แฉ ! ตัวเลขปรมิาณน้ำ�า มดัคอ กบอ. และรฐัมนตรดัีนเขื่อน

เครอืขา่ยลุ่มน้ำ�ายม 14 กันยายน 2555

เครอืขา่ยลุ่มน้ำ�ายม แฉท่ีมาท่ีไปน้ำ�าท่วมสโุขทัย

จากเหตกุารณ์น้ำ�ายมผุดทะลกุ้ำาแพงแนวกั�นน้ำ�าของจงัหวดัสโุขทัย ท้ำาใหน้้ำ�าทะลักเขา้ท่วมเขตเศรษฐกิจเมอืงสโุขทัยท่ีผ่านมา ได้มรีฐัมนตรหีลายคนออกมาผลักดันใหร้ฐับาลเรง่ตัดสนิใจสรา้งเขื่อนแก่งเสอืเต้น เขื่อนยมบน เขื่อนยมล่าง ท่ี อ.สอง จ.แพร ่รวมทั�งเขื่อนแมว่งก์ จ.นครสวรรค์ น้ำาโดย ประธานท่ีปรกึษาพรรคชาติไทยพฒันา อดีตนายกรฐัมนตรนีายบรรหาร ศิลปอาชา เหน็วา่ต้องสรา้งเขื่อนแมว่งก์ เพื่อชะลอน้ำ�าไมใ่หท่้วมกรุงเทพ ตามมาด้วย รมว.กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ นายธรีะ วงศ์สมุทร มอืขวาของนายบรรหารเหน็วา่รฐับาลต้องเรง่ตัดสนิใจ จะสรา้งเขื่อนแก่งเสอืเต้น หรอืจะสรา้งเขื่อนยมบน เขื่อนยมล่างดี ขณะที่ รมว.กระทรวงทรพัยากรธรรมชาติและสิง่แวดล้อม นายปรชีา เรง่สมบูรณ์สขุ จะผลักดันเขื่อนแก่งเสอืเต้นเขา้ ครม.ในอาทิตยห์น้า สว่นประธาน กบอ.นายปลอดประสพ สรุสัวดี รมว.กระทรวงวทิยาศาสตร ์และเทคโนโลย ีก็จะผลักดันใหร้ฐับาลตัดสนิใจสรา้งเขื่อนขนาดใหญ่ในลุ่มน้ำ�ายมใหไ้ด้ เพราะลุ่มน้ำ�ายมเป็นลุ่มน้ำ�าท่ีไมม่เีขื่อนขนาดใหญ่

1

ขอ้มูลเบื�องต้น ลุ่มน้ำ�ายม ก้ำาเนิดแมน่้ำ�ายม

ต้นก้ำาเนิดแมน่้ำ�ายม มาจากแมน่้ำ�า 2 สายหลัก คือแมน่้ำ�างิม และแมน่้ำ�าควร ซึ่งแมน่้ำ�าทั�ง 2 สายมขีุนหว้ยยอ่ยประกอบ คือ หว้ยน้ำ�าคะ มตี้นก้ำาเนิดจากพื�นที่รบัน้ำ�าเทือกเขาภลูังกาฝั่ งซา้ยซึ่งสงูจากระดับน้ำ�าทะเลปานกลาง 1,100 เมตร ไหลรวมเป็นหว้ยน้ำ�าคะ ไหลผ่าน 2 หมูบ่า้น คือ บา้นน้ำ�าคะ บา้นสานก๋วย ต.ผาชา้งน้อย อ.ปง จ.พะเยา สว่นพื�นที่รบัน้ำ�าทางฝ่ังขวาเป็นต้นก้ำาเนิดของแมน่้ำ�าลาวไหลลงแมน่้ำ�าอิงที่อ้ำาเภอเทิง โดยพื�นที่สว่นใหญ่เป็นพื�นที่ของหน่วยจดัการต้นน้ำ�างิม วนอุทยานภลัูงกา

แมน่้ำ�ายม ไหลผ่านอ้ำาเภอปง อ้ำาเภอเชยีงมว่น ซึ่งมลี้ำาน้ำ�าที่ส้ำาคัญต่างๆไหลลงแมน่้ำ�ายมทั�ง 2 อ้ำาเภอ ได้แก่ ล้ำาน้ำ�าปี� หว้ยหลวง หว้ยผาววั และหว้ยแมก่้ำาลัง รวมไปถึงล้ำาน้ำ�าที่ไหลมาจากเทือกเขาทางทิศตะวนัตกในอ้ำาเภอเชยีงมว่น ได้แก ่

2

เทือกดอยภนูางและดอยแปเมอืง คือ ล้ำาน้ำ�าจว๊ะ ล้ำาน้ำ�าแมผ่ง ล้ำาน้ำ�ามา่ว หว้ยมา้ และหว้ยแพะ รวมความยาวของแมน่้ำ�ายมในพื�นที่จงัหวดัพะเยา 120 กิโลเมตร ต่อจากนั�นแมน่้ำ�ายมไหลเขาเขตอุทยานแหง่ชาติแมย่ม ต้ำาบลสะเอียบ อ.สอง จ.แพร ่ไหลผ่ากลางพื�นที่อุทยานแหง่ชาติแมย่มซึ่งมสีภาพป่าอุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยป่าสกัที่ขึ�นเองตามธรรมชาติอยา่งหนาแน่น ซึ่งมขีนาดสงูใหญ่ นับได้วา่เป็นตัวแทนป่าไมส้กัของภาคเหนือ

แมน่้ำ�ายมในสว่นที่ไหลผ่านจงัหวดัแพรม่คีวามยาว 280 กิโลเมตร หรอืประมาณ 1 ใน 3 ของความยาวทั�งหมดประมาณ 735 กิโลเมตร โดยจ้ำานวนล้ำาน้ำ�าสาขาหลักที่ไหลลงแมน่้ำ�ายมในเขตจงัหวดัแพร ่มทีั �งหมด 16 สาย และมีล้ำาหว้ยไหลลงแมน่้ำ�ายมและล้ำาน้ำ�าสาขา 566 สาย โดยแบง่เป็นลุ่มน้ำ�าสาขาหลัก 16 สาขาดังนี� ล้ำาน้ำ�างาว ล้ำาน้ำ�าแมส่อง ล้ำาน้ำ�าแมย่างหลวง ล้ำาน้ำ�าแมค่้ำาม ีล้ำาน้ำ�าแม่หล่าย ล้ำาน้ำ�าแมแ่คม ล้ำาน้ำ�าแมส่าย ล้ำาน้ำ�าแมม่าน ล้ำาน้ำ�าแมพ่วก ล้ำาน้ำ�าแมจ่อก ล้ำาน้ำ�า

3

แมต่้า ล้ำาน้ำ�าแมล่าน ล้ำาน้ำ�าแมก่าง ล้ำาน้ำ�าแมเ่กิ๋ง ล้ำาน้ำ�าแมพุ่ง ล้ำาน้ำ�าแมส่รอย และล้ำาน้ำ�าสาขาน้ำ�างาว ลุ่มน้ำ�าสาขาค้ำาม ีลุ่มน้ำ�าสาขาแมต่้า ต่อจากนั �นไหลเขา้สูจ่งัหวดัสโุขทัยบรเิวณบา้นวงัเบอะ ดอนเพชร วงัทอง ดอนกวา้ง และบา้นแมส่นิ ต้ำาบลแมส่นิ อ้ำาเภอศรสีชัชนาลัย ซึ่งเร ิม่เป็นที่ราบลุ่มหรอืเป็นพื�นที่เร ิม่ต้นของที่ราบแมน่้ำ�ายมตอนกลางและตอนล่าง

รฐับาลมัว่นิ่ม ทั�งท่ีขอ้มูลน้ำ�าชี�ชดัวา่เขื่อนแก่งเสอืเต้นแก้ไขปัญหาน้ำ�าท่วมไม่ได้

น้ำ�ายมทะลักเขา้ท่วมเมอืงสโุขทัย น้ำ�ามาจากไหน เมื่อพจิารณาขอ้มูลปรมิาณน้ำ�าจากขอ้มูลของกรมชลประทานแล้ว เหน็ได้ชดัเจนวา่ จุดหรอืท่ีที่จะสรา้งเขื่อนแก่งเสอืเต้น หรอื เขื่อนแมน่้ำ�ายม (ยมล่าง) นั�น อยูท่ี่ สถานีวดัน้ำ�าบา้นหว้ยสกั (Y.20) อ.สอง จ.แพร ่ปรมิาณน้ำ�าตังแต่วนัท่ี 1 กันยายน 2555 ถึง วนัที่ 12 กันยายน 2555 จะเหน็ได้ชดัเจนวา่ ปรมิาณน้ำ�า อยูใ่นขั�นน้อยวกิฤติ ดังนั �นถึงแมม้เีขื่อนแก่งเสอืเต้น หรอื เขื่อนแมน่้ำ�ายม (ยมล่าง) ก็ไมม่ผีลต่อการเกิดน้ำ�าท่วมเมอืงสโุขทัย ดังรฐัมนตรหีลายท่านเรยีกรอ้งใหเ้รง่สรา้งเขื่อนดังกล่าว

4

(ตรวจสอบปรมิาณและระดับน้ำ�าในแมน่้ำ�าสายต่างๆ เลือกด ูก่อน หลัง ได้เปล่ียนวนัท่ีด้านบน)

http://www.thaiwater.net/DATA/REPORT/php/show_itcwater.php

ตารางขอ้มูลน้ำ�า

(ตรวจสอบปรมิาณและระดับน้ำ�าในแมน่้ำ�าสายต่างๆ เลือกด ูก่อน หลัง ได้เปล่ียนวนัท่ีด้านบน)

http://www.thaiwater.net/DATA/REPORT/php/show_itcwater.php

หากมเีขื่อนแก่งเสอืเต้นจะแก้ไขปัญหาได้หรอืไม่

เขื่อนแก่งเสอืเต้น และ เขื่อนแมน่้ำ�ายม (ยมล่าง) อยูห่า่งจากต้นน้ำ�ายมลงมา 115 กม. และ 125 กม. จากความยาวของแมน่้ำ�ายมทั�งหมด 735 กิโลเมตร ดังน้ำ�าพื�นท่ีรบัน้ำ�าจงึน้อยมาก หากฝนหรอืพายุที่น้ำาพาฝนมาตกด้านล่างของเขื่อน ซึ่งมคีวามยาวกวา่ 600 กิโลเมตรนั�น น้ำ�าก็จะไมเ่ขา้เขื่อน เหมอืนดัง่กรณีพายุไหหมา่ในปี 2554 นั�น ฝนตกมากในเขตตอนกลางของลุ่มน้ำ�ายม ที่จงัหวดัแพร ่อุตรดิตถ์ สโุขทัย พษิณุโลก จงึท้ำาใหม้วลน้ำ�าปรมิาณมากไหลลงสู่ภาคกลางและกรุงเทพมหานคร ประกอบกับเขื่อนภมูพิลและเขื่อนสริกิิตติ เรง่

5

ปล่อยน้ำ�าวนัละมากกวา่ 100 ล้านลกูบาศก์เมตร จงึก่อใหเ้กิดมหาอุทกภัยในปี 2554 ท่ีผ่านมา ดังนั�นหากมเีขื่อนแก่งเสอืเต้น หรอื เขื่อนแมน่้ำ�ายม (ยมล่าง) ก็ไมส่ามารถท่ีจะชว่ยบรรเทาปัญหาน้ำ�าท่วมที่เกิดขึ�นได้

ทางออกในการแก้ไขปัญหาน้ำ�าท่วมน้ำ�าแล้ง ลุ่มน้ำ�ายม

การพฒันาระบบที่ยดืหยุน่ในการรบัน้ำ�า หรอื รบัฝนท่ีมาจากพายุ ท่ีอาจตกใต้เขื่อน หรอื ตกกระจายตัว จงึเป็นประเด็นที่ส้ำาคัญมากในการวางแผนรบัมอืน้ำ�าท่วมน้ำ�าแล้ง ซงึสามารถท้ำาโดยการกระจายแหล่งรบัน้ำ�าหรอือ่างเก็บน้ำ�าขนาดเล็ก ขนาดกลาง ใหทั้ว่ทั�งลุ่มน้ำ�ายม เชน่ การพฒันาอ่างเก็บน้ำ�าทั�ง 77 ล้ำาน้ำ�าสาขาของแมน่้ำ�ายม หากพฒันาอ่างขนาดเล็ก ขนาดกลาง ใหก้ักเก็บน้ำ�าเฉล่ีย 50 ล้านลกูบาศก์เมตร จ้ำานวน 70 อ่าง ก็จะได้ปรมิาณน้ำ�า 3,500 ล้านลกูบาศก์เมตร ซึ่งมากกวา่เขื่อนแก่งเสอืเต้นถึง 3 เท่า และมคีวามยดืหยุน่กวา่ในกรณีท่ีฝนหรอืพายุ ตกกระจายทัว่ทั�งลุ่มน้ำ�ายม

ทางเลือกอื่นๆ ในการแก้ไขปัญหาน้ำ�าท่วมน้ำ�าแล้ง ลุ่มน้ำ�ายม

จากขอ้เสนอของชาวบา้น กลุ่มราษฎรรกัษ์ป่า ต.สะเอียบ ได้เสนอไว ้คือ ให้รฐัยุติการผลักดันการสรา้งเขื่อนขนาดใหญ่ ทั �งเขื่อนแก่งเสอืเต้น เขื่อนยมบน เขื่อนยมล่าง แนะใหใ้ชแ้นวทางการจดัการน้ำ�าชุมชน

-ฟื� นฟูป่าต้นน้ำ�า รกัษาป่าท่ีเหลืออยูไ่มถึ่ง 23 เปอรเ์ซน็ต์ ป้องกันการบุกรุกป่า ใหป้่าซบัน้ำ�าไวเ้ป็นเขื่อนถาวรและยั �งยนื และท้ำาหน้าท่ีเก็บคารบ์อลชว่ยลดโลกรอ้น รวมทั�งฟอกอากาศใหอ้อกซเิจนแก่มวลมนุษยชาติ -รกัษาและพฒันาป่าชุมชน ทกุชุมชนควรมปี่าชุมชน ไวใ้ชส้อย เก็บเหด็ ผัก หน่อไม ้สมุนไพร เป็นซุปเปอรม์ารเ์ก็ตของชุมชน -ปลกูต้นไมเ้พิม่ สรา้งพื�นท่ีสเีขยีวใหก้ับครอบครวั ชุมชน หมูบ่า้น ต้ำาบล อ้ำาเภอ จงัหวดั ภาค และประเทศชาติ ทกุคน ทกุชุมชน ชว่ยกันท้ำาได้ ชว่ยลดโลกรอ้นได้อีกด้วย -พฒันาระบบภาษีเพื่อสิง่แวดล้อม

6

ชุมชนไหนรกัษาสิง่แวดล้อมเพื่อตัวเองและเพื่อชุมชนอ่ืน ควรได้รบัการสนับสนุน ชุมชนใดไมม่ศัีกยภาพในการรกัษาและอนุรกัษ์สิง่แวดล้อม ควรใหก้ารสนับสนุน เป็นชุมชนพีน้่องหนุนชว่ยกัน -ฟื� นฟูระบบเหมอืงฝาย พฒันาฝายดักตะกอน ฝายชะลอน้ำ�า ฝายกักเก็บน้ำ�า ใหทั้ว่ทกุพื�นท่ีที่มศัีกยภาพ -พฒันาอ่างเก็บน้ำ�าขนาดเล็กทั�ง 77 ล้ำาน้ำ�าสาขาของแมน่้ำ�ายม -ท้ำาแก้มลิงไวท้กุชุมชน -พฒันาหนึ่งหมูบ่า้นหน่ึงแหล่งน้ำ�า หน่ึงต้ำาบลหน่ึงแหล่งน้ำ�า -สง่เสรมิระบบการใชท่ี้ดินให้สอดคล้องกับภมูสิงัคม สนับสนุนโฉนดชุมชน สรา้งความมัน่คงทางอาหารใหก้ับชุมชน ยุติการขบัไล่ชุมชนออกจากป่า สนับสนุนชุมชนที่อยูก่ับป่า ใหร้กัษาป่า รกัษาต้นน้ำ�า รวมทั�งจดัการผังเมอืงใหส้อดคล้องกับธรรมชาติและภมูสิงัคม

เครอืขา่ยลุ่มน้ำ�าภาคเหนือ เสนอ 11 แนวทางการจดัการน้ำ�าอยา่งยัง่ยนืขอ้เสนอการจดัการน้ำ�าของประเทศไทย โดยแนวทางการจดัการน้ำ�าโดย

ชุมชน เพื่อความยัง่ยนื ท่ีสมดลุ และเป็นธรรม ดังนี�1. ฟื� นฟูป่าต้นน้ำ�า การอนุรกัษ์ป่า การจดัการป่าชุมชนโดยการมสีว่นรว่ม

ของภาคประชาชน เป็นแนวทางหน่ึงท่ีจะฟื� นฟูเสถียรภาพของระบบนิเวศน์ป่าต้นน้ำ�าใหก้ลับคืนมาสูส่มดลุอยา่งยัง่ยนืเหมาะสมกับระบบนิเวศของแต่ละพื�นท่ี อันเป็นการป้องกันปัญหาอุทกภัยที่ถกูจุด

2. ผลักดันแนวคิดการจดัการน้ำ�าโดยชุมชนท้องถิ่น ใหเ้ป็นแผนแมบ่ทในการจดัการน้ำ�าแหง่ชาติ โดยการผสานแนวคิดภมูปิัญญาท้องถิ่น ภมูนิิเวศ การจดัการน้ำ�าแบบใหม ่และการพฒันาท่ียัง่ยนื เพื่อใหเ้กิดการเขา้ใจและแก้ปัญหาอยา่งเป็นระบบและองค์รวม

3. ก้ำาหนดนโยบายสาธารณะในการบรหิารจดัการลุ่มน้ำ�าขนาดเล็กอยา่งยัง่ยนื และเป็นองค์รวมของระบบนิเวศในลุ่มน้ำ�าทั�งระบบ (ดิน น้ำ�า ป่า) ตั�งแต่ต้นน้ำ�าถึงปลายน้ำ�า โดยการมสีว่นรว่มของชุมชน ใหเ้หมาะสมกับระบบนิเวศของลุ่มน้ำ�า และสอดคล้องกับภมูปิัญญาท้องถิ่น

4. เพิม่พื�นท่ีกักเก็บน้ำ�าตามล้ำาน้ำ�าสาขา ในแผนการพฒันาแหล่งน้ำ�าขนาด7

เล็ก ซึ่งจดัท้ำาโดยกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย สามารถแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำ�าได้โดยใชง้บประมาณเฉล่ียหมูบ่า้นละประมาณ 3 ล้านบาทเท่านั�น

5. กักเก็บน้ำ�าระดับต้ำาบล หน่ึงต้ำาบลหน่ึงแหล่งกักเก็บน้ำ�า โดยการมสีว่น“ ”รว่มของประชาชนและองค์กรปกครองสว่นท้องถิ่น ซึ่งแผนงานเหล่านี�จะกระทบกับสิง่แวดล้อมและชุมชนไมม่ากนัก แต่จะมปีระโยชน์ต่อชาวบา้นและชุมชนโดยตรงในแต่ละพื�นท่ี

6. ฟื� นฟูแมน่้ำ�าใหก้ลับมาท้ำาหน้าที่ตามธรรมชาติโดยการขุดลอกตะกอนแมน่้ำ�า การแก้ไขปัญหารุกล้ำ�าในล้ำาน้ำ�าเพื่อรกัษาพื�นท่ีล้ำาน้ำ�า การพฒันาพื�นท่ีต้นน้ำ�าและกลางน้ำ�าด้วยการขุดลอก การท้ำาพื�นที่แก้มลิง และรกัษาความสมบูรณ์ของพื�นท่ีต้นน้ำ�าเพื่อชะลอน้ำ�า

7. จดัแบง่พื�นที่ (Zoning) ใหเ้หมาะสมกับการใชป้ระโยชน์ที่ดินแต่ละประเภท เชน่ พื�นท่ีเกษตร แหล่งท่องเที่ยว แหล่งประมง เขตอนุรกัษ์ความหลากหลายทางชวีภาพ ซึ่งนอกจากจะสอดคล้องกับระบบนิเวศน์แล้ว ยงัสามารถป้องกันน้ำ�าท่วมพื�นที่ทางตอนล่างอีกด้วย

8. กระจายอ้ำานาจและงบประมาณใหก้ับชุมชนท้องถิ่น ในการวางแผนระบบการจดัการน้ำ�าโดยชุมชน รวมทั�งสนับสนุนงบประมาณในการฟื� นฟูป่าต้นน้ำ�าและระบบการจดัการน้ำ�าของชุมชนท้องถิ่น และใหส้ทิธแิละอ้ำานาจการจดัการน้ำ�าแก่ชุมชนท้องถิ่น โดยมกีฎหมายรองรบั

9. สนับสนุนการจดัการน้ำ�าระดับครวัเรอืน และระดับชุมชนโดยใช้ภมูปัิญญาชาวบา้น ได้แก่ ฝายต้นน้ำ�า ฝายทดน้ำ�า ฝายกักเก็บน้ำ�า ขุดบอ่ หรอื สระน้ำ�าในไรน่า รวมทั�งอนุรกัษ์ และฟื� นฟูระบบเหมอืงฝายท่ีเป็นภมูปิัญญาของชาวบา้นในแต่ละท้องถิ่น จะสรา้งประโยชน์ใหก้ับชาวบา้น และชุมชน อยา่งเป็นจรงิ และใชง้บประมาณน้อยกวา่การสรา้งเขื่อนขนาดใหญ่

10. ทบทวนนโยบายการสง่เสรมิปลกูพชืเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในฤดแูล้ง เพื่อลดปรมิาณการใชน้้ำ�า และสง่เสรมิแนวคิดเศรษฐกิจแบบพอเพยีง สง่เสรมิให้

8

เกษตรกรปลกูพชือายุสั �น และเลือกปลกูพนัธุพ์ชืท่ีเหมาะสมกับสภาพพื�นท่ี เพื่อลดการบุกรุกพื�นท่ีป่า และลดปรมิาณการใชน้้ำ�าในการท้ำาเกษตรกรรมนอกฤดู

11. ท้ายสดุ ขอใหยุ้ติการผลักดันการสรา้งเขื่อน ขนาดใหญ่ อยา่งเขื่อนแก่งเสอืเต้น เขื่อนยมบน เขื่อนยมล่าง เขื่อนแมว่งก์ เขื่อนแมน่้ำ�าปิงตอนบน เขื่อนสาละวนิ เขื่อนแมน่้ำ�าโขง ฯลฯ โดยหนัมาใชแ้นวทางการจดัการน้ำ�าชุมชนดังได้กล่าวมาแล้ว

.............................................................

9