost tkom vremena (deVries & Sameroff, 1984).

Dok je autoritarno roditeljstvo bilo povezano sa de~ijom emocionalno{}u u svakom paru roditelj-dete, autoritativno roditeljstvo je bilo jedino otkriveno kao negativno povezano sa de`ijom emocionalno{}u izmedju US o~eva i majki sa njihovim sinovima i Kineskih majki i njihovim sinovima. U ovom slu~aju, pojavljuje se da majke u svakoj kulturi su posebno manje prihvatale negativnu emocionalnost sinova [to je rerzultiralo u manje autoritativnom i vi{e auutoritarnom pristupu u roditeljstvu. Zanimljivo je ipak, da o~evi u US ali ne i u Kini su takodje demonstrirali ni`e nivoe autoritativnog roditeljstva sa sinovima koji su emocionalniji. Ovo se mo`e delimi`no objasniti otkri}ima da US o~evi i majke vide svoju decu kao emocionalniju nego Kineski roditelji. Kao rezultat, vi{i nivoi emocionalnosti kod US sinova mo`e rezultirati u o~evima koji su postali vi{e naklonjeni da anga`uju dete sa manje autorittivnim tehnikama.

Nivo aktivnosti. Nasuprot o~ekivanjima, nalazi pokazuju da kroz sve Kineske p[arove roditelj-dete, deca koja su bila aktivnija imala su roditelje koji su uzvra]ali sa manje autoritarnim roditeljstvom, dok de`ija aktivnost nije bila povezana sa stilovima roditeljstva u U.S.Zasnovano na prethodnim istra`ivanjima, mi smo pretpostavili da sa visokim nivoom aktivnosti bi se sreli kod Kineskih roditelja sa restriktivnijim i stro`im roditeljstvom datim kulturolo{kim o~ekivanjima za skromniju i rezervisaniju decu (Ho, 1986) a da majke i o~evi u US bi reagovali sa autoritarnijim roditeljstvom sa visoko aktivnim }erkama (Lindsey, et al., 1997; Russell & Russell, 1994). Nsuprot tome, na{i nalazi pokazuju da Kineski o~evi i majke do~ekuju }erkinu ve}u aktivnost sa vi{e autoritativnim, a manje autoritarnim roditeljstvom.

Nedostatak nalaza u US mo`e reflektovati vi{e neutralne karakteristike stavki vezanih za aktivnost koje su bile zadr`ane u ovim crtama (uvek u pokretu, pokretljiviji ujutro i energi~ni). Takodje mo`e biti da Kineski roditelji uprkos suprotnim (e.g., Garcia Coll et al.,1995; Wu, 1996), mogu idalje posmatrati svoju decu u delimi~nom stanju nevinosti (cf. Ho, 1986),i stoga mnogo tlerantniji prema de`ijoj aktivnosti( ne i emocionalnosti) u ovom prolaznom periodu. Iako alternativno, ovi nalazi mogu takodje sugeristai da Kineski roditelji koji primenjuju vi{e autoritativni stil mogu vi{e ohrabrivati ili prihvatati de~ije pove}ane nivoe aktivnosti.

Dru{tvenost. Interesntno, za svaku kulturu, razli~iti obrasci su pronadjeni za roditeljstvo i dru{tvenost dece. Za US obrazac kod ukr{tenih polova je posmatran. Specifi~no, autoritarnije roditeljstvo kod o~eva bilo je povezano s ni`om dru{tveno{}u kod k}eri dok je autoritarnije roditeljstvo kod majki bilo povazano sa ni`om dru{tveno{}u kod sinova. Ovi uzorci kod ukr{tanja polova izmedju roditeljstva i de`ijeg temperamenta delimi~no ponvljaju ranija istra`ivanja. Naprimer, prema Sansonovom and Rothbartovom prikazu u literaturi (1995), o~evi na zapadu su manje tolerantni na dru{tvenu neslala`ljivost kod k}eri , mnogo vi{e nego kod sinova. Dalje, Lindsey i ostli. (1997) su pokazali da autoritarno roditeljstvo

kod majki i o~eva je povezno sa ni`om dru{tveno{}u kod sinova. Dok ovi posebni nalazi nisu bili ponovljeni u na[em US uzorku, na{i nalazi su pokazali da autoritativno roditeljstvo o~eva je pozitivno povezano sa dru{tveno{}u sinova. Nasuprot tome , ranija istra`ivanja (Stevenson-Hinde & Simpson, 1982)su tipi~no poazivala vezu dru{tvenog pona{anja sinova kroz autoritativno roditeljstvo majki a ne o~eva.

U poredjenju, rezli~ito od US uzorka obrazac ukr{tenih polovi roditelj-detenije otkriven u na[em Kineskom uzorku. Umesto toga, autoritarnije roditeljstvo kod majki i o~eva bilo je ppovezano sa ni`im dru{tveno{}u kod k}eri ali ne i kod sinova. Ovi nalazi se razlikuju od istra`ivanja na zapadu (vidi., Lindsey i ostali, 1977)

Koja pokazuju veze izmedju autoritativnog roditeljstva i ni`e dru{tvenosti sinova. Za[to su autoritarni stilovi u Kini povezni sa ni`om dru{tveno{}u k}eri ali ne i sinova nije sasvim jasno. Verovatno se od devoj~ica o~ekuje da pok`u vi{e skromno-uzdr`ano pona{anje u dru{tvenim okolnostima u odnosu na de~ake, a autoritarno roditeljstvo je jedan od na~ina da se socijalizuju takva o~ekivanja. Ova odstupanja od istra`ivanja na zapadu dalje nagla{avaju potrebu da se vodi ra~una o kulturnim nijansama i sugeri{u potrebu za dodatna istra`ivanja.

Ograni~enja

Ova studija prikazuje nove dokaze koji sugeri{u veze izmadju roditeljstva i de`ijih osobina u dva kulturna okru`enja. Inkluzija ocenjivanja de~ijeg temperamenta od strane o~eva i majki i izve{taju supru`nika o roditeljstvu {iri literaturu na zna~ajne na~ine. Ohrabreni ovim nalazima, na{ entuzijazam je ograni~en sa nekoliko ograni~enja u nacrtu. Jedan je oslanjanje na izve{taje roditelja o tempermentu i supru`ansko izve{tavanje o roditeljstvu. Dok se debata nastavlja o zna~aju i zna~enju roditeljskih percepcija de~ijeg temperamenta (vidi Kagan, 1998), dokazi sugeri{u da roditeljski izve{taje nude uvid u de~iju individulnost (vidi Rothbart & Bates, 1998). Sanson i Rothbart (1995) nas podse}aju na potencijalno ne-nezavisno merenje usled uticaja karakteristika roditelja koje uti~e i na roditeljske izve{taje o de~ijem temperamentu isto kao i na njihovo sopstveno roditeljstvo. Ova mogu}nost ostaje s obzirom na dizajn ove studije. U isto vreme, ovaj argument dalje nagla{ava transakcionalniu igru koja postoji izmedju pona{anja roditelja i de~ijih karakteristika.

Pored ograni`enj bez mera, takodje su mogu}e razlike izmedju uzoraka koje mogu razunati na neke od uo~enih kulturnih razlika. Na primer, ve}ina od Kineskih uzoraka bilo je sastavljeno od porodica sa jednim detetom dok se US uzorak primarno sastojao od porodica s vi{e dece. Mogu}e je da paritet mo`e uticati do izvesne mere na roditeljsku praksu US roditelja i te percepcije detinjih osobina mogu biti izmenjene u porodicama s vi{e dece. Da bi izbegli ov ograni~enja u budu}nosti, istra`ivanje bi trebala da primene metodologije koje su perspektivne po prirodi i dopu{taju procenu sa vi{e metoda, uklju~Uju}i dugoro~na posmatranja roditeljstva i de~ijih karakteristika u razli~itim kulturnim kontekstima.

Tabela 1: Standardizovana merenja optere}enja faktora u punom obimu Modela EAS

U.S. KineskiCrte temperament K}eri sinov

iK}eri sinov

iEmocionalnost Otac Majka Otac Majka Otac Majka Otac Majka

2. Lako pla~e .76 (.77

.83 (.82

.76 (.77

.80 (.79

.45 (.49

.64 (.55

.56 (.55

.56 (.55

*6. Ima tendenciju da bude nekako emocinalan

.74 .84 .70 .73 .09 .32 .36 .28

11. ~esto prasne i vi~e .76(.79)

.81(.83)

.71(.71)

.81(.84)

.41(.52)

.52(.61)

.61(.58)

.65(.65)

15. Lako se uznemiri .75 (.71

.79 (.79

.71 (.70

.72 (.69

.68 (.54

.60 (.58

.47 (.54

.58 (.59

*19. Reaguje intenzivno kad je uznemireno

.51 .56 .59 .60 .24 .44 .30 .33

Aktivnost

4. Uvek je u pokretu .65 (.68

.66 (.66

.73 (.68

.65 (.64

.73 (.70

.71 (.78

.84 (.75

.84 (.82

*7. Kad se dete kre}e obi~no se kre}e sporo

.53 .56 .45 .32 .08 .07 .14 .09

9. Isklju`en i tr`i `im se probudi

.47 (.49

.66 (.60

.43 (.52

.61 (.55

.43 (.43

.37 (.47

.35 (.39

.43 (.49

13. Veoma energi~no .82 .85 .72 .85 .56 .72 .64 .76

(.82) (.91) (.77) (.88) (.60) (.68) (.72) (.76)*17. Vi{e voli tihe neaktivne igre od aktivnih games to more active ones

.44 .48 .32 .14 .03 .13 .09 .06

Dru{tvenost

*1. Ima tendenciju da bude stidljivo

.55 .55 .59 .58 .03 .07 .01 .10

3. Voli da bude sa ljudima .68(.63)

.64(.65)

.71(.68)

.59(.62)

.56(.48)

.50(.48)

.53(.58)

.53(.54)

5. Vi{e voli da se igra sa durugima nego samo

.50 (.47

.30 (.43

.47 (.52

.47 (.51

.54 (.44

.41 (.50

.53 (.45

.70 (.50

8. Lako sklapa prijateljstva .57(.65)

.67(.74)

.66(.68)

.63(.63)

.53(.55)

.74(.65)

.72(.71)

.73(.70)

*10. Stimulativnije prema ljudima nego prema

.45 .50 .45 .56 .35 .32 .43 .27

12. veoma dru{tven .76(.77)

.88(.87)

.81(.84)

.81(.83)

.49(.63)

.65(.70)

.71(.69)

.63(.71)

*14. Dugo mu treba da se zagreje za strance

.53 .59 .64 .47 .01 .06 .05 .09

16. Vi{e je usamljenik .43 (.47

.60 (.57

.60 (.55

.49 (.52

.37 (.43

.46 (.48

.42 (.42

.36 (.47

*18. Kad je samo ose}a se izolovano

.01 .02 .06 .04 .25 .08 .17 .23

20. Prijateljsko prema strancima

.45(.38)

.55(.40)

.46(.42)

.59(.43)

.41(.41)

.44(.45)

.34(.40)

.41(.47)

Napomena 1 – Stavke sa zvezdicom su variante prema ~etiri grupe U inicijalnom modelu sa svim stavkama.Napomena 2 – Vrednosti u zagradama predstavljaju optere}enja faktora iz kona~ng invariantnog modela sa pode{enom skalom merenja.Ove stavke su kori{]ene za kasnije analize.Tabela 2: Faktor strukture dimenzija roditeljstva

U.S. KineskiK}eri Sinov

iK}eri Sinov

iAutoritativno

Topplina/Prihvatanje(povezanost)

1. Ohrabruju decu da govore o problemima

.66 .73 .76 .68 .48 .63 .60 .57

5. daju nagradu kad je dete dobro

.53 .59 .68 .61 .46 .52 .47 .42

12. Daju utehu kad je dete tu`no

.70 .65 .76 .68 .54 .61 .64 .55

Rezonovanje (upravljanje)

25. Daju detetu razloge za[to treba po{tovati

.71 .69 .75 .74 .54 .64 .68 .67

29. Poma`u deci da razumeju uticaj na pona{anje ohrabrivanjem

.77 .74 .77 .73 .59 .69 .75 .77

58. Obja{njavju posledice de`ijeg pona{anja

.66 .61 .69 .70 .47 .58 .68 .65

Demokratsko u~e{}e(davanje autonomije)

.

22. Dozvoljavaju decu da daju doprinos porodi~nim

.50 .59 .51 .39 .51 .57 .48 .49

31. Uzimaju u obizr detinje `enje pre nego [to od deteta ne[to zatra`e account before asking child

.58 .56 .50 .44 .50 .49 .46 .49

48. Ohrabruju dete da se slobodno izrazi i kad se ne sla`e

.52 .59 .46 .42 .60 .60 .58 .56

AUTORITARNIFizi~ka prinuda/verbalno neprijateljstvo6. Batine kad je dete neposlu{no

.57 .64 .56 .78 .50 .80 .50 .73

*43. Pljuska kad se dete lo{e pona{a

.59 .47 .61 .75 .41 .72 .53 .73

*37. Koristi fizi`ko ka`njavanje radi disciplinovanja

.50 .58 .53 .74 .47 .68 .50 .68

*13. Vika i dreka kad se dete lo{e pona{a

.80 .63 .50 .60 .53 .46 .54 .43

*32. Eksplozije besa prema detetu

.53 .52 .40 .42 .74 .55 .74 .55

Ne-rezonovanje/ka`njavanje10. Ka`njavanje oduzimanjem privilegija deteta bez obja{njenja

.67 .60 .53 .55 .49 .68 .47 .57

28. Ka`njavnje ostavljanjem deteta negde bez

.74 .71 .78 .63 .49 .68 .55 .63

54. Koriste pretnju kao kaznu sa ili bez procenjivanja pravednosti

.69 .57 .62 .58 .47 .64 .46 .57

Napomena 1 – Stavke sa zvezdicom su varijante prema ~etiri grupe u inicijalnom modelu sa svim stavkama

Tabela 3: Korelacije izmedju temepramenta deteta i dimernzije roditeljstva prema kulturama i polu roditelja i deteta

AutoritarnoUS Kinesk

iOtac-k}i

Majka-k}i

Otac-sin Majk-sin Otac-k}i

Majka-k}i

Otac-sin Majka-sin

Emocionalnostst

.22*

.39* .18* .38* .42*

.31* .25* .33*Aktivnost -.0

4-.09 -.04 -.09 -.26

*-.26* -.17* -.28*

Dr{tvenost -.18*

-.10 -.06 -.27* -.25*

-.14* -.06 -.10Autoritativno

Emocionalnostst

-.02

-.01 -.19* -.32* -.16

.00 -.04 -.18*Aktivnost .0

8.07 .12 .05 .37

*.34* .09 .09

Dr{tvenost .10

.02 .24* .02 .18

-.14 -.01 -.04