g. F. F, g. r. s S, T.

FELIX LITERATUSET

INFELIX IDIOTAAura Septemvirorttm , quorum interefl ,

Ampliffirhorum,pRMS I D E

W«0 AMPLISSIMO ,

Dn.Mag. PETRO HaHN,Scient. Nat. Prof, & Bibiioth» Ord.

Pacrono fuo Magno,Depißus & Literatis ad examinandum

txkibituta

JOHANNE SPER.MANAboa Finlando.

Ad diem 17 Maji Anni 1707.

A B O K>.:,Kxcudebat HENR, C. MERCKELL,

Reg, Typtgr.

Tu qui fteUiveri curfttm maderarts Ofympi,ReßorReElorttm, te precsr o*epis%

Desfacitem cmptis cnrlttm drsfl.tminvsattram,Cedat ut in laudemtiteraquttque tuam.

§, uI Siter£

12 SW@-C1 dedudl3 (cuius E*

i^ t^K^ft^ c/3:> eft £?'^r4 »11 IPl^^fl Voilio C/) autrm

wgi^fidW per lyncope» £*'*neatum) nobif nihil aliud eft, quam_,omnium drtium libertilium eongeriet ,cujus de inventione mu!ti multa con-fusfc congerunt , ut de iis u(urp«trOpoffem illud Homericum

A WC<*) In notis ad Lexicon Fab, Sorani C#)

Lib. i.cap. de ittera rjy) Ari/tnrcbi lib^I.cap, $, (J")Libj, dtLing, lat. eap,<f.

*Tl ir^t-tov > 77 cTi vcrmiiQl KetTxXi^uAyvotu

Nos tritam illam & vulgarem te-ncmui viam , quod Literatura ha-bitualis, partim concreata , partim..experimcntalis, jam in primo hominefucrit, illam nemo nrgabit, nifi fun-gum pro cercbiro habeat , hanc fuocalculocomprobant Au&ores Cf) quamex perfeda toitius uniycrfi contempla-tione manaffe, fms nondeftituti ratio-ntbus affirmant; Hic illam gratacom*mendatione pofteritati reliquit, quaehifce tanquam gradibus ad fummumjculmen pervenit, Frimum admirataeft & (ufpenfo judicio infpexit. Ex ad-miratione orta eft cupiditas, aut defi*derium caufas inveniendi, quas multitpoftea confirmarunt experimentis. Un-de admiratio ex ignorantii, cx qui di-

ligens(e) Nominatim D. Calovitts Metaph. Divintt

Sefi. i. Proemidli de Met. EJJtciente.Schetbltrut de Phii. in gentre. Ant. Le-grand Inft. Phil, pracognofc. Phtl.BurgtindicA dcJ\at, JPbit. Jfjhuejl,}. f-ic.

Iligens inquifitio caufae, tum inventiomultiplici expcrientii eft confirmata.

§, 2, Poft diluvium Literatura 1Noacho ejusque pofteri.i fuit excuita^,quem bonai literas * Setho accepifletradunt Hiftorici, qui artem illarumjin colurnna lapidea defcripferat, ut abaquis futuri diluvii maneret tHsfa_.,quam columnam multii pofi fteulis mSjriA exfitttffe atqutfihi vifam fuifftL»refert Jofephui C!) quod ut quoddameommentum repudiat Goropiui, CO

§. j, Hic Noachus, felix quidemfuit Litcratus, fed defunflo patre filiiinfelices Idiotx redditi ficque familiaejus in Sapientiac ftudio non permanfitintegra, fed magis magisque ad Mate»ologiam vitacquc impietatem verfa eft,

A z SemC?) Antiq. Jud, Ltb, i. tap.j. Confer de co-

lumnabHc Pbiltp. Melamhe, in Lhren.Carionit, ejutmflde cit» titft Ecciejiafl»GotbanteLtb t. cap. i. Sttl. I, 00 Ltb*I. Hterogljph, pag. top,

4Semtamen,cum fuis pofterii, veri re-tfjque c paterna difciplinafuitaliquan-to tenacior, ficut e contrario Chamusprae cactens fapientiat ac virtutis lau-dem amifit, & hsc origo eft infelicisLiteraturz, quac i fumma felicitatodifceflus fuit, & Fra*ictfco Baconi{&)SopbtfitCA Empirita & fuperfiittofa au-dit, Quarum utraque noftre eft con-fiderationis, originem earum & ulte-riorem progrelTum ad pofteroi, nosne crambem apud Audorei coclam &conditam hic toram recoqnamus,re!in-quimus in mcdio & propiui ad fub-ftratam materiam tranfitum faciemui,harc folum appofuimus, ut prima Jite-rarum infelicitas manifefta rcddcreturLcclori.

§. 4. Naturam itaque Felicii Li«terati propius indagaturi obfervamujfundarr.entum, cui felix Literaturaerit innixa,efle temperAmentum, quodin corpore Icdcm habct, quod homo-

genc-(s) Lib.i, deSapient. Nov, Org,

9geneum non eft , ex pluribus enimhumoribus,apud Medicos ncns, coale-fcir, fcilicet Sanguine, Pituttd, Bilefiiivdfeu Cbolerd- Btle atra feu Metan-ibolia, qui humores in genita quslua-te diftingvuntur. Quippe fimguis tqui per venai & artenas fiuit, caiidae& humidat indolis hafcetur : tituitaL»frigidx & humidar, Bilis filava calida:& ficcae, Bilis atra, ficcac & frigidat ;Ex hifce quaruor tem pcramentis, mo-res atque incltnationes dcrivari plc*rumque folent hominum , ut obler-v^nt Stratemanmis (*) & Alftedius,(k) qua: rurfus a diverfa fanguiniiope-ratione pendent, fic Savguinei t ad H-bidme», Cbolerici id iracnndiam, Phle-gmatici ad metum & ignaviam, Me-lancboltci ad triftitiam & invidiam-.proclivet dicuntur. Dicit quoqueMorhofius (a) vtagnam temperamen-torum (S ingenii varietatem e mundi

pla-(i) Fhil, Nat Part. Spec Ltb 5. cAp.f,

Ct ) Phyfiae Part. 7. cap g,(A) folybift, Lib,z, cap.x.

flagis- loco nAtivitAtis - edttcationis &nutrttione ipfa orsri.

§. 5. Hatc temperamenta, diver-fa rattone intcr fe permixta, magnampropenfionum, ingenii quoque, pro-ducunt varietatero. Quacdam tamen_,

commixtioncs pra: cxteris infigmoresfunt, & frequcntiores, ut qux indoprogignantur propenfiones , pri-mitivis fere acquiparanda: veniant, uttemperamentum Uelanchohco Choleri-eum, Cholerico Sangumeum & Sangui-neoPblegmaticum, Hinc feptem tem-peramenra praccipua nonnullis confti-tuuntur , quatuor Primaria Sc tria Se-cundaria, quihus Septcm Planetasre-fpondere volunt , nimirum tempera-mento MeUncholieo ~ Saturnum, {JMe-lanchoiico Cholerieo, Jovem , Cholericot

hiartem , Cbolerico Sanguineo, Solem ,S*nguineoyMercurium,Pblegmatico San-guineo, Venerem, PblegmAttco, LunAnLj.

Nec tamen cenfendum influxum fide-rum hic aliquid efficere, nec fato quo-

dam

<S

dam regi temperamenta; Deienimde-cretum nullam voluntatt neceffitatem tn*

ferrt. diflerir Anr, Legtand. (f*) cumjoh.'@pctUng. (0

§, 6. Et fic omntbus unutn non_*heft temperamcntum, nam varius cftqualitatis exceffus, qui diverfam cor-poris habitudinem caufatur, qux rude& obtufum quibusdam efficit ingeni-um, quapropter non c&dem facilitateomnes eruditionis, nedarei iUius-Martialis judicio, (£) falerni capacejfiunt, nam nonnulli veluti fubfelicio-ri fidere taati, mentis perfpicacia, aii-isque dotibus cacteros multum fupera-re videntur, quod ebfervavit in fuisfcriptii (o) vir Celebris Joh, Hcnr.So<9t.

§.J. Hiticeftquodquidam omni-bus ingeniiviribusdeftituti fint, utnec

ima-(■«*) Infttt, Phil. Part, z. cap, r. (1) Inftit. PhyJ.

JPart.ucap. 10. (£) Lib l}.Rpi^- /0/.(") Bracipuk Annahbtufaftis,

i

imaginatione, ncc intelle&u, neememona valeant*. ut plane iiterarumincapaces fint, primumquc meriibinhoc homiuumgenere locumoccupenr,Ahi imagmatione utcunque pollentei,caperetradua pofTunt, fed cummemo-riadefit, & concepta ftatim elabantur,ad literas itidem inepti (uut. Judici-um enim fi quod illiseft, cummateriSinqua vim fuam exerat, illi ob memo-rix defcdum non fuppetit, vimquo-que , & ufum omnem , faltem quan-tumadliteras amittit. Atque his fecun-dus locus dcbetur. Rurfusalii memo-rii quidem pollent , fed vis celeritcrpercipiendi, quximaginationiseft, autjudicativa facultas intelietftui propriaaut utraque illisdeeft. Si vis percipien-di defit, ut aut nihilautpauciffimacape»rrqueant, rurfus inidonei funt, Hu<arti judicio(^), cum necmemoria,nec mmpnt npruai, tum ullum iis u-fum ,prxbcre queat, Hi ad tertiamclaffetn. Si judiciunrdefit, roemoria

autetn(») In Strutimo ingtniorum tAp. 2>pag,6s,

9mtim Bc imaginativa polleant, notij

plane inidonei funt ad literas, nec ta-men multum , ut operac pretium fir,proficient, licet forte apud impenVio-res facile eruditionis gloriam confe-quanrur, Hi ukimam claflem confti-tuunt-

§. 9. Pofito itaque fundamentofelicis literaturac, requiruutur deindoantequam fuperftrut poftit habitus,principia difientia , qua: alia funt exfarte animi ~ alia ex parte corporis--nam uti genus hominum compofitumuefi ex corpore (fanima ( inquit Sailu»ftius ((3) ita res cunßa , fiudiaque o-mnia nofira , corporis alia , alia animinataram fequuntur. ibx Parte animiduo funt principia , facultas cogno-lcens & facultas cognita confervans,In facukate cognofcente, primum ob-fervanda: funt conditiones , deinde jpe*eiesi Conditiones funt numcro tres,inter quas printa eft , ut facultas co-

B gno-(?) JLib. de Bello Jugurtbino.

gnofcens fit propenfa ad dtfdplinaspercipiendai, quac propenfio duplexeft, alia indefinita (f univerfalis , aliadefinita &JpectAlis , Propenfio indefi-nita Grarcis appellatur o^ w^s waa<7»fsM&itjfActm , & 2v<-p{itct, cXuis propenf|odefinita iisdem didtur, i^ a-gsr Ti *<*<cogkTfJL.voy /A.aStjy.ti.

5.9. Prior horum eft extraordi»naria, & proinde in paucis J pofterioreft ordinaria, ideoque in pferisqueho-minihus, qui ad unam aliquam difci-plinamnati funt, ad pluresminus apti.Quod attinet adpropenfionemuniver-faiem, Alexander AphrodicenGs eam(ir)Poftponit propenfioni ad uuam^ali-quam difciplinam, quia homines, quifunt B'A«ff eucpvits- raro habent ro kpiti-

hov , quod tamen plane eft neceflTariutnne in varios labarour errores. Dixiraro,quia funtaliqui kvTo^i-fctt-m vel potiusjtoJtfttKm , quiabsquealienl difciphnSfueruht sA«f irtuhvm , univerfaliter do-

m.(cr) Ltb.% lopkorutn-

*0

$i , quales fucre Salomon, Antoninu*Anachoreta, Johannes Picus Mirandu-h, quem naturac miraculum vocave-runt, qui fola ingenii bonitate (narratcjus fratris fifiusJohanncsFrsncifcus^')')rtuUius fete praceptstne , mutorumprte.ceptorum fubfidio, ad ejuacunque akp>

mutn Appeilebnt , eA efi effecutus, Hujns-modi dicunmr etiam, Heraclitus & E«phefiuj ap-ud Homerum(y) fuifle.

§. 10. fecunda conditio eft facul*tatis cognofcentis, quam volumus eflecxpeditam, h. e, exfolutam ab impedt-mentis, ut cognitioni rerura opcraripoflit. Tertia coodstio eft , ut facul-tas cognofens habeatobje&umpropor-tionatum. Nifi enim certa proportiofit inter agentem & rem agendam ,adeoque inter cognofcentem &remcognofcendam, folida atftio, ideo»que & cognitio fperart non poteft. Hajfingulas conditiones felici I.irerato ne-ceflariaseflc, finguli etiam medlocriter

B 2 dodi(t)*« ipfius vita, (v) Odyjfi X_ v*j4Jt

dofti noverunt , quarc earutn prolix»expofitione fupetfedeo.

§. ir. Jamenodavimus conditiones fa-cultatis cognofccntis,fuperfunt ejus fpe*ciei, qua duac funt, fenfttiva & inttlle-Btva, illa cftfenfu-jm exteriorum&po.tifiimum vifus atqve auditus, vel inte-riorum , & nommatim fenfus commu-nii&phantafiae, hujus virtuseft triplex,iv(jt.a%tct, kyxtvstot,, koJi K<j't<rt(, h, e, do-cilitas , fubtilitas & judicii dexteritaj.HsffPecies fi felicesfortiantur Progrcf.fus, requirunt ut intelledui Gt evacu»atus prajudicii» , ex quibus fcientijc cor*

rumpi ro\cr\i,unde haud mtru (<-p^fipau-ti inter homines fapiant » (frerum cau-ftsut par eficognojcant , cum nihil pe-ne per totant vitam refle fpeculentur\& non tam rsttone , quam prjjudiciis ,(ffenfuum tefiimonits affentiantur ; adeoentm in qutbusdam , tsfte Legra»d,(% )valet prajudtciorum vis. ut nihtl pro

vertf

(<p) Jt/dice Ant. Legrdnd Tnftit pbil: Pdrtefrim&Qapu (%) Leco citato.

wro admittere queant , quodiHisnon in-nitatur , & optniontbtts , quas ab tncu-

nabulis hauferunt conforme fit. Quarevana funt & fufpefla efle debent , quaedb imbeciliibus illis caufis pcndcnt acproficifcuntur, ,

§. ia, Vitsum ettam non leve inintelleftu fundatumeft, quando ex oftu-lamur unius vel alterius Phtlofdphieffafatanquatn dogmataccclittu emiffa . qualesfuntmeri Sequaces Arifiotelu Rami &c.quorum hic , iUius Philofophiamjnon dunraxat variatam , fedneceflariisetiam partibus truncatam reliquit, cu-jus tamen fcripta multi pedibus mani-buiqueobnixe defendunt , quos Fran*cifcus Baco(^) refutat; fateor quidemnoftrum effe fcriptis patrum caiculumaddere, fed in quantum veritati con»formia,nec confenfus Ariftotelis Sequa-cium is eft; exhbertate enim judicii repriusexplorata confcnfuifluit,quod nc»mo affirmabit de Sequacibus Arifto-

B j telis(i|/) Lib. de fapient ftcvi Oxgani

«

telis, & fic non eft confenfuslis, Scd damuata potius coitio & fequa-citas, quatn fe fugcre profirentur Re-cenfiores, qt-si, ut docet Cartefiui, (<;)tiihtldffirniAnt , nibtlcjgkb üBo credi vo*

lunt, ntfi quod tpfa evidens & ntanift-fla ratio cutque perfvadebst ; quos ta-men tefutare videtur Cyriacui Lentu-\u%(__v) cujus argumenta mco quidemtenui judicio non sdeo nrma funt.

§. i; Quod fenfus neceflarii fint,id luce mendiana clanus certftat; illienim funt tanquam animi fores &omnisfcrc cognitionisnoftrse iuitia. llndeeftillud pervulgatumin Scholis: Ntb/lefiin intelleßu, quod mn fuertt in ien '«,Quod Cicero fic fixtulit^), fyjhticquidanimo cernimusidomne oritur Afenfibus.Ad cognitionem autcm comparsndamnecefiarii funt vifus & Auditus. Narravifu-i facit ad difciphnas invenicndum,

Audt-Q<P_) Princip: Part:<t Art: 29J. Q%J) Libre

dt Nova ftpient; Ineptiarum {JjVjJj Ltb def.mbttt

i4

Judtiis ad difuplinastnventas percipi»endum, vifu dffcimus i nobis, Audttuab aliisjHinc legimusnonnullos apri-rr'3i sratecarentes vifu, puta DidymumAlexAndrintt& cxteros («»)■ fuifle do&ifti-mos:Surdu veroevafifledodumnusqualegimui, Recte igitur AlbertuiMagnus(«) attditum appellat fenfum maximiHJcifhnalem. Pofiunt enitn Auditupercrpi omues di/ctplinae, Optici ex-cepta-

§, 14. Quanquam hi fenfusadednobiles fint utilesque iis, quiliterii o-peram dant, facile tamen eoj hifceprivari novimus, fic laccfitur Auditus IQuando imminuitur Jaut aboletur isifurditate i Quando depravatur in tinnituaurium ; Surditatis caufa funt, vel auriiexterna abfcifla, vel meatuiauditoriusobftrudtus X Cerumlne , aut externisjilapfis , vel membrana tympani ruptaexfofa aut ufcerata, vel nervusaudito-riui maleinfcrtus, aut cb.lrudus, ouc

com-(u) Cenf.Hieron: in CAth»U<joScript. Eccle-

Jtdjiicerum (*)Lib 1 Mttqb ; Qap: 1.

**

compreffus. fn tinnitu aurium^ fo.nui percipitur , qui non eft, Caufacfunt vel a£r, auris, internus vitiofe mo.tus, veltympanum variisexcaufis com-motum & vellicatum. Minc percufiiocapitis, cafus ab alto , turgefcentiafanguinis in cephalalgia vel febribus a-cutis, & quicquid aut tympanum irri-tat, aut auram internam commovet,inter caufas externas refertur. (£)

§. i£, Lsditur etlam vifus variismodisfic v. g. Quando aboieturin cac-citate , imminuitur in vifus hebetudi-ne &c. addit his Stratemannus (jy) ex-ceUens fenfile laderefenfum ~ at medioicriter temperatis adjuvare, quia pro-pter nimiamvebementtam temperAmen-tum orgmi immutat. Sic album o-mnino difgregat vifum : Nigrum au-tem omntno congregar, At viride vi-

fum(£): Confx) Andrea Laurent/i Hifl: Anatom.Lib ir, Cap \x:tf Micb. EtmuUeri CoU " PrtH.Lib ifttt S Artic z. (y ) Pbil, Nat; part.

fpec; ltb\. C*p,\_

«

fum deleftat cumquequafi pafcit. Ex-celJens fenfile ieufurn Sa:dere tcftaturexperientia rerum Magiftra,v, g. Ty-rAnnus Dimyfius Sicihae Rex , cum alj-quot captivos in tenebricofo quodamcarcerc detincrct, cos inlucidifiimurr»quodd.im conclave ex illo abduci cu-ravit, atquc fic exaccavit.

§. 16. jenfus internos in facultataCognofcente fenfkivS, finfum commu-wemlkPhantafiam fupra nominavimus,iUe eft inftar centrs ad quodfenfus exte-Tiorci feruntur. Itaque munus ejus eft,excitare fenfus exteriorcs, eorumquea&ione perficcre.Deinde beneficio hujusfenfus fenfibilia propria fingulorum fen-fuum comparamus, eorumquc conve-nientiam& differentiam animadverti-mus. Przterea fenfus communis, cir-ca fenfibilia communia maxime oc*cupatur. AverroCs etiam tribuit fenfuicommuni perceptionem privationum,ut tenebrarum, filentu , & caetero-rura, cjuac fenfu externo cognofci ne-

C quc-

«7

queunr, Denique certum hujus fenfusofficium eft, excitare Phantafiam, ei-quc fenfibilia offerrc & fub miniftrare.Phantafia: vcro munia ha:c tunt t Judi-carc objeda & fcnfu communi fubmi-niftrata. i Expcndere abfentiabeneficiomemoriat, quat cum Phantafia pencconjuntftaeft 3 infervire menti fubmi-niftrando ipfi phantafmata, &c.

§. 17. Cum izmfacultascognofcens ,lffacultasinteUediva , fingula pcrfuascausas , principia & affe&iones co-gnoverant, fequitur ut res illascogni*tas & intelleiftas, tanquam arcanumCereris, retineat facuitas confervans,qus eft memoria. qua: facultas cft re-tinendi fpecies femel receptas, cujusorganum juxta Medicos eft pars, cere-bri poflertor , ( occipitiurn ) quae obhanccaufamj fcilicet ut infixas fpeciestenaciter fcrvet, cauerisf olidior fa&aeft. Ha:ccommuniterdividitur in fen-Jit/vam , qua: inbrutis , vel inteUeiii-vam, qua: m hominibus datur, Hatc

vcl

i3

vel naturalis, vcl artificiaiis, iUa eft vii,fivcfacultaianimae, acccptarum rerumfervatrix & depromtrix,qua: naturalii, fed arte & induftria hu-manaaugetur & confirmatur, idque di-citur ficri i convenienti corporij motu,2 Moderato fomno, 3 yiduj ratione &c.hujus Artis , ut vult Morhofius {/) pri-mi natales X Gra:cu arceflendi funt,qui quoque addit , fine hac, faculta»tem cognofcentem fruftra efle. Illiusenim munui eft percepta, & inventa,& judicata , partim recipere, partirrL,confervare, partim reddere» LlndoCiceroni (e) Thefaurui efi eruditionis,& vulgo comparatur loco feu recepta-culo, itemque cera: imaginei r<*cipi»cnti; hujui autem fehcitas duo requi-rit, Scil 1. Organimollitiemz.Organtdurltiem, Organi durities, ad i.TOwgi-nes rerum fufcipiendas, retinendai &confcrvandai. Ob deftdum mollitieifeu humidi nativi, fencs difficili funt

C 1 me»(J) Polybifl, Lib, 2. cap, 6. (« )Lib,,u dt

finibut,

»9

memoril Ob duritiei defe&um* vclob humiditatis exceffum , pueri mi-nus memorii valent, Larditur eriamhajcfacile, cujus tamenlaefionis (teflcEtmullcro (£,)) caufa proxima nos la«tet, remota: funt quas cnumerat idemEtmul, (t;)

f. rg. Sed cum ncc omnis Lite-ratura Memorik poffit acquiri , requi-ritur praetcrea judieium , fic in Meta-phyficl, Phyfica , Logica &c. quaronuliatenus probo yinkelmanni inftitu-tum , qui Logitam confcripfit Mnemo-nieam Hala: Saxonum (5-)» judicii e-nim vim potiflimum talij di(ciplina_,requirit, neque ideo a puerii appre-hendi fatii potcft. Sic ftudia Mathe-matica quoniam tn figurii verfantcir,ftuJtum eflet illas memoria retinere,fic cnim verus rerum nexui confunde-retur, ac quafi ncbulis quibusdam in-volveretur.

S. 19.(£ ) CoU Praßicum Lib tfetl6 (<_■) loco citste--0) Anno tlfp.

*e

§, ip. Fxpofitisjam primariis ad-miniculis /^//Vfef Ltteratura , ficunda-rU fe nobii ultio offerunt , quorumfrimum eft, ut proies parentum trada-tur informationi Prseccptoris, qtti 6a-bet, ut cum Cicerone(i) loquar , in-fitam tnformationem Dei &harbati qui-dem Jovis galeataqvt Minerva ; hic na-turam rcbeiiem caftigarione moderatSdirigat, & infimul attendat, ne bono*ejus mores prava corrumpjinr collo-quia ; (k) quamquam id a nonnullispoftponatur, qua dc re juftiflimaj quererela eft, liluftris viri Seckendorfii. (a)Hoc adminiculum neceflarium eft nc-ceflitate fmequanon,quanqua oggerantexcmph Julti C.ScaligeriJk Hippocratis^quorum ille Graecam Li«guam addidi-ciffe fertur nullis adjutui pra:ceptis,nifi quae ipfe fibi inter difcendumpra:-fcriberet. Hic Medicam artem adtantam perfcdionem dcduxiffe in qus

nunc( i) Vtb l Nat. Deorum Cap. 36, (tt) monentePlutharco librs Moralium dttnformationefuert-rrtm, (A) deftatu Chnftianismitib jctp.g.§,j*

«

nunc eft j Heroica tamen iftiuimodiingenia imitari datum eft iii (olum ,quibui ex optimo <uto— finxitpracordiA tttan. (p)

§. to. Hinc proximui deinde gra-duieft, non multorum fedmultaU&iotnam tefteMartiali(.)

übique babitat maxime nuffii-am babitat,

quod effatum ad ftudia noftra accom-modari non diffkulter pofle arbitror ,videmui cnim non paucos effe , quiita librisinfenefcunt, &de]uno in ali-um/eruntur,tandem autemcum omniadidicerunt, non dum fciunt id y quodnemo peneignorat: Sicutconcfiiiillislitori adhaerentibus , fi teftam adimas^vitam adimii, ita cum ilhi agitur, fi achartis fuis abducantur,quare noincom-mode monet Seneca Lucilium fnum (z),m caveat ne ifia letiio multorum Au-

Borum(ju) Ctnf, Ideam bon, Dijp- Daba; v, Stft. i.

Art,}. (v) Lib,j,Ep%. 74.

»*

Borum & omnisgentrit voluminum,ba-heat aliquid vagum tftnfiAbilc.

§, 21. Cautione ftaque digna rescft, utattendant finguli fcopum libro-rum , n&inalicnam aborthodoxddo»«Jirina fententiamrecedant, praecipuiilli, quibus fundamenta docftrinae ortho-doxae nott adeo bene jacfta , qui faciiifeducuntur k Übris (ut vuit Morhofius(.)damnAtis - «lliautemfunt prarcipuefcriptores Athei , quidoclrinamccele-ftem cxftirpatam volunt, Hifce ctiamreferri folent libri Uagici , qui omni-nd atro carbone notandi funt, fi pa-ftum tflud cum Datmonc & malisAn-gelij profitcantur.

§. 22, Hifce & cjcteris probe ob-fervatit adfolidz illius fapieotiac fafti-gium fummum pervenire poffunt fin-guli , fivenobiles, Cwc alii, (quan-quam illii nonnullipraeftantiui tnbuanttcmperamcntum corporij, quos refu-

tantl[t)?otybiftJib.i, tap.g.

«

24tant Grorius (v) Sc Pufendorfiuj 0 )fi folum fingaii finem obfervaverint,qui nobis 11011 eft gloria Dei, qux fim«pliciter ultimus eft, fedinfuo genereultimus, feu certum vita: genus , fivefacultas aliqua , in qua Dco& proxi-mo ferviatnus.

§. 23. Repudianda hic eft eorum fen-tentia, qui eruditionispariter ac exifti-mationis amplioris confequendac gratia,Jjyiritibus utunturfAmiliarih?, quosGraeciTtapfytsti ( cb quod adfint affidue ) nun-cupant , quosque fine gravi poffeffo-rum noxa, nunquam recefTiflcconliar,fiquidem ut plyrimum cum illis Da-mon certo pacifcatur tempore, quofinito-, vel alium ifti herum paredrorep^riant, vel ipfi cedant Daemoni ne-candi; ejusmodi funeftum exitum o-mnes adco gravicer Deum delinquen-tesfortiuntur , ut Satanae ludibriii ali-quamdiu vexati, illufique , &tem-

po-(tt_) de I. B.Lib, t Cap. 7, §. S. Q) Polit, In*

culpata Dt Extfiim< $. ji,

porales & fempiternaj pcrfidiae fuae ne-fandae luant pa:nas.

§. 24. Finem ncc operi adaequa-tum ifli attendunt, qui ideo literis na-vantoperam, ut rem fuam familiaremAugeant , & quac vita: funt neceffaria_,inde comparent, quod propofi(Um_>,judice Cl. Rolando Marefio (<r) humiletft & iUiberale , nec fatis littrarum no-bilitate dignum, Ut autem Gnguli Li-terati Feiicii titulo exornentur, fu-giant vitia fequentia, ne nomine ln-

felicis idiota ( nam idtota nobiieft,nonfolum is, qui literaturs nullam habetcognitionem, verum etiamis, qui ali-quam habet cognitionem, fed ignavaeft operd ) notentur.

§. 25, Abfit hinc lnvidia, cujusmancipia tanta horrenda depravata:mentis malignitate laborant, ut inre-bus aliorum fecundis doleant, inqueiis praecipue , quibus ahqua literaria:

D feli-( tr ) Lib, z. Eptft, 16,pag, jiy,

*j

26felicitatis pars continetur, quam Lite-rati tam ftrenue excerccnt, ut norutam figulus figulo invideat, quam Li-teratus Literato, quod verbis non mo»do oftendunt, fed fcriptis etiam inho-neftis , proximi errsntii famam 1-ace-r^nt, & perfonalia realibus ptaeter ne-ceffitatem ( ut vulgo vocant ) im»roiicent.

§. 26. Abfit hinc Philautia, abfieavaritiA , nimia curiofitas & amltitioabfiot, imo abfinr omnia ilia, qua:humanitatis radios fL,ffbcant , & exe«cratiflima iliavitia virtutum fipario or»nant. (>)

§. 17. Quantum iis literaris rm„mineat periculum, qui vitiii mancipa.B

ti funt, exemplum declarat Hmericu„

(t ) Confs. Morhof Pe!yb<ft. Lib. I, cap if.& Ibioph.Sjjtzeiii FeiicemLiteratum.

cujus (w) vita li ullius unquam antea^.,univerfa fere calamitofa, materies fuitac Theatrum , humani dsgnum com-miferatione , fiquidem eum extremapaupertate , non folum iit cenfiicta-tus, verum lu&uofiffimara etiaitL.luminum fuorum jadturam fubierit,ideo msfer, quia ccecus , & ideo mi«ferior , quia fimul femper mendicus,ideo miferrimu?, quod fortunae fuaepeffimus faber infe fudir, obidolola-triam pariter, ac impias & deteftandas,de divinkate affertionei, etiam dogentilium quorundam fentenriagravis-fime punitus. Non fo!um proptereatam mifer ille extitit, quod teterrimosCacodarmonas, aut certe opera rmnu»um humana.-uni,Deos appellavCrit, cu-jusmodi idololatras Sapientia Salomo-nis (40 infelices pronunciat; Prartereaetiam fcripia pt orrudebat pudendii exe-

D 2 cran-(v) Teffibtu Hcrodoto, Plutarcho , Chry

foftome tfc, devita. Homtrt,(lf) Cap. ij. v. iO,

17

crandisque narrationibui contaminata.Deos Deaiqueinduxit interferixantes;quare fuse parnas pcndebatperfidiacgra-viflimaj.

§■ 2g. Ejus farinar homines ve-reor etiam hoc mundi tempore dari ,quorum plurimi non abfimilet funtCurtto tlli MarigntiUo , de quo lanusNicius Eryrhreui ( %) mihiainftor eft,eum cum a natura egregiam ad Poefittindohm hav.fiff'ct\, nttUum unquamargu-mentum , nifi obfianum atque turpt^traßaviffe; Quod Stepli. Guazus ( (p)fuo etiam calculo comprobat , tffe-rens homines amando fapienttores red-di, (fad Poettcesfiudium pr^cipue in-titari, cujus ex feutentii tanquam ve*nrati & honeftati inconfona nos recc-dimus , (uffuiti audoritate didi Pau-Jini: Nonfunt facienda mala ut indeseveniant bona, Ha:c leviflima lllafunt,

qua;( X ) tn Pitt.teotheci imaginitm tllu^ritim

part, x.pag. 17?. (<Lp ) Lik, 1, de CiviliConverfanort^.

28

quae pro tcmporis & rei domeftica: an-guftii in chartam conjeci , quibus(quamquarn ex Jovis tabulis decerptanon fint) ut album addas calculumß.L,obnixe & ofEciofe contendo.

Omine felici contrafiis occupo vetkPortum, qttem tetigit cymbttla noftr.t levii.

Magne Deus nofiram, qut t%a.f_vn fluUtbmProfjn&e rexifti cunfiipotente mdnu ,

_Non te ceffabunt noflra memorare camcen<eEttua laus grato jemper in oremamt,

*9

InDtfsputationcm elegmtem

DoFelici Literatura

JuveniiLiteris & moribtts ornatiffimi

D". fOHANNISSPERMAN,

Amici & Comilitis oprfttii,

QVisfelix Cultorfit diva P.:Uadis artis.SVERMAkkus monfirat , quti fit

übtque mtUr?lnfiudiis alii qu<erentes otit fcedA ,

Dum perdunt operam', fic locat ittebene*. %

Praepropere ocujjaiifliwu» reliquitGABRIEL "HAARTMAN.

f

3°