Manuali i Auditimit

8/20/2019 Manuali i Auditimit

http://slidepdf.com/reader/full/manuali-i-auditimit 1/31

Parathënie Auditimi i Brendshëm synon të ndihmojë organizatat esektorit publik të arrijnëobjektivat e tyre nëpërmjet veprimtarisë së pavarurobjektive dhe të bazuar nërisk, dhe përfshin:I. bështetjen e organizatës për të arritur !ëllimin esaj,duke:

a."dihmuar titullarin të identifikojë dhe tëvlerësojë ris!et në organizatë#b. $lerësuar përshtatshmërinë dhe efektivitetin e:sistemeve, strukturave,vendimeve, pro%edurave dhe kontrolleve, prasistemin e mena&himit fina%iardhe kontrollit në përgjithësi, duke u fokususarkryesisht në:' identifikimin,vlerësimindhemena&himin riskutnga titullari i organizatës#' përputhshmërinë e akteve të brendshëme dhe tëkontratave me legjisla%ionin#' besueshmërinë dhegjithpërfshirjen informa%ionit

finan%iar dhe opera%ional#' kryerjen e veprimtarive me kursim,dobi dhefrytshmëri#' ruajtjen e aseteve dhe të informa%ionit#dhepërmbushjen e detyrave dhe arritjen e !ëllimeve.



II. bështetjen e angazhimeve(kryerjen e detyrave tëve)anta të auditimit për dhënien e shërbimeve tësigurisë ose të shërbimeve të këshilllimit.

$izioni i Auditimit të Brendshëm ështët*i shtojë vlerë organizatave të sektorit publik në+h!ipëri duke siguruar përdorimin me dobi, kursim dheshmëri të fondeve publike.Vlerat që duhet të karakterizojnë veprimtarinë eAuditimit të Brendshëm janë :

Integriteti !ë do të thotë ndershmëri, objektivitet,aftësi, shmangie e konfliktit të interesave nëushtrimin e veprimtarisë audituese.Pavarësia dhe -bjektiviteti:!ë do të thotëpavarësi në ushtrimin e veprimtarisë

audituese dhe dhënien e opinioneve e gjykimeveobjektive gjatë kryerjes së auditimeve"gritja e vazhdueshme profesionale !ë kërkonangazhim dhe përpjekje të vazhdueshme përformimin dhe zhvillimin profesional, ngritje dhepërmirësim, të njohurive të )do audituesi, me!ëllim !ë të jenë të aftë t*u përgjigjen kërkesave

në zhvillim të profesionit dhe sfidave me të %ilatpërballet organizata ku ata shërbejnë.



Profesionalizmi zbatimi i standardeve me kujdesine duhur profesional dhe korrektësi, mbështetur nëmetodologjitë dhe praktikat më të mira.

omunikimi dhe informimi !ë do të thotëkomunikim korrekt, objektiv, të !artë, kon%iz dhekonstruktiv i veprimtarisë audituese.anuali i Auditimit të Brendshëm është përgatitur nga"jësia /endrore e 0armonizimit për Auditimin eBrendshëm në inistrinë e 1inan%ave, në bashkëpunim të ngushtë me ekspertë nga asisten%a teknike eB2së dhe profesionistë të strukturave audituese ngainsitritë dhe institu%ionet !ëndrore.

Auditimi i Brendshëm është një komponent thelbësor i!everisjes së mirë në sektorin publik. /ë prej vitit 3445,kur u përgatit edhe anuali i parë i Auditimittë Brendshëm, në strukturën dhe përmbajtjen e sistemittë ontrollit të Brendshëm 1inan%iar Publik ka paturpërparime domethënëse. Profesionalizmi i !everisjes,mena&himi i riskut dhe finan%ave publike janëkarakterizuar nga një transformim tërësor, dhe kyanual synon të pas!yroje dhe të mbështesë ndikimin e ndryshimeve në fushën e auditimit tëbrendshëm. Ai sygjeron metoda efektive përmena&himin e veprimtarisë së auditimit të brendshëmpërfshirë planifikimin, gjetjen e burimeve, drejtimin,monitorimin dhe kontrollin e kësaj veprimtarie. anualiështë hartuar për të n&itur shpërndarjen dhe përdoriminsa më efektiv të burimeve dhe ekspertizën eaudituesve në zhvillimin e tyre profesional.



Auditimi i Brendshëm do të mund të arrijë efektivitetmaksimal nëse kryhet në kushtet e një bashkëpunimire%iprok dhe me përgjegjshmëri me organizatat

!ë auditohen dhe punonjësit e tyre. "jë metodë e tillësiguron arritjen e re zultateve më të mira tëpërbashkëta, dhe kjo për arësye se askush tjetër nukka njohje më të thellë dhe më të mirë të veprimtarisë sënjësisë sesa auditimi i brendshëm dhe vetë stafi ipunësuar në këtë njësi. Përfshirja dhe bashkëpunimi ndërmjet nivelit të mena&himit dhe audituesit

është thelbësore në )do fazë të veprimtarisë audituese.anuali përbëhet nga nëntë kapituj dhe përfshin sa mëposhtë:Kapitulli I përshkruan mena&himin e funksionit të Auditimit tëBrendshëm, prezanton rolin e Auditimit të Brendshëm,përgjegjësitë e tij, parimet dhe polItikat !ë e udhëhe!in

atë.Kapitulli II -përshkruan pro%eset e hartimit 6përgatitjes7 të planitstrategjik dhe atij vjetor.Kapitulli III përshkruan veprimtaritë e grupit të auditimit gjatëkryerjes së një auditimi dhe kjo do të jetë një ndihmë

për audituesit gjatë realizimit të punës së tyre.Kapitulli IV trajton pro%esin e raportimit dhe pro%esin emonitorimittë %ilësisë së punës audituese.Kapitulli V



përshkruan mënyrën sesi duhet të regjistrohet Auditimi i Brendshëm dhe eviden%a !ë duhet të merretpër të mbështetur konkluzionin e auditimit.

Kapitulli VI trajton rregullat dhe kërkesat spe%ifike përsa i përketauditmit të fondeve të B2së të fazës para aderimit.Kapitulli VII përmban +tandardet ndërkombëtarë të Auditimit tëBrendshëm!ë duhet t*u përmbahen audituesit e brendshëm gjatë

misioneve !ë kryejnë.Kapitulli VIII përmban një listë verifikuese për përdorim nga stafi i"jësisë së

Auditimit të Brendshëm kur monitorojnë %ilësinë epunës së auditimit të kryer.Kapitulli IX

përfshin një numër pyetjesh !ë bëhen më shpesh, të%ilat mund të jenë një pikë e shpejtë referen%e.Parimet e Auditimit të Brendshëm janë për%aktuar !artënë kuadrin ligjor të auditimit të brendshëm dhe gjejnëzbatim në të gjithë anualin e Auditimit.+tandardet "dërkombëtare mbi 8Praktikat Profesionaletë Auditimit të Brendshëm9 janë publikuar nga Bordi për

+tandardet e Auditimit të Brendshëm i Institutit të Audituesve të Brendshëm, i %ili është një organndërkombëtar i njohur profesional. ëto standardefunksionojnë si praktikat më të mira në të gjithëBashkimin 2vropian dhe si të tilla janë përfshirë në



pjesët përkatëse të këtij manuali, të përshtatura sipasmjedisit spe%ifik të +h!ipërisë.Rishikimi i cilësisë së kontrolleve

/ëllimi kryesor i ishikimeve të ;ilësisë së ontrolleveështë !ë të japë siguri se Auditimi i Brendshëm ështënë përputhje me +tandardet profesionale dheme udhëzimet të mundësuara në manualin e Auditimittë Brendshëm."jë gjë e tillë i kërkon <rupit të ontrollit të ;ilësisë të

jetë i sigurt !ë:

' Auditimi është planifikuar dhe bërë si) duhet#' <jykimet e auditimit janë regjistruar !artësisht#' =shtë mbledhur eviden%ë e mjaftueshme dhe epërshtatshme#' ëto eviden%a janë vlerësuar si) duhet# dhe' aporti i auditimit është në përputhje me gjetjet

e auditimit.ishikime të tilla ndihmojnë !ë të sigurohet se të gjithëanëtarët e stafit mund të mësojnë nga shembuj tëpraktikës së mirë. "jë gjë e tillë ndihmon inistrinëe 1inan%ave në përgatiten e një strategjie të trajnimitdhe të zhvillimit për të trajtuar )do )ështje të identifikuar gjatë punës së kryer të auditimit. ishikimet do

t*i demonstrojnë faktorëve të jashtëm se inistria e1inan%ave e kryen punën e saj në përputhje me+tandardet ndërkombëtare të Auditimit të Brendshëm.+tafi !ë duhet të jetë pjesë e grupit të rishikimit të%ilësisë



ishikimet duhet të bëhen nga stafi !ë ka njohuri dheeksperien%ë të pavarur nga auditimi !ë po sh!yrtohet.ishikimet duhet të bëhen në mënyrë konstruktive dhe

raportet !ë ngrihen nga ata duhet të trajtojnë vetëm)ështjet e rëndësishme dhe të përfshijnë rekomandimepër përmirësime dhe jo vetëm kritika mbi e%urinë6rendimentin7 e punës.>.??etodat që duhet të përdorë !rupi i rishikimittë cilësisë

inistria e 1inan%ës duhet të sigurohet !ë kampionet eselektuar nga auditimi për rishikimet e %ilësisëpërfa!ësojnë punën e bërë. @do rishikim duhet tësynojë !ë të plotësojë 1ormatin +tandarde në shtoj%ën

A. e!ënëse kjo është hera e parë !ë inistria e1inan%ës ndërmerr ishikime të tilla të ;ilësisë sëontrollit, 1ormati +tandard në +htoj%ën A është shumë

i detajuar.akonisht është praktikë e mirë !ë të takohesh megrupin e auditimit para se të fillojë pro%esi i ishikimit të;ilësisë. /ëllimi kryesor i takimit është të mbulojëaspekte si për shembull, mënyrën se si u planifikuaauditimi, )farë problemesh dolën nga puna në terrendhe si u zgjidhën ata dhe më e rëndësishmja, si u

raportuan te mena&himi i organizatës.Kapitulli VIII

Produktet e n&jerra nga rishikimet e %ilësisë sëkontrollit



Produkte e n&jerra nga rezultati i ishikimit të ;ilësisëtë ontrollit duhet të jenë:' +hembuj të praktikave të mira të identifikuar#

' 1ushat ku manuali i Auditimit të Brendshëmduhet të amendohet, s!arohet, ose shtjellohet#' etajet e ke!kuptimeve të zakonshme me !ëllim!ë të identifikohet ndonjë nevojë për trajnime.aportimi i rezultateve të rishikimeve të %ilësisësë kontrollit Pas përfundimit të rishikimeve, grupi i

rishikimit të ;ilësisë duhet t*i mundësojë grupit tëauditimit rezultatet e rishikimeve dhe t*u japë atyreudhëzime konstruktive për të përmirësuar auditimet nëtë ardhmen."ë një shkallë më të gjerë, rezultatet e ishikimeve të%ilësisë së ontrollit duhet të raportohen në një formëtë përmbledhur me !ëllim !ë të përfitojnë edhe grupe të

tjera auditimi. ezultatet duhet të përfshijnë fusha kumanuali i auditimit ose udhëzimet shtesë nuk janëzbatuar si) duhet dhe gjithashtu të marrin masa !ë tësigurohet se në të ardhmen ato do të aplikohen nemënyrë korrekte."ë rast mosmarrëveshjeje midis rishikuesit dhemena&himit të auditimit, të dy palët duhet të takohen

me drejtorin e "jësisë /endrore të 0armonizimit të Auditimit të Brendshëm, !ë ta zgjidhin problemin nëfavor të rishikuesit.onitorimi dhe vlerësimi n!a nj"ha#



"j/0(AB bën monitorimin dhe vlerësimin e njësive tëauditimit të brendshëm në sektorin publik sipaspër%aktimeve në ligjin CPër auditimin e brendshëm9.

etodologjia dhe pro%edurat e monitorimit rregullohenme udhëzim të ve%antë të inistrit të 1inan%ave nëzbatim të këtij anuali.Dista verifikuese për sigurimin e %ilësisë për përdorimnga stafi i njësisë !endrore të harmonizimitDista verifikuese të sugjeruara për rishikimin e %ilësisë@do rishikim i sigurimit të %ilësisë duhet të sh!yrtojë

këto probleme të përfshiranë Distën verifikuese,të detajuar si më poshtë:' Dista verifikuese? E Planifikimi' Dista verifikuese3 E osjet e përhershme' Dista verifikueseF E Puna në terren' Dista verifikuese5 E aportimi=shtë e rëndësishme !ë kolona e komenteve tëplotësohet nga se%ili grup i rishikimit. "jë gjë e tillë bëntë mundur !ë grupit të auditimit t*i jepet një reagim

6feedba%k7 i dobishëm dhe njëherësh, kryerjen e njëvlerësimi të përgjithshëm të punës së auditimit.ishikuesit nuk duhet t*u përgjigjen pyetjeve të 1ormatit



+tandard vetëm me CPo9 ose CGo9 por duhet të synojnëvlerësimin e %ilësisë së përgjithshme të punës !ë ështëbërë.

Kapitulli VIIIDistaverifikuese?.Plani+trategjikdhe$jetor

PyetjePo (Goomente?.?

A ka një dosje të ve)antë për planin e vitit aktualH?.3a një tregues 6indeks7 në fillim të dosjesH

?.F A trajton treguesi gjithë përmbajtjen e dosjesH?.5

A është ndarë dosja në kapituj 6për shembull të kuptoshveprimtarinë,mjedisi i përgjithshëm i kontrollit, e kështu me radhë7H?.

A u janë vënë numra dhe referen%a të ndërsjella tëgjithadokumenteve të punës, kur një gjë e tillë është enevojshmeH?.J



A është regjistruar në dokumentet e punës:'2mri i organizatësH

'$iti kur është audituarH'ush e kreu auditiminH'ata në të %ilën është kryer punaH'

2mri i sh!yrtuesit dhe data në të %ilën është bërë njëgjë e tillëH?.K

A ka bërë grupi një vlerësim të plotë për të kuptuarorganizatënH?.>

A është plotësuar në mënyrë korrekte 1ormati +tandard

F brenda Auditimit të Brendshëm dhe a ka eviden%a tëmjaftueshme për tëmbështetur përgjigjetH?.L

A ka eviden%ë nëse grupi i Auditimit të Brendshëmështë përfshirë

me mena&himin e organizatës si pjesë e pro%esit tëplanifikimitH?.?4

A janë përmbledhur problemet kryesore në 1ormatin+tandard F dhe



a janë përgjigjet e auditimit të përshtatshmeH?.??

A janë identifikuar të gjitha fushat e llogarisë duke

përdorur 1ormatin+tandard 5H A ka eviden%ë të mjaftueshme për tëmbështetur një gjëtë tillëH?.?3

A është plotësuar 1ormati +tandard me të gjithaproblemet e

identifikuar në fazën e planifikimitH?.?F A janë përllogaritur burimet e disponueshme tëauditimitH?.?5

A është hartuar një plan strategjik pesëvje)ar i auditimittë

brendshëm dhe a është një gjë e tillë e arsyeshmeH?.? A është hartuar plani vjetor i auditimit të brendshëmduke u bazuarnë planin strategjik pesëvje)arH?.?J

A ka eviden%ë !ë planet strategjike dhe opera%ionale të

auditimit tëBrendshëm janë miratuar në bashkëpunim meorganizatënHDista verifikuese për sigurimin e %ilësisë për përdorimnga



stafi i njësisë !endrore të harmonizimit?>5Dista

verifikuese3 Eosja e Përherëshme"r PyetjePo (Go

omente3.? A ka një dosje të përhershme për organizatënH3.3

A është përdorur indeksi i dosjes së përhershmebrenda manualit të

Auditimit të BrendshëmH

3.F A janë vënë numra dhe referen%a të ndërsjella në tëgjithë dokumentet në dosjen e përhershmeH3.5

A i përmban dosja e përhershme të gjitha informa%ionet!ë u referohemi në anualin e Auditimit dhe a janë atatë përshtatshme për auditimin e organizatësH

3.' A ka eviden%ë !ë provon përdorimin e dosjes sëpërhershmeH3.J



A ka eviden%ë !ë përmbajtja e dosjes së përhershmeështë sh!yrtuardhe se është he!ur )do material !ë mund t*i ketë kaluar

afatiHapitulli $III?L3pagesë.

j. u fillon një angazhim auditimiHPlani vjetor i auditimit ju jep një ide të punës !ëkërkohet. <jëja e parë !ë duhet bërë është plotësimi i

1ormatin +tandard për vlerësimin e riskut për fushën!ë do të auditohet. Atëherë kjo mund të kombinohet me1ormatin +tandard të mjedisit të përgjithshëm tëkontrollit për të parë koefi)entin 6shkallën7 e riskutpër fushën !ë do të auditohet. +a më i lartë të jetëfaktori i riskut, a! më e lartë duhet edhe madhësia ekampionit. jo do të thotë !ë si auditues duhet bërë

më shumë punë në fushën me risk më të lartë.1illimisht shikohet funksionimi i sistemit. "jë gjë e tillëbëhet duke përdorur një test e%përmes dhe pastaj dhevlerësohet se sa efektiv ka të ngjarë të jetë një gjë etillë. ë pas duhet testuar nëse kontrollet e brendshmepo operojnë ashtu si) duhet dhe raportohen gjetjet tekmena&himi i organizatës. +a zgjat një angazhim

6mision7 auditimiHPërgjigja e një pyetje të tillë është e pamundur. jovaret nga një sërë faktorësh, përfshi këtu madhësinëdhe kompleksitetin e organizatës, sistemin apofushën !ë do të auditohet, si dhe objektin e auditimit.



Për shembull auditimi i zonave të tilla si mena&himi iriskut ose kontrolli i bu&hetit i merr një personi ? E 3

javë punë audituese, ndërsa një auditimin i fus0ave më

komplekse mund t*i duhet një personi F ose 5 javëpunë në terren. o vihet re se me kalimin e viteve do tëkursehet kohë, pasi gjërat si vlerësimi i riskut në njësistem( fushë llogarie dhe dokumentimi i tyre mund tëriEshikohet nëse nuk ka pasur ndryshime.l. Pse duhet të har&hohet shumë kohë kur bëhet planiHoha !ë har&hon kur bën planin është e rëndësishme

pasi një gjë e tillë bën të mundur !ë burimet e kufizuaratë auditimit janë përdorur në mënyrë sa më tëefektshme. "ëse nuk ka një plan të saktë, audituesit dotë har&hojnë më shumë kohë në ato fusha të %ilat kanërisk të ulët, pra auditimi do të ishte me kosto të lartë.m. Pse duhet të dokumentohet sistemi(fusha e llogarisë!ë do të auditohetH

Para se të fillojë testimi i një sistemi (fushe, duhet tëkuptohet sesi funksionojnë ata dhe se )farë kontrolleshtë brendshme duhet të veprojnë. "jë gjë e tillë bëhetmë së miri duke bërë një diagramë e %ila përfshin )dofazë të pro%esitnga fillimi deri në fund dhe të mos lihet pa u përfshirë.Më mos hi!et asnjë fazë apo kontroll.

n. @farë është një test e% E përmesH"jë test e%përmes përfshin gjurmimin e njëtransaksioni nëpër të gjithë pro%esin, nga fillimi deri nëfund. jo ka si !ëllim dy gjëra. "ë fillim audituesisigurohet se dokumentimi i sistemit është korrekt dhe



së dyti ai verifikon ekzisten%ën e kontrolleve tëbrendshme !ë mena&himi pritet të ketë vendosur.Kapitulli IX

?LFo. +i dokumentohet punaHuhet të hapet një dosje e ve)antë e auditimit për )domision auditimi duke përdorur indeksin e +tandardevenë këtë manual. Më gjitha dokumentet e punës duhet tëndërreferohen kurdoherë !ë është e mundur.p. +a eviden%ë duhetH

"uk ka ndonjë përgjigje të prerë për një gjë të tillë,përve) se duhet !ë kjo eviden%ë të jetë e mjaftueshmepër të mbështetur konkluzionet. "ëse për shembullsh!yrtohen 34 fatura nuk ka nevojë të merret fotokopjee se%ilës, por audituesi merr fotokopje të faturës në të%ilën është identifukar një problem. isadokumente në lidhje me organizatën 6për shembull

shënime të hollësishme të sistemit7 mbahen në dosjet epërhershme dhe nuk ka nevojë për të vënë kopjetë këtyre në dosjet individuale të angazhimeve."ë !oftë se vetëm 3 fa!e të një dokumenti janë tërëndësishme, atëherë marren vetëm kopje të këtyrefa!eve dhe jo gjithë dokumenti.okumentet e punës duhet të jenë të !arta, !ë të

mundësojnë lokalizimin 6vendodhjen7 e dokumenteveorigjinale përsëri nëse është e nevojshme, pra përf shi në to: numrin i faturave, datat, vendndodhjen ekështu më radhë.



!. @farë bëhet nëse nuk ka kohë ose burime tëmjaftueshme për të ndërmarrë angazhimin e auditimitH=shtë e rëndësishme !ë për se%ilin angazhim auditimi

të %aktohet kohë e mjaftueshme për )do detyrë. Puna eauditmit të brendshëm planifikohet për një periudhëpesë vje)are me !ëllim !ë të jemi në gjendje tIkushtojmë kohë të mjaftueshme në se%ilën zonë.a disa mënyra për të kursyer kohën, për shembullduke përdorur shënimet e shkruara të pro%edurave tëvendosura nga subjekti, kjo ndihmon me

dokumenta%ionin e sistemit ose duke përgatitur njëraport përmbledhës të njësisë !ë mbulon )ështjet ky)etë gjetura.<jithashtu me miratimin e drejtorit mund të modifikohetobjekti i punës EEkjo bëhet për t*u fokusuar nësistemet(fushat ky)e të një zone të %aktuar, nësekoha në dispozi%ion nuk është e mjaftueshme. =shtë e

rëndësishme !ë )do punë e pambaruara të shtyhet përnjë datë tjetër.r. ;ilat janë rishikimet e nevojshmeHishikimet nga një anëtar me përvojë i grupit tëauditimit janë të nevojshme në faza të ndryshme tëpro%esit të auditimit. se sa rishikim duhet bërë ,kjo varetnga një sërë faktorësh, përfshirë këtu riskun dhe

kompleksitetin si të sistemit( fushës së llogarisë dhe atëtë organizatës !ë do të auditohet, si dhe eksperien%ëne audituesve të brendshëm. inimalisht, një pjesë epunës duhet të rishikohet para se puna e auditimit tëkalojë në fazën tjetër, këto janë: përllogaritja e



vlerësimit të përgjithshëm të riskut për sistemin( fushëne llogarisë 6i lartë( i mesëm( i ulët7 dhe kjo vendosobjektin e punës, hartimin e programit

të punës së auditimit dhe përgatitjen e draftit të punëssë auditimit. Mestet e Pyetjet e bëra më shpeshdetajuara të auditimit të brendshëm gjithmonërishikohen para se raporti para prak t*i jepetmena&himit. "jë gjë e tillë bën të mundur !ë raporti tëshkruhet si) duhet dhe se mbështetet nga puna e kryer e auditmit dhe se )do gjë është e pranueshme.

s. +i sh!yrtohet puna e audituesitHur sh!yrtojmë një mision auditimi, pyetja e parë !ëbëhet është N2kipi i auditimit a e ka bërë të gjithë punën!ë ishte planifikuarH*"ëse është kështu, atëherë duhet të sigurohet !ë egjithë puna është kryer si) duhet dhe të kontrollohet !ëprovat mbështesin konkluzionet e bëra nga audituesit.

uhet të sigurohet se grupi e ka llogaritur saktëmadhësinë e kampionit dhe se të gjitha dokumentet epunës janë shënuar me numra dhe tëndërreferuar.Gu duhet të le&oni edhe projektraportin e Auditimit tëBrendshëm dhe të siguroheni !ë:6a7 të gjitha zbulimet e auditimit janë të përfshira dhe

6b7 se rekomandimet janë të arsyeshme dhe do tëndihmojnë organizatën përtë përmirësuar dobësitë e identifikuara.t. Degjisla%ioni i Auditimit të Brendshëm i referohetsistemeve me bazë auditimi, auditime



përputhshmërie, auditime të per$ormancës,auditime të %eknolo!jisë së In$ormacionit& ushtrimekëshilluese dhe konsulence.

@farë janë këtaH"jëauditim me bazë sistemiështë lloji i punës së Auditimit të Brendshëm !ëpërfshin vlerësimin e sistemeve të kontrollit !ëfunksionojnë në organizatë. y është lloji i punës mëefektive të Auditimit të Brendshëm sepse, nëse kontrollet operojnë ashtu si) është parashikuar atëherë

Audituesit e Brendshëm dhe mena&himi i organizatës

mund të marrin siguri nga kontrollet. Auditimet e përputhshmërisëjanë auditime me një!ëllim të vetëm të %ilat ndërtohen për të testuar nëseorganizata është në përputhje me legjisla%ionpërkatës në një fushë të ve)antë. aporti !ë bëhet tekmena&himi nuk mbulon kontrollet e brendshme nëpërgjithësi në një fushë të ve)antë, por thjesht

konfirmon nëse është zbatuar legjisla%ioni. y llojauditimi rrallëherë bëhet i ve)antë pasi Audituesit eBrendshëm e mbulojnë një pro%edurë të tillë si pjesëe detyrave të tjera të tyre. "jë auditim performan%eshikon se sa mirë një shërbim është bërë dhe nëseky shërbim shton vlerë për para. "jë gjë e tillë bëhetnga per%eptimi i përdorimit të shërbimit. Për shembull,

Audituesit e Brendshëm mund të sh!yrtojnë sesa i mirë është shërbimi i transportit urban. Ata shikojnë nëse shërbimi mund të bëhej me më paklek, ose mund të ishte më i mirë me të njëjtën kosto.

Auditimet e performan%ës, zakonisht përfshijnë



krahasimin e informa%ionit mesë kostos dhe %ilësisë sëofrimit të shërbimit nga organizata të tjera.Kapitulli IX

"jë auditim finan%iar, përfshin dhënien e opinionit përdeklaratat finan%iare !ë janë përgatitur nga njëorganizatë. jo lloj pune zakonisht nuk bëhet nga

Audituesit e Brendshëm pasi është punë e Auditimevetë jashtme. "jë auditim i Meknologjisë së Informa%ionitfokusohet vetëm në kontrollet e vendosura në njëorganizatë. y lloj auditimi mund të përfshijë auditimine

të gjithë kontrolleve të sistemit të Meknologjisë sëInforma%ionit në një organizatë ose vetëm të një fushetë organizatës si për shembull të sistemit të kontabilitetit. egjithëse ky manual mbulon disa aspekte tëauditimit të MI, jo të gjitha aspektet e këtij auditmit janëobjekt i këtij manuali. "jë angazhim këshillues auditimii një sistemi( fushe të rëndësishme llogarie

me !ëllim përmirësimin e kontrolleve ekzistuese. =shtëmë shumë i kufizuar në krahasim me auditimin mebazë sistemi pasi nuk teston kontrollet e brendshme ekzistuese, por thjesht shikon në ndërtimin esistemit ose të fushës së llogarisë. =shtë i ngjashëmme hapin J të punës së Auditimit të Brendshëm !ëmbulohet në kapitullin F të këtij manuali.

e punë këshilluese kuptohet kur Audituesit eBrendshëm veprojnë në kapa%itetin e këshilluesit përmena&himin e një organizate. uhet të tregohet kujdes



kur bihet dakord për të ndërmarrë një lloj pune të tillëme !ëllim !ë të moskomprometohet pavarësia eaudituesit të brendshëm. o të ishte e pamundur

për një auditues të brendshëm !ë të auditonte njësistem(fushë të llogarisë në mënyrë objektive nëse ata janë shumë të përfshirë në ndërtimin e asaj fushe.Pyetjet e bëra më shpesh

1jalor I Mermave ryesorëMë auditimit.

Angazhimi E Angazhimi është një detyrë spe%ifike e Auditimit tëBrendshëm, apo veprimtari rishikimi, si auditimi ibrendshëm, rishikimi i vetëvlerësimit të kontrollit,ekzaminimi i mashtrimit apo konsulen%a. Angazhimimund të përfshijë detyra ose veprimtari të shumëfishtatë dizenjuara për të përmbushur grupin spe%ifik tëobjektivave të ndërlidhura. Bordi

E Bordi është një organ !everisës i njësisë, si) ështëbordi i drejtorëve, bordi mbikë!yrës, kreu i një agjen%ieapo organi legjislativ, bordi i kryetarëve apoadministruesve të një organizate jofitimprurëse, apondonjë organ tjetër i %aktuar i njësisë, përfshirëkomitetin e auditimit të %ilit +hefi ekzekutiv i auditimitmund t*i raportojë në mënyrë funksionale.ëmtimet

E ëmtimet për objektivitetin individual dhe pavarësinëorganizative mund të përfshijnë konflikte interesashpersonale, kufizime të objektit, kufizime në aksesin e të



dhënave, personelin dhe pronat, si dhe kufizimetburimeve 6fondeve7.omethënia

E rëndësia relative e një )ështjeje brenda kontekstit !ësh!yrtohet, përfshirë faktorët sasiorë dhe %ilësorë, si) janë magnituda, natyra, efekti,rëndësia dhe impakti. <jykimi profesional i vjen nëndihmë audituesit të brendshëm gjatë vlerësimit të domethënies së )ështjevebrenda kontekstit të objetivave përkatëse.

uhet6omosdoshmërisht7 Përdorimi i fjalës Cduhet6domosdoshmërisht79 në +tandarde para!et njëkërkesë pa kushte. urdoherë !ë fjala Cduhet9 ështëpërdorur në manualin e Auditimit të Brendshëm, do tëthotë se veprimi !ë duhet të merret është detyrues për

Audituesit e Brendshëm !ë punojnë në një fushë të

%aktuar.uhet 6nevojitet7 +tandardet përdorin fjalën Cduhet6nevojitet79 kur parashikohet të ketë konformitet. ëtubëjnë përjashtim rastet kur gjatë zbatimit të gjykimitprofesional rrethanat e argumentojnë këtë devijim.1usha e llogarisë E"jë grup i transaksioneve finan%iare !ë janë të gjitha

subjekt i të njëjtit pro%es dhe kontrolli. Për shembull,pagat e stafit, ose mbledhja e të ardhurave janë subjekti të njëjtave pro%edurave të brendshme. "jë fushëllogarie njihet gjithashtu si Csistem9.ontrolli adekuat



E =shtë prezent nëse mena&himi e ka bërë planifikimindheorganizimin 6ski%imin7 e tij në atë mënyrë për të ofruar

siguri të arsyeshme !ëris!et e njësisë janë mena&huar me efektivitet dhe!ëllimet dhe objektivat enjësisë do të arrihen në mënyrë efektive dheekonomike.arta

E arta e Auditimit të Brendshëm është një dokument i

shkruar zyrtar, i%ili për%akton !ëllimin, autoritetin dhe përgjegjësinë eveprimtarisë. @do njësiauditimi duhet të ketë kartën e saj. arta e Auditimit tëBrendshëm për%aktonpozitën e veprimtarisë së Auditimit të Brendshëm nëkuadrin e njësisë# autori

zon aksesin në shënime, personel dhe pasuri fizike tëndërlidhura me perfor man%ën e angazhimeve # dhe për%akton objektin eveprimtarive të Auditimit tëapitulli IO

?LKBrendshëm.odi i 2tikës Eodi i 2tikës së Institutit të Audituesve të Brendshëm6IIA7 janë



Parimet e ndërlidhura me profesionin dhe praktikën e Auditimit të Brendshëm, si dhe regullat e irësjelljestë %ilat përshkruajnë sjelljen e pritur nga Audituesit e

Brendshëm. odi i 2tikës aplikohet për të dy palët dheorganizatat të %ilat ofrojnë shërbime të Auditimit tëBrendshëm. /ëllimi i odit të 2tikës ështëtë promovojë një kulturë etike në profesionin global të

Auditimit të Brendshëm.onflikti interesit

Eonflikt interesi janë marrëdhëniet, të %ilat nuk janë në

interesin më të mirë të njësisë. "jë konflikt interesashdo të dëmtonte aftësinë e individit për të kryer detyratdhe përgjegjësitë e tij(saj në mënyrë objektive.ontrolli E@do veprim !ë ndërmerret nga mena&himi, bordi dhepalët e tjera për të mena&huar riskun dhe rritur gjasat!ë objektivat dhe !ëllimet e për%aktuara do të arrihen.

ena&himi planifikon, organizon dhe drejton kryerjen eveprimeve të mjaftueshme për të ofruar siguri tëarsyeshme se objektivat dhe !ëllimet do të arrihen.ontrollet e Meknologjisë së Informa%ionit

E ontrollet !ë mbështetin mena&himin e veprimtarinëdhe !everisjen, si dhe ndërkohë japin kontrolle tëpërgjithshme dhe teknike për infrastrukturën e

teknologjisë së informa%ionit si p. sh. aplikimet,informa%ioni, infrastrukturën dhe njerëzit.ashtrimi

E ashtrim konsiderohet )do akt joligjor i karakterizuarme gënjeshtër, fshehje apo shkelje të besimit. ëto



akte nuk varen nga aplikimi i kër%ënimit të dhunës apofor%ës fizike. ashtrimet kryhen nga palët dheorganizatat me !ëllim të përfitimit në para, pronë apo

shërbime# për të shmangur pagesën apo humbjen eshërbimeve# apo për të siguruar përfitime personale#ose për të siguruar avantazh personal apo përbiznesin.ena&himi i iskut ena&himi i riskut është një pro%es për identifikimin,vlerësimin, drejtimin dhe kontrollin e ngjarjeve aposituatave të mundshme, për ofrimin e një sigurie të

arsyeshme në lidhje me arritjen e objektivave tënjësisë.jedisi i kontrollit Ejedisi i kontrollit përmban !ëndrimet dhe veprimet ebordit dhe mena&himit në lidhje me rëndësinë ekontrollit brenda njësisë. jedisi i kontrollit ofrondisiplinën dhe strukturën për arritjen e objektivave krye

sore të sistemit të kontrollit të brendshëm. jedisi ikontrollit përfshin elementët në vijim:' Integritetin dhe vlerat etike.' 1ilozofinë e mena&himit dhe stilin e operimit.' +trukturën organizative.' ;aktimin e autoritetit dhe përgjegjësisë.' Politikat dhe praktikat e burimeve njerëzore.' ompeten%ën e personelit.' 2kzisten%a e pro%eseve dhë pro%edurave tërëna dakord.Pyetjet e bëra më shpesh



-bjektivat e angazhimit E Ganë deklarime të përgjithshme të zhvilluara nga Audituesit e Brendshëm të %ilat për%aktojnë kryerjen e

angazhimeve të parashikuara.-bjektiviteti -bjektiviteti konsiston në !ëndrimin mendor tëpaanshëm i %ili u mundëson audituesëve të brendshëmtë kryejnë angazhimet në atë mënyrë !ë ata të kenënjë besim të drejtë në produktin e tyre të punës dhe tëmos bëhet asnjë kompromis përsa i përket %ilësisë.

-bjektiviteti kërkon !ë Audituesit e Brendshëm të mos ivarin gjykimet e tyre në lidhje me )ështjet e auditimitnga gjykimet e të tjerëve.-fruesi i jashtëm i shërbimeve

E =shtë personi apo firma jashtë njësisë, !ëka njohuritë, aftësitë dhe përvojën e spe%ifikuar në njëdisiplinë të ve)antë.

-reksi i iskut"iveli i riskut !ë organizata është e gatshme ta pranojë.-rganizatë

E -rganizatë do të thotë një njësi !ë është subjekt ipunës së Auditimit të brendshëm. +humi%a eorganizatave përbëhen nga një numër i ndryshëmdepartamentesh. 1jala Corganizatë9 në anuali e

Auditimit të Brendshëm i referohet njësisë !endrore6shkallës më të lartë të njësive publike.Paketa e Praktikave Profesionale "dërkombëtare Euadri kon%eptual !ë organizon udhëzimet e lëshuaranga IIA. ëto dhëzime ndahen në dy kate



gori 6?7 të detyrueshme për zbatim dhe 637 tëmiratuara dhe të rekomanduara.

Parregullsia E kjo i referohet një veprimi apo një misioni !ë mund tëketë pasoja finan%iare për një organizatë.Pavarësia

E Pavarësia nënkupton lirinë nga kushtet !ë kër%ënojnëobjektiitetin apo pamjen e objektivitetit. ër%ënimet etilla për objektivitetin duhet të mena&hohen në nivelin e

audituesit individual, angazhimit, nivelin funksional dheorganizativ.'ërputhshmëria EPërputhja me dhe zbatimi i politikave, planeve,pro%edurave, ligjeve rregulloreve, kontratave apokërkesave të tjera.Pro%eset e kontrollit E pro%eset e kontrollit konsistojnë

në politikat, pro%edurat dhe veprimtaritë të %ilat janëpjesë e kuadrit të kontrollit, të hartuara përtë siguruar !ë ris!et mbahen brenda shkallës sëtolerueshme të për%aktuara përmes pro%esit tëmena&himit të riskut.Programi i Punës së Angazhimit

E =shtë dokumenti, i %ili para!et pro%edurat

!ë duhet të zbatohen gjatë një angazhimi, të ndërtuarapër realizimin e planittë angazhimit./everisja



E /everisje është kombinimi i pro%eseve dhe strukturëssë zbatuar nga bordi për të informuar, drejtuar,mena&huar dhe monitoruar veprimtaritë e njësisë drejt

arritjes së objektivave të saj./everisja e Meknologjisë së Informa%ionit E onsiston në lidershipin, strukturën organizative dhepro%eseve !ë sigurojnë se teknologjia e informa%ionittë sipërmarrjes është e !ëndrueshme dhe mbështetstrategjitë dhe objektivatKapitulli IX

e njësisë.isk undësia e ndodhjes së një ngjarjeje e %ila do të ketëndikim në arritjen e objektivave. isku matet në saje tëndikimit dhe gjasës për të ndodhur.isku i betur E

isku i mbetur është risku !ë mbetet pasi mena&himi tëketë ndërmarrë veprime për zvogëlimin e ndikimit dhegjasës !ë të ndodhë një ngjarje e kundërt, përfshirëveprimtaritë e kontrollit në përgjigje ndaj një rreziku.+istem "jë grup i transaksioneve finan%iare !ë janë të gjithasubjekt i të njëjtit pro%es dhe kontroll. Për shembull,

pagat e stafit, ose mbledhja e të ardhurave janë subjekti të njëjtave pro%edura të brendshme. C"jë sistem njihetedhe si fushë llogarie9.+tandard



+tandard është një pronon%im profesional i shpallurnga Bordi për +tandarde të Auditimit të Brendshëm i %ilipara!et kërkesat për kryerjen e një rangu të gjerë të

veprimtarive të Auditimit të Brendshëm dhe përvlerësimin e kryerjes së Auditimit të Brendshëm.+hefi2kzekutivi

Auditimit E Pozita më e lartë brenda njësisë përgjegjëse

për veprimtaritë e Auditimit të brendshëm. "ormalisht,ky do të ishte rejtuesi i Auditimit të brendshëm. "ërastet kur veprimtaritë e Auditimit të brendshëm merrennga ofruesit e jashtëm të shërbimeve, shefi ekzekutiv iauditimit është personi përgjegjës për mbikë!yrjen ekontratës së shërbimeve dhe sigurinë e %ilësisë sëpërgjithshme të këtyre veprimtarive, raportimin tek

mena&himi i lartë dhe bordi, lidhur me veprimtaritë e Auditimit të brendshëm dhe zbatimin e rezultateve tëangazhimit. Mermi gjithashtu përfshin këta tituj si:auditues i lartë, shef i Auditimit të brendshëm dheinspektor i lartë.+hërbimet e konsulen%ës E$eprimtaritë e shërbimeve të konsulen%ës dhe

të rëna dakord me klientët, natyra dhe objekti i të %ilaveka për !ëllim shtimin e vlerës dhe përmirësimin epro%eseve të !everisjes, ato të mena&himit të riskutdhe ato të kontrollit, në të %ilat audituesi i brendshëm



nuk ka përgjegjësi mena&heriale. +hembujt përfshijnëkëshillimin, lehtësimin dhe trajnimin.+hërbimet e sigurisë

E Ganë ekzaminimi objektiv i eviden%ës me !ëllim ofrimin e një vlerësimi të pavarur në lidhje me mena&himine riskut, kontrollin apo pro%eset !everisëse të njësisë.+hembujt mund të përfshijnë angazhime finan%iare, tëperforman%ës, të pajtueshmërisë, të sigurisë sësistemit dhe angazhime të tjera të kujdesshme .(htimi i vlerës E

+igurohet duke përmirësuar mundësitë për të arriturobjektivat e njësisë, duke identifikuar përmirësimetoperative dhe(ose duke zvogëluar ekspozimin ndajrrezikut përmes shërbimeve të konsulen%ës dhe atyretë sigurisë.Meknikat e Auditimit me bazë teknologjinë

E @do mjet i kompjuterizuar auditimi, si) janë

programet e përgjithshme të auditimit, testimi i krijuesittë të dhënave, programet e kompjuterizuara tëauditimit, mjete të spe%ializuara për auditim dhe teknikaaudituese !e bazohen në mjete kompjuterike. 6;AAMs7.Pyetjet e bëra më shpesh$eprimtaria e Auditimit të Brendshëm

E "jë departament, dikaster, ekip i konsulentëve, apo

praktikantët e tjerë !ë ofrojnë shërbime të pavarura, tësigurisë objektive dhe shërbime të konsulen%ës tëhartuara për të shtuar vlerëndhe për të përmirësuar opera%ionet e një organizate.$eprimtaria e Auditimit të



Brendshëm ndihmon njësinë !ë të përmbushëobjektivat e saj duke sjellë njëformë sistematike, të disiplinuar për të vlerësuar dhe

përmirësuar efektivitetine pro%eseve të mena&himit të rrezikut, kontrollit dhe!everisjes.+0MI2+hkurtimi2mërtimi i Plotë

AB

Auditimi i Brendshëm"j/0(AB"jësia /endrore e 0armonizimit për Auditimin eBrendshëm"jAB"jësia e Auditimit të BrendshëmIIA

Instituti 6ndërkombëtar7 i Audituesve të BrendshëmABomiteti i Auditimit të BrendshëmPI1;(B1Pontrolli i Brendshëm 1inan%iar Publik+h2A+hefi 2kzekutiv i Auditmit

apitulli IO34?Pyetjet e bëra më shpesh

Manuali i Auditimit

Documents

Transcript of Manuali i Auditimit