บทท 4 สอการเรยนร 42

สอการเรยนร

บทท 4 สอการเรยนร 43

สอการเรยนร บทท 4

โครงรางเนอหาของบท ค าส าคญ สอการสอน สอการเรยนร เครองมอทางปญญา แหลงเรยนร

สงแวดลอมทางการเรยนร

คณลกษณะของผเรยน

Assure Model

1. ความหมายของสอการสอนและสอการเรยนร 2. ประเภทของสอการเรยนร 3. หลกการเลอกและใชสอการเรยนร

วตถประสงคการเรยนร 1. อธบายความคดรวบยอดของสอการสอนและสอการเรยนร

ได 2. วเคราะหประเภทและสามารถเลอกและใชสอการเรยนรได 3. ออกแบบสอการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญได

กจกรรมการเรยนร 1. ผสอนใหมโนทศนเชงทฤษฎ หลกการ เรอง สอการเรยนร 2. นกศกษาแบงเปนกลมยอย กลมละ 3 คน ศกษาจาก

สงแวดลอมทางการเรยนรบนเครอขาย http://ednet.kku.ac.th/~sumcha/web-230301/ โดยศกษาสถานการณปญหาบทท 4 วเคราะหท าความเขาใจคนหาค าตอบจากเอกสารประกอบการสอนและแหลงเรยนรบนเครอขายและรวมกนสรปค าตอบ และน าเสนอในรปแบบ Power point

3. นกศกษารวมกนสะทอนผลงานและสรปองคความร โดยแตละกลมตองสลบท าหนาทกนสะทอนผลไดแก ถามค าถาม ควบคม ชมเชย ขอควรปรบปรง และประเมน ) ผสอนขยายกรอบความคดของผเรยนโดยการตงประเดนถงการน าไปใชในสภาพบรบทจรง

สถานการณปญหา(Problem-based learning)

สมมตวาในขณะนคณเปนนกศกษาฝกสอนโดยท าการสอนทโรงเรยนสาระวทยา หลงจากทคณสอนมาไดระยะหนงแลว คณกสงเกตเหนวานกเรยนมลกษณะตางๆ ดงน

ด.ญ.ปนดดา เปนคนขยน ชอบอานหนงสอมาก เธอบอกวาชอบท าความเขาใจเนอหา

บทท 4 สอการเรยนร 44

จากการอานหนงสอ หรอเอกสารมากกวา ฟงครอธบาย ด.ช.เรยงชย เปนคนทชอบเรยนรสงแปลกใหม ชอบคนควา ชอบสงทตนตาตนใจและทา

ทายความสามารถ เพราะยงทาทายและตนตามากเทาไหร ยงจดจอกบสงนนมากและท าใหเกดการเรยนรสงเหลานนไดด

ด.ช. มรกต เปนคนทขาดจนตนาการ ถาไมไดเรยนจากการมองเหนภาพหรอของจรง เวลาครสอนในชนนกภาพตามไมทน สงผลท าใหเขาเรยนรไดชาและไมทนเพอน

ด.ญ. สะรรตน เปนคนทไมชอบศกษาจากหนงสอทเปนขอความหรอตวอกษร เพราะในเวลาเรยนเขาจะตงใจฟงครอธบายเนอหา ท าความเขาใจและพยายามจบประเดนทส าคญใหไดในขณะทเรยน เชน กระบวนการในการแกโจทย เขาจะตองเขาใจตอนนน โดยไมตองกลบไปอานหนงสออก เปนตน ภารกจ

1. นกศกษาจะน าความรเรองสอการสอน ไปใชในการจดการเรยนรอยางไรเพอสนบสนนวธการเรยนรและพฒนาศกยภาพของนกเรยนแตละคนใหมประสทธภาพโดยสอทน ามาใชนนตองสนองตอบตอการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยใหนกเรยนเปนผสรางความรเองดวย

2. ในปจจบนนจะพบค าวา "สอการสอน" กบค าวา "สอการเรยนร" ในฐานะทนกศกษาจะกาวออกไปเปนครยคใหมทมคณภาพ ใหอธบายวา สองค าน เหมอนหรอมความแตกตางกนอยางไร

3. ออกแบบสอการเรยนรทสอดคลองกบสาระการเรยนรของทาน

ความหมายของสอการสอนและสอการเรยนร

ประเภทของสอการเรยนร

สอการเรยนร

บทท 4 สอการเรยนร 45

เมอกระบวนทศน (Paradigm) เกยวกบการสอนเปลยนมาเปนการเรยนรมาสการ

เนน ผเรยนเปนศนยกลาง ดงนน เทคโนโลยและนวตกรรมการศกษา ตลอดจนสอ จ าเปนตองปรบกระบวนทศนเพอใหสอดคลองกบ ความเปลยนแปลงดงกลาว จากเดมทเปนสอการสอนมาเปนสอการเรยนร และนวตกรรมเพอการเรยนร เพอทจะน ามาใชในการเรยนรทสอดคลองกบการจดการเรยนรทผเรยนเปนศนยกลางทไมไดมงเพยง เพอใหผเรยนสามารถจดจ าสงทเรยนรไดเทานน แตยงมงพฒนาคณลกษณะทพงประสงคของสงคมไทย ไดแก ความสามารถคดแบบองครวม เรยนรรวมกนและท างานเปนทม ตลอดจนความสามารถในการแสวงหาความร และสรางความรดวยตนเอง เพอท าใหเปนสงคมทมการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต เพอทสามารถแขงขน และรวมมออยางสรางสรรคในสงคมและโลกตอไป

ดงนนสอการเรยนรจงรวมหมายถงทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชน วสด อปกรณ วธการ ตลอดจน คน สตว สงของ ธรรมชาต รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด อาจอยในลกษณะทถายทอด ความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ หรอเปนเครองมอทกระตนใหเกดศกยภาพทางความคด (Cognitive tools) ตลอดจนสงทกระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง เพอมงสงเสรมใหผเรยนมโอกาสเรยนรดวยตนเอง ความหมายของสอการสอนและสอการเรยนร ความหมายของสอการสอน

ไดมนกวชาการ และนกเทคโนโลยการศกษา ทงในประเทศและตางประเทศไดใหความหมายของ “สอการสอน” ไวหลายทาน พอสรปได ดงน บราวน และคนอน ๆ (Brown and other, 1985) ใหความหมายของสอการสอนวา เปนอปกรณทงหลาย รวมทงกจกรรมตาง ๆ ไมเฉพาะทเปนวสดหรอเครองมอเทานน เพอใชในการน าเสนอขอความรจากครใหแกผเรยน จนเกดผลการเรยนทด เกอรลช และอล (Gerlach and Ely, 1980) ไดใหค าจ ากดความของสอการสอนไววา สอการสอน คอ บคคล วสดหรอเหตการณตาง ๆ ซงท าใหนกเรยนไดรบความร ทกษะ ทศนคต คร หนงสอ และสงแวดลอมของโรงเรยนจดเปนสอการสอนทงสน ไฮนคส โมเลนดาและรสเซล (Heinich, Molenda and Russel, 1985) ใหความหมายของสอการสอนไววา คอ สอชนดใดกตามไมวาจะเปนสไลดโทรทศนวทยเทปบนทกเสยงภาพถายวสดฉายและวตถสงตพมพซงเปนพาหนะในการน าขอมลจากแหลงขอมลไปยงผรบ เมอน ามาใชกบ

หลกการเลอกและใชสอการเรยนร

บทท 4 สอการเรยนร 46

การเรยนการสอน หรอสงเนอหาความรไปยงผเรยนในกระบวนการเรยนการสอน เรยกวา สอการสอน เปรอง กมท (2519) กลาววา สอการสอน หมายถง สงตาง ๆ ทเปนเครองมอ หรอชองทางส าหรบท าใหการสอนของครถงผเรยน และท าใหผเรยนเรยนรตามวตถประสงคหรอจดมงหมายทวางไวอยางด ไชยยศ เรองสวรรณ (2526) กลาววา สอการสอน หมายถง สงทชวยใหการเรยนร ซงครและนกเรยนเปนผใชเพอใหการเรยนการสอนมประสทธภาพยงขน ชยยงค พรหมวงศ (2529) ใหความหมายของสอการสอนวา คอ วสด อปกรณ และวธการทใชสอกลางใหผสอนสามารถสง หรอถายทอดความร เจตคต และทกษะไปยงผเรยน ไดอยางมประสทธภาพ

สอการสอน หมายถง ตวกลางทถายทอดสารสนเทศไปสผเรยน ในกรณใดกรณหนง การเลอกสออาจจะใชวดทศน ในกรณอนอาจจะเลอกใชสออนๆ เชน คอมพวเตอร ซงสอแตละชนดจะน าเสนอ หรอเปนตวกลางในการเชอมโยงความสมพนธระหวาง ผเรยน คร และการสอน ผทตองการใชสอการสอนอาจพจารณาเกยวกบ การรบสารสนเทศ ของผเรยนจากประเดนตางดงน

สอทสามารถจดหาได ผลของสอทแตกตางกนทสงผลตอการเรยนร ภายใตเงอนไขใดทจะมผลตอความมศกยภาพทเปลยนแปลงไป สอแตละชนดจะสามารถใชไดอยางมประสทธภาพของสอสงสดไดอยางไร เมอมการส ารวจค าตอบของประเดนค าถามดงกลาว การวจยในสาขาทเกยวของกบ การรบร

(Perception) การรคด (Cognition) การสอสาร (Communication) ทฤษฏการสอน (Instructional Theories) เขามาเกยวของ ส าหรบผเรยน ครเขามาเกยวของกบ “วธการท จดโครงสรางของสารสนเทศ และการรบรและประสบการณทเกดขนในแตละคน” ผลการวจย แสดงใหเหนวา สอประเภทตาง ๆ และการเลอก และกระบวนการใชมผลโดยตรงตอ การรบรของผเรยน และวธการทผเรยนจะเกบรกษา และระลกเกยวกบสารสนเทศนนได (Kozma, 1991)

สรปไดวา สอการสอน หมายถงวสด เครองมอและเทคนควธการทผสอนน ามาใชประกอบการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

จากนยามความหมายของสอการสอนทกลาวมาขางตน อาจจะยงไมสอดคลอง กบความเปลยนแปลงของกระบวนทศนเกยวกบการศกษาทเปลยนไป เพราะความส าคญ ของสอการสอนยงเปนเพยงตวกลางทถายทอดเนอหาหรอความรเทานน ดงนนนยาม ความหมายของสอการสอนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ปพทธศกราช 2544 จะปรบเปลยนเปน “สอการเรยนร” ซงไดนยามความหมายไวดงน (สมาล ชยเจรญ, 2547)

ความหมายของสอการเรยนร

นบตงแตทประเทศไทยไดปฏรปแนวคดเกยวกบการศกษาของประเทศตงแตมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนตนมา แนวคดเกยวกบการศกษามามงเนนทการพฒนาศกยภาพของผเรยนเปนส าคญ โดยเฉพาะอยาง

บทท 4 สอการเรยนร 47

ยงการสรางความรและพฒนากระบวนการคด ดงนนแนวคดเกยวกบ”การสอนหรอการถายทอด”จงเปลยนมาเปน “การเรยนร” ทเนนใหผเรยนเปนผสรางความรขนมาดวยตนเองโดยอาศยแหลงการเรยนรตางๆ ดวยเหตน “สอการเรยนร” เปนเครองมอของการเรยนร ทท าใหผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเองเปนสงส าคญเนองจากในยคปจจบนขอมล ขาวสาร ความร การใชเทคโนโลยและการสอสารท าใหผเรยนจ าเปนตองพฒนาตนเองใหสามารถเรยนรสงใหมๆดวยตนเอง ตลอดจนพฒนาศกยภาพการคด ไดแก การคดอยางสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ และการคดอยางอยางมเหตผล นอกจากนควรเปนสงทชวยกระตนใหผเรยนแสวงหาความรดวยตนเอง

สอการเรยนร หมายถง ทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชนคน สตว สงของ ธรรมชาต รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด โดยมงเนนสงเสรมการคนควา หรอ การแสวงหาความรดวยตนเอง ชวยใหผเรยนสามารถเรยนรไดอยางตอเนองตลอดชวต (กรมวชาการ, 2545: คมอการจดการเรยนรกลมสาระภาษาตางประเทศ) สอการเรยนร เปนเครองมอทใชในการเรยนรของผเรยน อาจท าหนาท

ถายทอดความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ

สรางสถานการณการเรยนรใหแกผเรยน

กระตนใหเกดศกยภาพทางความคด ไดแก คดวเคราะห คดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ เปนตน

กระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง (กรมวชาการ 2544)

สอการเรยนร เปนเครองมอทใชถายทอดความร ความเขาใจความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ สรางสถานการณการเรยนรกระตนใหเกดการพฒนาศกยภาพทางการคด เสรมสรางคณธรรม จรยธรรม และคานยมแกผเรยน และมงเนนการสงเสรมผเรยนทางดานการแสวงหาความรดวยตนเอง (กรมวชาการ, 2545)

บทท 4 สอการเรยนร 48

ภาพท 4-1 แสดงการเปลยนกระบวนทศนของสอการสอนมาเปนสอการเรยนร

จากทกลาวมาขางตน อาจสรปไดวา สอการเรยนร หมายถง เครองมอทออกแบบโดยบรณาการกบวธการจดการเรยนรทกระตนใหเกดการพฒนาศกยภาพทางปญญา (Cognitive tools) ตลอดจนกระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง เพอมงสงเสรมใหผเรยนมโอกาสเรยนรดวยตนเอง สงเสรมการสรางความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะและประสบการณโดยเครองมอเหลานนอาจเปนทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชน วสด อปกรณ เทคโนโลยสารสนเทศ วธการ ตลอดจน คน สตว สงของ ธรรมชาต ภมปญญา รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด เปนตน คณลกษณะของสอการเรยนร

1. ชวยสงเสรมการสรางความรของผเรยน

2. ชวยสงเสรมการศกษาคนควาดวยตนเอง

3. มงเนนการพฒนาการคดของผเรยน 4. เปนสอทหลากหลาย ไดแก วสด

อปกรณ วธการ ตลอดจน สงทมตามธรรมชาต

5. เปนสอทอยตามแหลงความรในระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

6. ชวยพฒนาการรวมท างานเปนทม

ความส าคญของสอการเรยนร

1. ชวยใหผเรยนเกดความเขาใจและสรางความคดรวบยอดในเรองทเรยนไดงายและรวดเรวขน 2. ชวยใหผเรยนมองเหนสงทก าลงเรยนรไดอยางเปนรปธรรม 3. ชวยใหผเรยนเรยนรดวยตนเอง 4. สรางสภาพแวดลอมและประสบการณการเรยนรทแปลกใหม 5. สงเสรมการมกจกรรมรวมกนระหวางผเรยน 6. เกอหนนผเรยนทมความสนใจและความสามารถในการเรยนรทแตกตางกนใหสามารถ

เรยนรไดทดเทยมกน 7. ชวยเชอมโยงสงทไกลตวผเรยนใหเขามาสการเรยนรของผเรยน 8. ชวยใหผเรยนไดเรยนรวธการแสวงหาความรจากแหลงขอมลตางๆตลอดจนการศกษา

คนควาดวยตนเอง 9. ชวยใหผเรยนไดรบการเรยนรในหลายมตจากสอทหลาหลาย 10. ชวยกระตนใหเกดความร ความเขาใจในเชงเนอหา กระบวนการ และความรเชงประจกษ 11. สงเสรมใหเกดทกษะ ไดแก ทกษะการคด ทกษะการสอสาร

บทท 4 สอการเรยนร 49

ตารางท 4.1 แสดงการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางสอการสอนและสอการเรยนร ประเดน สอการสอน สอการเรยนร

ลกษณะ ว สด อ ปก รณ เ ทค โน โลยสารสนเทศ วธการ

ว สด อ ปก รณ เ ทค โน โลยสารสนเทศ วธการ

บทบาทตอการเรยนร ม งเนนการถายทอดเนอหาความรจากผสอนไปยงผเรยน

ม ง เ น น ก า ร ใ ห ผ เ ร ย น มป ฏ ส ม พ น ธ เ พ อ ส ร า งกระบวนการเรยนรดวยตนเอง

การออกแบบ บรรจ เน อหา ความร และทกษะ รวมทงประสบการณ

สงเสรมการคด การแสรางความรและการแกปญหา

ประเภทของสอการเรยนร กรมวชาการ (2545) ไดจ าแนกประเภทของสอการเรยนร ไวดงน

สอสงพมพ

สอสงพมพ เปน สงทพมพขน ไมวาจะเปนแผนกระดาษหรอวตถใด ๆ ดวยวธการตาง ๆ อนเกดเปนชนงานทมลกษณะเหมอน ตนฉบบขนหลายส าเนาในปรมาณมากเพอเปนสงทท าการตดตอ หรอชกน าใหบคคลอนไดเหนหรอทราบ ขอความตาง ๆ ซงมหลายลกษณะเชน เอกสาร หนงสอ ต ารา หนงสอพมพ นตยสาร วารสาร จลสาร ฯลฯ กระบวนการเรยนรของผเรยนดวยสอสงพมพคอการอานและพยายามสรางความเขาใจจากสารสนเทศทน าเสนอ ประโยชนของสอสงพมพมดงน

- ใชงานงายไมซบซอน เพราะวาสอสงพมพมการวางหวขอ เรองราวและรปแบบทจดวางไวเปนระเบยบ

- มความยดหยนในการใช สอสงพมพสามารถใชไดกบทกสภาพแวดลอมทมแสง สามารถพกพาตดตวผใชไดสะดวก

- ประหยด สอสงพมพสามารถน ากลบมาใชประกอบการจดการเรยนรไดตลอด แมวาจะมผเรยนใชมาหลายคนแลวกตาม

สอเทคโนโลย

สอเทคโนโลย เปน สอทน าศกยภาพของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขามาใชในการน าเสนอเนอหาบทเรยน เชน แถบบนทกภาพ วดทศน เทปเสยง สไลด คอมพวเตอรมลตมเดย สอบนเครอขาย อนเตอรเนต การศกษาผานดาวเทยม กระบวนการเรยนรของผเรยนดวยสอสอเทคโนโลยผเรยนสามารถมปฏสมพนธ และสรางการเรยนรไดดวยตนเอง สอจ าพวกมลตมเดยยง

บทท 4 สอการเรยนร 50

สามารถน าเสนอภาพเคลอนไหว ภาพจรง ทแสดงความเปลยนแปลง ตลอดจนเสยงประกอบทชวยใหผเรยนเรยนรไดดยงขน นอกจากนนเทคโนโลยสารสนเทศยงสนองตอการเรยนรของผเรยนไดทกท ทกเวลา ประโยชนของสอเทคโนโลยมดงน

- ผเรยนสามารถมปฏสมพนธและโตตอบกบสอได - ใหความเหมอนจรง โดยเฉพาะวดทศน เทปเสยง สไลด - คนหาสารสนเทศ ความรไดอยางไรขดจ ากด - สนองตอบการเรยนรระยะไกล

สอทเปนกจกรรม/กระบวนการ

สอกจกรรม เปน สอในลกษณะทเปนกระบวนการ กจกรรมทจดเพอฝกกระบวนการคดและการปฏบต ตลอดจนทกษะตางๆใหกบผเรยน เชน การรวมมอกนแกปญหา การใชปญหาเปนฐาน โครงงาน การสบเสาะความร การคนพบความร การแกปญหา เกม การอภปราย การทดลอง เปนตน ประโยชนของสอกจกรรมมดงน

- สงเสรมการคดขนสง เพราะผเรยนจะไดใชทงการวเคราะห สงเคราะห ประเมนและตดสนใจเกยวกบสารสนเทศมากกวาการจดจ าขอมลหรอขอเทจจรงตางๆ

- พฒนาทกษะและคณลกษณะทพงประสงคของผเรยน - สงเสรมการเรยนรแบบตนตว (Active learning) - พฒนากระบวนทางสงคมและการสอสาร - ฝกการปฏบต เพอเพมทกษะเฉพาะดาน เชน ทกษะการท างานกลม ทกษะทาง

วทยาศาสตร ทกษะการใชเครองมอ

สอบคคล รวมถงภมปญญาทองถน

สอบคคล คอ ตวบคคลทท าหนาทเปนผสงสาร อยในระบบการสอสารระหวางบคคล และการสอสารระดบกลม ภมปญญาเปนความรความสามารถ วธการผลงานทคนไทยไดคนควา รวบรวม และจดเปนความร ถายทอด ปรบปรง จากคนรนหนงมาสคนอกรนหนง จนเกดผลตผลทด งดงาม มคณคา มประโยชน สามารถน ามาแกปญหาและพฒนาวถชวตไดแตละหมบาน แตละชมชนไทย ลวนมการท ามาหากนทสอดคลองกบภมประเทศ มผน าทมความร มฝมอทางชาง สามารถคดประดษฐ ตดสนใจแกปญหาของชาวบานได ผน าเหลาน เรยกวา ปราชญชาวบาน หรอผทรงภมปญญาไทย ประโยชนของสอบคคล และภมปญญาทองถนมดงน

- การเรยนจากประสบการณจรง - พฒนา ตอยอดองคความรในชมชนทองถน - มความเปนเอกลกษณเฉพาะถน - สรางความสมพนธใหกบชมชนทองถน

สอธรรมชาตและสงแวดลอม

ธรรมชาตและสงแวดลอมเปนสงทอยใกลชดตวผเรยนตงแตตนเชาจนกระทง ชวงชวตทงวน จงถอเปนสอการเรยนรทส าคญอยางยง ตามแนวคดการจดการเรยนรตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 เนนการเรยนรตามสภาพจรง อนเนองมาจากตองการใหผเรยนสามารถ

บทท 4 สอการเรยนร 51

เชอมโยงองคความรตางๆทเผชญหรอพบเจอ มาใชในการแกปญหาส าหรบตนเองและสงคมได ธรรมชาตจงถอเปนแหลงเรยนรขนาดใหญทผเรยนจะตองแสวงหาความจรง ขอเทจและน ามาประมวลเปนความรของตนเอง ประโยชนของสอธรรมชาตและสงแวดลอมมดงน - ใหความเปนจรง - ประหยด ไมตองลงทนในการผลต - บรณาการลงสชวตประจ าวน - มความหลากหลายสนองตอการเรยนรตลอดชวต

สอวสดอปกรณ

สอวสดอปกรณหมายถง วสดทประดษฐขนใชเพอประกอบการเรยนร เชน หนจ าลอง แผนภม แผนท ตาราง สถต รวมถงสอประเภทเครองมอและอปกรณทจ าเปนตองใชในการปฏบตงานตาง ๆ เชน อปกรณทดลองวทยาศาสตร เครองมอชาง เปนตน หลกในการเลอกและใชสอการเรยนร

ในโลกปจจบนพบวาความตองการเกยวกบตวผเรยนเพมมากขน เพราะวาทผานมาอาจจะมการตอบสนองตอการเรยนแบบทองจ ามามากแลว แตในปจจบนในสภาพชวตจรงตองการบคคลในสงคมทมความสามารถในการใชทกษะการใหเหตผลในระดบทสงขนในการแกปญหาทซบซอน ซงพบวาความสามารถในทกษะดงกลาวทจะน ามาใชในการแกปญหาไมคอยปรากฏใหเหนหรอมอยนอยมาก ในปจจบนจะพบวาทก ๆ คนไมวาจะเปนผทท างานในโรงงานประกอบเครองจกรตามสายพานหรอท างานทตองรวมกนคดเปนทม ตางลวนตองมทกษะการแกปญหาดวยกนทงหมด ซงนนหมายความวาแนวความคดเกยวกบการจดการศกษาตองเปลยนไป ดงท Driscoll (1994) กลาววา อาจจะตองเปลยนจากแนวคดทวา ผเรยนเปนภาชนะทวางเปลาทรอรบการเตมใหเตม มาคดวา ผเรยนเปนสงมชวตทมความตนตว กระฉบกระเฉงและคนหาความหมายของสงตางๆ ซงขณะนผเรยนจะถกมองวาเปนผทมสวนรวมอยางตนตวในการเรยนร คดคนหาวธทจะวเคราะห ตงค าถาม อธบายและท าความเขาใจตอสงแวดลอมทเปลยนแปลงตลอดเวลา

ในปจจบนเปนยคทการสงขอมลทรวดเรวมาก เทคโนโลยเปดโอกาสใหแตละบคคลไดรบ รวบรวม วเคราะหและสอสารขอมลขาวสารไดอยางละเอยดและรวดเรวมากกวาทผานมา เปนผลทท าใหความตองการและขอบเขตเกยวกบการศกษาขยายเพมมากขน เพอทจะชวยผเรยนทกคนไดรบทกษะทเพมมากขน ทจะท าใหผเรยนเกดความพรอมในการวเคราะห ตดสนใจ และแกไขปญหาทเกดขนในชวตจรงทซบซอน ดงท Bruner (1983) กลาววา "ผเรยนตองยกระดบการเรยนทเพมจาก "การจดจ า" ขอเทจจรงไปสการเรมตนทจะคดอยางมวจารณญาณและสรางสรรค" ความจ าเปนทเพมขนเหลาน น ามาสการเปลยนแปลงวธการทครผสอนจะมปฏสมพนธกบผเรยน จากเดมจะเปนการบอก ถายทอด ความรจากครไปส ผเรยน มาเปน การจดสงแวดลอมท

บทท 4 สอการเรยนร 52

เออตอการเรยนร การยงไปกวานนความเปลยนแปลงดงกลาวจ าเปนทครผสอนตองมพนฐานของความเขาใจอยางดเกยวกบผเรยนแตละคนมวธการเรยนรอยางไร

ผสอนจงควรศกษาเทคนค วธการ และเทคโนโลยตาง ๆ ทจะน ามาใชเพอชวยใหผเรยนไดรบความรใหม ซงแตเดมมกเปนการสอนใหผเรยนเรยนโดยเนนการทองจ า และปรบเปลยนมาสการใชเทคนควธการทจะชวยผเรยนไดรบขอเทจจรงไดอยางมประสทธภาพ ไดแก การใชเทคนคชวยการจ า เชน Mnemonics เปนตน รวมทงการจดการสอนทเนนครเปนศนยกลางอาจน าไปใชใหเกดประโยชนไดเชนกน อยางไรกตามสงทส าคญและเปนความตองการของการศกษาในปจจบน การสอนทผ เ รยนควรไดรบคอ ทกษะการคดในระดบสง (Higher-order thinking skills) ไดแก การคดวเคราะห สงเคราะห ตลอดจนการแกปญหา และการถายโอน (Transfer) โดยเนนการใชวธการตาง ๆ อาท สถานการณจ าลอง การคนพบ การแกปญหา และการเรยนแบบรวมมอ ส าหรบผเรยนจะไดรบประสบการณการแกปญหาทสอดคลองกบสภาพชวตจรง

ในปจจบนไดเปลยนจากการสอน หรอการถายทอดโดยครผสอน หรอสอการสอนมาสการเนนผเรยนเปนศนยกลาง ทใหความส าคญตอการเรยนรของผเรยน โดยผานการปฏบต ลงมอกระท าดวยตนเอง การพฒนาศกยภาพทางการคด ตลอดจนการแสวงหาความรดวยตนเอง ดงนน ควรเปดโอกาสใหผเรยน วางแผน ด าเนนการและการประเมนดวยตนเอง ดงแสดงในภาพท 2 ผเรยนจะเปนศนยกลางของการเรยนร ซงจะตองมปฏสมพนธกบแหลงขอมลทมศกยภาพ ไดแก คร เทคโนโลย พอแม ภมปญญาชาวบาน และบคคลอน ๆ ตลอดจน สอตางๆ เพอทจะน ามาสการหยงรในปญหาและการแกปญหา หรอการไดมาซงความรทตนเองสรางขน บทบาทของครไดเปลยนแปลงมาสการแนะแนวทางและเปนผอ านวยการ และชวยเหลอผเรยนใหสามารถบรรลเปาหมายการเรยนร ดงแสดงในภาพขางลาง

ภาพท 4-2 แสดงการเปลยนบทบาทของคร สอและผเรยนจากการถายทอดมาเปน

บทท 4 สอการเรยนร 53

ใหผเรยนสรางความรจากแหลงเรยนร

จากภาพจะเหนไดวา ไดมแนวคดเปลยนแปลงจากเดมทครผสอนเปนผทวางแผน และถายทอดความรตางๆไปสผเรยนโดยตรง ตอมาเมอมการพฒนาทางดานสอการสอนตางๆ จงมการใชสอการสอนถายทอดเนอหาความรตางๆ ไปยงผเรยน เชน แผนภาพโปรงใส ภาพยนตร สไลด วดทศน คอมพวเตอรชวยสอน เพอชวยเปลยนสงทเปนนามธรรม ใหเปนรปธรรมเพมขน อกทง ยงแกปญหาเกยวกบจ านวนผเรยนเพมมากขน นอกจากนยงชวยตอบสนองดานความแตกตาง ระหวางบคคล

ในปจจบนไดเปลยนจากการสอน หรอการถายทอดโดยครผสอน หรอสอการสอนมาสการเนนผเรยนเปนศนยกลางทใหความส าคญตอการเรยนรของผเรยน โดยผานการปฏบต ลงมอกระท าดวยตนเอง การพฒนาศกยภาพทางการคด ตลอดจนการแสวงหาความรดวยตนเอง ดงนน ควรเปดโอกาสใหผเรยนวางแผน ด าเนนการ และการประเมนดวยตนเอง

เมอมการเปลยนกระบวนทศน การสอน มาส การเรยนร ดงนนเทคโนโลยหรอนวตกรรมทน ามาเพมประสทธภาพกตองสอดรบกบแนวคดดงกลาว คอ มงเนนการเพมประสทธภาพการเรยนรของผเรยน ลกษณะของการน าเทคโนโลย และนวตกรรม หรอสอมาใชทสอดคลองกบการปฏรปการเรยนร เปน "Media + Methods" หรอ "สอ รวมกบ วธการ" เชน การใชเวบรวมกบการเรยนแบบรวมมอเพอเปดโอกาสใหลงมอกระท าอยางตนตวในกระบวนการเรยนรของตนเอง และแลกเปลยนเรยนรรวมกบเพอน รวมทงการขยายมมมอง แนวคดใหกว างขวางขน อนน าไปสการสรางความรทมความหมายของตนเองขนมา ซงจะเปนความรทอยคงทน และสามารถถายโอนไปใชในสถานการณอน หรอน าไปใชในการแกปญหาตางๆในสภาพชวตจรงได สวนวธการ (Methods) ทสอดรบกบสภาพปจจบน ไดแก

การเรยนแบบคนพบ (Discovery) การเรยนแบบสบเสาะ(Inquiry) การเรยนแบบแกปญหา (Problem Solving) การเรยนแบบรวมมอ (Cooperative Learning) การเรยนโดยการสรางความร (Constructivism) สถานการณจ าลอง (Simulation) การสรางโครงงาน (Project base)

บทท 4 สอการเรยนร 54

ภาพท 4-3 แสดงแนวทางการออกแบบการเรยนรทตองประสานรวมกนทงสอและวธการ

นอกจากจะใชสอรวมกบวธการ ดงกลาวมาขางตน อาจออกแบบการจดการเรยนร โดย

เปลยนเปน "การจดสงแวดลอมทางการเรยนร" ซงจะน าพนฐานทางทฤษฎการเรยนร หลกการ หรอวธการ มาเปนพนฐานในการออกแบบสอ เชน การจดสงแวดลอมทางการเรยนรบนเครอขาย (Web-base learning) หรอ การจดสงแวดลอมทางการเรยนรตามแนวคอนสตรคตวสต (Constructivism)

ในการจดกจกรรมการเรยนรใหประสบผลส าเรจนน ครผสอนจะตองท าการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนร พรอมๆไปกบการผลตและการใชสอการเรยนร แนวทางในการพฒนาสอการเรยนร มดงตอไปน

1. วเคราะหวตถประสงค เนอหา 2. วเคราะหกจกรรมการเรยนรทสอดคลองกบวตถประสงค เนอหา 3. ออกแบบกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง

ควรพจารณาลกษณะของกจกรรม ดงตอไปน ผเรยนตองลงมอปฏบตอยางตนตว เปดโอกาสใหผเรยนไดศกษา คนควาจากแหลงการเรยนรตางๆ เปดโอกาสใหผเรยนมอสระในการคดแกปญหา หรอพฒนาชนงาน

หรอ โครงการ ตองค านงใหผเรยนรวมเรยนร หรอท างานเปนกลม

4. วเคราะหกจกรรมการเรยนรดงกลาวขางตน จะตองสอการเรยนรประเภทใดทชวยสรางความเขาใจในความคดรวบยอดนนไดงายยงขน โดยเนนกจกรรมทผานกระบวนการทผเรยนตองลงมอคนหาค าตอบ ท าความเขาใจดวยตนเอง หรอสะทอนการเนนผเรยนเปนศนยกลาง

บทท 4 สอการเรยนร 55

5. จดเตรยม สอการเรยนร อาจจะผลตขนมาใหม หรอปรบปรงจากของเดม อาจอยในรปของ

ชดการทดลอง ชดกจกรรม สงตพมพ เชน เอกสาร ต ารา วารสาร เทคโนโลยสารสนเทศตางๆ เชน อนเตอรเนต อเลรนนง มลตมเดย

การเรยนรบนเครอขาย แหลงตามธรรมชาต แหลงการเรยนรอนๆ

6. น าไปใชตามแผนการจดกจกรรมการเรยนร โดยเตรยมความพรอมดานตางๆ ผเรยน ครผสอน สถานทและสงอ านวยความสะดวก

รปแบบการใชสอการเรยนรอยางมประสทธภาพ

ในการใชสอการเรยนรนน ผสอนควรมการวางแผนการใชสออยางเปนระบบ สอดคลองกบวธการจดการเรยนรทวางไว และบรรลวตถประสงคตามเปาหมายของการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ซง Heinich and other (2002) ไดเสนอกระบวนทแนะแนวทางในการวางแผนการจดการเรยนรทมบรณาการเทคโนโลยและสอลงในกระบวนการจดการเรยนร ทเรยกวา ASSURE MODEL ซงมรายละเอยดดงน

Analyze Learner State Objectives Select, modify, design Methods, Media, & Materials Utilize Methods, Media, & Materials Require Learner Participation Evaluation and Revise

บทท 4 สอการเรยนร 56

ภาพท 4-4 แสดงองคประกอบของ Assure Model ของ Heinich and other (2002)

การวเคราะหผเรยน (Analyze Leaner Characteristics) ผสอนควรวเคราะหผเรยนเพอเลอกใชสอการเรยนรใหสอดคลองและเหมาะสม โดยพจารณาในประเดนดงตอไปน

1) คณลกษณะทวไป – จ านวนผเรยน ระดบชน อาย เพศ สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ วฒนธรรม ชาตพนธ ฯลฯ

2) สมรรถนะเฉพาะทมมากอน – ความรเดมของผเรยน ทกษะทางปญญา ความเขาใจทคลาดเคลอนทเกยวกบเนอหาทเรยน

3) แบบการเรยน (Learning Styles) – ผสอนควรตรวจสอบเกยวกบ การรบรของผเรยน ในลกษณะตางๆ เชน รบรดวยการฟง การมองเหน การสมผส

และการเคลอนไหว กระบวนการประมวลสารสนเทศของผเรยนวามลกษณะอยางไร การสรางปจจยทางดานแรงจงใจภายในและทางดานกายภาพ เชน ความวตกกงวล

แรงจงใจทางดานผลสมฤทธ ทางดานสงคมหรอการแขงขน การก าหนดวตถประสงค (State Objectives)

เปนการอธบายสงทผจะตองท าการเรยนร สงทผสอนตองตระหนก คอ 1) มงเนนผเรยน(ไมใชผสอน) 2) วตถประสงคเปนการอธบายผลการเรยนร

การเลอกวธการ สอ และวสด (Select method, media and Materials) 1) เลอกวธการสอนทสามารถท าใหบรรลวตถประสงคไดอยางเหมาะสม

บทท 4 สอการเรยนร 57

2) สอการเรยนรจะตองสอดคลองกบวธการสอน วตถประสงคและผเรยน อาจจะอยเปน ขอความ ภาพนง วดทศน เสยง และคอมพวเตอรมลตมเดย

การเลอก ปรบ ออกแบบวธการ สอ และวสด (Select, modify, Design Methods, Media, & Materials) มหลกในการพจารณาดงน

1) เลอกสอโดยค านงถงความตองการของผเรยน 2) เลอกสอใหเปนไปตามวตถประสงคของการเรยน 3) เลอกสอใหสอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนร 4) เลอกสอใหสอดคลองกบแบบการเรยนและคณลกษณะของผเรยน 5) เลอกใชสอทหลากหลายลกษณะ/รปแบบ

การใชวธการ สอและวสด (Utilize method, Media and Materials) การวางแผนเกยวกบวธการน าสอและวสดไปใชในการจดการเรยนร ตามแผนการจดการ

เรยนรทก าหนดเพอใหบรรลวตถประสงคในการเรยน เพอทจะใชสอไดอยางถกตองและสอดคลองกบการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ควรพจารณาตามรายละเอยดตอไปน

1) ตรวจสอบสอ เปดดกอน (Preview the material) 2) เตรยมสอใหพรอมใชงาน (Prepare the material) 3) เตรยมหองเรยนและสภาพแวดลอม (Prepare the environment) 4) แนะน าวธการใชส าหรบผเรยน (Prepare the learners) 5) การใหประสบการณเกยวกบสอแกผเรยน (Provide the learning experience)

สงทตองการใหผเรยนตอบสนอง (Require Learner Response) 1) อธบายวธการทผเรยนตองมสวนรวมหรอท าการเรยนรอยางตนตว (actively) 2) บทบาทของผเรยนในชนเรยน โดยเฉพาะอยางยงในการใชเทคโนโลยในการสรางประสบ

การเรยนร 3) กจกรรมตางๆควรเปดโอกาสใหผเรยนไดจดกระท ากบสารสนเทศและมเวลาเพยงพอ

ส าหรบการลงมอปฏบต การประเมนและการปรบ (Evaluation and revise)

แนวทางการประเมนเกยวกบสอมลกษณะส าคญดงน 1) การประเมนความสามารถของผเรยน (Evaluate student performance) เพอ

ตรวจสอบวาผเรยนสามารถบรรลตามวตถประสงคหรอไม การประเมนควรจะสอดคลองกบวตถประสงค (อาจเปน Assess หรอ Evaluation)

2) การประเมนสมรรถนะของสอ (Evaluate media components) เพอตรวจสอบวาสอมประสทธภาพหรอไม

3) การประเมนความสามารถของผสอน (Evaluate instructor performance) เพอตรวจสอบวาผสอน จดการเรยนรอยางมประสทธภาพหรอไม

ค าถามสะทอนความคด

บทท 4 สอการเรยนร 58

ทานคดวาลกษณะส าคญทแสดงถงความแตกตางระหวางสอการสอนกบสอการเรยนรคออะไร

สอการเรยนรแตละประเภทมจดเดนทสามารถน าไปใชในการจดการเรยนรอยางไร หลกการส าคญในการเลอกใชสอการเรยนรเปนอยางไร

กจกรรมเสนอแนะ ใหทานลองน าหลกการเลอกใชสอการเรยนรมาเปนพนฐานเพอพจารณาความเหมาะสมของสอทสอดคลองกบสาระวชาเอกของทาน บรรณานกรม กรมวชาการ. (2545). เอกสารประกอบหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 คมอ

การจดการเรยนรกลมสาระภาษาตางประเทศ. กรงเทพฯ : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ

ชยยงค พรหมวงศ. (2521). เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา, หนวยท 1-15. กรเทพฯ: สหมตร.

ชยยงค พรหมวงศ. (2529). เอกสารการสอนชดวชาการสอนระดบชนมธยมศกษา หนวยท 11- 15 พมพครงท 5 นนทบร ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ไชยยศ เรองสวรรณ (2526). เทคโนโลยทางการศกษา: หลกการและแนวปฏบต. กรงเทพฯ : วฒนาพานช.

เปรอง กมท. (2519). เทคนคการเขยนบทเรยนโปรแกรม . คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

สมาล ชยเจรญ. (2547). การพฒนารปแบบการสรางความรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ . คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

Brown, James W., Lewis, Richard B., and Harcleroad, Fred F. (1985). AV Instructional Technology, Media, and Methods. 6th ed. New York: McGraw-Hill Book Company, Inc.

Bruner, J. S. (1983). In search of mind: Essays in autobiography. New York: Harper & Row.

Driscoll, M. P. (1994). Psychology of learning for instruction. Boston: Allyn and Bacon.

Gerlach, V. S. & Ely, D. P. (1980). Teaching & Media: A Systematic Approach (2nd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Incorporated.

บทท 4 สอการเรยนร 59

Heinich, Molenda and Russell. (1985). Instructional media and the new technologies of instruction. Wiley : New York.

Heinich, R., Molenda, M., Russell, J., & Smaldino, S. (2001). Instructional media and technologies for learning. Journal of Marketing Education, (7th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Heinich, R., Molenda, M., Russel, J.D., Smaldino, S.E. (2002). Instructional Media and Technologies for learning, 7th edition. Merrill Prentice Hall.

Honey, M., & Moeller, B. (1990). Teachers’ beliefs and technology integration: Different values, different understanding. New York: Center for Technology in Education.

Kozma, R.B. (1991). The impact of computer-based tools and embedded prompts on writing processes and products of novice and advanced college writers." Cognition and Instruction, 8 (1), 1-27.

Levin, T., & Wadmany, R. (2006). Teachers' beliefs and practices in technology-based classrooms: A developmental view. Journal of Research on Technology in Education, 39(2), 157-181.