Duurzaam WaterActief Waterbeheer en inrichting Groene Ruimte

Imagine the result

2 ARCADIS | Duurzaam water 3ARCADIS | Duurzaam water

Focus_op het resultaat

Inzicht geven en focus aanbrengen. Raadgever zijn. Vooruit zien en voorop lopen. Ondernemen in een complexe omgeving. Maar met overzicht en betrokkenheid. En verstand van zaken. Resultaatgericht. Iedereen zegt het. Slechts enkelen maken het waar. Resultaatgericht bij ARCADIS: niet denken áán onzeklanten, denken áls onze klanten. Over het krachtenveld waarin zij zich begeven.

Van probleem naar oplossing. Om het verschil te maken. Samen met klanten, partners en betrokkenen. Mobiliteit. Milieu & Ruimte. Gebouwen. Water. Thema’s die er toe doen. Los van elkaar. Afhankelijk van elkaar. De samen-leving vormgeven. Met kennis van de toekomst. Een heldere blik op het probleem. Creatief in de oplossing. Daadkracht in de uitvoering. Imagine the result.

5 Inleiding 6 Inrichting en gebiedsplannen 8 Inrichtingsplan Westelijke Langstraat 10 Zoutwinning Waddenzee 11 Raamplan Peilbesluiten 13 Ontwikkeling ALBA-plas 14 Stadsgrachten Sneek 15 Nieuw Boeren in Nieuw-Buinen 17 Kennis en beleidsadvies 18 Klimaat en Water Overijssel 20 Waterbeheer Wetterskip Fryslân 21 Waterschap De Dommel 23 Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE) 24 Noord Brabant en Maasstroomgebied 27 Stedelijk Water 28 De Dommel door Eindhoven 29 Nieuw bergbezinkbassin 31 Ombouw Geert Huizinga gemaal 32 Zaandam 35 Bergbezinkbassin Tiel 37 Landschapsarchitectuur 39 Floriade 2012 40 Gemeente Hoogeveen 43 Pathmos Enschede 44 Landschapsontwikkelingsplan Salland 45 RWZI Den Bosch 46 Zweringbeekpark Enschede

Inhoud

4 ARCADIS | Duurzaam water

Er staat veel te gebeuren in de stroomgebieden

in Nederland. Zowel in het landelijke gebied

als in de stedelijke omgeving. Zo zullen de

maatregelen die in het kader van de Europese

kaderrichtlijn water, Waterbeheer 21e eeuw

en Natura 2000 staan geprogrammeerd,

tot uitvoering gaan komen. Ook thema’s als

verzilting, GGOR, stedelijk waterbeheer en de

gevolgen van de nieuwe waterwet vragen om

aandacht. Dit zijn opgaven en thema’s

die niet alleen moeten worden ingebed in

beleids-plannen, maar deze thema’s moeten

ook leiden tot concrete maatregelen en

uitvoering. Dat vraagt om actie, nu en in de

nabije toekomst.

ARCADIS werkt actief aan de meest duurzame

oplossingen voor de verschillende opgaven.

6 ARCADIS | Duurzaam water

Inrichting en gebiedsplannen

7

Binnen inrichting en gebiedsplannen richt

ARCADIS zich op zowel het werkveld water

als het werkveld groene ruimte. Ten behoeve

hiervan hebben wij specialistische kennis in

huis op het gebied van landschapsarchitectuur,

waterbeheer, inrichting en cultuurtechniek.

Naast de primaire focus op

inrichtingsvraagstukken, zoals de inrichting

van beken, natuurgebieden, watergangen,

waterberging, baggeren en waterbodem,

is er gericht aandacht voor gebiedsplannen.

Gebiedsplannen kunnen de stap voor de

inrichting betekenen (peilbesluiten,

haalbaarheidsstudies, GGOR,

bodemdalingstudies, ontwerp traject

landinrichting, Natura 2000 etc), maar zeker

ook de stap naar het ontwikkelen van eigen

concepten. Deze concepten zetten wij

desgewenst risicodragend in de markt. Hierbij

kunnen wat ons betreft verschillende

contractvormen aan de orde zijn. Kortom: van

gebiedsplannen via engineering tot realisator.

8 9ARCADIS/Meander | Uw partner bij EMAB-projecten | Lithse Ham

met kwelafhankelijke vegetaties. Ook moet het gebied ‘mooi’ worden ingericht, met aandacht voor extensieve recreatie, cultuurhistorie en landschappelijke waarden.

ARCADIS heeft een integrale visie opgesteld en deze in overleg met de provincie, Staatsbosbeheer (de toekomstige beheerder), gemeente en Waterschap Brabantse Delta uitge-werkt in een voorlopig ontwerp. Binnen dit ontwerp komen onderwerpen samen als oppervlaktewater, grondwater, ecolo-gie, landschap, bodem, kosten, subsidies en vergunningen. In een relatief korte termijn van ruim drie maanden was het voorlopig ontwerp in concept gereed. De volgende stap is het maken van het definitief ontwerp.

De Westelijke Langstraat is door de provincie Noord-Brabant aangemerkt als Natte Natuurparel omdat het bijzondere natuurpotenties heeft. Op grond van Europese regelgeving moeten deze natte natuurparels zodanig worden hersteld dat de oorspronkelijke vegetatie zich optimaal kan ontwikkelen. Het gebied is nu grotendeels ingericht als landbouwgebied, heeft te kampen met verdroging en door het huidige water-beheer is de kwelsituatie grotendeels verdwenen.

ARCADIS heeft opdracht gekregen om een integraal inrichtings-plan te maken voor het gehele gebied van circa 600 hectare. Het gebied heeft veel potenties voor natuurherstel, maar er zijn ingrijpende maatregelen nodig om het te transformeren van een overwegend agrarisch gebied naar een natuurgebied

ARCADIS | Duurzaam water | Inrichtingsplan Westelijke Langstraat

Inrichtingsplan Westelijke Langstraat_ natte natuurparel

10 11

van diverse procedures.

ARCADIS verricht de volgende werkzaamheden bij de verken-ning in de Waddenzee en het oostelijke plangebied:– proces- en projectmanagement en verzorgen communicatie-

traject; – onderzoek op het gebied van archeologie, ecologie,

bodemkunde, geotechniek, sedimentatie en morfologie; – opstellen breed gedragen inrichtingsplannen voor de

gebieden waar bodemdaling optreedt door zoutwinning. – bepalen van aanvullende compenserende maatregelen

voor het Waddengebied en deze maatregelen uitwerken tot plannen;

– werkzaamheden voor het MER; – verzorgen van de vergunningen (Natuurbeschermingswet,

Flora- en faunawet, Wet op de ruimtelijke ordening, Wet milieubeheer en dergelijke);

maken van bestekken van de inrichtingsplannen, verzorgen van de aanbestedingsprocedure en het voeren van de directie tijdens de uitvoering.

In de buurt van Harlingen, in het noordwesten van de provincie Fryslân, wint Frisia Zout B.V. op grote diepte kristalzuiver, 260 miljoen jaar oud steenzout. Duurzaamheid staat voorop in het productieproces van Frisia.ARCADIS voert verkenningen uit voor duurzame zoutwinplan-nen die tot zo min mogelijk bodemdaling leiden.Winnen onder de WaddenzeeOnder de Waddenzee zit een grote hoeveelheid zout van goede kwaliteit. Uit een gerichte verkenning blijkt dat winning technisch haalbaar is. De bodemdaling die optreedt door de winning kan grotendeels worden gecompenseerd door natuurlijke aanvulling van zand. Er is al een verkenning geweest naar de ecologische effecten. De volgende stap is om samen met onder andere de wetenschap en natuurorganisaties tot definitieve inzichten te komen.Nieuwe winplekken in Noord-Friesland?Uit verkenningen komt naar voren dat er nog exploitabele winplekken liggen binnen de huidige concessie en bestaande boring. Daarnaast zijn er goede winmogelijkheden in het gebied ten oosten van de huidige locatie. In welke mate deze in de toekomst bruikbaar zijn, is sterk afhankelijk het verloop

ARCADIS | Duurzaam water | Zoutwinning Waddenzee

Zoutwinning Waddenzee_duurzame opzet

ARCADIS | Duurzaam water | Raamplan Peilbesluiten

Raamplan Peilbesluiten_ procesversnelling

bepalen. Voor elk peilbesluitgebied is geadviseerd over de maatregelen om te komen tot een GGOR, de kosten van deze maatregelen, het te volgen vervolgproces en eventueel uit voeren onderzoeken. Tot slot is een planningsadvies gegeven op basis van complexiteit en prioriteit. In vier maanden tijd is alle informatie verzameld die nodig is voor een GGOR (gewenst grond- en oppervlaktewaterregime). Op basis van deze informatie heeft ARCADIS een raamplan opgesteld.

Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier moet de komende jaren veel peilbesluiten nemen. Om dit efficiënt te doen, is besloten een procesversnelling toe te passen.

ARCADIS heeft een uitgebreide gebiedsconsultatie uitgevoerd en deze informatie aangevuld met gegevens uit GIS-bestanden, literatuur en eerder uitgevoerde onderzoeken. Er is onder andere aandacht besteed aan natuur, landbouw, archeologie, waterkwaliteit en cultuurhistorie. ARCADIS heeft criteria opge-steld om de complexiteit en prioriteit per peilbesluitgebied te

12 13ARCADIS | Duurzaam water | Stadsgrachten Sneek

Stadsgrachten Sneek _ waterbodemonderzoek en waterbodemsanering

Fryslân en de recreatiesector. Er is aanvullend waterbodem-onderzoek uitgevoerd om de verontreiniging te karteren. Ook is onderzocht of er asbest en vluchtige aromaten in het slib aanwezig zijn.

Een saneringsonderzoek met de verschillende mogelijkhedenvan baggeren, transport en verwerking is uitgewerkt. Tenslotte is een saneringsplan voor de voorkeursvariant opge-steld, gevolgd door het maken van het bestek en het verzorgen van de aanbestedingsprocedure.De sanering is nu in uitvoering, onder begeleiding van ARCADIS.

In opdracht van Wetterskip Fryslân bereidt ARCADIS de water-bodemsanering in Sneek voor en begeleidt deze. Na afloop van de sanering mag er geen matig en ernstig verontreinigd slib meer in de stadsgrachten aanwezig zijn. De werkzaam-heden vinden plaats in het kader van het saneringsprogramma ‘ernstige gevallen van waterbodemverontreiniging’ in de provincie Fryslân.

Uit de grachten wordt circa 100.000 m3 baggerspecie verwijderd. Het grootste deel van de specie valt in de verontreinigingsklassen 3 en 4. In dit project wordt ook de waterbodem in de omgeving van twee voormalige gasfabrieken aangepakt. Het baggeren vindt plaats in goed overleg met de gemeente Sneek, provincie

ARCADIS | Duurzaam water | Ontwikkeling ALBA-plas

14 15ARCADIS | Duurzaam water | Nieuw Boeren in Nieuw-Buinen

Nieuw Boeren in Nieuw-Buinen_ zelfvoorzienende landbouw

Ontwikkeling ALBA-plas_ resultaatafhankelijk ondernemen

mogelijk om deze publiekprivate samenwerking te realiseren. Het verplaatsingsplan, de MER en het bestemmingsplan komen ook voor rekening van ARCADIS

Door de samenwerking van publieke en private partijen ontstaat een nieuwe economische dynamiek. De agrariërs krijgen nieuwe ontwikkelmogelijkheden op hun nieuwe locaties, terwijl op de oude locaties nieuwe sociaaleconomische functies ontstaan. Met de nieuwe bedrijfslocaties en het energiebouwblok wordt een goede stap gezet naar een duurzame, zelfvoorzienende landbouw.

vastgesteld. Deze schets is tot stand gekomen in een samen-spel tussen ARCADIS, de opdrachtgever, de gemeente Apeldoorn en Waterschap Veluwe. Het betrekken van de betrokken overheden bij het proces heeft geleid tot een groot draagvlak onder deze partijen.

Deze opdracht is uitgevoerd tegen een resultaatsafhankelijkebeloning. Positieve intentieverklaringen van gemeente, provincie en waterschap voor het verlenen van medewerking vormen de grondslag voor de beloning van ARCADIS. Een dergelijke aanpak leidt tot een hoge slagingskans en een maximaal rendement voor de opdrachtgever.

In het dorpslint van Nieuw-Buinen worden 3 boerenbedrijven beperkt in hun uitbreidingsmogelijkheden. Deze bedrijven worden verplaatst naar een nieuw te ontwikkelen bedrijfs-locatie buiten het dorp. Tegelijkertijd wordt een energiebouw-blok (groene energie) gerealiseerd. Op de locaties die worden verlaten, worden vervangende functies (waaronder zorg) gere-aliseerd. Omdat deze problematiek regelmatig voorkomt in de Veenkoloniën, heeft dit project een voorbeeldfunctie.

ARCADIS draagt zorg voor het projectmanagement en levert inhoudelijke kennis. Door onze ervaring en de goede contactenmet overheden, betrokken agrariërs en bedrijfsleven is het

De voormalige zandwinlocatie ALBA-plas krijgt een nieuwe bestemming. In overleg met de opdrachtgever is ingezet op het voldoen aan een combinatie van maatschappelijke en private belangen.

In opdracht van Roelofs Projectontwikkeling heeft ARCADIS een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar de herontwikkelings-mogelijkheden van deze plas. Na een analyse van de directe omgeving is het projectgebied onderverdeeld in een aantal sectoren: natuur, wonen, recreatie en water. Deze zijn zodanig verdeeld dat ze de bestaande activiteiten versterken.In een aantal werksessies is de uiteindelijke inrichtingsschets

ARCADIS | Duurzaam water | Ontwikkeling ALBA-plas

16 ARCADIS | Duurzaam water

Kennis en beleidsadvies

17

In het regionale waterbeheer is ARCADIS in

staat om technisch inhoudelijke kennis en

beleidsadvisering te integreren. Het is juist deze

combinatie die onze klanten vragen en ons

onderscheidt van andere spelers in de markt.

Naast waterschappen als belangrijkste klant

bedienen we ook andere overheden en private

partijen die een rol spelen in het regionale

waterbeheer. Gemeenten, provincies, regionale

diensten van Rijkswaterstaat en de terrein-

beheerders zijn belangrijke spelers in onder

andere de regionale gebiedsgroepen voor de

KRW en WB21. Ook private partijen nemen

daarin steeds meer initiatief. We hebben

de ambitie om zowel intern als extern het

gezicht te zijn op het gebied van grondwater,

oppervlaktewater, aquatische ecologie en

waterkwaliteit.

18 19

ten in het beleid gesignaleerd en zijn de wettelijke mogelijk-heden voor klimaatbeleid onderzocht op grond van de veran-derende regelgeving voor ruimtelijke ordening en water.

Samen met de ambtenaren zijn drie scenario’s opgesteld met verschillende ambitieniveaus met als titels: 1 kaders stellen, 2 ruimte bieden en 3 de nek uitsteken. De scenario’s zijn in beelden gepresenteerd voor een aantal gebieden in Overijssel. Het resultaat is gebruikt in een workshop met bestuurders, waarbij keuzes zijn gemaakt uit van de klimaatthema’s van de provincie.

Als voorbereiding op de omgevingsvisie heeft ARCADIS de gevolgen van de klimaatverandering voor Overijssel in beeld gebracht en mogelijke strategieën voor provinciaal klimaat-beleid opgesteld. Deze strategieën, ambitiescenario’s zijn gebruikt voor het maken van keuzes.

Er is een overzicht gemaakt van de gevolgen voor onder andere water, natuur, wonen, werken en volksgezondheid. Ook zijn de gevolgen voor diverse deelgebieden in kaart gebracht. Het huidige beleid is geanalyseerd op klimaat-regelen gericht op mitigatie (tegengaan van de gevolgen) als adaptatie (aanpassen aan de gevolgen). Ook zijn de tekor-

ARCADIS | Duurzaam water | Klimaat en Water Overijssel

Klimaat en Water Overijssel_ probleemverkenning klimaatverandering

ARCADIS | Duurzaam water | Waterbeheer Wetterskip Fryslân_ samenvoegen beleidslijnen voor heldere route

20 21

stroomgebied van de Beerze en de Reusel. Het wordt een integraal plan door het koppelen van de Kaderrichtlijn Waterdoelen en -maatregelen aan andere trajecten, zoals de Stedelijke Wateropgave en de aanpak van verdroogde ‘Natte Natuurparels’. ARCADIS gaf de processen in de gebiedsgroepen vorm en verzorgde de inhoudelijke redactie van het waterprogramma. In nauw en frequent overleg met de opdrachtgever koppelde ARCADIS inhoud en proces aan elkaar door een persoonlijke aanpak.

Eind 2007 heeft dit geresulteerd in breed gedragen water-programma’s per stroomgebied die de ingrediënten leveren voor het besluitvormingstraject dat in 2008 heeft plaatsgevonden.

De watersystemen in Nederland moeten op orde wordengebracht volgens afspraken in Europees verband (EuropeseKaderrichtlijn Water, KRW) en nationaal verband (Waterbeheer21ste eeuw, WB21). Deze afspraken zijn kaders die ruimte bieden voor passende, regionale maatregelenpakketten. Een evenwichtig pakket vraagt om de inzet van waterbeheerders, maar ook van gemeenten en vaak ook van individuele grond-bezitters. In gebiedsprocessen zoeken deze partijen samen naar oplossingen.

Waterschap de Dommel heeft gekozen voor een proces waarin het samen met regionale partners, waaronder gemeenten, het waterbeleid voor de komende jaren ontwikkelt in waterprogramma’s. Werkgroepen maakten een waterprogramma per deelstroomgebied, zoals het

ARCADIS | Duurzaam water | Waterschap De Dommel

Waterschap De Dommel_ gebiedsprocessen Kaderrichtlijn Water

ARCADIS | Duurzaam water | Waterbeheer Wetterskip Fryslân_ samenvoegen beleidslijnen voor heldere route

en wensen uit de Kaderrichtlijn Water, Waterbeheer 21ste eeuw en Natura2000. Voorafgaande aan de inhoudelijke uitwerking worden eerst de procesvorm en de beleidsmatige beslisregels vastgelegd in een draaiboek. De inhoudelijke producten, zoals hydrologische analyses, dienen als onder-steuning van het proces. Deze werkwijze zorgt ervoor dat discussies in een zo vroeg mogelijk stadium worden gevoerd. Aan de hand van het draaiboek wordt het Gewenst Peilbeheer in twee pilotgebieden ingevoerd. De resultaten van de pilots leveren stof voor verbetering van het draaiboek. Aan de hand van het verbeterde draaiboek wordt het Gewenst Peilbeheer in het gehele beheersgebied van Wetterskip Fryslân ingevoerd.

Wetterskip Fryslan wil uiterlijk in 2012 het Gewenst Grond- en Oppervlaktewaterregime (GGOR) in zijn hele werkgebied heb-ben ingevoerd. Binnen het Wetterskip staat GGOR bekend als Gewenst Peilbeheer. Het streven is meerdere beleidslijnen met elkaar te verweven zodat een heldere en oplossingsgerichte route naar een verbeterd waterbeheer ontstaat.

Het Gewenst Peilbeheer wordt in de periode 2008-2012 gefaseerd ingevoerd. Het project wordt aangestuurd door een projectteam met medewerkers van zowel het Wetterskip als ARCADIS. ARCADIS levert in dit project zowel inhoudelijke als procesmatige kennis. Het Gewenst Peilbeheer voegt verschil-lende beleidslijnen samen. Het houdt rekening met de eisen

Waterbeheer Wetterskip Fryslân_ samenvoegen beleidslijnen voor heldere route

22 23ARCADIS | Duurzaam water | Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)ARCADIS | Duurzaam water | Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)

Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)

deelrapportages en de synthese van de eindresultaten. In dit project is intensief samengewerkt met onderzoekers, water-schappen en met boeren. Er is inzicht gekregen in het belang van de bedrijfsvoering voor boeren, het belang van het onder-scheiden van verschillende routes van nutriëntentransport en van een boerenbedrijf. In de synthese zijn de complexe resul-taten vanuit de verschillende rapporten vertaald naar heldere conclusies over de uitspoeling van meststoffen.

Het DOVE project is uitgevoerd in opdracht van de STOWA en gefinancierd door de STOWA, de ministeries van LNV, VROM en V&W. In het kader van dit project werd gedurende een aantal jaren praktijkonderzoek uitgevoerd op een drietal locaties (zand, veen en klei). Het onderzoek is uitgevoerd door Alterra, RIVM en ARCADIS in nauwe samenwerking met een aantal waterschappen. ARCADIS heeft binnen dit project het overall projectmanagement uitgevoerd, de coördinatie van een aantal deelonderzoeken, het opstellen van een aantal

24 25

Meer doen met minder:

ARCADIS/Meander | Uw partner bij EMAB-projecten | Lithse Ham

In deze opdracht zijn zeer grote hoeveelheden informatie met behulp van uiteenlopende en elkaar overlappende instrumen-ten (iWSR, iBever, AquoKit, etc.) geanalyseerd. Resultaten zijn ontsloten door een vlot geschreven samenvatting met de belangrijkste conclusies. De details zijn terug te vinden op ver-schillende internetsites (o.a. op www.onsbrabantsewater.nl).

Beeld: Kaartenatlas Stroomgebiedbeheerplan Maas, Min. V&W, ontwerp 24 november 2008.

In een gecombineerde opdracht heeft ARCADIS de provin-cie Noord-Brabant en het Maasstroomgebied ondersteund. Deze opdracht omvat het evalueren van het provinciale waterbeleid, het opstellen van de Regionale Water Systeem Rapportage, het opstellen van de 4-jaarlijkse grondwater-rapportage en het opstellen van de toestandkaarten voor de KRW. Met behulp van de resultaten is het beleid aangepast in het nieuwe Waterplan en zijn de toestandkaarten in het Stroomgebiedbeheerplan voor de Maas vervaardigd.

ARCADIS | Duurzaam water | Noord Brabant en Maasstroomgebied_nieuw Waterplan

Noord Brabant en Maasstroomgebied_nieuw Waterplan

26 ARCADIS | Duurzaam water

Stedelijk Water

27

Een specifiek terrein in het regionale

waterbeheer is het omgaan met water in de

stedelijke omgeving. De traditionele omgang

met water in de stad is al lang niet altijd meer

toereikend. De huidige problemen in het

stedelijke gebied, zoals te veel, te weinig of

te vuil water kunnen met een moderne en

tevens duurzame aanpak worden voorkomen

of worden opgelost. Kernwoorden zijn hierbij:

meten, databeheer en realtime control.

Zo werken wij mee aan de daadwerkelijke

totstandkoming van een duurzame inrichting

van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen,

renovatie en aanleg van rioleringssystemen.

Scheiden van schone en vuile waterstromen

aan de bron is daarbij een van de

uitgangspunten. Maar ook ecologie,

vormgeving en recreatie zijn vaak onderlegger

in onze ontwerpen, inrichtingsvisies en

beheerplannen.

28 29

geschreven, offertetrajecten begeleid en via opleveringscon-troles is de geplaatste meetapparatuur uitvoerig getest op een goede werking. Om te voorkomen dat een enorm datakerkhof ontstaat, is een beheerpakket voor meetgegevens ontwikkeld (Viewmaster). Alle meetgegevens zijn nu goed toegankelijk en analyses kunnen worden uitgevoerd.

Met de verzamelde informatie kan, op basis van de fysisch-chemische en biologische kwaliteit, voldoende inzicht worden verkregen in de meest effectieve maatregelen ter verbetering van de waterkwaliteit. De met verontreinigd slib vervuilde zandvangen in het oppervlaktewater zijn gesaneerd en ook de rioolwaterzuiveringsinstallatie is inmiddels aangepast. Voor de komende periode staat aanpassing van een aantal grote lozingspunten op het programma. Om de effecten van alle maatregelen in beeld te brengen wordt nog een aantal jaren doorgemeten.

Het uit België afkomstige riviertje de Dommel stroomt eerst langs fraaie watermolens en vervolgens door de stad Eindhoven. Helemaal ongeschonden stroomt het echter niet de stad weer uit. De rioolwaterzuiveringsinstallatie van Eindhoven loost het voorgezuiverde water op de Dommel en tijdens hevige regenbuien komt daar nog een deel overtollig sterk verdund afvalwater bij. Om gerichte verbeteringsmaat-regelen te kunnen nemen is door de gemeente Eindhoven en Waterschap de Dommel ca. 10 jaar geleden een meet-programma opgestart. Na deze 10 jaar omvat het meetnet uit neerslagmeters, automatische monsternamekasten en zowel kwantitatieve als kwalitatieve meetpunten in riolering, oppervlaktewater en de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Dit vereist professionele begeleiding en een goed beheer van de kostbare meetgegevens.Vanaf het begin heeft ARCADIS dit meetproject begeleid voor gemeente en waterschap. Programma’s van eisen zijn

ARCADIS | Duurzaam water | De Dommel door Eindhoven_ uniek meetproject

De Dommel door Eindhoven_ uniek meetproject

ARCADIS | Duurzaam water | Nieuw bergbezinkbassin_ compacter en goedkoper

bare afmetingen is het benodigde bezinkingsrendement bepaald, vervolgens zijn de varianten doorgerekend en is een voorkeursvariant gekozen.

Voor beide gemeenten heeft ARCADIS met de ontwikkelde methodiek compacte BBB’s ontworpen, die voldoen aan de vereisten. Daarmee konden de compacte BBB’s (50 % tov traditioneel) met lamellenafscheider worden gerealiseerd binnen de beperkte beschikbare ruimte, goed worden ingepast in de bestaande omgeving en met aanzienlijk lagere investeringen.

Bergbezinkbassins (BBB) worden aangelegd om de vuiluitworp uit gemengde rioolstelsels van gemeenten te verminderen water. De vuiluitworp vermindert door tijdelijke opvang van het of door bezinking van het rioolwater. Bassins vergen veel ruimte en moeten op specifieke plaatsen worden aangesloten op de riolering. In Albrandswaard en in Beverwijk was onvol-doende ruimte beschikbaar.

Op grond van de ruime ervaring met het ontwerpen van BBB’s heeft ARCADIS een uitgekiende methodiek ontwikkeld voor het ontwerpen van een compacter BBB met toepassing van pakketten kokerlamellen. Na het vaststellen van de toelaat-

Nieuw bergbezinkbassin_ compacter en goedkoper

Meer doen met minder:

30 31

Ombouw Geert Huizinga gemaal_risicobeheersing oppervlakteverontreiniging

ARCADIS | Duurzaam water | Ombouw Geert Huizinga gemaal_risicobeheersing oppervlakteverontreinigingARCADIS | Duurzaam water | Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)

en het dagelijkse toezicht tijdens de uitvoering. Ook ontwierp ARCADIS het persleidingentracé van het gemaal naar het aan-sluitpunt aan de Sontweg. In dat traject werden verschillende knelpunten opgelost. Hieronder de kruisingen met het knoop-punt Julianaplein en het Sterrenbos en ontwierp ARCADIS enkele gestuurde boringen.

In een in, totaal vier jaren in beslag nemend, project heeft Groningen de slag met het water gewonnen. Groningen beschikt nu over een robuust en veilig rioolwaterafvoersys-teem. Het risico van oppervlakteverontreiniging is aanmerke-lijk verminderd. Ter plaatse van het gemaal Geert Huizinga is het onfraaie biologisch geurfilter ingepakt in een prachtige, door een architect ontworpen bouwwerk van cortenstaal.

De vuiluitworp van het Groninger rioleringsstelsel was decen-nialang te hoog. Bijkomend probleem vormde de afvoer naar de RWZI door slechts één riooleindgemaal, het gemaal Damsterdiep. Bij gemaalstoringen volgde oppervlaktewater-verontreiniging en wateroverlast. De gemeente Groningen heeft in 2004 het project ‘Waterslag’ opgestart. Een alles-omvattend project waarbij het bestaande rioolgemaal Geert Huizinga werd omgebouwd en dit gemaal, naast die van het Damsterdiep, rioolwater kon afvoeren naar de RWZI.

Gemeente Groningen liet ARCADIS de voorbereidende werk-zaamheden verrichten voor de ombouw van het gemaal Geert Huizinga. Dit omvatte de werktuigbouwkundige, de elektro-technische, de bouwkundige en de civieltechnische werk-zaamheden. Daarna verrichtte ARCADIS de directievoering

32 33

Meer doen met minder:

ARCADIS/Meander | Uw partner bij EMAB-projecten | Lithse Ham

toezicht, voorbereiding en begeleiding. Op basis beschikbare gegevens en aanvullend veldonderzoek zijn vervolgens, samen met verzekeringsmaatschappij, de gemeente en ARCADIS alle mogelijke uitvoeringstechnieken verkend.

ARCADIS heeft op basis van alle verzamelde gegevens een stappenplan uitgewerkt om het riool te vervangen. Daarnaast is een monitoringsplan opgesteld. Aan de hand dit plan kan de invloed van de werkzaamheden op de gebouwen worden gevolgd en zonodig worden aangepast. Ook kan op basis hiervan achteraf schade aan woningen worden vastgesteld. De aannemer is gevraagd op basis van het stappenplan een uitvoeringsplan te maken. ARCADIS zal dit uitvoeringsplan beoordelen en de gemeente hierin adviseren. Hoewel risico’s nooit voor 100 % zijn uit te sluiten, heeft de gemeente zich echter wel voor 100 % aantoonbaar ingespannen om calculeerbare risico’s te voorkomen. De problematiek van deze straat in Zaandam is niet uniek in het westelijke deel van Nederland. Deze aanpak, die breed toepasbaar is, wel.

De jaren-30-wijken van Zaandam staan model voor de Zaanstreek. Veel veen in de bodem, hoge grondwaterstanden, oude bebouwing op (te) korte houten palen en oude gresrio-lering zijn andere kenmerken. In deze wijken komen verzak-kingen van riolering en woningen veel voor. In één van deze straten bevinden het riool en de woningen zich in een continue doorlopend verzakkingsproces. Gevolg: schade en scheefstand. Het riool dient met grote spoed te worden vervangen. Vervanging leidt echter tot een groot risico op schades aan de woningen. Daarom is ook de straat voor zwaar verkeer afgesloten. ARCADIS is aan de slag gegaan met een second opinion op de staat van de riolering en vervolgens met de mogelijke rioleringsoplossingen, uitvoe-ringsmethodes en schaderisico’s.

Onderzoek heeft aangetoond aan dat snel handelen nood-zakelijk is. Om tot een sluitende oplossing te komen zijn alle mogelijke systeemkeuzes afgewogen en zijn veel expertises ingezet. Zoals: grondmechanica en funderingstechnieken,

ARCADIS | Duurzaam water | Zaandam_ integrale aanpak rioolverzakking

Zaandam_ integrale aanpak rioolverzakking

Meer doen met minder:

34 35

Bergbezinkbassin Tiel_nieuwe contractvorm effectief

ARCADIS | Duurzaam water | Bergbezinkbassin Tiel_nieuwe contractvorm effectiefARCADIS | Duurzaam water | Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)

Slimme ideeën uit de uitvoering van voorgaande projecten zijn door ARCADIS ingebracht bij het opstellen van de verschil-lende ontwerpen. Dit levert veel voordelen op gedurende de uitvoeringsfase. Zo is er, onder andere, gekozen voor prefab ontvangst- en overstortputten met daartussen 6 parallel lig-gende betonnen buizen rond 1250 mm.

Op basis van het omschreven proces in de contractdocumen-ten heeft ARCADIS het voorlopig, definitief en uitvoeringsont-werp opgesteld. Deze zijn besproken met de gemeente Tiel en geaccepteerd. Begin december 2008 is ARCADIS gestart met de (gefaseerde) realisatie.

De overstortfrequentie vanuit het rioolstelsel op het opper-vlaktewater en de totale vuilvracht dienen te worden geredu-ceerd. Voor deze vraag heeft de gemeente Tiel de aanleg van een bergbezinkvoorziening, in de vorm van een innovatieve contractvorm (kader is UAV-gc 2005), in de markt gezet. De uitdaging is vooral om deze voorziening in een lastige periode en onder lastige omstandigheden te realiseren. Juist hierom heeft de gemeente Tiel gekozen voor een design & construct contract.

Uit de beoordeling van de verschillende inschrijvingen bleek dat ARCADIS de hoogste score had behaald op het onderdeel kwaliteit. De oplossing van ARCADIS sluit uitstekend aan bij de gestelde duurzaamheidscriteria van de opdrachtgever.

36 ARCADIS | Duurzaam water

Landschapsarchitectuur

37

Groene thema’s zijn de toekomstige opgaven.

Veranderende opvattingen over duurzaamheid,

klimaatverandering en wijzigingen in gebruik

van de stad en het landschap vormen

maatschappelijke vraagstukken. Ze zijn van

betekenis voor de vormgeving van leefbare

steden en nieuwe landschappen.

Het werkterrein van ARCADIS

Landschapsarchitectuur.

Het thema “De leefbare stad” gaat over de

kwaliteit van leefomgevingen en de actuele

aspecten van groen zoals de opvang van

fijnstof en stikstof, de demping van geluid,

verlaging van temperatuur en de berging van

water. Het thema “Nieuwe Landschappen”

heeft betrekking op het vormgeven van

mogelijkheden voor landbouw, natuur,

recreatie, wonen, mobiliteit en waterberging.

Onze ambitie is: enthousiast vormgeven aan

esthetische, economische en ecologische

betekenissen van de locatie.

3938

Floriade 2012_ontwikkeling wereldtuinbouwtentoonstelling

ARCADIS | Duurzaam water | Floriade 2012_ontwikkeling basis parkARCADIS | Duurzaam water | Floriade 2012_ontwikkeling basis park

gebied ligt in het Maasduinengebied en behoord tot het Kampenlandschap. Het terrein is ca. 65 hectare groot waarvan ca. 25 hectare bos is en ca. 40 hectare akkerland. Op het ter-rein bevinden zich verschillende cultuurhistorische elementen waaronder grafheuvels en een middeleeuwse veekraal.

De Wereldexpo Floriade 2012 wordt een groen belevenis evenement. De gasten worden ondergedompeld in een niet alledaags landschap en vinden daar een mix van amuse-ment, educatie en esthetiek. Er komen vijf themavelden die elk een eigen karakter krijgen. De vijf velden onderscheiden zich van elkaar door hun vormgeving, beplantingsconcept en materialisering. Het basispark brengt enerzijds eenheid in de verscheidenheid (inzendingen) en is anderzijds een attractie op zichzelf. Met eigentijdse landschapsarchitectuur en veel aandacht voor beplanting.

ARCADIS heeft een ‘design and construct’ contract voor de Floriade 2012. De zesde editie van deze wereldtuinbouw-tentoonstelling vindt plaats in Venlo. Als onderdeel van het contract ontwerpt ARCADIS Landschapsarchitectuur, in samenwerking met Copijn tuin- en landschapsarchitecten, het ‘basispark’ voor de Floriade 2012. Het basispark vormt het casco voor de inzendingsvelden. De opdrachtgever wil nadrukkelijk het evenement laten evolueren van een pro-ductgerichte tentoonstelling naar een (groene) belevenis. Dat stelt eisen aan het ontwerp. Daarnaast wordt gestreefd naar een hoge mate van duurzaamheid (conform de Floriade Venlo Principles welke zijn geïnspireerd op de Cradle to Cradle filosofie).

Het Floriadepark 2012 is gelegen in de gemeente Venlo, ten noordwesten van het knooppunt Zaarderheiken. Het

40 41

Meer doen met minder:

ARCADIS/Meander | Uw partner bij EMAB-projecten | Lithse Ham

herkenbaar. Kleine kernen in een landschap van formaat zijn bepalend voor de kwaliteit van wonen en werken.De dorpen zijn onderscheiden in kanaal- veld- en zanddorpen.

De groenstructuurvisie belicht de bestaande en gewenste kwaliteiten op hoofdlijnen en gaat in op de vele betekenissen van het groen in de leefomgeving. De ambities zijn vertaald in termen als “Prachtstad aan het Kanaal” en “Stoere Dorpen in het Landschap”.In het groenstructuurplan wordt van circa 70 projecten toege-licht waarom op welke plek verbeteringen gewenst zijn. Wensen en ideeën van belangenclubs en bewoners zijn besproken tijdens informatieavonden.In het hoofdstuk Financiën zijn de benodigde meerjaren inves-teringen opgenomen. Jaarlijks zal dit hoofdstuk geactualiseerd worden.

Het ontwikkelen van een groenstructuurvisie en een plan voor een periode tot 2030.De groenstructuurvisie en het plan worden ingezet bij integrale ruimtelijke ontwikkelingen, bij het beheer van de openbare ruimte en in gesprekken met belangenclubs en bewoners.

De gemeente Hoogeveen bestaat uit de stad en 10 dorpen. De stad heeft een regionale functie en ligt op een kruispunt van rijkswegen en verschillende landschapstypes. Als oorspronkelijk veendorp aan het kanaal is de structuur van de linten nog op veel plaatsen zichtbaar. In de afgelopen 30 jaar is er daarnaast een lappendeken van verschillende wijken en bouw-stijlen gerealiseerd. Hierdoor is de ruimtelijke samenhang van de wijken en de herkenbaarheid van centrumfuncties afgenomen.De oorsprong van de dorpen zijn daarentegen nog goed

ARCADIS | Duurzaam water | Gemeente Hoogeveen_ groenstructuurvisie en langetermijn plan

Gemeente Hoogeveen_ groenstructuurvisie

Meer doen met minder:

42 43

Pathmos Enschede_herinrichting openbare ruimte

ARCADIS | Duurzaam water | Pathmos Enschede_herinrichting openbare ruimteARCADIS | Duurzaam water | Diffuse Uitspoeling van Nutriënten vanuit de Veehouderij (DOVE)

Waar eerst sprake was van leegloop en fatalisme, is er nu een wijk waar woningen weer erg in trek zijn en waar men met trots woont. De wijk en zeker het buurtpark worden opnieuw als parels gezien. Door de ordening van de buitenruimte in samenhang met de stedenbouwkundige opzet, het verwijde-ren van storende elementen en subtiele toevoegingen komt de schoonheid van de wijk weer tot zijn recht.Het verlichtingsplan voorziet in het aanlichten van markante plekken en wordt de beleving van het historische karakter van de tuinwijk Pathmos versterkt.Door de intensieve samenwerking tussen landschapsarchi-tect, civiel technicus en directievoerder is het project tot het kleinste detail zorgvuldig en integraal uitgewerkt. Door de toekomstbestendige inrichting en grote betrokkenheid van bewoners zal de wijk naar verwachting de nieuwe kwaliteiten kunnen vasthouden.

Sociale problemen waren mede de oorzaak van de verloede-ring van de buitenruimte. Gemeente Enschede en de woning-corporatie De Woonplaats pakten deze uitdaging op met een breed programma, waaronder de herinrichting van de openbare ruimte. ARCADIS heeft op basis van een raamover-eenkomst Design&Construct gewerkt aan de gehele keten van visie tot beheer.Het Atelier Landschapsarchitectuur heeft zorggedragen voor een totaalvisie en het totaalontwerp voor de buitenruimte.

De architectuur en opzet van de historische tuinwijk Pathmos met zijn vele hofjes, park en pleinen is uniek. Naast regelmatig overleg met bewoners is er steeds aandacht geweest voor de historische kwaliteiten. De nabijheid van stedelijke voorzieningen in het centrum van Enschede maakt deze laagbouwwijk extra aantrekkelijk voor zowel gezinnen met kinderen als senioren.Ook de centraal gesitueerde scholen en winkels in de buurt versterken deze vernieuwde wijk.

44 45

Het landschapsontwikkelingsplan is opgesteld in samenspraak met inwoners en betrokkenen. Er zijn ontwikkelingsscenario’svoor de lange termijn opgesteld, waaruit een keuze is gemaakt. In de visie is gekozen voor de kracht van Salland; haak aan op projecten en initiatieven die leven in de streek. Het plan beschrijft de wijze waarop nieuwe ontwikkelingen het land-schap kunnen versterken. Denk hierbij aan nieuwe woonerven, inpassing van agrarische erven, realisatie van waterberging met nieuwe natuur en aanleg van routenetwerken. Dit is per thema uitgewerkt en toegelicht met voorbeelden in een inspiratieboek. Het plan is afgesloten met een uitvoeringsprogramma waarin concrete projecten zijn benoemd.

Voor de gemeenten Deventer, Raalte en Olst-Wijhe is een Landschapsontwikkelingsplan (LOP) opgesteld. Het LOP is een belangrijk hulpmiddel voor het garanderen en verbeteren van de kwaliteit van het landschap. Het geeft een visie op de toekomstige ontwikkeling van het landelijk gebied en vormt tevens de onderlegger voor het nieuwe bestemmingsplan buitengebied van de drie gemeenten.

Het Landschapsontwikkelingsplan beschrijft huidige en toe-komstige kwaliteiten van Salland. Het huidige Sallandse land-schap is zeer rijk en divers. Aan de hand van de kenmerken van het landschap zijn een aantal deelgebieden benoemd. Per deelgebied is de gewenste ontwikkelingsrichting uitgewerkt en zijn te versterken structuurdragers benoemd. Denk hierbij aan het uitgebreide lanenstelstel in het ontginningslandschap en essen op de besloten dekzandruggen.

ARCADIS | Duurzaam water | Landschapsontwikkelingsplan Salland_ een plus voor Salland!

Landschapsontwikkelingsplan Salland_ een plus voor Salland!

ARCADIS | Duurzaam water | RWZI Den Bosch_ plan SCHOON

een goede waterkwaliteit, met oog voor de toekomst.SCHOON draait de visie op rioolwater om. Van probleem naar kans, van lastig naar leuk, van vies naar schoon. Gebaseerd op de Cradle to Cradle principes is (riool)afval voedsel. Bacteriën kunnen het rioolvoedsel omzetten tot een niveau, dat aantrekkelijk is voor natuurontwikkeling en tegelijkertijd nevenproducten produceren in de vorm van biogas of fosfaat. Het uitkomende water kan vervolgens worden ingezet voor de creatie van waardevolle natuurlijke systemen, waarmee het water ecologisch wordt gerevitaliseerd, voordat het in de Dieze stroomt. Het plan is zo opgezet dat het eenvoudig gefa-seerd kan worden, zodat de zuivering ook tijdens de bouw in bedrijf kan blijven.

De RWZI van Den Bosch is toe aan vernieuwing. Hiervoor heeft het Waterschap AA en Maas een besloten ontwerpwed-strijd in 2008 uitgeschreven. Het plan SCHOON, opgesteld door een ARCADIS team i.s.m. Brightwork, is bekroond met een 2e prijs. De bestaande RWZI grenst aan de rivier de Dieze. Een mean-derend riviertje richting centrum Den Bosch met lage dijkjes en bossages Een landschap van cultuurhistorische betekenis met een romantisch landschapsbeeld versus het industrieland-schap van de RWZI.Het plan SCHOON vormt een aantrekkelijk landschap voor mens en natuur, gebaseerd op historische karakteristieken en

RWZI Den Bosch_ plan SCHOON

47

Colofon ARCADISWilt u meer informatie over onze activiteiten?Neem dan contact op met een van onze kantoren:

Apeldoorn, telefoon 055 581 59 99Amersfoort, Telefoon 033 477 10 00Arnhem, telefoon 026 377 89 11Assen, telefoon 0592 39 21 11Bodegraven, telefoon 0172 63 14 14Goes, telefoon 011 322 74 10‘s-Gravenhage, telefoon 070 358 35 83‘s-Hertogenbosch, telefoon 073 680 92 11Hoofddorp, telefoon 023 566 84 11Hoorn, telefoon 0229 28 52 85Maastricht, telefoon 043 352 33 11Marknesse, telefoon 0527 24 81 00Rotterdam, telefoon 010 253 22 22Wageningen, telefoon 0317 46 68 90Zwolle, telefoon 038 421 68 00

Mail info@arcadis.nlInternet www.arcadis.nl