TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC · tu sinh thanh quang 1 tu vieÄn chÔn nhÖ (2005 -2006)...

TU SINH THANH QUANG 1

TU VIEÄN CHÔN NHÖ

(2005 -2006)

TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC

TU SINH: THANH QUANG

NGAØY: 01/2006

--o0o--

LUẬN VỀ ĐẠO ĐỨC THÂN HÀNH

2


LUẬN VỀ ĐẠO ĐỨC THÂN HÀNH ------

A. ÑÖÙC HIEÁU SINH VÔÙI THIEÂN

NHIEÂN:

Thaân haønh laø nhöõng haønh ñoäng töø nôi

thaân con ngöôøi. Nhöõng hoaït ñoäng ñoù keå sao

cho heát. Theo ñöùc Phaät daïy ñieàu thieän ôû thaân

ñöôïc quy töïu vaøo ba haønh ñoäng thieän goác laø:

khoâng saùt sanh, khoâng troäm caép khoâng taø

daâm.

Saùt sanh laø gieát haïi söï soáng muoân loaøi,

khoâng saùt sanh laø hieáu sinh. Hieáu sinh laø soáng

ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû. Soáng khoâng laøm

khoå mình, khoâng laøm khoå ngöôøi vaø khoå chuùng

sinh.

Ñaïo ñöùc hieáu sinh laø loøng yeâu thöông söï

soáng muoân loaøi xung quanh ta laø söï naâng niu

trieàu meán caùc vaät töø coû caây hoa laù, naéng möa

thôøi tieát, gioù maây ñaát ñaù, röøng bieån cho ñeán

caùc loaøi chim muoâng caàm thuù, taát caû nhöõng gì

coù quan heä vôùi ta trong ñôøi soáng haèng ngaøy.

Ñoù laø tình caûm hai chieàu giöõa ngöôøi vôùi loaøi

höõu tình cuõng nhö tình caûm cuûa chuùng ñoái vôùi

con ngöôøi, chuùng cuõng bieát buoàn vui, gaén boù


4

chia seû. Ñaát ñai röøng caây, khoâng khí vaø nöôùc

uoáng tuy voâ tri, voâ giaùc nhö laïi laø thöù haøng

ngaøy gaén lieàn vôùi ñôøi soáng con ngöôøi. Ñôøi soáng

con ngöôøi ñöôïc duy trì phaùt trieån cuõng nhôø caùc

thöù ñoù.

Xaõ hoäi vieät Nam cho ñeán hoâm nay vaãn laø

neàn saûn xuaát noâng nghieäp. Töø goác neàn vaên

minh luùa nöôùc, noâng nghieäp laøm theo thôøi vuï

neân thieân nhieân coù vai troø raát quan troïng

trong lao ñoäng saûn xuaát cuõng nhö trong moïi

sinh hoaït haøng ngaøy, trong lôøi ca tieáng haùt

caâu chuyeän coå tích cuõng nhö trong vaên hoaù

daân gian.

Ñaát nöôùc noâng nghieäp söï giaøu coù tính

baèng thoùc. Ra ñôøi gaén chaët vôùi thieân nhieân

neân môùi coù nhöõng caâu ca dao:

“Traâu ôi ta baûo traâu naøy

Traâu ra ngoaøi ruoäng traâu caøy vôùi ta

Caáy caøy voán nghieäp noâng gia

Ta ñaây traâu ñaáy ai maø quaûn coâng

Bao giôø caây luùa coøn boâng

Thôøi coøn ngoïn coû ngoaøi ñoàng traâu aên”.

Hoaëc laø:

“Treân ñoàng caïn döôùi ñoàng saâu


Choàng caøy vôï caáy con traâu ñi böøa”

“Con traâu laø ñaàu cô nghieäp” hoaëc “laøm

ruoäng khoâng traâu laøm giaøu khoâng thoùc”.

Con traâu, con coø laø hai con vaät gaàn guõi

nhaát vôùi con ngöôøi noâng daân. Noù luoân roõ neùt

trong taát caû nhöõng böùc tranh ñôøi soáng cuûa con

ngöôøi Vieät Nam

ÔÛ ñaâu ta cuõng baét gaëp hình aûnh ñaày

ngöôøi treân caáy caøy böøa laø coø doø böôùc sau kieám

caùi teùp caùi toâm. Coø laëng leõ sieâng naêng, ngöôøi

mieät maøi coâng vieäc, caû hai cuøng treân moät

maûnh ñaát cuøng kieám soáng. Coø töïa vaøo ngöôøi

kieám moài. Ngöôøi laáy coø laøm nieàm vui laøm caâu

haùt. Caùnh coøn daäp dôøn treân ñoàng luùa, caùi coø

bay laû bay la trong giaác nguû lôøi ru. Caùi coø laø

ñoái töôïng ñeå ngöôøi noâng daân taâm söï giaûi baøy

noåi khoå nieàm rieâng luùc hoaïn naïn:

“Con coø maø ñi aên ñeâm

Ñaäu phaûi caønh nieàm loän coå xuoáng ao

OÂng ôi oâng vôùt toâi nao

Toâi coù loøng naøo oâng haõy xaùo maêng…”

Hoaëc:

“Caùi coø caùi vaïc caùi noâng ...”

Hay:


6

“Laän ñaän thaân coø khi quaõng vaéng…”

Khoâng nhöõng con traâu, caùi coø maø caùc loaøi

vaät ñeàu trôû thaønh thaân thieát vôùi ñôøi soáng noâng

nghieäp coå truyeàn:

“Caùi boùng laø caùi boùng bang

Con ñi tìm saøng cho meï ñoå khoai

Caùi boùng laø caùi boùng bình…”

Ñoù laø con treâ con coùc trong truyeän treâ coùc,

ñoù laø truyeän coå tích chim ñaïi baøng vaø caây kheá,

chuyeän ngöôøi laáy coùc, chuyeän coùc kieän trôøi,

truyeän choù vaø meøo tranh coâng, truyeän traâu vaø

hoå, truyeän gaáu vaø ngöôøi noâng daân, v.v.. Ngay

caû treân nhöõng böùc chaïm khaéc goã nôi maùi ñình,

nôi nhaø ôû cuõng laø caùc ñeà taøi thieân nhieân chim

caù laù hoa tuøng cuùc truùc mai, long ly qui

phöôïng... Nhöõng tranh daân gian Ñoâng Hoàà

haøng ngaøn naêm röïc rôõ khi Teát ñeán, vaãn laïi

chuyeän veà caùc con vaät: Ñaùm cöôùi chuoät, chuoät

mang leã vaät gioã boá meøo, tranh gaø tranh lôïn,

v.v..

Ngoaøi caàm thuù chim muoâng, thieân nhieân

vôùi coû caây hoa traùi cuõng trôû neân thaät gaàn guõi

thaân thöông gaén boù ñeán möùc teân traùi teân hoa

ñaõ ñi vaøo teân ngöôøi naøo: Coâ Lyù, coâ Lan, coâ

Hueä, coâ Mai, coâ Ñaøo, coâ Maän, coâ Nuï, coâ Mô,

caùi Böôûi, caùi Hoàng, caùi Lim, caùi Quyùt, caùi Cam,


gaëp khi hoaïn naïn cuøng ñöôøng coâ Taám ñaõ hoaù

thaân daáu mình trong traùi thò, “loï nöôùc thaàn”

coù caây thaønh roïc baèng ñeøn gaùnh cuû baèng bình

voâi, thaønh chuyeän soï döøa, loï traàu cau, chuyeän

traùi saàu rieâng, traùi choâm choâm …

Taát caû nhöõng thöù ñoù laø nôi con ngöôøi hoaø

quyeän ñôøi mình cuøng soáng cuøng chia seû nöông

töïa ñeå xuùc caûm buoàn vui.

Con caù phaûi soáng trong nöôùc, chim ôû treân

trôøi, coân truøng ôû nôi aåm thaáp, ngöôøi khoâng theå

rôøi moâi tröôøng soáng, khoâng moät giaây phuùt taùch

khoûi thieân.

Moâi tröôøng laø ngöôøi meï vó ñaïi, ngöôøi

sinh, ngöôøi nuoâi döôõng vaø che chôû cho muoân

loaøi. Ngöôøi cho taát caû cho côm aên, cho nöôùc ñeå

uoáng, khí ñeå thôû cho caây coái ñeå laøm choã chôû

che, nuoâi soáng vaø chöõa beänh khi oám ñau, cho

moïi thöù vaøng baïc chaâu baùu maø trang söùc laøm

ñeïp cho mình. Moïi thöù quyù baùu nhaát treân ñôøi

ñeàu töø meï. Chæ Meï môùi giaøu coù ñeán voâ taän

khoâng bao giôø heát. Meï chæ cho suoát ñôøi chôù

khoâng moät caùi gì daønh rieâng cho meï. Noùi moâi

tröôøng cuûa meï, moïi thöù moïi loaøi ñeàu coù quyeàn

sinh ra, coù quyeàn soáng töï nhieân töï do bình

quyeàn, moãi thöù coù moät cuoäc ñôøi rieâng, con

ñöôøng rieâng nhöng ñeàu nöông töïa vaøo nhau ñeå

soáng. Caùi thích nghi thì toàn taïi, caùi khoâng tieán


8

kòp, laïc ñieäu thì töï luïi taøn. ÔÛ ñaây moïi thöù duø

“laønh nhö ñaát” nhö hoøn soûi, chieác laù ñeán thuù

döõ nhö coïp beo, meï ñeàu nuoâi döôõng, bao dung

coøn dôû hay moïi chuyeän ñaõ coù quy luaät nhaân

quaû phaùn xeùt. Meï khoâng thieân leäch gheùt boû

moät loaøi naøo.

Meï moâi tröôøng laø vaäy! Thieân nhieân trong

meï laø vaäy!

Coù ai coù luùc naøo thô thaån nghó veà gioït

nöôùc hay khí trôøi maø ta heát khoå, nöôùc ôû ñaây

khoâng phaûi thöù nöôùc ta nhìn noù ôû goác ñoä khoâ

khoái laïnh luøng coâng thöùc H2O. Ñaây laø gioït

nöôùc maø haèng ngaøy treân haønh tinh naøy taát caû

moïi ngöôøi moïi loaøi ñeàu chung nhau uoáng maø

tröôùc sau taát caû chæ moät thöù nöôùc, nöôùc töø

muoân vaät muoân loaøi boác hôi trong ñoù coù caû

maùu cuøng nöôùc maét bao ñôøi vaø nhöõng gioït moà

hoâi cuûa loaøi ngöôøi chuùng hoøa quyeän nhau trong

moät baàu trôøi ñeå roài gaëp laïnh maø thaønh haït laïi

rôi veà ñaát. Duø rôi nhö caâu ca dao:

“Thaân em nhö haït möa raøo

Haït rôi xuoáng gieáng haït vaøo vöôøn hoa”

Hoaëc rôi thaønh soâng hoaëc chìm saâu

thaønh nöôùc ngaàm loøng ñaát thì cuõng chæ töø moät

thöù nöôùc keå treân.


Hoøn ñaù voâ tri, ñeán taát caû caùc loaøi coù söï

soáng nhö coû caây, muoâng thuù, con ngöôøi, ñeàu

huùt chung nöôùc ñoù maø nuoâi thaân xaùc. Roài ñeán

moät luùc heát tuoåi thoï, vaøo loøng ñaát laïi traû nöôùc

veà cho ñaát giöõ, nöôùc laïi boác hôi töø moïi thöù baån

saïch, thôm thoái laïi luaân hoài laïi, nuoâi heát thaûy

moïi loaøi.

Hoùa ra haèng ngaøy muoân loaøi chuùng ta ñeàu

uoáng chung moät bình nöôùc coù khaùc gì chæ töø

moät doøng söõa meï, coù ñieàu caùi bình ñoù to laø caû

traùi ñaát maø thoâi.

Cuõng nhö khí trôøi kia trong ñoù coù hôi thôû

cuûa baïn, cuûa toâi, cuûa ngöôøi xöa töø vaïn trieäu

naêm, cuõng nhö ngöôøi môùi cheát. Hôi thôû cuûa hoï

vaãn coøn töôi ñoù chöù ñi ñaâu maø maát. Cuõng nhö

boû haït muoái vaøo coác nöôùc laøm sao thaáy ñöôïc

maën nhöng muoái khoâng ôû ñoù thì coøn ñi ñaâu.

Trong hôi thôû maø ta thôû coù caû hôi cuûa caàm thuù,

coû caây vaø ñaát ñaù…

Gioù muøa Ñoâng Baéc mang hôi thôû töø

nhöõng buoàng phoåi cuûa ngöôøi phöông Baéc

xuoáng phöông Nam ñeå ta nhaän vaø cuøng hít thôû

roài xít xoa keâu laïnh hoaëc maùt meû.

Söï soáng treân haønh tinh laø vaäy! Taát caû

muoân loaøi chuùng ta ñaõ soáng vôùi nhau trong


10

ngoâi nhaø chung traùi ñaát, ñaõ hoaø quyeän vôùi

nhau trong moät moâi tröôøng.

Moâi tröôøng soáng vaø thieân nhieân roõ raøng

laø cuûa chung moïi ngöôøi moïi vaät. Moãi ngöôøi moãi

vaät ñeàu laø cuûa moâi tröôøng cuûa thieân nhieân.

Thu heïp laïi noù coù khaùc gì ngoâi nhaø maø moãi

ngöôøi ñang ôû. Neáu ñöôïc giöõ gìn saïch seõ, moïi

thaønh vieân trong nhaø ñeàu ñöôïc höôûng saïch,

maùt, thôm tho, neáu noù xuù ueá baån thæu moïi

ngöôøi ñeàu phaûi chòu thoái caùch naøo, neáu khoâng

chæ coøn nöôùc boû maø ñi…

Theá neân, giöõ gìn baûo veä moâi tröôøng soáng

trong laønh laø giöõ cho chính mình cho gia ñình

mình, ñoù chính laø soáng coù ñaïo ñöùc hieáu sinh.

Moïi ngöôøi treân haønh tinh nghó vaø laøm nhö vaäy

moät ngaøy thì moät ngaøy aét haún haønh tinh saïch

ñeïp, maët ñaát phong quang khoâng oâ nhieãm, con

ngöôøi ñöôïc thoaûi maùi yeân vui thì ñoù laø ñaïo ñöùc

nhaân baûn - nhaân quaû veà ñöùc hieáu sinh.

Ñieàu ñoù laø thieát thöïc vaø khoâng khoù taïi

sao moïi ngöôøi khoâng chung söùc cuøng laøm.

B. ÑÖÙC HIEÁU SINH NGÖÔØI VAØ

MUOÂN VAÄT

Moâi tröôøng soáng, khaùi nieäm aáy roäng lôùn

heát thaûy, noù bao truøm caû thieân nhieân. Thieân

nhieân chæ laø moät phaàn cuûa moâi tröôøng.


Trong thieân nhieân ngoaøi nhöõng vaät voâ tri

voâ giaùc qui laïi coøn hai loaøi coù söï soáng vaø ñaëc

tính khaùc nhau ñoù laø ñoäng vaät vaø thöïc vaät.

Thaät khoù töôûng töôïng neáu ñôøi soáng con

ngöôøi laïi khoâng coù chim muoâng, caàm thuù cuøng

soáng caïnh beân. Ai ñaõ töøng soáng xa queâ xa ñaát

nöôùc môùi bieát theá naøo laø tieáng gaø gaùy ban mai,

tieáng lôïn reùo luùc chieàu taø, tieáng choù vaêng vaúng

giöõa ñeâm thaâu. Nhöõng thöù ñoù chính laø aâm

thanh hôi thôû cuûa cuoäc soáng, noù ñaõ goùp phaàn

taïo neân taâm hoàn vaø tình caûm baûn saéc ngöôøi

Vieät.

Khoâng bieát loaøi ngöôøi, muoâng thuù coù töø

khi naøo? Bôûi töø thôøi kyø Nguyeân thuûy, trong

luùc saên baét haùi löôïm, con ngöôøi ñaõ tích tröõ

thöïc phaåm ñeå phoøng khi möa reùt nhôõ nhaøng,

vì theá maø baét ñaàu nuoâi caùc con vaät.

Ngöôøi coù boä oùc khoân ngoan, laø chuùa teå

muoân loaøi neân ngöôøi nuoâi ñuû caùc loaøi töø loaøi

döõ nhö coïp beo sö töû; loaøi to lôùn nhö voi, nhoû

beù nhö chim saâu, chim yeán; loaøi nguy hieåm

nhö raén ñoäc; loaøi döôùi nöôùc döõ tôïn nhö caù saáu,

caù maäp; loaøi khoân ngoan nhö choù, ngöïa, khæ,

chim. Keå sao heát nhöõng loaøi vaät ñaõ ñöôïc ngöôøi

thuaàn hoùa. Caùc loaøi vaät ñöôïc nuoâi ñieàu gaàn guõi,

tình caûm gaén boù, yeâu quyù bieát vaâng theo söï

daïy baûo cuûa con ngöôøi. Coù nhöõng loaøi vaät ñaõ


12

trôû thaønh thaân thieát haèng ngaøy, seû chia tình

caûm nhö ngöôøi thaân ngöôøi baïn.

Ngaøy ngaøy chuùng ta ít ñeå yù ñeán con saâu

con kieán neân ta bieát chuùng nhöng maáy khi

hieåu chuùng, song neáu ta chòu khoù quan saùt,

laéng taâm vaø gaàn guõi caùc loaøi daãu khoâng nghe

ñöôïc noù noùi nhöng seõ thaáy seõ hieåu noù muoán gì.

Nhöõng con kieán ñen to gioáng kieán caøng

veõ ngoaøi chaäm chaïp hieàn laønh, chuùng soáng

theo ñaøn nhoû, ñoä moät hai chuïc con khi ñaøo ñaát

laøm toå, moãi con gaëm moät mieáng ñaát nhaün nhuïi

hình baàu duïc töông ñoái ñeàu nhau vöøa baèng haït

taám roài raêng caén, chaân ñôõ ñöa ra khoûi toå. Thì

ra trong ñaøng kieán cuõng coù con theá naøy con

theá khaùc. Coù con tính löôøi nhaùc raát voâ traùch

nhieäm, caåu thaû vöøa ra khoûi mieäng toå ñaõ voäi heå

haû quay vaøo. Coù con theä neä beâ ra taän choå thaät

xa roài quaêng xuoáng, chuyeán ñaát naøo noù cuõng

vaùc ra choã aáy, thôøi gian moãi chuyeán raát ñeàu

nhau. Noù laøm vieäc moät caùch chaêm chæ, laëng leõ

mieät maøi, ôû ñaây cuõng coù nhöõng con laùu caù khoân

loûi, thænh thoaûng vaát xong moät chuyeán leâu

loûng ra khoûi khu vöïc laøm, löôïn lôø nghieâng ngoù

troán vieäc moät luùc töï giaûi lao, xong laïi nhaäp

ñaøn. Thì ra moïi chuyeän cuõng khoâng khaùc gì

trong moät buoåi con ngöôøi lao ñoäng taäp theå…

Kieán ñen laø moät loaïi hieàn so vôùi nhieàu loaøi


kieán khaùc, theá maø côn saân cuõng gheâ gôùm.

Chuùng thöôøng noåi xung ñaùnh nhau lieân tuïc.

Ñaõ ñaùnh laø caén ñeán ñöùt chaân nhau chæ khi queâ

leõ heát baáy giôø môùi chòu boû chaïy. Nhieàu cuoäc

chuùng toâi ñaõ duøng que gaät ra nhöng nhöõng

goïng kìm raêng chuùng ñaõ khieán vaøo nhau thaät

khoù gôõ. Coù laàn moät kieán ñen giao chieán bò

thöông naëng ñang laên loän boø veà toå, treân ñöôøng

gaëp hai kieán nhoû maøu maâu to hôn kieán löûa

nhoû hôn kieán voùng, kieán naâu phaùt hieän thaáy

thôøi cô lieàn quay ngoaét laïi baùm sao con moài

ñang thöông tích. Chæ trong moät phuùt chuùng

thoâng tin baèng caùch naøo maø coù theâm ba con

nöõa laø naêm quaây chaët, chaän ñaàu khoùa ñuoâi

ñöôøng ñi cuûa kieán ñen. Bò thöông yeáu söùc, kieán

ñen khoâng theå thaùo chaïy nhanh nhö moïi khi.

Nhanh nhö chôùp moät kieán naâu bay vaøo, nhaûy

leân löng caén, kieán ñen cuoáng cuoàng choáng ñôõ,

töø phía beân kia hay moät con khaùc thoaét nhaûy

vaøo ñoát moät ñoøn vaøo buïng kieán ñen, cöù nhö

theá chuùng ñaùnh chôùp nhoaùng töø töù phía kieán

ñen truùng ñoäc khoâng theå chaïy ñöôïc nöõa. Naêm

kieán naâu, xoác thaúng con moài, coàng keành

khieâng veà toå. Toâi boãng xe loøng nghó ñeán ñaøn

kieán ñen theá laø maát moät con khoâng coøn veà

ñöôïc toå. Roõ raøng boïn kieán naâu chuùng coù thuû

ñoaïn coù chieán thuaät haún hoi, chuùng hoaït ñoäng

nhanh ñeán möùc chuùng toâi khoâng kòp kieám que


14

nhoû beù tyù xíu nhö con kieán gôõ ñeå cöùu kieán, cöù

töôûng chuùng khôø daïi ñeán möùc khoâng heà bieát

vaø khoâng theå bieát moät tí gì!? Coù phaûi theá ñaâu,

thì ra ôû ñaây chuùng bieát giaän döõ, bieát haân hoan,

bieát sôï haõi hoát hoaûng, bieát lieân keát nhau vì

muïc ñích vaø neát con naøy khaùc neát con kia…

Seõ coøn bao nhieâu ñieàu ta chöa bieát nöõa veà

chuùng, vì chuùng cuõng laø moät sinh vaät, ta cuõng

laø moät sinh vaät. Tuy chuùng khoâng bao giôø coù

theå khoân ñöôïc nhö ngöôøi, chuùng daïi khôø, daïi

khôø ñeán bao nhieâu ñi chaêng nöõa chuùng cuõng

danh nghóa laø moät maïng. Ta khoân ngoan trí

tueä ñeán ñaâu cuõng laø moät maïng, veà phöông dieän

naøy ta vaø chuùng ñeàu bình ñaúng, ñeàu bình

quyeàn soáng tröôùc meï moâi tröôøng, tröôùc nhaân

quaû. Ta naøo coù quyeàn gì khaùc hôn. Neáu coù thì

ñieàu ñoù laø ñieàu ta töï yù, töï cho mình laáy maïnh

hieáp yeáu. Laáy khoân ngoan ñeå baét naït daïi ñaàn,

haønh ñoäng aáy ñaâu phaûi cuûa ngöôøi, caùi ñoù chæ

coù ôû thuù. Laø con ngöôøi thì phaûi coù loøng hieáu

sinh, bieát soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân

quaû. Con ngöôøi khoân ngoan, trí tueä hôn heát

thaûy muoân loaøi thì phaûi yeâu thöông chôû che

baûo veä heát thaûy muoân loaøi chöù ñaâu phaûi mang

caùi hôn muoân loaøi ra ñeå saùt haïi ñaày ñoïa cai

trò, laøm cho chuùng khieáp ñaûm vaø haøng ngaøy

mang chuùng ra ñeå aên thòt.


Caùc baïn nghó sao veà con caù voi nuoâi trong

coâng vieân? Noù bieát nhaûy leân chaïm moâi hoân

ngöôøi khi ñöôïc goïi, ta baûo ñaáy laø phaûn xaï coù

ñieàu kieän ñöôïc huaán luyeän maø thaønh, theá coøn

nhöõng con caù voi ôû bieån con ngöôøi töø coå kim

ñaõ bao laàn keå chuyeän thuyeàn beø gaëp naïn giöõa

khôi ñöôïc caù voi gheù mình ñôõ cöùu. Ñaây coù phaûi

phaûn xaï khoâng?

Ta ñaõ nghe bao nhieâu chuyeän caûm ñoäng

veà nhöõng con choù bieát lieàu mình nhaûy xuoáng

soâng cöùu chuû hoaëc tìm baùo ngöôøi khi chuû noù

gaëp nguy. Nhöõng con ngöïa khi bieát chuû noù

treân löng ñaõ cheát, ngöïa lieàu thaân xoâng pha

qua muõi teân ngoïn giaùo ñöa xaùc chuû veà. Chuùng

laø vaät höõu tình, höõu tình laø coù tính tình vaø

tính aùi, chuùng cuõng saân khuøng nhö con kieán,

nhö taát caû caùc loaøi ñaõ coù luùc saân vaø chæ khaùc

ngöôøi ôû choã ñoäng cô saân…! Chuùng cuõng bieát

ñaùnh nhau khi bò ñuïng chaïm ñeán quyeàn lôïi vaø

tham muoán, laïi coù luùc yeâu thöông vaø trìu meán

vuoát ve nhau. Boø meï, choù meï yeâu quí con ngaøy

ngaøy thöôøng lieám thaân theå con, khæ ngoài baét

raän cho nhau, ñoâi gaø, ñoâi chim ñoã saùt nhau, coï

vaøo nhau baøy toû söï aâu yeám. Chuùng cuõng khaéc

khoaûi caát tieáng goïi tìm nhau khi xa vaéng; caát

tieáng líu lo khi no moài; bieát taám nöôùc chaûi loâng

chao caùnh löôïn lôø khi gioù loäng, trôøi trong maây


16

traéng; bieát keâu thaûm thieát khi bò phaù toå bò baét

con.

Hoài nhoû chín möôøi tuoåi toâi hay nuoâi chim,

yeâu chim maø nuoâi. Ñaáy laø söï yeâu ích kyû heïp

hoøi. Yeâu cho mình maø voâ tình laøm cheát bao

chim nhoû. Coù laàn khi ñi hoïc thaáy chim boá meï

tha moài leân caây cau cuûa moät gia ñình ôû maõi

giöõa laøng. Ñeå yù ñieàu tra toâi bieát baø ôû moät

mình, laïi khoâng nuoâi choù, tröa baø hay ñoùng

cöûa nghó, toâi choïn thôøi ñieåm ñoù ñoät kích.

Nhanh nhö meøo thoaét caùi tay ñaõ moùc vaøo toå,

naém goïn maáy chuù chim chích ñoû hoe ñuùt vaøo

tuùi aùo roài nôùi loûng tay, nghe xoø oaït moät tieáng

daøi theá laø ñaõ tuït xuoáng goác. Moùc tuùi ra chim

ñaõ bò ñeø vaøo thaân caây naùt nhoe nhoeùt, coøn

soáng moät con cho vaøo loàng nuoâi.

Caùc baïn ñaõ thaáy chim boá meï tha moài daùm

lieàu maïng vaøo taän cöûa soå nôi ngöôøi ôû ñeå nhoùm

moài cho con chöa? Chuùng toâi ñaõ nhieàu laàn nuoâi

chim, nhieàu laàn gaëp chuyeän boá meï chim kieám

moài, ngaøy ngaøy queân heát hieåm nguy gan lyø

ñöùng ngoaøi loàng thoø coå vaøo nhaû moài môùm con.

Con gaø meï ta nuoâi gaëp khi möa gioù hoaëc khi

quaù reùt gaø meï xaû caùnh tuït tuït goïi con, roài meï

naèm xuoáng cho luõ con chui heát vaøo gaàn buïng,

khe caùnh meï xuø loâng chòu gioù reùt, yeân laëng

nhaém maét naèm che cho luõ con ñöôïc aám.


Nhöõng khi gaëp dieàu haâu chim caét, gaø cuõng

cuoáng quyùt laøm vaäy hoaëc khoâng kòp gaø meï lieàn

lieàu maïng, mang thaân nhaûy leân chaën dieàu haâu.

Coù khi vì baûo veä con maø con ngöôøi to gaáp naêm

baûy chuïc laàn thaân gaø gaø vaãn daùm xoâng vaøo

moå.

Nhö loaøi caù töôûng nhö chuùng daïi khôø ñeán

möùc khoâng heà maûy may bieát gì nhöng tình meï

con loaøi caù quaû, caù chuoái khieán ta xuùc ñoäng vaø

suy nghó. Khi tröùng nôû ñaøn caù con daøy ñaëc caù

nhoû baèng ñaàu taêm ñi theo meï kieám aên chuùng

luoân cuïm troøn thaønh moät khoái nhö caùi baùt toå

to, caù con caøng lôùn caùi cuïm troøn aáy caøng nôùi

roäng, luùc naøo caù meï cuõng ñi aùp saùt ñaøn con,

gaëp loaøi naøo ñeán gaàn con, hoaëc coù nguy cô laø

caù boá hoaëc meï lao vaøo ñaùnh. Bieát ñaëc tính aáy,

con ngöôøi khoân ngoan môùi xoùc con nhaùi, con

caù soï côø hoaëc con toâm vaøo löôõi caâu ruû röôõi vaøo

ñaùm caù con, theá maø caù maéc löôõi caâu heát meï roài

boá bò toùm soáng, boû laïi luõ caù con bô vô cheát daàn

cheát moøn vì thieáu boá meï. Nhöõng ngaøy coøn

soáng luùc ñaøn con quaù ñoùi. Meï caù lieàu mình

nhaûy leân bôø naèm ñeán khoâ lôùp nhôùt ñôïi kieán

ñeán baùm ñen treân mình, kieán ñaát thì coá chòu.

Kieán löûa maø ñoát thì phaûi bieát, ñeán ngöôøi ñaët

chaân vaøo toå kieán coøn gaáp thoaùt leân. Theá maø

caù vaãn chòu haøng chuïc, haøng traêm con ñaát baáy


18

giôø caù môùi lao xuoáng nöôùc mang theo kieán laøm

moài nuoâi con.

Baïn coù thaáy caûnh nhaø ngheøo tröôùc kia

baùt côm chaúng ñuû aên. Baùt caùm chaùo daønh cho

meï con choù. Meï môùi ñeû, ñoùi gaày xieâu veïo con

buù chaúng ra söõa vaäy maø coù chaùo, choù meï coù aên

ñaâu, chæ leáu laùo voøng quanh laøm ñoäng taùc giaû,

coøn chaùo ñeå cho ñaøn con aên. Neáu ôû ngöôøi ta

goïi ñoù laø loøng cao caû tình thöông laø ñöùc hy

sinh, laø loøng meï thì ôû ñaây nhöõng haønh vi aáy

ta goïi laø gì? Caùi naèm cho kieán ñoát ñeán gaàn

cheát khoâng sôï hieåm nguy vaø ngöôøi baét, ñaáy

khoâng phaûi ñöùc hy sinh cao thöôïng, ta goïi ñoù

laø baûn naêng. Lieäu hieåu bieát cuûa ta coù xöùng

ñaùng vôùi vieäc laøm cuûa caù!?

Noùi veà meï cha chuùng ta khoâng coøn bieát

duøng lôøi ñeå baøy toû heát loøng bieát ôn, ta chæ coøn

bieát ví nhö nuùi thaùi sôn, nhö nöôùc trong nguoàn

khoâng bao giôø caïn, coøn tình thöông cuûa choù

meï vaø caù meï ñoái vôùi con haønh ñoäng aáy xöùng

ñaùng ñeå ta so saùnh vôùi con ngöôøi.

Ngöôøi vôùi ngöôøi coøn coù tö töôûng nöôùc lôùn

hoaëc coi toäc ngöôøi mình laø thoâng minh, trí tueä

hôn heát treân theá gian; coøn phaân bieät da traéng

da ñen, phaân bieät chuûng toäc, ñaõ coù nhöõng ngaøy

con ngöôøi mang con ngöôøi ra laøm saûn phaåm

mua baùn, coi ngöôøi da ñen nhö loaïi thuù khoân


ngoan, huoáng chi chuyeän ngöôøi ñoái xöû vôùi vaät…

Con ngöôøi vaãn cho mình laø thoâng minh trí tueä

nhaát, ñieàu ñoù maõi maõi laø ñuùng. Nhöng khi

nhìn nhaän vaø ñoái xöû vôùi loaøi vaät maø khoâng

hieåu ñuùng veà chuùng, nhìn nhaän thieân leäch ñoái

xöû khoâng coâng baèng, luùc naøo tö töôûng cuõng

chieám ñoaït rình raäp, tìm moïi möu meïo baét ñeå

aên thòt thì sao vieäc aáy ñoàng nghóa vôùi thoâng

minh, trí tueä.

Töø ngaøn vaïn naêm con ngöôøi ñaõ nuoâi thuù

vaät raát nhieàu, nuoâi ñuû loaïi, coù loaïi coøn nuoâi

nhieàu hôn soá hoang daõ traøn treân traùi ñaát.

Ngöôøi cuõng yeâu thöông chaêm chuùt, baûo veä chôû

che, nhöng ñoù laø söï baûo veä chôû che cho lôïi ích

cuûa con ngöôøi laøm taát caû ñeå cho luùc loâi ra laøm

thòt chöù khoâng phaûi laø tình yeâu thöông chaân

thaät, söï thöông xoùt töø ñaùy loøng cuûa ñaïo ñöùc

hieáu sinh.

Chuyeän veà loaøi thuù thì nhieàu laém, khoâng

theå naøo keå heát toâi xin keát thuùc ôû chuyeän con

choù Möïc Luøn ôû tu vieän Chôn Nhö:

Vaøo khoaûng naêm 1994 tu vieän coøn ít

ngöôøi laém khoâng nhö baây giôø nöôùc aên ñeàu laø

gieáng ñaát töï ñaøo. Ñaây laø vuøng ñaát caùc pha seùt.

Môùi nhöõng naêm 1960 veà tröôùc vaãn laø röøng

nhieät ñôùi Nguyeân thuûy. Baáy giôø gaàn thaát

Tröôûng laõo Vieän Chuû coù moät caùi gieáng. Ñaát


20

vuøng naøy cao neân gieáng ñaøo raát saâu môùi coù

nöôùc. Saùu vaïn meùt vuoâng ñaát tu vieän caây coái

xanh toát caûnh nhö röøng. Ñeå laù khoûi ruïng

xuoáng nöôùc gieáng ñöôïc che moät mieáng toân keõm

nhoû vöøa vôùi mieäng.

Hai con choù con cuûa nhaø beân caïnh vaãn

hay chui daäu sang ñuøa chôi, cuõng noùi theâm baáy

laâu caùc loaïi choù meøo ôû ñaâu töï keùo nhau veà ñaây

ôû, coù luùc raát ñoâng keå caû chim choùc. Chuùng raát

daïn dó vaø quaán quít ngöôøi nhö ñoái vôùi chuû cuûa

chuùng.

Hai con choù con ñuøa nhau roài leân taám

keõm che maët gieáng naèm phôi naéng theá naøo bò

tuït caû hai xuoáng gieáng.

Con Möïc Luøn ôû tu vieän ñaõ laâu luùc naøy

naèm gaàn ñaáy, thaáy söï vaäy noù chaïy ñeán nhìn

xuoáng gieáng. Hai con choù con choøm choïp coá

nhoai leân maët nöôùc, nhöng baùm vaøo ñaâu?

Thaønh gieáng trôn, choã thì caùt lôû, töø maët nöôùc

leân maët ñaát phaûi saâu treân hai meùt. Con Möïc

quoáng quít chaïy voøng quanh gieáng roài chôït

nhö coù yù ñònh naøo ñoù… Thì ra noù lieàn chaïy

thaúng voâ choã Tröôûng laõo, ö ö trong mieäng

muoán noùi ñieàu caàu cöùu. Tröôûng laõo döøng coâng

vieäc dòu daøng hoûi Möïc, Möïc caén gaáu quaàn

Tröôûng laõo daãn ra nôi gieáng. Vöøa thaáy hai con

choù con ñuoái söùc chæ coøn hai maét vaø caùi muõi


thì leân maët nöôùc toái um, Tröôûng laõo lieàn lao

xuoáng gieáng. Hai chaân bôi ñöùng, hai tay oâm

hai con. Bôi moät hoài Ngaøi töïa löng vaøo thaønh

gieáng nghó suy nghó tìm caùch ñöa chuùng vaø

Ngaøi leân bôø. Ngaøi ñaët moãi con vaät moät beân vai

roài tính chuyeän tay chaân seõ caém vaøo thaønh

gieáng baùm maø leân. Con Möïc luoân ôû beân bôø

chaêm chaém nhìn xuoáng thaáy laâu quaù maø

Tröôûng laõo chöa leân ñöôïc, noù hoaûng hoát quyeän

quanh ra chieàu lo laéng soát ruoät, mieäng haù hoác

cöù ö öù trong coå reân ræ. Moät vaøi tu sinh thaát ôû

xa, moïi ngöôøi ñang kheùp kín cöûa ñoäc cö, Möïc

Luøn lieàn phoùng xuoáng beáp suûa roái rít roài caén

gaáu quaàn coâ Trang caàu cöùu. Laø ngöôøi nhanh

trí, hoaït baùt, coâ Trang bieát coù chuyeän, coâ goïi

coâ Ñaøo, coâ Tuù cuøng chaïy theo Möïc Luøn…

Nhôø chieác thang daøi caùc coâ thaû xuoáng

Tröôûng laõo ñaõ ñöa hai con choù con leân tröôùc.

Ngaøi ñaõ cöùu chuùng thoaùt cheát, vaø chuùng soáng

ñöôïc cuõng nhôø coù Möïc Luøn.

Con Möïc khoân vaø tình nghóa vôùi ngöôøi laø

theá nhöng sau naøy Möïc laïi cheát raát thaûm

thöông trong baøn tay con ngöôøi.

Caïnh tu vieän coù moät thanh nieân hö hoûng,

moät hoâm anh ta dieãu qua, Möïc Luøn ôû trong

raøo thoø coå ra suûa. Ngöôøi thanh nieân ôû ngoaøi


22

nhanh nhö caét hia tay chòt chaët coå Möïc cho

vaøo bao chôû ra quaùn chuyeân baùn thòt choù.

Goïi Möïc Luøn khoâng thaáy, coâ UÙt ñònh

quaùn xeùt caên nguyeân. Coâ ra ñi ñuùng gaëp ngöôøi

thanh nieân luùc ñoù ñaõ ñuùt tieàn trong tuùi ñang

cheånh cheä ngoài trong quaùn uoáng caø pheâ. Noùi

ngoït nhaït dòu daøng heát lôøi, ngöôøi thanh nieân

môùi chòu chæ nôi ñeå coâ UÙt ra chuoäc tieàn cöùu

Möïc. Coâ vöøa caát tieáng noùi vôùi chuù Saùu chuû

quaùn thì ôû trong caùi voû bao phaân hoùa hoïc, Möïc

nhaän ra tieáng coâ UÙt, Möïc cöïa ñaãy vaø uù ôù keâu.

Ñuùng laø tieáng keâu cuûa keû trong côn tuyeät voïng.

Keà mieäng cöûa töû, ñang heát söùc bình sinh keâu

thaûm thieát, tieáng keâu nghe xoùt thöông ñeán

naõo loøng.

Coâ UÙt heát lôøi vôùi chuû quaùn xin chuoäc gaáp

hai soá tieàn ngöôøi ñaõ baùn. Chuù Saùu haàm haàm

neùt maët, noùi ngaén goïn gioïng laïnh luøng nhö

löôõi lam.

Veà tìm hai thaèng baùn choù ra, seõ cho

chuoäc, coâ UÙt voäi vaøng quay ñi, coâ laøm taát caû

ñeå cöùu Möïc. Coâ vöøa böôùc chaân ñaèng sau maáy

tieáng lieàn òch… chaùt… coâ quay ngöôøi laïi, khuùc

goã trong tay chuù Saùu cuõng vöøa luùc ngöøng giaùng

xuoáng caùi voõ bao phaân hoaù hoïc haèn loûm moät

goùc veát thanh cuûi. Voû bao naèm ñöôøm ñöôïm yeân

thít.


Chuù Saùu thaûn nhieân nhö khoâng coù gì xaûy

ra maët tænh bô vaát khuùc goã vaøo xoù cöûa.

Ñaáy laø chuyeän con Möïc Luøn, chuyeän vaät

vaø ngöôøi, ngöôøi vaø vaät.

Möïc Luøn mang thaân choù nhöng neát cuûa

Möïc thì khoâng choù moät chuùt naøo. Thaáy hai choù

con tuy cuûa haøng xoùm khoâng ruoät thòt maùu muû

gì nhöng bò naïn, cuõng laø choù vôùi nhau, Möïc

bieát tìm ngöôøi ñeán cöùu. Khi chuû gaëp khoù khaên

gieáng heïp toái taêm laïi saâu, chuû cuûa Möïc ñaõ giaø

gaàn 72 nhaûy thaúng ñöùng nhö nhaûy duø xuoáng

gieáng maõi maø chöa leân ñöôïc, Möïc bieát lo laéng

hoaûng hoát chaïy xuoáng nhaø beáp tìm ngöôøi. Ñoåi

thöû khoâng phaûi laø Möïc neáu laø ngöôøi luùc ñoù ta

cuõng laøm ñöôïc gì hôn theá!?

Trong khi laø ngöôøi ñaøng hoaøng nhöng

beân trong quaàn aùo hai thanh nieân laø chieác bao

ñang thuû saün boä oùc cuûa hoï ñaëc sòt söï tham lam.

Töøng teá baøo luùc naøo cuõng nhaáp nhaùy loang

loaùng nhöõng möu meïo, söï tinh khoân ma quaùi

cuõng ñen toái baån thæu nhö chieác bao baét choù.

Thaät gheâ sôï khi nghó veà khuoân maët laàm

lyø cuûa chuù Saùu vaø thanh goã, chæ moät böôùc chaân

maø toaøn boä loøng daï ñaõ phôi baøy.


24

Khi bieát chuû ñeán xin, sôï maát mieáng moài,

chuù im laëng nhö theá gaây khoù khaên ra ñieàu

kieän ñeå ñoái phöông khoâng theå laøm noåi.

Thaáy ñoái phöông laøm ñöôïc, quyeát taâm

laøm, thì baèng moïi giaù traéng trôïn cöôùp moài

tröôùc ñaäp cheát choù luoân, “choù cheát heát

chuyeän”!

Chuù soáng khoâng caàn lôøi! Chuù soáng baèng

vuøi ñuïc, dao vaø thanh goã!

Traû tieàn gaáp hai laàn! Chuù khoâng chôi, chuù

nhaåm nhanh trong ñaàu noù vaãn chöa baèng caùi

giaù treân thò tröôøng hieän taïi. Khi ñaõ ngaäm ñöôïc

mieáng moài lôøi ñôøi naøo chuù nhaû, chuù khoâng caàn

bieát ñeán tình thöông loaøi vaät. Thöông, chuù ñaõ

chaúng laøm ngheà naøy. Chuù cuõng chaúng caàn tình

ngöôøi. ÔÛ choã chuù khoâng noùi ñeán tình ngöôøi,

tình ngöôøi laø caùi gì?! ... Chuù ñaâu phaûi laø Möïc

Luøn!? …

Chuù ñaõ quen soáng chæ caàn choù chöù khoâng

caàn bieát chuyeän veà con choù! Nhöng ôû tu vieän

nôi aáy coù nhöõng con choù tôùi reùt chuùng ñeàu ñöôïc

taûi meàn raùch ñeå naèm. Coù con naèm rieâng coù con

nguû chung vôùi nhau, soáng nhö anh em trong

moät nhaø quaây quaàn quanh coâ UÙt baûo veä chaêm

soùc nhö tình cha meï ñoái vôùi con caùi. Chuùng töï

giaùc raêm raép thay nhau 24 trong 24 tieáng ñi


khaép saùu vaïn meùt vuoâng ñaát luøng suïc. Haøng

hai chuïc con, nhöng nghe con naøo caén duø ôû xa

tít, coâ vaãn goïi ra ñuùng teân vaø bieát noù caén veà

vieäc gì. Ai ñoù ñeàu coù theå môû coång saét ra vaøo

nhöng neáu moù tay caàm thöû vaät gì cuûa nhaø beáp

thì laäp töùc seõ bò khieáp sôï taùi maët. Coù hoâm buoåi

toái coâ UÙt ñi laïi coâng vieäc, coâ khoâng thaáy con

raén caïp noâng coå tay naèm ngay caïnh ñöôøng,

moät con choù kòp lao tôùi caén quaàn níu chaët,

khoâng ñeå coâ ñi. Choù laø vaäy ñoù!

Noùi ñeán raén, tu vieän ñaát roäng, caây coái

raäm raïp coù raøo bao quanh, khoâng ngöôøi qua

laïi, ai ôû thaát naøo bieát thaát naáy, yeân tónh vaø

vaéng veû neân tröôùc ñaây raén raát nhieàu. Buoåi toái

chuùng boø ñi kieám aên nghe böôùc chaân tu sinh

ñi kinh haønh treân nhöõng loái moøn, raén naèm eùp

mình ñôïi ngöôøi qua môùi boø sang ñöôøng. Raén

nhieàu thöù neân nhieàu keû ñeâm ngaøy rình raäp leûn

chaêng löôùi baét troäm.

Khoâng nhöõng raén maø ôû ñaây boø caïp ngaøy

ñeâm cuõng nhan nhaûn xung quanh thaát, chuùng

ngöôïc xuoâi töï do boø caû vaøo y aùo treo treân lieáp.

Buoåi toái baät ñeøn taäp. Thaïch thuøng baùm ñaày

pheân vaùch chuùng xoâng caû vaøo trang saùch ñang

ñoïc ñeå baét moài. Thoï thöïc ngoï trai, raén thaèn

laèn ñeán taän saùt choã ngöôøi ngoài, maét traân traân

nhìn ngoùng chöïc maãu baùnh vuïn.


26

Döôùi taùn traøm cao ba boán chuïc meùt, luùc

ríu ra, luùc thaùnh thoùt tieáng chim röøng töø xa

veà ñaäu. Sôùm chieàu tu sinh ôû trong thaát ngoài

ñònh. Chim seû quaït nhaûy nhoùt xung quanh baét

nheän, neáu coù ai troâng aét töôûng chim nuoâi,

nhieàu khi buoåi tröa naèm tònh chæ, chim coøn

nhaûy caû qua ngöôøi nhaûy ñaäu vaøo chaân.

Neáu ta thöông yeâu toân troïng söï soáng cuûa

loaøi vaät thì loaøi vaät trôû neân gaàn guõi. Soáng töï

nhieân chan hoøa vôùi chuùng ta keå caû raén ñoäc vaø

boø caïp. Chuùng khoâng coøn sôï seät maø phaûi ñoái

phoù neân thaønh hieàn laønh deã thöông. Chuùng

nhaän bieát con ngöôøi khoâng coøn laø söï ñe doïa

nguy hieåm, ngöôïc laïi trìu meán thöông yeâu

chuùng neân chuùng laân la keùo nhau ñeán caïnh

beân, daïn dó nhö gaëp caùc loaøi khaùc trong thieân

nhieân xöa nay khoâng haïi chuùng.

Neáu ngöôøi vaø vaät soáng chan hoaø hieåu bieát

thoâng caûm, thöông xoùt nhau cuoäc soáng trôû neân

an vui aám aùp taâm hoàn thö thaùi, thaûnh thôi,

khoâng coøn phaûi nôm nôùp sôï nhau gaây khoå cho

nhau thì ngay ñoù laø haïnh phuùc…

Anh em trong nhaø kheânh caây goã, em yeáu

haún phaûi baûo em ñöùng ôû choã ngoïn, anh lôùn

anh nhaän laáy phaàn goác naëng hôn. Con ngöôøi

khoân ngoan trí tueä vöôït leân ñöùng ñaàu taát caû

muoân loaøi, con ngöôøi phaûi thöông yeâu chôû che


baûo veä söï soáng cho heát thaûy nhö vaäy môùi goïi

laø ñöùc hieáu sinh, laø ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân

quaû.

Soáng khoâng coù ñöùc hieáu sinh thì khoâng

coøn laø con ngöôøi nöõa, ñoù laø choã ñaëc thuø ñeå

ngöôøi khaùc vaät.

Theá maø, khoâng bieát töø khi naøo vaø töø ñaâu

laïi coù ngöôøi phaùt ngoân moät caâu, caâu ñoù laïi laø

ngoân töø cuûa ngöôøi coù hoïc coù chöõ nghóa haún hoûi:

“nhaân döôõng vaät, vaät döôõng nhaân”. Quan ñieåm

cuûa hoï noùi toaïc ra laø nuoâi vaät ñeå maø aên thòt.

Nhaân döôõng vaät thì toát roài. Nhöng sao laïi

vaät döôõng nhaân? Vaäy laø taát caû caùc loaøi sinh ra

laø phaûi ñeå cho ngöôøi aên thòt hay sao? Bôûi con

ngöôøi khoân ngoan vaø maïnh hôn chöù gì? Neáu

ñoù laø caùi lyù taát nhieân, vaäy thì hoå aên thòt ngöôøi

laø ñuùng sao ngöôøi khoâng im laëng vui veû ñeå cho

noù aên thòt maø laïi chaïy?

Khoâng theå coù caùi lyù vaät döôõng nhaân ñöôïc,

ñaâu döôõng baèng sinh maïng keû khaùc boài ñaép

cho thaân mình thì ñeán luùc maùu thòt mình seõ

phaûi ruùt ra traû nôï laïi nhöõng gì mình ñaõ nôï.

Luaät nhaân quaû coâng baèng tuyeät ñoái khoâng bao

giôø queân soùt duø vieäc nhoû tí xíu treân ñôøi.

Döôõng baèng maùu thòt cuûa keû khaùc ñuùng

laø coù taêng caân nhanh thaät, nhöng töø 50 kyù loâ


28

gam ñeán 60 kg thì 10 kg aáy laø caùi gì laø thòt

cuûa ta ö? Baäy! Cuûa ta ôû ñaâu laïi töï coù! Ñoù laø

thòt cuûa choù, cuûa gaø boø lôïn, deâ caù, löôn eách ñaáy

chöù. Nhöõng thöù aáy vaøo môùi thaønh 10 kg kia.

Thaân xaùc luùc naøy ñaâu coøn laø söï thuaàn tuùy

thanh tònh ta, nöûa doøng maùu trong ta ñaõ bò

pha, ta ñaõ laø chính nhöõng thöù aáy.

Caùi cô theå maø meï cha cho ta khoâng coøn

laø saûn phaåm cuûa meï cha nhö xöa nöõa. Noù ñaõ

thaønh ñoäc aùc hoâi haùm ueá taïp. Thaân ta ñaõ

thaønh nghóa ñòa nôi choân xaùc cuûa ñuû loaøi.

Nghóa ñòa theá gian chæ coù xaùc ngöôøi. Nghóa ñòa

thaân ta choân ñuû loaøi töø con chuoät con chim cho

ñeán ñaëc saûn raén, ruøa, cua, nhaùi… Ta khinh loaøi

vaät aên baån, nhöng chính treân traùi ñaát naøy

chöa coù loaøi naøo aên taïp ñuû loaïi nhö ngöôøi.

Coøn baûo aên toaøn rau khoâng coù thòt seõ

thieáu chaát seõ yeáu! … Noùi sai! Ñoù laø töôûng töôïng

maø noùi. Hoaëc chöa nhìn, chöa thaáy heát maø ñaõ

noùi. Ñöùc Thích Thoâng Laïc tu chöùng quaû A La

Haùn, quaû Thaùnh cao nhaát ñaõ ñaït ñeán choã Toaøn

Giaùc cuûa ñaïo Phaät. Thaày aên rau lieàn chín

thaùng khoâng heà trong ngaøy coù nöûa haït côm

hoaëc chaát boät gì. Naêm nay Thaày saép ñeán tuoåi

taùm möôi, ñi laïi nhö thanh nieân khoâng coù

chuyeän oám ñau, laøm vieäc lieân tuïc suoát ngaøy

ñeâm khi cao ñieåm toái 23 giôø ñoàng hoà trong


ngaøy vôùi khoái löôïng vaø chaát löôïng coâng vieäc

maø hieän taïi khoâng ai coù theå laøm ñöôïc. Thôøi

xöa, haõy noùi nhöõng ngöôøi bình thöôøng nhö

nhöõng tu sinh ôû tu vieän Chôn Nhö, maáy chuïc

con ngöôøi ñeàu aên chay tuyeät ñoái, ngaøy chæ moät

ngoï trai chöù khoâng phaûi hai ba boán böõa hoï tu

taäp hoaït ñoäng lieân tuïc treân 14 giôø ñoàng hoà

trong ngaøy. Töø 2 giôø vaøo taäp cho ñeán saùng. Coù

nhöõng ngöôøi ñaõ ñaït tôùi choã suoát ñeâm hoï khoâng

coøn nguû nöõa. Lieân tuïc ñi kình haønh vaø 5 phuùt

tu taäp. Ñaàu oùc hoï caøng tænh taùo, saùng suoát,

ngöôøi khoeû maïnh khoâng bao giôø chòu caàm vieân

thuoác hoaëc phaûi naèm vì meät vì ñau.

Coøn aên thòt caùc loaøi seõ ngon mieäng hôn

aên rau ö? Coù theå ñuùng, nhöng xin thöa caùc baïn

do thoùi quen maø neân caû. Ñeû ra ñaõ cho duøng caø

pheâ thì lôùn leân ñeán luùc cuoäc soáng khoâng theå

thieáu caø pheâ, khi ñaõ thieáu noù thì moïi thöù khaùc

ñeàu thaønh taàm thöôøng khoâng caùi gì ngon baèng

caø pheâ!…

Moïi sinh hoaït caù nhaân vaø coäng ñoàng ñöôïc

laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn seõ thaønh thoùi quen,

thaønh taäp quaùn. Maø taäp quaùn thì khoù boû, haït

nhaân cuûa taäp quaùn thì thoùi quen. Thì caùc baïn

nhìn ngöôøi nghieän xem ma löïc cuûa noù theá naøo?

Thaät ra ngon laø caùi gì ?


30

Phaûi ñaâu sôn haøo haûi vò phaûi ñaâu thöù ñaét

tieàn môùi laø ngon. Ngon laø caùi laï mieäng laø caùi

ta thích nhaát thôøi. AÊn thòt maõi, ngaáy leân veà

thòt thì ñóa döa ngoïn rau lang luoät laïi laø tuyeät.

Nhöõng naêm gaàn ñaây ngöôøi ta goïi con oác, con

cua, con eách laø ñaëc saûn, vì ngöôøi ta ñaõ quaù eâ

cheà no say trong thòt nhöõng thöù aáy, ngaøy xöa

chæ ñöôïc caùc cuï xem laø ñoà cua oác töùc thöù taàm

xoaøng.

Thaám ñöôïm quan ñieåm vaät döôõng nhaân,

ñôøi soáng vaät chaát ngaøy caøng khaám khaù neân

hoâm nay quaùn aên choã naøo cuõng moïc nhö naám,

môùi sinh ra nhöõng quaùn aên thaät sang troïng

daønh cho nhöõng khaùch ñaëc bieät ñeán ñaáy uoáng

röôïu Taây vaø aên tieát canh chim seû, nghóa laø caét

coå caû töø con chim vöøa baèng ngoùn tay caùi naën

töøng gioït maùu ñeå döôõng oâng nhaân voøng ñai

buïng nhö caùi thuøng phi naëng baûy taùm möôi

caân!

Thaät ñau loøng thay khi nghe ngöôøi ta say

söa khen nhöõng tay cheá bieán taøi ba, xaøo xaùo

thòt caày baûy moùn, laáy tia maùu hoàng, maùu ñen,

kyõ thuaät thui vaøng... nhöõng con vaät haèng ngaøy

luùc naøo cuõng gaén boù taän tuïy beân ta. Chuùng saün

saøng lieàu mình cöùu chuû, trung thaønh nhaãn naïi

ñeán cheát vì ngöôøi nhöõng con vaät trong ñôøi

soáng khoâng theå thieáu noù. Ai cuõng caàn con vaät


trong nhaø, ñeâm hoâm möa reùt ta treân chaên döôùi

ñeäm, noù thaâu ñeâm naèm ñaàu nhaø canh coång;

ngöôøi maâm cao coå ñaày, noù chaàu chöïc gaäm

mieáng quaêng ra. Ta ñi vaéng naêm möôi ngaøy

chuùng bieát chöù, khi veà chuùng möøng quyùnh

chaïy ra taän ngoaøi ñöôøng ñoùn. Xoaén xuyùt voøng

quanh. Coù nhöõng tröôøng hôïp chuû cheát noù coøn

boû caû aên nhieàu ngaøy thöông nhôù naèm laëng moät

choã, buoàn baû khaùc thöôøng. Vaäy maø chæ vì moät

böõa aên, con ngöôøi lieàn loâi ra caét coå phanh thaây

khen ngon, khen beùo!

Chao oâi nghó maø gheâ sôï loaøi vaät coøn bieát

nghóa tình nhö theá sao ta chæ vì mieáng aên

nhaát thôøi maø queân nghóa queân tình.

Moät thaønh phoá boán trieäu daân, moãi ngöôøi

moãi ngaøy chæ caàn aên nöõa laïng thòt caù thì moät

ngaøy ñaõ heát 200 taán thòt. Neáu tröø soá ôû dieän

coøn ñoùi ngheøo khoâng coù tieàn mua thòt thì soá

coøn laïi khoaûng 75 trieäu ngöôøi moät ngaøy seõ tieâu

thuï bao nhieâu thòt. Moät ngaøy söï cheát choùc treân

haønh tinh naøy seõ laø bao nhieâu ñuùng laø xöông

nhö nuùi maùu chaûy thaønh soâng, söï luaân hoài saùu

ngaõ haøng ngaøy seõ vaàn vuõ mòt muøng. Töø tröôøng

aùc thaûi ra ñen ngoøm noàng naëc maùu, nguøn nguïït

saùt khí, baàm tím caêm öùc, haän thuø truøm khaép

vuõ truï.


32

Xin moïi ngöôøi haõy döøng laïi phuùt giaây maø

suy ngaãm. Haõy nöông tay ñeå töøng giaây phuùt

maùu bôùt ñoã. Haõy laéng nghe quan saùt söï soáng

cuûa caùc loaøi. Haõy kheùp nheï mí maét gaéng maø

nghe nhöõng tieáng keâu theùt, tieáng reân thaûm

thieát cuûa loaøi vaät luùc boán giôø saùng tröôùc nhöõng

muõi dao nhoïn saùng loaùng vaø nhöõng doøng maùu

noùng voït ta ñoû töôi ngaàu boït.

Caùc baïn haõy coá gaéng nghe ñi ñeå traùi tim

ta tænh taùo daàn, noù ngaøy moät trong saùng cao

ñeïp ngôøi ñöùc hieáu sinh, ta seõ bieát caàn phaûi laøm

gì khi ta soáng. Chuùng ta khoâng theå thieáu caùc

loaøi vaät ôû beân, ñoåi thöù ñôøi hoaøn toaøn khoâng coù

noù chuùng ta roài seõ ra sao! Nhöng xin nhôù raèng

coù noù vaø noù sinh ra khoâng phaûi laø ñeå “vaät

döôõng nhaân”...

C. ÑÖÙC HIEÁU SINH VÔÙI COÛ CAÂY

Treân haønh tinh naøy coû caây coù maët tröôùc

con ngöôøi, coù caây coû thöïc vaät roài môùi coù saâu

boï, coân truøng soáng, sau ñoù ñeán caùc loaøi ñoäng

vaät theo doøng tieán hoaøn maø xuaát hieän.

Thaûm thöïc vaät phuû khaép haønh tinh treân

khaép caùc chaâu luïc möùc ñoä thöa daày khaùc nhau

tuøy theo ñaát ñai, khí haäu. Nhôø thaûm thöïc vaät

maø thaønh phaàn khoâng khí giöõa oâ-xy vaø caùc-

bon-níc ñöôïc ñieàu hoaø, nhieät ñoä ñöôïc ñieàu hoaø.


Con ngöôøi töø nhöõng ngaøy ñaàu xuaát hieän, toàn

taïi vaø phaùt trieån laø nhôø caây nhôø röøng. Röøng

chôû che nuoâi döôõng, con ngöôøi ñaõ nhieàu ngaøn

vaïn naêm soáng vôùi röøng roài töø ñoù tieán daàn töø

ñoàng baèng xuoáng bieån.

Röøng, soâng bieån vaø ñaát ñai laø ba nôi ñoái

vôùi con ngöôøi ôn saâu ñöùc caû, tình naëng nghóa

daày nhö ngöôøi meï hieàn chôû che nuoâi döôõng

ñaøn con. Taát caû ñoùi no laø nhôø meï chæ bieát troâng

vaøo meï. Theá neân trong tín ngöôõng Nguyeân

thuûy, con ngöôøi nhaän mình coù ba meï töùc ba

maãu: maãu thöôïng ngoaøi (meï röøng), maãu ñòa

hoaøng (meï ñaát), thoaùi meï soâng nöôùc.

Haøng vaïn trieäu naêm tröôùc, cheá ñoä chieám

höõu noâ leä, kinh teá Nguyeân thuûy laø saên baét haùi

löôïm. Haùi löôïm laø chuû yeáu söï soáng cuûa con

ngöôøi hoaøn toaøn troâng vaøo röøng vaø ngay caû

khi ñaõ trôû thaønh neàn kinh teá troàng troït luùa

nöôùc nhöng gaëp luùc ñoùi keùm maát muøa, con

ngöôøi laïi ngöôïc leân röøng maø soáng baèng cuû quaû

rau maêng.

Röøng caây vôùi con ngöôøi ñaõ hoaø quyeän gaén

boù vôùi nhau nhö maùu thòt nhö tay vôùi chaân,

nhö anh vôùi em, röøng nhö chính gia ñình cuûa

mình, laø nôi choân nhau caét roán. Nhöõng caâu ca

dao xöa nhaát, coå nhaát ñaõ phaûi aûnh höôûng hôi

thôû tình caûm ñoù:


34

“Muoán taém maùt leân ngoïn soâng ñaøo

Muoán aên sim chín thì vaøo röøng xanh …”

Hoaëc:

“Tay caàm con dao

Laøm sao cho saéc

Ñeå maø deã caét

Ñeå maø deã chaët

Chaët laáy cuûi caønh

Treøo leân röøng xanh

Chaïy quanh söôøn nuùi

Moät mình thui thuûi

Tìm choán ta ngoài …”

Coù ngöôøi cho caây coû khoâng coù söï bieát, söï

bieát chæ coù ôû ngöôøi vaø thuù vaät. Khoâng ñuùng

nhö theá! Söï bieát cuûa con ngöôøi ñuùng laø voâ taän,

nhaát laø moät khi coù trí tueä Tam minh. Söï bieát

cuûa ñoäng vaät laø bieát buoàn vui, sôï haõi, thöông

nhôù, yeâu gheùt, giaän döõ thuø haèn, aân oaùn tình

nghóa, v.v.. Coøn thöïc vaät chuùng cuõng bieát

nhöng caùi bieát non nôùt, thoâ, ñôn giaûn, moäc

maïc song khoâng theå phuõ nhaän. Caùc baïn haõy

troâng caây baàu caây bí, caây xu xu, möôùp, nhöõng

loaïi daây leo chuùng bieát ñöa caùi ta goïi laø tay,


ñeå tìm caønh maø baùm, ñeå leo xa hôn nöõa. Caây

naøo cuõng bieát uoán cong thaân ñeå ngoi ra nhaän

moät khoaûng khoâng gian cho rieâng mình,

khoâng chòu ñeå caây khaùc che rôïp. Neáu ta ñoã

phaân boùn xuoáng moät choã, chuùng nhanh choùng

phaùt hieän vaø taäp trung reã vöôn vaøo ñoù.

Caây coái gaàn ngöôøi thì xanh toát mau lôùn,

caønh laù phôûn phô, sai quaû, nhöõng caây baøng ôû

saân tröôøng hoïc lôùn nhanh nhieàu so vôùi caây

troàng ôû choã vaéng ngöôøi duø ñaát toát.

Nhöõng caây mít ôû chaân ñoài soáng vôùi ngöôøi

naêm naøo cuõng sai quaû. Chuû chuyeån nhaø ñi nôi

khaùc boû mít laïi mít khoâng ra quaû nöõa, coù thì

chæ laùc ñaùc, caønh laù nom xaøo xaïc haét hiu.

Trong gia ñình khi laøm aên thònh vöôïng

thì vöôøn töôïc saân nhaø caây coái sum sueâ töôi saéc,

khi caây xaùc xô hui haét, saàu uùa thì ngöôïc laïi.

Caây laø caây, caây khoâng phaûi ngöôøi nhöng

caây gaàn guûi chí thieát vôùi söï soáng con ngöôøi.

Chính caây ñang ngaøy ngaøy nuoâi soáng con

ngöôøi, caây coøn mang ñeán cho ngöôøi nieàm vui,

haïnh phuùc, töøng hôi thôû trong laønh, vaãn maõi

maõi chôû che cho muoân vaät. Muoân söï soáng treân

haønh tinh naøy ñeàu troâng vaøo caây.


36

D. TAÏI SAO TA LAÏI TAØN PHAÙ

THIEÂN NHIEÂN

Cuoäc chieán tranh taøn baïo ñaõ huûy dieät bao

nhieâu röøng cuûa nöôùc ta. Maët ñaát nôi naøo cuõng

loang loã bom ñaïn, nhieàu caùnh röøng cheát vì hoùa

hoïc coøn nhieàu naêm nöõa chöa theå hoài sinh.

Cuoái theá kyû XX daân soá nöôùc ta taêng hôn

boán laàn so vôùi giöõa theá kyû. Ñaát ñoàng baèng

chaät, maät ñoä nhieàu nôi töø 2000 ñeán 3000 ngöôøi

treân moät caây soá vuoâng. Ñaát chaät ngöôøi ñoâng

neân laïi boàng beá nhau leân nuùi.

Baét ñaàu nhöõng naêm saùu möôi, mieàn Baéc

thöïc hieän phaân boá lao ñoäng treân caùc vuøng daân

cö vôùi nhöõng chính saùch khai hoang, xaây döïng

khu kinh teá, cuõng chæ trong voøng boán chuïc

naêm aáy, röøng caùc tænh mieàn Baéc nöôùc ta cô

baûn heát saïch. Môùi ngaøy naøo Vieät Baéc nguùt

ngaøn… vaøo röøng chaúng bieát loái ra… hoaëc nhö

thô Toá Höõu: “Röøng che boä ñoäi röøng vaây quaân

thuø”, baây giôø ñi ñeán ñaâu duø heo huùt taän Ñoàng

Vaên, Meøo Vaït, Haø Giang, Baùt Saùt, Laøo Cai,

Moäc Thaân, Sôn La, hoaëc Tuaàn Giaùo, Ñieän Bieân

choã naøo cuõng toaøn ñoài hoang luùp xuùp. ÔÛ ñaâu

cuõng lo troàng röøng. Bao kinh phí troàng caây

trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ñoå ra haøng chuïc naêm

nay keát quaû cuõng chaúng ñaâu vaøo ñaâu caû. Nhö


xöù Laïng xöa kia mòt muøng röøng thaúm, ngöôøi

lính thuù ngaùn ngaåm thôû than:

“Mieäng aên maêng truùc, maêng mai

Nhöõng giang cuøng nöùa laáy ai baïn cuøng”

Baây giôø leân Laïng Sôn tìm ñöôïc caùi maêng

thì khoù laém, baát keå maêng gì! Caùch ñaây naêm

naêm, moät soá toäc ngöôøi Tuyø Nuøng Laïng Sôn ñaõ

phaûi oà aït di cö vaøo taän Taây Nguyeân. Treân

nhöõng chuyeán xe coù cuï giaø ngoaøi taùm möôi tuoåi

saép xuoáng loøng ñaát duø khoâng muoán rôøi queâ

cuõng baét phaûi ñi cuøng con chaùu. Söï soáng caáp

baùch böõa aên laø töøng ngaøy phaûi ñoû löûa beáp töøng

ngaøy, neân vieäc tö duy cuõng töøng ngaøy töøng giôø

thuùc duïc nhö löûa chaùy.

Vieäc di chuyeån töï phaùt oà aït ñaõ gaây khoù

khaên khoâng ít cho chính quyeàn sôû taïi, nhöõng

bieän phaùp ngaên chaën nhieàu khi ñeàu baát löïc.

Röøng baây giôø vaãn chaùy. Hoï ñoái vôùi röøng

baèng con dao löôõi cöa, hai baøn tay traéng vaø ít

haït gioáng thì röøng phaûi chaùy, vaãn coøn choã naøy

ñoát raãy. Söûa ñoåi moät taäp quaùn canh taùc ñaâu

phaûi chuyeän ngaøy moät ngaøy hai.

Vì ñieàu kieän soáng, nhöõng khoù khaên taøi

chính, chöa theå giaûi quyeát moät caùch cô baûn

chuyeån ñoåi cô caáu saûn xuaát töøng vuøng nhöng

khoâng theå vì theá maø nhaém maét tieáp tuïc chaët


38

caây, ñoát röøng phaù hoaïi moâi tröôøng soáng. Ñoù

thöïc söï laø haønh vi gieát ngöôøi, gieát mình,

khoâng khaùc gì caùch laøm lieàu, ñang ñun beáp

thieáu cuûi neân dôõ maùi nhaø xuoáng naáu, ngaøy mai

tìm caùch sau.

Röøng heát caây, ñaát thaønh ñoài troïc, choã naøo

cuõng vaäy laø maát moâi tröôøng töï nhieân. Trong

thieân nhieân maát caân baèng sinh thaùi, nhöõng

vuøng tieåu khí haäu thay ñoåi, thôøi tieát naéng möa

gioù baõo khí haäu ñaûo loän, luùa baép hoa traùi seõ

aûnh höôûng saâu beänh baát ngôø. Moâi tröôøng xaáu

naêng xuaát caây troàng seõ keùm ñi, tuoåi thoï con

ngöôøi seõ giaûm.

Nhöõng naêm gaàn ñaây treân theá giôùi vaø nöôùc

ta, thieân tai haïn haùn, luõ luït gioâng baõo lieân tuïc

xaûy ra, vaø vuøng nuùi laïi coù ñoä cao nhö tænh

Tuyeân Quang maáy naêm qua luõ luït cuõng xaûy ra

lieân tieáp, nhöõng traän luït ôû thò xaõ nöôùc ngaäp

tôùi maùi nhaø. Khaép nôi choã naøy saït ñöôøng choã

caàu troâi nôi lôû nuùi. Ñoàng baèng soâng Cöûu Long

luõ sôùm luõ lôùn ñaõ ñaønh nhöng caùc tænh doïc

Mieàn Trung coù daõy Tröôøng Sôn chaïy doïc, ñaát

ôû cao beà ngang heïp, soâng chaûy xieát doác thaúng

ra bieån. Theá maø, lieân tuïc töø Ngheä An, Haø Tónh

trôû vaøo ñeán Nam Trung Boä naêm naøy naêm khaùc

choã naøo cuõng thaáy luõ luït ngöôøi cheát cuûa maát,

hoa maøu muøa maøng bò phaù huûy, coù oâng Trôøi


naøo laøm ñaâu, taát caû laø do ta. Taát caû trong nhaân

quaû, “gieo gioù seõ gaëp baõo”. Ñaõ gieo nhaân ñoát

röøng taøn phaù thieân nhieân ôû nhieàu moâi tröôøng

soáng, laøm nhieàu ñieàu chí aùc thì luït baõo, luõ queùt

ñaïi haïn, soùng thaàn ñoäng ñaát. Nhieät ñoä quaù cao,

quaù thaáp ñeán vôùi con ngöôøi laø baát khaû khaùng.

Noù laø nhöõng beänh phaùt sinh töø moâi tröôøng.

Maø moâi tröôøng thì coù moâi tröôøng töøng vuøng,

moâi tröôøng chung cuûa traùi ñaát.

Moâi tröôøng soáng cuûa quoác gia daân toäc

phaûi naèm trong moâi tröôøng cuûa haønh tinh cuûa

coäng ñoàng nhaân loaïi.

Soùng thaàn phaùt sinh töø giöõa Thaùi Bình

Döông nhöng taùc ñoäng tôùi taän cuoái AÁn Ñoä

Döông. Nhöõng khí caùc-bon-níc vaø löu huyønh

ñöôïc thaûi ra töø baàu trôøi Myõ, Phaùp, Nhaät ñaâu

chæ naèm ôû trong bieân giôùi Myõ, Phaùp, Nhaät. Buïi

khoùi xi maêng ñaâu chæ naèm ôû nôi saûn cuaát xi

maêng. Coù khi ngöôøi tröïc tieáp taïo neân haäu quaû

thì chöa gaëp chuyeän gì nhöng ngöôøi ôû voùt nôi

nuùi cao khoâng dính daùng gì tôùi khu coâng

nghieäp thì laïi chòu höùng möa a xít, ñuùng laø keû

aên oác ngöôøi ñoã voû.

Moâi tröôøng soáng roõ raøng ñoù laø vaán ñeà

chung cho moïi ngöôøi, moïi vaät. Moãi ngöôøi, moãi

vaät khoâng chæ laø cuûa rieâng mình maø laø cuûa moâi


40

tröôøng neân moâi tröôøng ñaõ thaønh ngoâi nhaø

chung ai cuõng coù traùch nhieäm lo gìn giöõ.

Ñaõ ñeán luùc cuoäc soáng ñoøi hoûi moät neàn ñaïo

ñöùc bieát soáng yeâu thöông töøng caây coû, ñaát ñaù

chim muoâng caàm thuù. Bieát toân troïng vaø baûo

veä söï soáng muoân loaøi. Naêng xuaát lao ñoäng, toác

ñoä xaûn xuaát cuõng nhö vai troø taùc ñoäng cuûa con

ngöôøi vaøo thieân nhieân, moâi tröôøng soáng ngaøy

caøng raát maïnh noù khaùc haún raát xa nhöõng xaõ

hoäi loaøi ngöôøi ñaõ qua.

Neáu khoâng xaây döïng neàn ñaïo ñöùc nhaân

baûn - nhaân quaû treân haønh tinh naøy, neáu töø

moãi traùi tim con ngöôøi khoâng ñöôïc vun boài

loøng yeâu thöông vaø traùch nhieäm, khoâng coù ñöùc

hieáu sinh thì tröôùc maét caùi ñöôïc, caùi maát seõ laø

tæ leä nghòch vaø nhanh choùng ñi ñeán keát cuïc

cuoái cuøng töï huûy dieät laø taát yeáu. Nhaân aùc ñaõ

taïo roài thì quaû chæ coøn ñôïi noå. Phaûi ngay laäp

töùc ngaên aùc dieät aùc taïo nhaân laønh laø caùch

choáng thieân tai, baõo luõ toát nhaát, ngoaøi ra moïi

caùch khaùc chæ laø queùt saân voøng quanh haét choã

naøy ra choã khaùc.

Khoâng coù loøng hieáu sinh, khoâng coù ñaïo

ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì caây tieáp tuïc chaët,

röøng tieáp tuïc bò ñoát phaù, phaùp luaät cuõng bò boù

tay, nöôùc ngaàm roài cuõng seõ caïn kieät, ñaát seõ sa

maïc hoaù daàn, roài cheát ñaát, cheát thuù vaät bò gieát


nhieàu loaïi tuyeät chuûng. Khí ñoäc trong khí

quyeån ngaøy caøng taêng, soâng ngoøi oâ nhieãm

naëng, moâi tröôøng soáng thaønh moâi tröôøng cheát.

Haønh tinh naøy thaønh moâi tröôøng cheát,

loaøi ngöôøi chuùng ta seõ ñi ñaâu veà ñaâu?

Thöa caùc baïn, ñieàu ñoù khoâng heà coøn xa

khi con ngöôøi ñang tieán vaøo coâng nghieäp hoùa

toaøn caàu. Nhöõng ñieàu noùi ñaây thöa caùc baïn

khoâng heà laø nhöõng suy tö vieãn voâng!

(Baøi vieát cuûa Tu Só Thanh Quang, ñaêng

trong Ñaëc San Möøng Xuaân Bính Tuaát 2006)

--------


42

MUÏC LUÏC

A. Ñöùc hieáu sinh vôùi thieân nhieân: 3

B. Ñöùc hieáu sinh ngöôøi vaø muoân vaät 10

C. Ñöùc hieáu sinh vôùi coû caây 32

D. Taïi sao ta laïi taøn phaù thieân nhieân 36

TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC · tu sinh thanh quang 1 tu vieÄn chÔn nhÖ (2005 -2006)...

Documents

Transcript of TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC · tu sinh thanh quang 1 tu vieÄn chÔn nhÖ (2005 -2006)...