Memoria 2013 mar

MUSEO PROVINCIAL DO MAR |

MEMORIA 2013

Museo Provincial do Mar

1

INDICE

1. LIMIAR ................................................................................................................ 2

2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES ........................................................... 4

3. MELLORAS DO EDIFICIO ............................................................................... 10

4. PROGRAMA DIDÁCTICO ................................................................................ 10

4.1. ACTIVIDADES ESCOLARES ............................................................... 10

4.2. OBRADOIROS DE VERÁN ................................................................... 40

4.3. OBRADOIROS DE NADAL ................................................................... 59

4.4. OBRADOIROS DO CLUB PEQUEAMIGOS ......................................... 72

5. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL ............................................................ 94

5.1. PROGRAMA OCIO-TURISTICO ........................................................... 94

5.2. PROGRAMA DA TERCEIRA IDADE .................................................... 94

5.3. SEMANA DOS MUSEOS ...................................................................... 96

5.4. PROGRAMA MUSEOLOXÍA SOCIAL ................................................ 105

5.5. PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS ........................................................ 124

5.6. SERVIZO DO MUSEO PARA OUTRAS ACTIVIDADES .................... 133

5.7. PROGRAMA CONFERENCIAS .......................................................... 136

5.8. PROGRAMA DE CINE ........................................................................ 142

5.9. PROGRAMA DE RECURSOS EDUCATIVOS .................................... 145

5.10. PROGRAMA DISCAPACIDADE ....................................................... 145

6. PROGRAMA DE PERSONAL ........................................................................ 145

7. PROGRAMA ECONÓMICO ............................................................................ 146


2

1. LIMIAR

A Rede Museística ten o privilexio de ter espallados por toda a provincia de

Lugo museos que representan diferentes realidades, tendo reflectido o pasado

señorial e fidalgo en Monforte de Lemos, o Medievo e a etnografía no museo de

San Paio de Narla e recollendo o inxente patrimonio marítimo da provincia de

Lugo no Museo do Mar de San Ciprián, auténtico contedor cultural dun mar que

sempre trae novas entre o rumor das ondas de do vento.

Toca, pois, falar do Museo do mar de San Ciprián que constitúe a peza

perfecta para encaixar no formidable quebracabezas da Rede Museística, pero

non se trata dunha peza calquera, senón dunha peza excepcional.

O edificio que alberga o museo do mar non é un edificio que pase

despercibido, xa que é un museo con moita historia e importancia. Nacido como

escola unitaria que ía almacenando obxectos relativos ao mundo mariño así como

cunchas para formar grandes coleccións malecolóxicas, amosou, xa dende moi

cedo, unha clara vocación pola educación e pola difusión cultural.

Visitar o museo é facer un recorrido emocional pola vida nas terras de San

Cibrao. Este Museo está adicado ás xentes que habitaron e habitan estas terras

cun pasado que se foi e un presente que fuxe. Porque contando cunha excelente

colección de pezas constrúe, a partir da memoria un retrato dos que San Cibrao

foi e segue sendo, unha terra que mira ao mar.

Dende este museo loitase día tras día por manter ese legado vivo e

esperto, conscientes da importante tarefa que nos traemos entre mans,

intentamos inculcar o respecto e o amor pola cultura entre os máis novos.

Sabedores como somos de que o noso futuro está nas súas mans, intentamos

non romper esa cadea na transmisión de valores, fomentando o interese por

aprender e coñecer novas realidades dun mundo que está cambiando a pasos

axigantados debido á globalización e o avance imparable das redes sociais.

Adaptándonos os tempos de cambios e evolución social que nos toca vivir,

facemos de internet unha fiestra cara o mundo que empregamos como


3

escaparate para amosar as nosas actividades nos obradoiros infantís e outras

labores de dinamización cultural. E por iso que contamos con activa participación

nas redes sociais como Facebook e contribuímos aportando o noso grao de area

a engrosar a programación didáctica e educativa da Rede Museística, pioneira

nas súas investigacións e avances no mundo da didáctica e da discapacidade.

Non en van este museo foi presentado como dotado de pictogramas para traballar

con nenos autistas, actividade que se fixo extensible a todos o museos da rede

como San Paio de Narla.Un museo que conta cos medios adaptados á

discapacidade, como o sistema Braille para os cegos.

Avogamos tamén por amosar uns correctos contidos museolóxicos insertos

nunha interesante e atraínte montaxe expositiva e museográfica, coa intención de

captar visitantes e de inculcar neles o respecto e veneración que sentimos pola

nosa cultura e que de non existir iniciativas como estas, estas manifestacións

culturais acabaríanse perdendo languidecendo no máis profundo esquecemento.

Por último, a modo de remate final, queremos concluír dicindo que a Museo

do mar de San Ciprián participa do proxecto común da Rede Museística de

construír “un museo para todos, entre todos”, somos fieis a esa máxima e

intentamos cumprila o mellor posible. Somos conscientes de que os museos

entraron nunha nova dimensión que é a social, pola cal nos apostamos pois

somos conscientes de que os museos decimonónicos forman parte dun vetusto

pasado, ao que nós non queremos continuar vencellados.


4

2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES.

Xaneiro Nº total de visitantes 779

5 grupos escolares 88

Visitas individuais 691

Febreiro Nº total de visitantes 671


3 grupos adultos 40


Marzo Nº total de visitantes 1334


4 grupos adultos 77


Abril Nº total de visitantes 1045


5 grupos adultos 108


Maio Nº total de visitantes 1176


13 grupo adultos 308


5


Xuño Nº total de visitantes 1581




Xullo Nº total de visitantes 2382

11 Obradoiros 209



Agosto Nº total de visitantes 3018

5 Obradoiros 144



Setembro Nº total de visitantes 1338



Outubro Nº total de visitantes 1242




Novembro Nº total de visitantes 859




6


Decembro Nº total de visitantes 919


17 Grupos adultos 329


Total visitantes anuais 16344

Gráfica comparativa dos anos 2012-2013

653 572

969 1038

916 1321

2334

2868

1321 1238

850

639 779

671

1334 1045

1176

1581

2382

3018

1338 1242

859

919

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500MUSEO PROVINCIAL DO MAR

Ano 2012Ano 2013


7

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

779 671

1334

1045 1176

1581

2382

3018

1338 1242

859 919

Por número de visitantes

12%

3% 2%

4%

16%

45%

18%

Por idades

0-10

11-14

15-18

19-25

26-40

41-65

66


8

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

1309

7062

2611

197 43

1362

13 21 164 163

1070

143 228 26

1259

38 64 23 51 495

Por Procedencias

LUGO CIDADE LUGO PROVINCIA GALICIAANDALUCIA ARAGON ASTURIASBALEARES CANARIAS CANTABRIACATALUÑA CASTILLA-LEON CASTILLA-LA MANCHAEUSKADI EXTREMADURA MADRIDMURCIA NAVARRA LA RIOJAVALENCIA ESTRANXEIROS

85

2077

2330

2510

2529

4259

2554

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

Por días da semana

DOMINGO

SABADO

VENRES

XOVES

MERCORES

MARTES

LUNS


9


10

3. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO

Conservación de infraestruturas

Reposición de sistema de iluminación, por parte do persoal do Museo durante

todo ano 2012

Router novo para poñer intranet, aínda que non o conectaron.

Pintado e fixación de pezas expostas no xardín traseiro “Antenas de Goneos”

Mantemento de toda a zona axardinada do recinto “corte de céspede e poda

de árbores”

4. PROGRAMA DIDÁCTICO

4.1. Actividades escolares

Ao longo do curso ofrécese a posibilidade de solicitar dous tipos de visitas:

guiada e con actividade. Para realizar estas visitas é necesario a concertación

previa das mesmas, concertando con departamento de didáctica.

Visita de iniciación:

Comprende un recorrido por todo o castelo, recomendase para os grupos

que visitan o centro por primeira vez, independentemente do seu nivel educativo.

Duración aproximada de 60 minutos.

Para un mellor aproveitamento do Museo Provincial do Mar, xa que existe

unha variedade e riqueza de contidos, e na procura dun novo concepto de visita

máis participativa, como alternativa as tradicionais visitas guiadas e que implique


11

a colaboración directa de profesores e alumnos, ofrecemos no 2010 un programa

de itinerarios os distintos niveis de ensino:

Tea mariñeira

¿As baleas comen ou engulan?

Arriba a bandeira

Descubre a balea

Mergúllate

Nada coa balea

Pinta mariñeiro

Sae a navegar

Sopa de aleta

Vento mareiro

Visita de iniciación

Nivel: Todos os ciclos

Data: Curso escolar

Obxectivo: Comprender o oficio do mar e como as sociedades actuais están

condicionadas polo seu pasado histórico. Recoñecer as ferramentas mariñeiras e

analizar a súa evolución e continuidade, así como a necesidade de conservalas

para outras xeracións.


12

Tea mariñeira

Nivel: 3º e 4º da ESO e BAC

Data: Curso escolar

Obxectivo: Fomentar o interese polas materias vinculadas coa navegación.

Asentar conceptos vistos anteriormente na visita guiada.

Metodoloxía: Actividade que consiste en unir con frechas. Relacionaranse fotos

de obxectos da Sala de Navegación coas definicións que teñen noutra columna.

UNE CON FRECHAS E NOMEA CADA OBXECTO


13

Aparato que permite ó capitán comunicar as

ordes ó que está na sala de máquinas.

Serve para gobernar o barco, facéndolle

cambiar o rumbo. Pode ser de caña ou de

roda.

Caixa cilíndrica fixa na cuberta que leva no

seu interior o compás ou búsola.

Fiestra redonda que se abre e que está

situada en distintas alturas nos costados do

buque. Serve para que entre a luz e se

ventilen os camarotes da tripulación.

Elemento do equipo propulsor dun barco

movido mediante unha máquina ou motor e que

permite o movemento cara adiante ou atrás

do barco.

Instrumento para coñecer a situación.

Consiste en medir a altura do sol ou das

estrelas con respecto do horizonte. Mide a

latitude.

Antigamente facíanas os carpinteiros de

ribeira antes de construír o barco .

Servía para ver as formas que ía ter o barco.


14

¿As baleas comen ou engulan?

Nivel: 5º e 6º de Primaria

Data: Curso escolar

Obxectivo: Achegar o alumnado ós museos e á cultura dun modo atractivo.

Potenciar o traballo e a participación en equipo. Inculcar a protección

conservacionista do medio ambiente mariño.

Metodoloxía: Na Sala das Baleas, os nenos en grupos estarán sentados no

chan, onde escoitarán unha pequena explicación sobre se as baleas mastigan ou

non. De seguido responderán verdadeiro ou falso a unhas frases e terán unha

folla de consulta ante as posibles dúbidas.


15


16


17

Arriba a bandeira


Data: Curso escolar

Obxectivo: Dar a coñecer como se transmite información codificada entre barcos

próximos. Aínda que agora, se utilizan algunhas bandeiras, que as novas

tecnoloxías as deixaron en desuso.

Metodoloxía: Sentados diante das bandeiras que forman o Código de Sinais

escoitarán o significado e utilidade deste. Como un grupo de bandeiras

representan o abecedario, cada neno debuxará nunha cartolina branca, tamaño

folio, a bandeira que lle corresponda coa súa inicial. Para iso terán un panel

informativo de consulta. Despois pegarán un pau a un extremo da mesma. Os

nenos agruparanse polas súas iniciais e realizarán un xogo como se fosen barcos

comunicándose en alta mar.


18


19

Descubre a balea


Data: Curso escolar

Obxectivo: Achegar o alumnado ós museos e ó mundo do mar dunha maneira

amena e atractiva. Fomentar a expresión oral e artística. Potenciar o interese pola

cetoloxía.

Metodoloxía: Na Sala das Baleas repartiranse follas co debuxo dunha balea

animada con números. Os rapaces terán que coloreala segundo as cores que

levan asociadas os números. Así cando rematen descubrirán a balea.


20


21

Mergúllate

Nivel: 1º e 2º da ESO

Data: Curso escolar

Obxectivo: Fomentar a capacidade de asimilar novos conceptos mediante un

xogo atractivo. Achegar os rapaces á cultura dunha forma práctica e divertida.

Metodoloxía: En parellas, cubrirán o pasatempo coas palabras que adiviñen.

Sempre axudados polo persoal do museo.

MERGÚLLATE

HORIZONTAL:

1- Instrumento de medición da latitude no que o seu arco é a sexta parte dun círculo.

2- Principal método para calcular a velocidade no mar. Mide nós ou millas.

3- Instrumento que serve para saber a situación do barco, neste caso, en todo momento.

Tamén se pode chamar compás.

4- Sosterse na superficie da auga.

5- Parte principal dun barco, que pode ser de madeira ou doutro material. Calquera

embarcación pode flotar e desprazarse grazas a el.

6- Lazo que se fai con cabos. Utilízase nas actividades cotiás dun barco.


22

VERTICAL:

1- Instrumento que servía para a comunicación dentro do barco. Había dous: un na ponte e

outro na sala de máquinas.

2- Serve para gobernar ou orientar o barco, facéndolle cambiar o rumbo ou a dirección.

Pode ser de cana ou de roda.

3- Instrumento de ferro forxado con figura dun arpón ou dun anzol que está suxeito a

unha cadea e se arrebola ó fondo do mar para fondear o barco.

4- Peza de tea ou doutro material que, unha vez despregada, recibe do vento o impulso

necesario para navegar.

5- Parte posterior dun barco.

6- Parte de diante dun barco.


23

Nada coa balea

Nivel: Ed. Infantil

Data: Curso escolar

Obxectivo: Potenciar o desenvolvemento educativo achegando os rapaces ós

museos. Fomentar a participación en grupo. Familiarizarse coa representación

plástica.

Metodoloxía: Na Sala das Baleas haberá un panel onde está debuxada unha

balea. Os nenos formarán grupos collendo cada un seis pezas revoltas do

quebracabezas. Terán que colocalas ordenadamente ata completar a imaxe que

teñen diante.


24


25


26

Pinta mariñeiro


Data: Curso escolar

Obxectivo: Achegar ós rapaces ó mundo da navegación dunha maneira amena

e sinxela. Fomentar tanto as aptitudes creativas como a expresión oral. Espertar o

interese polo mundo náutico.

Metodoloxía: Os nenos, sentados no chan, na Sala de Navegación pintarán un

debuxo dun veleiro en alta mar. Colorearán este coas cores que eles queiran,

para fomentar o desenvolvemento artístico. Cando rematen, os mariñeiros

responderán unhas sinxelas preguntas referidas ao barco: ás súas partes e

porque se move no auga.


27


28

Sae a navegar

Nivel: Ed. Infantil

Data: Curso escolar

Obxectivo: Potenciar o interese creativo e construtivo. Coñecemento dos

distintos elementos que constitúen un barco: casco, ponte de mando, portillos,

áncora, … Familiarizar os nenos coas formas dun barco montando as pezas do

quebracabezas.

Metodoloxía: Na sala de navegación haberá un panel grande cun debuxo dun

barco. Os nenos formarán pequenos grupos. Cada un terá seis pezas revoltas

que colocarán ordenadamente ata formar a imaxe que teñen diante.


29


30

Sopa de aleta


Data: Curso escolar

Obxectivo: Achegar o alumnado ós museos e a cultura mariña. Engadir

coñecementos elementais da bioloxía mariña. Fomentar o aprendizaxe mediante

un xogo didáctico.

Metodoloxía: Na Sala das Baleas repartiranse follas coa sopa de letras onde

terán que atopar partes da anatomía externa e interna da balea. Na outra sopa de

aleta encóntranse agochados os familiares das baleas como son: o arroaz,

rorcual, candorca, cachalote, golfiño e balea vasca.


31

Vento mareiro


Data: Curso escolar

Obxectivo: Recoñecer as partes principias dun barco. Potenciar o interese polo

mundo do mar. Coñecer o deseño dunha embarcación tradicional galega. Valorar

a historia, cultura e tradicións galegas.

Metodoloxía: Entregarase unha folla cun debuxo con números dunha Traiñeira a

cada alumno. Debaixo desta haberá unha listaxe con nomes referidos ás partes

dunha embarcación. Os rapaces teñen que relacionar os números da imaxe cos

nomes.


32


33

Talleres escolares

Tras moitos anos de experiencias compartidas nos que o Museo Provincial

de Lugo e o resto dos museos que se foron integrando na Rede Museística da

Deputación de Lugo foron pioneiros na elaboración de programas didácticos para

o mundo escolar, toca agora revisar metodoloxías, actualizar conceptos e poñer

en práctica novas ideas arredor do sempre suxestivo tema da educación desde os

museos.

Nestes últimos quince anos, con máis ou menos acertos, e tamén con

moitos erros, desde os departamentos de didáctica intentamos achegarnos á

escola desde os museos, propuxemos actividades que tiveron enorme éxito entre

os docentes e o seu alumnado, e outras, hai que recoñecelo, que non gozaron

desa estima. Así e todo entre todos fomos abrindo un camiño que agora xa é,

afortunadamente, moi frecuentado por outras institucións museísticas.

Pero sempre debemos estar alerta para renovar motivacións e estímulos,

para repensar e establecer novos obxectivos que conduzan á meta desexada: a

intercomunicación entre o mundo da escola e o mundo dos museos. Os museos

máis ca obxectos, atesouramos experiencias, historias, creatividade, modelos,

campos nos que, precisamente, os mozos e mozas das escolas poden precisar

un implemento na súa formación.

O lema escollido para esta nova etapa “A ver se te ves! Míranos!” reclama

esa atención bidireccional entre os dous mundos. Os museos precisamos que nos

vexan, que nos miren, que a sociedade faga uso libre do que posuímos, e a

escola, que ten a fundamental misión de formar individuos para o futuro, debe

entender que toda a bagaxe cultural que herdamos é un tesouro relativamente


34

doado de atopar e de conseguir: abonda entrar nos museos e dispoñer

pedagoxicamente.

Desde os museos da Rede Museística, xestionada pola Área de Cultura e

Turismo, vicepresidencia primeira da Deputación de Lugo, pretendemos ofrecer

ao profesorado e ao seu alumnado unha atención personalizada e achegar os

recursos básicos imprescindibles para que este intercambio resulte engaiolante

para o alumnado. Con esta fórmula pretendemos, sobre todo, abrir as nosas

portas de par en par a toda a sociedade pero, especialmente, aos que teñen a

enorme misión de seguila construíndo desde os alicerces da infancia.

Os obxectivos que pretendemos, en resume, son:

-Axudar a comprender dunha forma práctica o significado das obras expostas nos

museos

-Estimular as facultades perceptivas e imaxinativas do alumnado

-Que cada actividade resulte unha experiencia proveitosa.

-Fomentar a aprendizaxe integral.

Os departamentos de didáctica de cada un dos catro museos integrados na

Rede Museística elaboraron un programa organizado en tres percorridos-guía ou

bloques temáticos. O programa está suxeito, necesariamente a un calendario, o

do curso escolar 2012-2013, pero flexible e adaptable ás necesidades concretas

que o día a día do docente nos demande.

BLOQUE TEMÁTICO 1.-CREA O TEU MUSEO

Metodoloxía e desenvolvemento

Parte teórica: Que é un museo? Para que nos sirve un museo? Podemos crear o

noso propio museo? O MPMar, as súas coleccións e funcionamento

Parte práctica: Podemos crear o noso propio museo? Queres propoñernos un

modelo diferente de museo do futuro?

Ciclos: E. Infantil, E. Primaria e 1º ciclo de ESO.

Periodización: Curso escolar 2012-2013.


35

Duración da actividade: Aproximadamente, 60 minutos.

Recursos didácticos:

-Caixa decorada simulando o edificio do museo, fichas adaptadas, fotografías …

etc.

Nota: É conveniente que cada alumno/a traia a fotocopia dunha fotografía súa,

tamaño carné.

A actividade na Rede

O departamento de didáctica do MPMar poñerá a disposición do profesorado e

alumnado que participe nestas actividades un blog no que se irán intercambiando

documentación, imaxes e experiencias arredor desta actividade.

Concurso: Un museo para o futuro

Co obxectivo de motivar o aproveitamento posterior na aula desta actividade

podedes remitir ao blog as vosas propostas, elaboradas individualmente ou en

grupo, para crear un hipotético museo para o futuro.

Entre todas as propostas recibidas premiaremos aquelas que resulten máis

imaxinativas e orixinais.

BLOQUE TEMÁTICO 2.-ESCOITA: OS MUSEOS TAMÉN CONTAN HISTORIAS

Cada peza ten a súa historia

Parte teórica: Que historia conta esta peza? É real ou é de ficción? Podemos

inventarlle outra historia?

Parte práctica: Canda os obxectos expostos nos museos viaxa as súas historias,

ás veces íntimas e descoñecidas. Desvelaremos algúns dos seus segredos.

Ciclos: E. Infantil e E. Primario.


Duración da actividade:De 45 a 60 minutos.


36


-Material para a elaboración dun cómic.



alumnado que participe nestas actividades un blog específico no que se irán

intercambiando documentación, imaxes e experiencias desta actividade.

Concurso: E ti, podes contarnos unha historia dun museo?

Co obxectivo de motivar o aproveitamento posterior desta actividade na aula

podedes remitir ao blog de didáctica da Rede Museística as vosas propostas

individuais ou colectivas para elaborar un libro virtual de historias de museos.

Premiaremos as máis imaxinativas e mellor elaborados.

BLOQUE TEMÁTICO 3.-NO RETROVISOR: O SÉCULO XV TEN HISTORIA

O pasado escríbese no presente grazas, entre outros recursos, aos materiais e

documentos custodiados nos museos da Rede Museística. En cada un destes

catro museos fixaremos a atención nun referente histórico do século XV por

proximidade xeográfica ou por seren os propios edificios parte desa historia.

Aínda que cada un dos museos vai centrar a actividade nun dos seguintes

epígrafes e temas, lembramos que promoveremos o coñecemento de todas as

experiencias, así que, sempre que sexa posible, animaremos a profesorado e

alumnado a visitar os catro museos e así coñecer esa parte da historia da que é

protagonista.

Un tema en cada museo:

Os franciscanos e as ordes mendicantes (Museo Provincial de Lugo)

Os irmandiños (Museo Etnográfico San Paio de Narla, Friol)

Pardo de Cela e o seu tempo (Museo Provincial do Mar, San Cibrao, Cervo)

Os Lemos (Pazo de Tor,)


37

Pardo de Cela e o seu tempo (Museo Provincial do Mar, San Cibrao, Cervo)

Metodoloxía e desenvolvemento

Parte teórica: Que pasou na Mariña de Lugo desde a ano 1401 ao 1500? A que

chamamos feudalismo? Quen era o Mariscal Pedro Pardo de Cela?

Parte práctica: Dramatización do papel das distintas clases sociais neste

momento histórico. Experimentaremos tarefas que se experimentaron no edificio

ou na súa contorna naquela época.

Ciclos: E. Primario e E. Secundario.


Duración da actividade: De 45 a 60 minutos


-Fichas didácticas

-Vestiario de época para todos os integrantes do grupo.



alumnado que participe nestas actividades un blog específico no que se irán

intercambiando documentación, imaxes e experiencias desta actividade.

Concurso

Co obxectivo de motivar o aproveitamento posterior na aula desta actividade

podedes remitir ao blog as vosas opinións, imaxes e experiencias sobre esta

actividade.

Entre todas as propostas recibidas premiaremos aquelas que resulten máis

imaxinativas e orixinais.


38

Dende a Rede Museística, en sintonía coas novas formulacións da

Museoloxía social, seguimos apostando por un modelo didáctico que pon en valor

a aprendizaxe activa, participativa e emocional; creando en cada visita unha

experiencia vivencial, agradable e memorable. A proposta educativa persegue

formar o alumnado en estratexias de aprendizaxe autónomas, capaces de

construír o seu propio pensamento crítico, non só sensible á arte senón cara ao

noso pasado para poder intervir no presente e soñar un futuro.

A oferta de actividades dirixida aos centros educativos presenta 3 grandes

bloques temáticos que van ser o eixe estrutural da nosa intervención didáctica. Os

bloques son complementarios uns cos outros e perseguen construír un corpus

estrutural:

Bloque 1. O Museo como contedor achéganos á idea de que é un museo. O

museo non só como contedor de obras de arte, senón máis alá: o museo como un

espazo de traballo onde ademais de conservar e expoñer o noso patrimonio,

tamén se estuda, se investiga e se divulga o caudal artístico e cultural, patrimonio

de todos. Construída esta idea, que se erixe como os cimentos dunha casa, o

seguinte


39

Bloque 2: O Museo como relator de historias pretende ofrecer un catálogo

aberto de visitas no que a estrutura veña marcada polo concepto de Museo como

relator de historias. As obras de arte, ademais da información técnica, nárrannos

e suxírennos historias infinitas segundo a persoa coa que interactúen. As pezas

falan por si mesmas e todas en conxunto constitúen unha colección. Unha

proposta na que o diálogo coas obras de arte e cos espazos naturais volven ser

os protagonistas.

Bloque 3: O Museo como retrovisor pon a énfase no espello retrovisor como

metáfora. Viaxamos polo presente avanzando cara ao futuro pero no que

centramos a mirada no retrovisor que nos mostra o noso pasado cunha

perspectiva arqueolóxica.

Para completar os tres bloques teóricos, na programación escolar fíxanse

unha serie de obradoiros que pretenden afondar en determinados contidos, unha

maneira práctica de afianzar os coñecementos. Crear experiencias motivadoras

para os escolares constitúese coma a mellor maneira de desenvolver a

capacidade de expresión e a creatividade no alumnado, sen esquecer o

compoñente lúdico que favorece que a aprendizaxe se realice dunha maneira

espontánea.

CONCURSO-REDE

Finalmente, e como unha das grandes novidades para este novo curso escolar

2013/2014, queremos presentar unha nova experiencia, o CONCURSO-REDE,

que nace cun dobre obxectivo: por unha banda achegar o novo público escolar á

Rede Museística e fidelizalo, así como fidelizar o xa existente. Vai dirixido a

escolares de 6.º de Primaria, pertencentes a centros educativos de toda a

provincia de Lugo. Para participar é necesaria a inscrición previa que se

formalizará cunha visita a algún dos 4 museos da Rede.


40

4.5 Obradoiros de verán


41

Este verán ven ExpresARTE na Rede Museística

Chegou o verán, o veranum tempus dos antigos romanos, meses que

adoitan traer calor e, sobre todo, uns días de merecido descanso. Como cada

verán, os museos da Rede Museística da Deputación de Lugo elaboramos para

todos e todas, desde os máis cativos ata os máis medrados, un programa amplo

de actividades que, coma sempre, combinan o lúdico co aproveitamento cultural e

educativo.

Desde a área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo a través da

Rede Museística e os museos que a integran, tentamos con este programa

atender a crecente demanda social de actividades de tipo cultural. Entendemos a

xestión dos museos públicos como un servizo permanente á sociedade que os

sostén, como espazos de comunicación e coñecemento, de intercambio de

saberes e experiencias, como un elo que enlaza a memoria do pasado co futuro.

Neste senso, o programa que ofrecemos para este verán 2013 reivindica e

estimula a capacidade que todas e todos temos para expresar sentimentos,

sensacións, pensamentos, para crear e construír, cos matices propios de cada

individuo, coa súa capacidade e cos seus coñecementos, unha realidade

diferente.

Cada día do verán hai algo que ver ou que facer neste e en todos os

museos da Rede. Propoñemos arredor de 30 obradoiros para grandes e

pequenos que teñen nas coleccións expostas e nas historias que cada peza ou

obxecto nos transmiten o eixo vertebrador; concertos, exposicións, visitas guiadas

ou programas como EnREDarte que nacen para dar cabida a novos proxectos

creativos. Coñecer, conservar, concienciar, experimentar, expresar, crear … son

realidades prácticas do noso abecedario de traballo.

Confiamos en seguir contando coa sempre agarimosa resposta dos amigos

e amigas dos museos integrados na Rede Museística, coa aprobación e

participación dos que facedes uso regular das nosas instalacións e participades

activamente nas nosas iniciativas. Pensando en vós e nos nosos visitantes, que

son cada vez máis afortunadamente, tratamos de confeccionar un programa que

pretende, non te enganamos, EnREDARTE.


42

Un ano máis, desde a xerencia da Rede Museística Provincial e os

departamentos de didáctica deseñamos e programamos para o verán un

obradoiro para os máis pequenos arredor do patrimonio cultural. Os museos,

verdadeiros espazos de comunicación, son os lugares axeitados para coñecer a

nosa herdanza cultural, para estimular o agromar das nosas capacidades

expresivas, e para, en definitiva, construírmos un futuro desde o berce do saber.

Temos moito que aprender para ter moito que contar.

Responsable: Encarna Lago, xerente da Rede, e persoal do departamento de

Didáctica.

Idades: de 4 a 12 anos.

Horario: 11:00 a1 13:30 h.

Prazas: 20 asistentes, por orde inscrición.

Datas: meses de xullo e agosto, de martes a sábado.

Cronograma de contidos semanais:

Martes Xestual A través do corpo e das súas posibilidades comunicativas

Mércores Plástica A través das diversas manifestacións artísticas presentes na

Rede Museística Provincial

Xoves Lingüística A través do poder da palabra e das linguas

Venres Natural A través dos elementos da Natureza (sons, olores, formas,

fauna e flora …)

Sábado Infantil

A través do concepto de infancia, entendido como a

expresión máis libre, auténtica e espontánea, afastada de

prexuízos e estereotipos sociais. Un momento no que nos

expresamos a través do xogo e as relacións entre iguais

Campamento de Arqueoloxía

A historia constitúe un percorrido polo tempo. Cada etapa e cada fenómeno

nace do anterior e sirve de paso a outra nova etapa que, ademais, amosa


43

obxectos, construcións, formas culturais e materias propias do momento. Esta

bagaxe cultural pode ser gardada en “caixóns” que se amorean uns enriba dos

anteriores para conformar a historia. No Museo Provincial do Mar destaparemos o

“caixón” da memoria dos Indianos.

Responsable: Enrique Alcorta Irastorza, departamento de Arqueoloxía e

Historia do MPLugo.


Datas: do 27 ao 29 de agosto.


44


45


46

Pintando o mar. Aproximación á paisaxe e ás formas orgánicas do hábitat

mariño a través do debuxo e a pintura

Neste obradoiro aproximarémonos a unha selección de pezas das

coleccións do MP do Mar. Observaremos con atención cada unha delas.

Buscaremos formas escondidas, xeometrías e simetrías. Valoraremos tamén o

entorno privilexiado do museo e, finalmente, facendo uso de diversos recursos

plásticos, crearemos novas paisaxes de mar.

Responsable: Lucila Yáñez, departamento de Belas Artes do MPLugo.


Datas: do 8 ao 12 de xullo.


47


48

Os obradoiros de Cipriana, a balea concienzada

A mascota do Museo Provincial do Mar, a balea Cipriana, convídate a

gozar do verán e, de paso, coñecer a morfoloxía, hábitat, costumes, usos,

anécdotas e curiosidades dos cetáceos mariños. Faremos manualidades

(chaveiros, lámpadas de aceite …), teremos concursos por equipos, contaremos e

recrearemos lendas (a da Maruxaina e a da Serpe do Coído) e veremos que

podemos facer nós polo Medio Ambiente mariño.

Coñecendo a Cipriana e á súa familia


49

Datas: 3 de xullo.

Neste primeiro obradoiro cada participante fixo un bonito chaveiro con

forma de cetáceo.


50

Á caza de Cipriana

Datas: 24 de xullo

Acudimos á sala das balease, onde os nenos e nenas podrán ver os

diferentes tipos de arpóns que nas diversas épocas se foron usando na caza da

balea.

Construiron un arpón réplica dos que hai no museo, e usando un taboleiro

con casillas que representan todos os portos da Mariña, dende Ribadeo ata

Vicedo, ademáis de casillas con preguntas sobre cetáceos, a súa caza, os seus

usos, os seus costumes,..,


51


52

O aceite de Cipriana

Datas: 26 de xullo

Os rapaces que participaron nos obradoiros do Museo do Mar descubren

como se alumaba o home aprobeitando o aceite, nalgún caso de balea, antes do

descubrimiento da electricidade.


53

Os amigos fantásticos de Cipriana

Datas: 31 de xullo

San Cibrao terra de mar e de mariñeiros, conta con seres fantásticos que

habitaban as súas costas, como a Maruxaina e a Serpe de Coído. Neste

obradoiro os nenos e nenas encargáronse de darlle forma a eses seres de lenda

e de inventar unha fin a historia da Serpe de Coído, convertíndose así en

escritores e ilustradores.


54


55

Os veciños de Cipriana

Datas: 21 de Agosto

os nenos e nenas participantes coñeceron, coa axuda do mariñeiro Ramón

Rivas, algunhas das artes de pesca utilizadas en San Cibrao.


56

Coidando do mar de Cipriana

Datas: 23 de Agosto

No derradeiro obradoiro de Cipriana, a balea mascota do Museo do Mar,

que se chamou "Coidando do mar de Cipriana", os nenos e nenas participantes

concienciáronse da necesidade de coidar e respetar o mar.

Personalizaron unhas papeleiras que a partir de agora usaran para votar o

lixo cando vaian á praia, e deixáronvos fermosa mensaxes e propositos nos

panéis.


57


58


59

4.3 Obradoiros de Nadal


60


61


62


63


64

O deputado delegado da área de Cultura e Turismo da Deputación de

Lugo, Mario Outeiro, xunto coa xerencia da Rede Museística, presentan para este

Nadal 2013 un amplo e variado programa de actividades para os 4 museos

integrados. Para que ademais da visita do Apalpador, que baixa nestas datas

desde as montañas do oriente lucense, do Courel ou dos Ancares, coa súa fartura

de castañas quentiñas e con un sorriso agarimoso, poidades participar en

obradoiros para todas as idades e temas (xoias, contos e lendas, debuxos, xogos,

fías, tapices, pergameos, reciclaxe …), exposicións, cine, concertos e o nº 35 da

revista oral “O pazo das musas”.

Aproxímase o solsticio de inverno e canda el o Natalicio que o mundo

cristián conmemora nestes días. As nosas actividades cotiás deixan paso a un

tempo diferente no que medra como herba ventureira a ilusión. Reencóntranse as

familias, ofrecemos bos desexos, intercambiamos agasallos, participamos da

festa para despedir un ano e iniciar outro, a ser posible, mellor.Pero como,

seguramente, terás tempo sobro para atender máis quefaceres, os museos

xestionados pola área de Cultura e Turismo e integrados na Rede Museística da

Deputación de Lugo, ao tempo que che desexamos as mellores festas e un moi

feliz ano 2014, queremos propoñerche para estas datas un abano moi completo

de actividades. Un programa guiado pola fantasía pois temos a sorte de contar co

Apalpador como embaixador da alegría.

Pero ademais da visita do Apalpador, que baixa nestas datas desde as

montañas do oriente lucense, do Courel ou dos Ancares, coa súa fartura de

castañas quentiñas e con un sorriso agarimoso, temos moitas máis propostas que

ofrecerche. Desde obradoiros para todas as idades e temas (xoias, contos e

lendas, debuxos, xogos, fías, tapices, pergameos, reciclaxe …), ata exposicións,

cine, concertos e o nº 35 da revista oral “O pazo das musas”. Son actividades

para case todos os días deste Nadal, en todos os museos da Rede, para que te

achegues aos nosos centros como lugares de encontro, pero tamén de lecer e

aprendizaxe.

Non esquezas solicitar toda a información que precises no museo da Rede

da Deputación de Lugo máis próximo á túa residencia.

Obradoiro: Desexos para o Nadal


65

Fixemos árbores de cartón que decoramos con tarxetas nas que os nenos

e nenas escribiron os seus desexos de Nadal. Ademais, facilitamos tarxetas para

que quen o desexe puidera expresar os seus desexos e deixalos na árbore de

Nadal do Museo.


66

Obradoiro: Propósitos de Aninovo

Elaboramos un almanaque para decorar cos bos propósitos para o ano que

chega.


67


68

Obradoiro: O saqueto do mariñeiro

Confeccionaremos un saco como o que levaban os mariñeiros para recoller

os regalos que veñen vindo nestas datas


69

Obradoiro Reciclando no Nadal

Descubriron a técnica do "grabado", aprenderon a importancia de reciclar e

lograron uns fermosos resultados cos que poder agasallar ós seus.


70

Obradoiro O mar nunha burbulla

Repasamos as partes dun barco e os diferentes tipos de velas, fixemos

barquiños con cascaras de noces e para rematar bonitas burbullas nas que

gardamos un pouquiño de mar que teremos preto de nos cando queiramos

lembralo.


71


72

4.4. Obradoiros del Club Pequeamigos

Obradoiro Escoita! Os muesos tamén contan historias

Como complemento da exposición “Marionetas e contos do mundo.

Colección de Pedro Lavado” o único requisito para participar neste obradoiro foi

traer un calcetín.

Obradoiro Antefaces para o Entroido nos museos da Rede Museística

Fixose unha introducción na que se amosará ós rapaces e rapazas

participantes no obradoiro, algún dos entroidos máis significativos do mundo, pero

con especial incidencia nos galegos.

Dando paso á súa propia creatividade os rapaces e rapazas decorarán e

fabricarán máscaras e antifaces propios do Entroido.


73

Obradoiro Sentindo cos cinco sentidos


74

Obradoiro Mariscando pola Ribeira

Os rapaces e rapazas fixeron ourizos e outras especies mariñas, tales

como estrelas de mar, anémonas, minchas, etc, que, como o ourizo,habitan nas

rochas.


75

Obradoiro Mensaxe co corazón.

Cada neno ou nena fará con cartulina unha tarxeta que dirixirá a quen el ou

ela desexe, e na que escribirá ou debuxará a mensaxe que lle pareza oportuna.


76

Obradoiro Caleidoscopio

Cada neno construirá seu propio caleidoscopio partindo de materiáis de

refugallo como poden ser os rollos de papel de cociña, ou os prismas feitos de

dcartulina prateada brillante.


77

Obradoiro Decorando Ovos de Pascua

Cada neno e nena contou con varios ovos de porespán que debía decorar

con diferentes materiáis e sempre dando renda solta á súa creatividade.


78


79

Obradoiro Peque-fotógrafos

Con materiais reciclados e témperas recrearemos unha cámara fotográfica

e debuxamos un “negativo” no que cada un contou unha historia imaxinada co

que vimos nas salas do museo.


80


81

Obradoiro Arriba o Periscopio

Como nos verán os peixes e o resto das criaturas mariñas que habitan nas

profundidades do mar? A través das lentes do periscópio vamos a coñecer esta

perspectiva, como un medio para aprender a valorar os nosos recursos naturais e

crear conciencia da importancia que teñen para o noso futuro.

Unha experiencia para aprender en familia, xuntos construiremos un

periscopio.


82

Obradoiro Un mar de Mosaicos

Unha vez coñecida a teoría da técnica dos mosaicos, fixeron un pequeno

mosaico de goma eva con motivos mariñeiros.


83

Obradoiros flores a mares

Utilizando diferentes elementos, cada neno fará unha u máis flores e

decorará e escribirá unha tarxeta con dedicatoria para aquela persoa a quen lle

decida regalar a súa flor.


84

Obradoiro Facedores de Maios

Despois de falar da tradición dos maios, entregaráselle a cada neno e nena

unha estructura piramidal que terán que decorar con figuras de animáis mariños

recortados en goma eva, con flores secas e con cunchas.


85

O mesmo tempo tamén terán que aportar algún animal mariño recortado en

goma eva para o maio de maior tamaño que quedará no museo e que será unha

obra conxunta de tódolos participantes no obradoiro.


86

Obradoiro Flores e cunchas.

Neste obradoiro recoñeceremos diversos tipos de cunchas de moluscos

que nisturadas con flores secas, serviramnos para facer un collage, técnica

artística na que se mezclan elementos.


87

Obradoiro Ave Ciprianvs

Con diferentes materiais, como bolsas de basura de cores, goma eva.

cartulina, follas de tela,... fixemos traxes de romano e romana.

Obradoiro Festa Pirata

Como o seu propio nome indica, neste caso o obradoiro é en realidade

unha festa, na que o máximo obxetivo éque os nenos e nenas que veñen


88

participando nos nosos talleres o pasen en grande, poñéndolle así un broche de

ouro a este ciclo de obradoiros que remata deste seito tan marino. Os piratas

eran unhas das persoaxes que se encargaban de percorrer os mares canda os

mariñeiros e os navegantes, aínda que con outras intencións, e nesta festa,

pretendemos recrear a súa iconografía, con parches no ollo, bandeiras negras

con tivias e calaveiras, panos na cabeza, canóns , e os seus típicos abordaxes,

loitas de espadas, búsquedas de tesouros ou o seu castigo de atravesala

pasarela de madeira sobre a auga ateigada de tiburóns famentos.


89

Obradoiro Samaín

Construímos a nosa propia cabaza, recortamos bruxas en vasoiras,

pantasmas de ollos saltóns, e esqueletes de osos brancos e algodonados.

Tamén contamos historias e unha bruxa repartíu cabaziñas con larpeiradas

ós pequeamigos.

Obradoiro O Magosto no museo

Nel, lembramos o primeiro poema de Cantares Gallegos de Rosalía de

Castro, onde lle ofrece zonchos á “neniña gaiteira”.


90

Tamén aprendimos que a flor do castiñeiro é a candea, ou que a castaña

seca chámase pilonga.

Logo, os nenos e nenas, fixeron colares de zonchos e cucuruchos que

encheron de castañas asadas pola nosa castañeira Cipriana.

Obradoiro no museo

Chegou o outono, e recollimo-las colleitas, e cos froitos da Natureza

fixemos os nosos collages mariñeiros.


91


92

Obradoiro Adopta a túa peza

Obradoiro Muesos e integración social

O Clube Pequeamigos da Rede do Museo do Mar celebrou o Día da

Discapacidade realizando estas creativas mans solidarias.

Obradoiro O cofre do Tesouro

Antigamente a xente gardaba en cofres ou baúles as súas escasas

pertenzas, e tamén era en cofres onde o mariñeiro levaban nas súas travesias


93

unha lixeira equipaxe e unha grande esperanza de traelos cheos de tesouros. Por

iso nos elaboramos o noso propio cofre.


94

5. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL

5.1. Programa de ocio-turístico

Equipo Unión deportivo Las Rozas Boadilla Madrid

5.2. Programa da Terceira Idade

Ninguén como as persoas maiores de San Cibrao, isto é a terceira idade,

pode valorar o patrimonio inmaterial que tiña a transmisión oral da súa época, xa

que era o seu medio de comunicación, e nós os traballadores de museo somos os

encomendados de traspasar o noso legado a outros conecllos, iso é o que imos a

facer cos nosos visitantes da terceira idade, como o xeriátrico de Viveiro que nos

visitou neste ano.


95

Despedindo o ano cos nosos maiores


96

5.3. Semana dos museos

Os museos integrados na Rede Museística Provincial, xestionados desde

a área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, conmemoramos un ano máis

o Día Internacional dos Museos. Desde 1977, o ICOM propón a celebración

desta data o 18 de maio, unha xornada para difundir o importante papel dos

museos no desenvolvemento social.


97

Como cada ano, o ICOM escolle un lema para chamar a atención sobre as

relacións entre os museos e a sociedade, e para este ano 2013 o reclamo

escollido é MUSEOS (memoria + creatividade) = PROGRESO SOCIAL, unha

oportuna e necesaria reivindicación, por mor da crise que nos anestesia, da

relevancia que a memoria debe ter no desenvolvemento intelixente das culturas

do mundo.

O calendario decidiu que este ano coincida esta celebración coa novena

edición de A Noite dos Museos, unha proposta do Ministerio de Cultura e

Comunicación de Francia que desde o 2005 vai gañando adeptos e presenza

mediática. Á tardiña, cando chegan as horas nocturnas, os museos abren as súas

portas ofrecendo unha percepción diferente dos seus espazos visitables.

Ademais, nesta semana que se prolonga desde o 13 ata o 19 de maio, temos

o Día das Letras Galegas, o 17 de maio, este ano para homenaxear ao

dramaturgo e actor compostelán Roberto Vidal Bolaño (1950-1987). Concertos e

representacións teatrais, amais de actividades creativas son as propostas que

ofrecemos nos catro museos integrados na Rede. E aínda teremos un recuncho,

aproveitando que o día 15 de maio é o Día Internacional das Familias, para

convocar e reunir a todos os que se animen; aos que acumulan, por idade, máis

memoria e, e aos que, tamén por idade, aínda teñen o saco baleiro de

experiencias.

En definitiva, unha semana, desde o 13 ao 19 de maio, con múltiples

propostas para todos os públicos, desde os obradoiros para os máis pequenos,

para os adolescentes (lipdup, photocall) ou para os maiores, concertos, encontros

e representacións teatrais, exposicións e experimentos que teñen os nosos

museos como escenario.

Pero, e, sobre todo, son días, como nos encomenda o lema do ICOM, para

a memoria e creatividade, pasado e futuro prendidos (por ti, por todos e todas)

polo elo que os pode unir; os museos da Rede Museística Provincial.


98

Entre maiores: obradoiro de comunicación, con videoconferencia entre os 4

museos da Rede Museística Provincial.


99

Photocall

Durante toda a semana que foi do 14 ao 19 de maio, tendo como fondo un

modesto escenario, quen o desexesaba podía caracterizarse co chapeu e o nariz

de pallaso (que identifica a R. Vidal Bolaño) e fotografarse cun cartelón coa

palabra en galego que máis lle gustaba.


100


101


102

Expresión e artes da palabra na música popular galega

Obradoiro de expresividade oral, dramática e musical que desde diversas

manifestacións da música popular galega nos permite explorar a dimensión

creativa e comunicativa da palabra. Coordina: Pepa Yáñez Anllo

Enlace video: http://www.youtube.com/watch?v=VqJgaEI6wJI

http://www.youtube.com/watch?v=VqJgaEI6wJI


103

Lipdup da Rede Museística

A continuación gravaremos un lipdub, ou dobraxe de labios, un vídeo

musical nun só plano-secuencia no que van participar moitas persoas dobrando

en play-back o tema Logo chega o día do grupo Lamatumbá. O produto final será

difundido a través das redes sociais. Colaboran na gravación os equipos técnicos

de campUSCulturae da USC. Coordina:Begoña Rodríguez Cacharrón.

Enlace video: http://www.youtube.com/watch?v=1BpKHXXpXt4

Concerto das Letras -Megara

Blues-rock en galego, en formato acústico

http://www.youtube.com/watch?v=1BpKHXXpXt4


104


105

Concerto da Noite dos Museos

Alejandro Canoura (Guerrera). Blus-rock.

5.4. Museoloxía social

Día Mudial do Alzheimer

Dende a Área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, a través da

Rede Museística e os museos que a integran, levamos anos traballando e


106

efendendo a idea duns museos abertos a toda a sociedade, converténdose en

espazos para a participación e o diálogo a través da arte.

O vindeiro 21 de setembro, “Día Internacional do Alzheimer”, queremos

sumarnos a esta efeméride presentando unha actividade que dende anos se leva

desenvolvendo nos outros tres museos da rede (Pazo de Tor, San Paio de Narla

e Museo provincial do Mar) e estender este ano ao Museo de Lugo unha

experiencia obradoiro dirixida a persoas diagnosticadas de Alzheimer e a todas

aquelas persoas que, por uns ou outros motivos, conviven con esta enfermidade.

O Alzheimer afecta a un gran número de persoas e, por extensión, a todas

aquelas que as rodean. Actualmente tense sabido que o avance da nfermidade

depende moito do contorno no que a persoa con Alzheimer desenvolva a súa vida

cotiá. De aí, que un contorno o máis favorable posible xerará unha mellor calidade

de vida. Desde a Vicepresidencia Primeira da Deputación de Lugo,

comprometémonos con este traballo xa que consideramos que require do esforzó

e implicación de todos os sectores sociais, culturais, educativos e sanitarios da

sociedade.

Dende a Rede Museística concibimos os museos como espazos de

memoria. Unha memoria que, ao igual que os recordos das persoas, debe ser

compartida para que se transfira, se contaxie e, en último caso, non fique no

esquecemento.

Por todo isto, convidamos a todas as persoas vinculadas a esta

enfermidade a participar nesta experiencia que leva por título Álbum de memoria

compartida e que, con esta primeira visita ao Museo, poidan iniciar un diálogo

coas pezas expostas, que evoquen a reminiscencia das súas vidas para poder

compartir ese caudal de memoria.

[Antonio Veiga, vicepresidente da Deputación de Lugo]

[Mario Outeiro Iglesias, deputado delegado da Área de Cultura e Turismo da

Deputación de Lugo]

Álbum de memoria compartida é unha experiencia-obradoiro dirixida a

persoas enfermas de Alzheimer e aos seus familiares que dende o ano 2007, e de

maneira continuada, se leva desenvolvendo en tres dos museos da Rede


107

Museística (Museo Pazo de Tor, Museo Provinvial do Mar e Museo-Fortaleza San

Paio de Narla).

Un dos principais retos que nos formulamos, dentro do ámbito da

museoloxía social, é traballar o campo das emocións a través do contacto

vivencial coas pezas que atesouran os nosos museos. Os museos son espazos

de memoria que, a través dos obxectos e dos diálogos que se xeran coas

persoas, se van espallando e conservando.

Queremos, nesta ocasión, estender a liña de actuación e desenvolver esta

actividade no Museo Provincial de Lugo.

O Alzheimer é unha enfermidade que afecta ás conexións neuronais e que

as persoas van perdendo progresivamente, deixando de ter acceso aos seus

recordos. A través da memoria queremos provocar emocións que evoquen

lembranzas e se erixan coma pontes entre o pasado e o futuro.

Con motivo do “Día Internacional do Alzheimer”, que se celebra o 21 de setembro,

regalarase o Álbum de memoria compartida para traballar nun primeiro momento

no museo e despois na casa. Na visita ao museo, seralles entregado a todas as

persoas diagnosticadas con esta afección converténdose, dende ese momento,

nunha ferramenta para a comunicación e narración de historias. A partir dunhas

fichas coas que poidan traballar xuntos: enfermo-coidador e enfermo-museo,

recolleranse imaxes, obxectos, lugares, palabras –en esencia– recordos que

completen as páxinas deste álbum. Pero esta actividade tamén nace como unha

oportunidade para que os posuidores deste álbum compartan a reminiscencia da

súa historia de vida cos seus familiares, coidadores e seres queridos xa que serán

estes quen, en último caso, a través das súas lembranzas axuden a completar

esas follas en branco de recordos esquecidos.

Entre as mans, sostéñense follas de experiencias e historias que ben

poden ser comparadas coas catros estacións: a primavera representa unha época

na que, como as árbores, nacemos e nos preparamos para dar os nosos mellores

froitos; o verán, época na que a luz ilumina anos de novas experiencias e

sensacións; o outono, como as follas das árbores que descenden lentamente,

representa unha época máis sosegada na que avanzamos cara a un inverno no


108

que as nubes e os claros comparten protagonismo nas nosas vidas e nos nosos

recordos.

En definitiva, Álbum de memoria compartida é un compromiso que dende

hai anos a Xerencia da Rede Museística ten adoptado coas persoas maiores na

súa aposta por defender “Un museo para todos, entre todos, onde o valor da

memoria constitúe un tesouro tan valioso que merece defender e conservar.”

[Encarnación Lago González, xerente da Rede Museística]


109


110


111


112


113


114


115

Día Internacional da Loita contra a violencia de xénero

O 25 de novembro é o día internacional da eliminación da violencia contra

a muller, e desde a Rede Museística queremos ser partícipes activos desta

efeméride, queremos actuar como axentes de cambio na loita contra os malos

tratos. Segundo a ONU, ata un 70% das mulleres sofren violencia ao longo da súa

vida. Para rematar con esta lacra a prevención é esencial, e para previr, a nosa

obriga como axentes sociais é a de educar en valores, educar en igualdade.

A data do 25 de novembro foi escollida para honrar a memoria das irmás

Mirabal, tres activistas políticas brutalmente asasinadas en 1960 polo dictador

dominicano, Rafael Trujillo (1930 – 1961).

Así pois, desde o 25 de novembro ata o 1 de decembro, trataremos de

abordar o tema da violencia contra as mulleres ó longo da historia, buscando

entre as pezas que forman parte das nosas coleccións, a través da iconografía

relixiosa, o concepto de pecado, de castigo físico como expiación, etc. Coñecendo

o pasado trataremos de entender o presente e comezar a construír un futuro en

igualdade. Esta é unha actividade para reflexionar xuntos, plantexada para

realizar en familia. Ao remate da visita, farémoslle unha foto a todo aquel que


116

queira manifestarse publicamente contra o maltrato, e a súa imaxe incluirase

simbolicamente no blog “Plántalle cara aos malos tratos”.

Desde o Clube Senior, os seus membros levarán a cabo a actividade

“Plántalle cara aos malos tratos”, os días 14, 21, 25 e 28 de novembro, en horario

de 17:00 a 18:30 horas. A actividade desenvolverase nas salas do MPLugo e terá

como referente de estudo e investigación obras que se exhiben nas súas salas

nas que se evidencien situacións de maltrato sexista, por exemplo as obras que

representan martirios como os de Santa Águeda ou Santa Lucía.

A historia e as lendas tamén serán obxecto da nosa análise. Desde os

catro museos contaremos unha historia que forma parte da memoria do museo de

San Paio de Narla:

“Don Vasco das Seixas é un home cruel e desapiadado cos seus vasalos.

Contrae matrimonio con dona Catalina Santiso, filla do nobre asturiano don

Sancho López de Santiso. Ela representa para os veciños das Torres o exemplo

de beleza, virtude, dozura e amabilidade. O cariño que esperta entre a veciñanza

faille gañar o alcume de dona das Torres. Consonte vai crecendo o afecto da

veciñanza por dona Catalina vai nacendo a xenreira en Vasco das Seixas, quen

constata que a súa muller intervén sempre a favor dos labregos. Buscando un

xeito de se desfacer dela dá en acusala de adulterio e trata de envelenala. Unha

vez que a noticia do intento de asasinato se estende entre os veciños, estes xuran

acabar co seu señor se algo lle acontece á dona das Torres. Ao pouco tempo

cúmprense os seus peores agoiros e Catalina aparece morta. Vasco das Seixas,

sabedor do destino que o agarda, foxe cunha presa de homes que aínda lle son

fieis.

Os veciños de Narla toman o pazo e envían, por unha banda, a Xan de

Rodís a pedir xustiza perante o rei e, por outra, unha comitiva que debe informar a

don Sancho do tráxico suceso. A veciñanza é a encargada do enterro de dona

Catalina no mosteiro de Sobrado. Vinte días despois deste chega o seu pai,

Sancho López de Santiso quen, acompañado por un delegado do rei e polo abade

e algúns dos monxes de Sobrado, abre o cadaleito e descobre o corpo incorrupto

da dona das Torres, coas mans postas sobre as dúas feridas que lle causara o


117

seu home. Ao mesmo tempo Vasco das Seixas, refuxiado na casa do duque de

Bragança, é asasinado polos homes deste”.

Día da muller traballadora

A ARTE DE SER MULLER NUN MUNDO POR COMPARTIR

Historias de Mulleres e homes na Rede Museística

Con motivo do Día Internacional da Muller, comezouse a traballar nesta

actividade prevista para visibilizar o Día Internacional dos Museos o 18 de maio

cuxo eixo principal era nun inicio salientar a figura feminina a través da creación

de historias inspiradas nas obras e obxectos de cada un dos catro Museos da

Rede Museística:

Museo Provincial de Lugo

Museo do Mar en San Cibrao

Pazo de Tor en Monforte de Lemos

Museo-Fortaleza San Paio de Narla en Friol


118


119

Nunha fase previa de traballo de campo recolleronse multitude de relatos,

poemas, cancións, fotografías e vídeos que falan da muller en tódalas facetas

posibles: que traballa, que coida, que ri, que crea, que espera,… Un total de 785

historias nos catro museos.

Queremos agradecer a participación de colectivos de artistas ,de persoas

con capacidades diferentes , asociacións de mulleres do ámbito rural e mariñeiro

como ALUME, COGAMI Lugo, ASPNAIS, AFAMON, AUXILIA Monforte, Asoc. de

Mulleres de San Cibrao, Mulleres Redeiras "Cabo Burela" e A Mariña COGAMI.

Dentro do traballo de campo que se fixo no Museo de San Paio de Narla

baixo a coordinación de Francisca Abuín traballamos historias de mulleres no

ambito rural.

Nesta nova fase traballando o concepto de Museo aberto (un museo para

todos, un museo enfocado aos seus públicos, un museo enfocado a diversidade,

un museo que vai hacia unha sociedade de saberes multiples, donde traballamos

o coñecemento compartido)

A través de este proxecto de Contidos Revertidos do Museo buscouse a

participación de todo tipo de públicos:

Que sintes cando te achegas aos museos da Rede?

Que te inspira este obxeto?

Que pensas da validez das miradas sobre os obxetos?

Sintes que formas parte deste museo?

Gustaríache compartir a túa mirada con nos?

Nunha fase previa de traballo de campo recolleronse multitude de relatos,

poemas, cancións, fotografías e vídeos que falan da muller en tódalas facetas

posibles: que traballa, que coida, que ri, que crea, que espera,… Un total de 785

historias nos catro museos.

Queremos agradecer a participación de colectivos de artistas ,de persoas

con capacidades diferentes , asociacións de mulleres do ámbito rural e mariñeiro


120

como ALUME, COGAMI Lugo, ASPNAIS, AFAMON, AUXILIA Monforte, Asoc. de

Mulleres de San Cibrao, Mulleres Redeiras "Cabo Burela" e A Mariña COGAMI.

Dentro do traballo de campo que se fixo no Museo de San Paio de Narla

baixo a coordinación de Francisca Abuín traballamos historias de mulleres no

ambito rural.

Nesta nova fase traballando o concepto de Museo aberto (un museo para

todos, un museo enfocado aos seus públicos, un museo enfocado a diversidade,

un museo que vai hacia unha sociedade de saberes multiples, donde traballamos

o coñecemento compartido)

A través de este proxecto de Contidos Revertidos do Museo buscouse a

participación de todo tipo de públicos:

Que sintes cando te achegas aos museos da Rede?

Que te inspira este obxeto?

Que pensas da validez das miradas sobre os obxetos?

Sintes que formas parte deste museo?

Gustaríache compartir a túa mirada con nos?


121

Día internacional das persoas co discapacidade

O vicepresidente primeiro da Deputación de Lugo, Antonio

Veiga, Encarna Lago González (xerente da Rede Museísitica) e Ángeles

Miguelez (departamento de Didáctica da Rede Museística) presentaron o luns, 2

de decembro, no Museo Provincial do Mar de San Cibrao, Cervo, o

proxecto MUSEOS SOCIALMENTE RESPONSABLES, un programa cuxas

actividades se desenvolverán nos catro museos da Rede Museística da

Deputación de Lugo desde o 3 de decembro (Día Internacional das Persoas

con Discapacidade) ata o final da primavera de 2014. No mesmo acto

presentouse o catálogo da primeira edición, unha iniciativa realizada por persoas

cegas, pioneira en Galicia e no estado español.

MUSEOS SOCIALMENTE COMPROMETIDOS

REDE MUSEÍSTICA DE LUGO


122

A través dos catro museos que compoñen a Rede Museística (Museo-

Fortaleza San Paio de Narla, Museo-Pazo de Tor, Museo Provincial do Mar e

Museo Provincial de Lugo) apostamos e defendemos unha Museoloxía Social:

museos que manteñen un diálogo permanente co seu entorno, museos

comunitarios onde as voces das e dos cidadáns teñen moito que dicir, museos

solidarios e accesibles.

Dende o departamento de Accesibilidade e Capacidades Diferentes da

Rede Museística seguimos traballando en proxectos a prol da igualdade, a

intermediación, interxeración e a interculturalidade. Nesta ocasión, un ano máis

por estas datas, aproveitamos o mes de decembro para facer fincapé nunha

programación de MUSEOS SOCIALMENTE COMPROMETIDOS.

Con motivo da celebración o 3 de decembro do Día Internacional das

Persoas con Discapacidade deseñamos unha programación aberta cun dobre

obxectivo: ofrecer unha accesibilidade integral aos museos que compoñen a Rede

Museística, así como a visibilidade de grupos socias que carecen deses espazos

na actualidade. O programa desenvolverase ao longo de todo o mes de

decembro, ampliándose ata marzo de 2014 con propostas diversas (exposicións,

obradoiros, artes escénicas, cine, xornadas de reflexión, etc) que se engloban en

4 áreas de actuación:

1.-Capacidades diferentes

2.-Accesibilidade e integración

3.-Diálogo Intercultural

4.-Xénero e Igualdade

Dende a participación, a colaboración e a cooperación poñemos a

disposición de todas e todos os catro museos da Rede Museística como espazos

de convivencia e diálogo; lugares abertos onde as minorías sociais gocen da

importancia e relevancia magna que merecen, onde o diferente se naturalice e

converxa co normal.


123

Plural é a palabra Museos, como plural é a palabra Persoas. Museos para

todas e todos, entre todas e todos, por unha sociedade máis xusta, social e

igualitaria.

PRESENTACIÓN DA 2º EDICIÓN DO CURSO FOTOGRAFÍA A CEGAS E

PRESESNTACIÓN DO CATÁLOGO DA 1ª EDICIÓN “CURSO FOTOGRAFÍA A

CEGAS.


124

5.5. Programa de Exposicións

Exposición: O Entroido en imaxes

Fotografías de José Manuel Blanco Prado dos Entroidos máis

espectaculares da provincia de Lugo.

As caras do Entroido. Proxección audiovisual de vídeos e fotografías

antigas e actuais dos Entroidos Ribeirao, Salcedao e da Terra Chá.

As fotografías pertencen aos arquivos J. M. Blanco Prado, IESCHA, B.

Barreiro e área de Cultura e Turismo da Deputación. Os vídeos foron realizados

por Carme Pernas e Rosa Brañas, bolseiras de patrimonio inmaterial da área de

Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, e pola Asociación Cultural en Defensa

do Patrimonio “LugoPatrimonio”.

A proxección foi continúa durante os días do período de Entroido.

Enlace video-montaxe: http://vimeo.com/59045452

RESUMO

Neste artigo faise mención dalgúns rituais que se empregan na festividade do

Entroido por algunhas comunidades da provincia de Lugo. O mesmo tempo o traballo

vai ilustrado cunha serie de fotografías sobre a devandita festividade que serviron de

base para unha exposición fotográfica levada a cabo polo autor.

1.- LIMIAR.

Acomezos do mes Abril do 2004, D. José Manuel Blanco Pradol profesor de Filosofía

do I.E.S. “Xoan Montes” de Lugo realizou unha exposición etnográfica sobre diferentes

trazos con respecto ó Antroido na provincia de Lugo. Esta exposición tivo lugar no

http://vimeo.com/59045452


125

mesón “O Fomo”, sito na C/ Río Ser e propiedade do Sr. Carreira.

Afinalidade que pretendía o autor era amosar dun xeito directo por medio da fotografía

algunhas peculiaridades do Antroido na devandita provincia. Polo tanto, nesta primeira

exposición, o autor tentaba reflectir por medio de vintetrés fotografías diferentes

rituais sobre esta festa, que tiñan e seguen tendo lugar en distintas comunidades lucenses:

Lugo, a Ribeira de Chantada, a Térra Cha e o Val de Lemos. Ademáis incorporou

nun folleto unhas breves considerancións teóricas sobre o desenvolvemento desta festa

nas comunidades citadas para que poidesen servir de guía a tódalas persoas ,que visitasen

a exposicíón.Tanto a exposición como a guía que acompañou a mesma serviranlle de

fundamento para inmediatas investigacións, que ten pensado levar a cabo sobre outros

Antroidos nesta provincia.

Finalmente o autor pretende exponer neste artigo os contidos do folleto, que realizou

para tal evento, así como as fotografías da exposición máis relevantes.

2.- O CICLO DO ANTROIDO.

O entroido é unha expresión latina, que sifiifíca no ámbito cristián “ adeus á carne”,

xa que se refire os derradeiros días nos que se podía comer carne antes de que chegáse a

Coaresma. Así o manifesta a seguinte cantiga: // “ Adiós, martes de Antroido / adiós,

meu amiguiño / hasta el Domingo de Pascua / non comerei máis touciño”//.

O entroido - segundo Marino Ferro — “es una fiesta de libertad, de licencia, de

inversión de valores y de parodia”. Caro Baroja fálanos déla “como una fiesta de

paso de año concebida desde una sociedad urbana pero aún lo bastante allegada a

la agricultura y al pastoreo como para que subsista en ella un hondo sentido de la

vinculación con los ritmos vitales de la planta cultivada y el animal doméstico”.

Segundo Vicente Risco o ciclo máis xeralizado do entroido era o seguinte:

1. O “Domingo Fareleiro”. Por ex. “Ribeira de Chantada” (Vilauxe...).

2. O “Xoves de Compadres”. Concellos da Terra de Lemos (Bóveda, Monfórte de

Lemos, Pantón, Pobra de Brollón, o Saviñao...). O máis importante Monfórte de

Lemos.

3. O “Domingo Corredoiro”. Por ex. “Ribeira de Chantada” (Vilauxe,

Nogueira...).

4. O “Xoves de Comadres”. Concellos da Térra de Lemos. O máis importante

Monfórte de Lemos.

5. O “Domingo, Lúns e Martes do Entroido”. En moitas parroquias e pobos da

provincia de Lugo celébranse bailes e concursos de disfraces. De tódolos xeitos

compre distinguirmos:

5.1. Lúns do Entroido. “O oso de Salcedo” (A Pobra de Brollón).

5.2. Martes do Entroido. “ O enterro do Entroido” en Vilauxe (Chantada), no Val

do Franco (Castro de Rei), en Tirimol (Lugo) etc. Neste día tamén é importante

“O sermón e o xuizo ó Entroido” no Val do Franco.

6. O “Mércores de Cinza. Enterros da sardina na cidade de Lugo e nos pobos de

Burela, Monfórte de Lemos, Sarria, Vilalba, Viveiro ...

Tamén nalgunhas comunidades da provincia celébrase o Domingo de Piñata: P. ex.

“A queima do Entroido” en Ribadeo, que é o que ten maiores proporcións da provincia.

3.- BREVE REFERENCIA OS ENTROIDOS REFLECTIDOS ÑAS

FOTOS DA EXPOSICIÓN.

3.1.- O Entroido da Ribeira de Chantada.

Antaño, o entroido celebrouse ñas parroquias de Santiago de Arriba, S. Pedro de

Líncora, Camporramairo, A Zariña, Nogueira do Miño, Vilauxe etc. Pero nos derradeiros

anos, debido á perda de xente nova nestas parroquias, so se segué celebrando algo en

Nogueira do Miño e Vilauxe. Esta última parroquia recuperou a tradición do Entroido no

ano 1998.

Todo isto motivou que no ano 2001 se constituíse a “ Asociación do Entroido

Ribeirao de Chantada”, que ten como finalidade salvar unha tradición que estaba a piques

de desaparecer. Por tal motivo os seus integrantes tentan proxectar o entroido non so a aquelas

parroquias con raígame carnavalesca, senón tamén á propia capitalidade do concello.

O entroido nestas térras celébrase durante cinco días: os domingos de Lambedoiro,

Corredoiro e Antroido, e o lúns e martes do Entroido. Nestas datas saen unha serie de persoas

disfrazadas do seguintes xeito:


126

1. Os volantes.

Son as figuras máis chamativas. Levan unha camisa branca cunhas vendas cruzadas

desde os nocellos ós xeonllos; por riba da camisa levan posto uns grandes panos de

muller, cruzados por cada ombro; na cintura portan un cinto, que sostén vintecatro campaiñas,

chamadas “machos” ou “femias”, segundo causen un son grave ou agudo; por

riba da súa cabeza levan “o pucho”, un armazón de fío de aramio e madeira, provisto de

cintas e frores de papel de tódolas cores, que remata nunha boneca de xoguete e dous

penachos.

Os volantes, sempre do sexo masculino, van saltando, o que da lugar a que as cintas

de papel voen polo aire e as campaiñas orixinen un constante e rítmico son. Estes, acompañados

dalgúns “peliqueiros”, son os encargados de anunciar o comezo dun oficio no

que adoitan intervir un bo número de “mecos”.

2. Os peliqueiros.

Van provistos dunha pelica - pel fina de cameiro ou cabrito- que levan por riba da

roupa. Ademáis portan un pao o un látego, para ímpediren que algúns observadores dos

oficios tenten desfácelos.

3. Os mecos.

Son os personaxes máis numerosos. Visten con roupa vella e son os que se encargan

de representar os diferentes oficios, que teñen como finalidade dos server de parodia dos

distintos traballos e comportamentos sociais.

Neste últimos anos fundouse en Chantada a “ Asociación do Antroido Ribeirao”, que

debido á progresiva perda do Antroido de Santiago de Arriba, A Sariña, San Pedro de

Líncora e outras parroquias da Ribeira, defende o traslado desta manifestación festiva á

vila de Chantada como vía para sálvala. Pola contra a comunidade parroquial de Vilaúxe

quere seguir organizándoo por si mesmo. A este respecto Juan Carlos González, presidente

da Asociación do Entroido Ribeirao, manifesta: “Se os de Vilaúxe poden, perfecto,

pero o resto das parroquias non temos medios”.

3.2.- O Oso de Salcedo (A Pobra de Brollón).

O lúns do Entroido, na localidade de Salcedo (A Pobra do Brollón), sae polas corredoiras

e rúas do pobo o oso, un personaxe vestido con peles de cordeiro e máscara de

plantígrado.Éste, axudado por uns criados -normalmente catro- dedícase a “cazar” a tódalas

persoas, que atopa no seu camino, para tisnarlles a cara con cinsa recollida dalgunhas

cociñas do pobo, e, ás veces, con brea.

O profesor francés Yvon Dupouy - investigador das diferentes manifestacións do oso

en Europa- indícanos o carácter ambiguo do oso, xa que mentres en Salcedo -coincidente

dalgún xeito coa Cataluña francesa- o oso non é perigoso senón que é un animal que

serve para anunciar a primavera e ó mesmo tempo é símbolo da fertilidade e ledicia, en

Rumania, o oso é unha figura vinculada a algo maléfico.

En Salcedo, -segundo Mercedes Vázquez- o oso apareceu sempre vestido con peles

na compaña dos criados que o levaban atado cunha corda e, cando o soltaban, tirábase

nos charcos, e logo, tirábase á xente tocando o esquilón, as chocas, segundo comenta o

Quinto de Salcedo. No Entroido galego, o oso acostumbra a ir so, pola contra en Salcedo,

aparece en compaña dos criados que noutrora o axudaban a emporcar á xente, aínda que

hoxe confórmase con tiznar e tirar ó chan a máis dun2.

3.3.- O Xoves de compadres e omadres.

Tanto os compadres como as comadres son bonecos, realizados con palla, ben comprimidos

e vestidos con roupas de homes e mulleres, respectivamente. Hai anos, nalgúns

barrios de Monforte de Lemos pendían estes bonecos, o día antes da festa, nun lugar de

difícil acceso e logo os vixíaban toda a noite; así, mentres os homes estaban pendentes

des comadres, as mulleres estábano das compadres, xa que era doado de recoñecer o sexo

da persoa representada por mor das roupas que lle foran postas. A finalidade era recuperar

o boneco, o que daba lugar a unha loita simbólica entrámbolos dous sexos.

Na actualidade na Térra de Lemos, que abrangue os concellos de Bóveda, Monforte,

Pantón, O Sabiñao, A Pobra do Brollón, Sober, tentase facer diversas parodias, tanto o

xoves de compadres como o de comadres, usando bonecos dámbolos dous sexos, que

representan diferentes comportamentos e tarefas da vida cotiá.

Este antroido foi analizado, entre outros, por Hermida Balado, Germán Vázquez e

Moure Mariño3.

3.4.- O entroido no “Val de Francos”.


127

Dende o ano 1992 as parroquias de Ansemar, Balmonte e Gobernó celebran neste fermoso

val o entroido como reflicten as seguintes estrofa:

“ Xa que tres pobos se uniron, “ Balmonte, Gobernó e Ansemar

con unha grande ilusión , xuntas o Antroido van festexar

nunha tarde de harmonía , ¡é tan fermosa esta unión

fan esta celebración”, que mesmo agranda o corazón”4.

Os actos máis representativos deste entroido son o sermón, o xuizo e a queima do

entroido.

1. O Sermón.

Trátase dun conxuncto de estrofas, pronunciadas normalmente por un home ,e as

veces tamén por unha unha muller, nas que se satirizan preferentemente diferentes eventos

que tiveron lugar no concello, e nesas parroquias en particular. Entre algúns sermoeiros

de sona irnos distinguir os seguintes: Laxe de Loentia, Elias da Concha de Ansemar,

Salvador de Aguiar de Samartiño de Gobernó, Hipólito e Eleuto de Ansemar, Edelmiro

de Samartiño de Gobernó e Serafín de Tito de Quíntela5.

2. O Xuizo ó Eentroido.

Neste acto interveñen tres persoas, que simbolizan a un xuiz, un fiscal e un avogado

defensor, que levan a cabo o seu rol, utilizando, ó igoal que no sermón, unha serie de

estrofas ñas que ó remate o fiscal condena ó antroido a ser queimado.

Finalmente é importante facer mención do Antroido do ano dous mil, xa que ,por primeira

vez nesta comarca, foi planificado por tres mulleres: Ana María Canto Rodríguez,

da parroquia de Gobernó; María Luisa Alonso, de Balmonte e Montserrat Flores

Fernández, de Ansemar.

3.5.- O enterro da sardina.

Na cidade de Lugo e nalgúns pobos da provincia: Burela, Chantada, Monforte, Sarria,

Vilalba...celébrase no solpor do mércores de cinza este enterro, no que interveñen confrades,

plañideiras e devotos, que levan nos seus ombros o cadaleito da sardina ata a

praza maior, onde un representante dos confrades pronuncia un discurso satírico.

Na nosa cidade, o acto é organizado pola asociación cultural Pepe Barreiro, persoa

que noutrora impulsou en Lugo esta celebración. Na procesión fúnebre participan máis

de cen persoas, que saen do Círculo das Artes e percorren varias rúas, cantando as estrofas,

escritas no seu día polo fundador da confraría. O percorrido remata na praza maior,

onde o carón da Casa Consistorial un representante da comitiva lee uns ferretes - estrofas-,

que aluden a diferentes eventos da política estatal, autonómica e municipal6.

No ano dous mil catro a estrofa cantada polos confrades e demais persoas asistentes

ó acto foi a seguinte:

“ E xa temos unha ponte,

fíxerona os romanos

e agora que se biquen

o alcalde e o señor Cascos”

As diferentes estrofas que se cantan neste día, son elaboradas en galego por todas as

persoas da confraría que o estimen conveniente. En anos vindeiros tense pensado facer

un concurso público de “estrofas satíricas” para seleccionar as máis axeitadas.

Exposición Obxectos para Comunicar

Exposición de obxectos escollidos entre os fondos deste museo e que

tiveron no seu momento histórico unha función asociado á comunicación entre os

seres humanos.


128

Exposición: Galiza nun tempo de seu

O presidente da AS-PG, Xoán Costa, e Marcos Maceira, coordina a

exposición Galiza nun tempo de seu que consiste nun pequeno percorrido pola

Galiza medieval centrándose en tres momentos que mostran cal foi o noso

desenvolvemento no periodo baixomedieval.

A información que se ofrece a través dos paneis permite ao visitante non

especializado obter unha visión xeral e sinxela deste período histórico. Esta

exposición, que percorrerá o resto dos museos da Rede Museística da

Deputación de Lugo ata o 17 de marzo de 2014, está dividida en 3 partes

cronolóxicas. Na primeira abordarase a liñaxe dos Castro, unha familia á fronte do

Reino de Galiza, que logo se desprazará ao Pazo de Tor polo seu vencellamento

xeográfico coa zona. Noutra parte afondarase nas causas e consecuencias dos

movementos irmandiños na Galiza do século XV, sección que logo da súa

exposición en Lugo pasará ao Museo-Fortaleza de San paio de Narla, en Friol. E

por último, no Museo do Mar de San Cibrao exporase a parte destinada a explicar

o período de resistencia á monarquía dos Reis Católicos onde a figura central é o

mariscal Pardo de Cela.


129

Exposición redeiras


130


131

EXPOSICIÓN: Marionetas e contos do mundo. Colección de Pedro Lavado

Paradinas.

A colección de monicreques e marionetas de Pedro Lavado Paradinas, que

configuran o seu singular Museo Utoplía, non é só un conxunto de obxectos

procedentes de todo o mundo, senón que lle engade á rareza das pezas e á súa

procedencia exótica contos e lendas que forman parte da tradición oral e teatral

de moitas culturas.

Monicreques e marionetas formaron parte da versión didáctica e amena de

historias do Mahabarata e do Ramayana hindú, de ritos e maxia no mundo

africano, anécdotas e historietas de pícaros como Nasredin, Yehá, Guignol,

Arlequín, Gorgorito, Punch Kasperle, Petrouska ou Wolf, por só citar algúns dos

protagonistas máis famosos do elenco teatral e naturalmente de todas as fábulas

e contos que oímos de pequenos e que nos chegaron a través das recompilacións

de Fedro, Esopo, Iriarte, Samaniego, Fenelón, os irmáns Grimm, Andersen ou

Perrault.

Por todo isto, esta exposición, presentada hoxe no Museo de Lugo, quere

ofrecerlle ao gran público, e non só aos pequenos senón tamén aos máis

maiores, unha mostra de como as historias se van adaptando aos novos tempos e

creando novas personaxes, entre as que destacan as actuais marionetas de

Barrio Sésamo, os Fraggle, Dora, Pocoyó, Trancas e Barrancas e outros mil

personaxes habituais xa nos programas de televisión.

A exposición Marionetas e Contos do mundo, no Museo de Lugo, ofrece

pezas de madeira tallada e policromadas con pan de ouro procedentes de

Birmania. Outras de gran formato de Sri Lanka, unha curiosa colección de pezas

de madeira, cabaza e vestidos de tela reciclados procedente de Togo, Benin e

Mali. Pezas a cabalo entre o rito e a maxia e como nalgún caso usadas para os

rituais tras o nacemento, coñecidas como máscaras gueledé. Hai pezas de

Uzbekistán, México, checas, inglesas, alemás, francesas e españolas e, como

non podía faltar nestas próximas festas, marionetas co tema do Belén e en

especial as do Belén animado de Tirisiti en Alcoi, Alacante, un dos exemplos máis

curiosos da tradición e patrimonio intanxible na España actual.


132

A colección de Pedro Lavado, que conta con máis de dúas mil marionetas

e monicreques de todo o mundo, e das que aquí se mostran duascentas, busca

un lugar onde asentarse definitivamente para que nenos e adultos sigan soñando

con esas historias e contos.


133

5.6 Servizo do museo para outras actividades

Sorteo Reis Acia

Sinatura convenio APNED


134

Reunión de Antonio Veiga co Club piragüismo

Sinatura de convenios de teleasistencia do vicepresidente da deputación de

Lugo, Antonio Veiga, e o delegado de cultura, Mario Outerio, con Alcaldes

da Mariña.


135

Reunión do Grupo de Acción Costeira, A Mariña-Orgegal (GAC)


136

5.7. Programa de conferencias.

O ciclo “A Arqueoloxía e o Mar: Navegando na nosa historia”, cunha

conferencia a cargo de Pau Sureda Torres, investigador do mundo fenicio no

Mediterráneo, e que leva por título “O comercio e a navegación fenicia no

Mediterráneo antigo”. Os relatorios deste ciclo, organizado por Marián Cueto

(Instituto Internacional de Investigacións Prehistóricas de Cantabria, IIIPC) e

Edgard Camarós (Instituto Catalán de Paleoecoloxía Humana e Evolución Social,

IPHES), e patrocinado pola Área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo e a

Rede Museística Provincial, teñen por obxectivo valorar o papel do mar ao longo

da nosa historia.

A Arqueoloxía e o Mar: Navegando na nosa historia

Introdución

O obxectivo deste ciclo de conferencias é valorar o papel que o mar tivo ao

longo da evolución humana, non só nos momentos máis recentes da historia,

senón xa dende a Prehistoria. O mar sempre estivo presente como fonte de

recursos, proporcionou alimentos dende a prehistoria, serviu como vía de

comunicación dende a antigüidade, e é unha fonte inesgotable de sorpresas na

actualidade en tanto que esconde unha parte da nosa historia, pecios afundidos,

covas que foron habitadas antes da transgresión mariña, restos de batallas.

Por iso, eliximos unha serie de profesionais cuxos estudos abranguen cronoloxías

diversas, de maneira que, con este ciclo, poidamos cubrir un período amplo, así

como temas variados, dende investigacións sobre os recursos mariños ata

prospeccións subacuáticas.

Conferenciantes

Pau Sureda Torres.- Universitat Pompeu Fabra, Barcelona. Investiga o mundo

fenicio no mediterráneo.


137

Ignacio Crespo Liñeiro.- Empresa Argos (A Coruña). Realiza prospeccións

subacuáticas na Mariña e descubriu recentemente varios pecios afundidos nas

rías de Ribadeo e Viveiro.


138

Edgard Camarós.-Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social. A

súa investigación céntrase no Plistoceno final.


139

Víctor Bejega García.- Universidade de León. Realizou as escavacións do Faro de

San Cibrao e o estudo dos restos mariños encontrados.


140

Esteban Álvarez Fernández.- Universidade de Salamanca. Especialista en

recursos mariños, estuda os restos encontrados en depósitos arqueolóxicos de

época prehistórica.


141


142

5.8. Programa de cine

Proxección película “O Apóstolo”

O Apóstolo (2012), o primeiro filme de animación europeo stop-motion en

3D, guionizado e dirixido por Fernando Cortizo, producido por Artefacto

Producciones, nominado aos Premios Goya, foi protagonista nos catro museos da

Rede Museística.

Un dos motivos é que desde o 15 de febreiro o Museo Pazo de Tor

custodia e amosa aos visitantes parte das maquetas dos decorados desta

película; outro motivo é que esta películaestivo nominada nos Premios Goya con

opción a Mellor Película de Animación. E a terceira, e máis importante das razóns,

consiste en ofrecer aos nosos visitantes a oportunidade de visionar totalmente

gratis este excelente filme.

Xunto coas proxeccións que se realizarán nos catro museos conforme ao

calendario que se achega, tamén haberá ocasión de escoitar e partillar co seu

director, Fernando Cortizo, e coa responsable da produtora, Isabel Rey, para

coñecer as interioridades dunha rodaxe moi complexa.

Sinopse

Un preso que acaba de fugarse do cárcere intentará recuperar un botín agochado

anos atrás nunha solitaria e apartada aldea do Camiño de Santiago; pero o que

alí vai atopar suporalle unha condena aínda maior da que fuxiu. Sinistros anciáns,

estrañas desaparicións, espíritos, un peculiar sacerdote e ata o mismísimo

arcipreste de Santiago cruzaranse no seu camiño nunha historia de suspense,

humor e fantasía.


143

Director: Fernando Cortizo

Productores: Artefacto producciones

Guionistas: Fernando Cortizo

Actores: Paul Naschy, Jorge Sanz, Carlos Blanco, Xosé Manuel Olveira 'Pico'

Duración: 80 min.

Festival Internacional Euroárabe Amal

A Fundación Araguaney – Puente de Culturas ten como prioridade

fundamental promover o intercambio cultural entre España, América Latina e o

Mundo Árabe cunha clara vocación universal. Fomentar a comprensión do mundo

árabe a través do cine e fomentar o sétimo arte é un compromisos do Festival

Amal ao que un ano máis se quere sumar a Rede Museística ofrecendo a maiores

e pequenos un ciclo de cine que ofreza unha visión global, cosmopolita e

intercultural do mundo.

Este ano teremos a oportunidade de ver as mellores películas da última

edición de Amal. O ciclo Amal 2013

PROGRAMA 1:

LE THÉ OU L´ELECTRICITÉ

Premio Amal 2012 á mellor longametraxe documental

Dirección: Jérôme le Maire

Duración: 93 min.

País: Bélxica, Marrocos.


144

PROGRAMA 2:

RABAT

Premio Amal 2012 á mellor longametraxe de ficción; mellor direcció e á

mellor interpretación masculina.

Dirección: Jim Taihuttu e Victor Pontem

Duración: 65 min.

País Holanda.

EID

Premio Amal 2012 á mellor curtametraxe documental.

Dirección: Saaheb Collective

Duración: 9 min.

País: Palestina.

PROGRAMA 3:

BROMAS APARTE

Dirección: Vanessa Rousselot.

Duración: 54 min.

País: Francia, Palestina.

ENSEMBLE

Premio Amal 2012 á mellor curtametraxe de ficción.

Dirección: Mohamed Fekrane

Duración: 17 min.

País: Francia.


145

5.9. Programa de recurso educativos

Charla divulgativa: Que celebramos no Entroido? Algúns Entroidos

singulares da provincia de Lugo

Por Carme Pernas Bermúdez, bolseira de patrimonio inmaterial da área de

Cultura e Turismo da Deputación de Lugo.

5.10. Programa discapacidade

Visita da Asociación Síndrome de Down de Lugo

6. PROGRAMA DE PERSOAL

Xerencia: Encarna Lago González

Vixianza-guía: Ángeles Miguélez Martínez

Vixiancia: Amelia Pernas García

Servizo de limpeza: María José López


146

7. PROGRAMA ECÓNOMICO

Memoria 2013 mar

Education

Transcript of Memoria 2013 mar