Opracowanie publikacji GUS, Departament Bada Demograficznych i Rynku Pracy

Preparation of the publication CSO, Demographic Surveys and Labour Market Department

Pod kierunkiem Doroty Szatys Zastpca Dyrektora

Departamentu

Under supervision of Deputy Director

Autorzy opracowania Magorzata Waligrska, Zofia Kostrzewa, Authors of publication Maciej Potyra, Longina Rutkowska

Prace edytorskie Longina Rutkowska

Editorial works

Naliczanie tablic oraz graficzne Maciej Potyra, Longina Rutkowska wykonanie wykresw i map

Calculation of tables and graphical preparation of charts and maps

Przy publikowaniu danych prosimy o podanie rda When publishing this data please indicate the source

Publikacja dostpna na http://www.stat.gov.pl/ Publication avaible at http://www.stat.gov.pl/

ISBN 978-83-7027-435-1

Publikacja dostpna na CD

Publication available on CD-ROM

ZAKAD WYDAWNICTW STATYSTYCZNYCH, 00-925 WARSZAWA, AL. NIEPODLEG0CI 208Informacje w sprawach sprzeday publikacji tel.: (0 22) 608 32 10, 608 38 10

Projekt okadki

Lidia Motrenko-Makuch

Cover design

Przedmowa

Prezentowana publikacja stanowi kontynuacj opracowa Gwnego Urzdu Statystycznego powiconych prognozom demograficznym. Poprzednia prognoza GUS, na lata 2008-2035 r., bazujca na zaoeniu o systematycznym, powolnym wzrocie intensywnoci urodze, wobec obserwowanych dynamicznych zmian spoeczno-ekonomicznych i kulturowych, majcych istotny wpyw na wzorce zachowa demograficznych i migracyjnych, stracia na aktualnoci.

Niniejsza publikacja zawiera zaoenia i analiz przewidywanych trendw zmian w przebiegu procesw demograficznych (podnoci i umieralnoci), kierunkw i rozmiarw ruchw migracyjnych definitywnych oraz wyniki prognozy ludnoci do 2050 r. sporzdzonej na podstawie przyjtych wariantw zaoe. Zamieszczone w publikacji zaoenia prognostyczne byy przedmiotem konsultacji szerokiego grona specjalistw reprezentujcych rodowisko naukowe zostay zaprezentowane i przedyskutowane m.in. na Posiedzeniu Plenarnym Rzdowej Rady Ludnociowej w dniu 22 maja 2014 r. Uwagi ekspertw oraz recenzentw pozwoliy na wybr scenariusza zaoe uznanego za najlepiej okrelajcy prawdopodobny rozwj ludnoci Polski w perspektywie do 2050 r.

Szczeglne podzikowania skadamy Pani Prof. dr hab. I. E. Kotowskiej (Szkoa Gwna Handlowa w Warszawie) i Panu Prof. dr hab. M. Oklskiemu (Uniwersytet Warszawski) za cenne

uwagi do zaoe podnoci, umieralnoci i migracji. Prezentowana prognoza demograficzna do 2050 r., jako punkt wyjcia przyjmuje stan ludnoci

w dniu 31 grudnia 2013 r., w podziale administracyjnym obowizujcym od 1 stycznia 2014 r. Przedstawione w tablicach dane dotyczce 2013 r. s danymi rzeczywistymi.

Publikacja jest dostpna na stronie internetowej GUS (www.stat.gov.pl). Ponadto zostay tam zamieszczone bardziej szczegowe wyniki dugookresowej prognozy do 2050 r. wedug pci, pojedynczych rocznikw wieku oraz grupowania w 5-letnie i funkcjonalne grupy wieku dla Polski

i wojewdztw

Przekazujc Pastwu niniejsze opracowanie wyraam nadziej, e prezentowane zaoenia oraz wyniki prognozy bd przydatne dla szerokiego grona odbiorcw.

Wiceprezes Gwnego Urzdu Statystycznego

dr Grayna Marciniak

Warszawa, padziernik 2014

Preface

The publication is a continuation of the CSO works on demographic projections. The results

of the previous population projection for 2008-2035, based on the assumption of regular, slow

increase of births intensity in the face of observed dynamic social-economic and cultural changes,

having a significant impact on the demographic and migration behaviour patterns went out of date.

This publication contains assumptions and analyses of expected trends of demographic

processes (fertility and morality) as well as direction and size of definitive migration and results

of population projection until 2050, drawn up on the basis of the adopted assumptions variants.

The presented assumptions were the subject of consultations with a wide group of scientific

experts and were presented and discussed, among others, on Plenary Meeting of the Government

Population Council on May 22, 2014. The opinions of experts and reviewers made it possible

to choose the most probable scenario of further development of population in Poland until 2050.

We express our special thanks to Professor Ph. D. I. E. Kotowska (Warsaw School

of Economics) and Professor Ph. D. M. Oklski (Warsaw University) for valuable comments

on fertility, morality and migration assumptions.

The presented demographic projection until 2050 assumes population state as of December

31, 2013 as a starting point, in administrative division valid from January 1, 2014. Data presented

in the tables concerning 2013 are the actual ones.

The publication is available on the CSO website (www.stat.gov.pl). In addition, the website includes more detailed results of long-term projection until 2050 by sex, singular age and by 5-year

and functional age groups, for Poland and voivodships.

Submitting the following publication, I would like to express my hope that the presented

assumptions and results of the projection will prove themselves useful to a large group of statistical

data users.

Vice-President of the Central Statistical Office

Ph. D Grayna Marciniak

Warsaw, October 2014

5

Spis treciPrzedmowa . ............................................................................................................................... 3

1. Wprowadzenie ..................................................................................................................... 20

1.1. Dokumenty strategiczne ................................................................................................. 22

1.2. Inne dokumenty z zakresu polityki spoecznej ............................................................... 262. Uwagi metodologiczne ........................................................................................................ 28

2.1. Prognoza dzietnoci ........................................................................................................ 28Wyznaczanie wspczynnika dzietnoci i redniego wieku rodzenia .............................. 28Prognoza dla wojewdztw .............................................................................................. 30

2.2. Prognoza umieralnoci i trwania ycia ........................................................................... 302.3. Prognoza migracji wewntrznych i zagranicznych ........................................................ 32

Migracje wewntrzne pobyt stay ................................................................................... 32Migracje zagraniczne na pobyt stay .............................................................................. 33

3. Analiza i zaoenia dzietnoci ............................................................................................. 343.1. Dzietno kobiet i urodzenia w Polsce 1990-2013. Diagnoza ........................................ 34

Zmiany liczby i natenia urodze .................................................................................. 34Zmiany w strukturze urodze wedug wieku matki ......................................................... 37Zmiany w strukturze urodze wedug kolejnoci ............................................................ 39Urodzenia wedug poziomu wyksztacenia matki ........................................................... 41Zmiany w strukturze wieku kobiet ................................................................................... 42

Zmiany liczby zawieranych maestw ........................................................................... 43Rozwody i separacje ....................................................................................................... 44

Polska na tle Europy ....................................................................................................... 45

Uwarunkowania spoeczno ekonomiczne zmian podnoci w Polsce .......................... 47Czynniki prawne i systemowe ......................................................................................... 49

Oglna sytuacja spoeczno-ekonomiczna ....................................................................... 51Puapka niskiej dzietnoci? ............................................................................................. 53Przyszo polityki rodzinnej .......................................................................................... 54

3.2. Zaoenia przewidywanej podnoci ............................................................................... 55Warianty zmian wzorcw dzietnoci w Polsce ............................................................... 55

4. Analiza i zaoenia umieralnoci ....................................................................................... 634.1. Umieralno i trwanie ycia ........................................................................................... 63

6

Umieralnoci niemowlt ................................................................................................. 67Stan zdrowia ludnoci ..................................................................................................... 68Polityka pastwa na rzecz zdrowia ................................................................................. 70Trwanie ycia w Polsce ................................................................................................... 72

4.2. Zaoenia przewidywanej umieralnoci i trwania ycia ................................................ 765. Analiza migracji wewntrznych i zewntrznych oraz zaoenia prognostyczne ............... 825.1. Analiza migracji wewntrznych i zagranicznych na pobyt stay; 1950-2013 ................ 82

Migracje wewntrzne ...................................................................................................... 82Migracje zagraniczne ..................................................................................................... 89

5.2. Zaoenia do prognozy migracji wewntrznych i zewntrznych .................................... 93Migracje wewntrzne na pobyt stay .............................................................................. 94Migracje zagraniczne na pobyt stay .............................................................................. 97

6. Wybr scenariusza zaoe prognostycznych .................................................................. 1017. Wyniki prognozy ludnoci ................................................................................................ 1097.1. Zmiany stanw ludnoci oraz ruch naturalny ludnoci ................................................ 110

Zmiany stanw ludnoci ................................................................................................ 110Zmiany stanw ludnoci w przekroju regionalnym ...................................................... 112Przyrost naturalny ........................................................................................................ 115

Urodzenia ...................................................................................................................... 118

Trwanie ycia i umieralno ......................................................................................... 1217.2. Starzenie si populacji .................................................................................................. 125

Mediana wieku .............................................................................................................. 127

Zmiany w strukturze ludnoci wedug biologicznych grup wieku, wspczynnik staroci demograficznej ............................................................................................................ 131

Zmiany w strukturze ludnoci wedug biologicznych grup wieku i wojewdztw .......... 133Zmiany w strukturze ludnoci w grupie wieku 65 lat i wicej ...................................... 135Indeks staroci .............................................................................................................. 138Wspczynniki obcienia demograficznego cakowity, dziemi, osobami

starszymi ....................................................................................................................... 139

Generacyjne wspczynniki wsparcia ........................................................................... 1417.3. Konsekwencje starzenia - zmiany liczby i struktury ludnoci wedug pci oraz

funkcjonalnych grup wieku .......................................................................................... 142

Zmiany struktury ludnoci wedug pci ......................................................................... 142Zmiany liczebnoci i struktury kobiet w wieku 15-49 lat .............................................. 144

..

7

Zmiany w strukturze ludnoci wedug ekonomicznych grup wieku .............................. 147Zmiany w strukturze ludnoci wedug edukacyjnych grup wieku ................................. 152

8. Scenariusze alternatywne podstawowe wyniki ............................................................. 154

Prognozowane stany ludnoci ...................................................................................... 155Urodzenia i zgony ......................................................................................................... 156

Struktura wieku ludnoci .............................................................................................. 1599. Porwnanie prognozy ludnoci Polski opracowanej przez GUS z prognozami Eurostatu

i ONZ ................................................................................................................................. 162

Przyszo demograficzna Polski na tle innych krajw europejskich ........................... 165Aneks ...................................................................................................................................... 168

Spis wykresw

Wyk. 1. Urodzenia w Polsce w latach 1970-2013 (w tys.) ...................................................... 35

Wyk. 2. Przekrojowy wspczynnik dzietnoci (TFR) w Polsce w latach 1990-2013 ............ 35Wyk. 3. Przekrojowy wspczynnik dzietnoci w miastach i na wsi w latach 1990-2013 ...... 36Wyk. 4. redni wiek rodzenia w Polsce w latach 1990-2013 .................................................. 37Wyk. 5. Wspczynniki podnoci dla poszczeglnych grup wieku w latach 1990-2013 ....... 38Wyk. 6. Wspczynniki podnoci na 1000 kobiet dla wybranych kohort .............................. 39Wyk. 7. Urodzenia wedug kolejnoci w latach 1990-2013 .................................................... 40Wyk. 8. Rozkad urodze pierwszych wedug wieku matki w latach 2000-2013 ................... 40Wyk. 9. Szacunkowy rozkad kobiet w wieku 30 lat z wybranych kohort wedug liczby dzieci (w %) ........ 41Wyk. 10. Struktura urodze wedug poziomu wyksztacenia matki ........................................ 42Wyk. 11. Liczba maestw w Polsce w latach 2000-2013 (w tys.) ........................................ 43Wyk. 12. Liczba rozwodw w Polsce w latach 2000-2013 (w tys.) ........................................ 44

Wyk. 13. Wspczynnik dzietnoci w Polsce w latach 2000-2013 oraz prognoza na lata 2014-2070 wedug czterech wariantw ........................................................................ 56

Wyk. 14. Prognozowane zmiany redniego wieku rodzenia (MAC) w Polsce w latach 2014-2070 ........... 58 Wyk. 15. Wspczynniki podnoci dla kohort kobiet urodzonych w 1974 i 2013 r.

wedug czterech wariantw .......................................................................................... 58Wyk. 16. Szacunkowy rozkad kobiet wg liczby dzieci dla kohort kobiet urodzonych w 1974

i 2013 r. (wedug czterech wariantw) ......................................................................... 61Wyk. 17. Standaryzowane wspczynniki zgonw (w ) w latach 1990-2012 ..................... 64Wyk. 18. Standaryzowane wspczynniki zgonw .................................................................. 64

8

Wyk. 19. Standaryzowane wspczynniki zgonw .................................................................. 65Wyk. 20. Standaryzowane wspczynniki zgonw .................................................................. 66Wyk. 21. Standaryzowane wspczynniki zgonw .................................................................. 67Wyk. 22. Wspczynniki zgonw niemowlt (na 1000 urodze ywych) ............................... 68Wyk.23. Przecitne trwanie ycia w Polsce w latach 1990-2012 ............................................ 74Wyk. 24. Przecitne dalsze trwanie ycia i przecitne dalsze trwanie ycia w zdrowiu osb w wieku 65 lat w wybranych krajach europejskich w 2012 r. ................................................. 75

Wyk. 25. Prawdopodobiestwa zgonw w Polsce w 2013 r. i prognoza na 2050 r. .............. 77Wyk. 26. Przecitne trwanie ycia w latach 1960-2013 oraz prognoza dla lat 2014-2050 ..... 77Wyk. 27. Wspczynniki zgonw niemowlt w latach 1990-2050 .......................................... 78Wyk. 28. Ludno i migracje wewntrzne (w tys.) w latach 1950-2013 ................................. 82Wyk. 29. Intensywno migracji wewntrznych (w %) w latach 1950-2013 .......................... 83Wyk. 30. Migracje wewntrzne (w tys.) do/z miast w latach 1950-2013 ............................... 84Wyk. 31. Migracje wewntrzne (w tys.) na wie i ze wsi w latach 1950-2013 ...................... 85Wyk. 32. Saldo migracji wewntrznych (w tys.) w latach 1990, 2000 i 2010

wedug wojewdztw .................................................................................................. 87Wyk. 33. Saldo migracji w miastach wedug wojewdztw w 1990 i 2010 roku .................... 88Wyk. 34. Saldo migracji wewntrznych (w tys.) dla wsi ......................................................... 89Wyk. 35. Migracje zagraniczne (w tys.) w latach 1950-2013 ................................................. 90

Wyk. 36. Emigracja (w tys.) z Polski w latach 1990-2013 wedug charakteru miejsca zamieszkania ................................................................................................. 90

Wyk. 37. Imigracja (w tys.) do Polski w latach 1990-2012 .................................................... 91

Wyk. 38. Saldo migracji zagranicznych (w tys.) w latach 1990-2013 .................................... 91

Wyk. 39. Migracje zagraniczne (w tys.) w 2013 r. wedug wojewdztw ............................... 92Wyk. 40. Migracje wewntrzne (napyw/odpyw) w latach 2014-2025 (w tys.)

prognoza, wariant 1 ...................................................................................................... 95

Wyk. 41. Saldo migracji wewntrznych dla miast i wsi w latach 2014-2025 (w tys.) prognoza, wariant 1 ...................................................................................................... 95

Wyk. 42. Migracje wewntrzne (napyw/odpyw) w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 2 ...................................................................................................... 96

Wyk. 43. Saldo migracji wewntrznych dla miast i wsi w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 2 ...................................................................................................... 96

Wyk. 44. Saldo migracji wewntrznych dla miast i wsi w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 3 ...................................................................................................... 97

9

Wyk. 45. Migracje zagraniczne w latach 2014-2025 (w tys.) prognoza, wariant 1 .............. 99

Wyk. 46. Migracje zagraniczne w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 2 .............. 99

Wyk. 47. Migracje zagraniczne w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 3 ............ 100

Wyk. 48. Prognoza ludnoci miast i wsi do 2050 r. (w mln) ................................................. 110Wyk. 49. Zmiany stanw ludnoci wojewdztw w porwnaniu do 2013 r. (w %) ............... 113Wyk. 50. Przyrost naturalny ludnoci (w tys.) w latach 2013-2050a ..................................... 116Wyk. 51. Przyrost naturalny ludnoci w latach 2013 i 2050 wedug wojewdztw (w tys.) .. 117Wyk. 52. Prognozowana liczba urodze (w tys.) w latach 2013-2050 a ................................ 118Wyk. 53. Wspczynniki dzietnoci wedug wojewdztw w 2013a i 2050 r. ........................ 120Wyk. 54. Przecitne trwanie ycia w latach 1990-2050a ....................................................... 121Wyk. 55. Trwanie ycia wedug wojewdztw w 2013a i 2050 r. ........................................... 124Wyk. 56. Rnice w medianie wieku mczyzn midzy 2013 a 2050 r. wg wojewdztw ... 129Wyk. 57. Rnice w medianie wieku kobiet midzy 2013 a 2050 r. wg wojewdztw ......... 129Wyk. 58. Mediana wieku wedug wojewdztw w 2013a i 2050 r. ......................................... 130Wyk. 59. Struktura populacji osb starszych (osoby w wieku 65 lat i wicej = 100%) ........ 136Wyk. 60. Wspczynniki obcienia demograficznego: dziemi (YDR) i osobami starszymi

(ODR); 2013-2050 ...................................................................................................... 140

Wyk. 61. Generacyjne wsplczynniki wsparcia; 2013-2050 ................................................. 141

Wyk. 62. Zmiany struktury kobiet w wieku rozrodczym (kobiety w wieku 15-49=100) ...... 145

Wyk. 63. Ludno wedug ekonomicznych grup wieku w wybranych latach(w mln) .......... 151Wyk. 64. Zmiany struktury subpopulacji w wieku edukacyjnym ......................................... 153

Wyk. 65. Prognozowana liczba ludnoci wedug czterech scenariuszy w wybranych latach (w mln) ............. 155Wyk. 66. Prognozowana liczba ludnoci w miastach wedug czterech scenariuszy

w wybranych latach (w mln) ...................................................................................... 155

Wyk. 67. Odsetek ludnoci wiejskiej w Polsce 2013-2050 (w %) ....................................... 156Wyk. 68. Ludno w wieku 0-14 lat w latach 2013-2050 wedug czterech scenariuszy ...... 160Wyk. 69. Liczba kobiet w wieku prokreacyjnym w latach 2013-2050 wedug czterech

scenariuszy (w mln) ................................................................................................... 161

Wyk. 70. Prognoza ludnoci Polski (w mln)a ........................................................................ 163Wyk. 71. Prognozaa ludnoci Polski w wieku 80 lat i wicej (w %) ..................................... 164Wyk. 72. Zmiana liczby ludnoci midzy rokiem 2013 a 2050 (w %) .................................. 165Wyk. 73. Mediana wieku ludnoci w latach 2013 i 2050 ...................................................... 166Wyk. 74. Udzia osb w wieku 65 lat i wicej w populacji ogem w latach 2013 i 2050 ... 166Wyk. 75. Udzia osb w wieku 80 lat i wicej w populacji ogem w latach 2013 i 2050 ... 167

10

Spis tabel

Tabl. 1. Udzia podnoci poszczeglnych grup wieku (w %) ................................................. 38 Tabl. 2. Wspczynniki dzietnoci w krajach europejskich 1980-2012 ................................... 46 Tabl. 3. Stopa bezrobocia rejestrowanego a wspczynnik dzietnoci w Polsce w latach 2000-2013 ........ 51 Tabl. 4. Prognozowany wspczynnik dzietnoci (TFR) w Polsce w latach 2014-2070

wedug czterech wariantw .......................................................................................... 56 Tabl. 5. Prognozowany wspczynnik dzietnoci (TFR) w miastach i na wsi w latach 2014-2070 ....... 57 Tabl. 6. Kohortowy wspczynnik dzietnoci (CTFR cohort total fertility rate)

dla kohort kobiet urodzonych w latach 1970-2020 wg czterech wariantw ................ 59 Tabl. 7. redni wiek rodzenia dla kohort kobiet urodzonych w latach 1970-2020

wedug czterech wariantw .......................................................................................... 60 Tabl. 8. Przewidywane przecitne trwanie ycia w Polsce do 2050 r. ................................... 78 Tabl. 9. Migracje wewntrzne w latach 1990-2013 ................................................................. 86 Tabl. 10.Wspczynniki dzietnoci wedug wojewdztw; 2013-2050a ................................. 103 Tabl. 11. redni wiek rodzenia dziecka; 2013-2050 .............................................................. 104 Tabl. 12. Oczekiwana dugo ycia dla mczyzn; 2013-2050 ............................................ 105 Tabl. 13. Oczekiwana dugo ycia dla kobiet; 2013-2050 .................................................. 106 Tabl. 14. Saldo migracji zagranicznych na pobyt stay; 2013-2050 ...................................... 107 Tabl. 15. Saldo migracji wewntrznych na pobyt stay; 2013-2050 ...................................... 107 Tabl. 16. Saldo migracji wewntrznych na pobyt stay dla wojewdztw .............................. 108 Tabl. 17. Stany ludnoci, przyrosty/ubytki i zmiany stanw w latach 2013-2050a ............... 111 Tabl. 18. Zmiany stanw ludnoci w latach 2013-2050 (w tys.) ........................................... 113 Tabl. 19. Udzia ludnoci miast w strukturze ludnoci ogem w latach 2013-2050 (w %) .............. 115 Tabl. 20. Prognozowana liczba zgonw wedug wybranych grup wieku (w tys.) ................. 122 Tabl. 21. Mediana wieku ludnoci ......................................................................................... 127 Tabl. 22. Zmiany stanw ludnoci wedug biologicznych grup wieku .................................. 131 Tabl. 23. Zmiany liczby ludnoci w wieku 65 lat i wicej ..................................................... 133 Tabl. 24. Udzia ludnoci w wieku 65 lat i wicej w populacji ogem (w %)

w latach 2013, 2020, 2035, 2050 ................................................................................ 134 Tabl. 25. Zmiany liczby ludnoci w wieku 80 lat i wicej w latach 2013-2050 (w tys.) ....... 137 Tabl. 26. Liczba osb w wieku 65 lat i wicej na 1000 osb w wieku 0-14 lat ..................... 139 Tabl. 27. Wspczynnik feminizacji wedug wieku liczba kobiet na 100 mczyzn .......... 143 Tabl. 28. Wspczynnik feminizacji wedug wieku ............................................................... 144 Tabl. 29. Wiek emerytalny obowizujcy od 1 stycznia 2013 r. ........................................... 147 Tabl. 30. Prognozowana liczba ludnoci (w tys.) wedug ekonomicznych grup wieku

wedug starego i nowego wieku emerytalnego ................................................... 148 Tabl. 31. Wspczynniki obcienia demograficznego 2013-2050 ...................................... 150 Tabl. 32. Zmiany stanw ludnoci (przyrosty/ubytki) wedug ekonomicznych grup wieku ............. 151

11

Tabl. 33. Zmiany stanw ludnoci wedug edukacyjnych grup wieku (w tys.) ..................... 152

Tabl. 34. Zaoenia prognostyczne czterech scenariuszy ...................................................... 154

Tabl. 35. Prognozowana liczba urodze wedug czterech scenariuszy .................................. 157

Tabl. 36. Relacja urodze w wybranych latach wedug czterech scenariuszy

do liczby urodze w 2013 r. (w %) ............................................................................ 157

Tabl. 37. Prognozowana liczba zgonw wedug czterech scenariuszy .................................. 158

Tabl. 38. Relacja zgonw w wybranych latach wedug czterech scenariuszy ....................... 159

Tabl. 39. Struktura ludnoci wedug grup wieku w 2013 i 2050 r. (w %) ............................ 160

Tabl. 40. Porwnanie prognozy GUS z prognozami Eurostatu i ONZ .................................. 162

Spis tablic w Aneksie

Tabl. A1. Prognoza ludnoci (w tys.) ... 168

Tabl. A2. Prognoza ludnoci, rok 2013=100. 171

Tabl. A3. Prognoza ludnoci, przyrost/ubytek w stosunku do poprzedniego okresu... 174

Tabl. A4. Prognoza ludnoci (w odsetkach struktura pionowa). 175

Tabl. A5. Prognoza ludnoci (w odsetkach struktura pozioma). 178

Tabl. A6. Prognoza ludnoci wedug biologicznych grup wieku (w tys.). 182

Tabl. A7. Prognoza ludnoci wedug biologicznych grup wieku (w %)... 197

Tabl. A8. Prognoza ludnoci wedug tradycyjnych ekonomicznych

grup wieku.............................. 212

Tabl. A8. v2

Prognoza ludnoci wedug ekonomicznych grup wieku

(z uwzgldnieniem zmian w wieku emerytalnym).... 218

Tabl. A9. Prognoza ludnoci wedug tradycyjnych ekonomicznych grup wieku (w %)... 224

Tabl. A9. v2 Prognoza ludnoci wedug ekonomicznych grup wieku (w %)

(z uwzgldnieniem zmian w wieku emerytalnym).... 242

Tabl. A10. Zmiany w strukturze ludnoci wedug tradycyjnych ekonomicznych

grup wieku, rok 2013=100. 260

Tabl. A10. v2 Zmiany w strukturze ludnoci wedug ekonomicznych grup wieku

(z uwzgldnieniem zmian w wieku emerytalnym), rok 2013=100 266

Tabl. A11. Struktura ludnoci w wieku produkcyjnym (18-59 lat kobiety

oraz 18-64 lata mczyni). 272

Tabl. A11. v2 Struktura ludnoci w wieku produkcyjnym (18-59 lat kobiety

oraz 18-64 lata mczyni). 273

Tabl. A12. Prognoza ludnoci wedug edukacyjnych grup wieku (w tys.). 274

12

Tabl. A13. Zmiany stanw ludnoci wedug edukacyjnych grup wieku, rok 2013=100.. 292

Tabl. A14. Prognoza ludnoci kobiety w wieku rozrodczym.... 310

Tabl. A15. Prognoza ludnoci kobiety w wieku rozrodczym (w %)..... 312

Tabl. A16. Prognoza ludnoci w wieku poprodukcyjnym 60 lat i wicej kobiety

oraz 65 lat i wicej mczyni (w tys.)... 314

Tabl. A16. v2

Prognoza ludnoci (w tys.) w wieku poprodukcyjnym

(z uwzgldnieniem zmian w wieku emerytalnym) 317

Tabl. A17. Prognoza ludnoci w wieku poprodukcyjnym 60 lat i wicej kobiety

oraz 65 lat i wicej mczyni (w %). 320

Tabl. A17. v2

Prognoza ludnoci w wieku poprodukcyjnym

(z uwzgldnieniem zmian w wieku emerytalnym). 323

Tabl. A18. Wspczynniki obcienia demograficznego

(tradycyjne ekonomiczne grupy wieku). 326

Tabl. A18. v2

Wspczynniki obcienia demograficznego

(uwzgldnione zmiany w wieku emerytalnym).. 332

Tabl. A19. Mediana wieku populacji ... 338

Tabl. A20. Ruch naturalny ludnoci. 339

Tabl. A21. Ruch naturalny ludnoci na 1000 ludnoci .... 343

Tabl. A22. Wspczynniki feminizacji (liczba kobiet na 100 mczyzn).... 347

Tabl. A23. Wspczynniki feminizacji w wybranych grupach wieku

(liczba kobiet na 100 mczyzn) 348

Index

Preface .................................................................................................................................... ...3

1. Introduction ........................................................................................................................ 20

1.1. Strategic documents ........................................................................................................ 22

1.2. Other documents about social policy .............................................................................. 26

2. Methodological remarks ..................................................................................................... 28

2.1. Fertility projection .......................................................................................................... 28

Projection of total fertility rate and mean age at childbirth ........................................... 28

Projection for voivodships .............................................................................................. 30

2.2. Mortality projection and life expectancy ........................................................................ 30

2.3. Projection of internal and international migration .......................................................... 32

International migration for permanent residence ......................................................... 32

Internal migration for permanent residence ................................................................... 33

13

3. Analysis and projection assumptions for mortality ........................................................... 34

3.1. Fertility and births in Poland 1990-2013. Analysis ........................................................ 34

Changes of number of births and fertility rates .............................................................. 34

Changes in distribution of births according to mothers age ......................................... 37

Changes in distribution of births according to birth order ............................................ 39

Births according to mothers level of education ............................................................. 41

Changes in age structure of female population .............................................................. 42

Changes in number of marriages .................................................................................... 43

Divorces and separations ............................................................................................... 44

Poland compared to other European countries .............................................................. 45

Social and economic determinants of fertility changes in Poland .................................. 47

Laws and policies influencing fertility in Poland ........................................................... 49

General socio-economic situation .................................................................................. 51

Low fertility trap? ........................................................................................................... 53

The future of family policy .............................................................................................. 54

3.2. Projection assumptions for fertility ................................................................................. 55

Variants of fertility changes in Poland ........................................................................... 55

4. Analysis and projection assumptions for mortality ........................................................... 63

4.1. Mortality and life expectancy ......................................................................................... 63

Infant mortality ............................................................................................................... 67

Health status of the population ....................................................................................... 68

Health policy ................................................................................................................... 70

Life expectancy in Poland ............................................................................................... 72

4.2. Assumptions for mortality and life expectancy .............................................................. 76

5. Analysis of internal and international migration and projection assumptions ............... 82

5.1. Analysis of internal and international migration for permanent residence in 1950-2013 ....... 82

Internal migration ........................................................................................................... 82

International migration ................................................................................................... 89

5.2. The assumptions for the projection of internal and international migration ................... 93

Internal migration for permanent residence ................................................................... 94

International migration for permanent residence .......................................................... 97

6. The selection of scenario of projection assumptions ...................................................... 101

7. The results of population projection ................................................................................ 109

7.1. Changes in size of population and vital statistics ......................................................... 110

14

Changes in population size ........................................................................................... 111

Changes in population sizes of voivodships ................................................................. 113

Natural increase ........................................................................................................... 116

Births ............................................................................................................................. 119

Life expectancy and mortality ....................................................................................... 122

7.2. Ageing of population .................................................................................................... 126

Median age of population ............................................................................................. 128

Changes in population structure by biological age groups, old age rate .................... 132

Changes in population structure by biological age groups and voivodships 134

Changes in structure of population aged 65 and more ................................................ 136

Ageing index ................................................................................................................. 139

Total dependency ratio, youth dependency ratio, old-age dependency ratio .............. 140

Potential support ratio, parent support ratio ............................................................... 142

7.3. Consequences of population ageing changes of population number and structure

according to sex and functional age groups .................................................................. 143

Changes of population structure by sex ........................................................................ 143

Changes of size and age structure of population of women aged 15-49 ..................... 145

Changes in population structure by economic age groups ........................................... 148

Changes in population structure by educational age groups ...................................... 153

8. Alternative scenarios basic results ................................................................................ 155

Projected population ..................................................................................................... 156

Births and deaths .......................................................................................................... 158

Age structure of population .......................................................................................... 161

9. CSOs population projection in comparision with Eurostat and UN projection ........... 164

Demographic future of Poland compared to other European countries ...................... 167

10. Annex....................168

List of figures

Chart. 1. Number of births in Poland 1970-2013 (in thous.) ................................................... 35Chart. 2. Total fertility rate in Poland 1990-2013 ................................................................... 35Chart. 3. Total fertility rate in urban and rural areas 1990-2013 ........................................... 36Chart. 4. Mean age at childbirth in Poland 1990-2013 ........................................................... 37Chart. 5. Fertility rates for age groups 1990-2013 .................................................................. 38

15

Chart. 6. Fertility rates per 1000 women for chosen cohorts .................................................. 39Chart. 7. Births according to order 1990-2013 ....................................................................... 40Chart. 8. First births according to the age of mother 2000-2013 ............................................ 40Chart. 9. Estimated distribution of women from selected cohorts according .......................... 41Chart. 10. Distribution of births according to the level of education of mother ..................... 42Chart. 11. Number of marriages in Poland 2000-2013 (in thous.) .......................................... 43Chart. 12. Number of divorces in Poland 2000-2013 (in thous.) ............................................. 44Chart. 13. Total fertility rate in Poland 2000-2013 and projected for 2014-2070

according to four variants ............................................................................................ 56Chart. 14. Projected mean age at childbirth for Poland 2014-2070 ....................................... 58Chart. 15. Fertility rates for cohorts of women born in 1974 and 2013 according to four variants ..... 58Chart. 16. Estimated distribution of women according to number of children for cohorts

of women born in 1974 and 2013 (four variants) ......................................................... 61Chart. 17. Standardized death rates (in ) in 1990-2012 ...................................................... 64Chart. 18. Standardized death rates caused by the circulatory system diseases (in ) ......... 64Chart. 19. Standardized death rates caused by neoplasms (in ) in 1990-2012 .................... 65Chart. 20. Standardized death rates caused by external causes (in ) in 1990-2012 ............ 66Chart. 21. Standardized death rates caused by the respiratory system diseases (in ) ......... 67Chart. 22. Infant death rates (per 1000 live births) ................................................................. 68Chart. 23. Life expectancy in Poland in 1990-2012 compared

to developed European countries ................................................................................. 74Chart. 24. Life expectancy and healthy life expectancy

at age 65 in selected European countries in 2012 ....................................................... 75Chart. 25. Probabilities of dying in Poland in 2013 and projection for 2050 ......................... 77Chart. 26. Life expectancy in Poland 1960-2013 and projection for 2014-2050 .................... 77Chart. 27. Infant mortality rate 1990-2050 .............................................................................. 78Chart. 28. Population and internal migration (in thous.) in 1950-2013 ................................. 82Chart. 29. Intensity of internal migration (in %) in 1950-2013 ............................................... 83Chart. 30. Internal migration (in thous.) to/from urban areas in 1950-2013 .......................... 84Chart. 31. Internal migration (in thous.) to/from rural areas in 1950-2013 ........................... 85Chart. 32. Net internal migration (in thous.) in 1990, 2000 and 2010 by voivodships ........... 87Chart. 33. Net internal migration in urban areas by voivodships in 1990 and 2010 .............. 88Chart. 34. Net internal migration (in thous.) in rural areas by voivodships in 1990 and 2010 ...... 89Chart. 35. International migration (in thous.) in 1950-2013 ................................................... 90Chart. 36. Emigration (in thous.) from Poland in 1990-2013 ................................................. 90Chart. 37. Immigration (in thous.) to Poland in 1990-2013 .................................................... 91Chart. 38. Net international migration (in thous.) in 1990-2013 ............................................ 91Chart. 39. International migration (in thous.) in 2013 by voivodships .................................... 92

16

Chart. 40. Internal migration (inflow/outflow) in 2014-2025 (in thous.) projection, variant 1 .... 95Chart. 41. Net internal migration for urban and rural areas in 2014-2025 (in thous.)

projection, variant 1 ..................................................................................................... 95Chart. 42. Internal migration (inflow/outflow) in 2014-2035 (in thous.) projection, variant 2 .... 96Chart. 43. Net internal migration for urban and rural areas in 2014-2035 (in thous.)

projection, variant 2 ..................................................................................................... 96Chart. 44. Net internal migration for urban and rural areas in 2014-2035 (in thous.)

projection, variant 3 ..................................................................................................... 97Chart. 45. International migration in 2014-2025 projection (in thous.), variant 1 .............. 99Chart. 46. International migration in 2014-2035 projection (in thous.), variant 2 .............. 99Chart. 47. International migration in 2014-2035 projection (in thous.), variant 3 ............ 100Chart. 48. Projection of urban and rural areas population until 2050 (in mln) .................. 110Chart. 49. Changes in population size by voivodships (2013=100) ...................................... 113Chart. 50. Projected natural increase (in thous.)in 2013-2050a ........................................... 116Chart. 51. Natural increase by voivodships in 2013 and 2050 (in thous.) ............................ 117Chart. 52. Projected number a of births (in thous.) ............................................................... 118Chart. 53. Total fertility rate by voivodships in 2013a and 2050 ........................................... 120Chart. 54. Life expectancy 1990-2050 a ................................................................................. 121Chart. 55. Life expectancy by voivodships in 2013 a and 2050 ............................................. 124Chart. 56. Differences in median age for males between 2013 and 2050 in voviodships .... 129Chart. 57. Differences in median age for females between 2013 and 2050 in voviodships ... 129Chart. 58. Median age of population by voivodships in 2013 a and 2050 ............................. 130Chart. 59. Age structure of eldery population (persons aged 65 and more = 100%) ........... 136Chart. 60. Youth dependency ratio (YDR), old-age dependency ratio(ODR); ...................... 140Chart. 61. Potential support ratio and parent support ratio; 2013-2050 .............................. 141Chart. 62. Changes of women structure at the childbearing age (women aged 15-49=100) ....... 145Chart. 63. Population by economic age groups in chosen years (in millions) ...................... 151Chart. 64. Changes of structure of population by educational age groups ........................... 153Chart. 65. Projected population according to four scenarios for selected years (in mln) .... 155Chart. 66. Projected urban areas population according to four scenarios ........................... 155Chart. 67. Percentage of rural population in Poland 2013-2050 .......................................... 156Chart. 68. Population aged 0-14 in 2013-2050 according to four scenarios ........................ 160Chart. 69. Number of women of childbearing age in 2013-2050 according

to four scen arios (in mln) .......................................................................................... 161Chart. 70. Population projectiona for Poland (in mln) a ....................................................... 163Chart. 71. Projectiona of population aged 80 and more (in %) ............................................. 164Chart. 72. Projected changes in population size 2013-2050 (in %) ...................................... 165Chart. 73. Median age of population 2013, 2050 .................................................................. 166

17

Chart. 74. Share of population aged 65 and more 2013, 2050 ............................................. 166Chart. 75. Share of population aged 80 and more 2013, 2050 ............................................. 167

List of tables

Table 1. The share of fertility of each group in total fertility rate (in %) ................................ 38Table 2. Total fertility rates in European countries 1980-2012 .............................................. 46Table 3. Unemployment rate and total fertility rate in Poland 2000-2013 .............................. 51Table 4. Projected total fertility rate for Poland 2014-2070 according to four variants ........ 56Table 5. Total fertility rate projected for urban and rural areas 2014-2070 .......................... 57Table 6. Cohort total fertility rate (CTFR) for cohorts of woman born in1970-2020 ............. 59Table 7. Mean age at childbirth for cohorts of women born in 1970-2020 according

to four variants ............................................................................................................. 60Table 8. Projected life expectancy in Poland until 2050 ......................................................... 78Table 9. Internal migration in 1950-2013 ............................................................................. 86Table 10. Total fertility rate by voivodships 2013-2050a ....................................................... 103Table 11.Mean age of chilbearing by; 2013-2050a ................................................................ 104Table 12. Life expectancy for men; 2013-2050a .................................................................... 105Table 13. Life expectancy for women; 2013-2050a ................................................................ 106Table 14. International net migration for permanent residence; 2013-2050a ....................... 107Table 15. Internal net migration for permanent residence; 2013-2050a ............................... 107Table 16. Internal net migration for permanent residence by voivodships; 2014-2070 ........ 108Table 17. Population size, increases/decreases and changes in 2013-2050 ......................... 111Table 18. Changes in population size in 2013-2050 (in thou.) .............................................. 113Table 19. Share of urban areas in total population, 2013-2050 (in %) ................................. 115Table 20. Projected number of deaths in selected age groups (in thous.) ............................. 122Table 21. Median age of populationa ..................................................................................... 127Table 22. Changes in of population size by biological age groups ....................................... 131Table 23. Changes of the size of population aged 65 years and more; ................................. 133Table 24. Share of population aged 65 years and more (w %) in 2013, 2020, 2035, 2050 ... 134Table 25. Changes in population aged 80 and more size in 2013-2050 (in thous.) .............. 137Table 26. Population aged 65 years and more per 1000 aged 0-14 ...................................... 139Table 27. Number of women per 100 men by specific age groups ......................................... 143Table 28. Number of women per 100 men by specific age groups (cont.) ............................. 144Table 29. Retirement age valid since January 1, 2013 .......................................................... 147Table 30. Population on projection by economic age group according

to changes in retirement age (in thous.) ..................................................................... 148Table 31. Dependency ratios 2013-2050 ............................................................................... 150

18

Table 32. Increase/decrease of population size by economic age groups ............................. 151

Table 33. Increase/decrease of population size by educational age groups (in thous.) ........ 152

Table 34. Projection assumptions for four scenarios ............................................................ 154

Table 35. Projected number of births according to four scenarios ....................................... 157

Table 36. Projected births in chosen years according to four scenarios compared

to the number of births in 2013 (in %) ................................................................................... 157

Table 37. Projected number of deaths according to four scenarios ...................................... 158

Table 38. Projected deaths in selected years according to four scenarios compared

to the number of deaths in 2013 (in %) .................................................................................. 159

Table 39. Structure of population according to age groups in 2013 and 2050 (in %) .......... 160

Table 40. Comparision of CSO projection with Eurostat and UN projections ...................... 162

List of tables in Annex

Table A1. Population projection (in thous.)..... . 168

Table A2. Population projection, 2013=100.. 171

Table A3. Population projection, increase/decrease in comparison to previous period 174

Table A4. Population projection; structure by voivodships (in %) 175

Table A5. Population projection; structure by voivodships (in %) 178

Table A6. Population projection by biological age groups (in thous.). 182

Table A7. Population projection by biological age groups (in %). 197

Table A8. Population projection by traditional economic age groups (in thou.) 212

Table A8. v2

Population projection (in thous.) by economic age groups (according

to changes in retirement age). 218

Table A9. Population projection by traditional economic age groups (in %). 224

Table A9. v2

Population projection by economic age groups (according to changes

in retirement age) (in %) 242

Table A10. Changes in population structure by traditional

economic age groups, 2013=100... 260

Table A10. v2 Changes in population structure by economic

age groups (according to changes in retirement age), 2013=100.. 266

Table A11. Population structure at working age (18-59 for females and 18-64 males)... 272

Table A11. v2

Population structure at working age (18-59 for females

and 18-64 males).. 273

Table A12. Population projection by educational age groups (in thous.).. 274

Table A13. Changes of population by educational age groups, 2013=100 292

19

Table A14. Population projection women of childbearing age. 310

Table A15. Population projection women of childbearing age (in %). 312

Table A16. Projection of population at post-working age 60 years and more

for females and 65 years and more for males (in thous.). 314

Table A16. v2

Projection of population at post-working age

(according to changes in retirement age) (in thous.). 317

Table A17. Projection of population at post-working age 60 years and more

for females and 65 years and more for males (in %)... 320

Table A17. v2 Projection of population at post-working age

(according to changes in retirement age) (in %). 323

Table A18. Age dependency ratios (traditional economic age groups)... 326

Table A18. v2 Age dependency ratios (according to changes

in retirement age).. 332

Table A19. Median age of population 338

Table A20. Vital statistics of population 339

Table A21. Vital statistics of population per 1000 population.. 343

Table A22. Number of women per 100 men.. 347

Table A23. Number of women per 100 men at selected age groups. 348

20

1. Wprowadzenie Introduction

Czas transformacji ustrojowej, rozpocztej w 1989 r. przynis wiele znaczcych zmian w zakresie zachowa demograficznych ludnoci. Obserwowane w Polsce tendencje w zakresie ruchu naturalnego doprowadziy do istotnych przemian w strukturze demograficznej kraju. Podobnie jak w rozwinitych krajach Europy, korzystnym trendom w poziomie umieralnoci, towarzysz zmiany wzorca podnoci oraz zachowa zwizanych z tworzeniem i rozpadem zwizkw, a rosnce znaczenie migracji zagranicznych dodatkowo pogbia niepomylne przeobraenia struktury populacji.

Procesy ludnociowe okrelane mianem drugiego przejcia demograficznego charakteryzujce si m.in. spadkiem liczby urodze i maestw, przesuwaniem redniego wieku rodzenia i tworzenia zwizkw w kierunku starszych rocznikw wieku, wzrostem liczby rozwodw i zwizkw nieformalnych maj charakter globalny i wystpuj w krajach europejskich od poowy lat 60. Nowa demografia Europy1 okrelenie wprowadzone w 2003 r. przez D. van de Kaa oznacza nie tylko zmiany towarzyszce procesom przejcia do nowoczesnej reprodukcji, lecz utrwalenie si tego procesu znacznie poniej prostej zastpowalnoci pokole. Niska podno (wspczynnik dzietnoci rwny 1,5 i mniej) wraz z systematycznym wyduaniem dugoci ycia oraz wzrostem znaczenia migracji prowadzi do zmniejszenia przyrostu naturalnego, a w konsekwencji do nieodwracalnych zmian

struktury populacji. Implikacj nowego porzdku demograficznego jest zachwianie relacji midzy generacjami liczb najmodszych i w wieku produkcyjnym, a liczb ludnoci w wieku poprodukcyjnym. Utrzymywanie si przez dekady tych niekorzystnych zjawisk, a zwaszcza bardzo niskiego poziomu podnoci (wspczynnik dzietnoci rwny 1,3 lub mniej) doprowadzio do takiej ewolucji struktur wieku, e po osigniciu pewnego niebezpiecznego poziomu deformacji, w nastpstwie przynioso stay spadek liczebnoci populacji. Taki krytyczny poziom Europa osigna ok. 20001 roku. Ju w latach 80. i 90. demografowie przewidywali ekonomiczne i spoeczne skutki starzenia, std w obawie przed niewydolnoci systemw emerytalnych wiele krajw wprowadzio reformy systemw emerytalnych, ograniczyo moliwo wczeniejszego przejcia na emerytur, a take podjo dziaania w kierunku zwikszenia zatrudnienia osb w wieku 50+. Intensywno procesu starzenia objawiajca si m.in. gwatownym wzrostem liczby osb w wieku 80 lat i starszych

1 Procesy opisane m.in. w pracy : I.E. Kotowskiej, J. Jwiak Nowa demografia Europy Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych Zeszyt 28/2012

21

doprowadzia do pogbienia niekorzystnych relacji generacyjnych. Kluczowym problemem staa si aktywizacja zawodowa wszystkich potencjalnych zasobw pracy znaczenia nabrao zwikszenie zatrudnienia kobiet. Prognozy sporzdzane przez Eurostat i badania prowadzone przez specjalnie utworzon grup robocz AWG (Ageing Working Group) wyranie wskazuj, e wzrost zatrudnienia i efektywnoci pracy s niewystarczajce by sprosta wyzwaniom demograficznym. Odbudowa podnoci wraz ze wzrostem zasobw pracy nabray znaczenia strategicznego dla dalszego rozwoju krajw i Europy, za problem czenia obowizkw rodzicielskich z prac zawodow priorytetowym zadaniem rozwojowym.

Prognoz ludnoci Polski opracowano w trudnym momencie tj. zachodzcych w Polsce i Europie dynamicznych zmian ekonomicznych (wychodzenie z globalnego kryzysu,

wdraanie europejskich i krajowych programw strategicznych), politycznych (napita sytuacja midzynarodowa) i demograficznych (postpujce starzenie si ludnoci, znaczcy wolumen czasowych migracji zagranicznych, bardzo niska liczba urodze).

Przewidywanie przyszych kierunkw zmian procesw demograficznych zawsze jest obarczone du niepewnoci. Jednak w dwadziecia pi lat od rozpoczcia przemian systemowych i 10 lat od wstpienia Polski do Unii Europejskiej wydaje si by zadaniem szczeglnie trudnym. Procesy globalizacji powoduj, e wiatowe zmiany i kryzysy w sposb dotd niespotykany oddziauj na krajow gospodark, ludzkie pogldy i postawy, a w sposb poredni - na zjawiska demograficzne.

Demografia od lat znajduje si w centrum uwagi osb odpowiedzialnych za polityk spoeczn. Problemy demograficzne zyskay odpowiedni rang dziki dziaalnoci Rzdowej Rady Ludnociowej (RRL), jak i dziki wysikom caego grona polskich demografw. Zorganizowany w 2012 r. II Kongres Demograficzny zapocztkowa powszechn debat nad problemem starzenia si ludnoci, znacznego spadku urodze i duej skali emigracji.

Na tle krajw Unii Europejskiej Polska jest nadal krajem stosunkowo modym. Wedug danych Eurostatu mediana wieku populacji Polski w 2012 r. wyniosa 38,7 lat, podczas gdy wskanik ten dla krajw czonkowskich Unii Europejskiej razem osign warto 41,9 lat (wspczynnik obcienia demograficznego dla Polski wynosi 20,1, za dla UE 27,5).

Jednak zaniechanie dziaa i nie podjcie wyzwa jakie stawia demografia prowadzi do nieodwracalnych dalszych znieksztace struktury populacji. Jak wskazuje najnowsza prognoza Eurostatu (EuroPop2013), po 2024 r. udzia osb w wieku 65 lat i wicej

22

w strukturze ludnoci Polski ogem przekroczy 20%, za po 2060 r. 33%. Przygotowujc zaoenia prognostyczne trudno pomin kierunki dziaania w zakresie

polityki spoecznej, zawarte w licznych rzdowych dokumentach strategicznych.

1.1. Dokumenty strategiczne Strategic documents

W 2009 r. Rada Ministrw podja decyzj o stworzeniu nowego porzdku rozwoju strategicznego kraju, spjnego z europejsk strategi rozwoju i uwzgldniajcego zadania wynikajce ze zrnicowanej sytuacji spoeczno-ekonomicznej kraju. Ramy rozwoju dugookresowego wyznaczay Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju (w perspektywie do 2030 r.) oraz Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i Plan Zagospo-

darowania Przestrzennego Kraju. Wytyczne dla horyzontu redniookresowego stanowia redniookresowa Strategia Rozwoju Kraju oraz 9 strategii horyzontalnych (do 2020 r.) m.in. dotyczcych Rozwoju Regionalnego, Rozwoju Kapitau Ludzkiego, Rozwoju Kapitau Spoecznego, Zrwnowaonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa.

Wydany w 2009 r. raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju jest kompleksowym dokumentem przygotowanym przez Zesp Doradcw Strategicznych Prezesa Rady Ministrw. Dokument zawiera diagnoz aktualnej sytuacji spoeczno-ekonomicznej, identyfikuje gwne wyzwania rozwojowe oraz formuuje kluczowe zadania i kierunki dla rozwoju spoeczno-gospodarczego.

W perspektywie do 2030 roku za gwne wyzwania, na ktre musi Polska odpowiedzie, uznano2: 1. Wzrost i konkurencyjno 2. Sytuacj demograficzn 3. Wysok aktywno zawodow oraz adaptacyjno zasobw pracy 4. Odpowiedni potencja infrastruktury 5. Bezpieczestwo energetyczno-klimatyczne 6. Gospodark opart na wiedzy oraz rozwj kapitau intelektualnego 7. Solidarno i spjno regionaln 8. Popraw spjnoci spoecznej 2 KPRM pod. red. M. Boni Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Warszawa 2009 s.6

23

9. Sprawne pastwo 10. Wzrost kapitau spoecznego

Raport otworzy publiczn debat nad gwnymi wyzwaniami i ksztatem polityki spoeczno gospodarczej na najblisze 20 lat. W efekcie w listopadzie 2012 r. zgodnie z przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r.

zosta przyjty dokument Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci. Zmiany w stosunku do zaoe pierwszego wspomnianego dokumentu wynikay z koniecznoci uwzgldnienia w strategii rozwoju kraju takich mechanizmw, ktre pozwoliyby na uniknicie wolniejszego rozwoju ni w poprzedniej dekadzie na skutek oglnowiatowego kryzysu finansowego oraz zmieniono podejcie do polityki regionalnej.

Proponowany w raporcie Polska 2030. Wyzwania rozwojowe polaryzacyjno-

dyfuzyjny model rozwoju kraju, zosta w nowej strategii zastpiony modelem terytorialnego rwnowaenia rozwoju (dyfuzji). Tak zdefiniowany rozwj terytorialny oznacza nie tylko wyrwnywanie opnie cywilizacyjnych w zakresie infrastruktury i gospodarki, zmniejszenie dysproporcji w jakoci ycia i szans rozwoju lecz rwnie tworzenie regionalnych przewag konkurencyjnych opartych o edukacj, kreatywno, solidarno spoeczn - z wykorzystaniem lokalnych potencjaw intelektualnych i rozwojowych.

Raport Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci stanowi wraz z pozostaymi dokumentami strategicznymi kompleksowy projekt cywilizacyjny do 2030 r.

Celem strategicznym zapisanym w wyej wymienionym dokumencie jest poprawa jakoci ycia Polakw. Osignicie tego celu powinno by mierzone, z jednej strony, wzrostem produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkaca, a z drugiej zwikszeniem spjnoci spoecznej oraz zmniejszeniem nierwnomiernoci o charakterze terytorialnym, jak rwnie skal skoku cywilizacyjnego spoeczestwa oraz innowacyjnoci gospodarki w stosunku do innych krajw, przy czym poprawa jakoci ycia ma szerszy wymiar i odpowiada pojciu oglnego dobrostanu, w ronych sferach ycia3: dugoci ycia w ogle, dugoci ycia w zdrowiu (co wie si z popraw stanu zdrowia Polakw jako rezultatu

midzysektorowych dziaa prozdrowotnych a w szczeglnoci sprawnie funkcjonujcego systemu ochrony zdrowia),

3Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci, Warszawa 2012 s.45-46

24

wikszej satysfakcji z wykonywania pracy, lepszych warunkw czenia kariery zawodowej z yciem prywatnym i rodzinnym, sprawnej sieci bezpieczestwa socjalnego nastawionej na pomoc, ktrej celem jest

zwikszenie szans na aktywno spoeczn i zawodow i dbao o przeciwdziaanie rnym formom wykluczenia,

dostpnoci dbr i usug publicznych (zdefiniowanych, standaryzowanych, efektywnie dostarczanych) bez wzgldu na status rodzinny i miejsce zamieszkania,

otwartych warunkw uczestnictwa w yciu publicznym, bezpieczestwa dochodw na staro, rodowiskowego poczucia rwnowagi w odniesieniu do warunkw krajobrazowych,

naturalnego stanu otoczenia oraz ywnoci, udziau w kulturze (co jest wane dla prorozwojowego potencjau kreatywnoci), poczucia satysfakcji z ycia.

Gwny cel strategiczny jakim jest poprawa ycia Polakw wymaga dziaa w trzech obszarach: konkurencyjnoci i innowacyjnoci, rwnowaeniu potencjau rozwojowego regionw Polski oraz efektywnoci i sprawnoci pastwa. Z kadym z wymienionych obszarw wskazano cele rozwojowe oraz podane kierunki interwencji.

Jako gwne wyzwania rozwojowe uznano demografi, nowe technologie, energetyk oraz warunki rodowiskowe.

Osignicie wyznaczonych celw nie bdzie moliwe bez solidarnoci pokoleniowej, regionalnej oraz innowacyjnej (t ostatni autorzy raportu rozumiej jako solidarno zasady wyrwnywania szans i konkurencyjnoci w celu innowacyjnoci4). rodkiem do osignicia wyznaczonych celw jest stabilny i wysoki wzrost gospodarczy (rednio ok. 3,5% wzrostu gospodarczego do 2020 r.).

Podstawowe kierunki dziaania na rzecz rozwoju i stabilnego wzrostu gospodarczego wi si z koniecznoci takiego pobudzenia gospodarki by dziki innowacjom i kapitaowi spoecznemu staa si konkurencyjna w stosunku do gospodarek innych krajw. Oznacza to nie tylko przesunicie rodkw publicznych w kierunku finansowania wydatkw wspomagajcych rozwj, ale uruchomienie takich mechanizmw, ktre bd sprzyjay

4 Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci, Warszawa 2012 s.25

25

rozpoznawaniu i wykorzystywania lokalnych potencjaw rozwojowych tak by ksztatowa przysze przewagi konkurencyjne.

System edukacji odpowiadajcy na zapotrzebowanie nowoczesnego rynku pracy bdzie sprzyja wyrwnywaniu szans i bdzie przekada si na wzrost aktywnoci zawodowej. Wiksza pewno i elastyczno zatrudnienia pozwoli w dugofalowej perspektywie na stworzenie warunkw do realizacji indywidualnych strategii yciowych i rodzinnych, w tym stworzy klimat do zwikszenia dzietnoci.

Podjcie wyzwa demograficznych zwizanych ze starzeniem si populacji wymaga dziaa na rzecz rozwoju silver economy, zmian w systemie opieki zdrowotnej (rozwj medycyny geriatrycznej, opieki dugookresowej nad osobami w podeszym wieku), zwikszenia moliwoci dostpu do odpowiedniej jakoci usug zdrowotnych (w tym nowoczesnej rehabilitacji) i opiekuczych, zwikszenia wszelkich form aktywnoci ludzi starszych, wykorzystania ich potencjaw, zapobieganiu wykluczeniu spoecznemu.

Sytuacja demograficzna wymusza prowadzenie aktywnej polityki migracyjnej

i integracyjnej umoliwiajcej asymilacj napywajcych obcokrajowcw, pokonanie barier i rnic kulturowych, zapobieeniu wykluczeniu spoecznemu.

Realizacja strategii zostaa podzielona na 3 etapy: Lata 2012-2015 powicone na przywracanie rwnowagi w finansach publicznych, negocjacje korzystnych transferw rodkw europejskich z nowego okresu programowania, identyfikacja wszystkich wyzwa rozwojowych, budowania fundamentw przyszego rozwoju.

Okres 2015-2020 to realizacja celw zgodnie ze redniookresow Strategi Rozwoju Kraju oraz kierunkami rozwoju wyznaczonymi przez dokument Europa 2020 ( m.in.: stopniowy

wzrost zatrudnienia, ksztacenia ustawicznego, odsetka osb z wyszym wyksztaceniem, zmniejszenie odsetka osb yjcych poniej granicy ubstwa). Kolejne lata (2020-2030) to realizacja dugoterminowych celw, uzyskiwanie widocznych przewag w nowych typach konkurencyjnoci, kontynuacja inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego wczeniu spoecznemu.

Zgodnie z ustaw o zasadach prowadzenia polityki rozwoju przy pomocy zestawu wskanikw bdzie monitorowana skuteczno podejmowanych dziaa na rzecz realizacji strategicznych celw rozwojowych.

26

Dla wskanikw demograficznych zaoono w stosunku do wartoci z 2010 r.: wzrost wspczynnika dzietnoci do wartoci 1,7 w 2030 r. , przyrost przecitnego trwania ycia mczyzn o prawie 6 lat (80 lat w 2030 r.), za kobiet

o 3 lata (84 lata w 2030 r.),

dodatnie saldo migracji w kocu okresu programowania oraz wskanik zatrudnienia imigrantw powyej 75 %.

Ponadto zaoono: wzrost wskanikw zatrudnienia we wszystkich grupach wieku, ponad trzykrotnie wikszy wskanik zatrudnienia osb w wieku 65-69, wskanik zatrudnienia kobiet z najmodszym dzieckiem w wieku 5 lat 70% w 2030 r.

(obecnie 57,7%),

obnienie o rok wieku wejcia na rynek pracy (21 lat w 2030 r.), obnienie wskanikw biernoci spoecznej modziey.

Tak dugi horyzont w strategii rozwoju spoecznego wymaga uwzgldnienia ryzyka wynikajcego z potencjalnych scenariuszy przebiegu wydarze w zglobalizowanym wiecie i uwzgldnienie ich w strategiach rozwoju. Widoczne ju obecnie ujawnianie si nowych si w polityce i gospodarce moe spowodowa dekoncentracj wadzy w wiecie w stosunku do modelu dzisiejszego, (.) wspzawodnictwo o rnego typu deficytowe zasoby, w tym i te, ktre warunkuj rozwj rolnictwa i spenianie potrzeb ywnociowych, (). Deficytowe mog take okaza si zasoby kapitau rodkw finansowych na rozwj.(). Jak wynika z analizy, o moliwych scenariuszach rozwoju Polski zdecyduj: demografia, nowe technologie, energetyka jej zasoby i rda wytwarzania, warunki rodowiskowe, oraz ukad si w wiecie zaleny nie tylko od dotychczasowego status quo, ale i od zmiennoci wskazanych czynnikw5.

1.2. Inne dokumenty z zakresu polityki spoecznej Other documents about social policy

Poza wymienionymi dokumentami strategicznymi, co roku ukazuj si raporty i rekomendacje Rzdowej Rady Ludnociowej. W 2012 r. na II Kongresie Demograficznym 5 por. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci, Warszawa 2012 s.16 - 20

27

z inicjatywy RRL poddano pod dyskusj i przyjto nowe Zaoenia polityki ludnociowej Polski 2012., w horyzoncie do 2020 r. Jako gwne cele do realizacji wskazano: Cel I. Tworzenie warunkw sprzyjajcych powstawaniu rodzin, przede wszystkim poprzez zawierania maestw i realizacj planw prokreacyjnych Cel II. Tworzenie warunkw sprzyjajcych integracji w starzejcym si spoeczestwie zmniejszenie skali zagroenia wykluczeniem spoecznym ludzi starszych, niesamodzielnych i niepenosprawnych Cel III. Poprawa stanu zdrowia ludnoci i ograniczanie umieralnoci Cel IV. Okrelenie kierunkw i zasad polityki migracyjnej polski w dobie integracji europejskiej

Zaoenia programu polityki ludnociowej wyznaczaj kierunki dziaa, niezbdnych do osignicia przyjtych celw. Obejmuj zarwno kierunki, ktre s ju przyjte i znajduj si w rnych fazach operacjonalizacji, jak i kierunki nowe, niezbdne dla realizacji poszczeglnych celw. Ich realizacja nie zawsze jest moliwa w obecnej sytuacji ekonomicznej kraju, natomiast uznanie ich za uzasadnione pozwoli na okrelenie dziaa moliwych do realizacji etapowo lub w dalszej perspektywie. Za taki horyzont czasowy przyjto rok 2020 r.6

Problemami demograficznymi, a przede wszystkim polityk rodzinn zajmuje si powoany przez Prezydenta RP Zesp Ekspertw. W wyniku prac Zespou powsta projekt Dobry klimat dla rodziny. Program Polityki Rodzinnej Prezydenta RP, zawierajcy diagnoz problemu i rekomendacje dziaa - list rozwiza systemowych, prowadzcych do ksztatowania warunkw dla odnowy demograficznej kraju, odpowiedzialnego rodzicielstwa i dobrego dziecistwa".

W pracach nad zaoeniami nowej prognozy demograficznej analizowano zapisy dokumentw strategicznych w kontekcie wpywu ich realizacji na ksztatowanie si procesw determinujcych rozwj ludnoci Polski.

6 Rzdowa Rada Lunociowa Zaoenia polityki ludnociowej Polski 2012.Warszawa 2012 s.7

28

2. Uwagi metodologiczne Methodological remarks

2.1. Prognoza dzietnoci Fertility projection

Wyznaczanie wspczynnika dzietnoci i redniego wieku rodzenia Projection of total fertility rate and mean age of chilbirth

Spord przygotowanych wariantw zmian wspczynnika dzietnoci (TFR), za najbardziej prawdopodobny zosta uznany przez ekspertw wariant redni. W tym wariancie wartoci TFR dla pniejszych lat prognozy (po 2025 r.) ustalono dokonujc ekstrapolacji logarytmicznej na podstawie wartoci tego wspczynnika w latach 2003 2009 (w podziale miasto-wie). Wariant ten zakada, e nastpi powrt do rosncego trendu TFR, obserwowanego w tych latach, cho wzrost TFR bdzie stopniowo ulega wyhamowaniu (std interpolacja logarytmiczna). Jednoczenie, w zwizku z obserwo-wanym w latach 2010-2013 spadkiem wartoci TFR, zaoono e odwrcenie tendencji malejcej nie nastpi od razu i przez kilka pierwszych lat prognozy warto TFR bdzie zbliona do wartoci z 2013 r. Umownie przyjto, e bdzie si tak dziao do 2017 r. Wartoci pomidzy 2017 a 2025 r. uzyskano przy pomocy interpolacji.

Do prognozy redniego wieku rodzenia (MAC) zaoono, e w 2070 r. jego warto dla miast (gdzie tradycyjnie zawsze bya wysza) wyniesie 32 lata (przyjta jako grna granica wzrostu MAC, podobnie jak w prognozie ONZ). Zaoono, e dla wsi graniczna warto MAC bdzie nisza i wyniesie okoo 31,7 (co oznacza okoo trzykrotne zmniejszenie rnicy w rednim wieku rodzenia pomidzy miastem a wsi).

W nastpnej kolejnoci utworzony zosta model struktury TFR dla redniego wieku rodzenia rwnego 32 lata. Pod pojciem struktura TFR rozumiemy rozkad czstkowych wspczynnikw podnoci wedug wieku (ASFR, [liczony dla kobiet w wieku od 15 do 49 lat]), podzielonych przez ich sum (czyli TFR, [std elementy struktury TFR sumuj si do 1]). W tym celu wybrano rozkady ASFR tych krajw europejskich, w ktrych redni wieku rodzenia jest najwyszy. Nastpnie dokonano dla tych wybranych krajw ekstrapolacji skadowych struktury TFR, tak by uzyska potencjalne rozkady o rednim wieku rodzenia rwnym 32. W kolejnym kroku obliczono

29

rednie wspczynniki z tych rozkadw, by stworzy modelowy rozkad wykorzystany w dalszych obliczeniach.

Nastpnie ze wzgldu na niewielkie obocznoci (szczeglnie na poziomie wojewdztw) obserwowane w empirycznych rozkadach struktury TFR, konieczne byo ich wyga-dzenie. Wykorzystano do tego modele: w przypadku miast rozkad normalny, w przypadku wsi rozkad gamma. Rozkad gamma lepiej odzwierciedla struktur TFR, gdy redni wiek rodzenia jest niszy, a jej rozkad bardziej lewoskony. Z kolei rozkad normalny znacznie lepiej obrazuje bardziej symetryczne rozkady przy wyszym MAC. W dalszym horyzoncie prognozy rozkady bd coraz bardziej prawoskone.

Zarwno model dla miast jak i dla wsi stworzono wykorzystujc znane wartoci parametrw MAC oraz wariancji wieku rodzenia. Rozkady poddano jednak modyfikacjom, ktre miay na celu zniwelowanie znacznych odchyle (midzy empirycznymi a uzyskanymi z rozkadu wartociami) dla najmodszych oraz najstarszych rocznikw wieku. Wszystkie stworzone modelowe rozkady maj MAC zbieny ze swoimi empirycznymi odpowiednikami. W uzyskanych modelowych strukturach TFR

wykonano niewielk modyfikacj wartoci tak by suma skadowych struktury bya rwna 1.

Dysponujc wygadzonym empirycznym rozkadem dla miast w 2013 r. oraz rozkadem modelowym o rednim wieku rodzenia (MAC) rwnym 32 w 2070 r., wykonano pomidzy nimi interpolacj logarytmiczn. Parametry tej regresji zmodyfikowano tak, by w pierwszych latach prognozy, wartoci MAC byy jak najbardziej zblione do tych, ktre otrzymalibymy ekstrapolujc liniowo wzrostowy trend MAC z ostatnich lat.

Uzyskany w powyej wymienionej interpolacji model dla redniego wieku rodzenia rwnego 31,7 przyjto jako docelowy model dla wsi. Nastpnie wykonano analogiczn interpolacj jak dla miast.

W ostatnim etapie pomnoono struktur TFR w kadym roku przez przygotowan wczeniej prognozowana warto TFR, uzyskujc w ten sposb wartoci wspczynnikw podnoci (ASFR). Mnoc wyliczone wartoci ASFR przez liczb kobiet w danym wieku uzyskano liczb urodze.

30

Prognoza dla wojewdztw Projection for voivodships

Struktur TFR w 2013 r. wygadzono dokadnie w taki sam sposb jak w prognozie oglnopolskiej.

Nastpnie wyznaczono kocowy MAC dla poszczeglnych wojewdztw (w podziale miasto i wie). Przyjto, e rnice pomidzy MAC dla poszczeglnych wojewdztw, a MAC dla Polski ulegn trzykrotnemu zmniejszeniu w przecigu horyzontu prognozy.

Znajc docelowe wartoci MAC, przyporzdkowano im modelowe rozkady, na podstawie rozkadw uzyskanych w prognozie oglnopolskiej. Jako, e dla czci wojewdztw prognozowane MAC w ostatnim roku prognozy jest wysze ni dla Polski ogem, konieczne byo wykonanie ekstrapolacji wspczynnikw dalej w przyszo. Wykonano to biorc pod uwag trendy z ostatnich piciu lat prognozy.

Podobnie jak w prognozie oglnopolskiej, przy wykorzystaniu interpolacji logarytmicznej wyznaczono struktury TFR dla poszczeglnych lat prognozy.

Celem wyznaczenia przyszych wartoci wspczynnika dzietnoci, wyliczono rnice (w podziale miasto-wie) pomidzy TFR dla poszczeglnych wojewdztw, a TFR dla Polski dla lat 2000 2013. Nastpnie dokonano ekstrapolacji logarytmicznej tych rnic. Zaoono, e w najbliszych kilku latach utrzymaj si obecne (dywergencyjne) trendy zmian TFR w wojewdztwach. Potem jednak ulegn one zahamowaniu. W zwizku z tym przyjto, e w 2020 roku rnice bd takie jak wynika z interpolacji, natomiast w ostatnim roku prognozy zmniejsz si o poow. Wartoci rnic w pozostaych latach obliczono dokonujc interpolacji pomidzy wartociami z 2013 r., a 2020 r. oraz 2020 a 2050 r.

Na koniec rnice te odjto od TFR dla Polski (w podziale miasto wie) uzyskujc tym samym wartoci TFR dla poszczeglnych wojewdztw w kolejnych latach prognozy. Po przemnoeniu ich przez struktury TFR uzyskano wartoci wspczynnikw podnoci (ASFR).

2.2. Prognoza umieralnoci i trwania ycia Mortality projection and life expectancy

Opracowujc prognoz umieralnoci dla Polski, przyjto jako wzorzec kierunki zmian, jakie obserwowane s w rozwinitych krajach europejskich, takich jak: Belgia, Dania,

31

Niemcy, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Wochy, Niderlandy, Austria, Portugalia, Finlandia, Szwecja, Wielka Brytania, Norwegia, Szwajcaria. Ze wzgldu na niekompletne dane pominito Islandi, Lichtenstein i Luxemburg. Z baz EUROSTATU pobrane zostay prawdopodobiestwa zgonw dla wybranych krajw dla lat 1992-2011 wg pci i pojedynczych rocznikw wieku, a nastpnie wyznaczone rednie prawdopodobiestwa zgonw dla wszystkich krajw (dla kadego roku, wieku i pci). Na podstawie rednich wartoci prawdopodobiestw zgonw dla krajw obliczone zostay parametry trwania ycia (e0). Otrzymane wyniki porwnano z wartociami przecitnego trwania ycia dla Polski i ustalono dystans, jaki dzieli Polsk do wybranych krajw w 2012 r.

Przyjto zaoenie, e tendencj spadku prawdopodobiestw zgonw w dugich okresach (rednie dla wybranych krajw) mona przedstawi za pomoc funkcji logarytmicznej bd wykadniczej waciwej dla kadego wieku i pci. Odrzucono model logarytmiczny, dla ktrego wspczynniki determinacji przyjmoway stosunkowo niskie wartoci, przyjto natomiast model wykadniczy dajcy dobre i bardzo dobre dopasowanie danych empirycznych do danych teoretycznych.

Opierajc si na zaoeniu, e spadek umieralnoci w Polsce bdzie kontynuowany w sposb podobny do obserwowanego w przeszoci w krajach Europy zachodniej, przyjto dla wzowych lat przy uwzgldnieniu opnienia Polski w stosunku do wybranych krajw odpowiednie prawdopodobiestwa zgonw wyznaczone na podstawie redniej z danych empirycznych tych krajw. W perspektywie dalszych lat prognozy, jako wzorzec przyjto trendy umieralnoci przewidywane dla krajw rozwinitych (opracowane na podstawie danych z minionych 20 lat).

Dla ustalenia przyszego poziomu umieralnoci niemowlt przyjto zaoenie kontynuacji korzystnych zmian jakie s obserwowane w Polsce. Tempo spadku wspczynnika zgonw niemowlt w porwnaniu z obserwowanym w latach 90-tych osabnie, jednak jego warto w 2050 r. bdzie dwukrotnie nisza, ni notowana obecnie. Przyjto zaoenie, e rnica w dugoci przecitnego trwania ycia mczyzn mieszkajcych w miastach i na wsi bdzie si stopniowo zmniejsza, natomiast dla kobiet wielkoci te podobnie jak obecnie bd utrzymyway si na zblionym poziomie. Dla wojewdztw zaoono spadek natenia zgonw zgodny z przewidywanymi oglnopolskimi parametrami trwania ycia, przy jednoczesnym utrzymaniu aktualnych zrnicowa.

32

2.3. Prognoza migracji wewntrznych i zagranicznych Projection of the internal and international migration

MigracjewewntrznepobytstayInternal migration for permanent residence

W prognozie migracji wewntrznych naleao przewidzie wielkoci migracji dla Polski ogem, napywu do miast, odpywu z miast, napywu na wie, odpywu ze wsi oraz napyww i odpyww do/z poszczeglnych wojewdztw. Migracje wewntrzne na pobyt stay nie maj wpywu na liczb ludnoci kraju napyw dla Polski ogem jest rwny odpywowi, w wyniku czego saldo migracji dla caego kraju jest zerowe. Maj natomiast istotny wpyw na liczb ludnoci miejskiej i wiejskiej oraz ludnoci poszczeglnych wojewdztw.

Spord przygotowanych przez GUS trzech wariantw wielkoci migracji wewntrznych w przyszoci, za najbardziej prawdopodobny zosta uznany przez ekspertw wariant redni (wariant 2).

Z analizy danych dla lat wczeniejszych wynika, e intensywno migracji (liczba migrantw przypadajca na 1000 osb) jest zalena od wieku ludnoci. W wariancie 2 wyznaczono dla kadego rocznika wieku redni intensywno migracji jak obserwowano w latach 2009-2012. Zaoono, e w kolejnych latach bdzie ona dla kadego rocznika wieku taka sama jak dla analogicznego rocznika w latach 2009-2012. Liczb migracji w poszczeglnych latach (do 2035 r.) uzyskano jako iloczyn liczby osb dla poszczeglnych rocznikw wieku w danym roku wynikajcej z jednego z wariantw prognozy oraz wyznaczonej intensywnoci migracji dla tych rocznikw. Dla lat 2035-2050 przyjto wartoci z 2035 r.

Analogicznie wyznaczono wielko napywu do miast i odpywu z miast. Napyw na wie wyznaczono jako rnic napywu ogem i napywu do miast, analogicznie odpyw ze wsi wyznaczono jako rnic odpywu ogem i odpywu z miast.

Saldo migracji dla miast i wsi wyznaczono jako rnic odpowiednich napyww i odpyww.

33

Prognoza dla wojewdztw

Wyznaczono rednie udziay napywu do poszczeglnych wojewdztw w liczbie migracji ogem w szeciu ostatnich latach (2008-2013) i otrzymano redni struktur napywu wedug wojewdztw w tym okresie.

Wielko napywu do wojewdztw w poszczeglnych latach 2014-2035 otrzymano poprzez rozszacowanie prognozowanego napywu ogem (dla Polski) w danym roku ustalon wczeniej struktur napywu wedug wojewdztw.

Analogicznie ustalono wielko odpywu z poszczeglnych wojewdztw w kolejnych latach.

Saldo wyznaczono jako rnic napywu i odpywu.

MigracjezagranicznenapobytstayInternal migration for permanent residence

W prognozie migracji zagranicznych naleao przewidzie wielkoci imigracji do Polski, emigracji z Polski oraz migracji zagranicznych do/z wojewdztw z uwzgldnieniem terenw wiejskich i miejskich.

Podobnie jak w przypadku migracji wewntrznych za najbardziej prawdopodobny uznano wariant 2. Ze wzgldu na dynamiczny charakter migracji i trudnoci w trafnym przewidzeniu skali migracji w odlegej przyszoci, przygotowano prognoz zmian do 2035 r., a dla lat 2035-2050 przyjto wartoci z 2035 r.

Punktem wyjcia byo przyjcie zaoenia, e w 2035 r. saldo migracji zagranicznych osignie warto zerow, co oznacza, e wielko emigracji zostanie zrwnowaona wielkoci imigracji. Pocztkow warto salda migracji (dla 2014 r.) wyznaczono jako redni warto salda z lat 2011-2013. Zaoono, e warto salda bdzie rosa liniowo, wyznaczono zatem rwnanie prostej przechodzcej przez 2 ustalone punkty i obliczono wartoci salda dla lat 2014-2035.

Wielko emigracji przyjto na staym poziomie redniej wartoci z trzech ostatnich lat (2011-2013).

Wielko imigracji dla poszczeglnych lat 2014-2035 obliczono jako sum emigracji i salda migracji w danym roku.

Analogicznie wyznaczono warto emigracji, imigracji i salda dla miast i wsi.

34

Prognoza dla wojewdztw

Wyznaczono rednie udziay imigracji do poszczeglnych wojewdztw w liczbie imigracji ogem w trzech ostatnich latach (2011-2013) i otrzymano redni struktur imigracji wedug wojewdztw w tym okresie.

Wielko imigracji do wojewdztw w poszczeglnych latach 2014-2035 otrzymano poprzez rozszacowanie prognozowanej imigracji do Polski ogem w danym roku ustalon wczeniej struktur imigracji wedug wojewdztw.

Analogicznie ustalono wielko emigracji z poszczeglnych wojewdztw w kolejnych latach.

Saldo migracji zagranicznych dla wojewdztw wyznaczono jako rnic imigracji i emigracji.

Idea przewidywania wielkoci migracji w wariantach 1 i 3 zarwno dla migracji wewntrznych jak i zagranicznych zostaa przedstawiona w zaoeniach do prognozy migracji.

3. Analiza i zaoenia dzietnoci Analysis and projection assumptions for mortality

3.1. Dzietno kobiet i urodzenia w Polsce 1990-2013. Diagnoza Fertility and births in Poland 1990- 2013. Analysis

Zmiany liczby i natenia urodze Changes of number of births and fertility rates

Po powojennym boomie urodzeniowym, w zasadzie od koca lat 50. dzietno w Polsce zmniejszaa si do okoo 1970 r. W latach 70. w wiek najwikszej aktywnoci prokreacyjnej weszy roczniki kobiet z wyu lat 50., co w konsekwencji spowodowao znaczny wzrost liczby urodze (Wyk. 1). Dekada ta charakteryzowaa si wysokim, wzgldnie stabilnym poziomem dzietnoci w skali kraju. Wzrost dzietnoci notowany w kocu tego okresu, ktry utrzymywa si do 1983 r. (wspczynnik dzietnoci wynosi 2,205 w 1978 r. i 2,416 w 1983). by implikacj wczesnej sytuacji spoecznej i ekonomicznej oraz zmian w systemie zasikw na pocztku lat 80. W kolejnych latach obserwowano systematyczny spadek liczby i natenia urodze .

35

Wyk. 1. Urodzenia w Polsce w latach 1970-2013 (w tys.) Chart. 1. Number of births in Poland 1970-2013 (in thous.)

Wyk. 2. Przekrojowy wspczynnik dzietnoci (TFR) w Polsce w latach 1990-2013 Chart. 2. Total fertility rate in Poland 1990-2013

723,6

351,1

417,6

369,6

300

350

400

450

500

550

600

650

700

750

1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010

2,07

1,22

1,40

1,25

1,00

1,10

1,20

1,30

1,40

1,50

1,60

1,70