Isso pub 98 issu

publicatie

98ke

NN

ISIN

St

Itu

ut

vo

or

de

INS

ta

ll

at

IeS

ec

to

r

luc

ht-w

at

er

wa

rm

te

po

mp

en

in w

on

ing

en

lucht-waterwarmte-pompeN IN woNINgeN

ontwerp, realisatie en beheer

O p l e i d i n g s - e n

o n t w i k k e l i n g s f o n d s

v o o r h e t T e c h n i s c h

I n s t a l l a t i e b e d r i j f

ISSo

Kruisplein 253014 DB RotterdamPostbus 5773000 AN RotterdamTel. 010-2065969Fax 010-2130384E-mail: [email protected]

De in ISSO deelnemende organisaties zijn:NLingenieurs: Organisatie van advies- en ingenieursbureausPIT: Stichting Promotie InstallatietechniekTVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in GebouwenUNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische

detailhandel

de werkzaamheden worden begeleid door de raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld:De heer ir. R.D. van BergenDe heer ing. H. BesselinkMevrouw prof.dr.ir. P.M. BluyssenDe heer ing. W.F.G. HooijkaasDe heer H.M.A. Janssen GroesbeekDe heer T. KlinkenbergDe heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof.em.De heer ir. W. PlokkerDe heer ir. W.G. Ram

de realisatie van de ISSo-publicatie 98 werd verzorgd door de ISSo-kontaktgroep die als volgt was samengesteld:De heer ing. J.C. Aerts (coördinator en voorzitter) ISSODe heer ing. F. Boxebeld Assendorp DeventerDe heer ing. P. van Dijk Itho DaalderopDe heer ir. O. Kleefkens Agentschap NLDe heer ing. H. Klein Danfoss De heer ing. T. Klok (rapporteur) DWADe heer ing. F. van Noordenburg Inventum B.V.De heer ing. S. Schreij (rapporteur) DWADe heer ing. J.N.E. Ubaghs Sjef Ubaghs Installatietechniek B.V.

De ontwikkeling van ISSO-publicatie 98 is mede tot stand gekomen door financiële bijdragen van:

kennisinstituut voor de Installatiesector

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als normstellende richtlijnen.

De heer W.J.H. SchefferDe heer ir. J. SchonewilleDe heer ing. R. SteineDe heer ir. P.A.L. StoelingaDe heer ing. A.A.L. Traversari MBADe heer ir. E.J. WagenaarDe heer ir. T.M.E. ZaalDe heer prof. ir. W. Zeiler

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publica-tie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvul-digheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publica-tie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publi-catie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zo-wel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomen-heden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in een ge-automatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO.

Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Au-teurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or trans-mitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopy-ing, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO.

Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leverings-voorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO.

Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl

Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO, Postbus 577, 3000 AN Rotterdam, e-mail: [email protected]

© Stichting ISSO – Rotterdam, januari 2013

ISBN: 978-90-5044-246-6

ISSO-publicatie 98

Lucht-waterwarmtepompen in woningen

Ontwerp, realisatie en beheer

ISSO-publicatie 98 3 Lucht-waterwarmtepompen in woningen

INHOUDSOPGAVE

Symbolenlijst 5

Begrippenlijst 7

1 Inleiding 9

1.1 Doel van de publicatie 9

1.2 Toepassingsgebied van de publicatie 9

1.3 Randvoorwaarden voor succesvolle toepassing 9

1.4 Opzet van de publicatie 9

1.5 Relevante normen en richtlijnen 10

2 Programmafase project (I) 11

2.1 Benodigde informatie over een woning en randvoorwaarden 11

2.2 Eisen met betrekking tot het afgiftesysteem 12

2.2.1 Ruimteverwarming 12

2.2.2 Ruimtekoeling 14

2.3 Eisen met betrekking tot het binnenmilieu 15

2.3.1 Ventilatiesystemen en het voorkomen van koudeval 15

2.3.2 Koeling 16

2.4 Eisen met betrekking tot de warmtapwaterinstallatie 16

2.5 Benodigde gegevens ventilatiesysteem 16

2.6 Installatieconcepten 17

2.6.1 Ontwerpfilosofie 17

2.6.2 Concepten 17

2.7 Technische haalbaarheid 37

2.8 Energetische en economische haalbaarheid 37

2.8.1 Stappenplan 37

2.8.2 Bepaling energiebehoefte 38

2.8.3 Bepaling energiefractie 41

2.8.4 Bepaling rendement 42

2.8.5 Bepaling energiegebruik warmtepomp-systeem 44

2.8.6 Exploitatiekosten en investeringskosten 46

2.9 Programma van eisen lucht-waterwarmtepompinstallatie 49

2.10 Aandachtspunten en risico's 51

2.10.1 Geluid 51

2.10.2 Aansluiting op het elektriciteitsnet 51

3 Ontwerpfase project (II) 53

3.1 Stappenplan 53

3.2 Bepalen van de vermogensbehoeften voor verwarmen en koelen 53

3.3 Selectie en dimensioneren van afgiftesysteem 54

3.4 Selectie distributiesysteem voor verwarmen 60

3.5 Selectie en dimensioneren warmtapwater 60

3.6 Bepaling aansluitvermogens energiecentrale 62

3.6.1 Eén opwekker 62

3.6.2 Twee opwekkers 63

3.6.3 Schakelvat 63


3.7 Hydraulisch ontwerp 65

3.7.1 Afgifte en distributie 65

3.7.2 Opwekking 67

3.7.3 Inregelen 70

3.8 Luchttechnisch ontwerp 70

3.9 Deellastgedrag bij lucht-waterwarmtepompen 70

3.10 Automatische werking van de installatie: regeling, besturing, beveiliging 70

3.10.1 Algemeen 70

3.10.2 Buitenlucht als bron 71

3.10.3 Buitenlucht en binnenlucht als bron 72

3.10.4 Binnenlucht 73

3.11 Randvoorwaarden opstellingsruimte 73

3.12 Documentatie van de ontwerpgegevens 76


4 Uitwerkingsfase project (III) 77

4.1 Ontwerpgegevens en benodigde gegevens van de fabrikanten/leveranciers 77

4.2 Werkbescheiden lucht-waterwarmtepompinstallatie 77

4.3 Terugkoppeling met de ontwerpfase 77

4.4 Uitwerken monitoringssysteem energieprestaties 78

5 Realisatiefase project (IV) 81

5.1 Eisen voor montage van de installatie 81

5.2 Beproeven van de installatie 81

5.3 In bedrijf stellen van de installatie 82

5.4 Waterzijdig inregelen woninginstallatie 82

5.5 Opleveren van de installatie (opleverprotocol) 83

5.6 Revisiebescheiden 83

5.7 Gebruikshandleiding 84


6 Beheerfase project (V) 85

6.1 Periodiek onderhoud aan de installatie 85

6.2 Energiemonitoren van de installatie 86


Bijlage A Aandachtspunten voor een goed ontwerp en realisatie 87

Bijlage B Overzicht lucht-waterwarmtepompen voor woningen 88

Bijlage C Definities en richtwaarden voor COP, SPF en PER 89

Bijlage D Eenvoudige berekening energiegebruik en exploitatiekosten 91

Bijlage E Enkele gerealiseerde projecten 100

Bijlage F Checklist ontwerp en uitwerking 103

Bijlage G Checklist oplevering installatie 105

Bijlage H Checklist inspectie en onderhoud 106

Bijlage I Uitleg werking warmtepomp 107

Bijlage J wettelijke eisen en kwaliteitseisen 109


SYMBOLENLIJST

β (bèta) vermogensfractie is een maat voor de bijdrage van de warmtepomp(en) aan het totale berekende warmtevermogen, ook wel β-factor genoemd

[-]

c soortelijke warmte [kJ/(kg·K)]

COP prestatiecoëfficiënt van de warmtepomp bij warmtelevering [-]

EER Energie Efficiency Ratio: prestatiecoëfficiënt van een koelmachine of warmtepomp in koelbedrijf

[-]

Fverw fractie: bijdrage aan de warmtelevering door de warmtepomp [-]

Ftap fractie: bijdrage aan warmtapwater door de warmtepomp [-]

H specifiek warmteverlies [W/K]

h hoogte [m]

LI,A toegestaan geluidsniveau ten gevolge van de installatie [dB(A)]

P elektrisch vermogen [kW]

PER primaire Energie Ratio [-]

Δp drukverlies van de kanalen en leidingen [Pa]

p druk [kPa]

Q thermische energie [MJ]

qv volumestroom [m3/h]

Rc warmteweerstand [m2K/W]

SPF Seasonal Performance Factor [-]

t tijd [s]

V volume van de boiler of schakelvat [m3]

Vaard volume aardgas [m3]

Vnuttig nuttig volume van het boilervat [m3]

v snelheid [m/s]

W elektrische energie (arbeid) [kWh]

Φ thermisch vermogen [kW]

θa aanvoertemperatuur [°C]

θr retourtemperatuur [°C]

ρ soortelijke massa [kg/m3]


BEGRIPPENLIJST

Aansluitvermogen (thermisch)Het aansluitvermogen is het benodigde thermische vermogen om het warmteverlies voor ruimte-verwarming en warmtapwater te dekken.

Afgewerkte luchtBinnenlucht die door de verdamper van een warmte-pompsysteem stroomt en als energiebron fungeert.

AfvoerluchtBinnenlucht die naar buiten wordt afgevoerd.

Bivalent warmtepompsysteemSysteem met, naast de warmtepomp(en), één of meer andersoortige warmteopwekkers, zoals gasgestookte of elektrische bijstook. De andersoortige warmte-opwekker kan in het warmtepomptoestel zijn geïntegreerd. In tegenstelling tot hybride systemen wordt niet altijd een andere techniek gebruikt om de warmte of koude op te wekken.

Bivalent mono-energetischSysteem met twee of meer typen warmteopwekkers, die gebruik maken van dezelfde energiedrager, zoals gas of elektriciteit. Deze typen warmteopwekkers kunnen in één toestel zijn geïntegreerd, zoals een elektrische warmtepomp met een elektrisch element.

Bedrijfswijze Monovalent: warmtepomp levert 100% van het

benodigde aansluitvermogen en 100% van de benodigde warmte zonder additionele verwarming;

Bivalent parallelbedrijf: warmtepomp levert altijd een bepaald basisvermogen. Bij een vermogensvraag groter dan het warmtepomp-vermogen wordt additionele verwarming geleverd. De warmtepomp en additionele verwarming leveren samen het benodigde aansluitvermogen;

Bivalent alternatief bedrijf: de warmtepomp levert tot een bepaalde minimum lucht-temperatuurwarmte. Bij een lagere lucht-temperatuur wordt de warmtepomp uitgeschakeld en wordt het volledige vermogen en de warmtevraag door additionele verwarming geleverd. Additionele verwarming moet 100% van het benodigde aansluit-vermogen kunnen leveren.

Bèta-factor (ß)Verhouding tussen het vermogen van de warmte-pomp(en) en het benodigd nominaal vermogen voor ruimteverwarming (volgens ISSO-publicatie 51). Met behulp van de bèta-factor kan de bijdrage van de warmtepomp (energiefractie) aan de totale warmte-levering worden vastgesteld.

De bèta-factor wordt ook wel vermogensfractie genoemd.

BijstookWarmteopwekker(s) als onderdeel van de warmte-opwekkingsinstallatie, niet zijnde de warmte-pomp(en). In dit geval is er sprake van een bivalent systeem.

Circulatiepompen

AfgiftepompPomp die vloeistof door de parallelle (schakel)buffer en het afgiftesysteem transporteert.

CondensorpompPomp die vloeistof door de condensor en de parallelle (schakel)buffer transporteert.

Condensor-/afgiftepompPomp die vloeistof door de condensor van de warmte-pomp als het afgiftesysteem transporteert. In deze situatie wordt geen (schakel)buffer toegepast. Als wel een (schakel)buffer wordt toegepastzijn er twee pompen, de condensorpomp en de afgiftepomp.

TapwaterpompPomp die tapwater transporteert tussen het separate direct gestookte boilervat en de warmtepomp.

COP (Coëfficiënt Of Performance)Verhouding tussen het nuttig geleverde warmte-pompvermogen en het daarvoor benodigde aandrijfvermogen van de compressor, inclusief de hulpenergie voor het bedrijven van de warmtepomp-functie en exclusief het vermogen van de overige hulpapparatuur. Zie NEN-EN 14511 en NEN-EN 14825.

Condensorpomp Afgiftepomp

Afgiftesysteem

Afgiftesysteem

Afgiftesysteem

Warmtebron

Warmtebron

Warmtebron

Verdamper

Verdamper

Verdamper

Condensor

Condensor

Condensor

Schakelbuffer

Condensor-/afgiftepomp

Condensor-/afgiftepomp

Tapwaterpomp

Boiler


EER (Energy Efficiency Ratio)Verhouding tussen het nuttig geleverde koel-vermogen en het daarvoor benodigde aandrijf-vermogen van de compressor, inclusief de hulp-energie voor het bedrijven van de koelmachine en exclusief het vermogen van de overige hulpapparatuur.

EnergiebronDe bron waaruit de warmtepomp de warmte en/of koude uit betrekt.

EnergiecentraleEen installatie voor centrale energieopwekking die voorziet in een energiebehoefte.

EnergiefractieAandeel in de totale warmte- of koudelevering door een warmte- of koudeopwekker.

GeluidsdrukDe geluidsdruk Lp is de variatie van de druk in de lucht

rond de gemiddelde luchtdruk dat samenhangt met hoorbaar of onhoorbaar geluid. Deze is afhankelijk van het geluidsvermogen Lw, maar ook de afstand tot de

bron, de demping door ruimten et cetera.

GeluidsvermogenHet geluidsvermogen Lw is de maat voor de

hoeveelheid geluid dat een bron uitstraalt.

Hersteltijd (oplaadtijd)De tijd die nodig is om de inhoud van een boilervat van 10 °C op te warmen tot een bepaalde temperatuur (minimaal 55 °C).

Hybride warmtepompsysteemEen systeem van opwekkers waarbij minimaal twee verschillende technieken en brandstoffen worden gebruikt, zoals aardgas en elektriciteit. Dit zorgt voor een andersoortige belasting op het elektriciteitsnet.

KoelenHet op lagere temperatuur brengen van een afgiftesysteem door er warmte aan te onttrekken.

KoellijnVerband tussen de buitentemperatuur en de te regelen watertemperatuur voor koeling aan de afgiftezijde.

Monovalent warmtepompsysteemSysteem met slechts alleen de warmtepomp(en) als warmteopwekker(s).

Nuttige inhoud boilervatHet aantal liters warm water dat aan het eind van de laadtijd met een constante temperatuur getapt kan worden. Door gelaagdheid en instroming van koud water in het boilervat is de nuttige inhoud circa 80% - 85% van de inhoud van het boilervat.

NaregelingRegeling van de verwarming of koeling op basis van de ruimtetemperatuur door middel van een (motor)bediende klep op een afgiftesysteem.

PER (Primary Energy Ratio)Prestatie van een energiesysteem gedurende het gehele seizoen waarbij de hoeveelheid nuttige energie gedeeld wordt door de primaire energie die benodigd is om deze nuttige energie te verkrijgen.

Zie ook de definitie in bijlage C.

RecirculatieluchtLucht die uit de ruimte wordt aangezogen, door de verdamper van de warmtepompboiler stroomt en vervolgens weer aan dezelfde ruimte wordt toegevoerd.

SPF (Seasonal Performance Factor)Prestatie van een warmtepompsysteem gedurende het gehele seizoen. Hierbij wordt de opgewekte warmte gedeeld door de benodigde aandrijfenergie.

Zie ook de definitie in bijlage C.

StooklijnVerband tussen de buitentemperatuur en de te regelen watertemperatuur voor verwarming aan de afgiftezijde.

VermogensfractieZie definitie bèta-factor.

Vermogen koeling warmtepompVerdampervermogen van de warmtepomp.

Vermogen warmtepompCondensorvermogen van de warmtepomp.

WarmteopwekkerApparaat voor het opwekken van warmte, zoals warmtepomp en ketel.

WarmteopwekkermoduulHydraulische subschakeling waarin één of meer warmteopwekkers zijn opgenomen.

WarmteopwekkingsinstallatieDeel van de installatie waarin de warmteopwekking plaatsvindt.Hydraulische subschakeling waarin één of meer warmteopwekkermodulen zijn opgenomen.

WarmtepompWarmteopwekker die warmte van een (onbruikbaar) laag temperatuurniveau op een (bruikbaar) hoog temperatuurniveau brengt.

WarmtepomptoestelHet toestel waarin in ieder geval de warmtepomp is opgenomen. Daarnaast kan het ook de geïntegreerde elektrische bijstook en/of het boilervat bevatten.

GeluidsvermogenLw

Ruimte-invloed

GeluidsdrukLp


1 INLEIDING

1.1 DOEL VAN DE PUBLICATIEDoor ambities voor de verduurzaming van de woning-voorraad en strengere regelgeving wordt in de woningbouw steeds vaker gekozen voor warmte-pompsystemen. Deze ISSO-publicatie betreft het ontwerpen van installatieconcepten met een (individuele) elektrische warmtepomp met lucht als energiebron. De publicatie gaat in op lucht-water-warmtepompen die geschikt zijn voor ruimte-verwarming en -koeling en tapwaterverwarming.

Het doel van de publicatie is enerzijds het bieden van een handleiding aan de installatieontwerper om te bepalen of een lucht-waterwarmtepomp voor zijn toepassing interessant kan zijn. Anderzijds biedt deze de installatieontwerper een richtlijn in het ontwerp-traject (dimensioneren en ontwerpen van het warmtepompsysteem) als de keuze voor een lucht-waterwarmtepomp gemaakt is. Ook gaat deze ISSO-publicatie in op de uitvoering, oplevering en het beheer, waaronder monitoring van de installaties.

1.2 TOEPASSINGSGEBIED VAN DE PUBLICATIEHet toepassingsgebied van deze publicatie omvat individuele elektrisch gedreven lucht-waterwarmte-pompen voor de woningbouw. De bron van de lucht-waterwarmtepompen is lucht, de afgifte met water als medium. In de publicatie wordt het ontwerp van het afgiftesysteem als gegeven beschouwd. Wel wordt nader ingegaan op alle randvoorwaarden met betrekking tot de afgiftesystemen.

Het toepassingsgebied van deze ISSO-publicatie is als volgt:

Bestaande woningen en nieuwbouwwoningen, zowel grondgebonden woningen als meer-gezinswoningen;

Individuele lucht-waterwarmtepomp-installaties;

Elektrisch gedreven warmtepompen; Verwarmen, koelen en warmtapwater; Laagtemperatuurverwarming (ltv) en

hoogtemperatuurverwarming (htv) met de hierbij mogelijke afgiftesystemen.

Warmtepompboilers worden omschreven in ISSO-publicatie 72 en worden niet als zodanig in deze ISSO-publicatie behandeld.

1.3 RANDVOORWAARDEN VOOR SUCCESVOLLE TOEPASSING

Niet elke situatie is geschikt om lucht-waterwarmte-pompen toe te passen. De toepassing is mede afhankelijk van de bouwkundige ruimte, de huidige situatie (nieuwbouw of inpassing in de bestaande situatie) etc.

In de programmafase van deze publicatie wordt uitgebreid ingegaan op de randvoorwaarden en de (on)mogelijkheden.

1.4 OPZET VAN DE PUBLICATIE

Globale opzetDeze ISSO-publicatie moet worden gezien als 'doeboek'. Dit betekent dat de gebruiker snel en adequaat toegang moet krijgen tot de relevante informatie. Een belangrijk aspect is het selecteren van (de juiste combinatie van) de componenten.

In deze publicatie zijn de mogelijke concepten met lucht-waterwarmtepompen nader uitgewerkt. De diverse ontwerpaspecten van de verschillende lucht-waterwarmtepompconcepten zijn gecategoriseerd in het 'Model Kwaliteitsbeheersing Klimaatinstallaties' (MKK-structuur) dat voor de publicatie beoogd is.

De MKK-structuur is een instrument voor het beheersen van het voortbrengingsproces van klimaatinstallaties binnen het bouwproces. Het toepassen hiervan betekent het doorlopen van het ontwerpproces op een gestructureerde manier (van grof naar fijn) en het geven van informatie met betrekking tot lucht-waterwarmtepompen aan de betrokken partijen in het bouwproces.

Fasen in de MKK-structuurIn de MKK-structuur wordt het realisatieproces onderverdeeld in vijf fasen.

I ProgrammafaseHet doel van de programmafase is om in een vroeg stadium reeds te kunnen bepalen of een lucht-waterwarmtepomp interessant is voor de toepassing in een specifiek project. Door middel van een stappenplan wordt bepaald of een concept lucht-waterwarmtepomp technisch en energetisch haalbaar is. Vervolgens wordt bepaald welk concept het meest passend is in de gegeven situatie. Ook worden de randvoorwaarden en (on)mogelijkheden weergegeven. Het resultaat van deze fase is een programma van eisen dat als vertrekpunt dient voor de ontwerpfase.

II OntwerpfaseVoor de verschillende warmtepompconcepten worden de ontwerpaspecten van de toepassing voor een lucht-waterwarmtepomp aangegeven, zoals:

a. Dimensionering;b. Hydraulische inpassing;c. Regeling.

Ook bevat dit hoofdstuk een aantal aandachtspunten en risico's die van belang zijn bij het ontwerp van het systeem en het goed functioneren ervan.


III UitwerkingsfaseDe uitwerkingsfase betreft aspecten die te maken hebben met de uitwerking van het ontwerp tot eisen met betrekking tot de diverse installatiecomponenten. De nadruk en het detailniveau liggen op de uitwerking van het ontwerp. De ontwerpregels voor de verschillende systeemvarianten worden in stroomschema's en werkbladen aangegeven.

Aspecten die nadrukkelijk aan de orde komen, zijn: dimensionering, regelingen, regelstrategie, hydraulische schakelingen, materialisering en randapparatuur, zoals meetinstallaties.

IV RealisatiefaseIn het deel Realisatiefase wordt ingegaan op aspecten die in de uitvoering aandacht behoeven of als knel-punt worden ervaren. Belangrijke onderdelen zijn beproeving, inregelen en inbedrijfstelling.

V BeheerfaseIn de paragraaf Beheer wordt op hoofdlijnen informatie gegeven over het beheer en onderhoud aan een lucht-waterwarmtepompinstallatie.

1.5 RELEVANTE NORMEN EN RICHTLIJNENDe volgende normen kunnen gebruikt worden bij het ontwerpen van installaties met een lucht-water-warmtepompinstallatie.

1. ISSO-publicatie 17 Kwaliteitseisen voor luchtkanaalsystemen in woningen utiliteitsbouw;

2. ISSO-publicatie 18 Leidingnetberekeningen;3. ISSO-publicatie 31 Meetpunten en

meetmethoden voor klimaatinstallaties;4. ISSO-publicatie 43 Concepten voor klimaat-

installaties;5. ISSO-publicatie 44 Ontwerp van hydraulische

schakelingen voor verwarmen;6. ISSO-publicatie 46 Ontwerp van individuele

hydraulische schakelingen voor verwarmen van eengezinswoningen;

7. ISSO-publicatie 49 Kwaliteitseisen vloer- en wandverwarming en vloer- en wandkoeling;

8. ISSO-publicatie 50 Ontwerptechnische kwaliteitseisen en richtlijnen voor warmwater-verwarmingsinstallaties;

9. ISSO-publicatie 51 Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen;

10. ISSO-publicatie 55 Tapwaterinstallaties in woon- en utiliteitsgebouwen;

11. ISSO-publicatie 56 Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmingsinstallaties in woningen;

12. ISSO-publicatie 61 Programma van eisen en systeemkeuze voor ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen;

13. ISSO-publicatie 62 Centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning in woningen en woongebouwen;

14. ISSO-publicatie 65 Inregelen van ontwerpvolumestromen in warm water verwarmingsinstallaties;

15. ISSO-publicatie 66 Vermogen van radiatoren en convectoren in praktijksituaties;

16. ISSO-publicatie 72 Ontwerpen van individuele en kleine elektrische warmtepompsystemen voor woningen;

17. ISSO-publicatie 76 Montage- en materiaal-specificaties voor warm water verwarmings-installaties;

18. ISSO-publicatie 80 Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met warmtepompen in de woningbouw;

19. ISSO-publicatie 82 Handleiding energie-prestatie advies woningen;

20. ISSO-publicatie 91 Ventilatiesystemen met decentrale toe- en afvoer en warmteterug-winning in woningen en woongebouwen;

21. ISSO-publicatie 92 Ventilatiesystemen met decentrale toevoer en centrale afvoer in woningen en woongebouwen;

22. ISSO-rapport 111 Geluid voor individuele woninginstallaties;

23. ISSO-rapport 744 Lucht-waterwarmtepompen in woningen;

24. ISSO-kleintje Koellast;25. NEN 1006 Algemene voorschriften voor

leidingwaterinstallaties;26. NEN 1010 Veiligheidsbepalingen voor

laagspanningsinstallaties;27. NEN-EN 1434 part 1 - 6 Heat meters;28. NEN 7120:2011 Energieprestatie van

gebouwen - bepalingsmethode;29. NEN 7120:2011 bijlage E Bepaling opwekkings-

rendement lucht-naar-waterwarmtepompen voor verwarming;

30. NEN 8088-1:2011 Ventilatie en lucht-doorlatendheid van gebouwen - Bepalingsmethode voor de toevoerlucht-temperatuur gecorrigeerde ventilatie- en infiltratieluchtvolumestromen voor energie-prestatieberekeningen;

31. NEN-EN 14511-2 Air conditioners, liquid chilling packages and heat pumps with electrically driven compressors for space heating and cooling - Part 2: Test conditions;

32. NEN-EN 14825 Air conditioners, liquid chilling packages and heat pumps, with electrically driven compressors, for space heating and cooling - Testing and rating at part load conditions and calculation of seasonal performance.

Isso pub 98 issu

Documents

Transcript of Isso pub 98 issu