VOLUME XXXIVIssue 5

JUNE 2014Serving Los Baños and nearby communitieswww.lbtimes.ph

World AIDS Day, World No Tobacco Day ginunita ng MHO, Tuntungin-Putho

Bagong hepe ng LB PNP, hinirang

Nutrition Month celebration kicks off

ni Ricarda Villar

ni Ricarda Villar

by Ricarda Villar

Itutuloy sa pahina 3

Continued on page 2

Libre!

Ms. Reyes (fourth from left) was awarded a Certificate of Recognition during the launching of the Nutrition Month celebration (Photo courtesy of the Los Baños Public Information Office).

Pinangunahan ni Dr. Isidoro, ang municipal health officer ng Los Baños, ang candlelight memorial na ginanap sa Brgy. Tuntungin-Putho noong ika-24 ng Hunyo para sa World AIDS Day (Larawan mula sa Municipal Health Office).

Police Chief Inspector Ricardo I. Dalmacia

On June 30, the local government of Los Baños launched the activities for the 40th Nutrition Month celebration themed Kalamidad ay Paghandaan, Gutom at Malnutrisyon Agapan during the flag ceremony held at the new Municipal Hall grounds.

Dr. Maria D. Cerezo, the nutrition officer of Los Baños, stressed the importance of increased awareness and higher level of preparedness among Los Baños residents to prevent hunger and worsening of malnutrition cases during calamities.

Dr. Cerezo enjoined all community stakeholders, especially the local government units, non-government organizations, and funding agencies, to put greater premium on nutrition when planning and preparing for calamities and disasters.

The nutrition officer also shared that this year’s nutrition month theme was an entry from Los Baños. Dr. Cerezo

Sama-sama ang tanggapan ng Municipal Health Office, konseho ng Brgy. Tuntungin-Putho, at ang Gawad Kalinga sa Tuntungin-Putho sa pag-alala ng World No Tobacco Day at ng World AIDS Day sa pamamagitan ng seminar at candlelight memorial noong ika-24 ng Hunyo sa Chapel of the Risen Christ sa Brgy. Tuntungin-Putho. Ayon sa municipal health officer na si Dr. Alvin Isidoro, nasa 80 ang nakilahok sa naturang aktibidad.

Si Police Chief Inspector Ricardo I. Dalmacia ay opisyal na nanungkulan bilang hepe ng Los Baños Philippine National Police (PNP) noong ika-16 ng Hunyo.

Nangunguna sa mga proyekto ni Chief Insp. Dalmacia ang pag-deputize sa mga civic group

explained that the theme entry submitted by Desiree P. Reyes, a dietician at HealthServ, bested about 400 other entries

from different parts of the country. Ms. Reyes was recognized during the launching ceremonies.

2 LOs BañOs TIMEs

E D I T O R I A L S TA F Faletheia Canubas ■ Rosette Concio ■ Jabez Flores ■ Jun Lit ■ Joyce Marie Maloles ■ Sofia Tidon ■ Ricarda VillarWriters

Ricarda VillarEditor-in-ChiefJoyce Marie MalolesAssociate EditorRicarda VillarLayout artistRosa Pilipinas F. FranciscoAdviser

The Los Baños Times is produced by the students and staff of the Department of Development Journalism

at the UP Los Baños College of Development Communication. No part of this paper may be

reproduced or distributed in any form or by any means stored in a database or retrieval system without

prior consent. All rights reserved.

The Los Baños Times is located at Rm. 201B, Department of Development Journalism,

College of Development Communication, University of the Philippines Los Baños

College, Laguna

Tel. No.: (049) 536-2511 local 401 or 410Email: lbtimes@devcom.edu.ph

Website: http://lbtimes.ph

NEWSLB Nutrition Office pararangalan ng PAN

PESO holds a series of job fairs

ni Ricarda Villar

NEWS

Sa pangatlong pagkakataon, kinilala ng Philippine Association of Nutrition (PAN) ang Los Baños sa natatangi nitong pagsasagawa ng pabasa sa nutrisyon sa iba’t-ibang barangay. Paparangalan ang Los Baños ng PAN Outstanding Pabasa sa Nutrisyon Award sa ika-18 ng Hulyo sa pagtitipon ng mga miyembro ng PAN sa Marco Polo Hotel, Cebu City.

Ayon kay Dr. Maria D. Cerezo, ang nutrition officer ng Los Baños, isang malaking karangalan para sa Los Baños at sa kanilang tanggapan ang pagkilala ng PAN.

Layon ng Los Baños Nutrition Office na higit na pag-igihan ang pagsasagawa ng mga proyektong pangkalusugan para muling makilala ng PAN sa susunod na taon at mapababa ang kaso ng malnutrisyon sa Los Baños. Hihiranging “Hall of Famer” ang mga munisipyo at lungsod na nakatanggap ng PAN Outstanding Pabasa sa Nutrisyon Award sa apat na magkakasunod na taon.

Approximately 700 applicants and 70 companies participated in the quarterly job fair on June 27 held at the Public Employment Service Office (PESO) located at the Gabaldon Compound near the Immaculate Concepcion Parish in Brgy. Baybayin in Los Baños, Laguna.

PESO will be holding another job fair on July 25 (Friday). Applicants are advised to bring their resume. The registration for the job fair will start at 8am.

Further, PESO will also facilitate hiring for the following:

• VAC Auto Components (HS Graduates) production operators on July 11;

• Verde (domestic helpers) on July 15;

• JEDEGAL in Taiwan (factory workers) on July 16; and

• Every Friday – skilled workers (laborers, carpenters, mason, steel fabricators, etc.)

Registration starts at 8 am at the PESO Office. For inquiries, contact PESO at (049) 536-5976.

Dr. Cerezo invited everyone especially the schools and various institutions to take part in activities to be held this July:

Ayon kay Dr. Cerezo, ang nutrition officer ng Los Baños mula 2009, ang taunang pagkilala ay iginagawad ng PAN sa mga munisipyo at lungsod na epektibong nakakapagsagawa ng mga gawain at proyektong pangkalusugan sa kani-kanilang lugar.

Continued from page 1

For inquiries, contact the Los Baños Nutrition Office at 0916 220 7319.

Nutrition Month...

July 1 MotorcadeJuly 7 Provincial launching of Nutrition Month celebration

in Sta. Cruz, LagunaBarangay Nutrition Scholars (BNS) Convention at the Sta. Cruz Cultural Center in Sta. Cruz, Laguna

July 8-29 Pabasa sa Nutrisyon in Los Baños barangaysJuly (2nd Week)

Food Production and Home and Community Garden Contest in all Los Baños barangays

July 17 Presentation of the Los Baños nutrition situation during the sessions of the federation of barangay captains

July 28 Nutrition Corner Contest in all barangays of Los BañosJuly 29 Nutrition Jingle Contest at the Municipal Covered Court

Level 1 Department of Education (Elementary); Level 2 Daycare Children Center and Rural Improvement Club Children Center

July 30 Lecture on nutrition emergencies for affected families in lakeshore barangays at the Los Baños Nutrition OfficeCulminating activities for the Nutrition Month 2014 at the Municipal Covered Court

3LOs BañOs TIMEs

MHO, nagsagawa ng blood donation driveni Ricarda Villar

Higit 100 pinta (pint) ng dugo ang nalikom ng Municipal Health Office (MHO) sa isinagawang Dugong Bayani Alay ko sa Bayan noong ika-21 ng Hunyo sa bagong munisipyo ng Los Baños.

Ayon kay Dr. Alvin Isidoro, tagapamahala ng MHO, mahigit 200 na residente ng Los Baños ang nagparehistro upang magbigay ng dugo ngunit nasa 108 lamang ang pumasa sa mga panuntunan para makapagbigay ng dugo. Karamihan sa nakibahagi ay mga nagsasanay sa Philippine National Police at mga miyembro ng iba’t-ibang samahan sa Los Baños.

Ipinaliwanag ni Dr. Isidoro na ang blood donation drive ay isinasagawa tatlong beses sa isang taon. Ang nangyaring blood donation drive ay ang pangalawa sa taong ito. Ang pangatlo at huli ay isasagawa sa ikalawang linggo ng Oktubre.Ani Dr. Isidoro, sa buwan ng Hunyo ginanap ang pangalawang blood donation drive bilang bahagi ng selebrasyon ng World Blood Donor Day noong ika-14 ng Hunyo.

NEWS

upang maging katuwang ng PNP sa pagpapanatili ng kaayusan at seguridad sa Los Baños at pagpapababa ng insidente ng krimen lalo na ang paggamit at/o pagbebenta ng ipinagbabawal na gamot.

Ayon kay PO2 Marife Cruz, ang kasalukuyang proporsyon ng pulis sa sibilyan sa Los Baños ay 1:2,432. Ibig sabihin, ang bawat isang pulis ay responsable para sa kaligtasan ng 2,432 residente ng Los Baños. Hindi pa kasama sa bilang na ito ang humigit kumulang 10,000 estudyanteng nag-aaral sa Unibersidad ng Pilipinas Los Baños. Ang nararapat na ratio ng pulis sa sibilyan ay 1:500 upang epektibong masiguro ang kaligtasan ng mga mamamayan.

Nais ni Chief Insp. Dalmacia na makipagtulungan sa mga civic organization sa Los Baños tulad ng Kabalikat Civicom. Hindi na bago ang pagtulong ng mga civic organizations sa Los Baños PNP. Katuwang na ng PNP ang mga samahang ito sa tuwing may malakihang proyekto o okasyon sa Los Baños tulad ng taunang Bañamos Festival. Sa ilalim ng panunungkulan ni Chief Insp. Dalmacia, layon na maging regular ang pagtutulungan ng

Katulong ng MHO ang Philippine Blood Center, Alpha Phi Omega (Inc.) Philippines at Zeta Theta Alumni Association sa ginawang blood donation drive noong Hunyo 21. Naging malaki rin ang bahagi ng Los Baños Group, Kabalikat Civicom, JCI Los Baños, at Tanod Bayan Kontra Krimen (TaBaKK) sa naturang gawain. (Larawan mula sa Municipal Health Office).

Mula sa pahina 1

Bagong hepe...LB PNP at ng mga civic organizations upang higit na mapalawak at mapa-igting ang pagbabantay sa kaayusan at pagpapanatili ng seguridad sa Los Baños.

Ang pagpapababa ng insidente ng krimen lalo na ang paggamit at/o pagbebenta ng ipinagbabawal na gamot ay isa din sa pangunahing proyekto ni Chief Insp. Dalmacia. Mula nang maupo sa pwesto, narito ang ilan sa mga nagawa na ng bagong hepe ng Los Baños:• Nasamsam ang anim na hindi

rehistradong motorsiklo. Ang mga motorsiklo ay nailipat na sa ilalim ng panlalawigang tanggapan ng PNP;

• Sa bisa ng search warrant, isa ang naaresto sa kasong illegal possesion of firearms. Ang suspek ay nahulihan ng .45 na kalibre ng baril noong June 29. Ang suspect ay nakapagpyansa;

• Tatlong suspek ang naaresto dahil sa paglabag sa RA 9165 (Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002). Nilabag ng mga suspek ang Section 5 (pagbebenta), Section 11 (paggamit), at Section

12 (paraphernalia). Sila ay nahulihan ng shabu at marijuana sa pamamagitan ng buy-and-bust operation at pagpapatrol;

• Naaresto ang dalawa sa mga Most Wanted Persons ng Los Baños;

• Naaresto ang lima sa mga Wanted Persons ng Los Baños;

• Naaresto ang walong katao dahil sa paglabag sa batas patungkol sa illegal gambling (RA 9287); at

• Naaresto ang dalawang katao sa kaso ng swindling.

Pagtutuunan din ng pansin ni Chief Insp. Dalmacia ang pagbuo ng ordinansa na mag-oorganisa ng Los Baños Motorcycle Security and Identification System (LMSIS). Layon ng LMSIS na magkaroon ng mas maayos na database ng rehistro ng mga motorsiklong pagmamay-ari ng mga residente ng Los Baños. Sa ganitong paraan, mas mapapabilis ang pagkilala sa mga kolorum na motorsiklo na karaniwang nasasangkot sa iba’t-ibang klase ng krimen.

Nais ding maisaayos ng PNP sa ilalim ng pamumuno ni Chief Insp. Dalmacia ang listahan ng mga authorized bet collector at kubrador bilang bahagi ng kampanya ng PNP laban sa illegal gambling.

4 LOs BañOs TIMEs

Registration for 3Q PESO training courses ongoing

BULLET NEWS

PHOTO NEWS

The Public Employment Service Office (PESO) is inviting applicants for the 3rd quarter training courses offered by the PESO CAESAR Los Baños Manpower Skills Training Center (PCLBMSTC). Training sessions will start in October. The training courses include:

• Shielded Metal Arc Welding 1• Basic Computer Literacy• Computer Hardware Servicing II• Massage Therapy II• Carpentry II• Basic Plumbing II• Automotive Servicing II• Dressmaking • Electrical Maintenance II• Ref and air-conditioning Technology II• Electronics• Basic Cosmetology• Motorcycle Technician• Call Center Training/ English Proficiency

For inquiries, call (049) 536-5976 or visit the PESO Office at the Gabaldon Compound near the Immaculate Concepcion Parish in Brgy. Baybabayin in Los Baños, Laguna.

Kabalikat Civicom, a Los Baños based civic organization, will represent Los Baños in the Provincial Disaster Preparedness Competition on July 16 at the Laguna Sports Complex in Sta. Cruz, Laguna. The competition is part of the activities lined up by the PNP Provincial Office for the 2014 National Disaster Consciousness Month.

***

The Los Baños PNP conducted a feeding activity at Brgy. Bayog Daycare Center on June 30. Around 25 daycare students benefitted from the feeding activity as part of the Los Baños PNP Police Community Relations (PCR) activities.

***

On June 2-6 and June 16-20, the Los Baños PNP assisted Los Baños private and public schools in ensuring order and security in school zones as part of the Balik Eskwela project. The Los Baños PNP also held earthquake and fire drills at the Los Baños Central Elementary School in Brgy. Timugan during the opening of classes to prepare and/or review students, teachers, and school administrators on what to do during emergency situations.

NEWS

Michael Concio Jr. of Brgy. Anos took home the gold medal and bested 38 ASEAN participants in the Open 10 Rapid Chess category during the 15th ASEAN + Age Group Championships from June 2-12 at the Sands Cotai Central in Macau.The Philippine team composed of Concio, Adrain de Luna, and Daniel Quizon also won the gold in the Group Rapid Chess in the Open 10 category. The Philippines ranked second out of the 11 participating countries, with 35 golds, 42 silvers, and 17 bronze medals (Photo courtesy of MAConcio).

Ang Bureau of Fire Protection Office (BFPO) ay nagsagawa ng demonstrasyon ng tamang pag-aapula ng apoy para sa mga empleyado ng munisipyo matapos ang flag ceremonies nong ika-30 ng Hunyo bilang bahagi ng selebrasyon ng National Disaster Consciousness Month ngayong Hulyo (Larawan mula sa Public Information Office).

Be a community correspondent.

LB_Times

lbtimes@devcom.edu.ph

https://www.facebook.com/LbTimes

Share stories from your barangay, school, and/or organization.

5LOs BañOs TIMEsCOMMUNITY POSTS

Job Fair 2014

Call for Los Baños cultural pieces to be dispayed at Pamanang Museo

Ang pangatlong Quarterly Job Fair 2014 ay gaganapin sa Setyembre 26 sa bagong munispyo ng Los Baños. Ang mga aplikante ay pinagadadala ng maraming kopya ng resume o curriculum vitae. Para sa karagdagang impormasyon, magtungo sa Public Employment Service Office.May roon ding mini job fair sa Hulyo 25 (Biyernes). Magdala lamang ng resume at magrehistro ng alas otso ng umaga sa tanggapan ng PESO sa Gabaldon Compound (malapit sa Immaculate Concepcion Parish) sa Brgy. Baybayin.Nagpoproseso din ng mga trabaho para sa skilled workers (laborer, karpintero, mason, steel fabricators, atbp.) ang PESO tuwing Biyernes simula alas otso ng umaga.

The Los Baños Municipal Tourism Office invites you to share Los Baños cultural pieces to be displayed at the Pamanang Museo, located in the old municipal hall. For inquiries, contact (049) 530-2818 local 205.

Tax Amnesty Extension

The tax amnesty has been extended

until July 31. Los Baños residents can still

pay their real property taxes penalty-free

until July 31, 2014. The Laguna Provincial

Government extended the period of tax

amnesty to encourage more residents to

settle their tax payments. Avail of this

extension and visit the Land Tax Division of

the Municipal Treasury located at the first

floor of the new Los Baños Municipal Hall.

Resorts offer promo this rainy seasonTwenty-two resorts are giving up to

25-percent discount on their rates during the rainy season to boost tourism in Los Baños and to help resorts during off-peak season. These resorts include Laguna Paraiso, Los Baños Lodge and Hot Springs, EU-J’s, Events Avenue, Gracious Garden, La Riqueza, Martin Villes, Verdant Spring, Duplex, Princess Pools and training center, Villa Grandiosa, Villa Las Vegas, Villa Le Souviner, Sentosa Elenita, Mamangs Paradise, Villa Tolosa, Yellow House, Nuvo, Villa de Javier, Karisa, Celebration, and Arisabel Clubhouse Inc.

Splash Mountain, Oasis, City of Springs and HillSpa are also offering special promo rates.

The promo rates can be availed of starting July up to September, Mondays to Thursdays. For more information, please contact the Tourism Office at 530-2818 local 205.

The deadline for securing business permits for the 3rd quarter was moved to July 20. Visit the Municipal Treasury located at the first floor of the new Los Baños Municipal Hall.

Screening for Bailamos Dance Contest

The screening for the Bailamos

Dance Contest for the upcoming Bañamos

Festival is scheduled on August 16 and 23

from 8am -12nn at the Activity Area of the

new Los Baños Municipal Hall.

Sino-sino ang maaaring kumuha ng mga importanteng dokumentong ito mula sa Civil Registry ng Los Baños?

Ang mga mamamayang ipinanganak sa Los Baños ay maaring kumuha ng kanilang sertipiko sa tanggapan. Sa pagkakataong hindi makakapunta ang taong nangangailangan ng dokumento, maaring ang miyembro ng kaniyang agarang pamilya ang magtungo sa tanggapan.

Anong dapat gawin kung mayroong problema sa anumang impormasyong nakasaad sa dokumento?

Magpunta sa tanggapan ng Local Civil Registry Office upang maliwanagan sa mga prosesong dapat gawin. May kahabaan ang proseso sa pagtatama ng impormasyon sa dokumento. Gayunpaman, ang mga kawani ng tanggapan ay handang magbigay ng tulong upang maisagawa ang pagtatama.

Deadline for 3Q Business Permit extended

Bañamos Lakeside Shower Party

The Los Baños Gender and Development (GAD) Office invites everyone to take part in the Bañamos Lakeside Shower Party on September 20. At least 1,000 participants are needed to help Los Baños set a new Guinness World Record for the biggest shower party. Registration is PhP 100. Proceeds will benefit the renovation of the new Pamanang Museo.

Mula sa pahina 10Ulat Bayan...

Ang tanggapan ay bukas tuwing Lunes hanggang Biyernes mula ika-8 ng umaga hanggang ika-5 ng hapon. Ito ay nasa unang palapag ng bagong munisipyo. Maaari ding tumawag sa numerong (049) 530-2818 local 107 para sa anumang katanungan.

6 LOs BañOs TIMEs

“Pangarap ko talagang matakbo ang buong Pilipinas at ang mensahe ko habang tumatakbo ay pangalagaan ang kapaligiran. Ayaw ko kasing mangyari uli ang nangyari noon sa [Bagyong] Yolanda.”

Ipinapakita ng pangarap na ito ang mga bagay na mahalaga kay Melanie A. Malihan – ang pagtakbo at ang kalikasan.

Bagama’t tubong Bay, sa Los Baños na nahubog ang pagmamahal at talento ni Lanie, 30, sa pagtakbo. Nagsimula siyang sumama sa isang kaibigang mananakbo noong 2006. “Patakbo-takbo lang ako noon,” ani Lanie.

“Sumasama sa training namin yan noon, hindi pa tama ang basic running posture at naka-tsinelas pa,” ani Coach Nick Gandeza, ang running coach ni Lanie mula taong 2009 hanggang sa kasalukuyan.

Nagsimula siya ng ‘focused at seryosong’ pagtakbo noong 2009. Ang mga running outfit at gadgets ni Lanie ay kalimitang bigay ng mga kasamahan sa Laguna de Bay Running Team. “Ipinanghiram ko rin siya ng running shoes. Medyo malaki sa kanya yung naipahiram at para siyang penguin pero tumatakbo pa rin siya. Napaka-determinado,” dagdag ni Coach Nick.

Sa ngayon, full-time siyang tumatakbo. Nag-eensayo siya kada makalawa. Sa programang binigay sa kanya ni Coach Nick, dapat makatakbo siya nang may kabuuang 50 oras mula sa 16 na beses na takbo sa isang buwan o humigit-kumulang tatlong oras kada araw.

Minsan ay tumatakbo siya mula alas singko hanggang alas nuwebe ng umaga o simula alas tres hanggang alas siyete sa gabi bukod pa sa pace work at speed training. “Depende sa pakiramdam mo, kailangan kasing makinig sa katawan,” sabi ni Lanie. Ang mga karaniwang ruta ng kanyang ensayo ay mula Bay hanggang Calamba, o Caliraya, o San Pablo at pabalik sa Bay. Nag-eensayo din siya sa UPLB. “Magandang training ground ang campus, pati pang-high altitude sa may National Arts Center,

Lanie MalihanReyna ng Ultramarathon ni Aletheia G. Canubas

sa Jamboree, sa Mud Spring, at Mt. Makiling Rainforest Park,” ani Coach Nick Gandeza.

Tuwing Linggo, isinasagawa niya ang Long, Slow Distance training (LSD) na inaabot ng 6-8 oras na takbo na may kasamang walking breaks. Ito ay para sa mga ultramarathon runs niya.

Sa kasalukuyan, ang pinaka-malayong distansya sa karera na natakbo na ni Lanie ay ang 2014 Bataan Death March (BDM 102) Ultramarathon Race na may layong 102 kilometro (km).

Sa nasabing paligsahan, nakuha ni Lanie ang unang pwesto sa mga kababaihan at pangalawa sa lahat ng mahigit 300 na tumakbo. Nagtala siya ng oras na 11:18:24 – ito rin ang bagong record ng mga kababaihan sa BDM Ultramarathon Race para sa 102 km.

Nakuha din niya ang ikalawang pwesto sa mga babae mula sa 405 na nakilahok sa Mayon 360˚ Ultramarathon Race na may distansyang 80 km. Nanalo din siya sa ginanap na Independence Day Ultramarathon noong Hunyo 15, 2014 sa Kawit, Cavite, kung saan siya ay nagtala ng oras na 5:57:59 para sa 54 km na takbuhan.

Pinapayuhan lamang ni Coach Nick si Lanie ng mga dapat niyang sundin upang manatiling malusog at malakas para sa ensayo at mga karera. Si Lanie na mismo ang naghahanda ng masustansyang pagkain, nagsisiguradong walong oras ang kanyang tulog, at umiiwas sa mga bisyo gaya ng pag-inom at paninigarilyo.

Pagkatapos ng mga mahabang

takbuhan, may dalawang araw si Lanie na recovery period. “Kailangang ipahinga ang mga muscles at tissues sa katawan,” aniya.

Kung walang karera at kung hindi nag-eensayo, masaya si Lanie sa simpleng buhay sa bukid. “Laking bukid kasi talaga ako – nagtatanim sa palayan, namimingwit sa sapa, ganun.” Mayroong tindahan dati si Lanie pero natigil ito dahil walang nakaka-pag-bantay. “Nag-iipon na uli ako para mabuksan ko yung tindahan,” dagdag ni Lanie.

Ayon sa mga tala ng kanyang pagsali sa mga karera at time trials kasama ang mga teammate, halos 1,600 km na ang kabuuang layo na natatakbo ni Lanie mula 2011 hanggang 2014. Hindi pa kasama ang halos araw-araw na kanyang tinatakbo para sa ensayo. Sa 72 karerang kanyang sinalihan, nakuha niya ang unang pwesto sa 32 pagkakataon.

Hindi na malayo sa pangarap niyang matakbo ang buong Pilipinas na ayon sa nationsencyclopedia.com ay may habang 1,851 km mula timog-timog silangan hanggang hilaga-hilagang kanluran.

Itutuloy sa pahina 7

FEATURE

7LOs BañOs TIMEs

THE MULCHING MATSING

Nu Wave FarmersBy Jabez Joshua M. Flores

“Pinaplano na namin yan pero sa tingin ko ‘pag 40 years old na si Lanie namin yan magandang ituloy,” ani Coach Nick.

Ayon kay Coach Nick, kailangan ng matinding pagpa-plano, pag-eensayo, at suporta ang ganitong takbuhin.

Sa lahat ng ito, hindi kuntento si Lanie na tumakbo lamang para manalo. “Ayoko ng takbo lang nang takbo, gusto

ko iyong pagtakbo nakakatulong din sa community ko,” sabi niya.

Sa nalalapit na hinaharap ay matutupad ni Lanie ang kanyang pangarap na takbuhin ang buong Pilipinas kasama ang kanyang mensahe na pangalagaan ang kapaligiran. Sa ngayon, patuloy siyang nag-eensayo para sa mga ultramarathon races na kanyang sasalihan at ipapanalo.

Kids who got tired looking for decent-paying jobs in the city;Kids who got fed up with office work and routine;Kids who felt that they were meant for so much more;These are smart kids who long to express themselves and make a difference in this monochromatic world.

#NuWaveFarmers

“ “

It’s the same old song. The farmers are getting older and the kids are getting smarter. So they flee from the “probinsya” to pursue dead-end jobs in the city. Everywhere in the world it’s the same. Farming, as a profession, has never really gotten any amount of “cool” compared to mainstream professions such as engineering or medicine. Farming has always been known as something that you do when you don’t finish school. Farming is what happens when your teacher angrily tells you to “go home and plant kamote.”

But like everything in this world, change is bound to happen. And people are starting to understand and see life in its entirety rather than in bits and pieces; holistic systems thinking in place of analytic linear thinking; advocacy rather than ambition; and spending time instead of spending money.

However, these changes did not happen overnight. And it’s not going to be a fad either. Mother Earth herself is pushing us to change our ways. The way we farm, the way we eat, and the way we live.

Enter the Nu Wave Farmers—by strict definition, farmers born in the 1980s (hence the Nu Wave label referring to the popular music genre of that decade), but also includes new organic farmers who emerged from the early 2000s to present. Enlightened, inspired, motivated and artfully cash-free, these farmers see a bright new future for farming. And not just any kind of farming but ORGANIC farming.

When Organic Agriculture was first offered as a 16-week non-formal/continuing education course at the UP Open University in 2012, it signaled the beginning of a new

era for organic agriculture. An era wherein tech-savvy farmers, young and old, armed with digital cameras, smart phones, and crazy social networking skills would begin to make noise and buzz en masse like a cloud of bumblebees.

The online course itself was a radical step in the first place. While searching for a venue to teach the organic agriculture modules, university researchers Dr. Blesilda Calub and Dr. Edna Matienzo of the Agricultural Systems Cluster in UPLB, made a left turn to UPOU and turned to the Faculty of Management and Development Studies, headed by Dean Dr. Inocencio Buot Jr., for some love and appreciation. The course was accepted and after producing four batches of organic agriculture graduates since 2012, I guess it’s safe to say that things really worked out well and even exceeded the course’s expectations.

Who are the Nu Wave Farmers and what do they do? You’ll find out soon.

Jabez Flores is an organic farmer and permaculture designer for Kainos Farm in Calamba, Laguna. He maintains his own garden in Los Baños called Daang Kalabaw Community Garden.

He finished BA Sociology at UP Los Baños in 2007; Certificate in Organic Agriculture at UPOU in 2012; Basic Permaculture Design at Cabiokid Foundation, Nueva Ecija in 2014; and is currently taking up his master’s in Environment and Natural Resources Management specializing in Upland Resources Management at UPOU. He also teaches Personal Entrepreneurial Development at UPOU.

To know more about what Jabez is up to, visit his blog www.organicbackyardthinking.blogspot.com and https://www.facebook.com/jabez.flores/about.

The Mulching Matsing is a column dedicated to encouraging the community members, especially the youth, to engage in organic farming.

Upang malaman kung paano masuportahan si Lanie Malihan sa kanyang mga karera, makipag-ugnayan lamang kay Coach Nick Gandeza o bisitahin ang kanilang Facebook Page (Laguna de Bay Running Team).

Mula sa pahina 6Lanie...

COLUMN

8 LOs BañOs TIMEs CULTURE & ARTS

Yes, no blood was spilled yet my senses were stunned, chilled at the sight of torsos split and limbs chopped,from crowns severed twenty-nine of you massacredin the name of illusions called progress, mercilessly killed echoes of journalists’ screams in that grim Maguindanao field

no flowers strewn to the grounds you once stood no candles lit where you were felled, in murderous mood no crosses or stones to mark, nor shallow graves crude how mindless the perpetrators are, and Death so shrewd.

Gone now the cottony parachutes that carry your seeds Your hands of leaves now rotting ‘neath newly sprouted weeds Your decades of noble service, all naught but forgotten deeds The once-proud trunks butchered, now host to termite breeds.

Your murderers – engineer masters?conniving foresters? village lords and ministers? business and hotel builders? profit-gatherers? power that is capital to public officers? among the public, the apathy-sufferers?

Rest in Peace Dear Friends – Justice comes in various ways when Mother Nature bends Pray that the innocent be spared, if we can’t make amends.

More trees will fall More creatures’ heads will roll For as long as trees give way to roads or buildings tall And until humans learn to respect the voiceless’ call

We who survive you – can never rest, no, not at all . . .

Life is beautiful; imagine the best thing that ever happened in your life. Difficult times make you stronger to face whatever challenges that may come along the way.

Always smile because it makes your day more meaningful and makes you more comfortable doing your activities throughout the day. A smile on your face is a reflection of your personality; forget about the sadness in your life. You are in control of your own happiness.

Make your life meaningful by helping others; the best thing to do is share your blessings. It is the best source of a person’s happiness. It is priceless when other people smile because of you. Support others not only financially but also spiritually, and share your time. You are lucky because God granted you knowledge and talent so use it wisely.

Always ask for forgiveness. It is the best way to conquer whatever pain you feel inside.

When a person is happy, s/he will attract more blessings. Challenges may arise but s/he will receive bountiful blessings. To experience lasting happiness, always think positively despite of the many problems that may arise in your life. It is part of life. Obstacles make you stronger.

Many factors contribute to lasting happiness but the most important is thinking positively. Do not let things bring you down. Instead, make your life as beautiful and as happy as it can be without any hesitations on your part.

Lasting Happinessby Rosette Concio of Brgy. MayondonJun Lit, 05-07 June 2014

In Memoriam: 29 Kapok Trees, Makiling

RConcio of Brgy. Mayondon is a 32-year-old BS Computer Science graduate who works at a microelectronics company in Calamba, Laguna.

9LOs BañOs TIMEs

Mula sa pahina 12

Pag-alala sa mapait na kahapon...Enero ng sumunod na taon, nagdatingan na din sa bansa ang

mga sundalong Hapon. Hindi nagtagal, nagkalat na sila sa daan dala ang kanilang

mga armas. Muli ding nagbukas ang mga paaralan na kinabilangan ng mga gurong Hapon upang magturo ng Katakana at Nihongo. Ramdam namin ang hirap dahil sa kakulangan sa pagkain, tubig, at damit.

Dahil ako ang pinakamatanda sa aming magkakapatid, lagi akong sumasama sa aking ina sa palayan para mag-ani. Minsan naman ay sumasama ako sa aking mga kaibigan sa bundok para maghanap ng kahit anong makakain. Sa gabi naman ay sumasama ako sa aking ina para magtinda ng meryenda sa “cabaret.” Kaunting kanin, kamote, saging, mais, o tubig tabang na isda ang paulit-ulit naming hain sa loob ng halos tatlong taon.

Mayroon din kaming hukay sa loob ng aming bahay na pinaliligiran ng mga sako ng buhangin. Doon kami nagtatago sa tuwing may dumaraang mga eroplano.

May ilang sundalong Hapon na bumibisita sa mga bahay para makipagkaibigan. Ngunit takot ang aking ina sa kanila kung kaya’t ginagawa niya akong madungis sa tuwing may bisita upang hindi ako mapansin o mapag-interesan ng mga Hapon.

Patuloy na lumala ang sitwasyon noong taong 1943. Kasabay ng pagdami ng mga lumilibot na Hapon, dumami din ang mga Pilipinong gerilya. Isinali ako ni Major Isaac Centeno sa medical group ng 25th Red Lion’s Combat Troops Division, President Quezon’s Own Guerrillas (PQOG) sa Camp Makiling. Tuwing gabi, habang kasama ako ng aking ina sa pagtitinda ng meryenda, palihim kong tinatanggap ang mga nakabilot na papel para sa mga miyembro ng gerilya. Laman ng mga papel ang mga secret codes at signals.

May mga pagkakataon ding pumupuslit ako kasama ng aking mga kaibigan sa kulungan ng mga bihag na mga Amerikano at iba pang dayuhan sa may Animal Husbandry para maghagis ng mga pagkaing nakabalot sa mga dahon ng saging at inumin. Sa kasamaang palad, minsan kaming nahuli sa akto ng isang sundalong Hapon. Dinala niya kami sa isang maliit na kwarto sa lumang Entomology Building at hindi pinakain at pinainom ng buong araw. Matapos ay dinala kami sa isa pang lugar kung saan ibinitin ako nang patiwarik at inilublob sa dram na puno ng tubig. Pinagmalupitan at sinaktan ako upang sabihin ko sa kanila ang pangalan ng mga kaanib sa gerilya ngunit hindi ako nagsalita. Matapos ang halos maghapong pagpapahirap, pinakawalan nila ako sa kondisyong regular akong mag-uulat sa kanilang headquarters. Dalawang beses lamang akong nag-ulat sa kanila.

Taong 1944, patuloy akong pumasok sa paaralan habang patuloy ding nag-iispiya at nagmamanman sa galaw ng mga Hapon para mag-ulat sa 25th Red Lion’s PQOG. Makalipas pa ang isang taon, patuloy na tumindi ang kalupitan ng mga Hapon dahil sa balitang dumating na si Gen. Douglas MacArthur sa Leyte.

Madaling araw ng Pebrero 21, 1945 noong ako’y inatasang dumalo sa pagpupulong tungkol sa gagawing pagsagip sa mga bihag. Pebrero 23 nakatakdang isagawa ang plano. Nakipagtulungan ang mga miyembro ng Hukbo ng Bayan Laban sa Hapon (Hukbalahap), gerilya, at 25th Red Lion’s PQOG sa mga sundalong Amerikano upang maisagawa ang plano. Ang mga lugar ng Brgy. Mayondon maging ang lugar ng railroad crossing at Pili Drive ang mga magsisilbing daanan ng mga sundalong Amerikano para makapasok sa kinaroroonan ng mga bihag.

Umaga ng Pebrero 22, nagpanggap ako bilang mag-aani upang katagpuin ang ilang kababaihang gerilya, ngunit wala akong nakita ni isa. Dinala sila ng mga sundalong Hapon sa Brgy. Maahas kung kaya’t nagmadali akong umuwi. Nakasalubong ko pauwi ang isang grupo ng mga sundalong Hapong may hawak na mga bayoneta. Sinabihan nila akong tumakbo palayo sa kanila. Sinabi ko sa aking ama ang nangyari. Nagtungo kami sa Kabaritan kung saan nagtatago ang aking ina, mga kapatid at daan-daang pang katao. Ngunit wala sila doon ng kami’y dumating. Tanging ang limang taong gulang na bata lamang ang aming nadatnan habang siya’y nagtatago sa silong ng kubo. Kinuha daw ng mga sundalong Hapon ang mga nagtatago doon kabilang ang kaniyang ina. Nalaman kong sa Brgy. Maahas din sila dinala kasama ng ilang libo pang katao. Doon sila sama-samang pinatay at sinunog. Sa mga panahong iyon, nais ko na lamang pumunta na din sa Brgy. Maahas para mamatay. Nanlulumo kaming umuwi ng aking ama upang kumuha ng ilang damit at sumama sa ilan pang kamag-anak patungo sa lugar na maaaring pagtaguan.

Kasama ng ilang daang tao, doon kami nagtago sa bahay ni Dr. Cendana sa may Faculty Hill sa pag-aakalang ligtas ang lugar. Kinagabihan, dumating ang ilang gerilya at sinabing parating na raw ang mga sundalong Hapon. Buong gabi kaming naglakad patungo sa Mt. Makiling kasama ang sumundong gerilya para tumakas sa mga Hapon.

Ala-sais na ng umaga ng Pebrero 23. Nakita namin mula sa aming pinaroroonan ang puting usok mula sa bukana ng Baker Hall at mapuputing parang payong galing sa mga eroplano. Maya-maya pa ay nakita namin ang daan-daang mga paratroopers. Narinig din namin ang dagundong ng mga amphibian tanks mula sa Brgy. Mayondon papunta sa gate ng UP. Nakakamangha ang mga nakita namin ng oras na iyon. Nakita namin kung paano nailigtas ang mga bihag.

Mula sa kabundukan, malinaw naming nakita ang kalayaang nakamit mula sa mga Hapon. Sa ilang sandali ay nakalimutan ko ang mga naganap sa nakalipas na araw. Araw iyon ng pagbubunyi. Ngunit ang sakit at pighating dulot ng pagkawala ng aking ina at mga kapatid ay lubhang nakakapanlumo. Hanggang ngayon, hindi ko pa din mapigilang maluha sa tuwing naiisip ang trahedyang sinapit nila mula sa mga sundalong Hapon. Sadyang masaklap, puno ng takot, gutom at galit ang aming sinapit noong panahon ng digmaan at sana’y hindi na ito maranasan ng sinuman.

Sa ating mga kabaatan, nawa’y maging mahinahon kayo sa pakikitungo sa mga senior citizens lalo’t higit sa mga dumanas ng hirap dahil sa digmaan. Nawa, matuto tayong pasalamatan sila dahil sa kanilang pakikipaglaban at kabayanihan.

FEATURE

Lasting Happiness

10 LOs BañOs TIMEs

“Sumasali ako sa mga cooperatives.”- Marco de Guzman, Brgy. Malinta

Bilang pag-alala sa Savings Consciousness Week noong ika-30 ng Hunyo hanggang ika-6 ng Hulyo, tinanong ng aming reporter na si Joyce Marie Maloles ang ilang taga-Los Baños kung anu-ano ang kanilang istratehiya upang magkapag-impok.

“Pinaprayoridad ko ang aking mga gastusin…Yung aking pagkita ng pera ay mina-maximize kasi wala akong iipunin kung wala akong pera. Kaya kailangan may mga pamamaraan ng pagkita. Kung ano lamang ang aking kinita, doon lamang ako nakatakda sa aking mga gagastusin upang masigurado kong meron talaga akong maitatabi. Kalimitan, ang ginagawa ko matapos kong matanggal yung bahagi ng tithes para sa church, meron na talaga akong sinusubi para sa savings. Forced savings is a must.”- Celso Manacsa, Brgy. Dila, Bay Laguna

“Nag-iipon sa bangko.”- Eleanor Olifernes, Brgy. San Antonio

“Nag-iipon ako sa CARD Bank every week. Meron silang mandatory na Php70.00 pero dinadagdagan ko sya ng Php120.00. Yung Php20.00 ay insurance, Php100.00 ay savings ko every week.”- Evelyn Abadines, Brgy. Anos

“Nagtitinda-tinda ng kaonting ulam para yung konting dilehensya ay ma-ipon.”- Agnes Nacion, Brgy. San Antonio

“Pagka-sweldo ko, inuuna ko sa budget yung mga dapat gastusin. Yung matitira, hinuhulog ko sa CDC (Credit and Development Cooperative) kasi merong naka-allot doon na Php200.00 per month. Bukod pa dun, yung sobra sa budget ko, yun ang iniiipon ko.” - Rolando Marabillo, Brgy. Batong Malake

“Nagtitipid ako. Halimbawa, kaya ko namang lakarin, naglalakad na lang ako para ma-save ko yung pamasaheng Php8.50.”- Jomar Idos, Brgy. Dila, Bay Laguna

“Yung sweldo naka-ATM naman…’wag na ‘wag magwi-withdraw ng sobra para ma-limit lang ang pera sa wallet…para ma-prevent ang impulse buying.”- Menchie Garcia, Brgy. Maitim, Bay Laguna

“Yung mga bagay na hindi namin masyadong kailangan, hindi namin binibili.”- Jojo Listana, Brgy. Mayondon

“ Yung tradisyunal na pag-iipon ng pamilya, yung nasa alkansya. Meron kaming alkansya na kawayan. Yung mga coins na excess ng budget within the day dun namin nilalagay then at the end of the year, yun yung gagastusin namin bago mag-Christmas, bago mag-New Year. Yun yung way namin ngayon para lahat kami ay nagko-contribute sa savings.”- Anivee Manuel, Brgy. Batong Malake

Anong ginagawa mong paraan para makapag-ipon?

ANO’NG MASASABI MO?

Anu-anong dokumento ang makukuha mula sa tanggapan ng Civil Registry ng Los Baños?

• Sertipiko ng kapanganakan (Birth Certificate)• Sertipiko ng kasal (Marriage Certificate)• Sertipiko ng kamatayan (Death Certificate)

Paano kumuha ng mga dokumentong ito? Pumunta sa tanggapan ng Local Civil Registry Office sa bagong munisipyo. Ibigay o isulat sa papel ang mga sumusunod na impormasyon para sa kailangang dokumento:

Sertipiko ng kapanganakan1. Kumpletong pangalan ng bata (una, gitna, huli)2. Kumpletong pangalan ng ama 3. Kumpletong pangalan ng ina (nung siya ay dalaga pa) 4. Araw ng kapanganakan (buwan, araw, taon)5. Lugar ng kapanganakan (lungsod/munisipyo,

probinsya)6. Kumpletong pangalan at tirahan ng kumukuha ng

sertipiko

Sertipiko ng kasal1. Kumpletong pangalan ng asawang lalaki2. Kumpletong pangalan ng asawang babae 3. Petsa ng kasal 4. Lugar kung saan ikinasal

Sertipiko ng kamatayan1. Kumpletong pangalan ng namatay 2. Petsa kung kailan namatay 3. Lugar kung saan namatay

Magkano at gaano katagal makuha ang mga dokumentong ito?

Ang halaga ng babayaran ay depende sa kung saan gagamitin ang dokumento:

• PhP100 – kung para sa trabaho• PhP150 – kung kinakailangang i-endorso ng MCR ang

dokumento sa National Statistics Office (NSO)• PhP50 - para sa dalawang kopya ng Certified True

Copy ng dokumento

Makukuha ang sertipiko sa loob lamang ng 3-5 minuto ng pag-proseso.

MUNICIPAL CIVIL REGISTRY (MCR)Bilang paggunita sa National Birth Registration day noong Hunyo 23, kinapanayam ng aming reporter na si Joyce Marie Maloles ang municipal civil registrar ng Los Baños na si Claudia A. Africa.

Ating alamin kung anu-anong mga transaksiyon ang maaaring gawin sa tanggapan ng ating Municipal Civil Registry (MCR).

ULAT BAYAN

Itutuloy sa pahina 5

11LOs BañOs TIMEs

Ang bahaging ito ay sa produksyon ng mga sumusunod: Ma. Teresita B. Osalla (Project Coordinator), Mark Lester M. Chico and Mildred O. Moscoso (Program Hosts), at Joy Dianne Gumatay (Episode Producer).

Para sa mensahe, kumento, o suhestiyon na maaaring mapag-usapan sa Dito sa Laguna, tumawag o mag-text: Send LAGUNA <name> <address> <message> to 0916-188-DZLB (3952) o tumawag sa 536-2433.

ang Dito sa Laguna ay nasa ilalim ng produksyon at pamamahala ng Department of Development Broadcasting and Telecommunication ng UP Los Baños College of Development Communication.

Ano ang financial literacy?Ito ay edukasyon kung paano ang tama at maayos na paghawak ng pera. Ang bawat miyembro ng pamilya ay dapat na natututo tungkol dito. Dapat alam din ng bawat isa kung ano ang kanilang layunin bilang isang pamilya. Halimbawa nito ay ang mga bagay na nais nilang makuha, mga lugar na nais nilang mapuntahan o mga taong gusto nilang matulungan.

Paano mapadami o mapalago ang pera?Ang bawat isa ay may kanya-kanyang financial goals. Upang ito’y maabot, una, dapat ay may pumapasok na kita. Ngunit hindi sapat na may pumapasok lamang na kita. Mahalaga din ang usapin kung mayroon bang natitira sa kita. Bukod sa nagagastos sa mga pangangailangan, dapat ay mayroon ding naitatabi o naitatago. Kung ang perang lumalabas ay kasing laki o higit pa sa pumapasok na pera o kita, imposibleng maabot ang financial goal.

Ang natitirang pera ay tinatawag na savings. Ngunit mainam din na gawing investments ang mga naitatagong pera.

Paano mag-invest o mamuhunan?Kapag pinag-uusapan ang pamumuhunan, importanteng tandaan na dapat unang puhunan ang edukasyon. Makatutulong kung laging may bagong kaalaman tungkol sa edukasyon sa pananalapi.

Pagdating naman sa pagpapatupad o mismong pagsasagawa ng pamumuhunan, maaaring subukan ang:

Paper Assets – halimbawa nito ang stocks, mutual funds at bond funds. Ito ay karaniwang hindi ginagawa ng karamihan dahilan sa tingin nila’y ito ay para sa mayaman lamang, dahil sa takot na malugi at dahil hindi ito lubos na maintindihan.

Para masimulan ang pamumuhunan, kumuha ng financial coach o taong marunong sa aspetong ito. Paligiran din ang sarili o sumama sa mga taong may kaparehong layunin na mag-impok. Importante ang pagkakaroon ng support group upang makapagbigay gabay. Bago sumubok ng anumang pamumuhunan, magtanong mula sa mga taong may tamang kaalaman.

Paano nga ba ang tamang paghawak ng ating kita? Ating alamin mula kay Chai Santiago, financial adviser / marketing director ng International Marketing Group, at Rozel Indicio, registered financial planner.

Ano ang tinatawag na poverty formula at abundance formula?Poverty formula – Ito ay ang karaniwang ginagawa ng karamihan kung saan unang iniisip ang mga dapat na pagkagastusan o bayarin sa tuwing pumapasok ang pera. Ang anumang matira mula dito ang siyang ginagawang savings. Ngunit madalas, walang natitira sa pumasok na pera.

Abundance formula – Ito ay isang kasanayan kung saan mula sa kinitang pera, ang 10% ay ibinibigay sa simbahan o sa mga taong nangangailangan; 20% naman ang ginagawang savings o investment; at ang natitirang 70% ang siyang ginagamit sa mga gastusin. Ito ay upang maisakatuparan ang uri ng pamumuhay na angkop lamang sa kakayahang kumita.

Paano ang komputasyon ng pera para sa insurance ng pamilya, kalusugan at iba pa?Halimbawa para sa neto o linis na buwanang sweldo na PhP20,000:

Ang dapat na insurance goal nito ay PhP2,400,000 (mula sa PhP20,000 x 12 buwan x 10). Ito din ang dapat na halaga ng investment.

Para naman sa emergency fund, kapag wala pang pamilya, dapat ay may nakalaang PhP60,000 (PhP20,000 x 3 months) at PhP120,000 (PhP20,000 x 6 months) kapag mayroon ng pamilya.

Ano ang kahalagahan ng long-term savings?Ayon sa pagsisiyasat, 2% lamang ng mga nag-reretirong Filipino sa trabaho ang matatawag na financially free o nakagagawa ng kanilang mga nais nang hindi umaasa sa mga anak o pensyon. Ang 98% naman ay karaniwang nakaasa sa anak, charities, o di kaya’y pinipilit pa ring magtrabaho.

Ang long-term savings ay ang perang kailangan sa oras na magretiro o kaya’y tumigil na sa pagtatrabaho. Parte din ito ng nabanggit na 20% sa unang bahagi na dapat na inilalagay sa savings o

investment habang may pumapasok pang kita. Hindi dapat ito sinisimulang ipunin ilang buwan o kaonting taon bago ang pagreretiro. Ito ay karaniwang pinaghahandaan 10-20 taon o higit pa bago ang pag-reretiro.

Ano naman ang tinatawag na preserving estate?Ito ay ang pangangalaga ng mga naipong kaperahan o ari-ariang bahay, lupa at iba pa. Ito ang mga karaniwang iniiwan o ipinamamana sa mga mahal sa buhay. Upang maihanda ito, maaaring isaad sa huling habilin at testamento ang partikular na intruskyon kung anong gagawin sa mga maiiwang ari-arian. Maari din namang gamitin ang tinatawag na “revocable living trust” kung saan maaaring baguhin ang nakasaad sa huling habilin at testamento sa oras na magbago ang isip.

Maganda ba ang pag-loan o panghihiram ng pera?Depende sa laki ng interes na dapat bayaran. May mga taong nalulubog sa utang dahil sa malaking interes. Kapag hindi agad nabayaran ang utang, lalong lumalaki ang bayarin dahil sa patong na interes sa utang.

Hangga’t maaari, iwasan ang panghihiram ng pera. Kung may nais bilhin, mas mainam kung mayroon na talagang nakalaang pera para dito.

Ano ang inyong payo para makapag-ipon (emergency fund, investments, long-term savings, etc.)?Ugaliing tingnan o aralin ang mga pinagkakagastusan. Makatutulong ang paglilista ng mga pinaglalaanan kasama ang pinakamaliit na gastusin upang makita kung saan napupunta ang pera.

ang Dito sa Laguna ay isang programang ipinalalabas tuwing Sabado sa Community Cable Channel 8 sa ganap na ika-10 ng umaga. Laman nito ang mga magagandang kwento, masasayang karanasan, at makabuluhang mga usapan patungkol sa Laguna. Ang replay ay tuwing Lunes (2PM), Miyerkules (4PM), at Biyernes (10PM) sa parehong istasyon.

OPINION

Mga natatanging kwento ng Los Baños

Noong June 12, muling ginunita ng mga Pilipino ang ika-116 anibersaryo ng Araw ng Kalayaan. Ano nga ba ang diwa ng Araw ng Kalayaan?

Ang kwento ng buhay ni Gng. Sofia G. Tidon ng Brgy. San Antonio ay maaaring makapag-paalala sa atin, lalo na sa mga kabataan, ng kahalagan ng kalayaan mula sa banyagang mananakop.

Binawian ng buhay ang aking ina at mga kapatid gamit ang bayoneta. Kasama ang mahigit isang libo pang mga bihag na Pilipino, pinagsama-sama sila sa isang lugar at sinunog.

Ika-7 ng Disyembre noon, taong 1941, bisperas ng piyesta sa aming bayan, ng sumiklab ang ikalawang digmaang pandaigdig. Pumasok pa din ako sa paaralan ng sumunod na araw. Unang taon ko noon sa UP Rural High School sa edad na 14.

Pag-alala sa mapait na kahaponSa panulat ni Gng. Sofia Tidon ng Brgy. San Antonio

Umaga pa lang, pansin na ang matinding pagkabalisa ng aming mga guro habang sila’y pabulong na nag-uusap usap. Agad din kaming pinauwi ng araw na iyon.

Tahimik ang paligid habang naglalakad kaming pauwi. Nang makarating ako sa bahay, nakita ko ang aking ina na takot na takot. Galing sya sa misa sa bayan. May giyera daw at binomba na ang Pearl Harbor. Sunod na daw bobombahin ang Pilipinas kung kaya’t nagkagulo ang mga tao pauwi sa kani-kanilang tirahan. Lalo kaming natakot dahil namili ang aking ama sa Maynila ng araw na iyon.

Nang makauwi ang aking ama, na-ikwento nya ang sitwasyon sa Maynila. Hindi daw malaman ng mga tao doon kung saan pupunta. Wala kaming nagawa kung hindi maghintay sa mga susunod na pangyayari.

Kinabukasan, idineklara ang Maynila bilang isang bukas na lungsod at inilipat ang mga tao doon sa mga malalapit na probinsya.

Sunud-sunod na malalaking trak na may balot na telang itim ang mga ilaw ang bumabaybay sa mga daan tuwing hating-gabi dala ang mga evacuees. Tanging mga paidlap-idlap na apoy ng kandila ang nagsisilbing liwanag sa ilang kabahayan. Naging problema ang pagkuha ng tubig at pagkain. Matapos ang isang linggo, binomba ang Maynila kasama ang ilang kuta ng mga sundalong Amerikano.

Kapaskuhan naman ng taong ding iyon nang bombahin ng mga Hapon ang riles ng tren sa College Station ng Los Baños. Direktang tinamaan ang isang tren sakay ang daan-daang evacuees mula sa Maynila. Maraming namatay at nagtago sa kung saan-saan.

Itutuloy sa pahina 9