Sivas Ili Alabalik Isletmelerinin Durumu Sorunlari Ve Cozum Onerileri the Status Problems and...

8/7/2019 Sivas Ili Alabalik Isletmelerinin Durumu Sorunlari Ve Cozum Onerileri the Status Problems and Possible Solutions of T…

http://slidepdf.com/reader/full/sivas-ili-alabalik-isletmelerinin-durumu-sorunlari-ve-cozum-onerileri-the-status 1/63

T.C.

GAZOSMANPAŞA ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ

SU ÜRÜNLER ANABLM DALI

SVAS L ALABALIK ŞLETMELERNN DURUMU, SORUNLARIVE ÇÖZÜM ÖNERLER

YÜKSEK LSANS TEZ

Hazırlayan : Burhan KOÇDanışman : Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ

TOKAT – 2007



II


YÜKSEK LSANS TEZ

Hazırlayan : Burhan KOÇDanışman : Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ

TOKAT - 2007

GAZOSMANPAŞA ÜNVERSTES

FEN BLMLER ENSTTÜSÜ



III


Burhan KOÇYÜKSEK LSANS TEZ

SU ÜRÜNLER ANABLM DALI

Bu tez 16 / 07/2007 tarihinde aşağıda belirtilen jüri tarafındanoybirliği/oyçokluğu ile kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı ve Soyadı mza----------------------------------------------------------------------------------

Başkan : Doç.Dr. Hasan Hüseyin ATARÜye : Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ Üye : Yrd. Doç. Dr. Murat SAYILI

ONAY :

Bu tez 05/07/2007 tarih ve 27 sayılı enstitü yönetim kurulu tarafındanbelirlenen jüri üyelerince kabul edilmiştir.

…./…../2007

Enstitü Müdürü



I

ÖZET


Burhan KOÇ

Gaziosmanpaşa ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsü

Su Ürünleri Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi2007, 54 Sayfa

Danışman : Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ Jüri : Doç. Dr. Hasan Hüseyin ATARJüri : Yrd. Doç. Dr. Murat SAYILI

Bu araştırma, Sivas li genelinde Gökkuşağı Alabalığı üretimi yapan

işletmeleri kapsamaktadır. Çalışmanın amacı, Gökkuşağı Alabalığıişletmelerinin sosyo-ekonomik özelliklerini, yıllık faaliyet sonuçlarını vesorunlarını tespit etmektir. Ayrıca, sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.Araştırmada kullanılan veriler tam sayım yöntemi kullanılarak 14 işletmedenanket yöntemi ile elde edilmiştir.

ncelenen işletmelerin % 14,28 dağ eteği, %35,71 açık arazi ve%50,01vadi arasında alabalık üretimi yapmaktadırlar. şletmelerin %85,72şahıs, %7,14 adi ortaklık, %7,14’ü kamu kuruluşudur.

ncelenen işletmelerde işletme başına düşen aktif sermaye 108.648,46.-YTL olup, aktif sermaye içerisinde en büyük payı %35,63 pay ile bina vehavuz sermayesi oluşturmaktadır. şletme masrafları 36.628,68.-YTL, üretimmasrafları 38.460,11,-YTL olarak hesaplanmıştır. şletme masrafları içerisindeen büyük payı %51,48’ lik pay ile yem giderleri almaktadır. ncelenenişletmelerde rantabilite % 5,85 olarak tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler : Sivas li, Gökkuşağı Alabalık şletmeleri, YapısalÖzellikler, Ekonomik Yapı



II

ABSTRACT

THE STATUS, PROBLEMS AND POSSIBLE SOLUTIONS OF TROUTFARMS IN SVAS PROVINCE

Burhan KOÇ

Gaziosmanpaşa UniversityGraduate School of Natural and Applied Sciences

Deparment of Fisheries and Aquaculture

Master Thesis2007, 54 Pages

Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Mehmet KARATAŞ Jury : Assoc. Prof. Dr. Hasan Hüseyin ATARJury : Asst. Prof. Dr. Murat SAYILI

This study includes the farms producing rainbow trout in Sivas. Theaims of the study were to determine the socioeconomic characteristics, annualoperation results and the problems of the rainbow trout farms. In addition,

solution recommendations were put forward to problems. The date used in thisstudy were obtained from 24 farms by using whole counting method viasurvey.

The percentage of the investigated farms on the skirts of a mountain is14,28 %, the percentage of the farms in an open land is 35,71% and thepercentage of those in a valley is 50,01%. The percentage of the farms ownedby person , ordinary partnership, and public area, 85,72%, 7,14% , and7,14%, respectively.

Active capital is YTL 108.648,46 for each farms of the investigated

farms. The building and pool capitals constitute the biggest proportion of theactive capital by 35,63%. managerial expenses and production costs werecalculated as YTL 36.628,68, and YTL 38.460,11 YTL, respectively. Fodderexpenses with 51,48% contitutes the biggest portion of the managementexpenses. The rantability was determined as 5,85%.

Key Words . Sivas Province, Rainbow Trout Farms, StructutalProperties, Economic Structure.



III

TEŞEKKÜR

Su Ürünleri Lisansımı tamamlamamdan 14 yıl sonra LES imtihanlarınagirmem için beni yüreklendiren Almus Su Ürünleri Yüksekokulu hocalarıma,Yüksek Lisans yapma hakkımı kazandıktan sonra danışmanım oluşu ile benionurlandıran, yarı yolda bırakma aşamasına geldiğim zamanlarda banayüksek moral vererek motive eden, en büyük destekçim başta Sayın Doç Dr.Mehmet Karataş’a, Sayın Doç Dr. Şenol Akın, ve Sayın Yrd. Doç. Dr. EmineTurgut’a, tezlerinden faydalandığım araştırmacılara, teze destek veren NobelBilim ve Araştırma Merkezine, verilerin sağlanmasında ilgi ve bilgileriniesirgemeyen Sivas li alabalık işletmecilerine teşekkürü bir borç bilirim.

Çalışmada ve bilgisayar kayıtlarımı tutmada bana yardımcı olan oğlumAhmet Kürşat KOÇ’a teşekkürlerimi sunarım.

BURHAN KOÇTOKAT - 2007



IV

ÇNDEKLER

Sayfa No

ÖZET ……………………………………………………………… ıABSTRACT ……………………………………………………….... ııTEŞEKKÜR ………………………………………………………… ıııÇNDEKLER …………………………………………………….. ıvÇZELGELER LSTES ………………………………………… v

1. GRŞ ……………………………………………………………… 11.1. Konunun Önemi ………………………………………………….. 11.2. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı …………………………………. 4

2. LTERATÜR ÖZETLER …………………………………. …. 6

3. MATERYAL VE YÖNTEM ……………………………………. 93.1. Materyal ………………………………………………………….. 93.2. Yöntem ……………………………………………………………. 93.2.1. Materyalin Toplanması Aşamasında Uygulanan Yöntemler …… 93.2.1.1. Populasyona Ait Verilerin Toplanma Yöntemi …………………. 93.2.1.2. Anket Aşamasında Uygulanan Yöntem ………………………….. 113.2.2. Materyalin Analizinde Uygulanan Yöntemler …………………… 113.2.2.1. şletmelerin Sosyo-Ekonomik Özelliklerinin Belirlenmesinde

Uygulanan Yöntemler …………………………………………… 113.2.2.2. şletmelerin Yıllık Faaliyet Sonuçlarının Analizinde

Uygulanan Yöntemler ……………………………………………… 13

4. ARAŞTIRMA BÖLGESNE LŞKN GENEL BLGLER …… 154.1. Araştırma Bölgesinin Doğal Yapısı ……………………………… 154.1.1. Araştırma Bölgesinin Topografik Yapısı ……………………… 154.1.2. Araştırma Bölgesinin Meteorolojik Verileri …………………… 15

4.1.3. Araştırma Bölgesinin l Arazisinin Dağılımı…………………… 164.2. Araştırma Bölgesinin Su Kaynakları ………………………… 174.2.1 Akarsular ……………………………………………………… 174.2.2. Doğal Göller …………………………………………….………… 184.2.3. Barajlar ve Göletler ……………………………………………. 184.3. Araştırma Bölgesinin Nüfus Yapısı ……………… …………… 204.3.1. Araştırma Bölgesinin Nüfus Artış Hızı ………………………… 204.4. Araştırma Bölgesinin Ulaşım Durumu ………………………… 22



V

5. ARAŞTIRMA BULGULARI ………………………………… 235.1. şletmelerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri ………………………

235.1.1. şletmelerde şgücü Durumu …………………………………… 235.1.2. şletme Yöneticilerinin Genel Özellikleri ………………………. 245.1.3. şletme Arazilerine lişkin Özellikler ……………………… 245.1.4. şletmelerin Fiziksel Unsurları ………………………. 255.1.4.1. Binalar ……………………..… 255.1.4.2. Su Kullanım Durumu ……………………… . 265.1.4.3. Havuzlar ……………………….. 265.1.5. şletmelerde Üretim ve Pazarlama le lgili Özellikler ………... 285.1.5.1. Girdiler ve Girdi temini …………………………. 285.1.5.2. Üretim ve Pazarlama Durumu ……………………….... 285.1.6. şletmelerin sermaye Yapısı …………………………. 305.2. şletmelerin Yıllık Faaliyet Sonuçları …………………………. 325.2.1. Gayrisafi Hasıla …………………………. 325.2.2. şletmelerde şletme ve Üretim Masrafları ……………………. 335.2.3. şletmelerde Saf Hasıla, Safi Kar ve Rantabilite ……………… 345.2.4. şletmelerde Yem Dönüşüm Oranı (Parasal Olarak) ……….… 375.3. ncelenen şletmelerin şletmecilik Yapıları ve Sorunları …..… 345.3.1. Girdi Temini …………………………… 355.3.2. Kredi ve Teşvik Durumu ……………………………. 355.3.3. Pazarlama Durumu ……………………………. 365.3.4. Örgütlenme Durumu ……………………………. 365.3.5. Diğer Sorunlar …………………………….. 36

6. SONUÇ VE ÖNERLER ……………………………….. 37

KAYNAKLAR ……………………….............. 39

EK …………………………………43

ÖZGEÇMŞ ………………………………… 54



VI

ÇZELGELER LSTES

Çizelge Sayfa No

1.1.Türkiye’de Su Ürünleri Üretim Miktarları …………………… 3

3.1.Sivas linde Resmi Kayıtla ve Resmi Olmayan Yolla

Gökkuşağı Alabalığı Üretimi Yapan şletmelerin Sayısı

Ve Araştırma Kapsamına Alınan şletmeler ………………… 10

3.2.Erkek şgücü Birimine Çevirmede Kullanılan Katsayılar …… 12

4.1. Sivas li Arazi Varlığı ve Dağlımı ……………………………. 16

4.2.Sivas linde 2000 Yılı Nüfus Sayımına Göre l ve lçelerin

Toplam Şehir ve Köy Nüfusları ………………………………. 21

5.1.ncelenen şletmelerde Yaş Gruplarına Göre şgücü Varlığı .. 23

5.2.ncelenen şletmelerde Havuz Varlığı ………………………… 27

5.3. Havuzlarda Kullanılan Malzeme ve Kullanılış Amacına

Göre Sayı ve Alanları ………………………………………… 275.4.ncelenen şletmelerde Sermaye Yapısı ……………………… 31

5.5.ncelenen şletmelerde Gayrisafi Hasıla ……………………… 32

5.6.ncelenen şletmelerde şletme ve Üretim Masrafları ………. 33

5.7.ncelenen şletmelerde Saf Hasıla, Safi Kar ve Rantabilite …. 34

5.8.ncelenen şletmelerde Yem Dönüşüm Oranı (Parasal) …….. 35



1

1. GRŞ

Su ürünlerinin geçmişi oldukça eskilere dayanır. Su ürünleri yetiştiriciliğinin ilk

defa M.Ö. 2000’ li yıllarda Çin’de başladığı sanılmaktadır. M.Ö. 475’te sazan yetiştiriciliği

ile ilgili eserlere rastlanılmış, sazanın Asya kıtasından Avrupa’ya yayıldığı, 1960-1970’li

yıllarda Danimarka ve diğer ülkelerde alabalık ve somon yetiştiriciliğinin gerçekleştiği

bilinmektedir. Diğer yandan deniz balıkçılığının M.Ö. 1400’de Endonezya’da, süt balığı

yetiştiriciliğinin uzak doğu ülkelerinde başlandığından söz edilmektedir. Dünyada bu

gelişmeler yaşanırken, Türkiye’ de su ürünleri yetiştiriciliğinin 1970’li yıllarda ve ilk

üretilen balığın gökkuşağı alabalığı olduğuna işaret edilmektedir. Sektörde ilk üretim tesisi,

bir özel sektör işletmesi olarak Akyazı’da kurulmuş, bundan sonra kamu işletmeleri olan

Devlet Üretme Çiftlikleri devreye girmiştir. Sanayide ilk önemli girişim, Yaşar Holding’in

1985 yılında zmir-Çeşme’de kurduğu çipura-levrek yavru üretme tesisidir. Daha sonra

Karadeniz’de kafeste alabalık ve salmon yetiştiriciliği, 1990’ların ortalarında Akdeniz’de

karides yetiştiriciliği başlamıştır. Bu arada, iç sularda sazan ve alabalık yetiştiriciliği hızlı

olarak artmıştır (Gülçubuk ve ark., 2002).

Türkiye’de su ürünlerinin üretim alanı 26 milyon hektarın üzerinde olup, mevcut

tarım alanlarına yakın, orman alanlarında daha fazla bir büyüklüğe sahiptir. Son yıllardaki

üretim ve tüketim değerlerine bakıldığında bu potansiyelin yeterince değerlendirilemediği

görülmektedir.Bununla birlikte, potansiyelin değerlendirilmesi halinde bu sektörün milli

ekonomi ve tarımdaki payının giderek artacağı bir gerçektir.

Balık, insanlar için mükemmel bir gıda ve yüksek kalitede protein kaynağıdır.

Büyüme çağındaki çocukların, hamile kadınların ve hasta insanların beslenmesinde

oldukça önemlidir. Balık eti kırmızı etlere göre, besin değeri açısından daha iyi, hazmıdaha kolay ve yağ oranı daha düşüktür. Aynı zamanda kandaki kolesterol seviyesini

azaltıcı etkiye sahiptir.

Su ürünlerinin insan beslenmesine katkısı, istihdam oluşturması, sanayiye hammadde

temini ve yüksek ihracat potansiyeli nedeniyle ülke ekonomisi için önemlidir. Artan dünya

nüfusu için çok önemli bir gıda kaynağı olan su ürünleri stoklarında değişik nedenlerle



2

görülen azalma, denizler ve iç sulardaki kaynaklarımızın değerlendirilmesini gündeme

getirmiştir. Bundan dolayı da, su ürünleri yetiştiriciliği günümüzde tarımın diğer

tiplerinden daha hızlı bir şekilde büyümektedir (Karataş, 2005).Türkiye de yetiştiricilik açısından önemli gelişmeler kaydedilmiştir. 1991 yılında

yıllık 7 835 ton olan üretim miktarı 2004 yılında 90 010 tona ulaşmıştır (Çizelge 1.1).

Alabalık, yetiştirilen türler arasında ilk sırayı almakta, sırası ile levrek, çipura, midye

ve sazan takip etmektedir. Son yıllarda; Ege ve Akdeniz’de avcılıkla yakalanıp kafeslerde

besiciliğe dayanan mavi yüzgeçli orkinos yetiştiriciliği yapılmakta olup, 7 adet orkinos

çiftliğinde yılda toplam 1 600 ton civarında üretim söz konusudur. Ege ve Akdeniz’de

yetiştirilerek piyasaya sunulması beklenen türler arasında ise sivri burun karagöz, lagos ve

eşkina bulunmaktadır. Karadeniz’de deniz alabalığı ve kalkan üretimi ile ilgili çalışmalar

devam etmektedir. Akdeniz’de de karides yetiştiriciliğinde başarı sağlanamamıştır.

Kadatrom bir tür olan yılan balığı yetiştiriciliği, yavruları (elver) tatlı sulara girişte

yakalanmakta ve beslenerek üretimi yapılmaktadır. Türkiye sularına giren bir tür olan yılan

balığının beslemede kullanılabilecek yavru miktarı bilinmemektedir. Avrupa ve Akdeniz

ülkelerindeki üretimin çoğunu Almanya, ngiltere, talya, Fransa ve Danimarka

yapmaktadır.

Türkiye’nin doğal alabalık alt türleri ve mersin balıkları üretimi ile ilgili çalışmalar

da vardır. Ancak önemli genetik varyasyon kaynaklarımız olan bu türlerin acilen korumaya

alınması ve stok takviyesine ihtiyacı söz konusudur. (Karataş,2005)

Gökkuşağı alabalığı, 2002 yılı verilerine göre Türkiye iç sularında yılda 33 707 ton

denizlerde ise, 846 ton olarak üretilmiştir (Anonim, 2002 a). ç sulardaki alabalık üretimi

Avrupa ülkelerinden Fransa’ dan (47 336 ton/yıl) düşük, talya (34.885 ton/yıl) ve

spanya’ ya (33 809 ton/yıl) benzer, diğer ülkelerden ise yüksektir. Denizler de ise,

Almanya (112 ton/yıl), Portekiz (8 ton/yıl) ve Hollanda (258 ton/yıl)’nın üretim miktarı

Türkiye’den düşük, Fransa (927 ton/yıl) benzer diğer Avrupa ülkeleri ise oldukça yüksektir

(FAO, 2002).



3

Çizelge1.1.Türkiye’de Su Ürünleri Üretim Miktarları.

Yıllar ç Sular Denizler Yetiştiricilik

Ton % Ton % Ton % Toplam(Ton)1991 39 401 10,80 317 425 87,05 7 835 2,15 364 6611992 40 370 8,89 404 766 89,09 9 210 2,03 454 3461993 41 575 7,51 502 031 90,27 12 438 2,22 556 0441994 42 838 7,15 542 268 90,21 15 998 2,66 601 1041995 44 983 6,93 557 138 85,82 21 607 3,33 649 2001996 42 202 7,68 474 243 86,28 33 201 6,04 549 6461997 50 460 10,09 404 370 80,83 45 450 9,09 500 2601998 54 500 10,02 432 700 79,56 56 700 10,42 543 9001999 50 190 7,88 510 000 80,08 63 000 9,89 636 8242000 42 824 7,35 441 690 75,84 79 031 13,57 582 3762001 43 323 7,80 484 410 81,41 67 244 11,33 594 9772002 43 938 6,72 522 744 83,26 61 165 9,74 627 8472003 44 698 7,62 463 074 78,93 79 943 13,85 586 7152004 45 585 7,07 504 917 78,34 94 010 14,59 644 512Kaynak: Anonim, 2006a. TUK,2006 Yılı statistikleri.

2000 yılı başları itibariyle dünya su ürünleri üretim miktarı 135 milyon ton

civarındadır (Anonim, 2001a). Bu da dünyada su ürünleri üretiminin yetiştiricilikle yapılan

üretime ihtiyaç gösterdiği ve geliştirilmesi gerektiği sonucunu ortaya koymaktadır.

Türkiye’nin dünya su ürünleri üretimi içerisindeki payı %0,45 tir. Bu da Türkiye’de

mevcut iç su ve deniz potansiyelinin yeterince değerlendirilemediği anlamına gelmektedir.

Türkiye’de denizlerdeki su ürünleri üretiminin toplam su ürünlerinin içerisindeki payı

yıllar geçtikçe azalmasına karşın, 2002 yılı itibariyle hala %83,26 gibi büyük bölümünü

teşkil etmektedir. Yetiştiricilikle yapılan üretimin ise; 1991 yılına göre 2004 yılında

yaklaşık 12 kat arttığı ve yetiştiriciliğin önem kazandığı ifade edilebilir.

Sivas ili su ürünleri üretimi bakımından oldukça elverişli bir yapıya sahiptir. Dört

adet doğal gölün yanısıra Kızılırmak ve diğer akarsular ile bunların üzerine kurulan baraj

ve göletlerde yürütülen suni balıklandırma çalışmaları, tatlı su balıkçılığının

geliştirilmesine olumlu etki yapmaktadır.

Gürün ve Gemerek ilçeleri su ürünleri üretimi ile aktif tesis sayısının (22 adet)

yaklaşık % 70’lik kısmını oluşturmaktadır. Mevcut tesislerin (28 adet) % 50’si pasif

durumda olmakla birlikte, üretim yapan tesisler de kapasitelerini tam olarak

kullanamamaktadır. Tesislerin kapasite kullanım oranları 2004 yılında % 44 seviyesine



4

gerileyerek üretim 282 ton/yıl olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında kapasite kullanımı

%58,50 ile en yüksek seviyesine çıkmış ve yıllık 309 ton üretim gerçekleşmiştir. Gürün

ilçesi yıllık 134 ton/yıl su ürünleri üretimi ile il üretiminin % 50’sine yakın bölümünükarşılamaktadır. Tesislerin tamamı karada havuzda alabalık üretimi yapmaktadır.

(Anonim,2006b)

Bu araştırma ile Sivas ilinde yetiştiricilik potansiyeli ile işletmeler düzeyinde veriler

sağlanacak, bu veriler ışığında işletmelerin yapısal özellikleri ve faaliyet sonuçları ile

yetiştiricilerin sorunları tespit edilmiştir. Daha sonra saptanan sorunlara çözüm önerileri

geliştirilmeye çalışılmıştır.

1.1. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı

Bu çalışmanın temel amacı, Sivas linde Gökkuşağı Alabalığı üretimi yapan

işletmelerin sosyo-ekonomik özelliklerinin ortaya konulması, yıllık faaliyet sonuçlarının

analizi ve sorunlarının belirlemesidir.

Bu temel amaç çerçevesinde;

a) şletmelerin sosyo-ekonomik özellikleri olarak; işletmelerde işgücü durumunu

belirlemek, işletme yöneticileri hakkında bilgiler sunmak, işletme arazilerine ilişkin

özellikler ve işletmelerin fiziksel unsurlarını ortaya koymak, üretim ve pazarlama ile ilgili

durumlarını tespit etmek, işletmelerin sermaye yapılarını belirlemek ve analiz etmek,

b) şletmelerin yıllık faaliyet sonuçları olarak, gayrisafi hasıla, işletme ve masrafları,

saf hasıla, safi kar, rantabilite oranı ve yem dönüşüm oranının saptanması,

c) şletmelerin sorunlarını belirlemek, bu sorunlar göz önüne alınarak işletmelerin

problemlerini çözümüne yönelik fikirler üretmek,

d) Konu ile ilgili kişi, kurum ve kuruluşlar için bir döküman oluşturmak, araştırmanın

amaçları olarak sıralanabilir.

Bu çalışma, genel olarak altı bölümden oluşmaktadır.

Konunun önemi, çalışmanın amacı ve kapsamının yer aldığı giriş kısmı birinci

bölümü,

Araştırma konusu ile ilgili geçmiş dönemlerde ve değişik yörelerde yapılmış

çalışmaların özetlendiği literatür özetleri kısmı ikinci bölümü,



5

Araştırmada kullanılan materyal ve yöntemlerin ayrıntılı olarak açıklandığı materyal

ve yöntem kısmı üçüncü bölümü,

Dördüncü bölümde ise araştırma bölgesi hakkında genel bilgiler yer almıştır.Beşinci bölümde; araştırma bulguları yer almaktadır. Bu bölümde ilk olarak:

işletmelerin sosyo-ekonomik yapılarına ilişkin bulgular ortaya konulmuştur. Daha sonra

işletmelerin yıllık faaliyet sonuçları verilmiş ve son olarak işletmecilik sorunları

aktarılmıştır.

Altıncı ve son bölümde: sonuç ve öneriler başlığı adı altında araştırmanın genel bir

değerlendirmesi yapılmış, araştırmanın amacı doğrultusunda önerilerde bulunulmaya

çalışılmıştır.



6

2- LTERATÜR ÖZET

Elbek (1981), yapmış olduğu araştırmasında, Ege tarım bölgesine giren 10 ildebulunan alabalık ve sazan balığı üretimine yönelik işletmelerin yapısal ve ekonomik

analizlerine ilişkin verileri derlemiş ve analizlerini yaparak yorumlamıştır. şletmeler

ortalamasında aktif sermaye içerisinde en büyük payı % 62 ile balık stokunun oluşturduğu,

alabalık işletmelerinde mali rantabilitenin % 63, sazan balığı işletmelerinde % 35 olduğu

saptanmıştır.

Çetin ve Bilgüven (1991), “ Güney Marmara Bölgesi’nde Alabalık Üretimi Yapan

şletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi” adında yaptıkları çalışmada, Kocaeli, Sakarya

ve Balıkesir illerine ait verileri değerlendirilmişlerdir. ncelenen işletmelerde en büyük

sermaye grubunu balık sermayesinin (% 27,6) meydana getirdiği, birim su alanına (100

m2) en fazla gayri safi hasılanın Sakarya’da elde edildiği ve birim alandan en fazla kar da

39 420 000 – TL.’lik değeriyle yine bu ilden sağlandığı tespit edilmiştir. şletmelerde

işgücü verimliliği iller ortalamasında 8,25 kg/saat olarak bulunmuş, en yüksek verimlilik

değeri ise 10,13 kg/saat’lik miktarıyla Sakarya ilinde gerçekleştiği belirlenmiştir.

Yavuz ve ark. (1995), Erzurum’da alabalık yetiştiriciliği yapan işletmeleri incelediği

çalışmalarında, işletmeleri yapısal ve ekonomik yönden ele almış ve analizini yapmışlardır.

Çalışmada, işletmeler ortalamasında, aktif sermaye içinde en büyük payın % 53,2’lik pay

ile balık ve % 35,4’lük pay ile bina ve havuz sermayesinin oluşturduğu tespit edilmiştir.

şletme masrafları içinde en büyük payın % 63,4 ile yem masraflarının oluşturduğu ve

rantabilitenin % 24,7 olduğu saptanmıştır. Ayrıca mevcut sorunların çözümlenmesinde

kooperatifçiliğin önemi ve gereği vurgulanmıştır.

Çelebi (1995), Sapanca ve çevresindeki alabalık yetiştiren işletmeleri incelediği

araştırmasında; işletmelerin kapasitelerini tespit etmiş, yumurta, yavru, porsiyonluk balık,

kaliteli ve ucuz yem temininde karşılaşılan sorunları belirlemeye çalışmıştır.

şgören (1996), Güney Ege’de Çipura ve Levrek yetiştiriciliği yapan işletmeleri ele

aldığı çalışmasında, bu işletmelerin ekonomik durumlarını ve verimliliklerini ortaya

koymuştur. Çalışmada, ayrıca işletmeler için ekonomik optimizasyon düzeyi saptanmıştır.

Sayılı ve ark. (1999), ’’Tokat linde Alabalık Yetiştiriciliği Yapan şletmelerin

Yapısal ve Ekonomik Analizi’’ adında yatıkları araştırma da ; 11 adet işletme ile tam

sayım yöntemini kullanarak anket yapmışlardır. ncelenen işletmelerde işletme başına



7

düşen aktif sermaye 6 615 340 630 – TL olarak bulunmuş olup, aktif sermaye içerisindeki

en büyük payı balık sermayesinin (% 31,7) oluşturduğu tespit edilmiştir. şletme başına

düşen işletme masrafları 4 908 116 000 – TL ve üretim masrafları 5 238 883 030 – TLolarak hesaplanmıştır. ncelenen işletmelerde işletme masrafları içersinde en büyük payı

%32,7 ile yem giderlerinin aldığı ve rantabilitenin % 37.89 olduğu tespit edilmiştir .

Çöpten (2000), ‘‘zmir lindeki Su Ürünleri şletmelerinin Teknik ve Yapısal

Yönden ncelenmesi’’ adındaki 2000 yılındaki Ege Üniversitesi’nde yaptığı doktora

tezinde, su ürünleri işletmelerini incelemiştir. Büyük ölçüde çipura ve levrek yetiştiriciliği

yapan işletmelerin teknik ve yapısal analizlerine olanak verecek veriler, bir survey

çalışması ile elde edilmiş, analizi yapılmış ve yorumlanmıştır. Ayrıca işletmelerin

verimliliğine etki eden koşullar belirlenmiş, sorunları tespit etmeye çalışılmış ve çözüm

önerileri getirilmiştir. Anket çalışması yapılan 46 işletmenin 3’ü iç su ürünleri üreten

işletme, 4’ü ağ kafes ve kuluçkahane, 5’i kuluçkahane, 34’ü ağ kafes işletmesi olduğu

belirlenmiştir. Üretim ile ilgili sorunların başında, yem ve yavru balık giderlerinin

maliyetinin yüksekliği ile fiyat dalgalanmalarından küçük üreticilerin doğrudan

etkilenmesinin geldiği belirtilmiştir. Etkin bir örgütlenme ve su ürünleri politikasının

oluşturulmasının sorunların genelde çözümüne yardımcı olacağı kanısına varılmıştır.

Türel (2002), ‘‘ Su Ürünleri Yetiştiricilik Alt Sektöründe Planlama’’ adında 2002

yılında Ege Üniversitesi’nde yaptığı yüksek lisans tezinde, Türkiye’nin, su ürünleri

üretiminde, 161 dünya ülkesi arasında 30’uncu, Avrupa Ülkeleri arasında 6’ıncı, AB’

ülkeleri içinde 5’inci ve Akdeniz ülkeleri arasında ise 3’üncü sırada yer aldığını

belirlemiştir. Türkiye’nin su ürünleri dışsatımının 1960’lı yıllarda 6-9 bin ton/yıl, 1970’li

yıllarda 2-5 bin ton/yıl civarında seyrederken 1980’de 9 bin ton/yıl, 1990’da 23 bin ton/yıl,

1992’de 15 bin ton civarında olduğu saptanmıştır. 2002 yılı itibariyle, Türkiye’nin su

ürünleri dışsatımında önemli rol oynayan ülkelerin talya, spanya, Fransa, Lübnan ve

Yunanistan olduğu, dünya ülkelerinin dışalımında Türkiye’nin payını artırabilmesi için

ulusal ve uluslar arası talebe cevap verebilecek miktar ve kalitede su ürünleri arzını

arttırması gerektiği ifade edilmiştir.

Şıktar (2002), “Türkiye ve Avrupa Birliği Su Ürünleri Sektörünün Kurumsal

Yapılanma, Birliğin Ortak Balıkçılık Politikası ve Karşılıklı lişkileri Yönünden

Karşılaştırılması” adında 2002 yılında yapmış olduğu yüksek lisans tezinde, Türkiye su

ürünleri üretimi ile AB ülkeleri arasında 5., Akdeniz ülkeleri arasında 3., Ortadoğu ülkeleri



8

arasında ise başlarda yer aldığı, AB ülkelerinin Türkiye’den su ürünleri ithalatının her yıl

artış gösterdiği, üretimde ise yavaşlamalar ve taleplerinde de artışların olduğunu

saptamıştır. Su ürünleri üretiminin, işleme ve pazarlamanın entegrasyondan yoksunluğu,avcılık ve kültür üretimi yapanların yeterli bilgi düzeyine sahip olamaması, su ürünleri

stoklarına ilişkin bilimsel çalışmaların son derece yetersiz olması, aşırı avcılık, uluslararası

standardizasyonun ve kalitenin sağlanamaması, soğutma, dondurma, konserve gibi

tesislerde gerekli hijyenik ve teknik şartlara uyulmaması Türkiye su ürünleri üretiminde

karşılaşılan en önemli sorunlar olarak belirlenmiştir.

Adıgüzel (2004), Tokat li’ndeki alabalık işletmelerini ekonomik yönden analiz

etmiştir. Çalışmada, aktif sermaye içinde bina ve havuz sermayesi payının % 40,91 ve

balık sermayesi payının % 26,45 oranında olduğu belirlenmiştir. Üretim masrafları

içerisinde, % 27,98 pay ile yem masraflarının ilk sırada ve işletmede rantabilitenin % 13,03

olduğu saptanmıştır.



9

3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1. Materyal

Araştırmanın ana materyalini; Sivas ilinde alabalık yetiştiriciliği yapan 14 işletmeci

ile yüz yüze yapılan anket çalışmaları ve bu çalışmalar sonucunda elde edilen birincil

nitelikli veriler oluşturmuştur. Bununla birlikte; DPT verilerinden, konu ile ilgili daha önce

yapılmış çeşitli araştırma sonuçlarından, Sivas Tarım l Müdürlüğü kayıtlarından ve konu

ile ilgili hizmet veren elemanlarından faydalanılmış ve bunlar araştırmanın ikincil

materyalini oluşturmuştur.

3.2.Yöntem

Araştırmanın yürütülmesinde izlenen yöntemler iki aşamada incelenebilir:

lk aşamada; materyalin toplanmasında uygulanan yöntemler,

kinci aşamada ise toplanan materyalin analizi sırasında uygulanan yöntemler.

3.2.1. Materyalin Toplanması Aşamasında Uygulanan Yöntemler

3.2.1.1. Populasyona Ait Verilerin Toplanma Yöntemi

Bir populasyon üzerinde yürütülen araştırmada, populasyona ait veriler iki yöntemle

toplanır. Bunlardan birincisi tam sayı, diğeri ise örneklemedir. Populasyonu oluşturan

birimlerin tek tek incelenerek onlardan ölçme, tartma, gözlem veya soruşturma yoluyla

bilgi alınmasına tam sayım adı verilmektedir (Güneş ve Arıkan,1988).



10

Tam sayım yapmak bazı durumlarda gereklidir. Örneğin; nüfus sayımı, seçimler,

vergilerin düzenlenmesi, tapu kayıtları, medeni hal, nüfus cüzdanı verilmesi vs. gibi

durumlarda tam sayıma yasal nedenlerle veya populasyonların yapısı gereği başvurulur.Su ürünleri ekonomisi ile ilgili çalışmalarda eğer populasyon küçük, istenilen

bilgilere ulaşmak kolay ve ucuz ise tam sayım yapılmalıdır. Tam sayım sonucu elde edilen

bilgiler, eğer özenle derlenmiş ise daha doğru sonuçları yansıtır.

Örnekleme sonucu elde edilen veriler ise populasyon parametrelerinin sadece bir

tahminidir. Bu nedenle populasyondaki birim sayısı az ise, tam sayım tercih edilmelidir

(Çiçek ve Erkan, 1996).

Bu araştırmada öncelikli olarak araştırma bölgesi olarak seçilen Sivas ilindeki konu

ile ilgili işletmeler tespit edilmiştir. Daha öncede belirtildiği gibi bu alanda faaliyet

gösteren işletme sayısı 2006 yılı Sivas Tarım l Müdürlüğü kayıtlarına göre 22 (resmi

kayıtta faal olan işletme sayısı) adettir. Bu işletmeler ile tam sayım yöntemine göre anket

yapılmak istenmiş, ancak değişik nedenlerle (sağlık sebebi, iş değişikliği, faaliyeti

durdurma, ankete cevap vermek istememe gibi) 14 işletme ile görüşülmüş ve bu

işletmelere ait veriler değerlendirilmiştir.

Çizelge 3.1. Sivas linde Resmi Kayıtla ve Resmi Olmayan Yolla Gökkuşağı AlabalığıÜretimi yapan şletmelerin Sayısı ve Araştırma Kapsamına Alınan şletmeler

Kaynak : Anonim, 2006b. Sivas Tarım l Müdürlüğü Su Ürünleri Şubesi Kayıtları,Sivas

TESPT DURUMU ŞLETME SAYISI

(ADET)

Resmi Kayıtlı şletme Sayısı 28

Resmi Kayıtta Olup Faal Olan şletme Sayısı 22

Resmi Kayıtta Olup Faal Olmayan şletme Sayısı 6

Resmi Olmayan Yolla Üretim Yapan şletme Sayısı 0

Ana Kitleyi Oluşturan şletme Sayısı 22

Araştırma Kapsamına Alınan şletme Sayısı 14



11

3.2.1.2.Anket Aşamasında Kullanılacak Yöntem

Tarım işletmeciliği alanında araştırma yapılırken materyalin toplanması aşamasında

uygulanabilecek çeşitli yöntemler mevcuttur. Bunlar; muhasebe kayıtlarından yararlanma,

direkt mülakat yöntemi ve posta surveyi olarak özetlenebilir (Çiçek, ve Erkan, 1996).

Tarım işletmelerinde muhasebe kayıtlarının mevcut olmadığı hallerde anket yolu ile

toplanan verilerden yararlanılmaktadır (Yang, 1964).

Araştırmada materyalin toplanması aşamasında Direkt Mülakat Yöntemi (personal

interview) kullanılmıştır. Anket aşamasında, anketler işletme yöneticisi ile yapılacaktır.

Konu ile ilgili soruların bulunduğu önceden hazırlanmış anket formları görüşme esnasında

kullanılmıştır. Anket üretici mahallinde bizzat araştırıcı tarafından yapılmıştır.

3.2.2. Materyalin Analizinde Uygulanan Yöntemler

3.2.2.1.şletmelerin Sosyo-Ekonomik Yapısının ncelenmesinde Uygulanan

Yöntemler

Öncelikle işletme ve işletmeci ile ilgili genel bilgiler (kuruluş adı, yeri, şekli,

mülkiyet durumu, nüfus, eğitim durumu ve işgücü durumu vs. ), yetiştiricilikte kullanılan

su, havuz, yem ve yem temini, üretim ve pazarlamaya ilişkin özellikler ile birlikte

işletmelerin sermaye yapıları ile ilgili veriler elde edilmiştir.

şletmelerde nüfus durumu belirlenirken işletmeci ve ailesi ile birlikteki mevcut

insan sayısı ele alınarak bunların dağılımı ortaya konulmuştur. şletme başına düşen nüfus

miktarı belirlenmiştir. Aile işgücünün işletmede çalışma durumları gün olarak ortaya

konularak, Erkek şgücü Birimi (EB) cinsinden işletme başına düşen aile işgücü tespit

edilmiştir.

Aile işgücü potansiyelinin belirlenmesinde EB esas alınmıştır. Erkek şgücü Birimi

ergin (15-49 yaş arası) bir erkek işçinin günde ortalama 10 saat çalışması ile ortaya

koyduğu iş gücüdür (Açıl ve Demirci, 1984). şletmelerde 7-65 yaş arası nüfusun fiilen

çalışabilir nüfus olduğu ve bölgede çalışılabilir gün sayısının 300 gün olduğu kabul

edilmiştir. Böylece incelenen işletmelerde aile işgücü potansiyeli belirlenirken çalışabilir



12

nüfustan devamlı hastalık, askerlik ve eğitim nedeniyle çalışamayan nüfus çıkartılmış ve

fiilen çalışan nüfus, cinsiyeti ve yaşı dikkate alan işgücü emsalleri ile değerlendirilerek

EB çevrilmiştir. EB’nin hesaplanmasında kullanılan katsayılar çizelge 3.2’de verilmiştir.

ÇZELGE 3.2. Erkek şgücü Birimine Çevirmede Kullanılan Katsayılar.

KATSAYILARYAŞ GRUPLARI ERKEK KADIN

0-6 --- ---7-14 0,50 0,50

15-49 1,00 0,75

50-64 0,75 0,5065-+ --- ---Kaynak:Açıl, F. ve Demirci, R., 1984; Tarım Ekonomisi Dersleri, A. Ü. Ziraat Fakültesi

Yayınları, No: 880, Ders Kitabı No: 245; A.Ü. Basımevi, ANKARA

şletmeci ve ailesinin işletme dışında yaptığı işler sorulmuştur. Böylelikle işletme

gelirlerinin ne kadarını bu faaliyetten sağlandığı sonucuna varılabilmiştir.

şletmecilerin eğitim durumları; öğrenim gördükleri yer itibariyle değerlendirilmiş

ve ayrıca ilkokul, ortaokul, lise ve yüksekokul olarak incelenmiştir. şletmede daimi ve

geçici olarak çalışan işgücü durumu cinsiyet, yaş, çalıştığı gün, işletmede yaptığı iş vs.

özellikleri incelenip ortaya konulmuştur

şletmelerde su kullanım durumları; su kaynağı, su kaynağının uzaklığı, havuzlara

taşınmasının nasıl yapıldığı, diğer tarım işletmelerinin su kullanımlarından etkilenip

etkilenmediği, yağışlardan nasıl etkilendiği vs. konular incelenmiştir.

şletmelerde havuz kullanım durumları, havuzun cinsi, özelliği, sayısı, alanı vs.

bakımından incelenmiştir. şletmelerin yem kullanımı ve temini, yemin cinsi, kalitesi,

nereden ve nasıl temin edildiği vs. durumlar bakımından incelenmiştir.

Ayrıca incelenen işletmelerin üretim durumu, sahip oldukları damızlık, sağım ile

ürettiği yumurta, satın aldıkları yavru ya da büyük balık miktarları, üretim dönemine ilişkin

üretim ve satış miktarları ile fiyatları, kredi kullanım durumları vs. yönlerinden

incelenmiştir.



13

3.2.2.2. şletmelerin Ekonomik Analizinde Uygulanan Yöntemler

Alabalık yetiştiriciliği yapan işletmelerin envantere dahil unsurlarının kıymet

takdirinde kullanılan yöntemler aşağıda olduğu gibidir.

ncelenen işletmelerde aktif sermaye; arazi, arazi ıslahı, bina ve havuz, balık, alet-

makine, malzeme- mühimmat ve para sermayesinden; pasif sermaye ise; borçlar ve öz

sermayeden oluşacaktır (Akay, 1996).

a) Arazi sermayesinin kıymet takdirinde araştırma bölgesinde geçerli olan alım-satım

değeri,

b) Arazi ıslahı sermayesinin kıymet takdirinde, yeni yapılar için maliyet bedeli, eski

yapılar için yeniden inşa bedelinden eskime ve yıpranma payları düşülerek yenileme

değeri,

c) Bina ve havuz varlığı kıymet takdirinde; yeni yapılar için maliyet bedeli, eski yapılar

için mevcut durumlarına göre yeniden inşa bedeli,

d) Alet-makine varlığı kıymet takdirinde, yeni satın alınanlar veya özel olarak

yaptırılanlar için maliyet bedeli, eski olanlar için ise, şimdiki durumları dikkate alınarak

araştırma bölgesindeki alım-satım değerleri ortalaması,

e) Balık sermayesi için hali hazırdaki fiyatlar esas alınmış, damızlık balıklar için yıpranma

payı dikkate alınmıştır.

f) Malzeme-mühimmat varlığı kıymet takdirinde, dışardan satın alınan malzeme ve

mühimmat için maliyet bedeli, işletmede ve satılacak ürünlerde çiftlik avlusu fiyatı,

g) Para mevcudu ve alacaklar ile borçların belirlenmesinde işletmecinin beyanı esas

alınmıştır.

şletmelerin gayri safi hasıla unsurlarını yavru ve büyük boy balık satışıoluşturmakta olup, işletme başına ve birim havuz alanına (100 m2) düşen gayri safi hasıla

ile gayri safi hasıla değerinin aktif sermayeye oranı, yani her bir liralık aktif sermayeye

karşılık elde edilen gayri safi hasıla değeri hesaplanmıştır..

şletme masrafları, işletmecinin gayri safi hasılayı elde etmek için işletmeye

yatırdığı aktif sermayesinin faizi hariç, yapmış olduğu masrafların toplamını ifade



14

etmektedir (Erkuş, 1995). Üretim masrafları ise, aktif sermaye faizi değerinin işletme

masrafları değerine ilavesi ile bulunmaktadır.

şletme masrafları aşağıdaki gibidir.--- Yumurta ve yavru balık bedeli.

--- Yem Bedeli

--- şçilik masrafları.

--- Kimyasal ve dezenfekte madde bedeli.

--- Isıtma – aydınlatma masrafı

--- Bina ve tesislerin tamir-bakım masrafları.

--- Alet-makine tamir bakım masrafı.

--- Genel idare giderleri

--- Bina-havuz ve arazi ıslahı amortismanları

--- Damızlık balık amortismanları

--- Alet-makine amortismanları (Sayılı ve ark., 1999).

şletmelerin sermaye unsurlarının amortisman payının hesabında, arazi ıslahı

sermayesi için % 5, bina varlığı için; ahşap ve kerpiç binalarda % 4, beton binalarda % 2

ve havuz varlığı için % 3, damızlık balık sermayesi içi % 25, alet-makine sermayesi için %

10 oranları kullanılmıştır. Bina, havuz ve alet makinelerin yıllık tamir bakım masrafları

için işletmeci tarafından fiilen yapılmış masraflar esas alınmıştır.

Genel idare giderlerinin hesabında, gayri safi hasılanın % 3’ü alınmıştır. Sermaye

faizi, T.C. Ziraat Bankası A.Ş.’nin tarımsal kredilere uyguladığı faiz oranının yarısı ve

aktif sermaye faiz oranı olarak ise % 5 uygulanmıştır. (Esengün, 1990).

Ayrıca işletme ve üretim masraflarının işletme başına ve birim havuz alanına (100

m2) düşen masrafları hesaplanmıştır. Bunların yanında, safi kar ile sermaye-kar ilişkilerini

ortaya koymak için rantabilite hesaplanmıştır.



15

4. ARAŞTIRMA BÖLGESNE LŞKN GENEL BLGLER

4.1. Araştırma Bölgesinin Doğal Yapısı

4.1.1. Araştırma Bölgesinin Topografik Yapısı

Sivas ilinin topografyası ülkenin topografik yapısına paralel olarak batıdan doğuya

doğru gittikçe yükselir ve sarplaşır. l sınırları içindeki iki büyük dağ silsilesi ise;

Kızılırmak vadisinde yer alan ve doğuya uzanan Kuzey Sıra Dağları ile Şarkışla

sınırlarında başlayıp ilin ortalarına kadar uzanan Tecer Sıra Dağlarıdır.

l genel olarak bir yayla görünümünde olup, tek veya sıradağlar arasında açılmış

vadiler, çukurda kalmış ovalar ve yüksek düzlükler şeklindedir. l sınırları içerisinde

Kızılırmak, Kelkit Çayı ve Çaltı Çayı olmak üzere 3 önemli vadi yer alırken, önemli

düzlükler daha çok Kangal, Şarkışla ve Hafik-Zara bölgelerinde bulunmaktadır. Suşehri

ilçesinde bulunan ova ise yüzölçümü bakımından fazla büyüklük arz etmese de yetiştirilen

ürün yelpazesi bakımından büyük bir öneme sahiptir.

Su bakımından oldukça zengin kaynaklara sahip olan ilde en önemli akarsu

kaynakları Kızılırmak, Yeşilırmak ve Tohma çayı olup, en önemli durgun su kaynakları

Hafik, Lota ve Gökpınar gölleridir (Anonim, 2006a).

4.1.2. Araştırma Bölgesinin Meteorolojik Verileri

l topraklarında Kızılırmak havzasına giren bölümünde karasal iklim, Yeşilırmak

havzasına giren bölümünde Karadeniz ardı iklimi, Fırat Havzası’na giren bölümünde ise

Doğu Anadolu iklimi hakimdir. lde kış ayları soğuk ve sert olup bol kar yağışlı, yaz ayları

ise sıcak ve kurak geçer. Yaz mevsimi kısa süreli olup, kış ve yaz mevsimleri arasında

sıcaklık farkı büyük olduğu gibi gece ve gündüz arasındaki fark da büyüktür.

lkbahar ve sonbahar ayları yağışlı geçen ilde, yıllık 420 mm yağış ortalamasının

%36’sı ilkbahar, %32’si kış, %22’si sonbahar ve %10’u yaz mevsiminde görülür. Nisan ve

Mayıs aylarında yağışlar azami düzeye ulaşırken, en düşük yağış ise Temmuz ayında

düşmektedir.



16

l ve ilçe merkezlerine ait meteorolojik parametrelere göre; yıllık ortalama sıcaklık

9,0 derece, yıllık en yüksek sıcaklık ortalaması 36,1 derece, yıllık minimum sıcaklık

ortalaması -23,1 derece, ortalama yağış miktarı 362,9 mm yıllık nispi nem ortalaması ise59’dur (Anonim, 2006b).

4.1.3. Araştırma Bölgesi l Arazisinin Dağılımı

2 848 767 hektar alana sahip Sivas il topraklarının %43’ünü tarım, %42’sini çayır-

mera, %12’sini orman ve fundalık, %3’ünü de tarım dışı alanlar oluşturmaktadır.

lçeler itibariyle incelendiğinde, toplam arazi büyüklüğü açısından 379.167 hektarla

en geniş topraklara sahip olan Kangal ilçesinin %50’si tarıma elverişli arazilerden

oluşmaktadır. En az tarım arazisine sahip ilçe ise Gölova ilçesidir (Çizelge 4.1)

Çizelge 4.1. l arazisinin lçeler tibariyle Genel Dağılım (2004)

Tarıma ElverişliArazi

Ormanlık Fundalık Cayır – Mera Arazisi Tarım Dışı Arazilçeler ToplamArazi(ha)

Miktar(ha)

Oran(%)

Miktar(ha)

Oran (%) Miktar(ha) Oran(%) Miktar(ha) Oran(%)

Merkez 285 700 119 118 42 12 999 5 141 194 49 12 389 4Akıncılar 39 200 18 563 47 10 349 26 9 000 23 1 288 3

Altınyala 71 700 39 444 55 0 0 29 900 42 2 356 3Divriği 278 200 111 193 40 49 665 18 108 200 39 9 142 3Doğanşar 56 500 46 018 81 2 150 4 6 475 11 1 857 3Gemerek 115 300 54 158 47 31 949 28 25 404 22 3 789 3Gölova 30 800 13 907 45 6 899 22 8 982 29 1 012 3Gürün 279 700 135 941 49 4 058 1 130 510 47 9 191 3Hafik 240 200 110 293 46 21 936 9 99 077 41 8 894 4mranlı 122 900 24 198 20 6 563 5 88 100 72 4 039 3Kangal 379 167 190 416 50 10 016 3 170 273 45 8 462 2Koyulhisar 94 600 39.768 42 36 046 38 15 677 17 3 109 3Suşehri 96 500 51 132 53 31 697 33 10 500 11 3 171 3Şarkışla 190 200 100 781 53 8 266 4 74 902 39 6 251 3Ulaş 36 900 23 251 63 1 894 5 10 542 29 1 213 3Yıldızeli 285 600 71 700 25 53 514 19 151 000 53 9 386 3Zara 245 600 66 826 27 42 523 17 128 180 52 8 071 3Toplam 2 848

7671 216707

43 330 524 12 1 207 916 42 93 620 3

Kaynak: Anonim, 2006c. T.C. Tarım ve Köy şleri Bakanlığı, Tarım l Müdürlüğü lArazisinin lçeler tibariyle Genel Dağılımı, Sivas.



17

4.2. Araştırma Bölgesinin Su Kaynakları

4.2.1.Akarsular

Kızılırmak : Türkiye sınırları içerisinde doğup, yine Türkiye toprakları içinde denize

dökülen ülkemizin en uzun akarsuyu 1151 km uzunluktaki Kızılırmak’tır. Kızılırmak,

mranlı’nın doğusundaki Kızıldağ’ın güney yamaçlarından üç kol halinde doğar. Bu üç

kol, mranlı’ya 6 km uzaklıktaki Çukuryurt köyü yakınlarında birleşerek Kızılırmak adını

alır. Zara’da Kızılırmak’a Habeş Çayı ve Acısu katışır.

Kızılırmak, Hafik’te Koru Çayını ve Acısu’yu da alarak Sivas merkez ilçe

topraklarına girer; merkez ilçede Tecer, Fadlum çaylarını, Murdar ve Mısmıl ırmakları,

Bedirli Çayı’nı alır. Kızılırmak’a Kalın köyü yakınlarında Yıldız Irmağı ve Kalın Çayı

katışır. Şarkışla’da Kaldırak Çayı ve Acısu; Gemerek’te Kasımbeyli ve Göksu Deresi

katılan Kızılırmak, Deveboynu yöresinde Sivas il sınırlarını terk eder.

Tozanlı Çayı : Tozanlı Çayı, Kösedağ’ın batı yamaçlarından doğar; Tekeli Dağı’nın

kuzeyinden çıkan kol ile birleşir. Daha sonra, Zara’ya bağlı Şerefiye Beldesi’nin

yakınlarından geçerek Asmalı ve Tekeli dağlardan gelen derelerle birleşir. Doğanşar

topraklarını özellikle Tozanlı Vadisi’ni suladıktan sonra Tokat topraklarına girer ve Kelkit

Irmağına katışır.

Tohma Çayı : Tohma Çayı iki akarsu kolunun birleşmesinden oluşur. Kuzeydeki kol

Kangal, güneydeki kol Gürün topraklarını sular. Kangal Tohması denilen kol, Kulmaç

dağlarından doğar; Havuz Deresi ve Kamışlı Deresi’nin sularıyla birleşir. Gürün

Tohması’nın ana kolu ise, Tahtalı dağlarından doğar; ilçe merkezi Gürün’ü geçince

Gökpınar ve Sazcağız Suyu’nu alarak Malatya topraklarında Gürün Tohması ile birleşir.

Çaltı Çayı: Çaltı Çayı, iki büyük kolun birleşmesinden meydana gelir. Birinci kol,

Yılanlıdağ’dan doğan Güneş Çayı’dır. kinci kol, Gürlevik ve Karabel yörelerinden doğan

Sincan Çayı’dır. Bu iki kol, Cürek’te birleşerek adına Çaltı Çayı denir. Çaltı Çayı,

Divriği’de hidroelektrik santralı çalıştırır. Divriği’den sonra doğuya doğru akan Çaltı,

Yama Dağı’nın kuzey eteklerinden doğan Nik Çayı’nı, Eğerli Dağı’ndan çıkan Halha

Deresi’nin sularını alarak Karasu Irmağı’na karışır.

Kelkit Çayı : Kelkit Çayı, Yeşilırmak’ın büyük kollarından biridir. Suşehri ilçesinin

doğusunda Kelkit Vadisi denilen dar ve derin bir vadiye giren çay, batıda Koyulhisar



18

topraklarını suladıktan sonra, Tokat topraklarına girer. Kelkit Çayı’na Şehriyar Deresi,

Akşar ve Gemin Deresi suları karışır (Mahiroğulları, 2003).

4.2.2.Doğal Göller

Tödürge Gölü : l merkezinin doğusunda Zara’ya 20 km uzaklıktaki Tödürge Gölü,

Sivas Erzurum karayolu üzerinde ve 5 kilometre karelik yüzölçümü ile ilin en büyük

gölüdür. Gölün ortalama derinliği 20 metre, en fazla derinliği 45 metredir. Dipten

kaynayan sularla beslenen gölde bol miktarda gümüş bağlı yetişir; suyu oldukça kireçlidir.

Gölün fazla suları Yarhisar köyü yakınlarında Kızılırmak’a karışır.

Hafik Gölü : Hafik ilçe merkezinin kuzeybatısndaki bu gölün alanı yaklaşık 1

kilometre karedir. Derinliği ortalama 6 metre olan göl, dipten kaynayan sularla beslenir.

Suları tatlı olan gölde yayın balığı yetişir. Gölün ortasında “Pılır Adası” adlı

ağaçlandırılmış bir adacık vardır.

Lota Gölleri : Hafik’in 3 km doğusunda Sivas Erzurum karayolunun kuzeyindeki

göller topluluğudur.lkbaharda yağışların artmasıyla bu göller kabararak birleşir. Lota

göllerinde bol miktarda yayın balığı bulunur.

Gürün Gökpınar Gölü : Suyu tatlı ve son derece duru olan Gökpınar Gölü, Gürün’e

10 km uzaklıktadır. Dipten gelen kaynaklarla beslenen bu gölde çok lezzetli alabalık

yetişir. Derinliği 15 metreyi bulan Gökpınar Gölü’nün fazla suları Tohma Çayı’na dökülür

(Mahiroğulları, 2003).

4.2.3.Baraj ve Göletler

Kılıçkaya Barajı : 1990’da Kelkit Irmağı üzerine kurulan baraj, Suşehri ilçesindedir.

Baraj, kil çekirdekli kaya dolgu yöntemiyle yapılmıştır. Barajın temelden yüksekliği 132

m, gövde hacmi 2 000 000. m3, yıllık elektrik üretim 2.3 milyar kilovat/saat’tir.

Çamlıgöze Barajı : Kılıçkaya Barajı’nın 12 km aşağısında Kelkit Çayı üzerine

kurulan baraj, enerji amaçlıdır. Barajın temelden yüksekliği 375 m, göl alanı 5 km2, gövde

hacmi 2 085 000 m3, yıllık enerji üretimi 88 milyar kilovat/saattir.



19

Gölova Barajı : 1990 yılında Çobanlı Deresi üzerine kurulmuş olan Gölova Barajı

sulama ve enerji amaçlıdır. Baraj gövdesi 65 milyon m3 su toplamaktadır. 584 ha alanı

sulayan barajda yılda 1 000 000. kilovat/saat enerji üretilir.Yapıaltın Barajı : Bu baraj 1986 yılında Şarkışla’da Çaylak ve Kanak dereleri

üzerine sulama ve enerji amaçlıdır. Baraj gövdesi 15 000 000 m3 su toplamakta; yılda

2 200 ha araziyi sulamaktadır.

Mursal Barajı ; 1992’de Divriği’de Nik Çayı üzerinde sulama ve enerji üretimi

amaçlı kurulan baraj, 2.370 ha araziyi sular.

Maksutlu Barajı : 1982 yılında Şarkışla Maksutlu Çayı üzerinde sulama amaçlı

olarak toprak dolgu yöntemiyle yapılmıştır.

Gazibey Barajı : 1993 yılında merkez ilçe topraklarındaki Osugülüç Deresi üzerine

yapılmış sulama amaçlı bir barajdır.

lde, DS ve köy Hizmetleri tarafından 1980 sonrasında tamamı sulama amaçlı çok

sayıda gölet yapılmıştır.

Merkez lçedeki Göletler : Serpincik, Üçtepe, Boğazdere, Ozmuş ve Çeltek

göletleri olmak üzere beş gölet.

Altınyayla’daki Göletler : Dilekpınar, Merkez, Deliilyas, Kurucagöl, Güzeloğlan

göletleri.

Akıncılar’daki Göletler : Abana Göleti.

Gemerek’teki Göletler : Kömeviran, Karagöl göletleri.

mranlı’daki Göletler : Delice Göleti.

Kangal’daki Göletler : Bozarmut, Üçöz, Deligazi, Karacaören göletleri.

Suşehri’ndeki Göletler : Fahret Göleti.

Şarkışla’daki Göletler : Kümbet, Demirboğa, Lisanlı, Döllük Göletleri.

Ulaş’daki Göletler : Baharözü Göleti.

Yıldızeli’ndeki Göletler : Kaman, Tad, Çağlar, Ilıca, Yusufoğlan, Aşağı Çakmak,

Kışak, Küçükhöyük, Sarıçal,, Altınoluk, Kerimmümin, Demirözü, Karacaören, Aşağı

Doğmuş Göletleri.

Zara’daki Göletler : Kemeriz, Karacahisar, Şerefiye göletleri (Mahiroğulları, 2003).



20

4.3. Araştırma Bölgesinin Nüfus Yapısı

2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Sivas ilinin nüfusu 755.091 kişi’dir.

Türkiye nüfusunun %0 11.1’lik bir bölümünün yaşadığı Sivas 81 il arasında 29. sırada yer

almıştır. Sivas’ta nüfusun % 33,4’ü il merkezinde, % 22,5’i ilçe merkezlerinde, % 44,1’i

ise bucak ve köylerde yaşamaktadır.

4.3.1.Nüfus Artış Hızları

Sivas’ta nüfus artış hızının 1927 yılından 1960 yılına kadar Türkiye’nin nüfus

artış hızına yakın olduğu, 1960 yılından sonra yıllık nüfus artış hızının giderek azaldığı

görülmektedir. Sivas’ta en yüksek nüfus artış hızının %0 34,05 ile 1927-1935 döneminde,

en düşük nüfus artış hızının ise %0 -1,54 ile 1990-2000 döneminde olduğu görülmektedir.

1927 yılında Sivas ülke nüfusu içinde % 2.4’lük bir paya sahip iken, bu oran 2000 yılında

% 1,1 düşmüştür. Bu azalmanın en büyük sebebi ekonomik ve sosyal nedenlerle bağlı

olarak yaşanan göçlerdir.

1927-1945 dönemleri arasında Sivas’ın şehir nüfusu oranında da önemli bir

değişiklik görülmemiştir. 1927 yılında Sivas’ta % 17,3 olan şehirde yaşayan nüfusun payı,

1945 yılından sonra sürekli bir artış göstererek 2000 yılında % 55,9 ulaşmıştır.

1927-2000 döneminde, Sivas’ta şehirde yaşayan nüfus oranının ülke

ortalamasından daha düşük olduğu görülmektedir. 1990-2000 döneminde şehir nüfusunun

yıllık artış hızı %0 9,17 olurken, köy nüfus artış hızı %0 -13,64 olarak gerçekleşmiştir.

1990-2000 döneminde ildeki şehir nüfusunun köy nüfusundan fazla olduğu görülmektedir.

le bağlı bulunan 16 ilçeden Yıldızeli ilçesi 76 232 nüfusla en büyük ilçe, Gölova

ilçesi ise 6 272 nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir. lin yıllık nüfus artış hızı en

yüksek olan ilçesi %0 15,9 ile Altınyayla iken, en az olan ilçesi %0 -44,4 ile mranlıdır

(Çizelge 4.2).



21

Çizelge 4.2. Sivas’ta Yerleşim Yerlerine Göre Nüfus Artış Hızları ve Nüfus Yoğunluğu.

1990 2000lçeler

Toplam Şehir Bucak veKöy

Toplam Şehir Bucak veKöy

Merkez 276 383 223 115 53 268 299 935 251 776 48 159Akıncılar 10 368 5 320 5 048 8 353 4 982 3 371Altınyayla 13 399 3 017 10 382 15 713 4 867 10 846Divriği 32 719 17 664 15 055 23 313 14 429 8 884Doğanşar 8 210 4 421 3 789 6 314 4 004 2 310Gemerek 48 176 8 646 39 530 54 692 12 589 42 103Gölova 6 699 2 898 3 801 6 272 4 120 2 152Gürün 30 602 9 886 20 716 26 742 11 294 15 448Hafik 27 321 10 002 17 319 19 213 5 526 13 687mranlı 21 649 7 414 14 235 13 883 7 316 6 567Kangal 45 153 12 276 32 877 37 049 12 099 24 950Koyulhisar 21 649 6 042 15 602 24 934 5 706 19 228Suşehri 47 560 23 202 24 358 44 731 25 137 19 594Şarkışla 51 593 16 839 34 754 49 318 20 654 28 664Ulaş 16 121 2 488 13 633 14 972 3 390 11 582Yıldızeli 70 949 15 249 55 700 76 232 16 070 60 162Zara 38 275 16 353 21 922 33 425 17 845 15 580

TOPLAM 766 821 384 832 381 989 755 091 421 804 333 287Kaynak: Anonim, 2000a, Genel Nüfus Sayımı.

Çizelge 4.2 incelendiğinde 1990-2000 döneminde Sivas il merkezinin şehir nüfus

artış hızı %0 12,1’dir. Sivas’a bağlı ilçelerin aynı döneme ait şehir nüfusları incelendiğinde;

şehir nüfusu en fazla olan ilçenin Suşehri, en az olan ilçenin ise Ulaş olduğu

görülmektedir. Şehir nüfus artışının en fazla olduğu ilçe %0 47,8 Altınyayla ilçesi, en az

olduğu ilçe ise %0 -59,3 ile Hafik ilçesidir. Sivas’a bağlı bulunan tüm bucak ve köylerin

yıllık nüfus artış hızı %0 -13,6 dır. 2000 yılında nüfus yoğunluğu il genelinde 26 ve il

merkezinde 108 iken, ilçelere göre 8 ile 54 kişi arasında değişmektedir. Yüzölçümü

büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Kangal ilçesinde nüfus yoğunluğu 10 kişi, yüzölçümü

en küçük olan Doğanşar ilçesinde ise 32 kişidir.



22

4.4. Araştırma Bölgesinin Ulaşım Durumu

Sivas ç Anadolu Bölgesinde yer alan, ç Anadolu’yu doğuya, Karadeniz’i güneye

bağlayan hat üzerinde olup, pek çok arter noktası il topraklarından geçmektedir. Tokat,

Ordu, Giresun,Gümüşhane, Erzincan, Kayseri llerine sınırı ve ulaşım bağlantıları

bulunmaktadır.

ldeki 2.008 km’ lik karayolu ağının, 968 km’ si il yolu, 1 040 km’si devlet yoludur.

Devlet yolunun 30 km’si beton asfalt, 968 km’si sathi kaplama, 42 km’si stabilizedir. l

yollarının; 1 km’si beton asfalt, 816 km’si sathi kaplama, 115 km’si stabilize, 14 km’si

toprak, 22 km’si geçit vermezdir.

Demiryolu hattı Tokat istikametinden Yıldızeli ilçesinden Sivas line girmektedir.

Ayrıca ilde bir tane havaalanı mevcut olup, büyütme çalışmaları halen devam etmektedir

(Anonim,2006f).



23

5. ARAŞTIRMA BULGULARI

5.1. şletmelerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri

5.1.1.şletmelerde şgücü Durumu

şletmelerde, işletme başına ortalama nüfus 3,11 kişi olarak tespit edilmiştir.

şletme başına EB cinsinden 2,97 EB işgücü düşmektedir. En fazla işgücüne sahip

işletme 4,75 EB, en düşük 1,00 EB ile faaliyette bulunmaktadır. Erkek şgücü Birimi

cinsinden işletmede işgücünün % 9,58 erkek işgücü, % 8,42’ sini kadın işgücü

oluşturmaktadır.

Çizelge 5.1. ncelenen şletmelerde yaş Gruplarına göre şgücü Varlığı (EB)

şgücü VarlığıYaş GruplarıKadın Erkek Toplam

0-6 - - -7-14 - - -15-49 0,21 2,29 2,5050-64 0,04 0,43 0,4765-+ - - -GENEL TOPLAM 0,25 2,72 2,97

% 8,42 91,58 100

5.1.2. şletme Yöneticilerinin Genel Özellikleri

Alabalık işletmelerinde işletme yöneticilerinin yaş durumları incelendiğinde, en

büyük yaştaki işletme yöneticisi 57, en küçük yaştaki işletme yöneticisi 25 yaşında olup,

ortalama işletme yöneticisi yaşı 40,77’ dir. şletme yöneticilerinin eğitim seviyeleri

düşüktür. şletme yöneticilerinin % 42,90’u ilkokul, % 50,00’si ortaokul, % 7,10’u lise



24

mezunudur. şletme yöneticilerinin % 42,85’ i alabalık yetiştiriciliği haricinde herhangi bir

iş ile iştigal etmemektedir. şletme yöneticilerinin % 57,15’i, tarım, esnaflık gibi diğer

uğraşlarla birlikte bu işi de yapmaktadırlar. şletme yöneticilerinin alabalık yetiştiriciliği ilebirlikte başka bir tarım uğraşısı bulunanlarını oranı % 21,43 ve alabalık yetiştiriciliği ve

tarımla hiç ilişkisi bulunmayanlarını oranı % 35,72’dir.

ncelenen işletmelerin % 14,28’i kuruluş aşamasında Kaynak Kullanımı Destekleme

Fonu’ndan (KKDF)* yaralanmış olup, % 85,72’si öz sermaye ile işletmelerini

kurmuşlardır. şletme yöneticileri işletmenin kuruluş aşamasında % 28,58 oranında

bürokrasi, % 57,14 oranında teknik konularda, % 7,14’ü kredi, bürokrasi ve elaman

ihtiyacı konularında sorun ile karşılaştıklarını, % 7.14’ü ise herhangi bir sorun ile

karşılaşmadıklarını belirtmişlerdir.

şletmelerde, yetiştiricilik ile ilgili bir sorunla karşılaştıklarında işletmecilerin %

42,81’i tarım il/ilçe müdürlüklerine, %14,28’i kendi tecrübesine, % 35,71’i tarım ilçe

müdürlüklerine ve üniversitenin ilgili bölümlerine, % 7,56’sı üniversitenin ilgili

bölümlerine başvurduklarını belirtmişlerdir.

5.1.3.şletme Arazilerine lişkin Özellikler

ncelenen 14 işletmenin, % 57,14’ü köylerde, % 7,15’i beldelerde ve % 35,71’i ise

ilçelerde bulunmaktadır. şletmelerin en yakın ilçeye uzaklığı, en yakın işletmede 3 km, en

uzak işletmede 30 km ve ortalama uzaklığı ise 9,36 km’dir. Sivas l merkezine en yakın

işletme 47 km , en uzak işletme 180 km olup, ortalama uzaklığı ise 128 km’dir.

Kuruluş yeri bakımından işletmelerin % 14,28’i dağ eteği, % 35,71’i açık arazi ve

% 50,01’i vadi arasında alabalık yetiştiriciliği yapmaktadır.

_______________________________________

*KKDF : Bakanlar Kurulu’nun 13 Aralık 1984 tarih ve 84/8860 sayılı kararı ile T.C. Merkez

Bankası bünyesinde kurulmuştur. Tarımsal amaçlı projelerin kişi ve kuruluşların öz kaynakları ile

gerçekleştirilmesi, sabit yatırımlarının belli oranda ilgili kaynaktan karşılıksız prim ödemesi ile

desteklenmesi esasına dayanır (Kılıç, 1994)



25

şletmelerin kurulduğu arazinin mülkiyet durumları incelendiğinde; işletmelerin

% 21,43’ü kiralık arazi, % 71,43’ü öz mülk arazi, % 7,14’ü kiralık orman arazisidir.

ncelenen işletmelerin % 85,72’si şahıs, % 7,14’ü adi ortaklık, % 7,14’ü kamukuruluşudur.

şletmelerin arazi varlığı incelendiğinde; işletmeler, ortalama olarak 8,282 da’lık

işletme alanına sahiptirler. şletmeler genellikle tarıma elverişli olmayan arazilerde

üretimini gerçekleştirmektedirler.

5.1.4. şletmelerin Fiziksel Unsurları

5.1.4.1. Binalar

şletmelerde bulunan fiziksel unsurların başında binalar gelmektedir. ncelenen

tesislerde işletme başına bina alanı 100,72 m2 olup, işletmelerde bulunan en fazla bina

alanı 150 m2, en az bina alanı 30 m2’dir. şletmede binalar genellikle çok amaçlı olarak

kullanılmaktadır. Genellikle idare binası, malzeme deposu, bakıcı odası, mutfak aynı çatıaltında bulunmaktadır. Ayrıca, işletmelerin % 64,28’inde piknik alanının yanı sıra, lokanta

bulunmaktadır. Ayrı bir malzeme deposu bulunan işletmelerin oranı % 71,42’dir.

Kuluçkahane binaları incelendiğinde; işletmelerin % 64,29’nda ayrı bir

kuluçkahane bulunduğu, % 35,71’nde kuluçkahane bulunmadığı fakat ikamet ettikleri

binanın alt katını kuluçkahane olarak kullandıkları görülmüştür. şletmelerin tamamında

elektrik bulunmaktadır. Ulaşım konusunda, işletmelerde yolun bir kısmının stabilize

olması, olumsuz hava şartlarında sorun yaşanmasına neden olmaktadır.



26

5.1.4.2. Su Kullanım Durumu

ncelenen 14 işletmenin kullandığı suyun kaynağı incelendiğinde; % 64,29’ukaynak suyu, % 35,71’i akarsudan yararlanmaktadır.

şletme başına su getirme mesafesi 485,71 m’dir. Su kaynağına en yakın işletme

50 m, en uzağı ise 1 500 m’dir. şletmelerde suyun nakli % 60 beton kanalet, % 33 ‘ü PVC

borularla ve % 7’si toprak kanalla sağlanmaktadır.

5.1.4.3. Havuzlar

Alabalık işletmelerinde havuz çeşitleri şunlardır (Elbek,1981).

a) Anaç (damızlık) Havuzu

b) Kuluçka Havuzları

c) Yavru Bakım ve Geliştirme Havuzları

d) Yetiştirme Havuzları

e) Pazarlama Havuzları

ncelenen işletmelerde havuz varlığı Çizelge 5.2’de ve havuzlarda kullanılan

malzeme ve kullanış amaçlarına göre sayı ve alanları Çizelge 5.3.’de verilmiştir.

şletmelerde toplam havuz alanı 8.105 m2 ve toplam havuz sayısı ise 529 adet olarak tespit

edilmiştir. şletme başına ortalama havuz alanı 579 m2 ve ortalama havuz sayısı ise 37,78

adettir.

Havuz alanı itibari ile işletmeler ortalamasında % 60,43 pay ve 349,85 m2 alana

sahip yetiştirme havuzları ilk sırada gelmekte, en az havuz alanı % 4,53’lük pay ve 15,47

m2 ile kuluçka havuzları almaktadır. Havuz alanlarının tamamı betondur.

Havuzların günlük bakımı olarak havuz giriş ve çıkışların kontrolü ile ölü balıkların

toplanması gelmektedir. Bununla birlikte; kültür balıkçılığında ve özellikle alabalık

yetiştiriciliğinde balıkların yaşam ortamını oluşturan havuzların, diğer hayvansal üretim

dallarında olduğu gibi canlı materyale uyumlu, hijyenik koşulları taşıyan bir yapıda inşa

edilmeleri gerekmektedir (Elbek, 1981). ncelenen işletmelerde genellikle beton havuzlar

dikdörtgen ve silindir şeklindedir.



27

Kapalı havuzlarda, incelenen işletmelerin % 21,42’si aylık, % 28,58’si 15 günlük,

% 50’si haftalık genel bakım ve temizlik yaptıklarını belirtmişlerdir. Havuz temizliğinde

sadece kireç ve tuz kullandıklarını beyan etmişlerdir.

Çizelge 5.2. ncelenen şletmelerde Havuz Varlığı

HAVUZCNS

YAPILIŞ MALZEMES ALANI(m2) SAYISI

Kuluçka Beton 37,43 13,78Yavru Bakım ve geliştirme Beton 79,58 11,43Yetiştirme Beton 349,86 10,00Pazarlama Beton 30,86 1,22Damızlık Beton 81,22 1,36

GENEL TOPLAM 578,95 37,79

Çizelge 5.3. Havuzlarda Kullanılan Malzeme ve Kullanış Amaçlarına Göre Sayı veAlanları

Havuz Sayıları Havuz AlanlarıKULLANILANMALZEME Adet % (m2) %Beton 529 100 8 105 100Toprak 0 0 0 0TOPLAM 529 100 8 105 100

Havuz Sayıları Havuz AlanlarıKULLANIŞ AMAÇLARI Adet % (m2) %Kuluçka 193 36,48 524 6,47Yavru Bakımve Geliştirme

160 30,24 1 114 13,74

Yetiştirme 140 26,46 4 898 60,43Pazarlama 17 3,23 432 5,33Damızlık 19 3,59 1 137 14,03TOPLAM 529 100,00 8 105 100,00



28

5.1.5. şletmelerde Üretim ve Pazarlama le lgili Özellikler

5.1.5.1. Girdiler ve Girdi Temini

şletmelerde önemli girdilerin başında gelen yumurta, yavru balık ve büyük boy

balık (100 - 150 gr) ile yem kullanım durumu incelenmiştir.

şletmeler hazır (suni) yem kullanmakta olup, yetişkin balıklarda pelet yem, yavru

balıklarda ise granül yem kullanılmaktadır. şletmeler yavru büyütme döneminde yaş yem

(karaciğer, dalak, balık artıkları, mısır vs.) kullanmadıklarını, ancak zaman zaman vitamin

kullandıklarını beyan etmişlerdir. şletmeler hazır yemi Kayseri (% 57,14),

Erzurum (% 28,58) , Samsun (% 7,14) ve zmir’deki (% 7,14) yem fabrikalarından

karşılamaktadırlar.

ncelenen işletmelerin % 35,71’i yavru balık ve ya da yetişkin balık satın almıştır.

Yavru balıklar boy ve gramajına göre farklı fiyatlardan satın alınmıştır. Yavru balık ya da

büyük balık satın alan işletmelerin % 80’i il sınırları içinde ki diğer işletmelerden

ihtiyaçlarını karşıladıklarını belirtmişlerdir.

5.1.5.2. Üretim ve Pazarlama Durumu

şletmelerin tamamında damızlık balık bulunmaktadır. şletme başına ortalama

162,43 adet damızlık balık düşmektedir. Damızlıklar genelde 2-5 yaş arasındadır.

Gözlemleri sonucu iri, parlak, hareketli olanları damızlık olarak ayırdıklarını ifade

etmişlerdir.

Genellikle Aralık-Mart ayları arasında sağım işlemi yapmaktadırlar. Ocak ayı

sağımın en yoğun olduğu dönemdir. şletmelerin % 42,86’sında tek kişi ile % 57,14’ünde

çift kişi ile sağım yapılmaktadır. şletmelerde salgın hastalık görülmemekle beraber,

genelde dönem dönem fungusit enfeksiyonlar gözlenmekte, ayrıca parazit ve balık biti az

da olsa kendini göstermektedir.



29

şletmelerde iki tip üretim şekli görülmektedir.

a) şletmelerin tamamı kendi damızlık balıklarından yumurta alıp, ön yavrubüyütmeden, porsiyonluk olana kadar üretim yapma kapasitesine sahiptirler.

b) Aynı işletmeler dönem dönem pazarlama durumuna göre diğer tesislerden yavru

ve satış yapmaya hazır alabalıklarla, stoklarını takviye yapmaktadırlar.

Balık yoğunluğunda kullanılan önemli ölçüler, su alanı birimine ve su hacmi

birimine düşen adet balık ve ağırlık balık olarak bilinmektedir. Ayrıca su akışkanlığı

(debi) dikkate alınarak kimi kaynaklarda debiye düşen alabalık miktarı, adet ve kg

cinsinden ifade edilmektedir (Wiesner, 1968). Bu araştırmada, benimsenen yoğunluk yıllık

üretilen balık miktarının havuz alanına bölünmesi ile kg/ m2 cinsinden ifade edilmektedir

(Elbek, 1981). Yerli ve yabancı bir çok kaynakta yoğunluğu bu biçimde ifade etmekte

olup, 1 m2 su alanına düşen optimal balık yoğunluğu 18 kg/m2 olarak belirtilmiştir (Sayın,

1976 ; Canyurt, 1978).

şletmeler ortalamasında balık yoğunluğu 17,96 kg/m2 olarak hesap edilmiştir.

Benzer konuda yapılan bir çalışmada bu oran 21,346 kg/ m2 olarak hesaplanmıştır (Elbek,

1981).

şletmeciler genel olarak pazarlama ile ilgili sorunlarının olmadığını ifade

etmişlerdir. şletmelerde ortalama balık satış ağırlığı 210,71 gr/adet ve ortalama balık satış

fiyatı 1 200.-YTL/adet olarak hesaplanmıştır. şletmelerde ürün satış yeri incelendiğinde;

işletmelerin tamamı işletme avlusunda satış yapmakta olup, bununla birlikte işletmelerin %

21,43’ü aracılara, % 21,43’ü restoranlara ürettikleri alabalıkları pazarlamaktadırlar.

şletmecilerin % 78,57’si ürünü peşin, geriye kalan % 21,43’ü karışık (peşin+vadeli)

sattığını beyan etmişlerdir. Vadeli satış yapan işletmeler sattıkları ürünün bedelini en fazla

bir iki ay içerisinde tahsil ettiklerini belirtmişlerdir.

şletmelerin kredi gereksinimleri incelendiğinde; % 71,42’si kredi gereksinimi

olmadığını, % 28,58’i işletme giderlerini karşılamak için veya ek yatırım yapmak,

tesislerini büyütmek amacıyla yatırım kredisi gereksinimleri olduğunu belirtmişlerdir.

şletmeler arasında herhangi bir örgütlenme, kooperatifleşme bulunmamaktadır.

şletmelerin % 78,57’si üretim aşamasında karşılaşılan sorunların ortak çözümü, ortak bir

ürün fiyatının belirlenmesi, kaliteyi artırma, maliyeti düşürme, girdi ihtiyacının



30

karşılanması ve pazarlama aşamasındaki avantajları ile üretici örgütlenmesinin yararlı

olacağını ve örgütlenmeyi istediklerini, % 21,43’ü ise, işletmeler arasında güvenilir bir

örgütlenme olmayacağı endişesi ile örgütlenme istemediklerini beyan etmişlerdir.

5.1.6.şletmelerin Sermaye Yapısı

ncelenen işletmelerde aktif sermaye; arazi ıslahı, bina ve havuz, alet-makine,

damızlık balık, malzeme-mühimmat, balık ve para sermayesinden oluşurken, pasif

sermaye; borçlar ve öz sermayeden oluşmaktadır. Çizelge 5.4.’de incelenen işletmelerdeki

sermaye yapısı değer ve oransal olarak verilmiştir.

ncelenen işletmelerde aktif sermaye yapısı içerisinde en büyük payı % 35,63’lük

oranla bina ve havuz sermayesi alırken, bunu % 34,73 ile balık sermayesi, %12,88 ile

arazi ıslahı sermayesi, % 6,86 ile arazi sermayesi, % 5,27 ile para sermayesi, % 2,94 ile

damızlık balık sermayesi, % 1,61 ile alet-makine sermayesi ve % 0,08 ile malzeme-

mühimmat sermayesi izlemektedir.

Pasif sermaye içerisindeki öz sermaye; aktif sermayeden borçların çıkarılması ile

hesaplanmıştır. Pasif sermaye içerisinde öz sermayenin payı % 96,33 iken, borçlar pasif

sermayenin % 3,67’sini oluşturmaktadır. Benzer çalışmalarda pasif sermayenin dağılımı

Aydın (2000) ın yaptığı çalışmada % 96,1 öz sermaye, % 3,9 borçlar, Adıgüzel (2004)’in

yaptığı çalışmada % 95,89 öz sermaye, % 4,11 borçlar, Elbek (1981)’in yaptığı çalışmada

% 92,2 öz sermaye, % 7,8 yabancı sermaye, Rad (1999)’ın yaptığı çalışmada % 85 öz

sermaye, % 15 borçlar şeklinde hesap edilmiştir.



31

Çizelge 5.4. ncelenen şletmelerde Sermaye Yapısı

SERMAYE UNSURLARI

A)AKTF SERMAYE1)Çiftlik Sermayesi

DEĞER (YTL) ORANI (%)

- Arazi Sermayesi 7 453,80 6,86- Arazi Islahı Sermayesi 13 996,58 12,88- Bina ve Havuz Sermayesi 38 715,94 35,632) şletme Sermayesi

-Sabit şletme Sermayesia) Alet-Makine Sermayesi 1 742,86 1,61b) Damızlık Balıl Sermayesi 2 436,45 2,94

-Döner şletme Sermayesia) Malzeme-Mühimmat Sermayesi 863,18 0,08

b) Balık Sermayesi 37 714,29 34,73c) Para Sermayesi 5 725,36 5,27TOPLAM AKTF SERMAYE 108 648,46 100,00B) PASF SERMAYE1) Borçlar 3 983,26 3,672) Öz Sermaye 104 665,20 96,33TOPLAM PASF SERMAYE 108 648,46 100,00



32

5.2. şletmelerin Yıllık Faaliyet Sonuçları

5.2.1. Gayrisafi Hasıla

ncelenen işletmelerde, gayrisafi hasıla porsiyonluk balık ve yavru balık satışı ile öz

tüketimden (aile ve işçilerin tüketimi) oluşmaktadır (Açıl ve Demirci, 1984). şletmelerde

gayrisafi hasıla unsurlarının değer ve oransal durumları ile havuz alanı ve aktif sermayeye

gayrisafi hasıla oranları Çizelge 5.5.’de verilmiştir.

şletmeler ortalamasında toplam gayrisafi hasıla 44 811,44.-YTL’dir. Gayrisafi

hasıla içerisinde % 84,16’lık payı ile büyük boy balık satışı ilk sırayı alırken, bunu % 14,15

ile yavru balık satışı ve % 1,69 ile öz tüketim izlemektedir.

Birim üretim alanına 100 m2 düşen gayrisafi hasıla 9 150,50.-YTL olarak

bulunmuştur. Gayrisafi hasılanın aktif sermaye oranı 0,41 olarak bulunmuştur. Bu

işletmelerde üretim için yatırılan 100 YTL’lik sermayeye karşılık 41 YTL’lik gayrisafi

hasıla elde edildiğini veya yatırılan sermayeye karşılık pozitif fakat tatminkar olmayan bir

gayrisafi hasıla elde edildiği anlamına gelmektedir.

Çizelge 5.5. ncelenen şletmelerde Gayrisafi Hasıla

GSH UNSURU DEĞER (YTL) ORANI (%)

Porsiyonluk Boy Balık Satışı 37 714,29 84,16

Yavru Balık Satışı 6 342,86 14,15

Öz tüketim (Aile ve şçilerin Tüketimi) 754,29 1,69

TOPLAM GAYRSAF HASILA 44 811,44 100,00

GSH/100 m

2

Havuz Alanı 9 150,50 ---GSH/Aktif Sermaye 0,41 ---



34

5.2.3.şletmelerde Saf Hasıla, Safi Kar ve Rantabilite

ncelenen işletmelerde saf hasıla, safi kar ve rantabilite oranları Çizelge 5.7.’deverilmiştir. Saf hasıla, gayrisafi hasıladan işletme masraflarının çıkarılması ile

bulunmuştur. şletme başına düşen saf hasıla , 8 182,76.-YTL olarak bulunmuştur. Safi kar

ise gayrisafi hasıla değerinden üretim masraflarının çıkarılması ile bulunmuştur. ncelenen

işletmelerde safi kar, 6 351,33.-YTL olarak hesaplanmıştır. Birim üretim alanı (100 m2)

başına düşen saf hasıla 1 670,92-YTL ve safi kar ise 1 296,94.-YTL olarak bulunmuştur.

Çizelge 5.7. ncelenen şletmelerde saf Hasıla , Safi Kar ve Rantabilite

FAALYET SONUÇLARI DEĞER (YTL)Gayrisafi Hasıla 44 811,44şletme Masrafları 36 628,68Üretim Masrafları 38 460,11Saf Hasıla 8 182,76Safi Kar 6 351,33Rantabilite (%) 5,85

Rantabilite; bir işletmenin belirli bir sürede elde ettiği karın, bu karı elde etmek için

kullanılan aktif sermayeye oranı olarak tanımlanmaktadır (Açıl ve Demirci, 1984).

ncelenen işletmelerde rantabilite % 5,85 olarak hesaplanmıştır.

5.2.4.şletmelerde Yem dönüşüm Oranı (Parasal Olarak)

ncelenen işletmelerde yem dönüşüm oranı (yem dönüşüm oranı = gayrisafi

hasıla/yem bedeli X 100) sadece parasal açıdan incelenmiş ve Çizelge 5.8.’de verilmiştir.



35

Çizelge 5.8.ncelenen şletmelerde Yem dönüşüm Oranı ( Parasal Olarak )

Yem Bedeli (1) Gayrisafi Hasıla (2) Yem Dönüşüm Oranı (2/1.100)

18 857,15 44 811,44 237,64

Çizelge 5.8.’de görüldüğü üzere, işletmelerde ortalama yem dönüşüm oranı % 237,64

olarak belirlenmiştir. Yani yapılan her 100 YTL yem masrafına karşılık 237,64.-YTL

gayrisafi hasıla elde edildiği söylenebilir. Buradan 100 YTL yem gideri çıkarılırsa,

137,64.-YTL kazanç elde edildiği görülür. Bu 137,64 YTL ise üretim masrafları ve karı

içermektedir.

5.3. ncelenen şletmelerin şletmecilik Yapıları ve Sorunları

5.3.1.Girdi Temini

Bilindiği üzere hayvancılık işletmelerinde yem en büyük masraf kalemini

oluşturmaktadır. ncelenen işletmelerde de yem bedeli % 51,48 ile işletme masrafları

içerisinde en büyük masraf unsuru durumundadır. şletmeler kullandıkları yemi şehir

dışındaki yem fabrikalarından temin etmekte olup, bu da yemin maliyetiniyükseltmektedir.

şletmelerin % 37,71 yavru balık, büyük boy (100-150 gr) balığı şehir içi veya şehir

dışındaki işletmelerden satın almaktadırlar. Hem temin edilmesi zor hem de maliyeti

yüksek olmaktadır.

5.3.2.Kredi ve Teşvik Durumu

2006 yılı itibariyle T.C. Ziraat Bankası A.Ş. kanalıyla açılacak kredilerde, normal

cari faiz oranı (% 17,5) üzerinden % 25 indirim yapılmaktadır. şletme kredilerine 18 ay

vadeye, yatırım kredilerine ise yılda bir ödemeli 5 yıl vade imkanı verilmiştir

(Anonim.2006e). şletme sahiplerinin tamamının kredi konusunda bilgisi mevcut olup, bir

kısım üretici geçmiş yıllar da dikkate alındığında kredi kullanmış ve dönem dönem

kullanmaya devam etmektedir



36

5.3.3.Pazarlama Durumu

Üretilen balıkların pazarlama sorunu bulunmamaktadır. Nüfus yoğunluğuna göre

üretim azdır. Özellikle balık av yasağının başladığı dönem aynı zamanda yaz dönemine

gelmekte, bir çok tesiste porsiyonluk balık satışında sıkıntılar meydana gelmeye

başlamaktadır. Üretilen tamamına yakını taze olarak satılmaktadır. Ancak ileriki

dönemlerde tesis sayısının artması Sivas li’nde alabalığı işleyecek ve depolayacak bir

tesisi zorunlu hale getirebilir.

5.3.4.Örgütlenme Durumu

Türkiye genelinde olduğu gibi, Sivas linde de alabalık yetiştiricileri arasında

herhangi bir örgütlenme bulunmamaktadır. Bir çok konuda kooperatifleşen üreticilerin

olumsuz örnek teşkil etmesi buna birinci derecede etkendir. Ayrıca tesisler arasında (300

km ye yakın mesafeler mevcut) uzaklığın fazla oluşu örgütlenmeyi olumsuz

etkilemektedir. leriki yıllarda tesis sayısının artması ucuz girdi sağlama ve üretilen ürünü

gerçek değerinden satma açısından örgütlenme ihtiyacını gündeme hızlı bir şekilde

getirecektir.

5.3.5. Diğer Sorunlar

şletmelerin % 21,43’ ü kiralık arazi üzerinde faaliyet göstermektedirler. Kira

bedelleri çok yüksek olmasa da karlılığı azaltmaktadır.

şletmelerin alt yapı sorunu bulunmamaktadır. şletmelerde zaman zaman fungusit

hastalıklar başta olmak üzere viral ve paraziter hastalıklar görülmektedir. Ancak yoğun bir

şekilde olmadığından üretimi olumsuz yönde etkilemektedir.



37

6. SONUÇ VE ÖNERLER

Bu araştırmada, Sivas lindeki alabalık yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal

özellikleri ortaya konulmuş, ekonomik analizi yapılmış, sorunlar tespit edilerek öneriler

geliştirilmeye çalışılmıştır.

Araştırmada Sivas linde alabalık yetiştiriciliği yapan tüm işletmeler, populasyonu

oluşturmuştur. Çalışmanın planlama aşamasında Sivas Tarım l Müdürlüğü kayıtlarında 22

faal işletme olduğu tespit edilmiş, fakat bazı işletmelerin faal (vefat sonucu kapanma,

rantabl olmadığından kapanma, gerekli itina ve özeni gösterememekten kapanma ve işi

bırakma gibi sebepler) olmayışı, anket yapmaya istekli olmama gibi nedenlerle 14 işletme

ile tam sayım yöntemi kullanmaya çalışılarak anket sonucu veriler elde edilmeye

çalışılmıştır.

ncelenen işletmelerde ortalama arazi varlığı 8,282 da olup, genelde tarıma elverişli

olmayan arazilerde üretim yapılmaktadır.

şletmelerde, işletme başına bina alanı 100,72 m2’dir. şletmelerin tamamında

kuluçka binası veya benzer şekilde yumurta sağım ve üretim yerleri mevcuttur. Tamamının

elektriği mevcuttur. Yollarının tamamına yakını yıl boyu açık olup, ancak çok ağır geçen

kış şartlarında kapanma durumu bulunmaktadır.

şletmelerde toplam üretim alanı varlığı 8.105 m2 olup, işletme başına 578 m2

düşmektedir. Toplam 378 adet havuz bulunmaktadır. şletme başına 37,79 adet

düşmektedir.

şletmelerde aktif sermaye içerisinde en büyük payı % 35,63 ile bina ve havuz

sermayesi oluşturmaktadır. Bunu sırası ile % 34,73 ile balık sermayesi, % 12,88 ile arazi

ıslahı sermayesi, % 6,86 ile arazi sermayesi, % 5,27 ile para sermayesi, % 2,94 ile damızlık

balık sermayesi, % 1,61 ile alet-makine sermayesi, % 0,08 ile malzeme-mühimmat

sermayesi izlemektedir.

Pasif sermaye, borçlar ve öz sermayeden oluşmakta ve % 96,33’ü öz sermaye ve

% 3,67’si ise borçlardır. ncelenen dönemde, işletmeler ortalamasında gayrisafi hasıla

değeri 44 811,44.-YTL olarak bulunmuştur. şletmenin 100 m2 üretim alanı başına düşen

gayrisafi hasıla değeri ise 9 150,50.-YTL’dir. Gayrisafi hasılanın aktif sermayeye oranı

0,41 olarak bulunmuştur.



38

ncelenen işletmelerde, işletme masrafları toplamı 36 628,68.-YTL, üretim masrafları

toplamı ise 38 460,11.-YTL olarak bulunmuştur. şletme masrafları içerisinde en büyükpayı % 51,48 ile yem bedeli almaktadır.

ncelenen işletmelerde, saf hasıla 8 182,76.-YTL ve safi kar 6 351,33.-YTL olarak

bulunmuştur. 100 m2 üretim alanına düşen saf hasıla 1 670,92.-YTL ve safi kar ise 1

296,94.-YTL’dir. şletmelerde rantabilite % 5,85 olarak bulunmuştur.

şletmelerin sorunlarının çözümüne ilişkin öneriler şöyle sıralanabilir.

1) Yaptığı işin bilincinde olan üreticilerin sayısın artırmak için, gerekli kurs, seminer

vb. eğitim çalışmaları düzenleyerek, iştiraklerini sağlamak.

2)Yurt içi ve yurt dışında örnek teşkil edecek tesislere ziyaretler yapılmasını

sağlamak.

3)Verilecek düşük oranlı krediler karşılığında, güvence veremeyen üreticilere devlet

güvencesi vermek.

4) Kilogram başına verilen 1.-YTL desteği artırmak.

5) Basın Yayın, TV aracılığıyla alabalığın faydalarını anlatmak, tüketime hazır

bilinçli toplum oluşturmak.

6) Tesis kuruluş aşamasında bürokrasiye azaltmak, hazine ve orman arazilerinde

kiralama yapılma yerine, üreticilere uzun yıllara yaygın satış yapma, gerekirse ilgili alanı

ve çevresini zimmetleyerek doğayı korumayı ve güzelleştirmeyi sağlamak.

7) Sivas Tarım l Müdürlüğü bünyesinde bulunan Su Ürünleri Mühendisi sayısını

artırmak ve onları en iyi ekipmanla donatmak. Balık Hastalıkları hakkında

uzmanlaşmalarını sağlamak.

8) Örgütlenme alt yapısını oluşturmak.

9) Mevcut su kaynaklarından alınabilecek en fazla üretim yapma konusunda azami

gayret göstermek, ileriki yıllarda alabalık işleme ve depolama tesisinin alt yapısını

oluşturma gayreti içerisinde olmak.

10) Sivas li genelinde, belli yerlerde doğal olarak üreyen yerli alabalıklarımızın ıslah

edilerek üretimini sağlamak, mevcut tesislerde alternatif ürün olarak pazara sunmak.



39

KAYNAKLAR

AÇIL, F., ve DEMRC, R., 1984. Tarım Ekonomisi Dersleri, Ankara Üniversitesi, ZiraatFakültesi Yayınları, No: 880, Ders Kitabı No:245, Ankara Üniversitesi Basımevi,Ankara.

ADIGÜZEL, F., 2004. Tokat linde Gökkuşağı Alabalık şletmelerinin EkonomikAnalizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım EkonomisiAnabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi), Tokat.

AKAY, M.,1996.Tokat li Niksar Ovası Tarım şletmelerinin Yapısal Analizi, şletme

Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi ve Doğrusal ProgramlamaYöntemiyle Planlaması Üzerine Bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi FenBilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, (Doktora Tezi), Tokat.

ANONM, 1994a. Su Ürünleri statistikleri. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 1859,Ankara.

ANONM, 1994b. Türkiye statistik Yıllığı. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 1720,Ankara.

ANONM, 1995. Su Ürünleri ve su Ürünleri Sanayi. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma PlanıÖzel htisas Komisyon Raporu, DPT, Ankara.

ANONM, 1999. Su Ürünleri statistikleri. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 2429,Ankara.

ANONM, DPT, 1991-2000. Yıllık Programlar, Ankara.

ANONM, DE, 2000a. Genel Nüfus Sayımı.

ANONM, DPT, 2000b. Su Ürünleri Ekonomisi, Üretim, Miktar, Fiyat ve DeğerDeğişimleri, ktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.

ANONM, 2001a. Su Ürünleri statistikleri. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 2736,

Ankara.

ANONM, 2002b. Türkiye statistik Yıllığı. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 2779,Ankara.

ANONM, 2003. Türkiye statistik Yıllığı. Devlet statistik Enstitüsü, Yayın No: 2895,Ankara.

ANONM, 2006a. TUK, Türkiye statistik Yıllığı.Ankara.



40

ANONM, 2006b. T.C. Tarım ve Köy şleri Bakanlığı, Tarım l Müdürlüğü Alabalık

Üretim Tesisleri, Sivas.

ANONM, 2006c. T.C. Tarım ve Köy şleri Bakanlığı, Tarım l Müdürlüğü l Arazisininlçeler tibariyle Genel Dağılımı, Sivas.

ANONM, 2006d. Meteoroloji l Müdürlüğü, Sivas ve lçelerinin klim Verileri, Sivas.

ANONM, 2006e. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Tarımsal Krediler Yönetmeliği. Ankara.

ANONM, 2006f. Sivas Valiliği, Sivas 2006 . Ankara.

AYDIN, A., 2000. Erzurum li Sınırları çerisinde Projelendirilmiş Olarak FaaliyetGösteren Alabalık şletmelerinin Yapısal Ve Ekonomik Analizi. Atatürk ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.

BABADOĞAN, G., 1998. Su Ürünleri Sektör Araştırması, TGEM Tarım Dairesi,Ankara.

CANYURT, M. A., 1978. Alabalık Üretiminde Yumurtlama ve Yapay Dölleme.Hayvansal Üretim D÷×h9y0ergisi, Sayı: 10, Bornova, zmir..

ÇELEB, R., 1995. Sapanca ve Çevresindeki Alabalık Yetiştiren şletmelerin Kapasitelerive Sorunları. stanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Yetiştiriciliği veHastalıkları Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi), stanbul.

ÇELKKALE, M. SALH ve ark., 1999. Türkiye Su Ürünleri Sektörü ve GeliştirmeVakfı Yayınları, No; 5, Ankara.

ÇETN, B., BLGÜVEN, M., 1991. Güney Marmara Bölgesinde Alabalık Üretimi Yapanşletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi. Su Ürünleri Sempozyumu, zmir.

ÇÇEK, A., ERKAN, O., 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve ÖrneklemeYöntemleri, GOÜ Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 12, Ders Notları Serisi, No: 6, Tokat.

ÇÖPTEN, R., 2000. zmir lindeki Su Ürünleri şletmelerinin Teknik ve yapısal Yöndenncelenmesi. Ege Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim dalı, (DoktoraTezi), zmir.

DEMR, O., 1997. Tortum-Uzundere Yöresinde Bulunan Alabalık şletmelerinin MaliyetAnalizi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı,(Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.



41

ERKUŞ, A., 1995. Tarım Ekonomisi ,A. Ü. Ziraat Fakültesi ,Eğitim,Araştırma veGeliştirme Vakfı Yayınları , No 5, Ankara.

ELBEK,A.G., 1981. Ege Bölgesinde Tatlısu Ürünleri Üreten şletmelerin Yapısal veEkonomik Analizi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ziraat Ekonomisi ve şletmeciliğibölümü, (Doktora Tezi), ZMR.

GÜLÇUBUK, B., ALBAYRAK, M ., GÜNEŞ, E ., 2002. Türkiye’de Gıda Sanayi, BaskıMatbaası, Semih Ofset, Ankara.

GÜNEŞ, T., ARIKAN, R., 1988. Tarım Ekonomisi statistiği, A.Ü.Z.F.Yayınları ,No:1049, Ankara.

NAN, H., 1994. Tarım Ekonomisi, Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları,

No:33, Tekirdağ.

ŞGÖREN, D., 1996. Güney Ege’de Çipura ve Levrek şletmelerinde EkonomikOptimizasyon, Verimlilik ve Artırıcı Önlemler. Ege Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, (Doktora Tezi), zmir.

KARATAŞ, M., 2005.Ziraat Mühendisliği Dergisi, sayı:345, Ankara.

KILIÇ, M., 1994. Tokat Merkez lçede Kaynak Kullanımı Destekleme FonundanYararlanan Sığır Besiciliği şletmelerinin Ekonometri Analizi. GaziosmanpaşaÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, (Yüksek LisansTezi), Tokat.

KORKMAZ, A., 2000. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eskişehir Çifteler SuÜrünleri şletmesindeki Alabalık Yetiştiriciliğinin Ekonomik Analizi. AnkaraÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, (Yüksek LisansTezi), Ankara.

MAHROĞULLARI, M. A.,2003. lk Çağlardan Günümüze Sivas li, Sivas.

ÖZ, M., 2001. Konya Bölgesindeki Su Ürünleri şletmeleri ve Sorunları. stanbulÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı, (YüksekLisans Tezi), stanbul.

RAD, F., 1999. Türkiye’de Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792)şletmelerinin Teknik ve Ekonomik Analizi. Ankara Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, (Doktora Tezi), Ankara.

SAYILI, M., KARATAŞ, M., YÜCER, A., AKÇA, H., 1999. Tokat linde AlabalıkYetiştiriciliği Yapan şletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi. Ekin Dergisi, Yıl:3,Sayı: 7, Ankara.



42

SAYIN, E., 1976. Tatlı Su Balıkçılığı Kültür Metotları.Gıda Tarım ve Hayvan Bakanlığı,

Su Ürünleri Genel Müdürlüğü Yayını, No:8, Ankara.

ŞIKTAR, N., 2002. Türkiye ve Avrupa Birliği Su Ürünleri Sektörünün KurumsalYapılanma, Birliğin Ortak Balıkçılık Politikası ve Karşılıklı lişkileri YönündenKarşılaştırılması Atatük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri AnabilimDalı, (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.

TÜREL, M., 2002. Su Ürünleri Yetiştiricilik Alt Sektöründe Planlama Ege ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi), zmir.

UYGUR, Ş. Ö., 1999.Erzurum li Alabalık Üretim Tesislerinin Teknik Özelikleri ÜzerineBir Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı,

(Yüksek Lisans Tezi), zmir.

www.fao.org

www.tuik.gov.tr.

YANG, W. Y., (Çeviren: M. TALM ), 1964. Zirai şletmecilikte Teknik ve AraştırmaMetotları, Ege Üniversitesi Basımevi, zmir.

YAVUZ, O., KOCAMAN, M., AYIK, Ö., 1995. Erzurum’da Alabalık YetiştiriciliğiYapan şletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi. Atatürk Üniversitesi Ziraat FakültesiDergisi, Cilt: 26, Sayı :1 , Erzurum.



43

EK

ANKET FORMU

1)şletmenin adı:

2)şletmenin Şekli: Adi Ortaklık Anonim Limited Kamu Kuruluşu Şahıs Diğer( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

3)şletmenin Konumu: l ( ) lçe ( ) Belde ( ) Köy ( )

4)şletmenin Kurulmuş Olduğu Arazinin Durumu:

a)Vadi Arası b)Dağ Eteği c)Açık Arazi

5)Yol Durumu: a)Asfalt b)Stabilize (Toprak) c)Diğer

6)Yerleşim Birimine Uzaklığı: l Merkezine……………. lçeMerkezine…………...

7)şletmede Kapasitede Artırıma Gidildi mi? ( ) Evet ( ) HayırNedenleri Nelerdir?

şletmede;

8)Su kaynağı nedir?

Kaynak Gölet Baraj Gölü Akarsu Kanal Diğer (Artezyen kuyusu gibi)( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

9)Su kaynağının işletmeye uzaklığı ne kadardır?

10)Havuzların suyu ……… Aynı ……….Ayrı

11)Suyun havuzlara taşınması ne ile yapılmaktadır?



44

a)PVC boru b) Beton Kanalet c)Toprak Kanal

12)Havuzların bakım periyodu ve bakım amacıyla kullanılan maddeler nelerdir?

13)Yağışlardan ve diğer tarım işletmelerinin su kullanımlarından nasıl etkileniyorsunuz?

14) Alabalık üretimi ile ilgili kurs, seminer vs. aldınız mı?Kimden Alındığı Ne Zaman Süresi

15)şletme kurarken karşılaştığınız sorunlar nelerdir?

a)Bürokrasi b)Kredi c)Teknik d)Eleman e)Diğer ………….

16)Yumurta,yavru balık ve anaçları nereden temin ediyorsunuz?

a)Doğadan b)Diğer şletmelerden c)Kendi Bünyesinden d)Yurt Dışından e)Diğer...

17)Üretimde kullanılan yem çeşitleri nelerdir? (Doğal yem,suni yem.canlı yem vb.)

18)Temin edildikleri kaynaklar nelerdir? (Doğadan,yurt içi,yurt dışı,diğer işl. vb)

19)Yem rasyonu hazırlıyor musunuz?Yem rasyonu hazırlanırken hangi faktörleri dikkate

alırsınız?

20)Yavru büyütme döneminde yeme ilave olarak vitamin veya katkımaddesi(dalak,karaciğer,mısır vb.) kullanılıyor mu?Nelerdir?Neden kullanıyorsunuz?



45

21)Sağımı ne zaman yapıyorsunuz?

22)Sağım zamanını tespit ederken nelere dikkat ediyorsunuz?

23)Hangi sağım tekniğini kullanıyorsunuz? Sağımda dikkat ettiğiniz hususlar nelerdir?

24)Hangi döllenme metodunu kullanıyorsunuz? Döllenmede dikkat ettiğiniz hususlarnelerdir?

25)Damızlık seçiminde (erkek ve dişi) dikkat ettiğiniz hususlar nelerdir?

26)Alabalığın diğer gelişme evrelerinde dikkat ettiğiniz hususlar nelerdir?

27)Üretim süreci içerisinde ne gibi hastalık ve zararlılara karşılaşıyorsunuz? Almış olduğunuz önlem ve tedavi yolları nelerdir?

28)şletmede herhangi bir sorun ile karşılaşıldığı zaman yada yetiştiricilik ile ilgiligelişmeler hakkında başvurulan kuruluş veya yer neresidir?

29)Satışları hangi kanallardan yapıyorsunuz?a)şletme Avlusundab)Aracılarc)Restoranlar

d)Diğer………………….

30)Balıkların ortalama satış ağırlığı nedir? ............... gr …………… fiyatı

31)Ürün satışlarını nasıl yapıyorsunuz?



46

a)Peşin b)Vadeli c)Karışık

32)Vadeli sattığınız ürünün bedelini ne zaman alıyorsunuz?

a) 1-15 gün b) 1 ay c) 2 ay d) 3 ay e) 3 ay- +

33)Üretici örgütlenmesine inanıyor musunuz?

Evet ( ) Neden?

Hayır ( ) Neden?

34)Kredi gereksinimiz var mı? Evet ( ) Hayır ( )

35)Kredi kullanıyor musunuz? Evet ( ) Hayır ( )

36)Kredi gereksiniminiz hangi amaç için?

a)Üretim faaliyetib)Pazarlamac)Diğer…………

37)Krediyi hangi kaynaklardan temin ediyorsunuz?

a)T.C.Z.B. b)Şahıslardan c)Her ikisi d)Diğer

38)Kredi kaynaklarından yeterince faydalanabiliyor musunuz?

a)Evet b)Hayır c)Orta düzeyde

Neden?



47

39)Alabalık yetiştiriciliği ile ilgili üretim, işletmecilik ve pazarlama konularında eklemekistediğiniz görüşleriniz var mı? Nelerdir?



48

EKONOMK ANALZ

1)şletmede Nüfus ve şgücü DurumuAile şgücü Çalışma Durumu

NO Cinsiyeti(E,K)

Yaşı EğitimDurumu

Mesleği Çalıştığı Gün Yaptığı

123

Yabancı şgücü Kullanım DurumuNO Daimi şçilik (6 aydan Fazla)

Cinsiyeti(E,K)

Yaşı EğitimDurumu

Mesleği Çalıştığı Gün Yaptığı ş

123

Yabancı şgücü Kullanım Durumu

NOGeçici şçilik (6 aydan Az)

Cinsiyeti

(E,K)

Yaşı Eğitim

Durumu

Mesleği Çalıştığı Gün Yaptığı ş

123



49

2)şletmenin Arazi Varlığı

Arazi Tasarruf Şekli Büyüklüğü (m2) Kullanım Biçimi (A) Alım-Satım Değeri (YTL/da)

ÖzmülkKiralananOrtakçılıkGenel toplam

A) Arazinin genel durumu (Taban arazi,kıraç arazi,orman vs.) belirtecek.

3) Arazi Islahı Sermayesi

Islahın cinsi Yapıldığıyıl

Daha kaç yıl kullanılabilir? Yeniden nşa/Maliyet

Arazi TesviyesiHafriyat

Su Basm. Karşı SetlerMuh. Duvarı ve Setler

Sulama KanalıKurutma Kanalı

Su KuyusuTeras

Diğer



50

4) şletmelerde Bina ve Havuz Varlığı

4.1. Bina Varlığışletme Binaları Cinsi Kapasitesi(m2) nşa Yılı Daha

KullaEV

DEPOAMBARDĞER

4.2. Havuz Varlığışletme Binaları Cinsi ve Adedi Boyutları (m x m) nşa Yılı Daha

KullaKULUÇKA

YAV.BK.VE GEL.YETŞTRMEPAZARLAMA

DAMIZLIKNOT: Binalar için taş, beton ve ahşap; havuzlar için ise toprak, beton ve ağ kafes belirtilecek.NOT: Alabalık Üretim Tesisinin Bölümleri1)Kuluçka Binası a) Sağım ve Dölleme Yeri 2) Havuzlar a) Kuluçka 3) şletme

b) yumurta Çıkış ve Büyütme b) Yavru Bakım ve Gel. a)Bakıcıla

c)Laboratuar c) Yetiştirme b)Yem Hd)Kuluçka Dolabı d)Pazarlama c)Alet Eke)damızlık

5. Alet-Makine Varlığı



51

No Cinsi Adet Satın Alma/Alım-Satım Bedeli Açıklama(1)1 Jenaratör

2 Su Motoru3 Hava Komprosörü4 El Aletleri5678 Diğer9

101) Peşin, kredili, borçlanma ile mi alındığı, ortak mal mı, yeni, eski gibi hususlar yazılacak.Alabalık Üretiminde Gerekli Bazı Alet-Makinalar;Karasal: elek, çizme, kepçe, kova, ayırıcı elekKafes: kova, balık kepçesi, çizme, taşıma tankı, ağ ilaçlama tankı,ağ yıkama pompası, tekne, vs

6.Ambar Mevcudu ve Yardımcı Maddeler

Cinsi Yemler Temizlik Maddeleri laçlar MiktarıFiyatı (YTL)

Toplam (YTL)



52

7.Kasa Mevcudu ve Borç-Kredi DKasa Mevcudu Borç-Kre

Cinsi Tutarı (YTL) Cinsi Şahıslardan Nakdi Alacaklar Devlete Olan Borçlar

Bankadaki ParaKasa Mevcudu

Banka Borçları (Krediler)

Toplam ŞahıslaraHer Türlü Ayni Alacaklar Diğer

GENEL TOPLAM

NOT: Alınan kredilerin ne amaçla alındığı sorulacak

8. şletmenin Toplam Balık Varlığı (Balık Sermayesi)

Alabalık Yumurta Yavru PorsiyonlukAdetKg

Birim Değeri (YTL)

Toplam Değeri (YTL)

9.şletmenin Yıllık Satış Durumu (Gelir Durumu)



53

Gelir Unsurları Miktarı (kg-Adet) Fiyatı (YTL/kg veya YTL/adet) Porsiyonluk SatışlarDamızlık SatışlarıYumurta SatışlarıYavru SatışlarıAileye Ayrılanşçiye Ayrılan

10.şletmenin Masraf Unsurları

Masraf Kalemleri Üretim Döneminde Yapılan Masr1-Yumurta ve Yavru-Büyük boy (100-150 gr) Balık Bedeli2-Yem Bedeli3-şçilik Masrafları4-Kimyasal ve Dezenfektan Madde Bedeli5-Isıtma-Aydınlatma ve Haberleşme Masrafları6-bakım-Onarım Masrafları7-Ulaşım-Pazarlama ve Diğer cari masraflar

NOT: Döner Sermaye Faizi, Genel dare Giderleri, Bina ve Havuz, Arazi Islahı, Alet Makine ve damızlık bunsurlarıdır.



54

ÖZGEÇMŞ

10.10.1968 yılında Turhal’da doğdu. lkokulu Şenyurt Atatürk lkokulunda,

Ortaokulu Şenyurt Atatürk Ortaokulunda bitirdi. Liseyi Turhal Lise’sinde

tamamladı. 1987 yılında 19 Mayıs Üniversitesi Sinop Su Ürünleri Yüksek Okulu na

başlayarak, 1991 yılında Su Ürünleri Mühendisi olarak mezun oldu. 1992-1993

yılları arasında yedek subay olarak askerlik görevini ifa etti. T.C. Ziraat Bankası’nın

ihtiyacı doğrultusunda tarihinde ilk defa Su Ürünleri Mühendisi alımı için yaptığı

sınavları geçerek Trabzon Şubesinde Su Ürünleri Mühendisi ünvanı ile 1994 yılında

göreve başladı. Daha sonra sırasıyla, Turhal Şubesi, Almus Şubesi ve Tokat

Şubesinde Mühendis ve Müdür Yardımcılığı görevlerini yerine getirdi. 2005 yılından

itibaren Suşehri Şubesinde Müdür olarak görevine devam etmekte olup, evli ve 2

çocuk babasıdır. Özellikle Trabzon bölgesinde çalıştığı sürede Denizde ve ç sularda

Su Ürünleri Yetiştiriciliği işletme ve yatırım kredi taleplerinin değerlendirmesi, Kıyı

Balıkçılığı ve Açık Deniz Balıkçılığı için Standart Maliyet Cetvellerinin

Oluşturulması ve kredilendirilmesi, gemi yapımı, ağ (trol, gırgır, uzatma ağları) ve

diğer balıkçılık ekipmanlarının kredilendirilmesi, yurtdışından akreditifle gemi

motoru, sonar, radar alımı için proje oluşturup kredilendirilmesi konusunda çalıştı.

Sivas Ili Alabalik Isletmelerinin Durumu Sorunlari Ve Cozum Onerileri the Status Problems and...

Documents

Transcript of Sivas Ili Alabalik Isletmelerinin Durumu Sorunlari Ve Cozum Onerileri the Status Problems and...