TÜRK STANDARDI - tektransformator.com · IEC 60071 (all parts) Insulation co-ordination TS 855 EN...

TS EN 60076-11

Mart 2006

TÜRK STANDARDI

Transformateurs de puissance

Partie 11: Transformateurs de type sec

(IEC 60076-11:2004)

Leistungstransformatoren

Teil 11: Trockentransformatoren

(IEC 60076-11:2004)

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Güç transformatörleri - Bölüm 11: Kuru tip transformatörler

(IEC 60076-11:2004)

Power transformers - Part 11: Dry-type transformers

(IEC 60076-11:2004)

EN 60076-11:2004 Standardının Türkçe Tercümesidir.

ICS 29.180

TS 7451:1989 yerine

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004TÜRK STANDARDIICS 29.180

Milli Önsöz

- Bu standard; CENELEC tarafından onaylanan ve Mart 2006 tarihinde TS EN 60076-11:2006 numaralı Türk

standardı olarak kabul edilen EN 60076-11:2004 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Elektrik İhtisas

Grubu marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş, TSE Teknik Kurulu'nun 23.03.2006 tarihli toplantısında kabul edilerek

yayımına karar verilmiştir.

- Bu standard yayımlandığında TS 7451:1989 yerini alır.

- CEN/CENELEC resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.

- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının

belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

TS EN 60076-11 : 2006 standardı, EN 60076-11:2004 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi 'nin (Central

Secretariat: rue de Stassart 35, B - 1050 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye

ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN'den yazılı izin almaksızın çoğaltılamaz.TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adıvb. No (İngilizce) (Türkçe)

IEC 60050 (all parts)

İnternational electrotechnical vocabulary (IEV)

TS IEC 60050 (bütün bölümleri)

Elektroteknikte kullanılan terimler ve tarifler (seri)

IEC 60071 (all parts)

Insulation co-ordination TS 855 EN 60071-1: 2002

Yalıtım koordinasyonu- Bölüm 1: Tarifler, prensipler ve kurallar

IEC 60076-1: 1993

Power transformers – Part 1: General Amendment 1 (1999)

TS 267 EN 60076-1: 1998

Güç transformatörleri-Bölüm 1: Genel

IEC 60076-2 Power transformers – Part 2: Temperature rise

TS 10901 EN 60076-2: 1998

Güç transformatörleri -Bölüm 2: Sıcaklık artışı

IEC 60076-3 Power transformers – Part 3: Insulation level, dielectric tests and external clearances in air

TS 10902 EN 60076-3: 2004

Güç transformatörleri – Bölüm 3: Yalıtım seviyeleri, dielektrik deneyler ve havadaki haricî yalıtma aralıkları

IEC 60076-5 Power transformers – Part 5: Ability to withstand short-circuit

TS EN 60076-5*

IEC 60076-10 Power transformers – Part 10: Determination of sound level

TS EN 60076-10*

IEC 60085 Thermal evaluation and classification of electrical insulation

TS 3336 EN 60085: 2005

Elektrik yalıtımı – Isıl sınıflandırma

IEC 60270 High-voltage test techniques – Partial discharge measurements

TS 2051 EN 60270: 2003

Kablolar-Yüksek gerilim deney teknikleri - Kısmi boşalma ölçmeleri

IEC 60332-3-10 Tests on electrical cables under fire conditions – Part 3-10: Test for vertical flame spread of vertically-mounted bunched wires or cables - Apparatus

TS EN 50266-1 Kablolar- Yangın Şartları Altındaki Kablolar İçin Ortak Deney Metotları- Düşey Alev Yayılımı Deneyi- Bölüm 1: Teçhizat -

IEC 60529 Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)

TS 3033 EN 60529: 1997

Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (IP Kodu) (Elektrik donanımlarında)

IEC 60905: 1987

Loading guide for dry-type power transformers

TS IEC 60905: 1998 Transformatörler - Kuru tip güç transformatörleri için yükleme kılavuzu

IEC 61330 High-voltage/ Low-voltage prefabricated substations

TS EN 61330: 2001 Yüksek gerilim- Alçak gerilim prefabrik transformatör ve dağıtım merkezleri

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.


https://www.tse.org.tr/turkish/abone/StandardDetay.asp?STDNO=17911&sira=0


























































(IEC 60076-11:2004)


(IEC 60076-11:2004)

Leistungstransformatoren

Teil 11: Trockentransformatoren

(IEC 60076-11:2004)



(IEC 60076-11:2004)

Bu Avrupa standardı CENELEC tarafından 1 Temmuz 2004 tarihinde kabul edilmiştir.

CEN/CENELEC üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren

koşulları öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel

listeler ve bibliyografik atıflar, CEN/CENELEC Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN/CENELEC üyesine

başvurarak elde edilebilir.

Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile

tercümesi, CEN/CENELEC üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN/CENELEC

Yönetim Merkezi’ne bildirilir.

CENELEC üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,

Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya,

Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ın millî standard

kuruluşlarıdır.

Yönetim Merkezi : Central Secretariat: rue de Stassart 35, B - 1050 Brussels

AVRUPA STANDARDI

EUROPEAN STANDARD

NORME EUROPÉENNE

EUROPÄISCHE NORM

TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ICS 29.180

CENELECAvrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi

European Committee for Electrotechnical Standardization

Comité Européen de Normalisation Electrotechnique

Ref No:EN 60076-11:2004

©2004 CENELEC Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları CEN ulusal üyelerine aittir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

İçindekilerÖNSÖZ………………………………………………………………………………………………………………..61 Kapsam..................................................................................................................................................82 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.........................................................................................83 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................9

3.1 Kuru tip transformatör ..........................................................................................................................93.2 Tamamen kapalı kuru tip transformatör...............................................................................................93.3 Mahfazalı kuru tip transformatör ..........................................................................................................93.4 Mahfazasız kuru tip transformatör .......................................................................................................9

4 İşletme şartları ......................................................................................................................................94.1 Genel ...................................................................................................................................................94.2 Normal işletme şartları.........................................................................................................................94.3 Elektromanyetik uyumluluk (EMU) ....................................................................................................104.4 Olağan dışı işletme şartları için önlem...............................................................................................104.5 Nakliye ve depolama şartları .............................................................................................................10

5 Kademe ayarı ......................................................................................................................................106 Bağlantılar ...........................................................................................................................................107 Kısa devre akımına dayanma yeteneği .............................................................................................108 Beyan değerleri...................................................................................................................................11

8.1 Genel .................................................................................................................................................118.2 Beyan gücü........................................................................................................................................118.3 Beyan gücünün tercih edilen değerleri ..............................................................................................118.4 Beyan geriliminden daha yüksek gerilimde çalışma ..........................................................................118.5 Fan soğutmalı çalışma ......................................................................................................................118.6 Mahfaza içinde çalışma .....................................................................................................................11

9 Beyan değerleri etiketi .......................................................................................................................119.1 Transformatöre tutturulan beyan değerleri etiketi ..............................................................................119.2 Transformatör mahfazasına tutturulan beyan değerleri etiketi ..........................................................12

10 Soğutma metoduna göre tanıtma ..................................................................................................1210.1 Tanıtma sembolleri ....................................................................................................................1210.2 Sembollerin düzenlenmesi.........................................................................................................12

11 Sıcaklık artış sınırları ......................................................................................................................1211.1 Normal sıcaklık artış sınırları .....................................................................................................1211.2 Yüksek soğutma havası sıcaklıkları veya özel hava soğutmalı durumlar için tasarlanan transformatörlerde azaltılmış sıcaklık artışları..........................................................................................1311.3 Yüksek rakım (yükselti) sıcaklık artış düzeltmesi ......................................................................14

12 Yalıtım seviyeleri .............................................................................................................................1412.1 Genel .........................................................................................................................................1412.2 Yüksek rakımlarda kullanılan transformatörler ..........................................................................15

13 İklimsel, çevresel ve yangın davranışı sınıfları ............................................................................1513.1 İklimsel sınıflar ...........................................................................................................................1513.2 Çevresel sınıflar .........................................................................................................................1513.3 Yangın davranışı sınıfları ...........................................................................................................1613.4 İklimsel, çevresel ve yangın davranışı sınıfları için deney kriterleri ...........................................16

14 Deneyler için genel şartlar .............................................................................................................1615 Sargı direncinin ölçülmesi (rutin deney) ......................................................................................1716 Gerilim oranının ölçülmesi ve faz yer değiştirmesinin kontrolü (rutin deney)..........................1717 Kısa devre empedansının ve yükteki kaybın ölçülmesi (rutin deney) .......................................1718 Yüksüz kaybın ve akımın ölçülmesi (rutin deney) .......................................................................1719 Ayrı a.a. kaynağı dayanma gerilimi deneyi (rutin deney) ............................................................1720 İndüklenen a.a. dayanma gerilimi deneyi (rutin deney) ..............................................................1721 Yıldırım darbe deneyi (tip deneyi) .................................................................................................1722 Kısmî boşalmanın ölçülmesi (rutin ve özel deney) ......................................................................18

22.1 Genel .........................................................................................................................................1822.2 Temel ölçme devresi (yalnızca tipik)..........................................................................................1822.3 Ölçme devresinin ayarlanması ..................................................................................................1822.4 Gerilim uygulaması ....................................................................................................................1922.5 Kısmî boşalmanın kabul edilebilir seviyeleri ..............................................................................20

23 Sıcaklık artış deneyi (tip deneyi) ...................................................................................................20


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

23.1 Genel .........................................................................................................................................2023.2 Yükleme yöntemleri ...................................................................................................................2023.3 Azaltılmış akım için sargı sıcaklık artışı düzeltmesi ...................................................................2323.4 Kararlı durum şartlarının belirlenmesi ........................................................................................23

24 Ses seviyesinin ölçülmesi (özel deney) ........................................................................................2325 Kısa devre deneyi (özel deney)......................................................................................................2326 Çevresel deney (özel deney)..........................................................................................................23

26.1 Genel .........................................................................................................................................2326.2 Deneyin geçerliliği......................................................................................................................2426.3 Deney işlemi ..............................................................................................................................24

27 İklimsel deney (özel deney)............................................................................................................2527.1 Isıl şok deneyi (özel deney) .......................................................................................................2527.2 Deneyin geçerliliği......................................................................................................................2527.3 Sınıf C1 transformatörler için ısıl şok deneyi .............................................................................2527.4 Sınıf C2 transformatörler için ısıl şok deneyi .............................................................................26

28 Yangın davranışı deneyi (özel deney) ...........................................................................................2628.1 Genel .........................................................................................................................................2628.2 Korozif ve zararlı gazların yayılmasının kontrolü .......................................................................2628.3 Sınıf F1 transformatörler için yangın davranışı deneyi ..............................................................2728.4 Ölçülecek miktarlar ve ölçme düzenleri .....................................................................................2828.5 Deney nesnesi olmadan deney odasının kalibrasyonu .............................................................2828.6 Deney yöntemi...........................................................................................................................2928.7 Deney raporu2) ...........................................................................................................................2928.8 Deney sonuçlarının değerlendirilmesi için kriterler ....................................................................29

29 Toleranslar.......................................................................................................................................3030 Doğrudan temasa karşı koruma ....................................................................................................3031 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri ....................................................................................3032 Topraklama bağlantı ucu................................................................................................................3033 Sipariş için gerekli bilgiler .............................................................................................................30Ek A (Bilgi için) - Kuru tip transformatörlerin güvenliği ve tesis edilmesi ...........................................33Ek ZA - Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık olan Avrupa standardları 35


TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ICS 29.180

Önsöz

IEC/TC 14 “Power transformer - Güç transformatörleri” tarafından hazırlanan, IEC 60076-11’in gelecekteki 1. baskısı

olan 14/476/FDIS dokümanının metni, IEC-CENELEC paralel oylamasına gönderilmiş ve CENELEC tarafından

01-07-2004 tarihinde EN 60076-11 olarak kabul edilmiştir.

Bu Avrupa standardı EN 60726:2003 yerine geçmiştir.

Aşağıdaki tarihler tespit edilmiştir:

– Özdeş ulusal standard olarak yayınlayarak veya onay duyurusu yaparak EN’nin ulusal düzeyde uygulamaya

konması gereken en son tarih

(dop)

01-04-2005

– EN ile çelişen ulusal standardların yürürlükten kaldırılması gereken en son tarih

(dow)

01-07-2007

Ek ZA CENELEC tarafından ilâve edilmiştir.

________________

Onay bilgisi

IEC 60076-11:2004 Uluslararası Standardının metni, CENELEC tarafından herhangi bir değişiklik yapılmaksızın

Avrupa Standardı olarak onaylanmıştır.

________________


TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONAL


Bölüm 1: Genel Özellikler


Part 1: General requirements



-


TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN

© Copyright 2011 IEC, Geneva, Switzerland

Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aşağıda adresi

verilen IEC’den yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı talep edenin ülkesindeki IEC üyesi Ulusal Komitenin yazılı izni olmaksızın elektronik veya

mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz.

IEC telif hakları ile ilgili herhangi bir sorunuz olması halinde ya da bu yayınla ilgili ilave haklar konusunda bilgi talebiniz olması halinde, detaylı

bilgi için lütfen aşağıdaki adresle veya IEC üyesi Ulusal Komitenizle temasa geçiniz.

IEC Merkez Ofis

3, rue de Varembé

CH-1211 Geneva 20

İsviçre

e-posta: [email protected]

Web: www.iec.ch <http://www.iec.ch>

IEC hakkındaUluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC), tüm elektrik, elektronik ve ilgili teknolojiler konusunda Uluslararası Standartlar hazırlayan ve

yayınlayan önde gelen(lider) küresel kuruluştur.

IEC yayınları hakkındaIEC yayınlarının teknik muhtevası, IEC tarafından sürekli gözden geçirilmektedir. En son baskıyı aldığınızdan emin olun, bir düzeltme ya da tadil

yayınlanmış olabilir.

§IEC Yayınları kataloğu için: www.iec.ch/searchpub

IEC on-line kataloğu, çeşitli kriterlerle (atıf numarası, metin, teknik komite) arama yapabilmenizi sağlar. Ayrıca projeler, yürürlükten kaldırılmış

ve yerine geçen yayınlar konusunda da bilgi verir.

§IEC Just Published: www.iec.ch/online_news/justpub

Tüm yeni IEC yayınlarını hakkında bilgi sahibi olun. Just Published, yeni çıkan tüm yayınları ayda iki kez detaylı olarak verir. On-line ya da

e-posta yoluyla da mevcuttur.

§Electropedia: www.electropedia.org

İngilizce ve Fransızca 20 000’in üzerinde terim ve tanımı kapsayan dünyanın önde gelen çevrimiçi elektronik ve elektrik terimleri sözlüğü .

Online Uluslararası Elektroteknik Sözlük olarak da bilinir.

§Müşteri Hizmetleri Merkezi: www.iec.ch/webstore/custserv

Bu yayınla ilgili düşüncelerinizi iletmek isterseniz ya da daha fazla yardıma ihtiyacınız varsa, lütfen Müşteri Hizmetleri Merkezi Sık Sorulan

Soruları ziyaret ediniz ya da bizimle temas kurunuz:

e-posta: [email protected]

Tel.: +41 22 919 02 11

Faks: +41 22 919 03 00


TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONAL


Bölüm 1: Genel Özellikler


Part 1: General requirements



INTERNATIONAL

ELECTROTECHNICAL

COMMISSION

COMMISSION

ELECTROTECHNIQUE

EN 60076-11:2004ICS 29.180 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ICS 29.180

INTERNATIONAL ELECTROTECHNICAL COMMISION


Bölüm 1 : Genel Özellikler

ÖNSÖZ1) Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC), tüm ulusal elektroteknik komitelerden (IEC Ulusal Komiteler) oluşan dünya çapında bir

standardizasyon kuruluşudur. IEC’nin amacı, elektrik ve elektronik alanlarda standardizasyonla ilgili tüm sorulara dair uluslararası işbirliğini

desteklemektir. IEC, bu amacı gerçekleştirmek için ve diğer faaliyetlerine ek olarak Uluslararası Standardlar, Teknik Spesifikasyonlar, Teknik

Raporlar, Herkesin Kullanımına Açık Spesifikasyonlar (PAS) ve Rehberler (bundan böyle ‘IEC Yayını/ları’ olarak anılacaktır.) yayınlar.

Yayınların hazırlanması görevi teknik komitelere verilmiştir; üzerinde çalışma yapılan konu ile ilgilenen herhangi bir IEC Ulusal Komitesi, bu

hazırlık çalışmasına katılabilir. IEC ile işbirliği içindeki Uluslararası kuruluşlar, kamu kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları da bu hazırlık

çalışmalarına katılabilir IEC, iki kuruluş arasındaki anlaşma çerçevesinde belirlenen şartlara uygun olarak Uluslararası Standardizasyon

Kuruluşu (ISO) ile yakın işbirliği içindedir.

2) IEC’nin teknik konulara dair resmi kararları veya mutakabatları, teknik komitelerin konuyla ilgilenen tüm IEC Ulusal Komitelerinden üyeleri

olduğu için, mümkün olduğunca ilgili konulardaki uluslararası fikir birliği anlamına gelir.

3) IEC Yayınları, uluslararası kullanım için tavsiyeler şeklindedir ve IEC Ulusal Komiteleri tarafından da bu anlamda kabul edilirler. IEC

Yayınlarının teknik muhtevasının doğru olmasını sağlamak için her türlü gayret gösterilmiş olsa da, IEC yayınlarının nihai kullanıcı tarafından

kullanım yolları ya da nihai kullanıcıların yanlış yorumlamaları konusunda sorumlu tutulamaz.

4) IEC Ulusal Komiteleri, uluslararası tektipliği desteklemek için IEC yayınlarını kendi ulusal ve bölgesel yayınlarına azami ölçüde şeffaf bir

biçimde uygulamayı taahhüt ederler. .Herhangi bir IEC Yayını ile karşılık gelen ulusal veya bölgesel yayın arasındaki herhangi bir farklılık ,

ulusal veya bölgesel yayında açıkça belirtilmelidir.

5) IEC, uygunluk onaylaması yapmaz. Bağımsız belgelendirme kuruluşları uygunluk değerlendirmesi hizmeti verir ve bazı alanlarda IEC

uygunluk markalarını kullanır. IEC, bağımsız belgelendirme kuruluşlarının gerçekleştirdiği herhangi bir hizmetten sorumlu tutulamaz.

6) Tüm kullanıcılar, bu yayının son baskısına sahip olduklarından emin olmalıdırlar.

7) Herhangi bir kişisel yaralanma, mal hasarı ya da herhangi bir diğer hasardan ve bu IEC yayınının ya da diğer herhangi bir IEC yayınının

yayınlanmasından, kullanımdan, ya da buna dayanılmasından kaynaklanan masraflar (yasal ücretler dahil) veya harcamalardan dolayı IEC

ve IEC’nin yöneticileri, çalışanları, hizmetlileri veya teknik komitelerinin üyeleri ve uzmanları ve IEC Ulusal Komiteleri dahil temsilcileri

doğrudan ya da dolaylı olarak sorumlu tutulamaz.

8) Bu yayında verilen Normatif atıflara dikkat edilmelidir. Atıf yapılan yayınların kullanımı, bu yayının doğru uygulaması için kaçınılmazdır.

9) Bu IEC Yayınının bazı unsurlarının patent haklarına konu olma ihtimaline dikkat edilmelidir. IEC bu tür herhangi bir ya da tüm patent

haklarının belirlenmesi durumunda sorumlu tutulamaz.

IEC 60076-11 Uluslararası Standardı, IEC TC14 “Güç transformatörleri’’ teknik komitesi tarafından hazırlanmıştır .

Bu standard IEC 60726 (1982) ve IEC 60726/A1 (1986)’i iptal eder ve yerine geçer.

Bu standard metni aşağıdaki dokümanlara dayalıdır:

FDIS Oylama raporu

14/476/FDIS 14/484/RVD

Bu standardın onaylanması ile ilgili oylamaya dair bilgi, yukarıdaki tabloda gösterilen oylama raporunda bulunabilir.

Bu yayın, ISO/IEC Direktifleri, Bölüm 2’ye uygun olarak yazılmıştır.

IEC 60076 standardı, Güç transformatörleri genel başlığı altında bulunan aşağıdaki bölümlerden oluşur:

Bölüm 1: Genel

Bölüm 2: Sıcaklık artışı

Bölüm 3: Yalıtım seviyeleri, dielektrik deneyleri ve havadaki harici yalıtma aralıkları

Bölüm 4: Yıldırım ve anahtarlama darbe deneylerine kılavuz - Güç transformatörleri ve reaktörler

Bölüm 5: Güç transformatörleri - Bölüm 5: Kısa devre dayanım yeteneği

Bölüm 6: Güç transformatörleri - Bölüm 6: Reaktörler

Bölüm 7: Güç transformatörleri - Bölüm 7: Yağa daldırılan güç transformatörleri için yükleme kılavuzu

Bölüm 8: Uygulama kılavuzu

Bölüm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

Bölüm 10-1: Transformatör ve reaktör ses seviyelerinin belirlenmesi – Kullanıcı kılavuzu 1)

Bölüm 11: Kuru tip transformatörler

Bölüm 12: Kuru tip güç transformatörleri için yükleme kılavuzu1)

Bölüm 13: Kendinden korumalı, sıvı doldurulmuş transformatörler

Bölüm 14: Yüksek sıcaklıktaki yalıtkan malzemelerin kullanıldığı sıvıya daldırılmış güç transformatörlerinin tasarım ve uygulaması

Bölüm 15: Gaz doldurulan tipteki güç transformatörleri1)TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-11 : 2006-03

EN 60076-11:2004

ICS 29.180

Komite, yayınlarla ilgili bilgilerin yer aldığı “http ://webstore.iec.ch” web adresinde gösterilen bakım sonuç tarihine kadar, bu yayının

muhtevasının değişmemesine karar vermiştir. Bu tarihde, yayın:

• Yeniden onaylanacak,

• Yürürlükten kaldırılacak,

• Güncellenmiş bir baskı ile değiştirilecek veya

• Tadil edilecektir.

1) İnceleme aşamasında


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

8


1 KapsamBu standard, 36 kV (dâhil) ‘a kadar ve en az bir sargısının işletmesi 1,1 kV’tan büyük yüksek gerilim değeri olan kuru tip güç transformatörlerini (oto-transformatörler dâhil) kapsar. Bu standard, konuyla ilgili bütün imalât teknolojilerini kapsar.

Bu standard aşağıdakileri kapsamaz:

- Gazı hava olmayan gazlı kuru tip transformatörleri,- Beyan değeri 5 kVA’den küçük tek fazlı transformatörleri,- Beyan değeri 15 kVA’den küçük çok fazlı transformatörleri,- Ölçü transformatörlerini (IEC 60044 ve IEC 60186’a bakılmalıdır),- Yol verme transformatörlerini,- Deney transformatörlerini,- Lokomotiflere monte edilen cer transformatörlerini,- Alev almaz ve madencilikte kullanılan transformatörleri,- Kaynak transformatörlerini,- Gerilim düzenleme transformatörlerini,- Güvenliğin önemli olduğu küçük güç transformatörleri.

Yukarıda belirtilen transformatörler veya özel transformatörler için IEC standardları bulunmaması durumunda, bu standard tamamen veya kısmen uygulanabilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlarAşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.

IEC 60050 (all parts), International electrotechnical vocabulary (IEV)

IEC 60071 (all parts), Insulation co-ordination

IEC 60076-1:1993, Power transformers – Part 1: General Amendment 1 (1999)

IEC 60076-2, Power transformers – Part 2: Temperature rise

IEC 60076-3, Power transformers – Part 3: Insulation levels, dielectric tests and external clearances in air

IEC 60076-5, Power transformers – Part 5: Ability to withstand short-circuit

IEC 60076-10, Power transformers – Part 10: Determination of sound levels

IEC 60085, Thermal evaluation and classification of electrical insulation

IEC 60270, High-voltage test techniques – Partial discharge measurements

IEC 60332-3-10, Tests on electric cables under fire conditions – Part 3-10: Test for vertical flame spread of vertically-mounted bunched wires or cables – Apparatus

IEC 60529, Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)

IEC 60905:1987, Loading guide for dry-type power transformers

IEC 61330, High-voltage/low voltage prefabricated substations


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

3 Terimler ve tariflerBu standardın amacı bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır:

3.1 Kuru tip transformatörManyetik devresi ve sargıları yalıtıcı bir sıvıya daldırılmamış olan transformatör.

3.2 Tamamen kapalı kuru tip transformatörİçerdeki hava dolaşımıyla soğutulan basınçsız bir mahfaza içindeki transformatör.

3.3 Mahfazalı kuru tip transformatör Dışarıdaki hava dolaşımıyla soğutulan havalandırılmış bir mahfaza içindeki transformatör.

3.4 Mahfazasız kuru tip transformatörDoğal veya zorlamalı hava dolaşımıyla soğutulan koruyucu mahfazası olmayan transformatör.

4 İşletme şartları

4.1 GenelIEC 60076-1’in kuralları kuru tip transformatörlere yalnızca bu standarda atıf yapıldığı durumda uygulanır.

4.2 Normal işletme şartları

4.2.1 GenelBaşkaca belirtilmedikçe Madde 4.2.2 ilâ Madde 4.2.6’daki işletme şartları uygulanır. Transformatörleri normal işletme şartları dışında çalıştırmak gerektiğinde azaltma faktörü Madde 11.2 ve/veya Madde 11.3’e uygun olarak uygulanır.

4.2.2 YükseltiYükseklik deniz seviyesinden itibaren 1000 m’yi aşmamalıdır.

4.2.3 Soğutma havası sıcaklığıSoğutma havasının sıcaklığı;- Herhangi bir anda 40 ºC’u,- En sıcak ayın aylık ortalaması 30 ºC’u- Yıllık ortalaması 20 ºC’u

aşmamalı ve IEC 60076-1, Madde 3.12’de belirtildiği gibi aylık ve yıllık ortalamaları:

- Haricî transformatörlerde -25 ºC’un,- Dahilî transformatörlerde -5 ºC’unaltında olmamalıdır.

4.2.4 Besleme geriliminin dalga biçimiBesleme geriliminin dalga biçimi yaklaşık olarak sinüs biçimli olmalıdır.

Not – Bu kural şehir besleme sistemlerinde önemli değildir. Fakat kaydadeğer dönüştürücü yüke sahip tesislerde dikkate alınması gerekebilir. Böyle durumlarda alışılmış bir kural olarak şekil bozukluğunun toplam harmonik içeriği % 5’i ve çift sayılı harmonik içeriği de % 1’i geçmemelidir (IEC 61000-2-4). Ayrıca yük kayıpları ve sıcaklık artışı için akım harmoniklerinin önemine dikkat edilmelidir (IEC 61376-1).

4.2.5 Çok fazlı besleme gerilimlerinin simetrisiÜç fazlı transformatörler için, yaklaşık olarak simetrik olan üç fazlı bir gerilim besleme gurubu temin edilir.

4.2.6 NemÇevreleyen havanın bağıl nemi % 93’ten az olmalıdır. Bobinlerin yüzeylerinde su damlacıkları bulunmamalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

10

4.3 Elektromanyetik uyumluluk (EMU)Transformatörler elektromanyetik bozulmaya karşı, yayılma ve bağışıklık bakımından pasif elemanlar olarak kabul edilir.

4.4 Olağan dışı işletme şartları için önlemAlıcı siparişinde, Madde 4.2’deki normal işletme şartlarında kapsanmayan herhangi bir işletme şartını belirtmelidir. Böyle durumlara örnekler:

- Madde 4.2.3’te öngörülen sınırların dışındaki yüksek ve düşük ortam sıcaklığı,- Kısıtlı havalandırma,- Madde 4.2.2’de öngörülen sınırdan fazla yükselti,- Hasar verici duman ve gaz,- Buhar,- Madde 4.2.2’de öngörülen sınırdan fazla nem,- Su damlaması,- Tuz püskürtmesi,- Aşırı ve aşındırıcı toz,- Yük akımının yüksek harmonik içeriği,- Besleme gerilimi dalga biçimi bozukluğu,- Madde 12.1 ve Madde21’de öngörülen sınırların üstünde hızlı geçici rejim aşırı gerilimleri,- Birleştirilmiş güç faktörü düzeltmesi ve devreye alma (demeraj) akımını sınırlamak için kondansatör

anahtarlama metodu,- Taşıyıcı d.a. akımı,- Tasarımda özel durumlar gerektiren sismik özellik,- Çok aşırı mekanik şok ve sarsıntılar,- Madde 4.5’te tanımlanan normal şartlarda kapsanmayan nakliye ve depolama şartları,

Bu gibi olağan dışı şartlar altında çalışmak için transformatör özelliği, alıcı ile tedarikçi arasındaki anlaşmaya bağlı olmalıdır.

Soğutma havasının yüksek sıcaklığı veya 1 000 m’nin üzerindeki yükselti gibi Madde 4.2’de verilen normal işletme şartlarından farklı şartlar için tasarımlanan transformatörlerin deneyi ve beyan değerleri için tarif edilen sınırlar içerisinde ilâve kurallar Madde 11.2 ve Madde 11.3’te verilmiştir.

4.5 Nakliye ve depolama şartlarıBütün transformatörler, -25 ºC’a kadar düşen ortam sıcaklıklarında nakliye ve depolamaya uygun olmalıdır.

Tedarikçi, sahaya nakliye esnasında istenmeyen yüksek seviyeli darbe, titreşim ve eğimler hakkında bilgilendirilmelidir.5 Kademe ayarıIEC 60076-1, Madde 5’teki kurallar uygulanır. Tercih edilen kademe ayarı aşağıdaki gibidir:

% 2,5’luk adımlarda ± % 5 (5 Kademe pozisyonlu)

veya

± % 5 (3 Kademe pozisyonlu)

Kademe seçme, cıvatalı bağlantılar veya devreye bağlı olmayan kademe değiştiriciler kullanılarak devreye bağlanmadan yapılmalıdır.

6 BağlantılarAlıcı tarafından başkaca belirtilmedikçe, transformatör bağlantıları, IEC 60076-1, Madde 6’ya uygun olarak saat 5 veya 11 şekilli Dyn olmalıdır. Nötr bağlantısı, faz beyan akımının tamamını taşıma kapasitesinde olmalıdır.

7 Kısa devre akımına dayanma yeteneğiTransformatörler, IEC 60076-5’teki kuralları karşılamalıdır. Alıcı bu kuralların karşılandığını gösteren bir deney istediğinde, bu durum sözmesinde belirtilmelidir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

8 Beyan değerleri

8.1 Genelİmalâtçı, beyan değerleri etiketinde yazılacak olan transformatör beyan değerlerini belirlemelidir, (Madde 9). Bu beyan değerleri, uygulanan birincil (primer) gerilimin beyan gerilimine eşit ve beslemenin beyan frekansında olduğu farz edilerek Madde 11’de belirtilen sıcaklık artış sınırlarını aşmadan kararlı yük şartlarında transformatörün beyan akımını verebileceği şekilde olmalıdır.

8.2 Beyan gücüTransformatörün her bir sargısı için, beyan değerleri etiketinde yazılacak beyan gücü tayin edilmelidir. Transformatör bir mahfaza içinde temin edildiğinde, tüm beyan değerlerini sağlamış olmalıdır. Beyan gücü sürekli yük durumundaki güç değeridir. Bu değer, yük kayıplarını, sıcaklık artışlarını ve kısa devre empedansını ilgilendiren deneyler ve garantiler için referans bir değerdir.

Not – İki sargılı bir transformatörün her iki sargısı için aynı olan yalnızca bir tane beyan gücü değeri vardır. Transformatör, birinci sargıya beyan gerilimi uygulandığında ve bu sargının bağlantı uçları arasında beyan akımı geçtiğinde, transformatör her iki sargı için ilgili beyan gücünü taşır.

Beyan gücü sürekli çalışmaya ilişkindir, bununla beraber, bu standarda uygun kuru tip transformatörler aşırı yüklenebilir ve aşırı yüklere ilişkin kılavuz bilgi IEC 60905’te verilmiştir.

8.3 Beyan gücünün tercih edilen değerleriTercih edilen değerler, 50 kVA’den başlayarak IEC 60076-1, Madde 4.3’e uygun olmalıdır.

8.4 Beyan geriliminden daha yüksek gerilimde çalışmaBir transformatör Um’nin öngörülen değeri içinde, gerilimin frekansa oranının beyan geriliminde ve beyan frekansında karşılık gelen oranı % 5’ten fazla aşmadığı aşırı akı şartları altında hasarsız çalışabilmelidir.

Not – Bu kural, sistematik olarak normal işletme şartlarında kullanılacak anlamına gelmez. Bu şartlar altında demir kayıplarındaki önemli artış olumsuz etkilere yol açar ve bu tür çalışma sınırlı süreli olmalıdır. Bu durum örneğin, acil çalışma veya aşırı yükleme gibi sınırlı süreli oldukça nadir işletme durumları için kullanılmalıdır.

8.5 Fan soğutmalı çalışmaFanlarla ilâve soğutma sağlandığında, fanlı ve fansız anma beyan gücü tedarikçi ile alıcı arasındaki anlaşmaya bağlı olmalıdır.

Beyan değeri etiketi, hem fansız beyan gücünü hem de fan soğutmalı en büyük beyan gücünü göstermelidir.8.6 Mahfaza içinde çalışmaTransformatörün imalâtçısı tarafından sağlanmayan veya daha sonra sağlanacak olan bir mahfaza içinde çalışması durumunda IEC 60905’e ve IEC 61330, Ek D’ye bakılmalıdır.

9 Beyan değerleri etiketi

9.1 Transformatöre tutturulan beyan değerleri etiketiHer bir transformatör, atmosferik koşullara uygun malzemeden yapılmış, görülebilir bir konumda tutturulmuş, aşağıda belirtilen hususları gösteren beyan değeri etiketi ile birlikte sağlanmalıdır. Etiket üzerindeki bu bilgiler silinemeyecek şekilde işaretlenmelidir (yani; oyarak, çakarak, damgalayarak veya bir foto kimyasal işlemle).

a) Kuru tip transformatör,b) Bu standardın numarası ve yılı, (TS EN 60076-11:2006)c) İmalâtçının adı,d) İmalât seri numarası,e) İmalât yılı,f) Her bir sargı için yalıtım sistemi sıcaklığı. Birinci harf yüksek gerilim sargısını, ikinci harf alçak gerilim

sargısını göstermelidir. İki sargıdan daha fazla sargı varsa, harfler, yüksek gerilimden alçak gerilime doğru sargı sırasında yerleştirilmelidir,

g) Faz sayısı,


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

12

h) Her bir çeşit soğutma için beyan gücü,i) Beyan frekansı,j) Beyan gerilimleri, varsa kademeli gerilimler dâhil,k) Her bir soğutma türü için beyan akımları,l) Bağlantı sembolü,m) Beyan akımındaki ve uygun referans sıcaklığındaki kısa devre empedansı,n) Soğutma tipi,o) Toplam kütle,p) Yalıtım seviyeleri,q) Koruma derecesi,r) Çevresel sınıf,s) İklimsel sınıf,t) Yangın davranışı sınıfı.

Bütün sargılar için beyan edilen dayanma gerilimleri beyan değerleri etiketinde gözükmelidir. Standard gösterim ilkeleri IEC 60076-3, Madde 5’te verilmiştir.

9.2 Transformatör mahfazasına tutturulan beyan değerleri etiketiHer bir transformatör, atmosferik koşullara uygun malzemeden yapılmış, görülebilir bir konumda tutturulmuş, Madde 9.1’de belirtilen hususları gösteren bir beyan değerleri etiketi ile birlikte sağlanmalıdır. Etiket üzerindeki bu kayıtlar silinemeyecek şekilde yazılmalıdır (yani; oyarak, çakarak, damgalayarak veya bir foto kimyasal işlemle).

10 Soğutma metoduna göre tanıtma

10.1 Tanıtma sembolleri Transformatörler, uygulanan soğutma metoduna göre tanıtılmalıdır. Her bir soğutma yöntemli bağlantıda kullanılan harf sembolleri Çizelge 1’de verildiği gibi olmalıdır.

Çizelge 1 - Harf sembolleri

Sembol

Soğutma ortam tipi Hava A

Doğal NDolaşım tipi

Zorlamalı F

10.2 Sembollerin düzenlenmesiTransformatörler, imalâtçısı tarafından bir beyan değerinin tayin edildiği her bir soğutma metodu için tipik olarak aşağıdakiler gibi iki sembolle tanıtılmalıdır:

- Doğal hava dolaşımlı olarak tasarımlanan bir transformatör AN ile gösterilir.- Belirtilen beyan değerine kadar doğal hava dolaşımlı olarak ve daha yüksek beyan değerine göre zorlamalı soğutmalı olarak tasarımlanan bir transformatör AN/AF ile gösterilir.

11 Sıcaklık artış sınırları

11.1 Normal sıcaklık artış sınırlarıNormal işletme şartlarında çalışma için tasarımlanmış transformatörün her bir sargısı için sıcaklık artışı, Madde 23’e uygun olarak deneyden geçirildiğinde, Çizelge 2’de belirtilen ilgili sınır değerini aşmamalıdır.

Sargı yalıtım sisteminin herhangi bir yerinde meydana gelen en yüksek sıcaklık artışı, sıcak nokta sıcaklığı olarak adlandırılır. Sıcak nokta sıcaklığı, IEC 60905, Çizelge 1’de belirtilen sıcak nokta sargı sıcaklığının beyan değerini aşmamalıdır. Bu sıcaklık ölçülebilir, bununla birlikte, IEC 60905, Madde 7.2’de verilen Z ve q değerleri ile IEC 60905, Madde 4.2.4’deki denklem kullanılarak pratik amaçlar için yaklaşık bir değer hesaplanabilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Yalıtım malzemesi olarak kullanılan bileşenler, Çizelge 2’nin sol tarafındaki sütunda öngörülen uygun yalıtım sistemi sıcaklığı için verilen değerleri aşmamak şartıyla kurallara uygun olarak ayrı ayrı veya birleşik olarak kullanılabilir.

Çekirdeğin, metal bölümlerin ve birbirine yakın malzemelerin sıcaklığı, transformatörün herhangi bir bölümüne hasar verecek bir değere ulaşmamalıdır.

Çizelge 2 – Sargı sıcaklık artış sınır değerleri

Yalıtım sistemi sıcaklığı(Not 1)

ºC

Beyan akımında ortalama sargı sıcaklık artış sınır değerleri

(Not 2)K

105 (A) 60

120 (E) 75

130 (B) 80

155 (F) 100

180 (H) 125

200 135

220 150Not 1 – Harfler, IEC 60085’te verilen sıcaklık sınıflandırmalarını belirtir.Not 2 – Madde 23’e göre ölçülen sıcaklık artışı.

11.2 Yüksek soğutma havası sıcaklıkları veya özel hava soğutmalı durumlar için tasarımlanan transformatörlerde azaltılmış sıcaklık artışlarıTransformatör, soğutma havası sıcaklığı Madde 4.2.3’te belirtilen en yüksek değerlerden birisini aştığı işletme için tasarlandığında, sıcaklık artış sınır değerleri, aşan miktarın aynısı kadar azaltılmalıdır. Bu değer en yakın tam Kelvin (K) sayısına yuvarlatılmalıdır.

Soğutma havası üzerinde kısıtlamalar getirebilen veya yüksek ortam hava sıcaklıkları üretebilen saha şartları alıcı tarafından belirtilmelidir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

14

11.3 Yüksek rakım (yükselti) sıcaklık artış düzeltmesiAlıcı ile tedarikçi arasında başka bir anlaşma olmadıkça, 1 000 m’den daha büyük bir yükseltide çalışmak için tasarımlanmış ancak normal yükseltilerde deneyden geçirilmiş transformatörler için, Çizelge 2’de verilen sıcaklık artış sınır değerleri amaçlanan çalışma yükseltisi 1 000 m’yi aşan her 500 m’si için aşağıdaki miktarlarda azaltılmalıdır:

Doğal hava soğutmalı transformatörler: % 2,5Zorlamalı hava soğutmalı transformatörler: % 5.

Deney odasının yükseltisi 1000 m’nin üstünde ve tesis sahasının yükseltisi 1000 m’nin altında olduğu durumlarda karşılık gelen tersine düzeltme uygulanabilir.

Herhangi bir yükselti düzeltmesi en yakın tam Kelvin (K) sayısına yuvarlatılmalıdır.

12 Yalıtım seviyeleri

12.1 GenelTransformatörler, şehir şebekelerinde veya endüstri sistemlerinde genel güç dağıtımı için öngörüldüğünde, yalıtım seviyeleri, Liste 1, Liste 2 veya Çizelge 3’te verilen yalıtım seviyeleri olmalıdır.

Çizelge 3 – Avrupa uygulamalarını esas alan yalıtım seviyeleri

Beyan yıldırım darbesi dayanma gerilimi(Tepe değer)

kV

Donanım için en yüksek gerilim Um

(Etken değer)kV

Beyan kısa süreli ayrı a.a. kaynağı dayanma

gerilimi(Etken değer )

kV Liste 1 Liste 2

≤ 1,1 3 -- --

3,6 10 20 40

7,2 20 40 60

12,0 28 60 75

17,5 38 75 95

24,0 50 95 125

36,0 70 145 170

Liste 1 ve Liste 2 arasında seçim, yıldırım ve anahtarlama aşırı gerilimlerine maruz kalma derecesi, nötr topraklama sisteminin tipi ve uygulanabildiği yerde aşırı gerilim koruma düzeninin tipi göz önüne alınarak yapılmalıdır (IEC 60071).


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Çizelge 4 – Kuzey Amerika uygulamalarını esas alan yalıtım seviyeleri

200 kV ve altındaki sistemde kullanılan kuru tip transformatörler için dielektrik yalıtım seviyeleri

Genel kullanımda temel yıldırım darbesi yalıtım seviyesi (Tepe değer 1,2 µs)

En büyük sistem gerilimi

kV

Anma sistem gerilimi

kV

Düşük frekans gerilim yalıtım seviyesikV etken değer 10 20 30 45 60 95 110 125 150 200

0,25 0,25 2,5 Yok

0,6 0,6 3 S 1 1

1,2 1,2 4 S 1 1

2,75 2,5 10 S 1 1

5,6 5 12 S 1 1

9,52 8,7 19 S 1 1

15,5 15 34 S 1 1

18,5 18 40 S 1 1

25,5 25 50 2 S 1 1

36,5 34,5 70 2 S 1Keskli dalga: En kısa atlama süresi (µs) 1 1 1 1,3 2 2 1,8 2 2,3 2,7

S = Standard değerler1 = Aşırı gerilim oluşmasına maruz kalınan isteğe bağlı daha yüksek seviyeler ve daha yüksek koruma sınırları

gerekir.2 = Parafudur koruyucu düzenlerinin daha düşük kıvılcım atlama seviyeleriyle uygulanabildiği daha düşük

seviyeler.

12.2 Yüksek rakımlarda kullanılan transformatörlerDeniz seviyesinden itibaren 1000 m ile 3000 m arasındaki yükseltilerde çalışacağı belirtilen ancak normal yükseltide deneyden geçirilmiş transformatörler için, beyan edilen kısa süreli ayrı a.a. kaynağı dayanma gerilimi, yükseltisi 1000 m’nin üstünde her 100 m için %1 oranında arttırılmalıdır. 3000 m’nin üzerinde yalıtım seviyesi alıcı ile tedarikçi arasında anlaşmayla tanımlanmalıdır.

13 İklim, çevre ve yangın davranışı sınıfları

13.1 İklim sınıflarıİki iklim sınıfı tanımlanmıştır:

Sınıf C1: -5 ºC’un altında olmayan ortam sıcaklığında çalışmak için uygun ancak, nakliye ve depolama esnasında -25 ºC’a kadar düşen ortam sıcaklığına maruz kalabilen transformatör.

Sınıf C 2: -25 ºC’a kadar düşen ortam sıcaklığında çalışma, nakliye ve depolama için uygun transformatör.

Madde 27’ye göre özel deneyler, Sınıf C1 ve Sınıf C2 transformatörlere uygunluğu sağlamalıdır.

Not – Dışarıda çalışacak transformatörler normal olarak bir mahfaza ile birlikte verilmeli veya diğer uygun koruma sağlanmalıdır.

13.2 Çevre sınıflarıKuru tip transformatörler için çevre şartları, nem, yoğuşma, kirlilik ve ortam sıcaklığı cinsinden belirlenir.

Not – Bunlar yalnızca çalışma sırasında değil aynı zamanda tesis öncesi depolama sırasında da önemlidir.

Nem, yoğuşma ve kirlilik göz önüne alınarak üç farklı çevre sınıfı tanımlanmıştır:


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

16

Sınıf E0: Transformatör üzerinde yoğuşma oluşmaz ve kirlilik ihmal edilebilir. Bu durum genel olarak temiz ve kuru dâhili tesiste sağlanır.

Sınıf E1: Transformatör üzerinde ara sıra yoğuşma oluşabilir (örneğin, transformatör enerjisiz hâle getirildiğinde). Belli ölçüde kirlilik mümkündür.

Sınıf E2: Sık sık yoğuşma veya aşırı kirlilik veya her ikisinin birleşimi.

Madde 26’daki işleme göre özel deneyler, Sınıf E1 veya Sınıf E2 transformatörlere uygunluğu sağlamalıdır.

13.3 Yangın davranışı sınıflarıİki sınıf yangın davranışı tanımlanmıştır:

Sınıf F0: Göz önüne alınacak özel bir yangın tehlikesi yoktur. Transformatörün tasarımındaki yapısal özellikler hariç, alevlenebilme özelliğini sınırlamak için hiçbir özel önlem alınmaz. Bununla beraber, zehirli maddelerin ve opak dumanın yayılması en düşük seviyeye indirilmelidir.

Sınıf F1: Transformatörler bir yangın tehlikesine maruzdur. Sınırlı alevlenebilme özelliği gerekir. Zehirli maddelerin ve opak dumanın yayılması en düşük seviyeye indirilmelidir.

Madde 28’ deki işleme göre özel deneyler, Sınıf F1 transformatörlere uygunluğu sağlamalıdır.

Not – Madde 28’e uygun biçimde alınan önlemler ≤ 10 K standard bir sapma sonucunu verir.

13.4 İklimsel, çevresel ve yangın davranışı sınıfları için deney kriterleriBir transformatörün iklimsel, çevresel ve yangın davranışı sınıflarının bir birleşimi için uygun olduğu beyan edildiğinde, belirtilen sınıflarla uygunluğu kanıtlayan bu deneyler, Çizelge 5’te verilen sırada aynı transformatör üzerinde yapılır.

Madde 26, Madde 27 ve Madde 28’de verilen deneyler, tasarım tipini temsil eden bir transformatör üzerinde yapılmalıdır.

Çizelge 5 – Deneylerin sırası

Sınıflar İklimsel Çevresel Yangın davranışı

Deneyler Madde C1 C2 E0 E1 E2 F0 F1

-5 ºC’ta ısıl şok 27.3 Evet Hayır - - - - -

-25 ºC’ta ısıl şok 27.4 Hayır Evet - - - - -

Yoğuşma deneyi 26.3.1 - - Hayır Evet Hayır - -

Yoğuşma ve nem etkisi deneyi 26.3.2 - - Hayır Hayır Evet - -

Yangın davranışı deneyi 28.3 - - - - - Hayır Evet

14 Deneyler için genel şartlar Yeni transformatörler, Madde 15 ilâ Madde 23’te belirtilen deneylere tâbi tutulmalıdır. İşletmede olan transformatörler, bu teknik özelliklere uygun olarak deneyden geçirilebilir ancak, dielektrik deney seviyeleri % 80’e kadar azaltılmalıdır, bununla beraber, garanti edilen seviyeler transformatör yeni olduğunda uygulanmaz.

Deneyler, teklif safhasında alıcı ile tedarikçi arasında başkaca bir anlaşma olmadıkça, imalâtçı tarafından veya onaylı bir lâboratuvarda yapılmalıdır.

Dielektrik deneyleri, Madde 19, Madde 20 ve Madde 21’e uygun olarak yaklaşık deney odası sıcaklığındaki transformatör ile yapılmalıdır.

Deneyler, temin edilen ilgili donanımlar dâhil tamamen monte edilmiş bir transformatör üzerinde yapılmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Kademeli sargılar, alıcı ile tedarikçi arasında başka bir anlaşma olmadıkça, ana kademe ayar uçlarına bağlanmalıdır.

Yalıtımdan başka bütün karakteristikler için deney esası, deney maddesinde başkaca belirtilmedikçe, beyan edilen durumdur.

15 Sargı direncinin ölçülmesi (rutin deney)IEC 60076–1, Madde 10.2’de tarif edilen deney uygulanır.

16 Gerilim oranının ölçülmesi ve faz yer değiştirmesinin kontrolü (rutin deney)IEC 60076–1, Madde 10.3’te tarif edilen deney uygulanır.

17 Kısa devre empedansının ve yükteki kaybın ölçülmesi (rutin deney)IEC 60076–1, Madde 10.4’te tarif edilen deney uygulanır.

Kısa devre empedansının ve yükteki kaybın referans sıcaklığı, Çizelge 2, sütun 2’de verildiği gibi izin verilen ortalama sargı sıcaklığı artışının +20 ºC üzerinde olmalıdır.

Bir transformatörün farklı yalıtım sistemi sıcaklıklarında sargıları varsa, daha yüksek yalıtım sistemi sıcaklığına sahip sargıyla ilgili referans sıcaklığı kullanılmalıdır.

18 Yüksüz kaybın ve akımın ölçülmesi (rutin deney)IEC 60076–1, Madde 10.5’te tarif edilen deney uygulanır.

19 Ayrı a.a. kaynağı dayanma gerilimi deneyi (rutin deney)IEC 60076–3, Madde 11’de tarif edilen deney uygulanır.

Deney gerilimi, transformatörün belirtilen yalıtım seviyesi için Çizelge 3 veya Çizelge 4’e uygun olmalıdır.

Deneydeki sargı ile toprağa bağlı geriye kalan tüm sargılar, çekirdek, çerçeve ve transformatör mahfazasının arasına 60 saniye süreyle tam deney gerilimi uygulanmalıdır.

20 İndüklenen a.a. dayanma gerilimi deneyi (rutin deney)IEC 60076–3, Madde 12.2.1’de tarif edilen deney uygulanır.

Deney gerilimi, beyan geriliminin iki katı olmalıdır.

Tam deney geriliminde deney süresi, beyan frekansının iki katına kadar (iki katı dâhil) herhangi bir deney frekansı için 60 saniye olmalıdır. Deney frekansı beyan frekansının iki katını aştığında, deney süresi:

nsıDeneyfrekansıBeyanfrekax120 saniye olmalı, ancak bu değer 15 saniyeden az olmamalıdır.

21 Yıldırım darbe deneyi (tip deneyi)IEC 60076–3, Madde 13’te tarif edilen deney uygulanır.

Deney gerilimi, transformatörün belirtilen yalıtım seviyesi için Çizelge 3 veya Çizelge 4’e uygun olmalıdır.

Deney darbe dalga biçimi, 1,2 µs ± % 30 / 50 µs ± % 20 olmalıdır.

Deney gerilimi negatif kutuplu olmalıdır. Her bir hat bağlantı ucundaki deney sırası, tam gerilimin % 50 ile % 75’i arasındaki gerilimde bir kalibrasyon darbesi ve bunu takip eden tam gerilimdeki üç darbeden oluşmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

18

Not – Kuru tip transformatörlerde yıldırım darbe deneyi, yalıtımı tehlikeye atmayan, havada kısmî kapasitif boşalma artışı verebilir. Gerilim dalga biçimi biraz değişir veya değişmezken bu kısmî boşalmalar akımın dalga biçiminde değişikliklere yol açar. Bu durumda, ayrı kaynak gerilim dayanma deneyi ve indüklenen aşırı gerilim dayanma deneyi tekrar edilmelidir. Yukarıdaki durum göz önüne alınarak akımın dalga biçimindeki küçük değişiklikler reddetmek için sebep değildir.

22 Kısmî boşalmanın ölçülmesi (rutin ve özel deney)

22.1 GenelKısmî boşalmanın ölçülmesi, kuru tip transformatörlerin tamamı üzerinde yapılmalıdır. Ölçmeler, IEC 60076-3, Ek A’ya ve IEC 60270’e uygun olarak yapılmalıdır.

Kısmî boşalmanın ölçülmesi, Um ≥ 3,6 kV olan transformatör sargıları üzerinde yapılmalıdır.

22.2 Temel ölçme devresi (yalnızca tipik)Kısmî boşalmanın ölçülmesi için bir temel devre Şekil 1 ve Şekil 2’de gösterilmiştir.

Şekillerde, Zm tespit empedansı ile seri olarak bağlı, uygun gerilim beyan değerinin kısmî boşalmasız yüksek gerilim kondansatörü C (kalibrasyon jeneratörü kapasitansı C0 ile karşılaştırıldığında daha büyük bir kapasitans değeri olan), yüksek gerilim sargısı bağlantı uçlarının her birine bağlanır.

22.3 Ölçme devresinin ayarlanmasıHem sargıların hem de ölçme devresinin içerisinde boşalma darbelerinin zayıflaması meydana gelir. IEC 60076-3 Ek A’da tarif edildiği gibi simüle edilen boşalma darbeleri transformatör yüksek gerilim sargısı bağlantı uçlarındaki standard bir boşalma kalibratöründen verilerek (enjekte edilerek) kalibrasyon yapılır. Kalibrasyon jeneratörünün, transformatörün deneyinde kullanılan güç frekansının her yarım çevrimi için bir darbe derecesinde tekrar frekansına sahip olması uygundur.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Açıklama1 Alçak gerilim sargısı2 Yüksek gerilim sargısı3 Ölçme düzeni

Şekil 1 – Tek fazlı bir transformatör için kısmî boşalma deneyi temel ölçme devresi

Açıklama1 Alçak gerilim sargısı2 Yüksek gerilim sargısı, üçgen veya yıldız bağlı3 Ölçme düzeniS Anahtar

Şekil 2 – Üç fazlı bir transformatör için kısmî boşalma deneyi temel ölçme devresi

22.4 Gerilim uygulamasıKısmî boşalma ölçmesi, bütün dielektrik deneyleri tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Alçak gerilim sargısı, transformatörün üç fazlı veya tek fazlı olmasına bağlı olarak üç fazlı veya tek fazlı kaynaktan beslenmelidir. Deney boyunca aşırı uyarma akımından kaçınmak için gerilim, mümkün olduğu kadar sinüs dalga biçimli ve beyan frekansının üstüne çıkarılmış uygun bir frekansta olmalıdır. İşlem, Madde 22.4.1 veya Madde 22.4.2’deki gibi olmalıdır.

22.4.1 Üç fazlı transformatörler

22.4.1.1 Rutin deneyAşağıdaki deney, kuru tip transformatörlerin tamamı üzerinde yapılmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

20

Şekil 3 – Rutin kısmî boşalma deneyi için gerilim uygulaması

1,8 Ur değerinde (Ur, beyan gerilimidir) bir faz-faz ön gerilme gerilimi 30 saniye süreyle indüklenmeli ve bunu takiben kesinti olmaksızın 3 dakika süreyle 1,3 Ur değerinde faz-faz gerilimi uygulanarak bu sürede kısmî boşalma ölçülmelidir.

22.4.1.2 İlâve işlem deneyi (özel deney)Bu ilâve deney, yüksek bir empedans değeriyle topraklanmış veya ayrılmış sistemlere bağlı ve tek faz-toprak arızası durumunda çalışmasına devam edebilen transformatörler içindir. Deney, alıcı tarafından belirtildiğinde yapılmalıdır.

Şekil 4 – Özel kısmî boşalma deneyi için gerilim uygulaması

1,3 Ur değerinde bir faz-faz gerilimi, bir faz bağlantı ucu topraklanmış şekilde, 30 saniye süreyle indüklenmeli ve bunu takiben kesinti olmaksızın 3 dakika süreyle Ur faz-faz gerilimi uygulanarak bu sürede kısmî boşalma ölçülmelidir (Şekil 4). Bu deney, topraklanmış diğer faz bağlantı ucu ile tekrarlanmalıdır.

22.4.2 Tek fazlı transformatörlerTek fazlı transformatörler için Ur, uygun olarak faz-faz veya faz-nötr gerilimi olmalıdır. Gerilim uygulaması, üç fazlı bir transformatörde olduğu gibi olmalıdır.

Üç tane tek fazlı transformatörden oluşan üç fazlı transformatörler, üç fazlı transformatörler gibi deneyden geçirilmelidir.

22.5 Kısmî boşalmanın kabul edilebilir seviyeleri

Kısmî boşalmaların en büyük seviyesi 10 pC olmalıdır.

Not – Parafudur gibi donanımlar monte edilen transformatörlere özel itina gösterilmelidir.

23 Sıcaklık artış deneyi (tip deneyi)

23.1 GenelIEC 60076–2, Madde 5.1, Madde 5.2.3, Madde 5.4, Madde 5.5 ve Madde 5.6’daki ilgili kurallar uygulanır. Üç fazlı transformatörler üzerindeki sıcaklık artış deneyi için üç fazlı besleme kullanılmalıdır.

23.2 Yükleme yöntemleriİmalâtçı, aşağıdaki yöntemlerden uygulanabilen herhangi birini seçebilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

23.2.1 Simüle edilen yükleme yöntemiBu yöntem, doğal hava veya zorlamalı hava ile soğutmalı, mahfazalı, mahfazasız veya tamamen kapalı kuru tip birim için uygulanabilir.

Sıcaklık artışı, kısa devre deneyi (yükte kayıp) ile açık devre deneyi (yüksüz kayıp) birleştirilerek sağlanır.

Transformatörün sıcaklığı, deney laboratuvarı ortamı ile dengelenmelidir. Alçak gerilim ve yüksek gerilim sargılarının direnci ölçülmelidir. Bu değerler, iki sargının sıcaklık artışının hesaplanması için referans değerler olarak kullanılabilir. Deney laboratuvarı ortam sıcaklığı da ayrıca ölçülmeli ve kaydedilmelidir.

Üç fazlı transformatörler için direnç ölçmeleri, merkezdeki ile dıştaki bağlantı uçları arasında ölçülmelidir.

Ölçme noktalarının yeri (yani, ortam sıcaklığı termometresi ve varsa transformatör üzerindeki algılayıcılar), referans ve nihaî ölçmeler için aynı olmalıdır.

Kısa devre edilen sargı deneyi, bir sargıda ve kısa devre edilen diğer sargıda geçen beyan akımı ile yapılmalı ve sargılar ile manyetik çekirdek kararlı durum şartlarına ulaşıncaya kadar devam etmelidir, Madde 23.4’e bakılmalıdır. Sargı sıcaklık artışı ∆θc, dirençteki artış yöntemiyle veya toplama (superposition) ile hesaplanmalıdır.

Beyan geriliminde ve beyan frekansında açık devre deneyi, sargı ve çekirdeğin kararlı durum şartları elde edilinceye kadar devam ettirilmeli, sonra münferit sargı sıcaklık artışı e ölçülmelidir.

Deney işlemi:

- Kısa devre edilen sargı deneyi, çekirdek ve sargı sıcaklığı dengeleninceye kadar yapılmalıdır. Bunu takiben bir açık devre deneyi, çekirdek ve sargı sıcaklık dengesine ulaşıncaya kadar yapılmalıdır

veya,

- Açık devre deneyi, çekirdek ve sargı sıcaklığı dengeleninceye kadar yapılmalıdır. Bunu takiben kısa devre edilen sargı deneyi, çekirdek ve sargı sıcaklık dengesine ulaşıncaya kadar yapılmalıdır

Sargısı beyan akımlı ve çekirdeği normal uyarmalı her bir sargıdaki toplam sargı sıcaklık artışı 'c aşağıdaki

denklemle hesaplanır:

11/1' 1

KK

c

ecc

Burada:

'c , toplam sargı sıcaklık artışıdır.

c , kısa devre deneyinde sargı sıcaklık artışıdır.

e , açık devre deneyinde münferit sargı sıcaklık artışıdır.K1 = Doğal hava soğutmalı için 0,8, zorlamalı hava soğutmalı için 0,9.

23.2.2 Peş peşe yöntemi2Bu deney, benzer iki transformatör ve gerekli deney donanımı mevcut olduğunda uygundur. Doğal hava veya zorlamalı hava ile soğutmalı, mahfazalı veya mahfazasız kuru tip birimler için uygulanabilir.

Transformatörün sıcaklığı, deney laboratuvarı ortamı ile dengelenmelidir. Alçak gerilim ve yüksek gerilim sargılarının direnci ölçülmelidir. Bu değerler, iki sargının sıcaklık artışının hesaplanması için referans değerler olarak kullanılmalıdır. Deney laboratuvarı ortam sıcaklığı da ayrıca ölçülmeli ve kaydedilmelidir.Ölçme noktalarının yeri, referans ve nihaî ölçmeler için aynı olmalıdır.

2 Sargılara deney akımı uygulamadan önce, nüve (tercihan 12 saatten daha az olmayan) bir süre uyarılarak deney süresi azaltılabilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

22

Üç fazlı transformatörler için direnç ölçme işlemleri, merkezdeki ile dıştaki faz bağlantı uçları arasında ölçülmelidir.

Üç fazlı transformatörlerde ölçme işlemi, sargı üçgen bağlı olduğunda, tercihan orta uç ile ilgili olmalıdır.

Bir tanesi deney işleminde olan iki transformatör paralel bağlanır ve tercihan içteki sargılar, deney işleminde olan transformatörün beyan geriliminde uyarılır. Farklı gerilim oranları veya verilen bir gerilim vasıtasıyla, çekirdek ve sargı sıcaklıkları dengeleninceye kadar deney işleminde olan transformatörden beyan akımı geçirilmelidir. Şekil 5 ve Şekil 6’ya bakılmalıdır.

AçıklamaA Yüksüz kayıplar için beyan frekansında gerilim kaynağı B Yükteki kayıplar için beyan frekansında beyan akımı için kaynak C Yükseltici (booster) oto-transformatör

Şekil 5 – Peş peşe yöntemi için örnek – Tek fazlı

AçıklamaA Yüksüz kayıplar için beyan frekansında gerilim kaynağı B Yükteki kayıplar için beyan frekansında beyan akımı için kaynak C Yükseltici (booster) oto-transformatör

Şekil 6 – Peş peşe yöntemi için örnek – Üç fazlı


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

23.2.3 Doğrudan yükleme yöntemi3Bu yöntem yalnızca küçük transformatörler için uygulanabilir.

Transformatörün bir sargısı tercihan içteki sargısı uygun bir yüke bağlı iken diğeri beyan geriliminde uyarılır, böylece her iki sargıdan da beyan akımı geçer.

23.3 Azaltılmış akım için sargı sıcaklık artışı düzeltmesiGiriş deney akımı It, IN akımı beyan değerinin altında olduğunda (ancak IN‘nin % 90’nından daha az olmamak şartıyla), sargıların sıcaklık artışı ∆θt, sargı ve çekirdek kararlı durum şartlarına ulaştığında direnç yöntemiyle ölçülmeli ve ∆θN, beyan yükü şartlarına aşağıdaki denklem kullanılarak düzeltilmelidir:

q

t

NtN II

Burada:

∆θN Beyan yük şartlarında sargı sıcaklık artışıdır.∆θt Deney akımında sargı sıcaklık artışıdır.IN Akımın beyan değeridir.It Giriş deney akımıdır.

q değeri, AN transformatörler için 1.6 olarak, AF transformatörler için 1,8 olarak alınmalıdır.

23.4 Kararlı durum şartlarının belirlenmesiSıcaklık artışı sabit olduğunda nihai sıcaklık artışına ulaşılır, sıcaklık artışı saatte 1 K’den fazla değişmezse durumun sağlandığı kabul edilir.

Kararlı durum şartları sağlandığında belirleme amacıyla ısıl çiftler veya termometreler aşağıdaki yüzeylere uygulanır:

Madde 3’te tanımlanan transformatörlerin bütün tipleri için: Üst boyunduruğun merkezine ve sargının üstünde en içteki alçak gerilim sargı iletkenlerine uygulanabildiği kadar yakın, ölçme, üç faz biriminin merkez ayağında yapılır.

24 Ses seviyesinin ölçülmesi (özel deney)IEC 60076-10’daki ilgili kurallar uygulanır.

Not – Ses seviye garantileri boş saha şartlarına dayandırılır ve ses seviyesinde görünen artışın, sahadaki binanın sert duvarları, tavanı ve tabanındaki yansımalardan kaynaklandığı kaydedilebilir.

25 Kısa devre deneyi (özel deney)IEC 60076-5’teki ilgili kurallar uygulanır.

Kısa devre deneyinden sonra kısmî boşalma deneyi tekrar edilmelidir. Nihai değerler Madde 22.5’te verilen sınırları aşmamalıdır.

26 Çevre deneyi (özel deney)

26.1 GenelBu deney, Madde 13.2’de tanımlanan çevre sınıfları için transformatörlerin uygunluğunu belirler. Deney sırası için Madde 13.4’e bakılmalıdır.

Başkaca belirtilmedikçe deneyler, yardımcı donanımları takılı olarak (deneylerle ilgili), montajı tamamen bitmiş bir transformatör üzerinde gerçekleştirilmelidir.

3 Sargılara deney akımı uygulamadan önce, nüve (tercihan 12 saatten daha az olmayan) bir süre uyarılarak deney süresi azaltılabilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

24

Transformatör ve yardımcı donanımları, yalıtkan bölümlerinde herhangi bir ilâve yüzey onarımı olmaksızın yeni ve temiz olmalıdır.

26.2 Deneyin geçerliliğiBir transformatör üzerinde gerçekleştirilen çevre deneyi sonuçlarının geçerliliği, aşağıdaki gibi aynı tasarım kriterlerine dayanan diğer transformatörler için genişletilebilir:

- Aynı kavramsal tasarım (örneğin, sargıların katı yalıtımda bulunup bulunmadığı, sargı tipi, koruma derecesi, vb.),- Aynı ana yalıtkan malzemeler.

26.3 Deney işlemi

26.3.1 Sınıf E1 transformatörlerBu deney bir yoğuşma deneyidir.

Transformatör, sıcaklığı ve nemi kontrol altında tutulan bir deney odasına yerleştirilmelidir.

Deney odasının hacmi, transformatörü çevreleyen dörtgen çerçevenin en azından beş katı olmalıdır. Transformatörün herhangi bir bölümünden duvarlara, tavana ve püskürtme memesine olan açıklıklar, transformatörün gerilimli bölümleri arasındaki en küçük fazlar arası açıklığından ve 150 mm’den az olmamalıdır.

Deney odasındaki hava sıcaklığı, transformatör üzerinde yoğunlaşmayı sağlayacak kadar olmalıdır.

Deney odasındaki nem oranı % 93’ün üzerinde muhafaza edilmelidir. Bu oran, periyodik olarak veya sürekli olarak uygun miktarda su püskürtülerek sağlanabilir.

Suyun iletkenliği, 0,1 S/m ilâ 0,3 S/m aralığında olmalıdır.

Mekanik püskürtecin konumu, doğrudan transformatöre püskürtmeyecek şekilde seçilmelidir.

Deneydeki transformatör üzerine tavandan su damlamamalıdır.

Transformatör, 6 saatten az olmayan bir süreyle % 93 oranında bir bağıl neme sahip havada enerjilendirilmeden tutulmalıdır.

Bundan sonra transformatör, 5 dakika içerisinde indüklenmiş gerilimli bir deneye aşağıdaki gibi tâbi tutulmalıdır:

- Düşük bir empedans üzerinden topraklanmış veya güvenilir olarak topraklanmış bir sisteme bağlanması amaçlanmış sargılı transformatörler, 15 dakika süreyle beyan geriliminin 1,1 katında bir gerilimde enerjilendirilmelidir.

- Sargıları, ayrılmış veya büyük bir empedans üzerinden topraklanmış sistemlere bağlanması amaçlanan transformatörler, üst üste 3 defa 5’er dakika süreyle indüklenmiş bir deney gerilimine tâbi tutulmalıdır: Deney sırasında her bir yüksek gerilim bağlantı ucu sırasıyla toprağa bağlanmalı ve beyan geriliminin 1,1 katında bir gerilim diğer bağlantı uçları ve toprak arasına uygulanmalıdır. Üç fazlı deney yerine, birbirine bağlanan topraklanmamış iki faz bağlantı ucu ile tek fazlı deneyler kullanılabilir.

Yukarıdaki deney tercihan deney odasında yapılmalıdır.

Gerilim uygulanması sırasında hiçbir atlama meydana gelmemeli ve gözle muayenede ciddi herhangi bir iz görünmemelidir.

26.3.2 Sınıf E2 transformatörlerBu deney işlemi bir yoğunlaşma ve nem etkisi deneyidir. Yoğunlaşma deneyi, suyun iletkenliği, 0.5 S/m ilâ 1.5 S/m aralığında olması gerektiği durumu hariç Madde 26.3.1’de tanımlandığı gibi olmalıdır.Nem etkisi deneyinin başlangıcında transformatör kuru durumda olmalıdır. Enerjisiz durumda yerleştirilmeli ve 144 saat iklimsel odada bekletilmelidir. İklimsel odanın sıcaklığı (50 ± 3) ºC’ta ve bağıl nem % (90 ± 5)’te


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

tutulmalıdır. Bu sürenin sonunda ve son olarak normal ortam şartlarında 3 saat sonra transformatör, ayrı a.a. kaynağı dayanma gerilimi deneyine ve indüklenen a.a. dayanma gerilimi deneyine tâbi tutulmalı, ancak gerilimler, standard değerlerin % 80’ine düşürülmelidir.

Dielektrik deneyleri sırasında hiçbir atlama ve delinme olmamalı ve gözle muayenede ciddi herhangi bir iz görünmemelidir.

27 İklim deneyi (özel deney)

27.1 Isıl şok deneyi (özel deney)Bu deney, Madde 13.1’de tanımlanan çevresel sınıflar için transformatörlerin uygunluğunu belirler. Deney sırası için Madde 13.4’e bakılmalıdır.

27.2 Deneyin geçerliliğiBir transformatör üzerinde gerçekleştirilen çevresel deney sonuçlarının geçerliliği, aşağıdaki gibi aynı tasarım kriterlerine dayanan diğer transformatörler için genişletilebilir:

- Aynı kavramsal tasarım (örneğin, sargıların katı yalıtımda bulunup bulunmadığı, sargı tipi, koruma derecesi, vb.),- Sargılar için aynı ortalama sıcaklık artışı (Çizelge 2’ye göre),- Aynı iletken malzemeler,- Aynı ana yalıtkan malzemeler.

27.3 Sınıf C1 transformatörler için ısıl şok deneyi

27.3.1 Deney yöntemiBu deney, varsa mahfazasız komple bir transformatör4 üzerinde yapılmalıdır. Transformatör bir deney odasına konulmalıdır.

Odadaki ortam sıcaklığı, deney nesnesinin yarı yüksekliğinde ve dış yüzeyinden 0,1 m mesafede en az 3 konumda ölçülmelidir. Okunan değerlerin ortalaması hava sıcaklığının referans değeri olarak alınmalıdır.

Aşağıdaki deney işlemi uygulanmalıdır:

a) Deney odasının hava sıcaklığı 8 saat içerisinde kademeli olarak (-25 ± 3) ºC’a düşürülmeli ve sonra kararlı durum şartlarına ulaşıncaya kadar bu değerde en az 12 saat tutulmalıdır.

b) Sonra yaklaşık 4 saat içerisinde kademeli olarak sıcaklık (-5 ± 3) ºC’a yükseltilmelidir. Bu sıcaklık, kararlı durum şartlarına ulaşıncaya kadar bu değerde en az 12 saat tutulmalıdır.

c) Daha sonra deney altındaki sargıya (katı yalıtımda bulunan) beyan değerinin iki katına eşit bir akım uygulayarak ısıl bir şok gerçekleştirilmelidir. Deneydeki sargı Çizelge 2’ye göre ortalama sargı sıcaklığının 40ºC üzerindeki (normal işletme şartlarında en yüksek ortam sıcaklığı) bir sıcaklığa karşılık gelen ortalama sıcaklığa ulaşıncaya kadar akım muhafaza edilmelidir. Sargıların ulaştığı ortalama sıcaklık direnç değişimiyle belirlenmelidir. Isıl şok aşağıdaki yöntemlerden biri uygulanarak gerçekleştirilmelidir.

1) d.a. beslemeli deneyÖngörülen ısıl şok, deneyden geçirilecek sargıya belirtilen değerde bir d.a. akım uygulanarak gerçekleştirilmelidir. Çok fazlı transformatörler durumunda, deney akımı, seri bağlı faz bobinlerinin tamamına uygulanmalıdır.Not 1 - Bobinleri seri olarak yerleştirmek için sargı bağlantılarının kaldırılması gerekebilir.

Deney sırasında sargı ortalama sıcaklığının izlenmesi, doğrudan deney akımı ve ilgili gerilim düşümü ölçülerek volt-amper yöntemiyle yapılabilir.

2) a.a. beslemeli deney

4 Tedarikçi ve alıcı arasındaki anlaşmayla deney, bütün bobinler nüveden çıkarılmış durumda yapılabilir. Nihai dielektrik kontrolleri, birim üzerinde deneyden geçirilmiş bobinlerin tekrar monte edilmesinden sonra yapılmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

26

Öngörülen ısıl şok, diğer sargı (sargılar) kısa devre iken, deneyden geçirilecek sargıya belirtilen değerde bir a.a. akım uygulanarak gerçekleştirilmelidir. Çok fazlı transformatörler durumunda, simetrik bir akım sistemi uygulanmalıdır. Deney süresince sargı ortalama sıcaklığının izlenmesi, ölçülen akımı a.a. deney akımının üzerine bindirerek d.a. akımında veya başka eş değer yönteme göre gerçekleştirilmelidir.

3) a.a. beslemeli deney, alternatif yöntemSargılarından biri kısa devre edilen transformatöre beyan akımının iki katı uygulanmalıdır. Her bir sargının sıcaklığı, sargı yüzeyinin üst ve alt tarafına tutturulan sıcaklık algılayıcılar okunarak izlenir. Algılayıcılar, gerçek deneyden önce normal ortam sıcaklığında yapılan iki kat beyan akımlı bir kalibrasyon deneyi ile kalibre edilir. Algılayıcılar, sargı direncindeki değişmeyle ölçülen sargı sıcaklık artışı ile algılayıcı okumaları karşılaştırılarak kalibre edilir. Bu yolla Çizelge 2’ye göre ortalama sargı sıcaklık artışının 40ºC üzerindeki bir değere karşılık gelen algılayıcı okuması belirlenir. Düşük ortam sıcaklığında başlayan deneylerde aynı algılayıcı okuması elde edilmelidir.

Not 2 – Bazı sargıların, transformatör bölümlerinin farklı ısıl geçici rejim davranışı nedeniyle ısıl aşırı gerilimini önlemek için tedbir alınmalıdır.

d) Isıl şoktan sonra, transformatör (25 ± 10) ºC’luk bir sıcaklığa geri getirilmelidir.

27.3.2 Deney kriteriIsıl şok deneyinin bitmesinden en az 12 saat sonra transformatör, sargıların yalıtım seviyelerine uygun olarak dielektrik rutin deneylerine (ayrı kaynak ve indüklenen aşırı gerilime dayanma deneyleri) tâbi tutulmalı, ancak gerilimler standard değerlerin % 80’ine düşürülmelidir.

İlâve olarak katı yalıtımda bulunan sargıları olan transformatörler için kısmî boşalma ölçme işlemleri Madde 22’ye göre yapılmalıdır. Deney gerilimi, azaltılmış indüklenen aşırı gerilime dayanma deneyinin deney gerilimini (beyan değerinin % 160’ı) geçmemeli ve ölçülen değerler de rutin deneyler için öngörülenleri aşmamalıdır.

Gözle muayene yapıldığında sargılarda, çatlak ve yarık gibi görünür hatalar bulunmamalıdır.

27.4 Sınıf C2 transformatörler için ısıl şok deneyi

27.4.1 Deney yöntemiBu deney yöntemi, aşağıdaki değişiklikle beraber aynen Madde 27.3.1’deki gibidir.

b) adımı -25 ºC’ta ısıl şok deneyi yapmak için çıkarılır.

27.4.2 Deney kriteriBu deney kriteri, aynen Madde 27.3.2’de tanımlandığı gibidir.

28 Yangın davranışı deneyi (özel deney)

28.1 GenelBir transformatörün davranışını optimize etmek için, yanma olayındaki zehirli maddelerin ve opak dumanın yoğunluğunu en aza indirmek gereklidir. Halojen malzeme kullanımından kaçınılmalıdır. Korozif ve zararlı gazın kontrolü Madde 28.2’ye göre yapılmalıdır. Bununla beraber, transformatör haricî bir yangının ısıl enerjisine önemli ölçüde katkıda bulunmamalıdır. Yangın davranışı Madde 28.3’teki deney yöntemiyle değerlendirilmelidir.

28.2 Korozif ve zararlı gazların yayılmasının kontrolüKorozif ve zararlı gazların yayılması, transformatördeki mevcut yanıcı maddelerin küçük bir miktarı üzerinde kontrol edilmelidir.

Prensip olarak deneyler, hidrojen klorür (HCl), hidrojen siyanür (HCN), hidrojen bromür (HBr), hidrojen florür (HF), kükürt dioksit (SO2), formaldehit (HCHO) gibi bileşenlerin mevcudiyetini belirleyebilmelidir.

Deney işlemlerinin ayrıntıları ve kabul edilebilir sınır değerleri millî yönetmeliklerde başkaca belirtilmedikçe, tedarikçi ve alıcı arasında anlaşmayla belirlenebilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

28.3 Sınıf F1 transformatörler için yangın davranışı deneyi

28.3.1 Deney nesnesiDeney, varsa mahfazasız, yalıtkan bileşenler, çekirdek bacağı ve YG ve AG bobinlerini kapsayan bir transformatörün komple bir fazı üzerinde yapılmalıdır. Çekirdek bacağı, orijinal çekirdek bacağı ile yaklaşık boyutlarda ve yaklaşık aynı ısıl davranışlı malzemeyle değiştirilebilir. Boyunduruk göz önüne alınmamalı ve AG bağlantı uçları alt ve üst bobin ucu seviyesinde kesilmelidir.

Deneyden geçirilecek dairesel sargıların dış bobin çapı veya dairesel olmayan sargıların en büyük çapraz ölçüsü standard bir transformatörde 400 mm ve 500 mm arasında olmalıdır.

Not – Daha büyük veya daha küçük ölçülerdeki sargılar anlaşmayla deneyden geçirilebilir.

28.3.2 Deneyin geçerliliğiBir transformatör üzerinde gerçekleştirilen yangın davranış deney sonuçlarının geçerliliği, aşağıdaki gibi aynı tasarım kriterlerine dayanan diğer transformatörler için genişletilebilir:

- Aynı kavramsal tasarım (örneğin, sargıların katı yalıtımda bulunup bulunmadığı, sargı tipi, koruma derecesi, vb.),- Sargılar için aynı ortalama sıcaklık artışı (Çizelge 2’ye göre),- Aynı ana yalıtkan malzemeler.

28.3.3 Deneyin tesisi

28.3.3.1 Deney odasıDeney odası, IEC 60332-3-10’da tanımlananı (kablolarla ilgili) esas almalıdır (Şekil 7). Duvarlar, yaklaşık olarak 0,7 W/(m2K) bir ısı transferi vermek amacıyla ısıl olarak yalıtılmış, 1,5 mm ilâ 2,0 mm kalınlığında ısıya dayanıklı çelikten olmalıdır. Mümkünse yangına dayanıklı bir pencere takılmalıdır. Deney odasının ölçüleri Çizelge 6’da gösterilmiştir.

Çizelge 6 - Deney odası ölçüleri (Şekil 7 ve Şekil 8)Tüm ölçüler mm’dir.

B FA1)

En az En çok

C D E

En az En çok

GÇap

HÇap

9 000 3 500 4 000 2 000 1 000 600 1 500 2 000 500 500

J KEn az

LÇap

M N P Q R S T

300 400 350 800 400 800 500 900 400 1 200

U V W X Y Z AA AB2)

AC2)

500 175 300 30 40 20 50 1 000 1 000

1) Yaklaşık yükseklik.2) En küçük ölçü.

Deney odası, yaklaşık 500 mm iç çaplı bir baca ile ve yaklaşık 350 mm iç çaplı bir hava girişi kanalı ile donatılmalıdır. Deney odasına hava girişi ile bacadaki gaz çıkışı arasındaki seviye farkı yaklaşık olarak 9 m olmalıdır. Hava, deney odasına (400 x 800) mm2 ‘lik bir pencere ızgarasından girer ve bacanın yaklaşık 0,3 m2 ‘lik bir açıklığından çıkar.

Baca içerisinde, alt ucu deney odasının çatı seviyesinin 1,5 m ilâ 2,0 m üstünde yerleştirilen 500 mm çapında ve en az 600 mm boyunda bir ölçme bölümü olmalıdır.

Hava giriş kanalı içerisinde, 350 mm çapında ve en az 400 mm boyunda deney odasına hava girişinden ve kanala hava girişinden en az 1 m mesafede bir ölçme bölümü olmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

28

Bacada ve/veya hava girişinde zorlamalı hava akışı sağlanmadıkça bir kısma vanası sağlanmalıdır. Deney odası, giren hava miktarındaki rüzgâr etkisi ihmal edilebilecek şekilde inşa edilmelidir.

28.3.3.2 Tutuşma kaynakları (Şekil 7)Ana ısı kaynağı, eşmerkezli halkalarla bölümlere ayrılabilen bir kapta yanan etil alkoldür (kalori değeri 27 MJ/kg). Kullanılan kabın dış çapı, dıştaki bobinin dış çapından en az 100 mm daha geniş olmalıdır. Kabın iç çapı, içteki bobinin iç çapından en az 40 mm daha küçük olmalıdır.

Kaptaki alkolün başlangıç seviyesi, yaklaşık 20 dakikalık yanma süresine karşılık gelen (30 ± 1) mm olmalıdır.

Yaklaşık 800 mm yüksekliğinde ve 500 mm genişliğinde toplam 24 kW ısıtıcı dirençlerinden yapılmış, paneli 750 ºC’ta muhafaza etmek için ayarlanabilir bir güç kaynaklı ikinci bir ısı kaynağı, düz radyan elektrik paneline dik olarak yerleştirilir. 900 mm çapında ve 1,2 m yüksekliğinde yarı silindirik bir metal siper panelin karşısına yerleştirilmelidir.

Not – 500 mm’den daha geniş dış çaplı sargıların deneyi yapılırken siper ihmal edilebilir.

28.4 Ölçülecek miktarlar ve ölçme düzenleri

28.4.1 SıcaklıklarAşağıdaki sıcaklıklar ısıl çiftlerle veya eş değer düzenlerle ölçülmelidir:

- Hava girişi,- Hava çıkışı,- AG sargı yüzeyinin üst noktasında (isteğe bağlı),- YG sargı yüzeyinin üst noktasında (isteğe bağlı),- Çekirdek bacağının veya onu simüle eden bölümün alt ve üstü (isteğe bağlı),- Ortadaki AG bobini ile çekirdek arasındaki kanal,- Ortadaki AG ve YG bobini ile çekirdek arasındaki kanal,

Not – Deney nesnesi (deneyden geçirilecek ürün) üzerindeki ölçme algılayıcılarının yeri Şekil 8’de gösterilmiştir.

28.4.2 Ölçülecek diğer miktarlar- Ölçme bölümünde görülebilir ışık geçirimi: Bu ölçme en az 500 mm’lik bir duman içerisinde bir optik yol boyunca yapılmalıdır.

Not – X Optik geçirim faktörü, p optik yolun gerçek uzunluğu olmak üzere 1 m’lik yola göre referans alınan geçirim faktörünün değeri: pX /1 ile hesaplanır.

- Hava girişindeki hava akış hızı,- Bacadaki gaz akış hızı (isteğe bağlı),

28.5 Deney nesnesi olmadan deney odasının kalibrasyonuDeney odası, radyan panel 40 dakikadan az olmayan bir süre için 24 kW ile sabit bir şekilde enerjilendikten sonra kalibre edilmelidir.

Giriş ağzı bölümünde ölçülen hava akış hızı, kararlı durum şartları 20 ºC’ta 0,21 m3/s ± % 15 olacak şekilde kalibre edilmelidir. Deney düzeneği doğal hava akışına uyarlandığında akış hızı, kısma vanası veya eşdeğer düzen ayarlanarak değiştirilebilir. Deney düzeneğinin zorlamalı hava ile çalışması durumunda akış hızı, fan sistemi üzerinde oynanarak kalibre edilebilir.

Not – Kararlı durum şartlarında gerekli hava akış hızı elde etmek için daha fazla ayarlama gerekebilir. 28.6 Deney yöntemiDeney nesnesi, aşağıdaki şartlara uyularak Şekil 8’de gösterildiği gibi deney odasında yerleştirilir:

- Dıştaki sargı yüzeyi ile radyan panel arasındaki mesafe yaklaşık olarak 175 mm olmalıdır.- Kaptaki alkolün başlangıç seviyesi, transformatör sargı seviyesinin yaklaşık olarak 40 mm altında olmalıdır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Not – Bazı durumlarda, deney nesnesinin tasarımına bağlı olarak tedarikçi ile alıcı arasında anlaşma gereklidir.

- Yarı silindirik metal siper, ısıtıcı panele karşı ve deney nesnesiyle eşmerkezli olmalıdır.- Deneyin başlangıcında deney nesnesinin, deney odasının ve hava girişinin sıcaklığı 15 ºC ile 30 ºC arasında olmalıdır.- Kap, başlangıçtan hemen önce alkolle doldurulmalıdır (pratik olarak 5 dakika içinde).

Deney, alkol tutuştuğu anda başlar ve radyan panel (24 kW) devreye alınır. Radyan panel 40 dakika sonra devreden çıkarılmalıdır. Madde 28.4.1 ve Madde 28.4.2’de verilen miktarlar deneyin başlangıcından itibaren en az 60 dakika veya deneyin toplam süresince kaydedilmelidir.

Deney nesnesi deneyden önce ve sonra ± % 0,5 veya daha iyi bir hassasiyetle tartılmalıdır. Çekirdek bacağını temsil eden malzeme ve yalıtkan bölümleriyle bobinler ayrı ayrı tartılabilir.

28.7 Deney raporu5

Deney raporu aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır:

a) Malzeme numuneleri üzerinde gerçekleştirilen deney sonuçları (alıcı tarafından istenmişse),b) Yanabilir malzemelerin ısıl enerjisi ve hesaplanan toplam kütlesi (mümkünse) ve deneyden geçirilen

nesnenin ölçülen ağırlığı,c) Deney odasının kalibrasyon sonucu (hava akış hızı, ölçme bölümündeki sıcaklıklar, kısma vanasının

veya gaz çıkarma sisteminin kalibre edilmesi, vb.),d) Alkolün yanması ve elektrik enerjisi uygulaması esnasında süreler dâhil deneyin yapılması yönteminin

tam tarifi,e) Deney esnasında yanabilen malzemelerin kütle kaybı (± % 10 hassasiyette) ve hesaplanan ısı tahliyesi

(MJ) (mümkünse),f) Deneyin (alkolün tutuşması) başlangıcından itibaren başlayarak 2 dakika veya daha düşük aralıklarla

deney süresince kaydedilen sıcaklıklar,g) Deney süresince ölçme bölümünde sürekli olarak kaydedilen görülebilen ışık geçirimi (% olarak),h) Deney süresince ölçme bölümünde 2 dakika veya daha düşük aralıklarla ölçülen giriş hava debisi (m3/s),i) Deneydeki nesnenin görülebilen yangın davranışı.

28.8 Deney sonuçlarının değerlendirilmesi için kriterlerDeney nesnesi aşağıdaki kriterleri karşılarsa deneyden geçmiş kabul edilmelidir:

- Bacada ölçme bölümündeki gazın ortam sıcaklığının üstünde sıcaklık artışı, deney süresince 420 K’i geçmemelidir.- Radyan panel devreden çıkarıldıktan 5 dakika sonra (deneyin başlangıcından 45 dakika sonra) bacada ölçme bölümündeki gazın ortam sıcaklığının üstünde sıcaklık artışı 140 K’i geçmemelidir ve 10 dakikalık sürelerden fazla sürede ölçüldüğünde bu değer düşürülmelidir.- Bacada ölçme bölümündeki gazların sıcaklık artışı deneyin başlangıcından 60 dakika sonra 80 K’i geçmemelidir. Yangının sona erdiğini göstermek için bu şartların var olduğu kabul edilir.

Not – Depolanan ısıl enerji, doğal hava akışlı sıcaklık düşmesini önlerse, daha yüksek bir sıcaklık artışına müsaade edilebilir.

- 1 m’lik bir duman içerisinde bir optik yolu gösteren, ölçme bölümündeki ışığın optik geçirim faktörünün aritmetik ortalaması, deneyin başlangıcından sonra 20 dakika ile 60 dakika arasında % 20’den az olmamalıdır (gösteren).

29 ToleranslarToleranslar, IEC 60076-1, Çizelge 1’de belirtildiği gibi olmalıdır.

30 Doğrudan temasa karşı korumaDoğrudan temasa karşı koruma sağlamayan yapım özelliğindeki transformatörler, millî kurallara göre tehlikeyi gösteren görülebilir bir elemanla (uyarı levhası veya özel işaret) birlikte temin edilmelidir.

5 TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilâveten, TS EN ISO/IEC 17025’te verilen bilgileri de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

30

31 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleriBir mahfazanın tasarımı transformatörün yerleştirildiği yere ve çevre şartlarına bağlıdır. Mahfaza, IEC 60529 referans alınarak belirtilmelidir.

32 Topraklama bağlantı ucuTransformatörler, koruyucu bir iletken bağlantısı için bir topraklama bağlantı ucu ile tutturulmalıdır. Açıkta olan bütün metalik geçirgen bölümler topraklama bağlantı ucuna yapısal olarak veya başka şekilde bağlanmalıdır.

33 Sipariş için gerekli bilgilerIEC 60076-1 Ek A’daki kurallar uygulanır.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Açıklama1 Siper2 Radyan panel3 Alkol kabı

Not – A – Z ve AA – AC ölçüleri için Çizelge 6’ya bakılmalıdır.

Şekil 7 – Deney odası


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

32

Açıklama1 Siper 4 Bobinler 7 Deney nesnesinin bağlantı uçlarının konumu2 Radyan panel 5 Çekirdek 8 Ölçme algılayıcıları3 Alkol kabı 6 Hava çıkış yeri 9 Hava girişiNot – A – Z ve AA – AC ölçüleri için Çizelge 6’ya bakılmalıdır.

Şekil 8 – Deney odası ayrıntıları


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Ek A(Bilgi için)

Kuru tip transformatörlerin güvenliği ve tesis edilmesi

A.1 El kitaplarıTesis etme kurallarını, nakliye kurallarını, montaj, bakım ve işletmeyi ilgilendiren kullanma talimatları, özellikle belirli bir alıcı için bir prototip temini tedarikçi tarafından alıcıya verilmelidir. Sözleşmede başkaca belirtilmedikçe, uygulanabilirse, tesisin doğruluğunu ve nakliye ile montajı düzenlemek için yapılacak işleri kontrol etmek amacıyla alıcıya imkân vermek için bu el kitaplarının önceden gönderilmesinin iyi bir uygulama olduğu kabul edilir.

A.2 Tesis etme

A.2.1 GenelTransformatörlerin kullanımında güvenlik, farklı görüş açılarıyla düşünülebilir:

a) İç arızalardan kaynaklanan tehlikeli durumlardan bağımsız olması için transformatörün kendi güvenliği,b) Kaçınılmaz durumlara karşı tesis önlemlerinde yapılacak işlerden çıkarılan güvenlik,c) Haricî olayların sonuçlarının sınırlanması.

Yukarıda b) ve c) fıkralarındaki güvenliği geliştirmek için millî yasalar ve yönetmelikler yapılacak işleri düzenlemelidir.

Uyulacak kurulum kurallarını millî standardlar belirtmelidir.

Not - Millî yasalar ve yönetmelikler bilgi için olan bu Ek’in muhteviyatındadır.

Aşağıdaki maddeler, kabul edilebilir bir güvenlik derecesini garanti etmek için tedarikçi ve alıcı tarafından yapılacak işlerdeki bazı örnekleri verir.

A.2.2 Yapısal güvenlikBu standard kapsamındaki kuralların yerine getirilmesi, transformatör içindeki tehlikeli arızalara karşı gerekli güvenirliği verir. Bağlantı elemanları için ilgili standardlar uygulanabilir. Yükleme kapasitesi için imalâtçı talimatları takip edilmelidir. Yükleme kılavuzları millî standardlarda bulunabilir.

Aşağıdaki belirli noktalar uygulanabilir:

- Yalıtım seviyeleri ve deneyleri,- Garanti edilen ve deneyi yapılan yük kayıplarından kaynaklanan en yüksek ısı üretimi,- İşletmedeki en yüksek sıcaklık,- Transformatörün, yardımcı donanımlarının ve korumasının sistematik bakımı. El kitabı şu noktaları

göstermelidir:- Bakıma dayanan durumda el kitabı rehber olmalıdır,- Yangın tehlikesi durumunda Sınıf F1 transformatörün kullanımı (dahilî veya haricî).

A.2.3 Tesis önlemleriTesis önlemleri, millî yasalar ve yönetmelikler ile millî standardlarda verilmiştir.

Tesis tasarımcıları fazla ayrıntı içermeyen aşağıdaki noktaları dikkate almalıdır:

- Ortamın hava sıcaklığını belirtilen en yüksek sınırların altında tutmak için uygun olan soğutma sistemi,- Sistemin veya yıldırımın ürettiği geçici rejim aşırı gerilimlerine karşı yeterli koruma,- Transformatörün aşırı akım koruması ve bünyesinde kısa devreye dayanma yeteneği,- Transformatör üzerindeki (sıcaklık gösterme cihazlarındaki kontaklar, vb.) ve tesisteki diğer korumalar

(röleler, sigortalar, vb.),- Transformatörde kendiliğinden veya başka şekilde meydana gelen yangına karşı önlemler, yangın

tehlikesi ve sonuçları,


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

34

- Arıza durumunda insanların bulunmasını sınırlamak ve gerilimli bölümler ve sıcak bölümler ile temastan sakınmak için kısıtlanmış erişim,

- Tesisin dışında gürültü yayılmasının sınırlanması,- Ana baralar ve kablolar için gerekebilen manyetik alan yayılmasının kontrolü, - Ortam hava kirlenmesini önlemek için hazırlık,- Gazların birikmesini ve üretilmesini önlemek.

A.2.4 Tesis tasarımcıları aşağıdakileri sağlamalıdır- Tedarikçi ile alıcı arasında başkaca belirlenmedikçe, transformatör çevresindeki hava sıcaklığını Madde

4.2.3’te verilen sınırların altında tutmak için yeterli havalandırma.- Başkaca belirtilmedikçe, ortam hava sıcaklığını Madde 4.2.3’te verilen alt sınırların üstünde tutmak için

yeterli önlemler.- Geçici rejim aşırı gerilimlerine karşı uygun koruma.

Not – Sıfır doğal akımına ulaşmadan önce devre kesicisi mıknatıslanma akımını kestiğinde oluşan hızlı geçici rejim aşırı gerilimlerine özel itina gösterilmelidir. Böyle geçici rejimler, bir devre kesicisinin çalışması esnasında birkaç kez yükselen tepe değeri ile sık sık tekrarlanır.

- Büyük aşırı akım olduğunda transformatörü derhal enerji kaynağından ayıran bir düzen veya sistem.- Yakındaki ısı kaynaklarından gelen ısıya karşı koruma.- Yanabilir duman ve gazlar için en küçük alıkoyma cepleri.- Güvenlik amacıyla kısıtlanmış erişim.- Gerekliyse tesisin dışında ses sınırlaması. - Tesisin dışında manyetik alanların (çoğunlukla bağlantılar veya ana baralar nedeniyle) yayılmasının

tesisteki ekranlar veya yeterli mesafeler vasıtasıyla kontrolü.


ICS 29.180 TS EN 60076-11:2006-03EN 60076-11:2004

Ek ZA

Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık olan Avrupa standardları

Bu Avrupa standardı, diğer yayınlardan dolayı tarihli veya tarihsiz kaynak ve şartlarla birleşiktir. Bu hüküm ifade eden kaynaklar metin içindeki uygun yerlerde belirtilir ve bundan sonra yayınların listesi verilir. Tarihli kaynaklarda, bu yayınların sonraki düzeltme ekleri veya revizyonları bu Avrupa standardına uygulanır. Ancak bu uygulama, söz konusu düzeltme ekleri veya revizyonun bu Avrupa standardıyla birleşmesini müteakip geçerlilik kazanır. Tarihsiz kaynaklarda, atıfta bulunulan yayının en son baskısı geçerlidir.

Not – Uluslararası yayının CENELEC ortak değişimleriyle tadil edilmiş olması durumunda (“mod” işaretiyle gösterilir) ilgili EN/HD uygulanır.

Standard no Yıl Başlık EN/HD Yıl---------------- ----- --------- --------- ----IEC 60050 Series İnternational electrotechnical vocabulary - -IEC 60071 Series Insulation co-ordination EN 60071 SeriesIEC 60076-1 (mod) A1

19931999

Power transformers – Part 1: General EN 60076-1A11A1A12

1997199720002002

IEC 60076-2 (mod) -1) Part 2: Temperature rise EN 60076-2 19972

IEC 60076-3 -1) Part 3: Insulation level, dielectric tests and external clearances in air EN 60076-3 20012)

IEC 60076-5 -1) Part 5: Ability to withstand short circuit EN 60076-5 20002)

IEC 60076-10 -1) Part 10: Determination of sound levels EN 60076-10 20012)

IEC 60085 -1) Electrical insulation - Thermal classification - -IEC 60270 -1) High-voltage test techniques – Partial

discharge measurementsEN 60270 20012)

IEC 60332-3-10 -1) Test on electrical cables under fire conditions – Part 3-10: Test for vertical flame spread of vertically-mounted bunched wires or cables - Apparatus

- -

IEC 60529 -1) Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)

EN 60529 + corr. May

19912)

1993IEC 60905 1987 Loading guide for dry-type power

transformers - -

IEC 61330 -1) High-voltage/ low-voltage prefabricated substations

EN 61330 19962)

1) Tarihsiz kaynak.2) Yayın tarihindeki geçerli baskı.


TÜRK STANDARDI - tektransformator.com · IEC 60071 (all parts) Insulation co-ordination TS 855 EN...

Documents

Transcript of TÜRK STANDARDI - tektransformator.com · IEC 60071 (all parts) Insulation co-ordination TS 855 EN...