1

บทท 1

บทนำ�

คว�มเปนม�และคว�มสำ�คญของปญห�

กงกามกรามมชอสามญวา Giant Freshwater Prawn, Freshwater Prawn, Giant River Prawn และ Malayan Prawn และมชอวทยาศาสตรวา Macrobrachium rosenbergii (De man, 1879) (ภาพท1) กงชนดนมถนกำาเนดอยในเอเชยใตไปจนถงตะวนออกเฉยงใต สำาหรบประเทษไทย กงชนดนมชอทองถนซงเปนทรจกกนหลายชอ เชน กงกามกราม กงนาง กงแห กงใหญ กงหลวง และกงกามเกลยงเปนตน ในประเทศไทยพบกงชนดนไดทวไปในแหลงนำาจดทมทางตดตอกบทะเล และแหลงนำากรอยในบรเวณปากแมนำาลำาคลอง แตในปจจบนกงกามกรามในแหลงนำาธรรมชาตมแนวโนมลดลงอยางมากเนองจากหลายสาเหต เชน การสรางเขอนกนนำาทำาใหกงไมสามารถอพยพไปวางไขทบรเวณปากแมนำาได การทำาประมงมากเกนกำาลงการผลต อยางไรกตามปจจบนนหนวยงานของกรมประมงและฟารมเอกชนสามารถเพาะพนธกงชนดนไดจงทำาใหมผเลยงกงอยางแพรหลาย สาเหตทเกษตรกรนยมเพาะพนธกงชนดนเนองจากกงชนดนเปนทตองการของตลาด ทำาใหมราคาคอนขางสงเมอเปรยบเทยบกบสตวนำาจดหลายชนด และยงสามารถเพาะพนธไดตลอดทงป จงเปนอาชพททำารายไดใหแกเกษตรกร แตการเพาะพนธกงกามกรามใหประสบผล

2

สำาเรจนนตองอาศยทกษะ ความร ความเขาใจและประสบการณ และเนองจากเทคนคการเพาะพนธของฟารมแตละแหงอาจแตกตางกน ทำาใหตนทนการผลตแตกตางกน แตพอสรปไดวาตนทนกวา 50 เปอรเซนตหมดไปกบอาหาร

ภาพท 1 ลกษณะทางกายภาพของกงกามกราม

เนองดวยพฤตกรรมของกงจะกนอาหารสวนใหญจากบรเวณผวหนาดน ดงนนอาหารทใชจงตองเปนอาหารชนดจมนำา ซงกระบวนการผลตอาหารกงโดยทวไปมอย 2 แบบคอ กระบวนการผลตโดยวธเกลยวอด (Extruder) และ แบบจมนำา ในการผลตอาหารสตวสำาเรจรป ในแตละขนตอนมการใชเครองมอการผลตอาหารมากขน เชน การใชเครองบดเพอบดหรอสบใหวตถดบมขนาดเลกลงจากนนจงเขาเครองผสมอาหารและเขาเครองอดเมดออกมาแลวจงนำาไปทำาใหแหงโดยใสตะแกรงตากอาหารเปนชนตากภายในโรงเรอนตากอาหารซงจะตองใชเวลาหลายชวโมงเพอทจะทำาใหอาหารกงมความชนลดลงและถาชวงฤดฝนแสงแดดมไมพอเพยงจงเปนอปสรรคในการอบแหงอาหารกงไดอาจกอใหเกดการเนาเสยขน ดงนนการวจยนจงเปนการศกษาการอบแหงอาหารกงสำาเรจรปโดยใช

3

เครองอบแหงดวยเทคนคฟลอไดเซชน เพอเปนแนวทางเลอกการใชเครองมอการผลตอาหารสตวสำาเรจรปเชงอตสาหกรรมตอไป

วตถประสงคของงานวจย

1. ศกษาจลนพลศาสตรของการอบแหงอาหารกงดวยเทคนคฟลอไดเซชน 2. ศกษาคณภาพอาหารกงทางกายภาพและโภชนาการกอนและหลงการอบแหงดวยเทคนค

ฟลอไดเซชน

4

3. วเคราะหการใชพลงงานของการอบแหงดวยเทคนคฟลอไดเซชน

ขอบเขตการศกษา1. วตถดบทใชในการทดลองมสวนประกอบดงน ปลาปน กาก

ถวเหลอง กากกงปน แปงสาล ร ำาละเอยด ขาวโพดปน นำามนถวเหลอง และ วตามนแรธาตรวม

2. วสดทดลองอบแหงใชอาหารกงทผานกระบวนการแบบ Extruder โดยขบดวยเครองยนตดเซล ขนาดกำาลงผลต 100 – 200 kg/h ความชนเรมตน 35 – 40% (d.b.)

3. สถานทใชในการทดลองผลตท สาขาวชาประมง คณะเกษตรศาสตรและ

ทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ ชลบร

4. ทดลองอบแหงอาการกงดวยเครองอบแหงฟลอไดแซชนระดบหองปฎบตการความสงของเบด 5 - 10 cm ทอณหภมระหวาง 100 - 160°C และความเรว 1.3 และ 1.5 Umf

5. สมบตอาหารกงททดสอบ คอ5.1 ทางโภชนาการ ไดแก โปรตน ไขมน ปรมาณใย

อาหาร ความชน5.2 ทางกายภาพ ไดแก ความคงทนการลอยตว และ ส

5

6. การวเคราะหพลงงานโดยใชการวดคากระแสไฟฟาแลวคำานวณคากำาลงไฟฟาทใชในแตละเวลาตอปรมาณความชนของอาหารกงทระเหย

การตรวจเอกสาร1. อาหารสตวนำากบระบบการเลยง ระบบการเลยงสตวนำา อมรรตนและคณะ (2548) แบงไดเปน 2 ระบบ คอ

1.1 การเลยงในครวเรอน เปนการเลยงเพอยงชพหรอเพอการบรโภคการโดยอาหารสามารถหาไดงายในทองถนเชนจอก แหน เศษผก รำา ปลายขาว เปนตน

1.2 การเลยงเชงเศรษฐกจ การเลยงแบบไมหนาแนน เปนการเลยงแบบทมการปลอยปลาหรอสตวนำาไมหนาแนนมพนทบอใหญขนาดใหญ 10 ไรขนไปผเลยงจงอาศยอาหารธรรมชาตในบอเปนหลก ดงนนการใหอาหารจงเปนการเสรมหรอสมทบให การเลยงแบบหนาแนน เปนการเลยงแบบทมการปลอยสตวนำาแบบหนาแนน มการใหอาหารอยางเตมทครบทงปรมาณและคณภาพการเลยงแบบนจะทำาใหสตวนำาหรอปลาทเลยงมการเจรญเตบโตด หรอลดระยะเวลาการเลยงใหสนลงไดเชน ปลานลปลาสลด ปลาจะละเมดนำาจด กงกามกรามจะเลยงได 2 รน/ปอยางไรกตามการเลยงปลาหากไมมการ

6

จดการทเหมาะสมอาจสงผลเสยไดเชนการทเกษตรกรทำาอาหารเพอเลยงกงกามกรามเองแลวไมมการใชสารเหนยวเพอใหอาหารคงทนไมละลายนำาเรวกอนกงกามกรามกนหรอไมมการทำาทวางอาหารจะทำาใหกงกามกรามไมไดกนอาหารจงสงผลใหนำาเสยปจจยของอาหารทสงผลตอการเลยงกงกามกราม

เนองจากอาหารเปนปจจยสำาคญทสงผลตอการเจรญเตบโต ความตานทานโรค และอตราการรอดของกง ซงมผลตอการเพมผลผลตและผลกำาไร เนองจาก 50-60 เปอรเซนตของตนทนเปนตนทนคาอาหาร ดงนนจงควรเลอกใชอาหารทเหมาะสมเพอใหเกดประสทธภาพสงสด มอตราการแลกเนอตำา มสารอาหารหรอคณคาทางโภชาการทครบถวนตรงกบความตองการของกงแตละชวงอาย สามารถยอยและนำาไปใชประโยชนไดด เชนการใชวตถดบอาหารสตวทบดละเอยดเปนผง มกากหรอใยตำา ทำาใหกงยอยอาหารและดดซมไปใชไดด

การใหอาหารควรใหในปรมาณทพอเหมาะและบอยครง อยางนอยวนละ 2-4 ครง เนองจากกงกนอาหารแบบกดแทะชาๆ มลำาไสสนและตรง อตราการใหอาหารลกกงในเดอนแรก 30-40 เปอรเซนตของนำาหนกกงตอวนหลงจากนนคอยๆลดลงจนเหลอ 5 เปอรเซนตในเดอนท 3 และลดลงจนเหลอประมาณ 3 เปอรเซนตในเดอนตอๆมา

โดยทวไปความตองการดานโภชนาการของกงกามกรามเพอใชในการเจรญเตบโตจะตองคำานงถงสารอาหารเหลาน

7

โปรตนและกรดอะมโน เปนสารอาหารทสำาคญและสตวนำาตองการมาก เพอใชในการเจรญเตบโต สรางเนอ หนงเลอด เอนไซม และซอมแซมสวนสกหรอ ระดบโปรตนทกงกามกรามตองการมคาระหวาง 30-40 เปอรเซนต ( Chuang, 1990; Guillaume, 1997 อางโดย จอะด, มปป.) โดยกงในระยะวยออนมความตองการโปรตนในระดบสงกวากงทมขนาดใหญ โปรตนทไดรบจากอาหารจะถกยอยใหเปนกรดอะมโนและนำาไปสรางเปนโปรตนในสตวนำาเอง

ไขมน เปนแหลงของกรดไขมนทจำาเปน เนองจากสตวนำาไมสามารถสงเคราะหขนไดเองในรางกายจงจำาเปนตองไดรบจากอาหาร กรดไขมนทจำาเปนสองชนดคอ โอเมกา 3 และ โอเมกา 6 ซงเปนสวนประกอบของผนงเซลลสตวนำา เปนสารตงตนของฮอรโมนทสำาคญหลายชนดทชวยในการลอกคราบ เปนตวนำาวตามนทละลายในไขมนไปยงสวนตางๆของรางกาย

คลอเรสเตอรอล เปนสารทกงนำาไปสรางเปนฮอรโมนชวยในการเจรญเตบโต สบพนธลอกคราบและสรางวตามนด ซงกงจำาเปนตองไดรบจากอาหาร เพราะไมสามารถสรางขนไดเอง หรอสรางในระดบทนอยมาก แหลงของคลอเรสเตอรอลคอนำามนตบปลา ปลาหมกปน ไขแดง เปนตน

คารโบไฮเดรต เปนแหลงพลงงานทถกทสด วตถดบทเปนแหลงคารโบไฮเดรต หรอแหลงพลงานไดแกปลายขาว ขาวโพด ขาวฟาง รำา เปนตน พบวากงกามกรามมนำายอยในการในการยอยคารโบไฮเดรตหรอแปงอยหลายชนด กงจงสามารถใชแปงไดด

8

นอกจากแปงยงมคณสมบตเปนตวประสานวตถดบชนดอนๆ ใหเขาดวยกนหรอใชเปนสารเหนยวอกดวย ในการผลตอาหารควรใชแปงทสก เนองจากประสทธภาพการยอยแปงสกจะสงกวาแปงดบ

วตามน เปนสวนประกอบของเอมไซมรวมทำาหนาทนำาโปรตน ไขมน แปง ไปใชในการสรางเลอด เนอ ผนงเซลล กงกามกรามตองการวตามนแตละชนดเพยงปรมาณไมมากแตเปนสงจำาเปน เนองจากไมสามารถสงเคราะหเองได หรอบางชนดสงเคราะหเองไดแตปรมาณไมเพยงพอกบความตองการ ดงนนจงมความจำาเปนตองเตมหรอผสมวตามนลงในอาหาร เพอใหมการเจรญเตบโตและอตราการรอดทด

แรธาต เปนสวนประกอบทสำาคญของโครงสรางเปลอก และชวยปรบปรมาณนำาในตวกง เพอทำาใหเกดความสมดลของกรด-ดางในรางกาย กงไดรบแรธาตจากวตถดบอาหารสตว แรธาตทใสไปในอาหารและแรธาตจากแหลงนำาทกงอาศยอย นอกจากนพบวาความตองการแคลเซยมของสตวนำาโดยทวไปขนอยกบความสามารถในการดดซมแคลเซยมจากแหลงนำา

2. วตถดบทใชในอาหารสตวนำา

ในการผลตอาหารสตวนำา เกษตรกรตองคำานงถงคณภาพและราคาของอาหาร ขอควรระวงในการเลอกใชวตถดบอาหารสตวคอ ตองปลอดภยตอสตวนำาและสตวนำาสามารถไปใชประโยชนไดด อาหารทมคณภาพทดตองมคณคาทางโภชนาการครบถวนสมบรณ โดยใชวตถดบทมคณภาพ ปลอดจากสารพษ วตถดบทใชในอาหารม

9

มากมายหลายชนด โดยอาจแบงวตถดบตามลกษณะการเลอกใชในสตรอาหาร ออกไดเปน 5 ประเภทใหญๆคอ

1. วตถดบทเปนแหลงโปรตน อาจจำาแนกไดเปน 2 กลมคอ วตถดบแหลงโปรตนจากพช ไดแก กากถวเหลอง กากถวลสง กากงา ขาวโพดปน เปนตน และแหลงโปรตนจากสตว ไดแก ปลาปน เลอดปน เนอปน เปลอกกงปน ผลตภณทจากนม เปนตน โดยทวไปพบวาปลาปน ปลาหมกปน เปนแหลงโปรตนทมคณคาทางโภชนาการสงแตมราคาแพง สวนแหลงโปรตนจากพชมกจะมกรดอะมโนทจำาเปนไมเพยงพอหรอไมครบถวนจามทสตวนำาตองการ อยางไรกตามสารดงกลาวสามารถถกทำาลายไดดวยความรอน ดงนนการเลอกใชวตถดบแหลงโปรตนจากพชในสตรอาหารจงตองปรบสตรใหเหมาะสมและไมควรเลอกใชวตถดบโปรตนพชชนดเดยวในสตรอาหาร แตอาจใชแหลงโปรตนพชหลายชนดรวมกนเชน กากถวเหลอง ถวลสง ขาวโพด เปนตน

2. วตถดบจำาพวกไขมนหรอนำามน นำามนทใชในอาหารสตวนำาม 2 พวก คอ ไขมนจากสตวเชน นำามนปลาหมก นำามนปลา เปนตน นำามนจากพช เชน นำามนถวเหลอง นำามนขาวโพด

3. วตถดบทใชเปนแหลงพลงงาน ไดแก กลมวตถดบประเภทคารโบไฮเดรต เชน ปลายขาว รำา ขาวโพด แปง เปนตน วตถดบกลมนนอกจากจะเปนแหลงพลงงานแลวยงมคณสมบตเปนสารเหนยวชวยในการอดเมดอาหารอกดวย

10

4. วตถดบจำาพวกวตามนและแรธาต วตามนและแรธาตสามารถหาซอไดในทองตลาดในรปของสารผสมลวงหนา

5. วตถดบจำาพวกเสรมคณภาพอาหาร ใชเพอเสรมคณภาพอาหารทงทางดานเคมและฟสกส

ชนดของอาหารกงกามกราม อาหารทใชเลยงกงกามกรามม 2 รปแบบดวยกน คอ

1. อาหารสำาเรจรปทผลตโดยโรงงานอาหารสตว ตองเปนอาหารทมทะเบยนผผลตอาหารสตว อาหารควรมกลนหอมของปลาปน เนอเมดอาหารละเอยดไมมวตถดบเปนชนหยาบ เชน ปลายขาว กากถวเหลอง หรอหวกงปน มเศษอาหารแตกละเอยดหรอปนไมเกน 10 เปอรเซนต ในถงอาหาร เมอนำามาแชนำาควรมความคงทนอยในนำาไดนานไมนอยกวา 3 ชวโมง ดงนนอาหารเมดผสมสำาเรจรปและหวอาหารกงกามกราม เปนอาหารสตวนำาทตองควบคมตามพระราชบญญตควบคมคณภาพอาหารสตว พ.ศ.2525 โดยกรมประมงไดกำาหนดเกณฑมาตรฐานการขนทะเบยนอาหารกงกามกรามระยะตางไวดงน

ตารางท 1 หลกเกณฑมาตรฐานการขนทะเบยนอาหารสำาหรบกงกามกรามระยะตางๆ

ใขสำาหรบกง ลกษณะ ขนาดของอาหาร โปรตน ไขมน กาก ความชน

11

กามกราม อาหาร ไมตำากวา ไมตำากวา ไมตำากวา ไมมากกวา

(เปอรเซนต) (เปอรเซนต) (เปอรเซนต (เปอรเซนต)

ลกกงกามกราม ผง,เกลด ผานตะแกรงขนาด 37 5 3 10

วยออนอาย 4-15 วน 500 ไมครอน

ลกกงกามกราม ผง,เกลด ขนาดเสนผานศนยกลาง 37 5 3 10

วยออนอาย 15 วน หรอเมลด ไมเกน 1.5 มม.

กงควา – 5 กรม เมดจม ขนาดเสนผานศนยกลาง 30 4 5 12

ไมเกน 1.5 มม.

ตารางท 1 (ตอ) หลกเกณฑมาตรฐานการขนทะเบยนอาหารสำาหรบกงกามกรามระยะตางๆ

ใขสำาหรบกง ลกษณะ ขนาดของอาหาร โปรตน ไขมน กาก ความชน

กามกราม อาหาร ไมตำากวา ไมตำากวา ไมตำากวา ไมมากกวา

(เปอรเซนต) (เปอรเซนต) (เปอรเซนต (เปอรเซนต)

12

กงกามกรามขนาด เมดจม ไมจำากดขนาด 25 3 6 12

5-12 กรม เสนผานศนยกลาง

กงกามกรามขนาด เมดจม ไมจำากดขนาด 25 3 6 12

12 กรมขนไป เสนผานศนยกลาง

อาหารสมทบ เมดจม ไมจำากดขนาด 20 3 6 12

เสนผานศนยกลาง

ทมา : สำานกวจยและพฒนาประมงนำาจด (2554)

2. อาหารผสมใชเองในฟารม เปนการทเกษตรกรนำาวตถดบอาหารหลายชนด เชน ปลาเปด ปลาปน รำา ปลายขาว วตามน แรธาต เปนตน มาผสมกนกอนอดเมดดวย Extruder

3. ความหมายของการอบแหง

การอบแหงทวไปมกจะใชอากาศรอนในการอบแหง ความรอนจะถกถายเทจากกระแสอากาศไปยงวสด ความรอนสวนใหญจะถกนำาไปใชในการระเหยนำา โดยของเหลวในวสดจะเคลอนท (Capillary flow) ซงเปนผลมาจากแรงตงผว (Surface force) ในขณะเดยวกนไอนำาในวสดจะเคลอนทเนองจากความแตกตางของความเขมขนของความชน (Vapor diffusion) และความดนไอ (Partial pressure of vapor) ทแตกตางระหวางไอนำาในวสดมายงกระแสอากาศ ถาผวของวสดมนำาอยเปนจำานวนมากอณหภม

13

และความเขมขนของไอนำาทผวคงท สงผลใหอตราการอบแหงคงท ถาอณหภมความชนและความเรวของอากาศรอนมคาคงท เมอผวของวสดมปรมาณนำาลดลงมาก อณหภมและความเขมขนของไอนำาทบรเวณผวของวสดยอมเปลยนแปลงไป โดยทอณหภมจะสงขนและความเขมขนของไอนำาทผวของวสดจะลดลง สงผลทำาใหอตราการถายเทความรอนและอตราการอบแหงลดลง ความชนทอยระหวางการอบแหงดวยอตราคงทและอตราการอบแหงลดลงเรยกวาความชนวกฤต อตราการอบแหงจะคอยๆ ลดลงจนกระทงไมเกดความแตกตางของความดนไอจะเหลอความชนสดทายเทากบความชนสมดล

4. ทฤษฎการแพรของของเหลวกระบวนการอบแหงเปนกระบวนการลดความชนในวสด ความ

รอนจากตวกลางของไหลรอนจะถกถายเทไปยงผววสดและถกใชไปในการระเหยนำาออกจากวสด ซงกระบวนการถายเทความรอนทเกดขนจะเกดขนพรอมๆ กบการถายเทมวล โดยทวไปสำาหรบการอบแหงทสภาวะของตวกลางคงท (อณหภม ความชน และความเรวตวกลางคงท) อตราการอบแหงจะคงทในชวงระยะเวลาหนงหลงจากนนจะลดลง เนองจากมการเคลอนทของนำาในวสดแทนทปรมาณนำาทถกระเหยออกไปจากผววสดในชวงการอบแหงคงท ดงนนอตราการอบแหงในชวงหลงจงลดลง จากทฤษฎการแพรของของเหลว (liquid diffusion theory) การอบแหงในชวงการอบแหงลดลง เรมขนเมอปรมาณนำาซงระเหยจากผวหนาของวสดเรวกวาการเคลอนทของนำาในวสด ทำาใหบรเวณผวหนาของวสดมความชนตำาลงขณะทภายใน

14

วสดมความชนสงกวา ดงนน ความชนจากภายในจะเคลอนทสภายนอกดวยการแพรของของเหลว อตราการแพรจะขนกบผลตางของคาความชน และคาสมประสทธการแพรของของเหลว เมอใหอตราการระเหยของความชนมาจาก อตราการแพรของความชนภายในวสดเพยงอยางเดยว

5. ความหนาแนน

ความหนาแนน มความจำาเปนในการวเคราะหการอบแหง โดยสามารถแบงออกเปน 2 ชนดคอ

1.ความหนาแนนจรง (ρt ) หมายถง อตราสวนของมวลวสด

ตอปรมาตรของวสด2.ความหนาแนนปรากฎ (ρb) หมายถง อตราสวนของมวลตอ

ปรมาตรทงหมดซงรวมปรมาตรของเมดวสดและปรมตรของอากาศทแทรกอยตามชองวาง โดยจะมความสมพนธกนดงน

ε=1−ρbρt

(1)เมอ ε = สดสวนชองวางอากาศ , เศษสวน

ρb = ความหนาแนนปรากฏ , kg/m3

ρt = ความหนาแนนจรง , kg/m3

6. พนฐานฟลอไดเซชน

15

การทอนภาคของของแขงบรรจอยภายในคอลมนทรงกระบอกกลม โดยทมตะแกรงทมรขนาดเลกกวาอนภาคของของแขง เมอใหอากาศไหลผานเขาทางดานลางของคอลมน ของไหลจะไหลผานตะแกรงผานกลมอนภาคแลวออกจากคอลมนทางบน ถาหากใชความเรวของของไหลตำา ๆอนภาคจะอยกบทและเรยกวาเบดนง (Fixed bed) เมอเพมความเรวของของไหลขนไปเรอย ๆ ถงจดหนงทอนภาคเรมขยบตวมการจดตวอยางเปนระเบยบ และมการเคลอนไหวเกดขนในเบด ทจดนแรงพยงอนภาคของแขงเนองจากของไหลจะสมดลกบนำาหนกของอนภาคของแขง ลกษณะเชนนเรยกวา เบดเรม ฟลอไดซ (Incipiently fluidzed bed) ซงความเรวของของไหลในสภาวะนเรยกวา ความเรวตำาสดของการเกดฟลอไดซ (Minimum fluidization velocity) เมอทำาการเพมความเรวตอไปอกเรอยๆ จะสงเกตเหนวาอนภาคภายในเบดมการหมนเวยนเปลยนทกนมากขน ในกรณของไหลเปนของเหลวลกษณะการขยายตวของเบดจะสมำาเสมอ (Particularly fluidzed bed) แตเมอของไหลเปนกาซมกจะเกดการรวมตวเปนฟองกาซขนภายในเบด (Aggregative fluidzed bed) และถาเพมความเรวสงขนจะพบวา มอนภาคไหลออกไปจากคอลมนพรอมกบของไหลทสภาวะนเรยกวา ความเรวสดทายของการเกดฟลอไดซ (Terminal velocity) สมศกด ดำารงเลศ (2528)

ชนดของฟลอไดเซชน

ปรากฎการณฟลอไดเซชนสามารถแบงออกไดเปน 2 ชนด

16

6.1 ฟลอไดเซชนสองสถานะ (Two-phase Fluidzation) วสดในเบดจะประกอบดวย สองสถานะ คอ ของแขงกบของไหล ในสวนของไหลอาจจะเปนของเหลวหรอกาซกได

6.2 ฟลอไดเซชนสามสถานะ (Three-phase Fluidzation) วสดในเบดจะประกอบดวย ของแขง ของเหลว และกาซ ซงเปนกระบวนการทพฒนามาจากฟลอไดเซชนสองสถานะ

ลกษณะของฟลอไดซเบด

คำาวา เบด (Bed) หมายถง บรเวณในหองอบแหงทมเมลดของแขงบรรจอยไมวาเมลดนนจะอยนงหรอเคลอนไหวดวยของไหล ซงจะมตงแตแผนตะแกรงทรองรบเมลดของแขงจนถงระดบสงสดทผวหนาของเมลดของแขงทอยในหองอบแหง เมอเมลดอยในหองอบแหงโดยจะมอากาศรอนไหลจากดานลางผานเมลดในขณะทอากาศรอนความเรวยงตำาอย เมลดจะยงไมขยบตว เรยกเบดชวงนวา เบดนง (Fixed bed) และเมอเพมความเรวของอากาศรอนใหมากขนเรอย ๆจนถงระดบหนงทเมลดเรมขยบตว และมการจดเรยงตวของมนเองและเมอเพมความเรวของอากาศอกเลกนอย เมลดจะลอยแยกออกจากกนอยางเปนอสระและเรยกเบดชวงนวา จดเรมเกดฟลอไดเซชน (Bed at minimum fluidization) หลงจากนความเรวของอากาศรอนทเพมขนจะทำาใหเบดขยายตวขน เมลดยงอยชดกนมากขนดเหมอนยงจบกลมเปนกอน เบดลกษณะนเรยกวาฟลอไดซเบดแบบหนาแนน (Dense-phase fluidized bed) ถาความเรวของอากาศรอนเพมขนอกจนเกอบพาใหมลดออก

17

จากหองอบแหง เบดลกษณะนเรยกวา เบดเจอจาง (Diluted- phase fluidized bed) และถาเพมความเรวของอากาศขนไปอก เมลดกจะหลดออกไปจากหองอบแหง ซงในลกษณะนจะใชเปนการขนสงของแขงจากทหนงไปยงอกทหนง ฟลอไดซเบดทของไหลเปนของเหลว ดงแสดงภาพท 2(A) การขยายตวของเบดเปนไปอยางสมำาเสมอ การลอยตวและการหมนของเมลดเปนไปอยางชาๆเรยกวา เบดสมำาเสมอหรอเบดทเปนเนอเดยวกน สวนฟลอไดซเบดทของไหลเปนกาซ แสดงในภาพท 2(B) ลกษณะของเบดจะแตกตางจากทใชของเหลวมากเพราะเมอความเรวของกาซสงกวาความเรวทจะทำาใหเกดฟลอไดซเบดแลว กาซสวนหนงยงทำาหนาทใหเกดการลอยตวของเมลดเหมอนเดมแตมสวนหนงรวมตวกนเกดเปนฟองกาซขน ฟองกาซจะแทรกตวเองขนมายงผวหนาของเบดและแตกตวไปในทสด ขณะทฟองกาซลอยขนมานจะทำาใหเมลดไหลจากสวนบนของฟองกาซลงมายงสวนลางพรอมกนนนยงมบางสวนของเมลดลอยตดตามฟองกาซขนไปดวย ภายในเบดจะเหนการเคลอนทของเมลดเปนไปอยางชลมน(Turbulence)

ของเหลว กาซ

18

2A) ลกษณะฟลอไดซเบดทเปนของเหลว 2B) ลกษณะฟลอไดซเบดทเปนกาซ ภาพท 2 ลกษณะของฟลอไดซเบด ทมา : สมศกด ดำารงเลศ (2528)

ฟองกาซทเกดขนจะมลกษณะแตกตางกนไปขนอยกบขนาดและรปรางของเมลด ความเรวของกาซและแผนกระจายอากาศ ลกษณะของฟองกาซ สามารถแบงไดดงน

6.1.1 Channelling คอ เมลดของแขงทมรปรางรยาว เมอมากระทำาฟลอไดเซชนแลว กาซจะผานขนมาเปนชองๆ โดยทเมลดตรงทางผานของกาซจะเคลอนทแตบรเวณอนจะไมเคลอนท

6.1.2 Bubbling คอ เมอความเรวกาซสงกวาความเรวตำาสดของฟลอไดเซชน จะมกาซแบงออกเปนสองสวน คอ สวนแรกทำาใหเกดการลอยตวของเมลด และสวนหลงจะรวมตวกนเกดเปนฟองกาซขน

6.1.3 Slugging คอ เปนฟองกาซทพฒนาตอจาก Bubbling โดยมการรวมกนของฟองกาซหลายๆฟองจนมขนาดใหญ มการแยกตวของเมลดเปนชนๆ ทำาใหการถายเทความรอนเปนไปอยางไมทวถง เพราะเมลดสมผสกบกาซในเวลาสนมาก

6.1.4 Spouted bed คอ เปนการทกาซไหลผานเฉพาะตรงกลางของกลมเมลดเทานนทความเรวสงมาก ทำาใหบรเวณทกาซไหลผานมความหนาแนนของเมลดนอยกวาเมอเปรยบกบบรเวณดานขาง การไหลแบบนจะคลายนำาพขอไดเปรยบของการอบแหงแบบฟลอไดเซชน

19

1. เครองอบแหงมขนาดเลก ทำาใหการสรางเครองใชตนทนตำา และพนทใชงานนอย

2. เมลดเคลอนทอยตลอดเวลา ทำาใหเกดการผสมกนระหวางกาซกบเมลดอยางสมำาเสมอ อณหภมในเบดคงท ทำาใหไดเมลดคณภาพสมำาเสมอ

3. สามารถทำางานไดอยางตอเนอง เมลดสามารถไหลออกจากเบดไดเองโดยไมตองใชเครองจกรเขาชวย

4. สามารถกำาจดสงสกปรกทตดมากบเมลดไดงายโดยถาสงทตดมากบเมลดมนำาหนกเบากจะลอยไปกบของไหล แตถามนำาหนกมากกจะตดบนตะแกรงขอเสยเปรยบของการอบแหงแบบฟลอไดเซชน

1. ใชอณหภมอบแหงสง สงผลตอคณภาพของผลตภณฑ2. เกดฟองกาซ ทำาใหการถายเทความรอนระหวางเมลดกบกาซ

ไมด3. เกดการผสมกนอยางรวดเรวทำาใหเมลดบางสวนอยในเบด

สนหรอนานทำาใหเมลดมคณสมบตทางกายภาพไมตรงตามกำาหนด4. ใชกบวสดทเปยกและเปนแผนไมได เพราะมการจบกนเปน

แผนขนาดใหญไมสามารถเกดฟลอไดเซชนได

7. งานวจยทางดานการอบแหงอาหารกงเนองดวยพฤตกรรมของกงจะกนอาหารสวนใหญจากบรเวณ

ผวหนาดน ดงนน อาหารทใชจงตองเปนอาหารชนดจมนำาซงกระบวนการผลตอาหารสตวนำาโดยทวไปทนยมกนมอย 2 แบบ คอ กระบวนการผลตโดยวธเกลยวอด (Extrusion Cooking) และ

20

แบบจมนำา(Steam Pelleting) วธเกลยวอดสวนมากใชผลตอาหารเมดลอยนำาใหปลาทกนอาหารบรเวณผวนำา เชน อาหารปลาดก เปนตน แตการผลตอาหารแบบจมนำาสามารถผลตจากเครองคกเกอรเอกซทรเดอร (Cooker Extruder) ไดเชนกน โดยการลดสวนขยายและแรงดนในกระบอกอด แตอยางไรกตาม อาหารกงทผลตขายทวไปในทองตลาดมาจากกระบวนการผลตดวยเครองอดเมดแบบจม (Pelleting Machine) เกอบทงสน (Lim, 1994: 117) ภรต กญชร ณ อยธยา (2532: 32 - 48) กลาววา ในกระบวนการผลตอาหารกงควรมความชนไมตำากวา 35.0 เปอรเซนต อณหภมของอาหารในหองอดขณะอดมคา 90 - 100°C และความคงทนของอาหารเมดมคา 97 - 99 เปอรเซนต จะสามารถคงทนอยในนำาไดนาน 1 -2 h ขนตอนในการดำาเนนงานผลตอาหารกงเรมจากการชงวตถดบอาหารสตวแลวบดใหละเอยดกอนทจะผสมอาหารใหเปนเนอเดยวกน และวตถดบเหลานนจะถกลำาเลยงผานหองผสมนำาหรอไอนำา (Steam Condition Chamber) เพมความชนขนทประมาณ 16.0 – 18.0% (d.b.) และปรบอณหภมประมาณ 85 - 90 °C หลงจากนนจงผสมดวยไอนำาเพอใหอาหารเปยกนมและจบตวกนดขน จากนนอาหารจะเคลอนทมายงหองอดเมด (Pelleter) และเคลอนทมาอยระหวางลกกลงและหนาแวน ซงหมนในทศทางเดยวกนอาหารจะถกลกกลงอดผานรหนาแวนออกมาเปนแทงตามขนาดของรทหนาแวน อาหารจะถกตดใหมขนาดสนหรอยาวขนกบระยะหางระหวางใบมดและหนาแวน ขนาดของเมดอาหารขนกบความตองการและระยะการเจรญเตบโตของกง ในขนตอนการอดเมดน

21

ควรระวงการสญเสยวตามนบางชนดเชน วตามนซ เอ อ และเค อาหารทไดจากการอดเมดจะเรยกวา อาหารเมด (Pellet) หลงอดเปนเมดอาหารแลวจะมความชนสงจงตองทำาใหแหงจงบรรจลงหบหอ การผลตอาหารอดเมดแบบจมควรมไขมนใหเหมาะสม ถามนอยกวา 3 เปอรเซนต จะทำาใหอดอาหารเปนเมดไดยาก (วรพงศ วฒพนธชย, 2536: 187 – 188)

ชาญศกด ไชยภมสกล. (2543). ทำาการศกษาการวเคราะหระบบการตลาดอาหารสตวสำาเรจรปในประเทศไทยโดยศกษาสภาพทวไปดานการผลตอาหารสตวสำาเรจรป ประเภทผคาวถการตลาด สวนเหลอมราคาแลผลการดำาเนนงานตลาด พบวา ตนทนการผลตอาหารสตวทสำาคญคอตนทนคาวตถดบ คดเปน 87.45% ของตนทนการผลตทงหมด ผผลตจะจำาหนายใน 4 ชองทางคอ 1). จำาหนายผานตวแทน 2). การจำาหนายใหกบฟารมสมาชกของผผลต 3). การนำาไปใชในฟารมของผผลตเอง 4). จำาหนายกบผเลยง โดยตรง สวนการเปลยนแปลงราคาอาหารสตวมความสมพนธในทศทางเดยวกบการเปลยนแปลงราคาวตถดบอาหารสตวและราคาผลตภณฑสตว

มนญ สขสวสด. (2555). ศกษาผลกระทบของการอบแหงอาหารปลาดวยเทคนคฟลอไดเซชนระดบหองปฏบตการ โดยใชอากาศรอนเปนตวกลางในการอบแหง ทอณหภม 80 100 120 และ 140 ºC ความสงของเบด 5 10 และ 15 cm และความเรวของอากาศรอน 1.5 เทาของความเรวตำาสดในการเกดฟลอไดเซชน สามารถลด

22

ความชนอาหารปลาจาก 33.10% (d.b.) ใหเหลอความชนสดทายตำากวา 12% (d.b.) ใชระยะเวลาการอบแหงตำากวา 2 นาท สำาหรบทความสงเบด 5 และ 10 cm และยงพบวาอาหารปลาทผานการอบแหงทอณหภมสงมอตราการอบแหงสงกวาทอณหภมอบแหงตำา และทความสงของเบดตำามอตราการอบแหงสงกวาทเบดสง สำาหรบคณภาพอาหารปลาหลงอบแหง พบวาอาหารปลาทผานการอบแหงดวยเทคฟลอไดเซชนไมมผลตอการลอยตวและคงสภาพในนำา มปรมาณโปรตน ไขมน และใยอาหารมากขน เมอเปรยบเทยบกบอาหารปลาทผานการอบแหงดวยแสงอาทตย

ปรศนา สวรรณาภรณ. (2545). ไดศกษาความคงทนในนำาของอาหารกงโดยการเตม polymethylocabamide ซงเปนสารยดยดเกาะชวยเพมความคงทนในนำาของอาหารกงในบรมาณ 0.6 เปอรเซนต และทำาการประเมนลกษณะทางกายภาพของอาหารกงในนำาดวยสายตาดวยวธของ Domimy and Lim (1991) ผลการประเมนพบวาอาหารกงทไมเตมสารยดเกาะจะพองตว และแตกตวเรวกวาอาหารกงทเตมสารยดเกาะ

ปฏพนธ หงษสวรรณ. (2552). ไดศกษาการควบคมปจจยการผลตทมผลตอนำาหนกของอาหารกงกลาดำาทลดลงในกระบวนการผลต เนองจากความชนไดหายไปในระหวางการผลต ในการทจะลดปญหาความชนทหายไปในระหวางการผลต จงทำาการศกษาหาปจจยทมผลตอความชน โดยอาศยวธการทางสถตคอการออกแบบทางวศวกรรม

23

โดยใชการทดสอบแบบท เพอกรองปจจยทมผลตอคาเปอรเซนตความชนอยางมนยสำาคญ และการทดลองสองกำาลงเคแฟคทอเรยล เพอหาอนตรกรยา ระหวางปจจยและตำาแหนงทเหมะสมททำาใหคาเปอรเซนตความชนทไดเหมะสมทสด ผลการศกษาพบวา ปจจยทมอทธพล สำาหรบอาหารกงกลาดำา 1 ตน คอ ปรมาณการเตมนำาควรเตม 25 kg อณหภมไอนำาท Conditioner ควรอยท 82.5 °C และ อณหภมของการอบแหงควรใชอณหภม 82 °C และ ความชนทเหมะสมคอ 11.58 เปอรเซนต หลงจากไดดำาเนนการทดลองสามารถเพมความชนจาก 10.26% (w.b.) เปน 11.58% (w.b.) นำาหนกสดทายของอาหารกงกลาดำาทไดตอวตถดบ 1 ตน สามารถเพมปรมาณการผลตขนเปน 1.34 %

จากการศกษางานวจยทผานมา พบวา การอบแหงโดยใชเทคนคฟลอไดเซชนนน มการนำามาใชอบแหงผลผลตทางการเกษตรเปนจำานวนมากและผลเปนทนาพอใจและไดมการพฒนาและสรางเครองอบแหงดงกลาวมาขางตนไมมการพฒนาในระดบหองปฏบตการและในเชงพาณชยแลว สวนดานการอบแหงอาหารกงกามกรามยงไมมการศกษาอยางจรงจง ดงนนในงานวจยนจงไดศกษาวจยการอบแหงอาหารกงกามกรามดวยเทคนคฟลอไดเซชน ทำาการศกษาถงอทธพลของตวแปร ทมผลตออตราการอบแหงอาหารกงกามกราม และ

24

สมบตอาหารกงกามกรามกอนและหลงการอบแหงดวยเครองฟลอไดเซชน และวเคราะหการใชพลงงานในการอบแหงระดบหองปฎบตการ