NUR 3236 วชา การรกษาโรคเบองตน (Primary Medical Care)บทท 5 การปฐมพยาบาลและการดแลผปวยในภาวะฉกเฉน การสงตอและการรบผปวยเพอการรกษาตอเนองตามขอบเขตของกฎหมายผสอน : อ.สกญญา บญวรสถต

เมอสนสดการเรยนการสอน นกศกษาจะมความรความสามารถดงน1. บอกถงหลกการประเมนอาการผปวยในภาวะฉกเฉน การจำาแนกกลมอาการ

ฉกเฉนทตองชวยเหลอเบองตนได2. บอกถงแนวทางปฏบตในการปฐมพยาบาลและการดแลผปวยในภาวะฉกเฉน การ

สงตอและการรบผปวยเพอการรกษาตอเนองตามขอบเขตของกฎหมายไดอยางถกตองเหมาะสมได

การเกบรวบรวมขอมลการเจบปวย ประกอบดวย1. การซกประวตการเจบปวย2. การตรวจรางกาย 2.1 การประเมนระดบความรสกตว 2.2 การประเมนสญญาณชพ 2.3 การประเมนอาการและอาการแสดง3. การใชผลการตรวจทางหองปฏบตการ หรอ การตรวจพเศษ

การวนจฉยทางการพยาบาลเมอผปวยมารบบรการจะตองจำาแนกผปวยออกเปน 3 กลมคอ

1.กลมอาการฉกเฉนทตองชวยเหลอเบองตนและสงตอทนท2.กลมอาการทตองไดรบการวนจฉยเพมเตม3.กลมอาการทตองวนจฉยแยกโรคและใหการรกษาโรคเบองตน

อาการฉกเฉนทตองใหปฐมพยาบาลเบองตนและสงตอทนท 38 อาการไดแก1.การหยดหายใจและระบบไหลเวยนโลหตไมทำางาน (Cardiopulmonary arrest)

หมายถง ภาวะทหวใจและระบบไหลเวยนทำางาน ทำาใหไมสามารถสงเลอดไปสรางกายไดทำาใหเกดการตายเฉยบพลนสาเหต

2

1. ศรษะ และสมองไดรบความกระทบกระเทอนอยางรนแรง จนเกดการกดศนยการหายใจ และศนยควบคมการทำางานของหวใจทแกนกลางของสมอง

2. กระดกคอหก ทำาใหเสนเลอดประสาททควบคมการหายใจไดรบความเสยหาย3. มภาวะเสยเลอดมาก4. การบาดเจบตามสวนตาง ๆ เชน ทศรษะ ทรวงอก และไขสนหลงแผลถกยง ถกแทง บาดเจบททรวงอก5. ไฟฟาชอต จมนำา ไดรบสารพษ หรอ ไดรบยาเกนขนาด ฯลฯ6. มโรคประจำาตวเดมเชนโรคหวใจโรคปอดโรคไต7. ภาวะหลอดเลอดอดตนเฉยบพลน เชน ภาวะลมเลอดอดตน จากสาเหตการตดเชอ

การมเศษเนอเยอจากนำาครำาอดตน (ภาวะ DIC, emboli)

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

ไมรสกตว หยดหายใจคลำาชพจรไมได

การดแลผปวยดวยความรวดเรว รวมกบการประเมนหาสาเหต และใหการแกไขสาเหตในทนทโดย

1. จดใหผปวยนอนราบศรษะตำาเลกนอย ตะแคงหนาไปดานใดดานหนง

2. ลวงเอาสงของในปากออก เชน เศษอาหาร ฟนหลอม เสมหะ กอนเลอด

3. จดทำาใหทางเดนหายใจโลง โดยใชวธ Head tilt chin lift ถาผปวยหมดสต มการบาดเจบทคอ หรอสงสยวาอาจมการบาดเจบ ทคอ ควรใชวธ Jaw thrust, maneuver

4. คลายเสอผาทสวมออก ใหความอบอนแกรางกาย โดยใชผาหม5. อาจตองชวยเหลอโดยการเปาปาก โดยใชอปกรณปองกน การ

สมผสโดยตรงกบปากของผปวย คอ mouth to barrier device เชน Pocket mask หรอ Face shield และ Lite Key@ กรณทไมม mask อาจใชถงพลาสตกเจาะรแลววางทปากผปวยกอน

6. ขณะกำาลงชวยหายใจ พบระบบไหลเวยนไมทำางาน ตองชวยนวดหวใจ (external cardiac massage resuscitation) ตาม Guideline CPR ของ American HeartAssociation (AHA) International Liasion Committee on Resuscitational (ILCOR) 2005 คอ ใหเปาลม 2 ครงและทำาการนวดหวใจ 30 ครง ไมวาจะมผชวยเหลอ 1 หรอ 2 คน กตาม

7. อาจตองใสทอชวยหายใจ ถามเครองมอและไดรบการฝกฝนมา

3

แลวในกรณทใสทอชวยหายใจ จะบบ bag 1 ครง ตอการนวดหวใจ 5 ครง และอตราการนวดหวใจ 100 ครง /นาท ซงการกดหนาอกใหทำาตลอดโดยไมตองหยดกดขณะบบ bag 

8. ใหสารนำา isotonic solution ทางหลอดเลอดดำา เพอเปดหลอดเลอดไว

9. ให adrenaline 1:1,000 ขนาด 0.3-0.5 ml. IV (ตาม standing order)

10. ทำาการสงตอไปสถานบรการทมความพรอม

2. การหมดสต (Unconsciousness)หมายถง ภาวะทรางกายไมรบรตอสงแวดลอม หรอสงทมากระตน เนองจากเกด

ความเสยหายตอศนยควบคมความรสกตว (reticutar activation system) และสมองใหญ (cerebral hemisphere)สาเหต:

1. มรอยโรคในกะโหลกศรษะ ( structural cause) เชน มภาวะเลอดออกในกะโหลกศรษะ หรอในเนอสมอง2. มความผดปกตของเมตาบอลซม (metabolic cause) เชน ภาวะนำาตาลในเลอดตำา ความผดปกตของเกลอแร3. ภาวะมของเสย ( เชน ketone, carbondioxide) มากในกระแสเดอด การไดรบสารพษ หรอ ยาเกนขนาด4. ภาวะลมชก หลงอาการชก5. ภาวะลมแดด

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

- ความดนโลหตตำาหรอสงกวาปกต- การหายใจผด

ปกต- ไขสง- บาดแผลท

ศรษะ

1.ประเมนความรสกตว ABCS2.ประเมนหาสาเหตของการหมดสต เชน การตรวจเลอดจาก

ปลายนว โดยใชแถบ (strip) เปรยบเทยบ และวดคาดวยเครอง เพอประเมนระดบนำาตาลในเลอด

3.ใหออกซเจน และสารนำาทางหลอดดำาตามขอบงช4.จดใหผปวยนอนตะแคงกงควำาไปดานใดดานหนง ไมหนน

หมอน จบศรษะและคอแหงนเชดขนเลกนอย เพอปองกนลนตกไปอดกนทางเดนหายใจ

4

- มความผดปกตของระบบประสาท เชน ชก เกรง- มความผด

ปกตของสารนำา และเกลอแรในรางกาย- ขนาดรมานตา

อาจเปลยนแปลง

5.ใหความอบอนแกรางกาย6.งดนำาและอาหารทางปาก7.กรณพบหมดสตรวมกบระดบนำาตาลในเลอดตำา

(hypoglycemia) ประมาณ <70 mg/dl ควรให 50% glucose ทางหลอดเลอดดำา

8.กรณผปวยหมดสตจากการรบประทานสารพษมาภายใน 1 ชวโมง ใหใสสายสวนกระเพาะอาหาร และลางกระเพาะอาหารดวย NSS ประมาณ 500 มล. (ยกเวนการรบประทานกรดและดาง)

9. สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

3. ภาวะชอค(Shock)หมายถง ภาวะทรางกายหรอเนอเยอตางๆ ไดรบเลอดไปเลยงไมเพยงพอ ทำาใหเกด

ความไมสมดลระหวางความตองการ และปรมาณออกซเจนทเลอดนำาไปเลยงเนอเยอ

สาเหต:1. ความผดปกตในการทำางานของหวใจ ประสาท และตอมไรทอ2. มภาวะเสยเลอดหรอนำาอยางรนแรง (Hypovolumic shock)3. การตดเชอในกระแสเลอด(Septic Shock)4. ไดรบสารพษ เชน ถกสตวแมลงกด ไดรบสารเคม หรอยาบางอยาง5. มความผดปกตของเมตาบอลซม เชน นำาตาลในเลอดสงหรอตำาผดปกต ภาวะไตวาย ตบวาย เปนตน

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1. ระบบไหลเวยนโลหตลมเหลว เชน BP<90/60 mm.Hg Pulse pressure 20 mm.Hg mean arterial pressure<

ตรวจหาภาวะชอก จากอาการและอาการแสดงของผปวย อยางรวดเรว ทำาใหการชวยเหลอประสทธภาพมากขน หลกการชวยเหลอมดงน

1. ประเมนความรสกตว ABCS2. ใหนอนราบยกขาสงขน 10-20 นว เพอเพมการไหลเวยนของ

เลอด จากสวนปลายกลบสหวใจ และเพมเลอดไปเลยงสมอง3. ใหออกซเจนและใหความอบอนแกรางกาย4. ใหสารนำาทดแทนทางหลอดเลอดดำา เพอรกษาสญญาณชพ

5

60 mm.Hg 2. กระสบกระสาย ชพจรเบาเรว ซด เหงอออก ตวเยน กระหายนำา ออนเพลย อาเจยน จะเปนลม ปสสาวะออกนอยหรอไมออกเลย หายใจเรวถขน ไมสมำาเสมอ หมดสต 3.ถามอาการชอกรนแรง มานตาจะไมตอบสนองตอแสง

ควรใหสารทมความเขมขนใกลเคยงกบเลอด (isotonic solution) เชน  NSS , Lactated Ringer’s solution ไมควรใหสารนำาทมความเขมขนนอยกวาเลอด เชน 5% D/W

5. NPO6. ใสสายสวนปสสาวะคางไว เพอดปรมาณปสสาวะ7. แกสาเหตของการชอก เชน ถาเสยเลอดจากบาดแผล ทำาการ

หามเลอด8. สงไปสถานบรการทมความพรอม

4. ชก (Seizure)หมายถง เกดจากความผดปกตของการทำางานของเซลลสมองในสวนเปลอก

สมอง(cerebral cortex) เปนผลใหมกระแสไฟฟาผดปกตออกมาเปนพกๆ กอใหเกดความผดปกตตางๆ เชน การเกรงกระตก เหมอลอย ตาคาง ตวออนหมดสต หรอ เคลอนไหวผดปกตของอวยวะสวนใดสวนหนง โดยเฉพาะการชก แบงเปน

1. Localized seizure (focal, partial) เปนการชกทเรมจากจดใดจดหนงของรางกาย อาจจะกระจายไปทวรางกายหรอไมกได2. Generalized seizure การเกดขนทงตว ผปวยจะไมรสกตว

สาเหต 1. การตดเชอในกะโหลกศรษะ2. การบาดเจบทศรษะ3. ความผดปกตของเมตาบอลซม และการไดรบสารพษ4. เนองอกในสมอง5. ความผดปกตทางพนธกรรม6. ความผดปกตของสมองแตกำาเนด

6

7. มไขสง

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.การเกรง กระตก2.เหมอลอย

ตาคาง3.นำาลายไหล

คลนไส อาเจยน4. จำาเหตการณ

ทเกดขนไมได หมดสตในเวลาตอมา

1.ประเมน ABCs 2.ดแลระบบหายใจ ใหออกซเจน3.ทำาทางเดนหายใจใหโลงปองกนสงแปลกปลอมอดกนทางเดน

หายใจ เชน ฟนหลอม เศษอาหาร เสมหะ (ไมตองใชอปกรณในการกดลน)4.จดใหผปวยอยในสถานทปลอดภย ปองกนอบตเหตยกไมกนเตยง

ขน เกบอปกรณทอาจทำาใหเกดอนตรายออก5.จดทานอนกงควำาไปดานใดดานหนง เพอปองกนการสดสำาลก และ

ลนตกไปอดกนทางเดนหายใจ6.ใหสารนำาทางหลอกเลอดดำาเพอไวฉดยาเวลาชกซำา7.ในกรณการชกจากมไขสง ใหทำาการลดไข8.กรณชกไมหยด( Status epilepticus) อาจตองใชยาระงบชก

ทางหลอดเลอด หรอสวนทวารหนก (ตาม standing order)สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

5.การแพอยางรนแรง (Anaphylaxis)หมายถง ภาวะทเกดขนฉบพลน และเปนอนตรายตอชวต เกดจากปฏกรยาภมคมกน

ของรางกายทมตอสงแปลกปลอม ซงเคยเขาไปกระตนระบบคมกนของรางกายมากอนแลว (sensitized) โดยอาจมอาการเฉพาะท (local) หรอมอาการทกระบบ (systemic) กไดสาเหต:

1. การแพยาโดยเฉพาะยาปฏชวนะ (เชน penicillin, sulfonamide group) ยากลม NSAIDS, อนมนโกลบลน2. พษจากแมลงสตวกดตอย3. การแพอาหาร พช สารเคม สารทเปนโปรตนตางๆ4. การออกกำาลงกาย ความเยน

อาการรวม/ อาการ การรกษาเบองตน

7

แสดง1.ผนคนตาม

รางกายหนาแดง ตวแดง2.ไอจาม คด

จมก นำามก นำาตาไหล เสยงแหบ3.ใจสน หายใจ

ไมอม ออนเพลย เปนลม4.การรบรสก

เปลยนแปลง5. ชอก เปนลม

หมดสต เสยชวต

1. ประเมน ABCs2. ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ให

ทำาการชวยฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3. ให adrenaline 1:1000 ml. ขนาด 0.3 - 0.5 IM,

IV. ในเดกให 0.01 ml/kg/dose (standing order)4. ให O2

5. ให IV โดยใช isotonic solution  เพอรกษาภาวะความดนโลหตตำาลงหรอชอก และเปนการเปดเสนเลอดไวสำาหรบฉดยา

6. ใหยาแกแพ7. ถามอาการ bronchospasm หรอ laryngeal edema

ใหยาพนขยายหลอดลม ( ตาม standing order)8. สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

6. เปนลม (Syncope/Fainting)หมายถง การมภาวะหมดสตชวคราว เกดขนทนททนใด เนองจากเลอดไปเลยงสมอง

ลดลงและจะพบวา มการสญเสยการทรงตว ภาวะดงกลาวสามารถกลบคนดไดเอง บางครงอาจมอาการเตอนมากอน เชน วงเวยน ใจสน หออ ตาลายสาเหต:

1. การอยในทๆ มอณหภมสง2. เหนอยจด หวจด ออกกำาลงกายมากกวาปกต3. เครงเครยด กงวล ตกใจกลว4. เสยเลอด เสยนำา เสยเกลอแร5. ไดรบบาดเจบอยางรนแรง6. ความดนโลหตตกในทายน7. สาเหตจากยา เชน กลมยาลดนำาตาลในเลอด กลมยาลดความดนโลหต8. โรคประจำาตว เชน โรคหวใจ หวใจเตนผดจงหวะ9. กลมปฏกรยา vasovagal reflex เชน การไอรนแรง การเบงถายรวมกบกลน

หายใจ

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ไมรสกตว 1.ประเมน ABCs

8

คลำาชพจรเบาเรว2.หายใจชา

หรอเรวผดปกต3.มการอาเจยน

กระวนกระวาย หมดสต4.มอาการแนน

หนาอก หายใจหอบถแรง เหงอออกมาก

2.จดใหอยในทรม อากาศถายเทไดด3.นอนราบ ไมหนนหมอน คลายเสอผาใหหลวม4.จบตะแคงหนาไปดานใดดานหนง ลวงเอาสงทอยในปาก คอ

(เชน เสมหะ เศษอาหาร ฟนหลอม) ออก5.ถามภาวะหายใจไมด ใหผาหนนใตไหล ศรษะแหงนไป ดานหลง

ตรวจดในปาก คอ อกครง6.ถาอาการไมดขน จนมภาวะระบบหายใจ และระบบไหลเวยน

โลหตไมทำางาน ตองชวยฟ นคนชพ (cardiopulinonary resuscitation)7.ถาสงสยภาวะผดปกตของระดบนำาตาล ใหตรวจนำาตาลในเลอด

หากตำา ใหการรกษาตามแนวทางทกำาหนด8.ถาเกดจาก vasovagal reflex ใหทำาการนวดหลอดเลอดคา

โรตด ขางละ 5-10 วนาท ทำาจากขางขวาไปขางซาย9. สงตอไปสถานบรการทมความพรอม10.ผปวยททราบสาเหตชดเจน และไมมอาการและอาการแสดง

ขอ 6-8 สามารถใหการดแล รกษา โดยประคบประคองอาการ รวมกบการแกไขสาเหตของการเปนลม

11.ประเมนการดแลรกษา

7. โรคหลอดเลอดสมอง (Stroke/Cerebrovascular disease)หมายถง โรคทเปนผลมาจากการทสมองไดรบความเสยหายจากความผดปกตหลอด

เลอดในสมอง โดยมอาการขนอยกบตำาแหนงทไดรบความเสยหาย สวนใหญมกเกดขนโดยเฉยบพลนสาเหตแบงตามลกษณะของโรค

1. ภาวะทสมองขาดเลอด(cerebral ischemia) เชน- Transcient ischemic attack (TIA)- Cerebral infarction

2. ภาวะมเลอดออกภายในสมอง (cerebral hemorrhage) โรคทมอาการคลายกนกบโรคหลอดเลอดสมอง เชน

- ภาวะนำาตาลในเลอดตำา- ภาวะทมความผดปกตของเกลอแร- เปนลม

อาการรวม/ อาการ การรกษาเบองตน

9

แสดง1. หมดสต2. ออนแรงทง

ตว หรอออนแรงเปนบางสวน3. ชาครงซก

หรอชาเฉพาะสวนของรางกาย4. คอแขง5. ตามว หรอ

มองไมเหนทนททนใด โดยเฉพาะเปนขางเดยว6. พดไมชด

ตะกกตะกก นกคำาพดไมออก หรอไมเขาใจคำาพด7. ปวดศรษะ

เฉยบพลน และรนแรง ชนดทไมเคยเปนมากอน8.เวยนศรษะ

บานหมน คลนไส อาเจยน9. เดนลำาบาก

เปนลม

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการชวย

ฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3.ให O2

4.ซกถามประวตเทาททำาได เพอหาสาเหตซงอาจมอาการหรอโรคอนทมอาการคลายกนได5. ควรให IV ทมความเขมขนใกลเคยงกบเลอด  (isotonic

solution) เชน NSS, Lactated Ringer’s solution ไมควรใหสารนำาทมความเขมขนนอยกวาเลอด เชน 5% D/W เพราะจะทำาใหเกดสมองบวมเปนการเพมความดนในกะโหลกศรษะ  6.อตราการใหสารนำาควรใหประมาณ maintenance หรอ ตำากวา

maintenance เลกนอย*7.ถาผปวยมลกษณะของ increase intracranial pressure

ให IV fluid rate KVO (Keep Vein Open)8. NPO9.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

* การคำานวณ โดยใชนำาหนก (ปอนด) X 35 ในเดก หรอนำาหนก (ปอนด) X21 ในผใหญ เทากบปรมาณความตองการ fluid ใน 1 วนหรอคำานวณจากสตรของ Holiday and Segar โดย 10 กก. แรกตองการนำา 100 มล./กก. บวกกบ 10 กก. ทสอง ตองการนำา 50 มล./กก. บวกกบสารนำา ทคำานวณจากนำาหนกทมากกวา 20 กก. ตองการนำา 20 มล./กก.

10

8. จมนำา (Drowning และ Near drowning)Drowning หมายถง การจมนำาซงผปวยเสยชวตในทเกดเหต หรอเสยชวตภายใน

20 ชม. แรกสาเหต

การลำาลกนำาเขาปอด การหดเกรงของกลองเสยง เปนผลใหในชวงแรกผปวยมกจะเสยชวต จากระบบหายใจลมเหลว และสมองขาดออกซเจน

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต ชกเกรง2.ระบบไหล

เวยนโลหต และระบบหายใจหยดทำางาน3.ไดรบบาดเจบ

เชน กะโหลก ศรษะ คอหก มบาดแผลตามรางกาย4.หวใจเตนผด

จงหวะ ความดนโลหตลดลง ชอก

มการสดสำาลก (aspiration)

1.ประเมน ABCs2.ตรวจดสงแปลกปลอม เชน ฟนปลอม เศษโคลน เสมหะ เลอด

ทอดกนทางเดนหายใจ ถาพบตองเอาออก3.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)4.ให O2

5.ใหความอบอนแกรางกาย6.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามความดนโลหตลดลงหรอม

ภาวะชอก- กรณจมนำาเคมให Hypotonic solution- กรณจมนำาจดให isotonic solution  7. ดแลบาดแผล และประเมนอาการบาดเจบรวม ถาสงสยกระดก

สนหลงหก (spinal injury) หรอมการบาดเจบทศรษะ (head injury) ใหดแลเหมอนกระดกสนหลงหก หรอการบาดเจบทศรษะ

8. สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

9.ตกเลอดรนแรง (Massive blood loss)หมายถง ภาวะทรางกายเสยเลอดมากกวา หรอเทากบ 40% ของปรมาณเลอดใน

รางกาย ทำาใหเกดภาวะความดนในโลหตลดลง (hypovolumic shock มอาการหวใจเตนเรว ความรสกตวเปลยนแปลง) ทำาใหอวยวะตางๆ ในรางกานลมเหลว (organ failure)สาเหตของการตกเลอดรนแรง :

1.การตกเลอดภายนอก (external hemorrhage) เชน มบาดแผล มเลอดออกทางชองคลอด

11

2.การตกเลอดภายใน (internal hemorrhage) เชน มเลอดออกในชองทองเลอดออกในทางเดนอาหาร เลอดออกจาการตงครรภนอกมดลก กระดกหกทมหลอดเลอด

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.กระสบกระสาย เหงอออก ตวเยน ซม หนามด วงเวยน ชก หมดสต poor capilliary refill2. ความดน

โลหตลดลง3.ปสสาวะไม

ออก (ไมมปสสาวะ)4. ไดรบบาด

เจบ มบาดแผลตามรางกาย

1.ประเมนสภาพผปวย ความรสกตว ระบบการหายใจระบบไหลเวยนโลหต ตำาแหนงหรอสาเหตททำาใหเกดการเสยเลอด2.แกไขสาเหตของการเสยเลอด (เชน กดบาดแผล หรอการรดเหนอ

บาดแผลเพอหามเลอด หรอการผกเสนเลอด) อาการรวม/ อาการแสดง3.ใหสารนำาชดเชยทางหลอดเลอดดำาโดยให isotonic solution

เชน Lactated Ringer’s solution LR หรอ NSS  โดยใชเขมเบอรใหญ ถาเสยเลอดมากอาจตองใชสารนำามากกวาหนงเสน4.ใหออกซเจน5.ใสสายสวนปสสาวะคางไวเพอดปรมาณปสสาวะ6.ทำาการสงตอไปสถานบรการทมความพรอม

10.ไฟฟาชอต (Electrical injury)หมายถง ภาวะทผปวยจะไดรบอนตรายเนองจากผลโดยตรงของกระแสไฟฟา และ

จากการทกระแสไฟฟาเปนพลงงานความรอน ความรนแรง ขนอยกบ1. ชนด และกำาลงของกระแสไฟฟา2. ตำาแหนงของรางกายทสมผสไฟฟา3. สงแวดลอม เชน รางกายสมผสโลหะ กำาลงอยในนำา เปนตน

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1. ไมรสกตว ความรสกตวเปลยนแปลง

1. ประเมน ABCs2. ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการชวย

ฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)

12

2. ระบบการไหลเวยนโลหตผดปกต หวใจเตนผดปกต3. มบาดแผล

ไหม โดยเฉพาะ บรเวณทางเขาและทางออก ของกระแสไฟฟา4. มภาวะ

กระดกหก หรอขอเคลอน กระดกสนหลงหก5. เกดภาวะไต

วายเฉยบพลน

3. ให O2 ถาหายใจไมด4. ใหความอบอนแกรางกาย5. ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามความดนโลหตลดลงหรอมภาวะ

ชอก  6. ใหการดแลบาดแผล และประเมนอาการบาดเจบรวม เชน กระดก

สนหลงหก (spinal injury) การบาดเจบทศรษะ (head injury)7. สงตอไปสถานบรการทมความพรอมถาผปวยรสกตวด ไมมความผดปกตตางๆดงกลาว ขางตน สามรถ

ใหการดแลรกษาได1. ใหการดแลบาดแผล2. ใหยาลดอาการปวด3. พดคยปลอบโดยเพอคลายความกลวความวตกกงวล4. ตดตาม ประเมนผลการรกษา ตดตามอาการเกยวกบหวใจ

ตอกระจก และอาการทางระบบจตประสาท (เชน การมพฤตกรรมเปลยนแปลง)

11.ฟาผา ( Lightning injury)หมายถง ภาวะทผปวยถกฟาผา และทำาใหเกดอนตรายตอรางกายไดหลายระบบ

ไดแก 1. Nervous system ซงถามอาการรนแรงมาก อาจทำาใหเสยชวตจากระบบการ

หายใจลมเหลว 2. Hearing system เชน เยอแกวหแตก หรอฉกขาด 3. Skin ทำาใหเกดแผลไหม 4. Heart ทำาใหหวใจไดรบการบาดเจบ และหยดทำางาน 5. Vascular system ทำาใหเกดการจบตวเปนกอนของเลอดในเสนเลอด

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ระบบไหลเวยนและระบบหายใจ หยดทำางาน2.กระสบ

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการชวย

ฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3.ใหออกซเจน 4.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามภาวะความดนโลหตลดตำาลง หรอ

13

กระสาย ความรสกตวเปลยนแปลง3.มบาดแผล

ไหมตามรางกาย4.ไดรบบาดเจบ

มบาดแผล มกระดกหก

ชอก5.สำารวจวามการบาดเจบอนๆ รวมดวยหรอไม เชน fracture

บาดแผลตามรางกาย ถามตองใหการชวยเหลอเบองตน6.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

12. ตกจากทสง (Falling)  หมายถง ภาวะทมกเกดกบผสงอาย และผททำางานเกยวกบความสง เชน กอสราง ไฟฟา โทรศพท ผทเมาสรา คนทฆาตวตาย

ความรนแรง ขนอยกบตำาแหนงของรางกายทลงกระแทกพน การกระแทกโดนวตถอนกอนตกถงพน การบาดเจบ มกจะเปนการบาดเจบของรางกายหลายๆสวนพรอมกน (multiple injury) โดยจะมการสงแรงผานกระดกขอเทาและกระดกขา กระดกเชงกราน และกระดกสนหลง ตามลำาดบ

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต2.ความรสกตว

เปลยนแปลง3.ความดน

โลหตลดลง4.การบาดเจบ

ตอศรษะ กระดกสนหลง กระดกแขนขา5.เสนเลอด

แดงใหญใกลหวใจฉกขาด ถาตกจากทสงมาก6.การบาดเจบ

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการชวยฟ น

คนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3. ประเมนการบาดเจบและความรนแรง รกษาการบาดเจบเฉพาะแหง

เชน กระดกหก บาดเจบชองทอง บาดเจบทรวงอก เปนตน4. NPO กรณมบาดเจบทศรษะรนแรง หรอมบาดเจบในชองอก ชอง

ทอง และกระดกหก 5. สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

14

ของทรวงอก และอวยวะภายใน7. มบาดแผล

ตามรางกาย มเลอดออกมาก

13.กระดกหก(Fracture)หมายถง การแยกจากกน หรอการเสยความตอเนองของโครงสราง หรอสวน

ประกอบของกระดกโดยแบงเปน 1. การหกทไมสมบรณ (incomplete fracture) เชน เปนรอยราว 2. การหกทสมบรณ (complete fracture)กระดกหกแบงตามลกษณะของแผล และมผลตอการรกษา คอ  1. กระดกหกชนดไมมแผลตดตอกบภายนอก (closed fracture) 2. กระดกหกชนดมแผลตดตอกบภายนอก (opened fracture)

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.กระดกหกชนดมแผลเปด แผลสกปรก2.กระดกหกทม

การเสยเลอดมาก3.กระดกหกทม

การทำาลายเสนเลอดแดง เสนประสาท กลามเนอ4.การเคลอนไหว

ตำาแหนงทบาดเจบลดลง5.บวมผดรป6.หมดสตจาก

การเสยเลอดมาก

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ใหออกซเจน ถาหายใจไมด3.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามความดนโลหตลดลงหรอม

ภาวะชอก4.ประเมนตำาแหนงทมการบาดเจบ5.ใหการดแลบาดแผล 1.ทำาการหามเลอดถามเลอดออก 2.ดาม (splint ) บรเวณทหก 3.ลางแผลใหสะอาดดวย NSS จำานวนมาก ปดแผลไว 4.ประคบเยน เพอลดความเจบปวดและลดบวม6.ฉดยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน) กรณทม

แผลเปด7.ใหยาแกปวด8.จดทาใหเหมาะสม เพอใหการไหลเวยนโลหตดขน9.งดนำาและอาหารทางปาก กรณทมแผลเปด10.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

15

14.ภาวะฉกเฉนทางตา (Eye emergency)หมายถง c ภาวะทเกดขนแลวเปนอนตรายกบตา และการมองเหน ไดแก 1. การไดรบบาดเจบจากอบตเหต หรอถกทำาราย 2. แมลง หรอสงแปลกปลอมเขาตา 3. สารเคมเขาตา (chemical burn)

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1. การไดรบบาดเจบ (blunt trauma)1.1. เปลอกตาฉก

 ทำาแผล สงตอเพอใหไดรบการเยบซอมแซม ถาปลอยไวจะบวม และเยบยาก

1.2. ตาบวม เขยวชำา มเลอดออก อาจม fracture รวมดวย

ประคบดวยนำาเยนแลวสงตอ

1.3. มเลอดออกใน anterior chamber(hyphema) ตามว ตาแดง ปวดตา ใชไฟฉาย สองจะเหนเลอดในตาดำา

1.Absolute bed rest โดยใหศรษะสง 30 -40 องศา2.ปดตาทง 2 ขาง3.ใหยาแกปวด4.สงตอ

2. สงแปลกปลอมเขาตา 2.1 โลหะตดแนน เคองตา ปวดตา และ นำาตาไหล

1.หยอดยาชา (ถาสามารถทำาได) 2.ใหยาแกปวด 3.สงตอทนท

2.2. ถามองเหนสงแปลกปลอม

สามารถใหการดแลรกษาได 1.ใหลางตา หรอเขยออก

16

ชดเจน และมอาการเพยงระคายเคองตา

2.ปายยา 3.นดตดตามอาการใน 24 ชวโมง 4.หากพบบาดแผลบนแกวตาใหสงตอ

3. สารเคมเขาตา (chemical burn)1.อาจเปนกรด

หรอ ดาง แสบตา2.ปวดตามาก

1.ลางตาดวย NSS นานประมาณ ½ ชวโมง ใช NSS อยางนอย 2 ลตร (ถามอาการปวดมาก ใหหยอดยาชากอนลางเพอใหลมตาได)2.สงตอ

4. เลอดออกใตตาขาว (subconjunctival hemorrhage) 1.มองเหนมเลอดออกใตตาขาว ภายหลงการขยตาแรงๆ ไอหรอจามอยางแรง 2.ตามองเหนชดด

สามารถใหการดแลรกษาได1.ถามองเหนชดด อาการจะหายเองภายใน 2 สปดาห2.ถามอาการอนรวมดวย เชน ตามว ใหสงตอ

5. ตาแดงรอบๆ กระจกตา (circumocorrneal injection)1.ปวดศรษะ ปวดกระบอกตามาก2.ตามองเหนไมชด

1.ปดตา2.สงตอทนท

6. เยอบตาฉกขาด (conjuctival tear)

1.หยอดยาปฏชวนะ หรอ ปายยาปฏชวนะแลวสงตอ

17

ตามองเหนชดแกวตาปกต7. แกวตาอกเสบจากแสงยว(UV keratitis)

1.หยอดยาชา2.ปายดวย eye ointment3.ปดตาแลวสงตอ

8. แกวตาทะล (perforated cornea)แกวตาทะล มเนอเยอในชอง ลกตาหลดออกมา

1.หามหยอดตา หามปายตา หามปดตา2.งดอาหารและนำา3.ใชทครอบตา หรอแวนตา4.ใหยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน)5.สงตอ

15.ภาวะฉกเฉนทางห (Ear emergency)หมายถง ภาวะทเกดขนแลวเปนอนตรายกบหและการไดยน ไดแก 1. การไดรบบาดเจบจากอบตเหตหรอถกทำาราย 2. แมลง หรอสงแปลกปลอมเขาห 3. หออจากการเปลยนแปลงของความดนบรรยากาศเมอขนทสง หรอดำานำา

 อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1 มบาดแผลฉกขาดทใบห

1.ทำาแผล2.ใหยาแกปวด3.สงตอ เพอเยบแผล

2. มเลอดหรอ CSF ไหล ออกจากห

1.Absolute bed rest2.สงตอ

3. สงแปลกปลอมเขาห 3.1 วตถตางๆ เขาห ปวดหมาก

1.ตรวจดถามองเหนอยตนๆ คบออกดวย ear forceps ได2.ถาคบไมออกหรอมองไมเหนใหสงตอ

3.2 ถาเปนนำาเขาห จะ หออทนท

สามารถใหการดแลรกษาได-ใชนำาหยอดใหไปรวมกบนำาทคางไวอย แลวตะแคงหนาเทออก

18

เชดชองหใหแหง4. แมลงเขาห- จะปวดหมาก ถาแมลงยงไมตาย จะมเสยงผดปกตในห

1.ใหสองไฟฉาย แมลงมชวตอาจคลานออกมาเอง2.ถาแมลงตายอยตน ใหคบออก3.แมลงยงมชวตอย และไมเหนตว และเยอแกวหไมทะลใหหยอดหดวยนำามน หรอแอลกอฮอล 70 % หรอ glycerine borax4.เมอแมลงตายแตไมออก ควรสงตอเพอลางห (ไมควรลางเอง ยกเวนไดรบการฝกหดมาแลว )

5. เยอแกวหฉกขาดจากการแคะห

- มอาการหออ ปวดห

สามารถใหการดแลรกษาได1.หามหยอดยา แคะหรอลางห2.ใหยาแกปวด3.ตดตามดแลตอเนอง ปกตเยอแลวหจะสามารถตดเองไดภายใน 3-7 วน4.ถาม discharge ไหลออกจากหใหสงตอ

6. หออ ปวดห จากการเปลยนแปลงของแรงดนบรรยากาศ

สามารถดแลรกษาได1.แนะนำาใหกลนหรอทำา valsalva2.ใหยาแกปวดและยา decongestant (เชน pseudoephedrine)3.ถาอาการไมดขนใหสงตอ

16.ภาวะฉกเฉนทางคอ (Throat emergency)หมายถง ภาวะฉกเฉนทางคอ สวนใหญ มกเกดจากการทสงแปลกปลอมตดคอ หรอ

มภาวะตดเชอรนแรง ทำาใหเกดการอดตนทางเดนหายใจ

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.สงแปลกปลอมขนาดใหญ เชน อาหารชนใหญตดททางเดนหายใจสวนบน ทำาใหเกดอาการ/อาการแสดง

1.หายใจ

1.ทำา Heimlich maneuver หรอ abdominal thrust ทนทในทเกดเหต โดยโอบหลงเอามอประสานกน กดลงททองสวนบน

2.ในเดกเลกใหอมพาดตกแลวตบหลง หรออมโดยใหนอนควำาใชแขนและมอประคองไว ใหศรษะตำาเลกนอย มออกขางตบหลงเบาๆ

3.ถาไมออกใหจดทานอนราบ ดแลภาวะฉกเฉน ABCs แลวสงตอ

19

ลำาบาก2. สำาลก

เขยว และ หยดหายใจ2. สงแปลกปลอมขนาดเลก เชน กางปลา กระดกสตว ลวดเยบผา เมลดผลไม

-มอาการเจบเวลากลนทกครง (ถาเจบเปนบางครง อาจจะหลดไปแลว)

1.ถามองเหนและอยตน ใหคบออกโดยใช laryngeal mirror เพอชวย ใหมองเหนชด2.ถาอยลกหรอมองไมเหนสงตอแพทย3.ในผสงอาย เขาดานหลงในทายน ใชมอขางหนงกำามออกขางหนงรดหนาทองกระตกแรงๆ ตดตอกน

3. สงแปลกปลอมทกลนลงทองไปแลว บางอยางอาจเปนอนตราย เชนแบตเตอร หรอของมคม

- สงตอเพอการวนจฉยเพมเตม

4. การตดเชอทกลองเสยง มกเปนในเดก เชน croup คอตบฟงไดเสยงฮด (stridor) และม suprasternal notch retraction

1. ใหออกซเจน2. สงตอ

20

17.ภาวะฉกเฉนทางจมก(Nasal emergency)หมายถง ภาวะทเกดขนแลวเปนผลเสยตอการหายใจ ไดแก 1. เลอดกำาเดาออก (epistaxis) 2. สงแปลกปลอมเขาจมก

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1 เลอดกำาเดาไหล รวมกบมประวตโรคประจำาตว เชน ความดน โลหตสง มะเรง ของจมก หรอ โรคเลอด

1.ใหผปวยนงกมศรษะมาดานหนาเลกนอย2.บบจมกแนนๆ ประมาณ 5-8 นาท โดยใหหายใจทางปากแทน3.ประคบบรเวณจมกดวยนำาเยน4.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

2. เลอดกำาเดาทออกจากบรเวณ anterior septum สาเหตมกเกดจากการแคะจมก หรอมอาการเวลาอากาศแหงๆ เชน ฤดหนาว

สามารถดแลใหการรกษาได- ปฏบตตามขอ 1 ถาเลอดยงไมหยด ใหใชสำาลชบ adrenaline

1:1,000 อดไวนานประมาณ 10 นาท (ตองแนใจวาไมมประวตความดนโลหตสง)

3. สงแปลกปลอมเขาจมก สวนใหญมกพบในเดก

สามารถดแลใหการรกษาได1.ถามองเหนใหคบออก โดยใช nasal forceps2.ถามองไมเหนและเดกดนมาก ใหสงตอ 

18.ซปตดหนงหมปลายอวยวะเพศ (Zipper injury)หมายถง เกดจากรดซบดวยความรบรอน มกพบในเดกชายทไมไดสวมกางเกงใน

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

อาการปวด เมอ 1.ทำาใหซบแตกโดยให towel clip (ทใชในหองผาตด) 2 อน

21

ซปหนบ หนงหมอวยวะเพศ

หนบซปขางละอนตรงระหวางตวรด แลวดงใหซปถางออก หรอใชประแจรถ 2 อน หนบขางบนและขางลางแลวตงใหซปแยกจากกน2.ใชยาชาเฉพาะท แลวใชคมตดเอาเงยงซปดานหนงออก3.ทำาแผลและพจารณาใหยาปฏชวนะ ไดแก dicloxacillinถาไมสำาเรจใหสงตอ

19.การบาดเจบทศรษะ (head injury)หมายถง การไดรบบาดเจบจากแรงทกระทำาตอกะโหลกศรษะ ซงทำาใหเกดความเสย

หายตอ 1. กะโหลกศรษะ 2. สมอง 3. ทงกะโหลกศรษะและสมองการบาดเจบทำาใหเกดผล 2 อยาง คอ 1. Primary brain injury  ซงเปนผลมาจากการไดรบบาดเจบจากแรงทมา

กระทำาโดยตรง ไดแก concussion, contusion, epidural hematoma, intracerebral hematoma

2. Secondary brain injury เกดตามหลง primary brain injury เปนผลจากภาวะขาดออกซเจน ความดนโลหตลดตำาลง ความดนในกะโหลกศรษะเพมมากขน สมองบวม การตดเชอ การเสยนำาและเกลอแร

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต ปลกไมตน ซม2.อาการปวด

ศรษะไมดขนหรอเปนมากขน3.อาเจยน เพอ

คลง ชกเกรง กระตก4.บคลกภาพ

เปลยนแปลง5.แขนขาออน

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ประเมนการบาดเจบทคอ (cervical spine) และการบาดเจบอนๆ3.ใหออกซเจน4.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา มหลกการใหเชนเดยวกบ โรคหลอดเลอดสมอง(stroke)5.ถามความดนโลหตลดลงหรอมภาวะชอก ซงมกเกดจากการบาดเจบอนรวมดวย หรอมการเสยเลอดมาก ควรให NSS หรอ Lactated Ringer’s solution6.ดแลบาดแผลรวม เชน ทำาแผลตามบรเวณทหก7.ถามการบาดเจบทกระดกคอ หรอไมแนใจ ควรใส

22

แรง6.รมานตาเลก

หรอโตกวาปกต7.มเลอดหรอ

นำาใสไหลออกจากจมกหรอห8.มบาดแผล

หรอกะโหลกศรษะแตก

cervical collar ไว8.สวนคาปสสาวะ ถาสามารถทำาไดรวดเรว9.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

ไมมอาการและอาการแสดงดงกลาว ขางตน - มกะโหลกศรษะแตก - รตวด Glasgow coma score เตม 15มบาดแผลไมรนแรง และไมมประวตหมดสตในขณะไดรบบาดเจบ

1.ประเมนและดแลบาดแผลใหยาแกปวด2.สงเกตอาการทางระบบประสาทอยางใกลชดใน 24 ชม. แรก

หรอใหคำาแนะนำาผปวยและญาต ใหชวยสงเกตอาการทางระบบประสาทตอเนองทบาน3.ถาพบอาการผดปกตใหสงตอไปยงสถานบรการทมความ

พรอม4.ถามวตถเสยบอย หามดงออก ใหงดนำาและอาหาร สงตอไป

สถานบรการทมความพรอม

20.การบาดเจบทรวงอก (Chest injury)การบาดเจบทรวงอก แบงไดเปน 2 ชนด คอ 

1. Blunt injury เกดจากไดรบแรงกระแทกหนาอก เชน ตกจากทสง หนาอกกระแทกพวงมาลย

2. Penetrating injury เกดจากการบาดเจบทมแผลทะลเขาชองอก เชน ถกยง ถกแทงการบาดเจบไดแก

1. กระดกซโครงหก (fracture ribs)2. อกรวน(flail chest)3. มลมรวเขาไปในชองเยอหมปอด (pneumothorax)

23

4. มบาดแผลเปดระหวางผนงทรวงอกกบชองเยอหมปอด (open pneumothorax)5. มเลอดคงในปอด (hemothorax)6. มภาวะความดนในชองเยอหมหวใจ (cardiac temponade)7. มเลอดออกจำานวนมากจากบาดแผล (massive bleeding)

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต ความรสกตวเปลยนแปลง2.ชอก3.แนนหนาอก

หายใจไมสะดวก ไมสมำาเสมอ กระสบกระสาย4.เสยงหายใจ

เขา 2 ขาง ไมเทากน มเสยงลมรวเขาออกบรเวณหนาอก5.มการเสย

เลอดจำานวนมากจากบาดแผล6.การ

เคลอนไหวของหนาอก ผดปกต เชน 2 ดาน ขยบขนลง สวนทางกน (flail chest)

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ใหออกซเจนถาหายใจไมด3.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามความดนโลหตลดลงหรอม

ภาวะชอก4.ใหการดแลบาดแผล ทำาการหามเลอด ถามเลอดออก5.ถาม open pneumothorax ใหการชวยเหลอเบองตนโดย

ปดบาดแผลทผนงชองอกดวย sterile occlusive dressing6.ถาผปวยม flail chest ใหการชวยเหลอโดยใชมอกดบรเวณ

ทมการ flail หรอใช pressure dressing หรอใหนอนทบอกขางนน7.ถามวตถเสยบอยหามดงออก8.จดใหผปวยนอนหวตำา เอยงศรษะไปขางใดขางหนง เพอ

ปองกนสงแปลกปลอม ( เชน เสมหะ เลอด หรอนำาลาย) อดกนทางเดนหายใจ และปองกนการสดสำาลก9.งดอาหารและนำาสงตอไปสถานบรการทมความพรอม

21.การบาดเจบชองทอง (abdominal injury)

24

หมายถง สวนใหญมสาเหตมาจากการเกดอบตเหต หรอถกทำารายรางกาย การบาดเจบแบงเปน 2 ชนด คอ

1. Blunt abdominal injury เกดจากแรงกระแทกถกชองทอง การประเมนบางครงคอนขางยาก เพราะไมเหนบาดแผลจากขางนอก โดยเฉพาะผปวยทหมดสตบาดเจบทศรษะ และเมาสรา

2. Penetrating injury เกดจากการบบาดเจบทมแผลทะลเขาชองทอง เชน ถกยง ถกแทง

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.มภาวะเลอดออกในชองทอง2.ไดรบบาดเจบ

ตออวยวะภายใน เชน มแผลฉกขาดของลำาไส หลอดเลอด มการแตกของอวยวะ เชน ตบ มาม ไต- มอาการเกรง กดเจบทหนาทอง(guarding)3.อาการปวด

ทองไมดขน คลนไส อาเจยน4.อาเจยนเปน

เลอด ปสสาวะเปนเลอด5.หมดสต ชอก

1.ประเมน ABCs2.ให O2 ถาหายใจไมด3.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ชนด isotonic solution4.ประเมนตำาแหนงทมการบาดเจบ ใหการดแลโดยปดปากบาดแผลดวย Gauze ซบ NSS5.อยาดนอวยวะ (เชน ลำาไส)กลบเขาไปในชองทอง และแผลทมของคมเสยบอย ไมควรดงออก6.NPO7.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

22.การบาดเจบทสนหลง (Spinal injury)

25

หมายถง การบาดเจบททำาใหเกดความเสยหายตอกระดกสนหลง เนอเยอโดยรอบ หรอเสนประสาททอยภายในกระดกสนหลง อาการและอาการแสดงจะแตกตางกนไป ขนอยกบระดบของกระดกสนหลงทไดรบบาดเจบ มกสมพนธกบภาวะ head injury

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต2.ระบบไหล

เวยนและระบบหายใจ หยดทำางาน3.แขนขาชา

หรอออนแรง เปนอมพฤกษ อมพาด4.สญเสยความ

รสกของลำาตว และแขนขา5.มภาวะเกรง

หรอกระตก6.ความดน

โลหตลดตำาลง7.สญเสยการ

ควบคม ระบบประสาทอตโนมต เชน ไมสามารถกลนอจจาระ ปสสาวะได

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ประเมนตำาแหนงทมการบาดเจบตอไขสนหลง รวมทงอาการชา

อาการออนแรง และการทำางานของระบบประสาทอตโนมต3.ใหการปฐมพยาบาลเบองตน4.ทำาการสงตอ และตองกระทำาดวยความระมดระวง ปองกนการ

บาดเจบเพมทเกดจากการขนยาย โดยมหลกการคอ- เคลอนยายใหกระดกสนหลงอยในทาทเปนธรรมชาตทสดคอ

หลงเปนแนวตรง- เคลอนยายพรอมกนทงตว หามหามหวหามทาย อาจใหนอน

บนไมกระดานแขง แปลชนดแขง ศรษะอยนงวางหมอนทรายขนาบทงสองขาง หรอใชเทปตดศรษะไวกบอปกรณทใชเคลอนยาย

5.ถาไมแนใจวาผปวย มการบาดเจบของกระดกสนหลงบรเวณคอรวมดวยหรอไม ควรใส cervical collar ไว หรออาจใชกระดาษแขงหรอหนงสอพมพ พนคอไวแทน ถาไมมกระดาษแขงใหนอนควำา

23. แผลไหม(burn)หมายถงผวหนงหรอเนอเยอทเกดจากการเปลยนแปลงทางดานสรรวทยาจากการ

ถกเผาไหม หรอการไดรบความรอนจากเปลวไฟ กระแสไฟฟา รงส สารเคมการแบงความรนแรงของผวหนงไหม พจารณาจาก

26

1.ขนาดของแผลซงอาจจะใหกฎเลขเกา (rules of nine) ในผใหญ หรอวธของ Lund and Browder ในเดก (อาจประเมนโดยกำาหนดวาพนท 1 ฝามอของผปวยเทากบ 1% ของพนทผวหนงของผปวย)

2.ความลกของบาดแผลคอ- แผลไหมระดบหนง(first degree burn) ลกถงชนหนงกำาพรา ผวหนงมสแดง

บวมเลกนอย ปวดแสบปวดรอน ไมมตมนำาพองใส- แผลไหมระดบสอง (second degree burn) มการไหมของหนงกำาพราและชน

หนงแทบางสวน ผวหนงมลกษณะตมนำาพองใส มสแดง เจบ มนำาเหลองซม- แผลไหมระดบสาม (third degree burn) ลกถงผวหนงทกชนรวมทงชนไขมน

ใตผวหนง ผวหนงมลกษณะแหงแขง และไมยดหยน หรออาจมสขาวใส เพราะเนอเยอตายหมด ไมมความรสกเจบ

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.แผลไหมระดบสองตงแต 15% ของพนทรางกายขนไป2.แผลไหม

ระดบสอง หรอ สามบรเวณหนา มอเทาถงอวยวะเพศ และขอตอ3.แผลไหม

ระดบสามทมากกวา 5% ของพนทรางกาย4.แผลไหมท

เกยวของกบระบบหายใจ อนอาจจะเกดการหายใจขดของ5.แผลไหมจาก

1.ประเมน ABCs2.ประเมนการบาดเจบรวมอนๆ เชน กระดกหก ศรษะไดรบบาด

เจบ3.แผลไหม 20% ของพนทผวหนงขนไป ตองใหสารนำาเพอ

ปองกนภาวะ hypovolemic shock โดยใชสตร Parklan4.ถอดแหวน กำาไล นาฬกา หรอสงทสวมไวพอดกบอวยวะนน

ออก ปองกนการบวมของเนอเยอ หรอเกดการกดรด5.ทองอดใสสายยางเขาในกระเพราะอาหาร6.ถาแผลไหมบรเวณอวยวะสบพนธ หรอมากกวา 20 % ของ

พนทรางกาย ตองใสสายสวนปสสาวะคาไว เพอบนทกปรมาณปสสาวะ7.ใชสบและ NSS ทำาความสะอาดบาดแผล8.ใชผาชบนำาเยนประคบเพอลดการทำาลายเนอเยอ (ในรายทม

แผลไหม ระดบสองทมากกวา 10 % ขนไป ไมแนะนำาใหใชผาชบนำาเยนประคบ เพราะอาจทำาใหเกดภาวะ hypothermia shock ได)9.เอาสงแปลกปลอม หรอเนอเยอทสกปรกออก อาจตองโกนขน

เพอความสะดวกในการทำาความสะอาดแผล10.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม 

27

กระแสไฟฟาแรงสง6.แผลไหมจาก

สารเคม7.แผลไหมในผ

ปวยทชวยตวเองไมได เชน ทารก ผสงอาย ผทเมาสรา8.แผลไหมในผ

ทมโรคประจำาตว หรอภมคมกนบกพรอง9.แผลไหมทม

การบาดเจบอนรวม10.แผลระดบ

สองและสาม รวมกนมากกวา 10% ในคนไข อายตำากวา 10 ป หรอมากกวา 50 ปแผลไหมเลก

นอยและไมเขากบ ลกษณะดงกลาวขางตน

สามารถใหการดแลรกษาได 1.ใหการดแลบาดแผล

2.ใหยาแกปวด3.อาจใหยาปฏชวนะเพอปองกนการตดเชอ4.ใหยาปองกนบาดทะยก(ตามแนวทางมาตรฐาน)5.นดตรวจซำาเพอประเมนการรกษา

24.อบตภยหม (mass casualty)

28

หมายถง การเจบปวยทเกดโดยกะทนหน ทำาใหเกดความกระทบกระเทอนตอสขภาพ ชวต และทรพยสน โดยมผบาดเจบมารกการรกษา ณ สถานพยาบาลในคราวเดยวกนมากเกนกวาเจาหนาทเวร หรออตรากำาลงปกตใหการรกษาได

สาเหตของอบตภยหม1. เกดจากภยธรรมชาต เชนพาย ไฟไหม นำาทวม ฟาผา แผนดนไหว ภเขาถลม 2. เกดจากการกระทำาของมนษย เชน อบตเหตจราจร สงคราม การตอส การทำาราย

รางกาย

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ไดรบบาดเจบตามรางกาย เชน กระดกหก ไดรบบาดเจบทศรษะ ชองทอง2.มบาดแผล

ตามรางกาย มแผลไหม3.มภาวะหมด

สต ชอก

จดทำาแผน และฝกซอมแผนไวลวงหนา เพอความรวดเรวและมประสทธภาพ ลดการสญเสยตอชวตและรางกาย โดย1.มการจดระบบ หรอกำาหนดหนาทความรบผดชอบ ของ

บคลากรแตละคน และทกคนตองทราบ และปฏบตไดทกอยางทประกาศใชแผน2.มบคลากรทพรอม3.จดเตรยมอปกรณใหพรอมตลอดเวลา4.มเครอขายระบบสงตอทชดเจนและพรอมรบการสงตอ

(emergency medical service)5.เตรยมอปกรณสอสารใหพรอม เพอการตดตอขอความชวย

เหลอและการสงตอ6.มการฝกซอมและจดระบบการใหการชวยเหลออยางเปนขน

ตอน และรวดเรว ไดแก- การแยกประเภทผบาดเจบ- ระบบการทำาประวต-ระบบการรกษาตามความหนกเบา และชนดของการบาดเจบ

25.ไดรบสารพษหรอ ยาเกนขนาด (Toxic substance/Drug overdose)การไดรบสารพษ (toxic substance) หมายถง การเจบปวยทเกดจากการไดรบ

สารททำาใหเกดอาการ และอาการแสดงอนไมปรารถนาเมอรางกายสารพษ ทพบไดบอย ไดแก ยาฆาแมลง ยาปราบศตรพช นำายาลางจาน นำายาลาง

หองนำา นำามนตางๆ ยาเบอหน - สนข เหดพษ สามารถเขาสรางกายโดย

29

1. การรบประทาน (ingestion) 2. การสดดม (inhalation) 3. การดดซมผานทางผวหนง (absorption) 4. การฉดเขาสรางกาย (injection)ไดรบยาเกนขนาด (drug overdose) หมายถง ไดรบยาเขาสรางกาย ในปรมาณ

ทมากกวาขนาดของยาทใชเพอหวงผลในการบำาบดโรค และอาการตามปกต ทำาใหเกดโทษตอรางกาย ยาทพบบอยคอ ยาแกปวด ยานอนหลบ ยาจตเวช ยาโรคหวใจ ยาลางแผล

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต คลนไสอาเจยน ปวดทอง2.ถายอจจาระ –

ปสสาวะราด3.มการ

เปลยนแปลงของระบบประสาท เชน ขนาดของรมานตาผดปกต งวงซม กระสบกระสาย ระบบประสาทอตโนมตทำางานผดปกต4.ความดน

โลหตลดลง ชอก

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ(cardiopulmonary resuscitation)3.ให O2 ถาหายใจไมด ยกเวนคนไขกนยาพาราควอต หามให

ออกซเจน4.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา

ขจด และลดความรนแรงของสารพษ หรอยา โดย1.ถอดเสอผาทเปอนสารพษออก ลางพษทตดอย หรออาบนำา2.ทำาใหอาเจยนในรายทรสกตวด แตกรณไดรบกรดหรอดาง

และสารไฮโดรคารบอน หามทำาใหอาเจยน3.ลางทองโดยใสสายยางเขาสกระเพาะอาหาร จนไมมกลนและส

ของสารพษ และลางตอไปอกประมาณ 3-5 ลตร แตกรณรบประทานกรด หรอดางเขมขน หามลางทอง4.ใสสารชวยดดซมสารพษ ไดแก- ผงถานกมมนต กรณรบประทานสารเคม ยากำาจดศตรพช ท

ไมใชพาราควอต- ใชผงดน (fural earth) หรออาจใชนำาละลายดนเหนยวหรอ

จอมปลวก กรณรบประทานยาพาราควอต- หามใสผงถานหรอผงดน กรณรบประทานยาพาราเซตามอล

เพราะจะดานการดดซมของ ยาตานพษของยาพาราเซตามอล9. NPO10.เมอพนภาวะวกฤต จงทำาการสงตอไปสถานบรการทมความ

พรอม

30

26.คนกด (Human bite)หมายถง การบาดเจบทเกดจากการตอสกน การทำารายรางกาย หรออาจพบในผทม

ความผดปกตในระหวางทเพศสมพนธ บาดแผลคนกด จะทำาใหเกดการตดเชอไดงายกวาสตวอน เพราะใบหนาคน มเชอโรคมากมายทง aerobic และ anaerobic bacteria สวน HIV และ hepatitis B มรายงานการตดตอจากแผลถกกดบางแตนอยมาก

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1. บาดแผลเหวอะหวะ บรเวณใบหนา หรอบรเวณอนใดทมขนาดกวาง สกปรกมาก และคดวา ไมสามารถจะใหการดแลรกษาเองได

1.ประเมนสญญาณชพ ซกถามประวตเกยวกบการไดรบบาดแผล เชน สขภาพของผทกด ระยะเวลาทถกกด การรกษาทไดรบ

2.ใหการดแลบาดแผล3.ใหยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน)4.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

2. มบาดแผลเลกนอย และไมใชตำาแหนงท ทำาใหเกดการเสยโฉม เชน ท ใบหนา

สามารถใหดแลรกษาได1.ใหการดแลบาดแผล ลางดวย NSS จำานวนมากตดแตงเนอ

ตาย เอาเศษสงสกปรกออก2.ไมควรเยบทนท ยกเวนบาดแผลทใบหนาทไมเหวอะหวะ ชำา

หรอ สกปรกมาก อาจจะเยบไดเพราะตองการความสวยงาม ลดรอยแผลเปน และใบหนาเปนตำาแหนงทมเลอดมาเลยงมาก จงมโอกาสตดเชอตำา

3.ใหยาปฏชวนะปองการตดเชอ เชน amoxycillin หรอ dicloxacillin

4.ใหยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน)5.นดตรวจตดตามการรกษา6.กรณแผลตดเชอรนแรง เชน cellulitis หรอมไขให

พจารณาสงตอ

27.งกด (Snake bite)

31

งแบงออกเปน 2 ชนด คอ งมพษ และงไมมพษ1. งพษ แบงตามลกษณะของพษไดเปน 3 กลม ดงน

- งทมพษตอระบบประสาท (neurotoxin) ไดแก งเหา งจงอาง งสามเหลยม งทบสมงคลา

- งทมพษตอระบบเลอด (hematotoxin) ไดแก งกะปะ งแมวเซา งเขยวหางไหม- งทมพษตอระบบกลามเนอ (myotoxin) ไดแก งทะเลบางชนด เชน งคอออน งชายธง งแสมรง

2. งไมมพษ เชน งแมตะงาว งปลองฉนวนหลงเหลอง งเหามง หรองแสมา งดอกหมากแดง งทางมะพราว (งปองไฟ) งเหลอม งหลาม งปากจงจก งสายสาบ งสายสอ งกนกบ งงอด งป แกว งแสงอาทตย

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

เกดจากงทมพษตอระบบประสาทกด1. มนงง เวยนศรษะ หนงตาตก ลมตาไมขน2. ขากรรไกรแขง อาปากไมขน ออนเพลย หมดแรง3. หายใจลำาบาก4. หมดสต5. ตายเกดจากงทมพษตอระบบเลอดกด1. ปวดมาก บวมมาก2. มเลอดออกจากแผล3. มจำาเลอด

ใหการดแลเบองตน ดงน1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3.ตรวจดบาดแผล และรอยเขยวพษ4.ถาเปนงเหาพนพษถกทใบหนาหรอนยนตา ใหลางดวยนำาเปลา

จำานวนมากๆ5.ใหการดแลบาดแผล6.ใหงดนำาและอาหารไวกอน แตถาเปนงทะเล ตองดมนำามากๆ

เพอขบปสสาวะและพษง7.พยายามเคลอนไหวรางกายใหนอยทสดโดยเฉพาะบรเวณท

ถกกด8.อธบายใหผปวยคลายความวตกกงวลหรอตกใจ เพอหลกเลยง

อาการหวใจเตนเรวขน เปนการชวยใหพษเขาสกระแสเลอดชาลง9.หามกรดแผลหรอใชไฟจแผล10.ไมควรใชปากดดทแผล11.ไมควรใชยาสมนไพรใดๆมาพอกทแผล12.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

32

4. มปสสาวะเปนเลอด5. กระสบกระสาย ชพจรเบาเรว ความดนโลหตลดตำาลง6. ปวดทอง แนนหนาอก7. หมดสต

เกดจากงไมมพษกด อาจจะมอาการปวดบวม มเลอดออกไมมาก ผปวยไมมอาการผดปกตอนใดทชดเจน

สามารถใหการรกษาได1.ถาแนใจวาเปนงไมมพษ ใหทำาความสะอาดบาดแผลดวยนำายา

ฆาเชอ หรอนำาสะอาดและสบ2.ใหการรกษาตามอาการ เชน ประคบเยน รบประทานยาแกปวด

ยาปฏชวนะปองกนการตดเชอ (เชน dicloxacillin หรอ amoxicillin) นาน 5-10 วน แลวแตลกษณะการเปลยนแปลงของบาดแผล3.ใหยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน)4.สงเกตอาการ และนดตรวจซำาเพอตดตามการรกษาหมายเหต ถาไมทราบชนดของงใหการดแลรกษาเหมอนงพษกด

28.สตวกด (Animal bite)บาดแผล ซงถกสนขกด ถาสนขเปนโรคพษสนขบา จะมเชอไวรสอยในนำาลาย ทำาให

สามารถไปสคนไดเมอถกกด นอกจากนนแมวหรอสตวเลยงถกดวยนมอนๆ เชน ลง หน  คางคาว กสามารถทำาใหเกดโรคไดเชนกน

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

มอาการรวมกบอาการขอใดขอหนง ตอไปน1.บาดแผลฉก

ขาดเหวอะหวะ หรอบาดแผลบรเวณใบหนา

1.ใหการดแล ลาง และรกษาแผล2.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม ในการใหยาปองกนพษสนขบา

33

2.ถกกด ถกขวนเปนแผลเดยว หรอหลายแผลและมเลอดออก ถกเลย หรอมนำาลาย ถกเยอเมอก ตา ปาก หรอมแผล ผวหนงและสมผส เนอสมองสตวและหรอ ชำาแหละซากสตว3.ถกงบเปน

รอยชำาทผวหนง ไมมเลอดออกถกขวนทผวหนง ไมมเลอดออกหรอออกเพยงซบๆ ลกเลย นำาลาย ถกผวหนงทมแผล รอยถลอก ขดขวน

- ถกตองสตว หรอ ปอนนำาปอนอาหาร ผวหนงไมมรอยถลอก- ถกและสมผสนำาลาย หรอเลอดสตว ผวหนงไมมแผลหรอรอยถลอก

ใหการดแลรกษาได1.ลางบรเวณสมผส2.ไมตองฉดวคซน

34

หมายเหต : การลางดแลแผล 1. ลางแผลดวยนำา และสบหลายๆครง ผถกกดไดรบการปฐมพยาบาลโดยเรวทสด

และถาแผลลก ตองลางถงกนแผล ระวงอยาใหแผลชำา2. เชดแผลดวยนำายาฆาเชอ ควรใชนำายาโพวโดนไอโอดน หอ ฮบเทนในนำา ถาไมม

อาจใช Alcohol 70 % หรอทงเจอรไอโอดน3. ไมควรเยบแผล ถาจำาเปนควรรอ 3-4 วน ยกเวนเลอดออกมาก หรอแผลใหญให

เยบไวหลวมๆ และใหทอระบายไว4. พจารณาใหการปองกนบาดทะยก และ ใหยาปฏชวนะเพอการตดเชอ เชน

amoxycillin5. พจารณาใหการรกษาตามอาการ เชน การใหยาแกปวด

29.ผง ตอ แตนตอย (Bee/Wasp/Hornet Sting)หมายถง ผง ตอ แตนตอยจะมอาการบวมเฉพาะท และอาการรนแรงอนๆ จะขนอย

กบบคคลวามภมไวตอพษของแมลงดงกลาวมากนอยเพยงใด รวมทงจำานวนทถกตอยดวย

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต2.ชก3.หายใจลำาบาก

หวใจเตน ผดปกต เขยว หอบ คลนไส อาเจยน เจบแนนหนาอก เปนลม4.ปวด บวม

มาก

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ(cardiopulmonary resuscitation)3.รกษาแบบ anaphylaxis4.ใหออกซเจน5.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา6.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

ถาอาการไมมาก เชน ปวดบวม เฉพาะทระบบไหลเวยนโลหตระบบหายใจปกต ไมมอาการดงกลาวขางตน

สามารถใหการดแลรกษาได1.ถามเหลกในคาอยใหรบเอาออก เพอลดพษทอยในถงนำาพษ

โดยใชปลายเขมสะกดออก หรอใชรปากกา หรอรลกกญแจกดออก

2.ประคบดวยนำาเยน เพอลดความเจบปวด3.ทาบรเวณทถกกดดวยครมสเตยรอยด หรอ แอมโมเนย เพอ

ลดการอกเสบ

35

4.ยกแขนขาสวนทถกตอยใหสงเพอใหยบบวม5.ใหรบประทานยาแกปวด6.ใหยาแกแพในกรณแพ คน หรอ บวม7.สงเกตอาการ8.ถาถกตอตอย ใหตดตามดอาการไตวายเฉยบพลนใน 24-

72 ชวโมง

30.แมงปองตอย ตะขาบ แมงมมกด (Scorpion sting/Centipede and spider bite)

หมายถง แมงปองตอย ตะขาย แมงมมกด สวนใหญจะมอาการคลายถกผง ตอ แตน ตอย แตจะปวด บวม ออกแสบออกรอนมากกวา จนบางครงมอาการแพพษ และทำาใหมอาการรนแรงได

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.หมดสต2.มภาวะ

anaphylaxis3.ชก4.หายใจลำาบาก

หวใจเตน ผดปกต เขยว หอบ5.คลนไสอาเจยน

เจบแนนหนาอก6.กระสบกระสาย

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการชวยฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3.รกษาแบบ anaphylaxis4.ให O2

5.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา6.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

ถาอาการไมมาก เชน มการบวมเฉพาะท ระบบไหลเวยนโลหต ระบบหายใจปกต ไมมอาการกระสบกระสาย หรออาการ

สามารถใหการดแลรกษาได1.ประคบบรเวณทถกตอยดวยนำาเยนเพอลดความเจบปวด2.ทาบรเวณทถกกดดวยครมสเตยรอยด หรอแอมโมเนย เพอลดการบวมปวด3.ยกแขนขาสวนทถกตอยใหสงเพอใหยบบวม4.ใหรบประทานยาแกปวด5.ใหยาแกแพกรณแพคนหรอบวม

36

ดงกลาว ขางตน 6.ใหยาปฏชวนะ และยาปองกนบาดทะยก (ตามแนวทางมาตรฐาน)7.สงเกตอาการ และตดตามการรกษา

31.เมนทะเลดำา (Sea urchins)เมนทะเลดำาตามอวยวะตางๆ หนามของหอยเมนจะมลกษณะฐานหนามกวาง สวน

ปลายแหลม ขางในกลวง พษจะอยในทอหนามแหลม

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1. Systemic reaction จะมอาการแพตางๆ โดยเฉพาะ anaphylaxis

1.ประเมน ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ (cardiopulmonary resuscitation)3.ให O2 ถาหายใจไมด4.ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา ถามความดนโลหตลดลง หรอม

ภาวะชอก5.ใหการรกษาเหมอน local reaction6.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

2. Local reaction จะมอาการเจบปวด เหมอนถกหนามดำา ตอมาจะมอาการชาบรเวณทถกตำา และถาหนามของหอยเมนหกคา จะปวดมาก โดยเฉพาะเมนทะเลดำา จะมหนามทยาวและเปราะมาก

สามารถใหการดแลรกษาได1.ทบหนามทหกคาใหแหลก ทาดวยแอมโมเนย หรออาจใชนำาสม

สายชหรอนำามะนาวทาทแผลสลบการทบ เพอลดอาการชา 2.ใหยาแกปวดถาปวดมาก3.ใหยาแกแพ4.ทาดวยแอมโมเนย เพอชวยลดอาการปวด

37

32.ไดรบพษจากแมงกะพรน (Jellyfish dermatitis)เปนการสมผสหนวดของแมงกะพรน แลวมอาการอกเสบของผวหนงบรเวณทสมผส

ภายในหนวดจะมถงพษ หากถงพษแตกออก จะมเขมพษอยในถงพษจำานวนมาก เขมพษจะแทงเขาผวหนง บรเวณทถงพษแตกออกพษจะซมเขาสกระแสเลอด

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.fatal reaction อาการ anaphylaxis. Carfio pumo nary arrest2.Systemic

reaction ปวดเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน เหงอออก นำาตาไหล กลามเนอกระตก ชา แนนหนาอก

1.ประเมนความรสกตว ABCs2.ถาระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหตหยดทำางาน ใหทำาการ

ชวยฟ นคนชพ3.ลดการเคลอนไหวบรเวณบาดแผล หามถกแผล4.Local heat  อนนำาทะเลทอณหภม 39 องศา เทราด

บรเวณแผล (หามใหนำาจด หรอ แอลกอฮอล เพราะความเขมขนนอยกวานำาทะเล จะทำาใหถงพษแตก เขมพษกระจายมากขน)

5.ใชแปงโรยบรเวณแผลเพอเอาหนวดออก6.ใหพชบงทะเลโขลกแลวทาบนแผล7.รกษาอาการ ยาแกแพ ยาแกปวด สวนยาแกอกเสบ ใหกรณ

แผลลกมากๆ8.แนะนำาเฝาระวงอาการของ anaphylaxis และ systemic

infection 

Local reaction บวมแดงเปนแนวเสน ตามรอยหนวดทสมผส เจบ คน บางทมตมพอง ระยะเวลาการเกดตงแตทนททสมผส และ/หรอ หลง สมผส 1-4 สปดาห

1.ดแลระบบหายใจ โดยเฉพาะภาวะหลอดลมตบ ไดยนเสยงวด หายใจลำาบาก เขยว2.ใหสารนำาตามความเหมาะสม3.ใหยาแกแพ4.ใหออกซเจน5.สงตอสถานบรการทมความพรอม

33.พยายามฆาตวตาย (Suicide attempt)

38

หมายถง การมความคดอยากทำารายตวเอง เนองมาจากความรสกหมดหวงในชวต คดวาชวตไมมความหมาย และพยายามทำาตามความคดนน หรอเปนผลมาจากสงกระตน เชน ยาและสารเสพตดบางอยาง ความกดดนทางดานจตวทยาและสงคม การพยายามฆาตวตายมทงการวางแผนไวลวงหนา และการกระทำาแบบหนหนการพยายามฆาตวตาย เปนภาวะฉกเฉนทางจต ทตองรบใหการชวยเหลอ

- 80% ของผทพยายามฆาตวตายมความผดปกตของอารมณ- 20% มภาวะตดสรา และผปวยทเปน schizophrenia หรอ มโรคเรอรง

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.มบาดแผลจากการทำารายรางกาย2.ไดรบสารพษ

จากการทำารายตวเอง3.กำาลงอยใน

ชวงทดมสราจด หรอขาดสรา4.ใชสารเสพตด5.มโรคจต

ประสาท6.ม

ความเครยด ความกงวลสง

1.ผชวยเหลอไมควรคดวาเปนการทำาตวเอง ทำาใหผอนเดอดรอนไมควรแสดงกรยารงเกยจ รำาคาญ หรอเพกเฉย หลกในการดแลรกษา ดงน2.ประเมนความรสกตว ระบบหายใจ ระบบไหลเวยนโลหตและ

ประเมนสภาพผปวยวาไดรบบาดเจบสวนใด ไดรบสารพษ หรอยาอะไร3.ประเมนหาสาเหต โดยการซกถาม เทาทจะทำาไดดวยทาทเปน

มตร และเตมใจทจะชวยเหลอ4.ปกปอง ปองกนผปวยจะทำารายตนเอง ไมทงใหผปวยอยโดย

ลำาพง5.จดสงแวดลอมใหปลอดภย เกบสงขงหรอวตถทอาจนำามา

ทำารายตวเอง เชน ไฟฉาย ปากกา เชอก ขวดนำา6.บางรายอาจจำาเปนตองผกรด โดยใชสายหนงหรอผาผนใหญ

รดแทนเชอกเสนเลกๆ7.นดใหบรการใหคำาปรกษาแนะนำา8.สงตอไปยงสถานบรการทมความพรอม เพอปรกษา จตแพทย

และเฝาดแลใกลชด

34.การถกขมขนหมายถง การมสมพนธทางเพศโดยอกฝายหนงไมยนยอม อาจจะเปนทางชองคลอด

หรอทางอนใดผถกขมขนสวนใหญมกจะเปนผหญง

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

39

1 มรอยแผลบวมชำา2. มบาดแผลฉกขาด บาดแผลตางๆ ทเกดจากการตอส มการเสยเลอดมาก3. กระดกหก4. มการฉกขาดของอวยวะเพศ และบรเวณอนทถกกระทำา

1.ประเมนภาวะทอาจเปนอนตราย เชน การเลยเลอด ภาวะชอก และใหการชวยเหลอภาวะดงกลาว

2.จดใหผปวยอยในสถานทเปนสวนตวและปลอดภย3.พดคยปลอบโยนดวยความเหนอกเหนใจ จรงใจ และพรอมทจะ

ใหคำาปรกษา4.ชวยปฐมพยาบาล หรอดแลบาดแผลเบองตน แตตองระวง ไม

ใหกระทบกระเทอนตอการตรวจหาหลกฐาน และวตถพยานตามรางกายผปวย

5.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

35.คลมคลง อาวะวาด (Violence)หมายถง ลกษณะทผปวยแสดงความกาวราวอาจจะเปนคำาพด หรอใชกำาลง ผปวย

มกถกนำามาโดยญาต หรอตำารวจ อาจจะมอาการรนแรงจนเปนอนตรายตอผใหการดแลรกษาไดสาเหตมาจาก

1.ดมสราจด หรออาจอยในภาวะสราเปนพษ (alcoholic intoxication) ภาวะขาดสรา (alcoholic withdrawal)2.มบคลกภาพแปรปรวน (personality disorder)3.เปนผปวยจตเวช ชนดหวาดระแวง (paranoid psychosis) หรอผปวยทางจตชนดมาเนย (mania)4.มความผดปกตของสมอง เชน ไดรบบาดเจบทสมอง หรอมภาวะชก5.กำาลงอยในภาวะคบของใจ เจบปวด โกรธ ตนตระหนก มภาวะความสญเสยสงตางๆผดหวงอยางรนแรง

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.มพฤตกรรมเปลยนแปลงประหลาด ไมสามารถควบคมตนเองได

1.ควรคำานงถงความปลอดภยทงตวผรกษา ผปวยอนๆ ญาตและตสผปวยเอง2.ควรระมดระวงไมเขาใกลผปวย ถาไมแนใจวาผปวยพนความ

ดรายแลว3.ควรนงอยในระดบทเหนไดชดเจน ไมนงขวางทาง หรอขวาง

40

2.ทำาลายขาวของ ทำารายผอน3.อารมณดราย

เปลยนแปลงเรว4.พดเรอย

เป อยไมเปนเรองราว5.มการหลงผด

หวาดระแวง6.หแวว

ประสาทหลอน7.อาจทำาอะไร

ตามทหแวว เอะอะโอยวาย8.ไมกน ไมนอน

ประต ควรเปดประตไว4.ถาผปวยยงมอาการดราย ควรยนหางจากผปวยอยางนอย 8

ฟต และอยในทาเตรยมพรอมสำาหรบการหน หรอชวยเหลอตนเอง การดแลผปวยไดแก1.พดคยดวยทาทเปนมตร ใหความรสกอบอน จรงใจ สามารถ

เปนทพงได ไมสนทนาเกยวกบอาการทผปวยมประสาทหลอน บอกใหผปวยมสตรบรวาเขากำาลงทำาอะไร หรอตองการอะไร และตองการใหชวยเหลออยางไร2.ประเมนผปวยถามแนวโนมวาจะควบคมตนเองไมได อาจตอง

ใชวธผกมด3.ทำาการสงตอหลงผปวยสงบ

36.เจบอกจากกลามเนอหวใจขาดเลอด และภาวะเนอหวใจตายเฉยบพลน(Angina pectoris & Acute myocardial infarction)

Angina หมายถง อาการเจบหนาอก ทเกดจากการขาดออกซเจนใหกลามเนอหวใจ อาจเกดจากปรมาณออกซเจนไมเพยงพอตอความตองการ หรอออกซเจนไมสามารถลำาเลยงไปสเซลลกลามเนอหวใจได ทำาใหเกดภาวะ hypoxia ของกลามเนอจำาแนกเปน 3 ชนด คอ 

1. Stable angina อาการเจบอกแบบคงท 2. Unstable angina อาการเจบอกขณะพก หรอจำากดกจกรรม 3. Prinzmetal’s angina อาการเจบอกทเกดจากหลอดเลอดโคโรนารหด

ตวภาวะกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน หมายถง ภาวะทกลามเนอหวใจขาดเลอดไป

เลยงอยางทนท สวนมากเกดจากการอดตนของหลอดเลอดหวใจ

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ไมสขสบาย เหงอออก หายใจฝด

1.ประเมน ABCs2.ให O2

3.ใหนำาเกลอเพอเปดเสนเลอดไว

41

2.ความดนโลหตลดลง3.ชพจรผด

ปกต อาจเรวหรอชาได4.ชอก หมดสต

4.อมยาไนโตรกลเซอรน 50 mg. หรอ ไอโซซอรไบตโมโนไนเทรต5.เคยวและกลนยาแอสไพรน (300 mg.) ทนท (กลน 1 เมด

กอน และเคยวแลวกลนอก 1 เมด)6.ถาชอกหรอหยดหายใจใหดำาเนนการชวยฟ นคนชพ7.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

37.อาการหดจบรนแรงและตอเนอง (Status asthmaticus)หมายถง ผปวยหดจบ และไดรบยาขยายหลอดลมเพอรกษาโรคหดกำาเรบแลว ผปวย

อาการไมดขน อาการทเปนรนแรง และอาจมอาการระบบหายใจลมเหลวได

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.มอาการไอ หอบ หายใจลำาบาก เหนอย กระสบกระสาย2.ฟงไดยน

เสยง wheczing ในปอด3.มการ

เปลยนแปลง การรสต4.พดไมได พด

ไมเปนประโยคเพราะเหนอย5.มอาการเขยว

เหงอแตก6.ฟงไมไดเสยง

air emtry เลย7.ม pulsus

paradoxus

1.ประเมน ABCs2.ให O2

3.ใหสารนำา4.ใหยาพน beta-2 agonist ไดแก salbutamal หรอ

terbutaline โดยวธ nebulization ทตอกบออกซเจน5.หากผปวยหมดสตหรอหยดหายใจใหดำาเนนการชวยฟ นคนชพ6.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

42

หมายเหต ขณะทพนยา beta-2 agonist ตองประเมนอาการของผปวยหากพบวาอาการไมทเลา หรอ เสยง wheezing มากขน ใหหยดพนยาทนท และเปลยนเปนยาพนกลม anticholinergic เชน ipratropium แทน

38.ภาวะปวยจากความรอน (Heat stroke)หมายถง ภาวะทรางกายไมสามารถควบคมอณหภมได เกดจากการสมผสความรอน

จด ทำาใหศนยควบคมอณหภมในสมองหยดทำางาน โดยอณหภมรางกายสงเกน 40.5 C (104.9F) มภาวะขาดนำารนแรง และระบบประสาทสมองสวนกลางผดปกต

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ชอก2.เปนตะครว3.อาเจยน

เวยนศรษะ4.สบสน5.ไขสง6.มเลอดออก

ในอวยวะตางๆ เชน เลอดกำาเดา7.ชก8.หมดสต

1.ประเมนความรสกตว2.ถอดเสอผาออกใหหมด3.เปดพดลม4.ใหออกซเจน5.ใหสารนำา 5% D/NSS IV6.เชดตวดวยนำาอณหภมหองใหทวรางกาย รวมทงดานหลง จน

อณหภม ตำากวา 38 ºC7.พนนำาอณหภมหอง ดวยเครองฉดพนนำา (ถาม)8.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

หมายเหต กลมอาการปวยจากความรอนมกมปจจยเสรมรวม คอ 1. สภาพแวดลอมไมเหมาะสม รอน ไมมลดพด มความชออากาศสง2. ใสเสอผาหนา มดชด3. เพงหายปวย4. อวน5. ออกกำาลงกายหนกเกนไป6. ไดรบนำาไมเพยงพอ และไดรบยาขบปสสาวะดวย7. กนอาหารมากเกนไป8. ดมสรา9. ผสงอาย

43

ภาวะฉกเฉนทางสตนรเวช1. ความดนโลหตสงขณะตงครรภ แบงเปน 4 ชนด

1.1Pregnancy-induced hepertension (PH)นยาม ความดนโลหตสงทเกดขนเฉพาะขณะตงครรภ มเกดหลกการตงครรภเกน 20 สปดาหแลว รวมกบการพบโปรตนในปสสาวะและบวมชนดกดปม* (BP>/140/90 มม.ปรอท)

1.2 Chronic hypertensionนยาม ผปวยทมความดนโลหตสงมากอนการตงครรภหรอกอนการตงครรภครบ 20 สปดาห และความดนโลหตสงอยเกนระยะ 6 สปดาหหลงคลอด

1.3 Chronic hypertension with superimposed pregnancy- induced hypertensionนยาม ผปวยทมความดนโลหตสงมากอนการตงครรภแลวเมอตงครรภเกน 20 สปดาห มอาการความดนโลหตสงเพมขนอกจากเดม 30/15 มม.ปรอท รวมกบมไขขาวในปสสาวะและบวมชนดกดบม

1.4 Late หรอ transient hypertensionนยาม ผทมความดนโลหตสงเกดขนภายหลงการตงครรภ 20 สปดาห หรอภายใน 24 ชวโมงแรกหลงคลอด โดยไมมอาการบวมหรอ มโปรตนในปสสาวะรวมและความดนโลหตสงจะหายไปภายใน 10 วน หลงคลอด

สาเหต : ไมทราบชดเจน แตมปจจยเสยง คอ 1. ทองแรก2. ตงครรภแฝด3. ตงครงกอนมภาวะความดนโลหตสง4. ประวตในครอบครว5. มโรคความดนโลหตสงหรอโรคไต6. เบาหวาน7. ตงครรภไขปลาอก8. ตงครรภอายมากกวา 35 ป9. ตงครรภหวบาตร (hydrop fetalis)

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.ความดนโลหตสง (ตงแต 140/90

1.ประเมนอาการ สญญาณชพ ฟงเสยงทารกในครรภ2.ตรวจไขขาวในปสสาวะ (ถาทำาได)3.ใหมารดานอนตะแคงซายหวตำา

44

มม.ปรอท ขนไป)2.บวมกดบม3.มโปรตนใน

ปสสาวะ4.ปวดศรษะ5.ตาพรา6.ปวดแนน

บรเวณใตลนป หรอใตชายโครงขวา7.ชก

4.ใหออกซเจน 4-5 ลตร/ นาท5.สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

2. ภาวะทารกขาดออกซเจนขณะอยในครรภ (Intrapartum fetal distress)หมายถง ภาวะททารกอยในอนตรายระหวางการเจบครรภ ซงสวนใหญ หมายถง

ภาวะททารกขาดออกซเจน (fetal hypoxia)สาเหต

1.Uterplacental insufficiency ภาวะทมดลกหดตวแลวทำาใหเกดการไหลเวยนโลหตไมเพยงพอ มกเกดจากการผดปกตมารดาทมความดนโลหตตำา หรอจากยา2.Umbilical cord compression เปนสาเหตทพบบอยทสด เกดจากสายสะดอถกกด เชน ภาวะนำาครำานอย หรอม prolapsed umbilical cord

อาการรวม/ อาการแสดง

การรกษาเบองตน

1.Tachcardia (เสยงหวใจ ทารกเตนมากกวา 160 ครง/นาท)2.Bradycard

ia (เสยงหวใจทารกเตนนอยกวา 100 ครง/นาท)3.เสยงหวใจ

1.ประเมนอาการ สญญาณชพ ฟงเสยงทารกในครรภ2.ใหมารดานอนตะแคงซายหวตำา3.ใหออกซเจน 5 ลตร/ นาท4.กรณถงนำาแตกและมนำาเดนดวย ใหสอง speculum

ตรวจ หามใชมอ PV5.กรณพบสายรกโผลออกมาจากชองคลอด ใหสวมถงมอและ

ดนหวเดกขนพอประมาณ และรบสงตอ6.กรณพบมเลอดออกทางชองคลอดจำานวนมาก ใหเปด

เสนเลอดดำา ใหสารนำาชนด isotonic กอนสงตอ

45

ทารกเตนไมสมำาเสมอ พบ meconium หลดออกมาทางปากมดลก (กรณนำาครำาแตก)4.มการดนของ

ทารกนอยลง3 ภาวะคลอดกอนกำาหนดถงสถานบรการ (Birth before admit)

หมายถง มารดาไดผานการคลอดระยะท 3 กอนถงสถานบรการสาธารณสข แตกระบวนการทำาคลอดยงไมเสรจสนอาการรวม/ อาการ

แสดงการรกษาเบองตน

1.ทารกคลอด2.มสายรกตด

อยกบรก3.รกยงไม

คลอด

1.ใชลกยางแดงดดเสมหะ ออกจากปากและจมกของทารก กระตนใหรอง หากพบวาหยดหายใจใหชวยพนคนชพ

2.กรณทารกหายใจไมปกต ใหผกสายรกดวยดายทสะอาดทาดวย povidone-iodine กอนใชกรรไกรสะอาดตดสายสะดอ หอทารกดวยผาขนหนรกษาความอบอน

3.ทำาคลอดรก4.สงมารดา ทารกและรกไปยงโรงพยาบาล

4 ภาวะเลอดออกผดปกตทางชองคลอดหมายถง ภาวะทมเลอดหรอกอนเลอดทมใชประจำาเดอนออกทางชองคลอดแบงเปน

2 กลม คอ1.เลอดซงออกจากโพรงมดลก ( uterine bleeding) และ2.เลอดซงออกจากบรเวณปากมดลก ชองคลอด และปากชองคลอด (extrauterine bleeding)

สาเหต ทพบบอยทสด คอ1.มะเรงปากมดลก2.ภาวะ DUB (dysfunctional uterine bleeding ซงเปนภาวะเลอดออกผดปกตทไมพบพยาธสภาพใดๆ) และ3.การแทง

อาการรวม/ อาการ การรกษาเบองตน

46

แสดง1.มเลอดออก

ทางชองคลอด เปนเลอดทแดงหรอกอนเลอด2.ซด3.วงเวยนศรษะ4.เปนลม5.ชอก6.พบรอยโรคท

ปากมดลก7.พบเศษรก

หรอ conceptus ทปากมดลก8.รกคลอดครบ

แตพบ uterine atony

1.ประเมนสญญาณชพ2.ประเมนภาวะโลหตจางหรอการเสยเลอดมาก หากพบมการ

เสยเลอดมาก ใหเปดเสนทางหลอดเลอดดำาไวดวย isotonic fluid

3.ตรวจภายในหากพบม active bleeding ทปากมดลกใหใช tampom อดไว

4.คลงมดลก และสวนปสสาวะ5.สงตอโรพยาบาล

เอกสารอางองวภาพร วรหาร, จงรก อฐรตน และสวรรณา บญยะลพรรณ. (2552). การปฐมพยาบาลและการพยาบาลฉกเฉน. พมพครงท 13. ขอนแกน: ขอนแกนการ พมพ.สภาการพยาบาล. (2541). กฏหมายกบการประกอบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ. พมพครงท 1. นนทบร: เดอะเบสท กราฟฟค แอนด ปรนท.สภาการพยาบาล. (2550). แนวปฎบตการพยาบาลคลนก. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทจดทอง จำากด.สภาการพยาบาล. (2551). ขอกำาหนดการรกษาโรคเบองตนและการใหภมคมกนโรค สำาหรบ ผประกอบวชาชพการพยาบาล ชนหนง ผประกอบวชาชพ การพยาบาลและการผดงครรภชนหนง. พมพครงท 4(ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง.สรเกยรต อาชานานภาพ. (2551). ตำาราตรวจรกษาโรคทวไป แนวทางการตรวจรกษาโรคและการใชยา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: หมอชาวบาน.