การวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research)

และ

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

(Participatory Action Research: PAR)

ผชวยศาสตราจารย ดร.ปนวด ศรสพรรณ

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

การวจยเชงคณภาพ

เนอหา

•หลกการพ นฐานของการวจยเชงคณภาพ

•รปแบบการวจยเชงคณภาพ

•การเลอกผใหขอมลหลก

• เทคนครวบรวมขอมลเชงคณภาพ

•การตรวจสอบและวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

แนะน ำ แนะน าเอกสารแนะน าเอกสาร

หลกการพนฐานของการวจยเชงคณภาพ

การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) คออะไร

• แนวทางการวจย (research approach)

• มาจากพนฐานทางญาณวทยาทแตกตางกน (constructionism, naturalism, interpretivism, phenomenology, hermeneutics)

• วธการวจย (research methods)

การวจยเชงคณภาพ เปนการวจยทท าในสถานการณทเปนธรรมชาต ใชวธการศกษาและเครองมอในเกบขอมลทหลากหลาย เครองมอทส าคญทสดคอนกวจยเอง ...

• ขอเดนของการวจยเชงคณภาพอยทการพรรณนารายละเอยดของสงทศกษา

• มงท าความเขาใจพฤตกรรมและปฏสมพนธทางสงคมภายในบรบทตางๆ

• ท าความเขาใจในมมมองของผกระท า

• ยอมรบอตวสยของผ ทถกศกษา

• วเคราะหเรองราวและชวตทางสงคมทมบคคลเปนผกระท าและเปนผ ทปรบเปลยนไปตามเงอนไขของเวลาและสถานการณ

ลกษณะของการวจยเชงคณภาพ

รปแบบการวจยเชงคณภาพ

วธกำรเชงคณภำพหลำกรปแบบ

จดรวม = มงการตความ (Interpretation)เพอท าความเขาใจสถานการณในชวตของผคนและชมชน

วธการเชงคณภาพหลากรปแบบ

ชาตพนธวรรณนา การศกษาเฉพาะกรณ (case studies)

ปรากฏการณวทยา วธการเชงประวตศาสตร

การวจยเชงชวประวตบคคล การวจยเชงปฏบตการ AR

PAR RRA

วธการเหลานมความแตกตางกน

ชาตพนธวรรณนา •Malinowski

• มงการตความ (interpretive / hermeneutic)

• วธการในอดต เสนอ “ความจรง” ของผทถกศกษา

• วธการในปจจบนไดแนวคดสาย constuctivism และ postmodern = เรองราวทพรรณนาเปนความจรง “ทถกสรางขน”

• เดมศกษาคน/กลมคน ปจจบน สนใจศกษาประเดนปญหา

ชาตพนธวรรณนา

ศลมาน วงศสภาพ (2531) บญเลศ วเศษปรชา (2546)

การศกษาเฉพาะกรณ (case studies)

• เชอวาแตละคนไมเหมอนกน มบางอยางทเปนจดรวม แตบางอยางอยภายใตบรบทสถานการณทแตกตางกน

การศกษาเฉพาะกรณ (Case Studies)

การศกษาเฉพาะกรณ (case studies)

• Husserl :คนเราตความปรากฏการณทไดประสบ สงนนมความหมายตอตนเอง/คนอนอยางไร

เนนโครงสรางการรบรและประสบการณของมนษย

• Heidegger: หาความหมายโดยมองผานจากสงทปรากฏไปยงความหมายของสงทอยเบองหลง (ตองตความมากกวาสงทเหน)

ปรากฏการณวทยา

การเลอกผใหขอมลหลก

ประชากร VS กลมตวอยาง VS ผใหขอมลส าคญ

• ประชากรกลมเปาหมาย

• ผใหขอมลส าคญ (Key Informant)

• การเลอกผใหขอมลส าคญ

ประชากร VS กลมตวอยาง VS ผใหขอมลส าคญ

• ความเชอและปฏบตการตอสงศกดสทธในมหาวทยาลยอบลราชธาน

EX: เลอกผใหขอมลส าคญจากงานวจย

อยากรอะไรบาง?

ความรเหลานนจะไปถามจากใคร

ชาวบาน

อาจารย

นกศกษา

คนอน...?

เทคนคการรวบรวมขอมลเชงคณภาพ

การสมภาษณการสงเกตการสนทนากลมการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร

• ขอมลทตองการเปนขอมลเพอใชประโยชนในดานใด

• ขอมลแบบใดทจะท าใหงานวจยนาเชอถอ

การศกษาขอมลจากเอกสาร (Documentary research)

กำรสงเกต

• การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participation

Observation)

• การสงเกตแบบมสวนรวม (Non-participation Observation)

การสงเกต (Observation)

เครองมอ: การบนทกภาคสนาม (field note)

บนทกฉากและบคคล (setting) การกระท า (acts)

แบบแผนกจกรรม (pattern of activities) ความสมพนธ (relationship)

ความหมาย (meaning)

• การสมภาษณเชงลก [In-dept Interivew]• สมภาษณแบบมโครงสราง

• สมภาษณกงโครงสราง

• สมภาษณแบบไมมโครงสราง

การสมภาษณ (Interview)

• ควรมความรในเรองทสมภาษณ หาขอมลไปกอน

• ไมใชค าถามน า

• ไมใชอ านาจเหนอผใหสมภาษณ

• ท าตวเปนผไมร

เทคนคการสมภาษณ (Interview)

• ใครเปนคนน าสนทนา

•ลกษณะของผน าสนทนาทดควรเปนอยางไร

การสนทนากลม (Focus Group Discussion)

บน

• เปนเทคนคทนกมานษยวทยาใช

• แนะน า: http://www.sac.or.th/databases/anthroarchive/backend/resource/file/พฒนาการและคณคาของบนทกภาคสนาม.pdf

การบนทกภาคสนาม

• Exploratory: เปนการน าเสนอสงทพบเหนจากการส ารวจตรวจคน เปนการน าเสนอภาพเบองตนจากการส ารวจ อาจจะไมครบถวนละเอยดลออทกแงมมแตชวยใหเหนภาพหรอเขาใจเรองราวทมคนศกษาวจยไมมากนก

การน าเสนอขอมล

• Descriptive : เปนการน าเสนอแบบพรรณนาหรอสาธยายสงทไปศกษาวจยมาโดยใหรายละเอยดทลกและกวาง

• Explanatory: น าเสนอค าอธบายใหเหนถงความเชอมโยงของสงตางๆในปรากฏการณทไปศกษา แสดงใหภาพความสมพนธของขอมล

การตรวจสอบและการวเคราะหขอมล

การตรวจสอบขอมล

•ยนยนความนาเชอถอ

•ตรวจสอบจากแหลงขอมลทหลากหลาย

•ตรวจสอบโดยผ ร/ ผ เชยวชาญ ในประเดนนนๆ

การตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (triangulation)

ผวจย ทฤษฎ

ขอมลประเดน

ผ ร

การวเคราะหขอมล

• บางครงเรามกใหความส าคญกบขอมลทผใหขอมลใหวา จรง VS ไมจรง

• ใชเทคโนโลยในการใหรหส (coding) และถอดรหสขอมล

• มองผาน “แวน” ทแตกตางกน

• ตความ

• สงหนงทนาสนใจคอ สงทเขาบอกเลา / ถายทอดใหเราฟง มความหมายอยางไร

• เหตใดเขาจงเลอกทจะบอกเลาขอมล/เรองราวใหเราฟง

• เหตใดเขาจงไมเลอกทจะเลาหรอ ปกปดเรองราวบางอยาง

• เชอมบรบทความสมพนธระหวางผ เลากบสภาวะแวดลอม

• พงระวงการตความแบบคนใน vS คนนอก การมองแบบแยกขว

การวเคราะหขอมล (ตอ)

• สามารถท าการวจยไปพรอมกนไดในสนาม

• เรมจากพนจพเคราะหขอมลเชงประจกษอยางละเอยด จนมองเหนมโนทศนหรอแนวคดทมความหมายจากขอมล และเหนความเชอมโยงของมโนทศนเหลานน = ใชทฤษฎในการวเคราะห

• น าขอมลมาสรปเปนค าอธบาย แนวคด หรอทฤษฎเบองตนได

การวเคราะหขอมล (ตอ)

1. ทบทวนเพอก าหนดประเดน

2. จดขอมลตามประเดน

3. กรองหาประเดนส าคญและหาความเชอมโยงของประเดน

4. มองหาค าอธบายทนาจะเปน

5. เปรยบเทยบขอมล: ลมลาง/ สนบสนน (ควรมการวพากษแนวคด)

การวเคราะหขอมล (ตอ)

6. จดกลมใหม

7. หากฎเกณฑหรอปจจยทเปนสวนประกอบของการอธบายรวมเพอสรางขอสรปเลกๆ

8. กรองหาตวแปรส าคญ

9. สรางผงความเชอมโยง (บางกรณอาจไมจ าเปน)

10. หาบทสรปรวม: หาargument ทสรางสรรค และสรางผลกระทบ

การวเคราะหขอมล (ตอ)

• กอน (ขอจรยธรรม) ในระหวางการเกบขอมล (การพดจา)

• การขอความยนยอมจากผใหขอมล

• การเปดเผยขอมล ตพมพ/ FB

• การถายรป/ บนทกเสยง

• การรกษาความลบของแหลงขอมล

• การปองกนผลกระทบทอาจจะเกดกบแหลงขอมลอนเนองมาจากการทเขาใหความรวมมอในการวจย

จรยธรรมในการวจยเชงคณภาพ

ใครมกจะใชวจยเชงคณภาพ?

• นกสงคมศาสตร

• นกวจยการตลาด

• นกการศกษา

• ผปฏบตงานสายสาธารณสข

• ไทบาน

• ฯลฯ

ขอไดเปรยบ ขอจ ากดศกษากลมตวอยางขนาดเลก ไมเหมาะส าหรบการศกษากลมตวอยางขนาด

ใหญ

มความยดหยนในการออกแบบ การใชเครองมอ และการด าเนนการ

หากนกวจยไมมประสบการณเพยงพอ อาจมปญหาในเรองของความนาเชอถอ และความถกตองแมนตรงของการศกษา

สามารถใชขอมลไดหลากหลายทงขอมลเชงคณภาพและปรมาณในการวจยเรองเดยวกน

มขอจ ากดในการน าผลไปใชในวงกวาง (generalization)

ใชขอมลหลากหลายวธ มกระบวนการด าเนนการทเปนอตวสย (เกยวกบความรสกนกคด ความเชอ ความเหน)

ใหความส าคญกบความเปนมนษย ไมเหมาะส าหรบทดสอบสมมตฐาน หรอทดสอบทฤษฎ

• ทงสองวธไมไดแยกออกจากกนอยางเดดขาด

• ในวธการทเรยกวาเชงคณภาพมคณสมบตเชงปรมาณ ในวธการเชงปรมาณกมคณสมบตเชงคณภาพอยดวย

• การทจะจดวาวธการใดเปนเชงคณภาพหรอปรมาณมากกวา ไมไดอยทวาขอมลทใชในวธการนนเปน “จ านวน” หรอ “ไมเปนจ านวน” และถกเกบมาอยางไรแตอยทวา นกวจยใชขอมลทไดมานนอยางไรดวย เชน ขอมลตวเลข ใชโดยนบจ านวนเปนสถตเพอมง “การอนมาน” กมคณสมบตเปนปรมาณ ถาใชโดยมง “ตความ” กมคณสมบตเปนเชงคณภาพ

• ชาย โพธสตา (2554: 9)

การวจยเชงคณภาพ VS วจยเชงปรมาณ

หวขอ การวจยเชงปรมาณ(Quantitative Research)

การวจยเชงคณภาพ(Qualitative Research)

กระบวนทศน ปฏฐานนยม (Positivism) คตนยมแนวการตความ (Interpretive)

การออกแบบงานวจย เนนโครงสราง , ระบบปด ,เนนตามขนตอนวจย

ไมมรปแบบแนนอน , ระบบเปด , สรางจากการวจย

การก าหนดตวแทน ระบบสถต (ประชากรและกลมตวอยาง)

กรณศกษา (กลมตวอยาง)

การวเคราะหขอมล เพออธบายตวแปร ใชเทคนคทางสถต

เพอใหเขาใจสงทศกษาใชเทคนคทางสถต

การน าเสนอผลการวจย

ตารางขอมล สถต สรปแบบทวไป (generalization)

การพรรณนา บรรยายสรปแบบจ าเพาะเจาะจง

(Specificity)

เปรยบเทยบวจยเชงปรมาณ VS วจยเชงคณภาพ

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

(Participatory Action Research: PAR)

เนอหา

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

•PAR คออะไร• มหลกการอยางไร

• ท าอยางไร

• มเทคนคอะไร

• ท าแลวดอยางไร

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

Participatory Action Research: PAR

• เปนการวจยทผสมผสานการวจยแบบมสวนรวม (Participatory Research) กบการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) รวมทงเทคนควธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เขาดวยกน เพอไดมาซงองคความรใหมในการแกไขปญหาทเกดขนในชมชน

• คณะวจย ชมชนและแกนน าชาวบานมสวนรวมในการ วจยทกขนตอน ตงแต รวมคด รวมตดสนใจ รวมท า รวมตรวจสอบและรวมรบประโยชนควบคไปกบกระบวนการเรยนรของชมชน

• ยดประชาชนเปนศนยกลาง (People-Centered Development) และ แกปญหาโดยใชกระบวนการเรยนร (Problem-Learning Process)

หลกกำรของ PAR

• 1. ใหความส าคญและเคารพตอภมความรของชาวบาน โดยยอมรบวาความรพนบาน ตลอดจนระบบ การสรางความร และก าเนดความรในวธอนทแตกตางไปจากของนกวชาการ

• 2. ปรบปรงความสามารถและศกยภาพของชาวบานดวยการสงเสรม ยกระดบและพฒนาความเชอมน ในตวเองของเขา ใหสามารถวเคราะหและสงเคราะหสถานการณปญหาของเขาเอง

• 3. ใหความรทเหมาะสมกบชาวบานและคนยากจน โดยใหสามารถไดรบความรทเกดขนในระบบ สงคมของเขา และสามารถทจะท าความเขาใจ แปลความหมาย ตลอดจนน าไปใชไดอยางเหมาะสม

หลกการของ PAR

• 4. สนใจมมมองของชาวบาน โดยการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมจะชวยเปดเผยใหเหนค าถามท ตรงกบปญหาของชาวบาน

• 5. ปลดปลอยความคด การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมจะชวยใหชาวบานและคนยากจนสามารถใชความคดเหนของตนอยางเสร

หลกการของ PAR [ตอ]

ขนตอน PAR

•เชดชความรทองถน

•เสรมพลงชมชน ชาวบานรเทาทนการพฒนา

•สรางกระบวนการเรยนรตามแบบประชาธปไตย

•ถาเปน PAR ในหองเรยน?

PAR พาไปไหน

วจยทองถน / วจยไทบาน

วจยทองถน / วจยไทบาน

Ex: การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษาชมชนสลกคอก จงหวดตราด

สรางความรความเขาใจเบองตนกบชาวบาน1

บนได 6 ขน วจยไทบาน

2 เตรยมความพรอมกอนลงมอเกบขอมล

3 เกบขอมล

4 สรปความคบหนาและตรวจสอบความถกตองของขอมล

5 สรปผลการวจยและบนทกความร

6 เผยแพรขอมล

• http://bsris.swu.ac.th/filenews/114.pdf

กงทดลองR & D

ใชเทคนค PAR

ตวอยาง งานสายการศกษา (ตอ)

• การใชกระบวนการวจยแบบมสวนรวม เพอพฒนาหลกสตรทองถน กลมสาระการเรยนรศลปะ นกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนอนบาลสงขละบร

• การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของครและนกเรยนในการลดพฤตกรรมทไมพงประสงคในชนเรยนมธยมศกษาตอนตน

• การพฒนาพฤตกรรมเดกของนกเรยนกลมเสยง โดยดนตรพนเมองและกจกรรม แนะแนวกลม โรงเรยนบวใหญพทยาคม จงหวดขอนแกน

ตวอยาง งานดานสาธารณสข

• EX:

• การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนารปแบบการเสรมสรางความตระหนกในพษภยบหร ส าหรบเยาวชนไทย

• การใชการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการปองกน และแกไขปญหาการดมสราในชมชนหมบานหนองเตาค าใหม ต าบลปาไผ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

• การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอออกแบบศนยแพทยชมชน: กรณศกษาศนยแพทยชมชนพรใน ชมชนมสลม เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา

การรณรงค ใหความร สรางการตระหนกร การควบคมโรค ฯลฯ

เรยนแลวร

•วนน เรา “รจก” “วจยเชงคณภาพ” และ PAR

•หากฝกอบรมขยนหาความรบอยกจะ “รจ า”

•ลงมอปฏบต “รจรง”

•สอนคนอนไดตอ “รแจง”

ฝกปฏบตการออกแบบการวจยเชงคณภาพ

โกมาตร จงเสถยรทรพย (2553)

แนวทางฝกปฏบต

• ก าหนดโจทย

• ดวาเรองทศกษาตนเองตองการรอะไร

• จะใชวธการเชงคณภาพมาใชในการศกษาอยางไร แบบไหนบาง

• ใครคอกลมเปาหมาย/ ผใหขอมลส าคญ (Key Informant)

• จะใชเครองมออะไรบางมาใชในการเกบรวบรวมขอมล

• จะตรวจสอบและวเคราะหขอมลอยางไร