การพฒนาระบบคอมพวเตอรเพอแจงเตอนการแพยารวมกบการจดการ ฐานขอมลการแพยาของโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสมทรสาคร

ชนตนนท สธาประดษฐ1, อศราวรรณ ศกนรกษ2

1นสตปรญญาโท สาขาเภสชกรรมชมชน คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

2ภาควชาเภสชกรรมปฏบต คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

บทคดยอ วตถประสงค: เพอพฒนาระบบแจงเตอนการแพยาในคอมพวเตอรรวมกบแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยาของ

โรงพยาบาล วธการ: การศกษานเปนงานวจยเชงปฏบตการตามวงจรพฒนาคณภาพของ Deming (PDCA) จ านวน 2 วงจร วงจรละ 3 เดอน การพฒนาออกเปน 2 ดาน ไดแก การพฒนาระบบแจงเตอนการแพยาในระบบ Electronic Medical Record (EMR Soft®) และการพฒนาแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา ซงประกอบดวยแนวทางการซกประวตการแพยาส าหรบเภสชกร และแนวทางการลงบนทกขอมลประวตการแพยาในระบบคอมพวเตอร แพทยและเภสชกรผใชงานระบบ และนกออกแบบซอฟตแวร รวมกนพฒนาระบบขน การศกษาประเมนผลการพฒนาระบบจากจ านวนความคลาดเคลอนทท าใหผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ า และความครบถวนของขอมลทบนทกในระบบระหวางชวงทน าระบบไปใชจรงระหวางเดอนตลาคม 2559 ถง เมษายน 2560 หลงจบการศกษา ผวจยประเมนความพงพอใจของแพทยและเภสชกรผใชงาน ผลการวจย: ภายหลงการพฒนางานรวมกนในสวนของการลงบนทกขอมลลงในฐานขอมลการแพยา การพฒนาระบบแจงเตอนการแพยา และแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา ความคลาดเคลอนจากการสงจายยาทผปวยมประวตวาแพลดลงรอยละ 35 เมอเทยบกบในชวงเดอนเดยวกนของปทผานมา ขอมลทถกบนทกในระบบเพมมากขนมากกวากอนการวจยรอยละ 33 ความครบถวนของขอมลครอบคลมอาการไมพงประสงคทเกดขนทงหมด หลงการพฒนาระบบ แพทยและเภสชกรมความพงพอใจโดยรวมในระดบมาก สวนใหญปฏบตตามแนวทก าหนดไว สรป: การพฒนาระบบแจงเตอนการแพยาโดยใชระบบคอมพวเตอร รวมกบการมแนวทางการซกประวตการแพยาและการลงบนทกประวตการแพยาทชดเจนใหกบผปฏบตงาน ชวยลดจ านวนความคลาดเคลอนทเกดขนจากการสงใชยาทผปวยมโอกาสแพซ า ท าใหฐานขอมลการแพยาของโรงพยาบาลมความความถกตองและมความนาเชอถอยงขน สามารถน าขอมลไปใชประกอบการตดสนใจโดยบคลากรทางการแพทยในการสงใชยา จายยา และบรหารยาใหกบผปวยไดอยางปลอดภย ค าส าคญ: การแพยา การแจงเตอนการแพยา การบนทกขอมลการแพยา การปองกนการแพยาซ า รบตนฉบบ: 28 พ.ค. 2561, รบลงตพมพ: 23 ก.ค. 2561 ผประสานงานบทความ: ชนตนนท สธาประดษฐ นสตปรญญาโท หลกสตรเภสชศาสตรมหาบณฑต (เภสชกรรมชมชน) คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก 65000 E-mail: nannygoodday@hotmail.com

บทความวจย

432

Development of Computerized Drug Allergy Alert System Combined with Management of Drug Allergy Database at a Hospital in Samutsakhon

Chanitnun Suthapradit1, Itsarawan Sakunrag2

1Master Student in Community Pharmacy, Faculty of Pharmacy, Naresuan University 2Department of Pharmacy Practice, Faculty of Pharmacy, Naresuan University

Abstract Objective: To develop computerized drug allergy alerting system together with the management of drug allergy

database within a hospital. Method: The study was an action research with a two-cycle Deming quality improvement for three months in each cycle. The development was divided into two areas i.e., development of drug allergy alerting system in the Electronic Medical Record (EMR Soft®) and development of management of drug allergy database including drug allergy interview guide for pharmacist and guide for entry of drug allergy history into the computer system. Physicians and pharmacists who were users of the system, and software designers worked jointly to develop the system. The study evaluated the development of system by measuring the number of errors that may lead to repeated drug allergy, and the completeness of the data recorded in the system during implementation period from October 2016 to April 2017. After the end of the study, the researcher evaluated the satisfaction of the physicians and the pharmacists. Results: After the collaborative development on data entry into the drug allergy database, development of allergy alert system and guidelines for managing drug allergy database, error caused by prescribing a drug to which a patient had a known allergy decreased by 35% compared to the same month period last year. The records in computerized drug allergy alert system have increased for 33%. Data entered into the system covered all happened adverse events. After system development, physicians and pharmacists showed a high level of overall satisfaction. Most of them followed the prescribed guidelines. Conclusion: The development of the computerized drug allergy alerting system with the development of clear guidelines for history taking and recording of drug allergy for practitioners reduced the number of prescribing errors and improved accuracy and reliability of computerized drug allergy. This enabled the use of information in the system by health professionals for making decision on safe drug prescribing, dispensing, administering medications for patients. Keywords: drug allergy, computerized drug allergy alert system, recording of drug allergy, prevention of repeated drug allergy

RESEARCH ARTICLE

433

บทน า รายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา

ประจ าป พ.ศ. 2559 ของศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ รายงานวา พบอาการไมพงประสงคจากการใชยา (adverse drug reaction: ADR) ประเภทรายแรงถงรอยละ 19 ในจ านวนนพบวาเปนสาเหตของการเสยชวตและการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลหรอเพมระยะเวลาในการรกษา (1) การแพยาจดเปน ADR ประเภทหนง แมการแพยาทไดรบครงแรกเปนเรองทไมสามารถคาดการณและปองกนได แตหากเกดการแพยาซ าขนกบผปวย อาจมผลตามมาทรนแรงและเปนอนตรายแกชวตได รวมถงเสยคาใชจายเพมขนและเสยเวลาในการรกษา (2) ดงน นโรงพยาบาลทกแหงจงมการพฒนาระบบตาง ๆ เพอเพมความปลอดภยดานยาเพอปองกนการแพยาซ า

การปองกนการแพยาซ าสามารถท าไดเรมตงแตการแจงประวตการแพยาโดยผปวยเอง (3) ไปจนถงการบนทกประวตการแพยาของผปวยลงในเอกสารหรอฐานขอมลคอมพวเตอรของโรงพยาบาล (4) การศกษาทผานมาพบวา การใชระบบสงยาทางคอมพวเตอรเพอจดการขอมลการแพยาสามารถชวยลดความคลาดเคลอนทางยา (medication error: MR) ทเกดขนจากการสงใชยาทแพซ าได (5-7) โดยชวยตรวจสอบและแจงเตอนเกยวกบประวตการแพยาของผปวย (4) เพอใหบคลาการทางการแพทยบรหารยาใหกบผปวยไดอยางปลอดภย (8) อยางไรกตาม ประสทธภาพของระบบคอมพวเตอรในการปองกนการสงใชยาทแพซ าขนกบหลายปจจย ตงแตคณภาพของขอมลทบนทก (9) การลงบนทกขอมลทถกตอง รวมกบการจดท าบนทกประวตการแพยาทสมบรณ ครอบคลมกบ ADR ทเกดขนเปนสงทส าคญอยางยง (8,10) เนองจากประวตการแพยาทไมถกตอง สงผลตอความปลอดภยของผปวยและความเหมาะสมในการเลอกใชยาของบคลากรทางการแพทยได (11) โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน) จงหวดสมทรสาคร เปนโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในก ากบของรฐ ทมการน าระบบเทคโนโลยคอมพวเตอร Electronic Medical Record (EMR Soft®) ซงเปนซอฟตแวรบรหารและจดการขอมลสารสนเทศมาใชในการเฝาระวงและตดตาม ADR เพอชวยลด ME ในการสงใชยาทแพซ ามาอยางตอเนอง แตจากรายงาน ME ทผานมายงคงพบ ME ทท าใหผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ าทกเดอน และมแนวโนมเพมขนจาก

เดมรอยละ 40 ตอป จงมการทบทวนหาสาเหตของ ME ทเกดขน และพบขอจ ากดของระบบคอมพวเตอรทยงไมเออตอการเฝาระวงในเรองน นอกจากน ยงพบปญหาการลงบนทกขอมลการแพยาของบคลากรทางการแพทยทไมถกตองและไมเปนไปในทศทางเดยวกน เนองจากขาดแนวทางการด าเนนงานทชดเจนในการซกประวตการแพยาและการลงบนทกในฐานขอมลคอมพวเตอร จงไมสามารถสงตอขอมลการแพยาทมคณภาพระหวางบคลากรทางการแพทยได งานวจยเชงปฏบตการนจงมวตถประสงคเพอพฒนาระบบการแจงเตอนการแพยาโดยใชระบบคอมพวเตอร ( computerized drug allergy alerting system: CDAAS) รวมกบการจดท าแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา เพอวเคราะหหาตนเหตของปญหาทเกดขน และพฒนาระบบใหสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ

วธการวจย

การศกษานเปนการวจยเชงปฏบตการตามวงจรการพฒนาคณภาพของ Deming จ านวน 2 วงจร วงจรละ 3 เดอน แตละวงจรประกอบดวยการด าเนนงานใน 4 ขนตอนคอ การวางแผน ปฏบตการ ตรวจสอบการปฏบตตามแผน และปรบปรงแกไขพฒนาตอเนอง งานวจยนผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยนเรศวร ณ วนท 4 กรกฎาคม 2559 วงจรท 1 (15 ตลาคม 2559 ถง 15 มกราคม 2560) ระบบแจง เตอนการแพยาในคอมพว เตอร (CDAAS) ในการวจยน เ ปนระบบปฏบตการหน งของโป รแก รม Electronic Medical Record (EMR Soft®) ทพฒนาโดยบรษทเอกชนซงด าเนนธรกจดานซอฟแวรทางการแพทย ระบบนถกพฒนาขนเพอใชเปนโปรแกรมบรหารและจดการขอมลสารสนเทศในโรงพยาบาล ในการใหบรการผปวยดานตาง ๆ เชน เวชระเบยน การเงน หองปฏบตการ พยาบาล หองตรวจแพทย เภสชกรรมผปวยนอก/ใน ในสวนของระบบตดตามและเฝาระวง ADR นน มการน า CDAAS มาพฒนาและปรบใหเหมาะสมกบความตองการของแพทยและเภสชกรทเปนผใชงานหลกของระบบ ตนแบบของระบบนไดรบความรวมมอจากแพทยและเภสชกรซงเปนผใชงานระบบในการรวมออกแบบและพฒนา ตลอดจนก าหนดแนวทางในการจดการฐานขอมลการแพยา การพฒนามใน 3 สวนคอ วธการบนทกขอมลการแพยาใน

434

ระบบคอมพว เตอร , ฐานขอมลการแพยา ในระบบคอมพวเตอร และการแจง เตอนการแพยาในระบบคอมพวเตอร การพฒนา CDAAS ในครงนผานความเหนชอบจากคณะกรรมการเภสชกรรมและการบ าบดของโ รงพยาบาล (pharmacy and therapeutics committee: PTC) การด าเนนงาน ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน

ขนวางแผน ผวจ ยทบทวนระบบการแจงเตอนการแพยารป

แบบเดมเพอวเคราะหสาเหตและปญหาอนเปนเหตใหระบบเดมไมประสบผลส าเรจเทาทควร จากนนรวบรวมประเดนทงหมดเพอปรบปรงแกไขและพฒนาตนแบบระบบแจงเตอนการแพยาใหดขน หลงจากนน ผวจยน าเสนอโครงการในการประชมแพทยและ เภสชกร เพ อ ใหทราบถงรายละเอยดของโครงการ ตลอดจนแลกเปลยนความคดเหนเพมเตม ผวจยน าผลการวเคราะหระบบ ความคดเหน และความตองการของแพทยและเภสชกรจากทประชม สรปเปนประเดนทตองการพฒนาใหนกออกแบบซอฟตแวรผพฒนาระบบน าไปพฒนา CDAAS

ขนปฏบตการ หลงจากไดตนแบบจากการพฒนา ผวจ ยจด

ประชมบคลากรทางแพทยทเกยวของ ไดแก แพทย เภสชกร พยาบาล และเจาห นาทท เกยวของ เพ อชแจงรายละเอยดของระบบและแนวทางทพฒนาขน พรอมก าหนดขนตอนการท างานและบทบาทหนาทของบคลากรทางแพทยในแตละฝาย เม อระบบพรอมใชงาน จงประกาศใชอยางเปนทางการ

ขนตรวจสอบการปฏบตตามแผน ผวจยรวบรวมขอมลจากการบนทกขอมลการแพ

ยาของแพทยและเภสชกรใน CDAAS เพอประเมน 1) จ านวนรายงาน ME ทท าใหผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ าในชวงทมการน าระบบไปใช 2) ขอมลการแพยาทแพทยและเภสชกรไดลงบนทกไวในระบบ ประกอบดวย 2.1 รายการยาทมการลงบนทกในฐานขอมล 2.2) ความสมบรณขอมลการแพยาทมการลงบนทกในระบบ โดยแบงเปน ก) ขอมลผปวยรายใหมทสงสยวาก าลงเกดอาการแพยา (active case) หรอผปวยทมประวตการแพยาหรอมบตรแพยา แตยงไมมการบนทกประวตในระบบ ข) ขอมลผปวยรายเกาทมประวตการแพยาในระบบ แลวมการแกไขขอมลการแพยา หลงการพฒนาระบบ ผวจยยงไดรวบรวมประเดนปญหาตาง ๆ ทเกดขนระหวางปฏบตการงาน หลงจากนน ผวจย

วเคราะหและประเมนผลการด าเนนงานของระบบทพฒนาขน

ขนปรบปรงแกไขพฒนาตอเนอง ผวจ ยน าผลการประเมนผลจากวงจรท 1 มาหา

แนวทางการแกไขขอบกพรองทเกดขนผานทประชมของแพทยและเภสชกรผใชงานระบบอกครง เพอใหรวมกนแสดงความคดเหนและสะทอนกลบปญหาท เกดขน ตลอดจนหาแนวทางการปรบปรงขอบกพรอง หลงจากนน ผวจยประสานงานกบนกออกแบบซอฟตแวร เพอปรบปรงแกไขระบบ CDAAS อกครง ผวจยน าเสนอ CDAAS ในครงท 2 ใหกบแพทย เภสชกร และบคลากรทางแพทยทเกยวของ เพอใหทราบถงรายละเอยดทพฒนาและปรบปรงแกไข เมอระบบพรอมใชงาน จงประกาศใชอยางเปนทางการอกครง

วงจรท 2 (1 กมภาพนธ ถง 30 เมษายน 2560)

ผวจยด าเนนการและประเมนผลเชนเดยวกบการพฒนาในวงจรท 1 จนกระทงผลการปฏบตงานนนบรรลวตถประสงคหรอแกไขปญหาทประสบไดส าเรจ หลงจากพฒนาตามวงจรทง 2 ครง ผวจยเกบขอมลความพงพอใจของแพทยและเภสชกร 25 รายซงผใชงานระบบทมประสบการณท างานไมนอยกวา 2 ป และยนดเขารวมงานวจย แบบประเมนเปนค าถามชนด 5 ระดบ ประกอบดวยค าถามวดความพงพอใจตอ CDAAS 20 ขอ และค าถามวดความพงพอใจเกยวกบแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา 5 ขอ จากนน ผวจยสรปผลการด าเนนงานและน าเสนอผลงานตอทประชม PTC

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลใช Microsoft Excel โดยสรป

ขอมลดวยสถตเชงพรรณนา ผลการวจย การพฒนาในวงจรท 1

ผลการรวบรวมปญหาจากระบบการแจงเตอนการแพยาเดม และแนวทางการพฒนาระบบ CDAAS ระบบใหม แสดงในตารางท 1 หลงจากระบบ CDAAS ถกทดลองในวงจรท 1 เปนระยะเวลา 3 เดอน ยงคงพบรายงาน ME ทผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ าเกดขน 29 รายงาน โดยแบงเปน ME ทเกดจากการสงใชยาตวเดม/กลมเดมทผปวย

435

ตารางท 1. ระบบการแจงเตอนการแพยากอนการพฒนาและปญหาทพบ กอนการพฒนา ปญหาทพบ แนวทางการแกไขปญหาหรอพฒนาในระบบใหม

1. วธการบนทกขอมลการแพยาในระบบคอมพวเตอร การบนทกขอมลการแพยาแบบกลองขอความชนดพมพ เอง ( free text) (ดงแสดงในรปท 1)

-ไมมการแจงเตอนหรอลอคการใชงานในระบบ หากมการสงใชยาทแพซ า -ไมมรปแบบการลงบนทกทชดเจน ท าใหคณภาพของขอมลทบนทกต า

-ก าหนดแนวทางทชดเจนในการบนทกขอมลการแพยาในระบบแจงเตอน โดยพจารณาจากลกษณะของขอมลการแพยาทลงบนทกดงน -กรณยาทแพเปนรายการยาทไมมในโรงพยาบาล และไม ส าม า รถ เกดก า ร แพข า ม ก ล มกบ ย าท ม ใ นโรงพยาบาลได: ผใชงานตองลงบนทกขอมลการแพยาแบบกลองขอความชนดพมพเอง เพอแจงขอมลใหกบผใชงานระบบทานอนทราบ แมระบบจะไมมการแจงเตอนหรอลอคการใชงาน หากมการสงใชยาทแพซ ากตาม -กรณยาทแพเ ปนรายการยาทมในโรงพยาบาล : ผใชงานตองลงบนทกขอมลการแพยาแบบใสรหสยาเทานน เพอใหระบบเชอมโยงขอมลการแพยากบรายการยาทมในโรงพยาบาล และเกดการแจงเตอนหรอลอคการใชงานในระบบ หากมการสงใชยาทแพซ า

การบนทกขอมลการแพยาแบบใสรหสยา (code) (ดงแสดงในรปท 1)

-ระบบแจงเตอนเฉพาะรปแบบและความแรงของยาทลงบนทกเทานน -ขาดการแจงเตอนการแพยาขามกลม

-ก าหนดแนวทางทชดเจนในการบนทกขอมลการแพยาแบบใสรหสยา: ใชเปนรปแบบหลกในการบนทกขอมลการแพยาของโรงพยาบาล

-จดท าฐานขอมลการแพยาแบบกลม1 -จดท าฐานขอมลการแพยาขามกลม2 (รปท 2)

2. ฐานขอมลการแพยาในระบบคอมพวเตอร ขอมลการแพยาในระบบแจงเ ต อ น ก า ร แ พ ย า ประกอบดวย 3 สวน ไดแก การลงชอยา อาการไมพงประสงค และผลการประเมนการแพยา

-ไมสามารถใสรายละเอยดหรอขอมลการแพยาอนๆ เพมเตมลงไปได - ไ ม ส า ม า ร ถ แ ยกป ร ะ เ ภทหรอจดล าดบความส าคญของขอมลทมการลงบนทกได -ไมมการระบแหลงทมาของขอมลการแพยาทลงบนทก ท าใหขอมลขาดความนาเชอถอ

-เพมรายการขอมลการแพยาในระบบแจงเตอนการแพยาเปน 6 สวน ไดแก การลงชอยา การลงประเภท ADR (การแพยา/อาการขางเคยง) ADR ผลการประเมนแพยา แหลงทมาของขอมลการแพยา (ผปวยใหประวต/บตรแพยาจากโรงพยาบาลอน/ประวตการแพยาของโรงพยาบาล) และสวนอ น ๆ ไดแก pharmacist note

ความสมบรณของฐานขอมลการแพยาในระบบแจงเตอน

มการลงขอมลการแพยาไมครอบคลมกบ ADR ทเกดขน

เพมการแจงเตอนและระบบลอคการใชงานหากผใชงานลงขอมลทก าหนดไมครบถวน เพอใหการลงบนทกขอมลการแพยาครอบคลมกบ ADR ทเกดขน3

3. การแจงเตอนการแพยาในระบบคอมพวเตอร กลองขอความแจงเตอนการแพยาแสดงขอมลเฉพาะชอย าท ผ ป ว ยมป ร ะ วต แพเทานน

ห ากผ ใ ช ง า นต อ ง ก า รท ร าบถ งรายละเอยดเพมเตมตองกดเขาไปในแถบค าสงเมนการแพยาอกครง ท าใหไมสะดวกในการเขาถงขอมล

-เพมรายละเอยดของขอมลการแพยาในกลองขอความแจงเตอน -เพมพนหลงกลองขอความแจงเตอนเพอชวยแยกประเภทของขอมลทบนทก

436

ตารางท 1. ระบบการแจงเตอนการแพยากอนการพฒนาและปญหาทพบ (ตอ) กอนการพฒนา ปญหาทพบ แนวทางการแกไขปญหาหรอพฒนาในระบบใหม

-พนหลงสแดงแสดงการแจงเตอนของการแพยา -พนหลงสเหลองแสดงการแจงเตอนของอาการขางเคยง (ดงแสดงในรปท 3)

การแจงเตอนจะแสดงเพยงครงเดยว

-หากมการสงใชยาทแพซ า ระบบจะแจงเตอนเพยงครงเดยวเทานน เม อผ ใชง านเลอกช อผ ปวยทมประวตการแพยา - ไมมมาตรการเชงระบบ หากผใชงานมการสงใชยาทผปวยแพ

-เพมจ านวนครงในการแจงเตอน -เพมการลอคและใสรหสยนยนตามประเภทของขอมลทบนทก และแจงเตอนผใชงานหากสงใชยาทผปวยแพยา (เมอผใชงานมการลงขอมลแบบใสรหสยา) -การแพยา: แสดงขอความแจงเตอน ระบบลอคการใชงาน และตองใสรหสยนยน -อาการขางเคยง: แสดงขอความแจงเตอน (ดงแสดงในรปท 4)

4. แนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา ไมมแนวทางในการซกประวตและลงบนทกการแพยาทชดเจน

พบการด าเนนงานของบคลากรไมเปนไปในทศทางเดยวกน สงผลตอคณภาพของขอมลทลงบนทก ขาดความนาเชอถอ และพบการใสขอมลทไมเกยวของกบการแพยา

-พฒนาแนวทางการซกประวตการแพยาของผปวยโดยเภสชกร -พฒนาแนวทางการบนทกประวตการแพยาของผปวยในระบบคอมพวเตอรของโรงพยาบาล

1: การรวบรวมรหสยา (code) ทมหลายรปแบบ หลายความแรง มาจดกลมไวเปนกลมยาเดยวกน หรอรายการยาทไมมในโรงพยาบาล แตสามารถเกดการแพขามกลมกบรายการยาทมในโรงพยาบาลได

2: การรวบรวมกลมยาและรหสยา (code) ในโรงพยาบาลทสามารถเกดการแพยาขามกลม โดยกลมยาทผานมตความเหนชอบจาก PTC ม 4 กลมคอ penicillin, sulfonamide, ยากนชก และ NSAIDs

3: การบนทกขอมลการแพยาของผปวยใหครอบคลมชอยา ADR ผลการประเมน และแหลงทมาของขอมล รวมไปถงวนเดอนปทเกด ADR

เคยแพซ า 20 รายงาน และการสงใชยาทแพขามกลม 9 รายงาน เมอวเคราะห ME ทเกดขนทละเหตการณพบวา ME ทงหมดเกดจากการสงใชยาทผปวยมโอกาสเกดการแพซ าในผปวยรายเกาทมประวตการแพยาในฐานขอมลเดมกอนการพฒนาระบบ ซงขอมลดงกลาวยงไมไดรบการแกไขใหสอดคลองกบระบบ CDAAS ทพฒนาขนใหม

นอกจากนยงพบปญหาระหวางการใชงาน เชน ขอมลบางประเภทไมสามารถจดหมวดหมตามประเภทของขอมลทก าหนดขนในระบบใหม การแบงระดบการแจงเตอนตามระดบประเภทของขอมลทลงบนทกยงไมครอบคลมกบความปลอดภยของผปวยทเกดขน เนองจากระบบแสดงขอมลประเภทอาการขางเคยงแสดงเพยงขอความแจงเตอนเทานน จงอาจท าใหขอมลอาจถกกดผานโดยไมไดถกน ามาใชประโยชน

รปท 1. การบนทกขอมลการแพยาแบบรหสยาและแบบกลองขอความทตองพมพเอง

ในสวนของการปฏบตงานตามแนวทางในการซก

ประวตและลงบนทกการแพยาของแพทยและเภสชกรทเปน

437

รปท 2. การจดท าฐานขอมลการแพยาแบบกลมและขามกลม

ผใชงานระบบ พบวา ผปฏบตงานบางสวนไมเลอกลงขอมล การแพยาแบบกลมทก าหนดไว จงไมสามารถแกไขปญหารายการยาทมหลายรปแบบและหลายความแรงได จงตองแกไขฐานขอมลยาของโรงพยาบาลใหสามารถใชชอสามญทางยาในการคนหา เพอใหเกดการแจงเตอนการแพยาครอบค ลมกบรายการยาท กตวทม ใน โรงพยาบาล นอกจากนยงพบการลงขอมล ADR ผดประเภท และการลงขอมลแบบกลองขอความพมพเองไมตรงตามแนวทางทก าหนดไว สวนผลของการน าแนวทางการในการซกประวตและลงบนทกการแพยาไปปฏบตงานจรง พบวา แนวทางบางสวนตองไดรบการปรบปรงในสวนของค าอธบายและล าดบของขอความในแนวทางฯ ใหชดเจนยงขน และปรบใหสอดคลองกบการพฒนาระบบ CDAAS ทมปรบปรงแกไขเพมเตมในสวนแรก

การพฒนาในวงจรท 2 ผลการปรบปรงและการแกไขปญหาทเกดขนในระบบ CDAAS จากวงจรครงท 1 แสดงในตารางท 2 ซงยงคงพบ ME ทท าใหผปวยมโอกาสไดรบยาแพ เพราะฐานขอมลการแพยาเดมทยงไมไดรบการแกไขขอมลเชนเดยวกบการพฒนาในวงจรครงท 1 จ านวน 17 รายงาน แบงเปน ME จากการสงใชยาตวเดม/กลมเดมทผปวยเคยแพซ า 14 รายงาน และการสงใชยาทแพขามกลม 3 รายงาน ความคลาดเคลอนทางยา

เมอเปรยบเทยบจ านวน ME ทผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ าทเกดขนในชวง 6 เดอนทใช CDAAS และในชวง 6 เดอนเดยวกนของปทแลวพบวา ME ชนดนลดลงจาก 71 เปน 46 รายงาน (29 และ 17 ครงหลงการปรบปรงระบบรอบท 1 และ 2 ตามล าดบ) คดเปนอตราทลดลงรอยละ 35.21 หากจ าแนกอบตการณของการสงใชยาทแพซ าของผปวยแยกเปนผปวยนอกและผปวยในพบวา การสงใชยาทแพซ าของผปวยนอกตอใบสงยา 10,000 ใบ จะพบวามแนวโนมลดลงจาก 0.44 เปน 0.24 คดเปนอตราทลดลงรอยละ 45.45 สวนอบตการณของผปวยในตอจ านวนผปวยใน 10,000 ราย มแนวโนมลดลงเชนกนจาก 0.27 เปน 0.22 คดเปนอตราทลดลงรอยละ 18.51 ขอมลการแพยาทบนทกในระบบ

ตารางท 3 แสดงลกษณะของการแพยาทมการบนทกในระบบแจงเตอนการแพยา ขอมลการแพยาทถกลง

รปท 3. กลองขอความแจงเตอนกอนและหลงการพฒนา

การแจงเตอนกอนการพฒนา

การแจงเตอนแพยา

การแจงเตอนอาการขางเคยง การแจงเตอนควรระวงการใชยา

438

รปท 4. การลอคและการใสรหสยนยนหากผใชงานสงใชยาทผปวยแพยาซ า

ตารางท 2. การปรบปรงระบบการแจงเตอนการแพยาในวงจรรอบท 2

กอนการพฒนา ปญหาทพบ แนวทางการแกไขปญหา 1. วธการบนทกขอมลการแพยาในระบบคอมพวเตอร -ก าหนดแนวทางทชดเจนในการบนทกขอมลการแพยา -การบนทกขอมลการแพยาแบบกลองขอความพมพเอง (Free text)

ยงคงพบรายงาน ME ของการสงใชยาทแพซ าในผปวยทมประวตการแพยาอย สาเหตเกดจากขอมลการแพยาทมอยเดมในระบบฐานขอมลกอนการพฒนาระบบ ยงไมไดรบการแกไขขอมลใหสอดคลองกบระบบทพฒนาขนใหม

ก าหนดแนวทางในการจดการขอมลการแพยาทมอยเดมในฐานขอมล เพอจดการขอมลทขาดความนาเชอถอ และขอมลทไมเกยวของออกจากระบบไป และปรบปรงขอมลการแพยาของผปวยใหทนสมยอยตลอดเวลา

การบนทกขอมลการแพยาแบบใสรหสยา (code) -จดท าฐานขอมลการแพยาแบบกลม -จดท าฐานขอมลการแพยาขามกลม

การแกไขปญหารายการยาทมหลายรปแบบ หลายความแรง ไมสามารถแก ปญหาไดทงหมดหากผใชงานไมเลอกลงขอมลการแพยาแบบกลมทก าหนดไว

เพมการแกไขฐานขอมลยาของโรงพยาบาล โดยแกไขชอสามญทางยาท 2 ของรายการยาทมหลายรปแบบ หลายความแรงใหใชชอสามญทางยาในการคนหาเดยวกน เพอใหเกดการแจงเตอนการแพยาครอบคลมกบรายการยาทกตวทมในโรงพยาบาล

2. ฐานขอมลการแพยาในระบบคอมพวเตอร ประเดนทตองแกไขคอ การลงบนทกแพยาในสวนของ -การระบประเภทของ ADR -แหลงทมาของขอมล

-พบขอมลบางประเภททผ ใชง านไมสามารถเลอกลงในประเภทของ ADR ทมก าหนดไวได เชน การระวงการใชยาในผปวย G6PD -ไมมแหลงทมาของขอมลทเปนประวตจากแพทย กรณแพทยประสงคใหลงขอมลในฐานขอมลการแพยา

ประเดนทผานการแกไขปรบปรงแลวในเรองการลงบนทกแพยาในระบบแจงเตอน -เพมการลงประเภทขอมล (แพยา/อาการขางเคยง/ควรระวงการใชยา) -เพมแหลงทมาของขอมลการแพยา (ผปวยใหประวต/บตรแพยาจากรพ.อน/ประวตการแพยาของรพ./ประวตจากแพทย)

439

ตารางท 2. การปรบปรงระบบการแจงเตอนการแพยาในวงจรรอบท 2 (ตอ) กอนการพฒนา ปญหาทพบ แนวทางการแกไขปญหา

3. การแจงเตอนการแพยาในระบบคอมพวเตอร ประเดนทตองเพมเตมคอ กลองขอความแจงเตอนในสวนของ -การแจงเตอน -พนหลงกลองขอความแจงเตอนการแพยา

ไมมการแจงเตอนส าหรบควรระวงการใชยา

-เพมการแจงเตอนส าหรบควรระวงการใชยาในระบบ -เพมพนหลงกลองขอความแจงเตอน ส าหรบขอมลประเภทควรระวงการใชยาเปนสเทา (ดงแสดงในรปท 3)

การลอคและการใสรหสยนยน หากผใชงานสงใชยาทผปวยแพยา

พบขอมลอาการขางเคยงจากการใชยาบางอาการ มอนตรายตอชวตผปวย ระบบเพยงแสดงขอความแจงเตอน แตระบบกลบไมมการลอค หรอใสรหสยนยนการสงใชยา

-ส าหรบขอมลประเภทอาการขางเคยง จากเดมระบบเพยงแสดงขอความแจงเตอน จงมการเพมเตมการลอคการใชงาน และการใสรหสยนยน -เพมการลอคและใสรหสยนยน ส าหรบขอมลประเภทควรระวงการใชยา

4. แนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา แนวทางการซกประวตการแพยาโดยเภสชกร และการบนทกป ร ะ ว ต ก า ร แ พ ย า ใ น ร ะ บ บคอมพวเตอร

หลงมการน าแนวทางไปปฏบตงานจรง พบวายงมแนวทางบางสวนตองไดรบการปรบและแกไข

ปรบปรง และเพมเตมแนวทางใหสอดคลองกบระบบแจงเตอน และการบนทกขอมลทมการปรบแกไข

บนทกในระบบ CDAAS ทง 2 วงจรมจ านวนเพมมากขนจากเดมรอยละ 33 โดยมการลงบนทกขอมลเกยวกบรายการยาจ านวน 1,294 รายการในชวง 6 เดอน ผลงขอมลสวนใหญคอ เภสชกร (รอยละ 90.11 ของการบนทก) แบงเปนบนทกการแพยารอยละ 72.02 รองลงมาคออาการขางเคยง รอยละ 24.58

ADR ทมการบนทกมากทสดคอ อาการทางผวหนง (รอยละ 50.75 ของ ADR ทมการบนทก) สวนกลมยาทผปวยเกดการแพยาและอาการขางเคยงมากทสด คอ กลมยาปฏชวนะถงรอยละ 41.73 และกลมยาลดความดนโลหตสงรอยละ 41.19 ตามล าดบ สวนผลการประเมนความสมพนธของ ADR กบยาตาม Naranjo’s algorithm สวนใหญไมสามารถระบผลการประเมนไดถงรอยละ 42.81 แหลงทมาของขอมลทมลงบนทกมากสดคอ ผปวยแจงประวตดวยตนเองถงรอยละ 42.81 (ตารางท 3)

ขอมลการแพยาสวนใหญทลงบนทก (รอยละ 75.04) เปนขอมลของผปวยแพยารายใหมทสงสยวาก าลงเกดอาการแพยาและผปวยรายใหมของโรงพยาบาลทมประวตการแพยาหรอมบตรแพยา แตยงไมมการบนทกในฐานขอมลคอมพวเตอร นอกนนเปนขอมลของผปวยรายเกา

ทมในฐานขอมลเดมอยแลว แตมการแกไขเพมเตมใหถกตองรอยละ 24.96

การลงขอมลรอยละ 16.46 ไมถกตองตามแนวทางการซกประวตของเภสชกรและแนวทางการบนทกประวตการแพยาของผปวยทก าหนดไว โดยแบงเปนการลงขอมล ADR รอยละ 5.56 และการลงขอมลแบบกลองขอความพมพเองรอยละ 10.90 ความพงพอใจของแพทยและเภสชกรตอ CDAAS

แพทยและเภสชกร 25 รายตอบแบบประเมนความพงพอใจ ผตอบ 16 รายเปนเพศหญง มประสบการณการท างานอยในชวง 10.00±7.19 ป เคยใชงานระบบแจงเตอนการแพยาโดยคอมพวเตอร 8.00±5.20 ป ผตอบ 16 ราย รายงานวา ตนมทกษะการใชงานระบบแจงเตอนการแพยาเปนอยางด ความถในการใชงานระบบโดยเฉลย คอ 6 วน/สปดาห

ตาราง 4 แสดงความพงพอใจของแพทยและเภสชกรตอระบบ CDAAS และแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา พบวาความพงพอใจเฉลยในทกประเดนอยในระดบมากถงมากทสด (มากกวา 4 จากคะแนนเตม 5) ประเดนท

440

ตารางท 3. ลกษณะของการแพยาและ ADR ทบนทกในระบบแจงเตอนการแพยา ขอมลทวไป จ านวน รอยละ

ประเภทของอาการไมพงประสงค (n=1,294)

แพยา 932 72.02 อาการขางเคยง 318 24.58 ขอควรระวงการใชยา 44 3.40

กลมยาทเกดการแพยา 3 อนดบแรก (n=932)

ยาปฏชวนะ 389 41.73 NSAIDs 236 25.32 ยาแกปวด 71 7.62

กลมอาการแพยา 3 อนดบแรก (n=932)

อาการทางผวหนง 473 50.75 Angioedema 154 16.52 อาการแพทเกดขนรวมกนหลายระบบ 138 14.80

กลมยาทเกดอาการขางเคยง 3 อนดบแรก (n=318)

ยาลดความดนโลหต 131 41.19 ยาแกปวด 58 18.24 ยาปฏชวนะ 32 10.06

ผลการประเมน ADR 3 อนดบแรก (n=1,294)

ไมระบผลการประเมน 554 42.81 ใชแนนอน (certain) 164 12.67 นาจะใช (probable) 310 23.96

ประเภทการใหประวตของ ADR 3 อนดบแรก (n=1,294)

ผปวยแจงประวต 554 42.81 บตรแพยาจากโรงพยาบาลอน 307 23.72 ขอมลการแพยาของโรงพยาบาล 222 17.16

ผทลงประวตขอมลการแพยาในฐานขอมล (n=1,294)

แพทย 128 9.89 เภสชกร 1166 90.11

มความพงพอใจเฉลยมากทสด คอ “ชวยใหผใชงานแยกประเภทของ ADR ทมการลงบนทกไดอยางชดเจน (การแพยา/ อาการขางเคยง/ ขอควรระวงการใชยา)” (คะแนนเฉลย คอ 4.92)

สรปและอภปรายผล ขอมลการแพยาทบนทกในระบบ

กลมยาสองอนดบแรกทมการลงบนทกในระบบแจงเตอนการแพยา คอ ยาปฏชวนะและยาบรรเทาอาการปวด เนองมาจากเปนกลมยาทมการใชอยางแพรหลาย ท า

ใหมโอกาสเกดการแพยาไดมากกวายากลมอน ๆ ระบบผวหนงเปนระบบทพบการแพยามากทสด เนองจากผปวยและบคลากรทางการแพทยสามารถสงเกตการเปลยนแปลงไดงาย ซงสอดคลองกบงานวจยในอดต (11,12) สวนการประเมนความสมพนธของยากบ ADR ตาม Naranjo ’s algorithm พบวาสวนใหญไมมผลประเมน เนองจากขอมลทลงบนทกสวนใหญไดจากการทผปวยแจงประวตการแพยาในอดต จงไมสามารถระบผลการประเมนได ซงสอดคลองกบงานวจยในอดต (11) ทพบวา ประวตการแพยาทผปวยรายงานมกไมครบ ขอมลจงไมชดเจนหรอประเมนผลไมได

441

ตาราง 4. ความพงพอใจของแพทยและเภสชกรตอระบบ CDAAS และแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา (n=25) ขอ ค าถาม คาเฉลย SD ความพงพอใจของแพทยและเภสชกรตอระบบแจงเตอนการแพยา 1 มการแจงเตอนการแพยาครอบคลมกบทกรายการยาทมในโรงพยาบาล (รปแบบยา , ขนาด, ความ

แรง) เชน การแจงเตอนการแพยา paracetamol ทงในรปแบบยาเมด ยาฉด ยาน า 4.72 0.46

2 มการแจงเตอนการแพยาครอบคลมครอบคลมกบการสงใชยาทแพขามกลม เชน การแจงเตอน naproxen ในผปวยทแพ ibuprofen

4.24 0.72

3 กลองขอความแจงเตอนมรายละเอยดของขอมลการแพยาตรงกบความตองการของผใชงาน 4.80 0.40 4 ชวยใหผใชงานแยกประเภทของอาการไมพงประสงคจากการใชยาทมการลงบนทกไดอยางชดเจน

(การแพยา/ อาการขางเคยง/ ขอควรระวงการใชยา) 4.92 0.27

5 ระบบแจงเตอนการแพยารปแบบใหมชวยแกไขขอมลการแพยาทมขอบกพรองหรอขอมลทไมเกยวของกบการแพยาจากการลงบนทกกอนหนานออกจากระบบได

4.80 0.50

6 มสวนชวยปรบปรงฐานขอมลการแพยาของโรงพยาบาลใหมความถกตอง นาเชอถอยงขน เชน ประวตการแพยาทผปวยแจงตรงกบทมการบนทกในฐานขอมล

4.80 0.40

7 ชวยจดการฐานขอมลการแพยาใหมความครบถวนสมบรณยงขน (ชอยาทแพ, อาการไมพงประสงค, ผลการประเมนแพยา และแหลงทมาของขอมล)

4.88 0.33

8 สวนชวยส าคญในการแจงเตอนขอมลการแพยาใหกบผใชงาน เพอประกอบการตดสนใจในการสงใชยาใหกบผปวยไดอยางปลอดภย

4.84 0.37

9 มระบบลอคการใชงานและใสรหสผานยนยน เมอผใชงานมการสงใชยาทผปวยแพซ า 4.84 0.37 10 ระบบแจงเตอนการแพยารปแบบใหมลดความเสยงในการสงใชยาทผปวยแพซ าของผใชงานได 4.60 0.50 11 ขนตอนการใชงานงาย ไมยงยากซบซอน 4.68 0.48 12 การจดวางรปแบบการแสดงผลของการแจงเตอนบนจอภาพมความเหมาะสม 4.80 0.40 13 ความเหมาะสมของความถในการแจงเตอนผใชงาน (แจงเตอนทกครง (Pop up alert) เมอผใชงาน

สงใชยาทผปวยแพซ า) 4.68 0.48

14 รปแบบและขนาดของกลองขอความแจงเตอนมความเหมาะสม 4.60 0.50 15 ความเหมาะสมในการใชสของกลองขอความในการแสดงผลแจงเตอน เชน กลองขอความสแดง

แสดงการแจงเตอนของการแพยา 4.80 0.40

16 กลองขอความแจงเตอนสามารถสรางจดสนใจใหผใชงานระมดระวงในการสงใชยาใหกบผปวย 4.76 0.43 17 ความรวดเรวในการตอบสนองของระบบแจงเตอน 4.88 0.33 18 ระบบแจงเตอนสามารถใชงานไดอยางตอเนอง (ความเสถยรของระบบ) 4.88 0.33 19 มการจดการระดบความปลอดภย ก าหนดสทธในการเขาถงขอมลการแพยาและระบบการใชงาน 4.72 0.54 20 ความพงพอใจโดยรวมของผใชงานเมอเปลยนระบบแจงเตอนการแพยาจากระบบเกาเปนแบบใหม 4.92 0.28 ความพงพอใจของเภสชกรทมตอแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา 1 แนวทางการซกประวตการแพยาเขาใจไดงาย และสามารถปฏบตตามไดจรง 4.53 0.28 2 แนวทางการลงบนทกแพยาในระบบคอมพวเตอรเขาใจไดงาย และสามารถปฏบตตามไดจรง 4.67 0.64 3 ความเหมาะสมของล าดบขนตอนการซกประวตการแพยา และการบนทกขอมลในคอมพวเตอร 4.80 0.41 4 แนวทางการซกประวตการแพยาและแนวทางการลงบนทกประวตการแพยาชวยปรบปรงฐานขอมล

การแพยาของโรงพยาบาลใหมความถกตองและสมบรณยงขน 4.93 0.26

5 ความพงพอใจโดยรวมของทานตอแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา 4.86 2.35

442

ผลการพฒนาระบบ CDAAS-การจดการฐานขอมล ผลงานวจยน แสดงใหเหนวา ระบบ CDAAS

รวมกบการพฒนาแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยา ชวยในการเฝาระวง ADR และปองกนการแพยาซ าได ทงแพทยและเภสชกรผใชงานมความพงพอใจในระดบทด ผลการศกษาพบวา ระบบทพฒนาขนชวยลดขอจ ากดหรอปญหาการใชงานทเกดขนจากระบบเดม ท าใหผใชงานเขาถงขอมล ADR ในรปแบบทเขาใจไดงายขน ลดขนตอนและเวลาในการด าเนนงานของระบบ เชนเดยวกบการศกษาทผานมาของ Mattij และคณะ (13) ซงปรบปรงระบบบนทกขอมลทางการแพทยใหอยในต าแหนงทเหมาะสมส าหรบผใชงาน ชวยท าใหผใชงานท างานไดงายขน นอกจากนระบบทพฒนาขนยงเพมความถกตองและครบถวนของฐานขอมลการแพยาในโรงพยาบาล แมวาระบบทพฒนาขนมาใหมจะสามารถลดอบตการณการสงใชยาทผปวยมโอกาสแพซ าไดมากกวาระบบเดม แตยงพบ ME ระหวางชวงทด าเนนงานวจย สาเหตอาจเนองมาจากการเชอมโยงขอมลการแพยาทเกดขนจากฐานขอมลเดมทถกลงบนทกกอนการพฒนาระบบยงไมไดรบการแกไขใหสอดคลองกบระบบทพฒนาขนใหม จงท าใหระบบแจงเตอนทพฒนาขนยงไมสามารถท างานไดอยางเตมท ซงเปนปญหาทพบไดเชนเดยวกบการศกษากอนหนาน (14) ทพฒนาระบบเพอปองกนการแพยาซ าขามโรงพยาบาล พบปญหาความไมเสถยรภาพของระบบในชวงแรกของการเชอมโยงขอมล จงจ าเปนตองจดการขอมลการแพยาทมอย เดมในระบบฐานขอมลกอนการเชอมโยงขอมล ซงการแกไขฐานขอมลดงกลาวตองอาศยระยะเวลา และการตรวจสอบขอมลจากบคลกรทางการแพทยเปนระยะ ๆ (7)

กลวธทมการศกษาวาสามารถชวยลดหรอปองกน ME ทผปวยมโอกาสไดรบยาทแพซ าได คอ การสรางระบบลอคการใชงานและแจงเตอนผใชงานหากลงขอมลการแพยาทส าคญไมครบ เพอท าใหฐานขอมลการแพยามความครบถวนและนาเชอถอ และชวยในการตดสนใจของบคคลากรทางการแพทยในการเลอกใชยา (7) การบนทกขอมลการแพยาแบบใสรหสยา (Code) รวมกบการจดท าฐานขอมลการแพยาแบบกลม/ขามกลมทพฒนาขนเพอลดการสงใชยาทผปวยมโอกาสแพซ าหรอการแพขามกลม รวมถงการสงใชยาผดพลาดโดยไมไดตงใจหรอไมทราบขอมลไดเปนอยางด เนองจากระบบสามารถเชอมโยงรหสยาทลงบนทกเขากบรายการยาทกรปแบบและความแรงของ

ยาทกตวทมในโรงพยาบาล จงท าใหผใชงานมนใจวา หากมการสงใชยาทผปวยแพซ า ระบบจะแจงเตอนและลอคการใชงานทนท (3,5) การเพมการแบงประเภท ADR และการระบแหลงทมาของขอมลการแพยาเปนการชวยเพมความนาเชอถอของขอมล งานวจยนพบวา แหลงขอมลจากการทผปวยแจงประวต เปนแหลงขอมลทมความถกตองและความครบถวนของขอมลต าเมอเทยบกบแหลงขอมลอน ๆ เนองจากผปวยบางรายจ าประวตการแพยาเดมทงหมดไมได จงไมสามารถลงบนทกขอมลการแพยาบางสวนใหสมบรณได ซงสอดคลองกบผลการวจยทผานมา (12,15) นอกจากนยงพบปญหาการบนทกขอมลการแพยาแบบกลองขอความพมพเอง (free text) โดยไมไดใชระบบการใสรหสยาเปนสงทตองระมดระวง เนองจากระบบจะไมมการแจงเตอนหรอลอคการใชงานหากมการสงใชยาทแพซ า จงอาจท าใหความปลอดภยในการใชยาของผปวยลดลงได ซงเปนปญหาทเกดขนเชนเดยวกบงานวจยของ Kimberly (4) แมวาในการพฒนาในวงจรท 2 จะก าหนดแนวทางในการบนทกขอมลทชดเจนแลวกตาม แตยงพบการบนทกขอมลการแพยาแบบกลองขอความพมพเอง ซงไมตรงตามแนวทางทก าหนด สะทอนใหเหนวาควรมการทบทวนระบบทพฒนาขนอยางตอเนองเปนประจ า เพอกระตนบคลากรสหวชาชพในโรงพยาบาลใหเหนความส าคญ และปฏบตตามแนวทางทวางไวอยางเครงคด รวมถงการจดอบรมแกผใชงานทราบถงรายละเอยดทซบซอนของการลงบนทกขอมลการแพยาทพฒนาขน เพอความเขาใจทตรงกนเชนเดยวกบทกลาวไวในงานวจยทผานมา (6,12)

การศกษานมขอจ ากดทควรพจารณา ไดแก 1) การจดท าฐานขอมลการแพยาขามกลมในงานวจยนเปนการรวบรวมกลมยาเพยง 4 กลมทอาจเกดการแพยาขามกลมในโรงพยาบาลไดเทานน 2) คณภาพและความนาเชอถอของขอมลการแพยาขนอยกบหลายปจจย เชน ปจจยเกยวกบตวผปวย การศกษากอนหนานแสดงใหเหนวา ผปวยยงมความรความเขาใจเกยวกบอาการแพยาทไมถกตอง (12) ท าใหขอมลทไดจากผปวยมความนาเชอถอทต า นอกจากนการลงบนทกขอมลการแพยาขนอยกบความร ความช านาญ และประสบการณของแตละบคคล (16) หากมโรงพยาบาลทสนใจจะน าระบบไปใชงาน ผวจยมขอเสนอแนะเพอใหระบบสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพมากขน ดงน ขอมลทบนทกในระบบแจงเตอนควรเปนขอมลยาทเกด ADR หรอสาเหตอน ๆ ทท าให

443

ผปวยไมสามารถใชยานนไดเทานน เพอท าใหเปนการแจงเตอนการแพยาเปนการแจงเตอนทตรงประเดน สวนการแพในประเภทอน ๆ เชน การแพสงแวดลอม (ไรฝ น เกสรดอกไม) การแพพษ (ผง ตอแตน) การแพอาหาร (อาหารทะเล) ควรไดรบการแจงเตอนเชนกน เนองจากสงผลตอความปลอดภยของผปวย แตควรแสดงผลในสวนอนนอกเหนอจากสวนของการแจงเตอนการแพยา (4,17)

นอกจากน ระบบการลงบนทกขอมลยาควรออกแบบใหผใชงานสามารถบนทกรายละเอยดของขอมลครอบคลมกบ ADR ท เกดขนจากการ ใชยาทงหมด โดยเฉพาะประเดนทส าคญคอ ชอยา ADR ทเกดขน แหลงทมาของขอมล ผลการประเมน วนเดอนปทเกด ADR และรายละเอยดอน ๆ ทเกยวของกบการเกด ADR (ถาม)

ในการแจงเตอนการแพยา ควรเชอมโยงฐานขอมลยาทมในโรงพยาบาลทงหมด เพอท าใหมนใจวาจะเกดการแจงเตอนทกครงหากมการสงใชยาทแพซ า เชน การเชอมโยงฐานขอมลดวยรหสยา นอกจากนควรระมดระวงการลงขอมลแบบกลองขอความ เนองจากระบบจะไมแจงเตอนหากผใชงานสงใชยาทแพซ า ดงนนจงตองใหแนวทางปฏบตทชดเจนกบผใชงาน

โรงพยาบาลควรมแนวทางการด าเนนงานทชดเจนในการจดการฐานขอมลการแพยาทมอยเดมกอนการพฒนาระบบ เพอจดการขอมลทขาดความนาเชอถอ และขอมลทไมเกยวของออกจากระบบไป เชน ขอมลหรอการแจงเตอนการแพยาทถกละเลย การแจงเตอนทไมสมเหตสมผลควรถกลบออกจากระบบ เนองจากท าใหการแจงเตอนทงหมดถกละเลย (7) หากพบวาผปวยไดรบยาทแพอกครง ไมวาจะเปนการตงใจหรออบตเหต แลวไมพบการแพยาเกดขน ผใชงานควรลบการแจงเตอนน นออกจากระบบ เพอปรบปรงขอมลการแพยาของผปวยใหทนสมยอยตลอดเวลา

โรงพยาบาลควรก าหนดรปแบบของการแจงเตอน โดยใหแสดงรายละเอยดทจ าเปนของขอมลการแพยา เพอใหผใชงานสามารถเขาถงขอมลทนท อกทงการแจงเตอนตามล าดบความปลอดภยของผปวยจากประเภทขอมลทลงบนทกและจ านวนครงในการแจงเตอนควรมความเหมาะสม ไมเชนนนจะท าใหเกดการแจงเตอนหลากหลายรปแบบ ซงบางการแจงเตอนอาจไมใชขอหามการสงใชของยาอยางแทจรง ดงนนระบบควรมมาตรการเชงระบบรองรบเชน หากเปนการแจงเตอนยาทมขอหามใชยาอยางแทจรง

จะตองมระบบลอคหามการสงใชยานนอยางเดดขาดเพอสรางความมนใจใหกบผใชงาน

แมระบบ CDAAS รวมกบแนวทางการจดการฐานขอมลการแพยาของโรงพยาบาลทพฒนาขนจนถกน าไปใชงานจรงแลวกตาม แตยงขาดการประเมนผลในดานเศรษฐศาสตรหรอความคมคาในการพฒนาระบบกอนและหลงทมการพฒนาเพอปองกน ADR นอกจากน ควรขยายผลการพฒนาระบบไปส รพ .สต . ในเครอข ายของโรงพยาบาล และโรงพยาบาลอน ๆ ในจงหวดทวจย เพอจดท าฐานขอมลการแพยาระดบจงหวดตอไป กตตกรรมประกาศ

การวจยนไดรบทนอดหนนบางสวนจากคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร และขอขอบพระคณผเกยวของในหนวยงานตาง ๆ ทกทานทใหการสนบสนน และประสานงานการพฒนาระบบในครงน

เอกสารอางอง 1. Health Product Vigilance Center. Spontaneous

reports of adverse drug reaction 2017. Bangkok: Graphic and design publication; 2017.

2. Ningsanon T, Yothapital C. Adverse drug reaction. 3rd ed. Bangkok: Pauramutha Karn Pim; 2007.

3. Ningsanon T. Prevention of medication error. In: Chulavatnatol S, Montalantikul P, editors. Drug administration. 1st ed. Bangkok: Piccani; 2009. P. 8-25.

4. Kimberly G, Miguel A and Eric M. Redesigning the allergy module of the electronic health record. Ann allergy asthma immunol. 2016;117:126-31.

5. Teryl K, Crytal S, Sally C and Steven M. The effectiveness of computerized order entry at reducing preventable adverse drug event and medication errors in hospital settings: a systematic review and meta-analysis. Syst Rev 2014; 3: 56. doi: 10.1186/2046-4053-3-56.

6. Kidkeukarun R, Taharn T, Tovaranonte S, Champunot P, Tienchairoj A, Ketsamma K, et al. Results of repeated drug allergy surveillance system

444

development Buddhachinaraj Phitsanulok Hospital. Buddhachinaraj Medical Journal 2008; 3: 852-861.

7. Maxin T, Diane L, Sarah P, Foster G, Kenneth L, Paige G, et al. Rising drug allergy alert overrides in electronic health records: an observational retrospective study of a decade of experience. J Am Med Inform Assoc. 2016; 23:601-8.

8. Fernando B, Morrison Z, Kalra D, Cresswell K, Sheikh A. Approaches to recording drug allergies in electronic health records: qualitative study. PLoS One. 2014;9:e93047. doi: 10.1371/journal.pone.009 3047.

9. Christopher B, Candy T, David Q, Vicki J, Eunice T, Joseph G. Impact of pharmacist-driven protocol to improve drug allergy documentation at University Hospital. Hosp Pharm 2013; 48; 302-7.

10. National Institute for Health and Card Excellence (NICE). Drug allergy: diagnosis and management of drug allergy in adults, children and young people [online]. 2014 [cited Dec 9, 2017]. Available from: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0068956/

11. Wiboonsirikul K. Development of repeated drug allergy prevention system in health promotion hospital network of Bang Pahan district, Phra Nakhon Si Ayutthaya province by evaluating the accuracy of patient drug allergic history. Journal of Preventive Medicine Association of Thailand 2015; 3: 245-61.

12. Pitakum C. Study of self-reported of drug allergy history at a university hospital. Journal of North Thailand Pharmaceutical Society 2017; 1: 16-20.

13. Mattij S, Hanneke W, Drewes and Ferry K. Use of electronic medical records and quality of patient data: different reaction patterns of doctors and nurses to the hospital organization. BMC Med Inform Decis Mak 2017; 17:17. doi: 10.1186/s1291 1-017-0412-x.

14. Sriudorn P, Chaichalermpong W. System develop ment to prevent repeated drug allergy in Roi Et province by linking drug allergy data through the HOSxP system. In: The 18th National Graduate Research Conference; 2018 March 10; Khon Kaen University, Thailand. p. 869-79.

15. Srithunyarat T, Boonthawee B, Deepetch N. Repeated drug allergy prevention system in Yasothon hospital. Medicinal and Health Product Bulletin. 2014;17:48-52.

16. Zhou L, Dhopeshwarkar N, Blumenthal KG, Goss F, Topaz M, Slight SP, et al. Drug allergy documented in electronic health records of a large healthcare system. Journal of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology. 2016;71:1305-13.

17. Tyken C, Gilad J, Tonushree J and Paticia H. Characteristics and consequences of drug allergy alert overrides in a computerized physician order entry system. J Am Med Inform Assoc 2004; 11: 482-91.