กิเลสน้ีกิเลสน้ี......จะตัดใหขาดไดตองจะตัดใหขาดไดตองอาศัยโลกุตตรอาศัยโลกุตตรธรรม คือ ธรรม คือ มรรค ผล นิพพาน เทาน้ันมรรค ผล นิพพาน เทาน้ัน มคีาํกลาวเปรียบเทียบไววา มคีาํกลาวเปรียบเทียบไววา ““อาสวะ เปนเหมอืนโรครายอาสวะ เปนเหมอืนโรคราย โลกุตตรธรรมโลกุตตรธรรมเปนเหมือนยาเปนเหมือนยารักษารักษา วิมุตติ เปนเหมือนการหายขาดจากโรควิมุตติ เปนเหมือนการหายขาดจากโรค......

วิมุตติวิมุตติหมายถึงความหลุดพน หมายถึงความหลุดพน

จากกิเลสที่นอนเน่ืองหมกัจากกิเลสที่นอนเน่ืองหมกัหมมอยูในสันดานหมมอยูในสันดาน

บาลีแหงบาลีแหงวิมุตติ วิมุตติ มีอยู มีอยู 22 บท คือบท คือ1. วิราคา วิมุจฺจติ เพราะสิ้นกําหนัด ยอมหลุดพน

2. กามาสวาป จิตฺต ํวิมุจฺจิตฺถ, ภวาสวาป จิตฺตํวิมุจฺจิตฺถ, อวชิฺชาสวาป จิตฺตํ วิมุจฺจิตถ

จิตหลุดพนแลวแมจากอาสวะเนื่องดวยกาม จิตหลุดพนแลวแมจากอาสวะเนื่องดวยภพ จิตหลุดพนแลว

แมจากอาสวะเนื่องดวยอวิชชา

อาสวะ มี อาสวะ มี 3 3 อยางอยาง

22. . ภวาสวะภวาสวะ11. . กามาสวะกามาสวะ

33. . อวิชชาสวะอวิชชาสวะ อาสวะ แปลวาอาสวะ แปลวา เครื่องหมักดองเปนชื่อของเมรัยเครื่องหมักดองเปนชื่อของเมรัยก็มีเชน ก็มีเชน ผลาสวะ ผลาสวะ ((น้ําดองผลไมน้ําดองผลไม)) แตในที่นี้ หมายถึง แตในที่นี้ หมายถึง กิเลสที่กิเลสทีห่มักหมมหมักหมมอยูในจิต อยูในจิต มีอยู มีอยู 33 ชนิด คือชนิด คือ......

1. กามาสวะ อาสวะคือกาม ไดแก ความติดใจรักใครอยูในกาม เปนเหตุใหจิตเศราหมอง เพราะมีความหมกมุนในกามารมณอยูร่ําไป2. ภวาสวะ อาสวะคือภพ ไดแก ความติดอยูในภพ ในความเปนนั่นเปนนี่ เปนเหตุใหมีจิตใจเศราหมอง เพราะมีความหมกมุนอยากไดอยูร่ําไป3. อวิชชาสวะ อาสวะคืออวิชชา ไดแก ความไมรูจริงเปนเหตุใหจิตเศราหมอง เพราะความลุมหลงมืดมัวในสิ่งตางๆ

วิมุตติในบาล ีวิมุตติในบาล ีมี มี 2 2 อยางอยาง

11. . วิมุตติวิมุตติ 22. . วิมุตติญาณทัสสนะวิมุตติญาณทัสสนะ11. . วิมุตติ ความหลุดพน มีพระบาลีวา วิมุตติ ความหลุดพน มีพระบาลีวา “ “ วิราคา วิวิราคา วิมุจจมุจจติ ติ ””

เพราะสิ้นความรัก ยอมหลุดพน ไดแก วิมุตติที่เปนกิจเพราะสิ้นความรัก ยอมหลุดพน ไดแก วิมุตติที่เปนกิจแหงจิตเปนเบื้องตนแหงจิตเปนเบื้องตน

22. . วิมุตติวิมุตติญาณทัสญาณทัสสนะ ความรูความเห็นวาพนแลว คือ สนะ ความรูความเห็นวาพนแลว คือ ญาณรูวา ญาณรูวา หลุดพนแลว ยอมมี หลุดพนแลว ยอมมี ไดแก วิมุตติที่เปนกิจไดแก วิมุตติที่เปนกิจแหงปญญาเปนเบื้องปลายแหงปญญาเปนเบื้องปลาย

วิมุตติในอรรถกถาวิมุตติในอรรถกถา มี มี 5 5 อยาง คืออยาง คือ......

11. . โลกยิวิมุตติโลกยิวิมุตติ 22. . โลกุตตรวิมุตติโลกุตตรวิมุตติ1. ตทังควิมุตติ

2. วิกขัมภนวิมุตติ

3. สมุจเฉทวิมุตติ

4. ปฏิปสสัทธิวิมุตติ

5. นิสสรณวิมุตติ

1. ตทังควมิุตต ิหลดุพนช่ัวคราว หมายถึง การระงับกิเลสไดเพียงช่ัวครูช่ัวยาม เชน เมื่อเกดิโลภะข้ึนก็ระงับความโลภไวได ไดแก วิมตุติของสามัญชนทั่วๆไป2. วิกขัมภนวมิุตต ิหลุดพนดวยสะกดไว หมายถึง การพนจากกิเลสไดนานข้ึนดวยกําลังฌาน คือจะระงับกิเลสไดเมื่อเขาฌาน เมื่อออกจากฌานก็เกิดกิเลสไดอีก ไดแก วิมุตติของทานผูไดฌาน 83. สมุจเฉทวมิุตต ิหมายถึง การพนจากกิเลสไดเดด็ขาดดวยอํานาจอริยมรรค ตัดกิเลสไมหวนกลับมากําเริบอีก ไดแก วิมุตติของอริยบุคคลผูบรรลุโสดาปตตมิรรคถึงอรหัตตมรรค

4. ปฏิปสสทัธิวิมุตต ิหลุดพนดวยความสงบระงับ หมายถึง การพนจากกิเลสไดตอจากอริยมรรคจนถึงอริยผล ไมตองขวนขวายเพ่ือกําจัดกิเลสอีกเพราะกิเลสระงับไปแลว ไดแก วมิุตติของพระอริยบุคคลผูบรรลุโสดาปตติผลถึงอรหัตตผล

5. นิสสรณวิมุตต ิหลดุพนออกไป หมายถึง การพนกิเลสไดอยางยั่งยืน จนกระทั่งสิ้นชีพของพระอรหันต ไดแก วิมุตติคือพระนิพพาน