1

THE e-NONGQAI

Un-official Police Gazette for VETERANS of the former

South African Police Force and for those interested in the history of

our Police, Defence and South Africa’s National Security

Oktober 2012; Vol 3 no 10

DIE e-NONGQAI

Nie-amptelike Polisiekoerant vir VETERANE van die ou Suid-Afrikaanse Polisiemag

en vir diegene wat belangstel in die geskiedenis van ons polisie, verdediging en

nasionale veiligheid

Oktober 2012; Vol 3 Nr 10

Lt-genl WH ‘Colin’ Steyn an mev Adrie Steyn

Patron – Gen Johan vd Merwe – Beskermheer

Editor – Hennie Heymans – Redakteur

295

Contents / Inhoud

1. WELCOME / WELKOM .................................................................................................................. 8

2

1.1 Moment of silence/ Bepeinsing: Die Man op die Wit Perd: Koot Swanepoel (Joubertina) ......... 8

1.2 Voorblad / Front Page ................................................................................................................... 9

1.3 Redaksioneel – Hennie Heymans ................................................................................................. 9

1.4 ‘n Eeu van nasionale polisie op 1 April 2013: Ons polisie-geskiedenis ....................................... 9

2. PERSONALIA VANAF 30 Augustus TOT 29 September 2012: Johan Jacobs (Benoni) ................ 9

2.1 Afsterwes .................................................................................................................................... 10

2.2 SAP 26 Siekeboek ....................................................................................................................... 10

2.3 Verjaarswense ............................................................................................................................. 11

2.4 Allegaartjie .................................................................................................................................. 13

2.5. SAP 55: Friends Missing and Found! / Vermiste persone ........................................................ 17

2.5.1 Luit PJ du Toit, Distrikspeuroffisier, Durban-Suid ............................................................. 17

2.5.2 Mev Santie du Preez en Braam du Preez ............................................................................ 17

2.5.3 No 7207(B) JJP Webb en No 7208(B) JT Webb (“Jops & Jams” ‘n Tweeling)

Pietermaritzburg: Nongqai Junie 1918 – Hennie Heymans ......................................................... 17

2.5.4 Genealogie: Luit-genl HJ van den Bergh ............................................................................ 18

2.5.5 Brig Dirk “Pollex” Lambrechts ........................................................................................... 18

2.5.6 No 57864R konst R A Perold .............................................................................................. 18

3. Honours & Awards / Eerbewyse & Toekennings ............................................................................. 19

3. 2 3.3 Roll of Honour / Ererol ........................................................................................................ 20

3.3.1 SAP Grave: AP van Heerden: Mooifontein, Birchacres - Koos Brits (Benoni) ...................... 20

3.3.2 SAP Grave Heliopolis War Cemetery: No SAP 196572 Sgt WP Kock .................................. 21

4. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE .......................................................................... 22

4.1 SAP se Jaarlikse Skaapbraai – 15 September 2012 .................................................................... 22

4.2 Komitee Bond van Oud Polisiebeamptes, Wynberg Tak, Kaapstad. .......................................... 22

4.3 Facebook: Suid-Afrikaanse Polisie – Afgetrede Lede ................................................................ 23

5. PERSOONLIKHEID VAN DIE MAAND / PERSONALITY OF THE MONTH: Kol Eugene de

Kock ...................................................................................................................................................... 23

3

Sunday 15 July 2012 – Pretoria Central Prison, 09:00; Gen Hans Dreyer visits Eugene de Kock-

Written by Anemari Jansen. (Permission granted by Eugene de Kock) ........................................... 23

Afrikaans Version: Eugene de Kock ..................................................................................................... 27

15 Junie 2012 – Pretoria-sentraalgevangenis, 09:00: Genl Hans Dreyer en Eugene de Kock -

Anemari Jansen (met toestemming deur Eugene de Kock) .............................................................. 27

Copernicus: On Favour / Barmhartigheid ......................................................................................... 33

A note by Hennie Heymans .............................................................................................................. 33

6. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/ PERSOONLIKHEDE / BIOGRAFIESE

WOORDEBOEK .................................................................................................................................. 35

6.1 Nr 22003 kol Octavo Malherbe : Philip Malherbe..................................................................... 35

6.2 Genl MCW Geldenhuys - Paul Greyling ................................................................................... 38

6.4 Nr 62383-2 Mariet Ferreira (Junie 1973 tot Februarie 2009) ............................................... 41

6.5 Ontmoet nr 00829994: Kapt Petro Heyneke ............................................................................ 43

6.6 Sers Koos Coetzee: SAP Van Reenen – Gillis van Schalkwyk (via Bibi de Vos, Harrismith) .. 46

6.7 SAP Van Reenen-area: The Farmers of “The Lost Valley”: A Historical look at the De Heer

and Pieterse families - Researched by Leon Strachan and Gillis van Schalkwyk. Compiled by Gillis

van Schalkwyk .................................................................................................................................. 47

6.8 Nr. 21719 oud-sao Stan Hawkins ............................................................................................... 66

6.9 Brig CC “Curt” von Keiserlingk: Pottie Potgieter .................................................................. 67

- Stasiebesoeke saam met kol Curt von Keiserlingk ......................................................................... 68

- “Taxi” ry op Katima Mulilo .......................................................................................................... 69

6.10 Jacobus (Freek) Snyman – Ds Carel-Johann de Bruin .............................................................. 70

6.11 Rod Aylward – Tubby Myburg ................................................................................................. 72

6.12 Brig PA Cerff - Daniel Joubert Siebrits .................................................................................... 73

6.13: Tuiskoms na verblyf in Spanje: Lynette Spies......................................................................... 74

6.14 Stafkursus 1984: Genl Koos van Zyl ........................................................................................ 75

7. News Articles from our Readers / Nuusberigte van ons lesers ......................................................... 75

7.1. World War 2: Great Escape Tunnel revealed after 67 years – Sent in by Phil Beck and also by

Terry Schwartz .................................................................................................................................. 75

4

7.3 Menere en Hulle Gewere: Johan Jacobs ..................................................................................... 83

7.4 ‘n Brief van die Nagsersant in Hermanus .................................................................................. 88

7.5 A medal of courage for bomb dog Theo: Posthumous award for heroic animal who died hours

after his master .................................................................................................................................. 89

7.6 Demise of F-18 Fighter Jet – Sent in by Len Els ...................................................................... 92

8. Over a nice cup of coffee ... or how I see things / Oor ‘n koppie lekker koffie ... of soos ek die saak

sien ........................................................................................................................................................ 96

Dissipline en die regte houding ......................................................................................................... 96

Gewere ......................................................................................................................................... 96

Vervoer ......................................................................................................................................... 96

‘n Teetafel-storie: Biltong en padveiligheid: Ingestuur deur adv Louis Visser ........................... 97

Soos ek dit sien: Ongunstige beeld............................................................................................. 100

9. WE REMEMBER / ONS ONTHOU ............................................................................................. 101

9.1 Stilte in die Hof – Lentulus ....................................................................................................... 101

9.1.1 Ontug, M'Lord? ................................................................................................................. 101

9.1.2 Die Swart Humor van Klein Apartheid ............................................................................. 101

9.2 Slaap aan diens: Pottie Potgieter ............................................................................................... 103

- ‘n Wemmerpan slapie en ontnugtering .................................................................................... 104

- Baas-slaapers............................................................................................................................ 107

- Wagters op die Mure – Guardians of the Peace - HBH ........................................................... 108

9.3 ................................................................................................................................................... 110

10. MORE SERIOUS NATIONAL SECURITY NEWS / MEER ERNSTIGE NUUS EN

NASIONALE VEILIGHEID .............................................................................................................. 111

10.1 Namibia Police Air Wing takes delivery of new Eurocopter EC145 ...................................... 111

10.2 Doodstraf: Besluit ‘katastrofies’ ............................................................................................. 112

10.3 Regter bepleit minder vlakke in regstelsel .............................................................................. 113

10.4 ‘Prokureur steek hond dood’ ................................................................................................... 114

10.5 Seven police helicopters grounded - Nathi Mthethwa ............................................................ 116

10.6 Few murder convictions in Cape Town's ganglands ............................................................... 117

5

10.7 Onseker polisie maak jou bang ............................................................................................... 120

10.8 Helen Zille's reply to Nathi Mthethwa .................................................................................... 122

10.9 Mkhwanazi should be suspended not redeployed - DA .......................................................... 133

10.10 DCD Protected Mobility acquires Springbuck APC range from Drakensberg Truck

Manufacturers ................................................................................................................................. 135

10.11 SAS Queen Modjaji’s hull received 1.5 x 1.5 m dent in accident ........................................ 137

10.12 SANDF loses 38 assault rifles in three years - Pieter Groenewald ....................................... 139

10.13 Misdadigers geen vrees meer vir SAPD ............................................................................... 143

10.14 Paramount unveils new Marauder vehicle ............................................................................ 144

10.15 2de hofsege vir diabeet teen polisie ...................................................................................... 146

10.16 Diewe buit kerkbeeld ............................................................................................................ 147

11. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE VEILIGHEIDSGESKIEDENIS ............. 149

11.1 Eenheid 6 - Artikel 3: Eenheid 6: Opleiding in die beginjare - Anemari Jansen en Larry

Hanton ............................................................................................................................................. 149

11.2 Tobruk: Verloor of verneder? Hans Lombaard ....................................................................... 161

12.2.1 Tobruk: die ware verhaal: Hans Lombard ......................................................................... 165

11.4 Mahatma Gandhi: Was hy ‘n rassis? - Dr. Jaycee van der Walt ............................................. 167

11.5 Militêre Voertuie – William Marshall .................................................................................... 171

11.6 Militêre Voertuie – William Marshall .................................................................................... 171

11.7 SAMHS (CT) Newsletter : Johan van den Berg ..................................................................... 172

12. HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS, MEMORIALS & BUILDINGS/

HERALDIEK, UNIFORMS, VAANDELS, VLAE, MEDALJES, GEDENKTEKENS & GEBOUE

........................................................................................................................................................ 174

13. VESTED INTERESTS OF VETERANS /LEDEAANGELEENTHERDE ............................. 174

13.1 Polmed .................................................................................................................................... 174

13.2 Injuries on duty / Beserings aandiens ..................................................................................... 174

14. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK ............................................................................................. 174

6

14.1.1 Plakboek: Van kaalvoetseun tot kommissaris: Genl. MCW Geldenhuys - 'n Voormalige

kommissaris van polisie. ................................................................................................................. 174

14.1.2 CV Skrywer: Dr Jaycee van der Walt (77) .......................................................................... 175

14.1.3 32 Battalion: The Terrible Ones: Piet Nortje ....................................................................... 176

14.1.4 A Spook’s Progress. From Making War to Making Peace: Maritz Spaarwater - Intelligensie

se rol knap uiteengesit: Willie Esterhuyse ...................................................................................... 176

14.1.5 Did the Broederbond sell out the Afrikaner? Piet Swanepoel - 12 September 2012 ........... 179

14.2 BLAAI VIR BLAAI ... VIR DIE eNONGQAI – Johan Jacobs ................................................. 183

14.2.1 Beverly Rycroft wen die Ingrid Jonker-prys vir Engelse poësie 2012 ................................ 183

14.2.2 A Spook’s Progress. From Making War to Making Peace Maritz Spaarwater .................... 184

14.2.3 Evita Se Bossie Sikelela: Evita Bezuidenhout ..................................................................... 184

15. HUMOUR IN AND OUT OF UNIFORM .................................................................................. 185

15.1 Useful Military Warnings Barry Taylor ............................................................................ 185

16. ANECDOTES, A POINT TO PONDER, ETC ............................................................................ 186

17. OOR DIE NONGQAI SE DRUMPEL ......................................................................................... 186

17.1 Oom Kallie Reitz .................................................................................................................... 186

Kol Andy Malan (SAW) – militêre historikus ........................................................................... 186

Lt-genl Ian Gleeson (SAW) – Pringlebaai ................................................................................. 186

18. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS POS VAN HEINDE EN

VERRE - POLISIE-POSSAK ............................................................................................................. 187

18.1 Pottie Potgieter van Port Edward (Port Vet-word?) ................................................................ 187

18.2 Terry Devine ........................................................................................................................... 187

18.3 SAP Lede op brug te Vic Falls deur Zambië aangehou was: Rusty van Rooyen ................... 188

18.4 No 0420807-2 Rudolf Murray ............................................................................................... 188

18.5 Helen Lammers ....................................................................................................................... 189

18.6 Clive & Terry Mitchell: Royal Air Force ............................................................................... 189

18.7 Anemari Jansen - Alberton ................................................................................................. 190

18.8 Model of SAP Flying Squad Golf: Neil Anderson ................................................................. 190

7

18.8 Kol Willie Louw (SAW) ......................................................................................................... 192

18.8 Frederick Pretorius, SAPS Gauteng ........................................................................................ 192

18.9 Re: History of the South African Police: Prof Francois du Toit ............................................. 192

18.10 Curt von Keyserlingk: Pottie Potgieter ................................................................................. 193

19. SAP-webblad / SAP Webpage ...................................................................................................... 194

20. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/ NETWERK & “KOM ONS

ONDERSTEUN MEKAAR” .............................................................................................................. 195

20.1 Annemari Jansen – Koorsboom Kothuis ................................................................................ 195

20.2 Kersfees in Bethelhem, Israel: Jannie Otto ............................................................................. 195

21. STOP PRESS / LAAT BERIGTE ................................................................................................ 195

21.1 Afsterwe: Brig Pierre le Clus (SALM, SSVR en Bop SVR) ............................................. 195

21.2 Koevoet se Muur van Herinnering: V-T-Monument – A Jansen ....................................... 196

22. INDEMITY / VRYWARING ....................................................................................................... 196

23. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE .............................................................................. 196

24. CONCLUSION / SLOT ................................................................................................................ 196

Vision

To impartially publish the Police History relating to Southern Africa from 1652 to

1994

8

Mission

To build an objective historical picture of the South African Police and our

antecedent police forces in Southern Africa

To build up a bibliography of police related literature

To collect and archive information, reports, photographs and recollections of police

officers - especially those who were eyewitnesses of historical events

To publish short memoirs or accounts of members

To collect personal data, photographs of members and their biographies

To, where relevant, record contemporary (post 1994) police history

1. WELCOME / WELKOM

Welkom en lekker lees! Thank you for the many contributions to make this e-magzine a

success.

Last but not the least: “To amaze, amuse & to inform – Lappe Loubsher”

1.1 Moment of silence/ Bepeinsing: Die Man op die Wit Perd: Koot

Swanepoel (Joubertina)

Openb.19:11 Toe het ek die hemel geopend gesien; en daar was ‘n wit perd, en Hy

wat daarop sit, word genoem Getrou en Waaragtig, en Hy oordeel en voer oorlog in

geregtigheid.

Ons teksvers sê: “ en daar was ‘n witperd, en HY wat daarop sit, word genoem

Getrou en Waaragtig, en HY oordeel en voer oorlog in geregtigheid.”Hy wat daarop

sit, Hy oordeel en voer oorlog uit. Hierdie MAN op die witperd is baie spesiaal. HY

is enig in SY soort. So Enig ! God sê in Matt. 3 v.17 “Dit is MY geliefde Seun in wie

EK ‘n welbehae het.” Matt. 4 v.11 sê; “dat engele HOM bedien, nie sommer enige

iemand nie ! Engele! Die duiwel is ook onderdanig aan HOM en glo in HOM.

Vir meer inligting kontak vir Koot: J.C. Swanepoel koots@telkomsa.net

9

1.2 Voorblad / Front Page

Almal stem saam; Colin lyk glad nie 70 nie! Hy

lyk of sommer weer grensdiens kan doen

sommer met ‘n .303 en 50 patrone!

Adrie dankie dat jy so mooi na ons ou kollega

kyk!

Generaal Steyn – baie geluk met die 70! Sterkte

met u groot taak by die Bond!

1.3 Redaksioneel – Hennie Heymans

Dit is my eer en voorreg om u weer baie hartlik in ons midde welkom te heet! Die

maand is die eNONGQAI weer propvol nuus.

1.4 ‘n Eeu van nasionale polisie op 1 April 2013: Ons polisie-geskiedenis

Een van die dae is die polisiewese in Suid-Afrika amper ‘n eeu oud! Daar is nog so

baie werk!

Die volgende publikasies is gereed:

• Die ZAP Lijst / The SA Police List: 31: 03: 1916 (Tweetalig / Bi-lingual).

• Kol Mardall se manuskrip oor die Natal Police (Engels).

Amper voltooi:

• ‘n Spesiale reeks oor ons polisiegeneraals. Ons ontvang bykans geen inligting

oor ons generaals nie!

Magnommers: Baie mense het dieselfde naam en voorletters – indien moontlik

verstrek ook die magnommer. Ek beskik oor meeste magsorders en dit skakel dan

verwarring uit indien mens presies weet van wie mens praat veral by toekenning

van dekorasies, eervolle vermeldings en medaljes. Daar is baie polisiemanne met

dieselfde van en voorletters bv DJ Malan.

Saluut!

Die SA Spoorwegpolisie is in die SA Polisie opgeneem, derhalwe stel mens ook

belang in spoorwegpolisie-generaals.

Ons moet ook kyk polisiemanne in Suid-Afrika wat in ander magte generaals

geword het.

2. PERSONALIA VANAF 30 Augustus TOT 29 September 2012:

10

Johan Jacobs (Benoni)

2.1 Afsterwes

05 Sept: Tubby Myburg berig; Vriende, dit is met swaar hart dat ek julle

moet meedeel dat Ronnie Aylward vanmiddag 13:15 oorlede is. Hy het dapper

gestry maar hy was net te swak om dit te kon deurtrek. Ons het saam baie kwaad

gedoen en ook mooi tye met al ons vriende gehad. Saluut my vriend vir die 49 jaar

wat ons mekaar geken het.

15 Sept: Sarie van Niekerk berig; Genl. Jan Coetzee is vanoggend na 'n

lang siekbed oorlede. Ons harte en gebede gaan uit na sy familie, mag hulle

vertroosting vind in die lewe wat hy nou van verlos is en altyd die lekker en goeie

tye saam met hom vertroetel. Ons bid vir julle vir krag en genade

18 Sept: Hein Kilian berig: Brig Gert Nel (Tande ) is gister aand oorlede

R.I.V.

25 Sept: Annetjie Joubert berig; AFSTERWE - A/O W.A. FOURIE -

GEORGE KAAP. Oud-ao WA Fourie - Ballistiek - Pretoria is vanoggend na ‘n

siekbed oorlede. Ons mee gevoelens gaan uit na sy eggenote, familie en vriende.

R.I.V. SALUUT!

28 Sept: Daniel Joubert Siebrits berig; Brigadier PA Cerff (Pieter Andries)

is op 25 Sept op 93 jarige ouderdom oorlede. Saluut! RIV

2.2 SAP 26 Siekeboek

30 Aug: Mark Newman berig; Mense, bid asb vir A/O Morgan Heyns van

Jhb. Blitspatrollie wat vanaand 4 keer in die bors geskiet is deur gewapende rowers.

Een rower is dood geskiet en nog 8 is met wapens gearresteer. Morgan is kritiek in

die Milpark Hospitaal opgeneem.

11

31 Aug: Hennie Heymans berig: BAIE GOEIE NUUS: Ek het pas met die

DK gepraat! Fanie Bouwer was tot die dood toe moeg en futloos - hy kon nie eens 'n

selfoon hanteer nie! Pas nadat Koot Swanepoel hom geskakel het en vir hom gebid

het, het dinge reggekom! Fanie klink opgewek en reg vir 'n onverwagte inspeksie

iewers of elders! Wees dus gewaarsku die DK is oppad! Beste Koot Swanepoel en

vriende - Fanie bedank almal vir die gebede, liefde en meelewing! Dankie manne en

skone dames! [Ek kan Fanie hoor sê: "Hygend Hert!"]

01 Sept: Mark Newman berig; Net vinnig 'n ‘update’: A/O Morgan Heyns

was vandag weer in teater en sterk nou aan in ICU. Dokters is sovêr tevrede met sy

toestand.

09 Sept: Loraine Terblans berig; Jan het vir Fanie Bouwer gekontak.. hy

klink baie positief en dit gaan elke dag beter.. Hy besef sy liggaam het 'n groot skok

gehad en dat dit 'n tydjie sal neem om te herstel. Die operasie wonde is nog seer en

ongemaklik, maar hy sien weer kans vir die toekoms en klink baie positief. Ek wens

hom spoedige herstel toe.

26 Sept: Hein Kilian berig; Sersant Charles Grobler, wat op Springs SAP

was lê met kanker in hospitaal (pankreas), hou hom in julle gebede asb!

2.3 Verjaarswense

30 Aug: Hennie Heymans berig; Oom Piet Swanepoel , een van ons vriende,

se seun Cor Swanepoel verjaar vandag. Baie geluk Cor!

01 Sept: Nerina van Rensburg berig; Op hierdie mooi Lentedag, wens ons

Anthony Luff geluk met sy verjaardag.... Mooi dag vir jou Anthony en geniet jou

dag! Liefde Nerina en Johan.

06 Sept: Sarie van Niekerk berig; Peet Bothma verjaar vandag. Baie geluk

Peet hoop jy gaan 'n wonderlike jaar hê en dat iemand jou vandag verskriklik gaan

bederf, dalk verras jou personeel jou as jy by die werk kom. Die Chinese se mos as

dit reën op mens se verjaardag gaan dit 'n baie voorspoedige jaar wees, wel dit reën

so voorspoed my ou maat

07 Sept: Johan Jacobs berig; Robert Brand verjaar vandag...veels geluk met

jou spesiale dag!

12

09 Sept: Hennie Heymans berig; Twee van ons vriende verjaar

vandag: Marius Brand (Koevoet) en William Marshall (SA WEERMAG EN

KUNDIGE OP PANTSERVOERTUIE). Baie geluk en mag die Heer u nog baie jare

spaar!

10 Sept: Sarie van Niekerk berig; Baie geluk aan Johan Herman Maree wat

vandag verjaar. Johan hoop jy gaan 'n pragtige dag he geniet elke oomblik daarvan

12 Sept: Isabel Kruger berig; Baie geluk aan André Johann Potgieter wat

vandag verjaar..... Geniet dit André en groete van al die heksies en kabouters hier op

die blad.

14 Sept: Hennie Heymans berig; Generale Saluut! Presenteer

geweerrrrrrrrrrrrr! Baie geluk aan Adriaan de la Rosa, Leon Bezuidenhout en

Andries Meiring wat vandag verjaar! Al wat mooi is!

SKOUERRRRRRRRRRRRRRRR GEWEER!!!

15 Sept: Hennie Heymans berig; Baie geluk aan Linden Coetzee! Ons ou

vriend van die SAP Afd O-Tvl! Baie geluk en mooi loop! Baie geluk ook aan Nelet

Stemmet! Mag daar nog baie wees!

18 Sept: Hennie Heymans berig; Verjaarsdagparade: Baie geluk aan Len

Els en Thys Du Plessis (daar op Senekal)! Len ken ek van sy dae as AMI-offisier.

Thys en ek was saam op skool - sy Vader was toe offisier in die SASP in Durban -

baie geluk manne!

19 Sept: Sarie van Niekerk berig; Ons ou vriend Jannie Otto verjaar vandag.

Geluk Jannie weet sommer dit gaan 'n verskriklike lekker dag wees en dat jy

vreeslik bederf gaan word. Jannie wat jy ook al doen, geniet die dag en 'n pragtige

jaar vorentoe!

19 Sept: Hennie Heymans berig; Chris Fires Van Vuuren (Jeddah in Saudie

13

Arabië); en dan daar vêr in die VSA - Charl Steyn! Ou Charl was nie net Kompol se

bestuurder maar ook SB op Pafuri!

27 Sept: Hennie Heymans berig; Leon Marais - verjaar vandag! Baie geluk!

Kan ons maar hier in Pretoria begin drink en dan stuur ons die rekening!

29 Sept: Johan Jacobs berig; Tubby Myburg verjaar vandag: Veels geluk

Tubby, mag jy net liefde en voorspoed geniet en lekker bederf word!

2.4 Allegaartjie

31 Aug: Hennie Heymans berig; Kol Eugene de Kock het geskakel en hy

stuur baie groete aan u almal. Ons het 'n baie lekker en diep gesprek gehad. Die

lewe het vir Eugene getemper. Een van die dae gaan ons weer 'n aksie loods om

hom uit te kry! Sy skakel met die buitewêreld is per telefoon - hy gebruik "World

call". Ons praat oor boeke en skrywers - hy is verstom oor baie dinge wat mense oor

hom skryf. Genl Dreyer het hom ook besoek - hy sê: "Ek is so lief vir die Oubaas ek

kan hom sommer teen my bors vasdruk!" Hulle het hul verskille gehad! Maar

vandag is Eugene 'n ander man. Kom ons bid ook vir Eugene de Kock! Kom manne

en vroue: Bid vir 'n gesindheidsverandering by die Staat tov Eugene. Eendag vertel

hy my: "Alles wat ek gedoen het, was TERWYL die geveg aan die gang was! Toe die

eindfluitjie blaas - toe hou ek op met veg! Ander het na my gekom en geveg lank na

die fluitjie geblaas het!" So ou Eugene het geveg tot die bitter einde, maar toe die ref

sê: "Einde van die wedstryd, toe hou hy op!" Kom ons bid net vir genade en

barmhartigheid! AMEN

30 Aug: Koot Swanepoel berig; Nog 'n man van sy woord; Terrance Balfour,

het op 24 Augustus my gekontak en vir my gesê dat hy op 'n stadium dasse

versamel het. Hy het my belowe hy gee sy versameling vir my. Dit is die dasse wat

vandag by my arriveer het. 99 dasse. 80 met embleme op. Mensig maar is die

Swanepoel bly. My blydskap... hoe kan ek dit beskryf Nico Frylinck..?Of sal ek my

opgewondenheid so beskryf: "Ek is so opgewonde oor al die dasse, soos 'n graad

Een seuntjie wat die eerste keer in sy lewe 'n dogtertjie kaal gesien het."Ok! Ok!

kruisig my, maar dit is my beskrywing van opgewondenheid

14

. Van Koot se das versameling!

31 Aug: Neelsie Borea berig; Lt Genl Magda Stander tree vandag (eervol)

af. SALUUT aan 'n formidabele vrou ... wat, ondanks baie veranderinge in die

polisie per se, vasgebyt, deurgedruk en haar merk gemaak (gelaat) het. Ek wens

haar rus en vrede, voorspoed en Gods seëninge in oorvloed toe!!

02 Sept: Lynette Spies berig dat sy teug is in die land na 5 jaar in Spanje!

Aankoms by Kaapstadse Internasionale lughawe!

03 Sept: Malinda Lensing berig; To my husband FRED. This is to thank you

for ALL the years, I've been truly blessed from above. 35 Years ago I look into your

eyes we said "I do" with hearts of love .I slipped my hand into yours that day and

you smiled and clasped it tight. We walked life’s road together rough or smooth,

day or night. We had our share of bad times and more than our share of good. We

shared everything life has given and given back what good we could. With each

year we spend together love keeps getting better and better. With LOVE today and

always.

04 Sept: Tubby Myburg berig; Middag vriende, vandag die voorreg gehad

om een van onse mooie heksies te ontmoet. Petro Heyneke was in George om daar

te gaan getuig, sy het vroeg klaar gekry en by my kom koffie drink. Magriet het vir

my vertel sy is mooi maar sy is mooier verby. Nie net in voorkoms nie maar ook as

15

mens, haar man Bart kan met reg trots wees op sy vrou. Petro jy is meer as welkom

om weer te kom koffie drink en die tyd om te kry. dit was lekker om jou te ontvang.

Fb bring baie van ons vriende so in aanraking met mekaar en nuwe vriende.

15 Sept: Johan Jacobs berig; Die jaarlikse skaapbraai van die Oud-SAP-lede

se Liefdadigheidtrust het vandag plaasgevind. Dit was ‘n heerlike, gasvrye en

vriendelike byeenkoms.

Dana en Isabel Kruger met Tiny Nortje en gade.

17 Sept: Isabel Kruger berig; Ek wil net namens almal op die blad

vir Sharon Münz geluk wens met haar huwelik van Saterdag... Ek weet dat sy nie

die boodskap gaan lees die week nie....lol ....maar ons is saam met haar bly....baie

geluk !!

19 Sept: Tiny Nortje stuur die volgende per epos;

POEM BY AND UNKNOWN POLICE OFFICER . We salute them,

Massacre they scream

Murder they cry

...

They don't even look at the facts

They don't ask why

They see the men run

They see police fire!

But before this - What all did transpire?

They show only minutes of what lasted a week

They point fingers and blame

don't think before they speak

They don't know what it's like to stand in the line

16

To feel tension and risk all of the time

They don't see our planning

Our attempts to bring peace

They just see dead bodies and point blame at the police

They don't stop to think to think of our lives

We're just normal people with family ties

They call them victims and visit their beds

They ignore our dead colleagues and just shake their heads.

Though the flag of our nation won't fly at half-mast, to his name they won't add a

gold star.

The suspect that killed him will stand up in court, with counsel demanding his

rights

While a young widowed mother must work for her kids and spend many long,

lonely nights.

Yes, somebody killed a policeman today . . . maybe in your town or mine,

While we slept in comfort behind our locked doors a cop put his life on the line.

So I just shrug my shoulders and keep dressing in blue.

I'm doing my job protecting people like you.

Sometimes it is hard, the decisions we make

to protect life and property and all that's at stake.

We have months' worth of training and more every day.

We learn tactics and planning forget what THEY say

We serve with pride and dignity to boot

and if they don't recognize this I don't give a hoot.

I know I serve proudly and think it all through

all for the sake of protecting people like you.

And when the dust has all settled and the blame has been laid

No flags fly half-masts for dead colleagues

I'll still be standing here that's just how I'm made

I stand tall and proud and take it each day

it's part of the job - it's the policemen's way

I'm not black or white I'm really just BLUE

And proud of my job - protecting people like you.

19 Sept: Elma de Villiers berig; More sê aan almal! Met groot vreugde in my

hart wil ek julle net inlig dat ek en Frans gisteraand oupa en ouma geword het van

ons eerste kleindogter, Mila. Sy is gesond en so ook haar mamma! Dankie Hemelse

Vader vir al die seëninge en genade gedurende die swangerskap en geboorte! Ons

loof en prys U !

17

22 Sept: Nerina van Rensburg berig; Vandag is ek en Johann 43jr getroud!

Tyd het net te vinnig gevlieg, en ons kan self nie glo dis al so lank nie. Ons oudste

dogter Yolanda is oppad vanaf Hermanus vir 'n kort kuiertjie. Gaan vanaand

vuurtjie aansteek, en net as huisgesin lekker saam kuier!

GROETE TOT DIE VOLGENDE PERSONALIA! (JOHAN JACOBS)

2.5. SAP 55: Friends Missing and Found! / Vermiste persone

2.5.1 Luit PJ du Toit, Distrikspeuroffisier, Durban-Suid

Weet iemand dalk wat het van luit Pieter J du Toit geword? (As ek reg onthou was

een van die ondersoekers na die skietery op die perd “Sea Cottage” wat in die

Durban July-wedren sou hardloop. Hy moet nie verwar word met “Lang Piet” du

Toit wat ook in Durban was nie.

2.5.2 Mev Santie du Preez en Braam du Preez

Hennie Heymans is op soek na julle – 012 329 4229

2.5.3 No 7207(B) JJP Webb en No 7208(B) JT Webb (“Jops & Jams” ‘n Tweeling)

Pietermaritzburg: Nongqai Junie 1918 – Hennie Heymans

18

Hierdie twee Webb-broers is my oorlede Oupa JN Malan (Cedarville) se neefs. As

jong kind het ons een maal te Pietermaritzburg by een van die Webb-broers

aangedoen. Hulle was “in die ou dae” vreeslike netjiese beredepolisiemanne

gewees. Glo legendes in Pietermaritzburg gewees. Na bewering het hulle tydens die

Oujaarsdans op hulle pragtige perde die dansbaan geopen. (Kan so iets waar wees?)

Hulle het baie pryse op die “Royal Show” in Pietermaritzburg verwerf. Ek kan

onthou dat daar ‘n pragtige gepoleerde polisiesaal voor hul kaggel in die sitkamer

was. Een aand op Jakkelsdans met Johan Ferriera se afskeid het ek langs genl

Hennie de Witt gesit. Ons het lekker by die braaivleisvuur oor Natal se dae gesels.

Ek het genl Hennie gevra of hy die Webb-broers geken het want genl Hennie was

self baie bekend in Pietermaritzburg, veral op die rugbyveld. Hy het bevestigend

geantwoord en vertel dat die een broer, wat later by die mark gewerk het, vir hom

gesê het: “Hennie jy gaan nog kommissaris word!”Ek is op soek na die nageslag van

die Webb-broers. Die broers het bekend gestaan as “Jops en Jams”.

2.5.4 Genealogie: Luit-genl HJ van den Bergh

Klein Hendrik van den Bergh en Hennie Heymans is besig met ‘n boek oor genl HJ van den

Bergh. Ons stel in sy stamboom belang. Die generaal is

op 27 November 1914 te Vredefort in die ou Oranje

Vrystaat gebore. Sy moeder was ‘n nooi Bettie Jansen.

Hy is op 16 Augustus 1997 te Delmas oorlede. Hy was

twee maal getroud, sy eerste vrou, Lilian Morris, is

oorlede. Sy is van Walliese afkoms. Is daar iemand wat

‘n Van den Bergh-stamboom het? Is daar iemand in

Vredefort wat belangstel om te help om plaaslike

inligting te bekom? (Ons soek foto’s van sekere grafte

en geboue, opstalle edm indien dit nog bestaan.)

Staaltjies, foto’s en verhale van genl Van den Bergh is

welkom. [Let op die onderskrif: Veiligheidspolisie!]

2.5.5 Brig Dirk “Pollex” Lambrechts

Hello Hennie,

Een van ons Bond lede is op soek na Dirk Lampbrechts wat die wetsartikels geskryf

het in die Servamus.Weet nie of hy dit nog doen nie. Kan jy my asb op sy spoor

plaas.

Groete Jan van Wyk.

• Kontak Servamus – Hulle sal sy kontak besonderhede hê – HBH.

2.5.6 No 57864R konst R A Perold Ek is op soek na die model wat die haardrag van die SAP gedurende 1972 uitbeeld, by name

19

Thys van Vuuren. Ons was daardie jare vriende. Hy is later verplaas na die wageenheid en

ek het in 1977 my ontslag gekoop. Ons het kontak verloor en mekaar baie jare laas gesien !

Indien enigiemand dalk weet waar hy gekontak kan word, sou ek dit hoog op prys stel

indien u my sou inlig. By voorbaat dank, Robbie Perold

Ek het Thys geken, hy was op Veiligheidshoofkantoor en later by die plofstofseksie.

“Thys ons soek jou! Maak kontak asb” - HBH

3. Honours & Awards / Eerbewyse & Toekennings

20

3. 2 3.3 Roll of Honour / Ererol

3.3.1 SAP Grave: AP van Heerden: Mooifontein, Birchacres - Koos Brits

(Benoni)

21

3.3.2 SAP Grave Heliopolis War Cemetery: No SAP 196572 Sgt WP Kock

We will remember them!

22

4. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE

4.1 SAP se Jaarlikse Skaapbraai – 15 September 2012

Sien: http://issuu.com/hennieheymans/docs/enongqai_vol_9.3

4.2 Komitee Bond van Oud Polisiebeamptes, Wynberg Tak, Kaapstad.

Hello Hennie,

Hierdie groep lede is die Kommitee van die nuut gestigde Bond van Oud

Polisiebeamptes, Wynberg-tak, Kaapstad:

Agter v.l.n.r. (Kommitee lede) Jannie Ruppersberg, Deon Huisamen, Chris Kruger,

Jorina Zandberg, en Pieter Mostert.

23

Voor:- Johan Verster (Voorsitter) Jan van Wyk (Sekretaris/Tesourie)

• Ons eerste samesyn is op die 6 Oktober 2012 by Timour Hall Villa. (Bring en

Braai).

Jan: Ons ontvang graag foto’s van die geleentheid!

4.3 Facebook: Suid-Afrikaanse Polisie – Afgetrede Lede

Skaapbraai: (DV) 17 November 2012

Plek: Breedstraat 38, Montana, Pretoria

Tyd: 10:00

Toegangsfooi: R35 per persoon

RSVP: 31 Oktober 2012

• Bespreek by Johan Jacobs sommer op die blad.

5. PERSOONLIKHEID VAN DIE MAAND / PERSONALITY OF THE

MONTH: Kol Eugene de Kock

Sunday 15 July 2012 – Pretoria Central Prison, 09:00; Gen Hans Dreyer

visits Eugene de Kock- Written by Anemari Jansen. (Permission granted by

Eugene de Kock)

“The first Angel created by God, Michael is the leader of all the Archangels and is in

charge of protection, courage, strength, truth and integrity. In 1950 he was canonized

as Saint Michael, the patron of Police Officers.”

24

“Our paths separated twenty nine years ago. I want you to be there when Gen. Hans

Dreyer and I meet again,” Eugene explains on the 012 number from Pretoria Central

one morning. “Perhaps you can write something about the visit.”

Twenty nine years is a long time to bear a grudge, or shoulder feelings of guilt. From

having a close working relationship at Koevoet and Eugene regularly enjoying

Sunday lunch at Gen. Dreyer`s house, things deteriorated. In 1983 Eugene eventually

confronted Gen. Dreyer in his office, after charging into the base with his Casspir. It

was wartime, a world apart. Eugene left Koevoet soon after that incident.

I arrive at Pretoria Central at nine o`clock that Sunday morning to find Gen. Dreyer

and Daan du Toit already waiting on a wooden bench, in front of the entrance door

with the steel bolts. The general looks wary. His cap is pulled tight over his forehead

and he is not in the mood for small talk. I hand over our visiting slip to the warder

on duty. One can wait anything from ten minutes, up to half an hour, before your

name gets called.

A young man from Benoni borrows my pen and starts chatting. He visits his uncle

once a month. He tries to be positive during the visit, the uncle has to serve only two

more years.

“And who do I come to see?

“De Kock,” I say.

“De Kock? Is he now a changed man?”

“Well,” I say. “I would think so. Eighteen years is a long time. He is funny,

intelligent, warm hearted. We talk about books, about life. He is good company.”

Brown uniforms all over the steps. Everybody looks up expectantly.

“Jansen! Erasmus!”

It is our turn. To the right awaits the next body search. I hand over my ID book and

wait for the thumbs up. Again the warders are friendly and efficient, their uniforms

neatly pressed.

“Where is he?” The general looks stressed and uncomfortable. I motion to the door

and the steel structure visible behind the warders checking in the prisoners. Then he

sees Eugene approaching. His face becomes one big smile.

25

Eugene signs in, sets his stopwatch and hastens forward. He only has eyes for the

general. Their eyes lock. Gen Dreyer swings out his right arm in a wide gesture, their

hands interlock. They slap each other on the arms, pull close and, after a momentary

hesitation, embrace.

“You`re going to break my hand,” laughs Eugene.

“You are looking well.” The general is suddenly wide awake.

Eugene chooses a set of benches away from the drains and the noise. They sit facing

each other, knees almost touching.

The general sits motionless. Now and then he leans forward with his left arm, the

knobbly right hand clutching his kneecap. His cap is still pulled low, his glasses with

the bifocal lenses just visible. His eyes never leave Eugene`s. For an hour and fifteen

minutes he sits like that, listening, being close.

Eugene has a lot to say in a short space of time. What prison life is like, how the

discipline he learnt in the police force and Koevoet still stands him in good stead.

How they weren`t able to break him during the long two years and ten months in

solitary confinement in C-Max. How worthwhile it is to lead a clean life inside – free

from the drugs, sodomy and other dubious practices.

Then Eugene leans forward. Their heads are almost touching. The general narrows

his eyes. It is their conversation alone.

“What you have taught me, all those years ago, has helped me to survive,” Gene

says. “Those things one can`t learn from books, only from the person that has been

there himself.” He looks down. “I am sorry.”

The general pats him on the knee. His eyes are watery. “All that lies in the past, my

son,” he says, en pats Gene on the knee again. “All water under the bridge.”

There are only two people queueing at the tuck shop. I get up, buy seven russians, a

couple of Tex chocolates, fruit juice and a few packets of chips. When I return, the

conversation is about Koevoet and Operation Vlakvark (bush pig).

“How many kills again?” the general asks.

“It was Piet Stassen,” Gene says. “He was the most successful on that day. Thirty

eight kills.”

26

Die general`s body rocks back, he shakes with laughter as the memories come

crowding in.

They look like a father and son, conversing.

Gene`s words become rapid fire. He talks about the workshop, the books he is

reading, everyday life in the prison. The general listens without batting an eyelid.

I look at Gene`s neat profile. And who is Eugene de Kock today, where does he fit

in? In the hierarchy of the prison system, with paedophiles being the bottom feeders,

Eugene stands alone, classified as an assassin.

In terms of the SAP, Rhodesia and Koevoet he was a soldier, a hunter of people. And

then: Vlakplaas. This episode in his life made him the living symbol of all that was

rotten and skewed during South Africa`s apartheid years.

And for me, in 2012? Eugene is, well, Gene. Hard assed, unbearably honest, a

gentleman, funny. Intelligent. Intense. Without pretence and at ease in his own skin.

Physically strong and disciplined. He is a soldier, and will forever be one.

A warder comes along and asks Gene for his ticket.

I remember a previous visit when the ticket had landed under the bench. “Fuck off,”

he had said under his breath when a chap loitered too close to us. “Paedophile,” he

had muttered. “Got no respect for them.”

“It`s time,” says the warder. “Sorry.”

“It`s okay,” responds Gene. “We are lucky, we had fifteen minutes extra today.”

“How do I approach Eugene?” I asked Piet Croucamp, after my second visit to Gene

in July 2011.

“Just take it easy,” he said. “Eugene is a bit like an abused child – uncertain how he

should deal with compassion.”

It is a year later. A lot has changed.

The general gets hold of his wallet. He presses ten hundred rand notes in my palm.

“For Gene,” he says. “For whatever he needs. Contact me anytime, my girl. I will

always be available to help.”

They shake hands. Gen. Dreyer turns back once, to look at Gene.

27

I stay behind for a few moments. It is in his eyes that Eugene will express emotion, I

realise. If he chooses that you may read it. His hair is still dark and neatly cut. Not a

hair out of place. His orange overall pressed and squeaky clean. He has the skin of a

much younger person than the sixty three year old standing in front of me. His

leather Hi Tech boots are polished to a shine.

“And?” I ask.

“It feels good. Please tell the general I`m sorry about all the things that I have done.”

He talks fast, his eyes taking in the scene around us.

“You know it`s not necessary,” I say. He puts his arm around me and gives me a

powerful hug. “It`s over and done with.”

“Tell him in any case,” he says. “And –“ His eyes fill with clouds.

And I remember the Archangel Michael. It is as if I know one, one with a wing that

got hurt, long, long before he left Koevoet.

Afrikaans Version: Eugene de Kock

15 Junie 2012 – Pretoria-sentraalgevangenis, 09:00: Genl Hans Dreyer en

Eugene de Kock - Anemari Jansen (met toestemming deur Eugene de Kock)

Foto: Michael - leier van die aartsengele en beskermheer van die polisie. Michael

verteenwoordig beskerming, dapperheid, krag, die waarheid en integriteit.

28

“Ons paaie het nege en twintig jaar gelede geskei. Ek wil hê jy moet by wees,” sê

Eugene oor die betaaltelefoon, die dag voor ons besoek. “Dalk kan jy daaroor skryf.”

Ek dink aan sy woorde toe ek Pretoria Sentraal toe ry. Aan die bitter uitval, die

stormagtige verhouding met genl. Hans Dreyer, bevelvoerder van Koevoet. Dit het

uitgeloop op 'n konfrontasie in genl. Dreyer se kantoor toe Eugene met sy Casspir

die basis ingery het. Twee stérk manne wat destyds nie meer geweet het waar en hoe

om te briek nie. Die uiteinde van die konfrontasie was dat Eugene Koevoet verlaat

het.

Die verkeer vloei op die N3/N1. My gedagtes dwaal na die eed wat elke polisieman

aflê. Wat Genl Hans Dreyer en Eugene de Kock ook op `n tyd moes sweer: Ek

verbind my tot die handhawing van wet en orde, die voorkoming van misdaad en

die behoud van die interne sekuriteit van die Republiek...

So help my God.

Ek kry `n koelteparkeerplek in die parkeerarea van Pretoria Sentraal. Vul die

besoekvorm in en stap deur die eerste tralieswaaihek. Mens ruik baie hande se vat

aan die metaal. Die twee vrouebewaarders lyk netjies, hulle gesels vriendelik terwyl

hulle my deursoek. Dan staan ons `n paar tree van die ontvangsgebou op die

sypaadjie en wag vir `n bussie... Dogtertjies met vlegsels. Blink Stefaanse, bejaarde

ouerpare met Checkerssakke in die hand. Ons klim in, soek sitplek. Dit voel soos `n

skoolbus. Die oueres leun oor die banke en gesels oor die winter wat ekstra koud is

vanjaar. Ek kyk af na my nuwe leerbootse.

`n Paar honderd meter verder maak ons `n draai na regs en stop by `n groep

bewaarders. Hulle hou ons stip dop. Ek klim uit, kyk verby hulle na die sportvelde,

dan na die hoë baksteenmuur. Na die monsteragtige gebou wat geblinddoek na my

terugkyk.

Ons bondel vorentoe om ons besoekbriefies aan die bewaarder te oorhandig. Onder

die afdak sit mamas met kopdoeke, jong vroue met sakke, broers en pa`s. Eenkant in

die son hang mense rond. Ek kyk skerper en eien Genl Dreyer en Daan du Toit wat

langs mekaar sit en wag op `n houtbankie. Die generaal se gesig is stroef, sy pet laag

oor sy oë getrek. Daan se baard is spierwit. Hy dra `n sweetpak.

Mens wag enigiets van tien minute tot `n halfuur voordat jy geroep word. Ek gesels

met `n jongman van Benoni wat vir sy oom kom kuier. Hy kom een maal per maand.

Dan probeer hy positief wees, die oom het nog net twee jaar oor. Wie kom ek sien?

29

De Kock, sê ek. De Kock? Is hy nou `n changed man, vra hy. Ja, ek dink so, sê ek.

Sewentien jaar is `n láng tyd. Ons lag baie, mens gesels lekker met hom.

Bruin uniforms die trappe vol. Almal kyk hoopvol op.

“Jansen! Erasmus!”

Deur die swaar houtvoordeur. Vandag deursoek die vrouebewaarders ons deeglik.

Ek toon my ID boekie en hulle loer na die deurskynende sakkie in my hand. Deur

die laaste traliedeur, uit in die vierkant. `n Paar sontrale kry dit reg om deur

openinge in die sinkdak te val. Ek kyk links na die deur wat ons van die gevangenes

skei en sien Eugene deur die staaltralies.

“Waar is hy?” Genl Dreyer lyk ongemaklik, gespanne. Ek beduie na die tralievertrek,

agter bewaarders wat by `n tafel sit en die gevangenes deurlaat. Dan sien hy vir

Eugene aankom en sy gesig word een groot glimlag.

Eugene teken in en stel die stophorlosie aan sy pols. Dan stap hy haastig met `n

uitgestrekte hand na hom. Hulle oë vind mekaar. Genl Dreyer swaai sy regterarm in

`n wye gebaar, die twee hande vat vás. Hulle klap mekaar op die bo-arm, trek nader,

omhels met die regterarms. Die generaal vat weer sy hand vas.

“Jy gaan my hand breek,” lag Eugene.

“Jy lyk goéd.” Skielik `n springerigheid in die generaal se stap.

Eugene kies `n sitplek weg van die dreine, uit die lawaai. Hulle sit oorkant mekaar,

met knieë wat byna raak. Langs hulle sit ek en Daan du Toit, en daarnaas Hennie

Castelyn en Carina Erasmus. Ons sit die bankies vol.

Die generaal sit baie stil. Met sy linkerarm leun hy vorentoe, die knopperige

regterhand hou die regterknie vas. Sy kakiepet styfgetrek oor sy oë en die bril met

bifokale lense. Sy oë verlaat Eugene se gesig nie vir `n oomblik nie. Vir `n uur en

vyftien minute sit hy naby hom, kyk na hom, luister na die vertellings.

Eugene moet baie sê in min tyd. Hoe dit gaan in die tronk, hoe die dissipline wat hy

in die polisie en Koevoet aangeleer het, hom goed te staan gekom het. Hoe hulle

hom in daardie twee jaar en tien maande in C-Max nie kon breek nie, hoe hy sterker

anderkant uitgestap het. Hoe dit help om `n skoon lewe daar binne te hê. Vry van

die dwelms, sodomie en ander praktyke.

30

Dan leun Eugene vorentoe. Die generaal verwissel sy hande. Die oë agter die

brilglase vernou. Gene praat stadiger, sagter. Dit is húlle twee se gesprek. Die dankie

sê, die jammer sê, die uitsorteer.

“Wat jy my geleer het, het my help oorleef,” sê Gene. “Daardie dinge wat mens nie

in boeke leer nie, maar by die persoon wat sélf daar was.” Hy kyk `n oomblik af.

“Ek is jammer, jammer oor al die dinge wat gebeur het.”

Genl Dreyer klop hom op die been. Sy oë is klam. “Dis mos verby seun,” sê hy en

klop weer sy been. “Dit is die verlede daardie.”

Ek sit baie stil, gee dan `n honderdrandnoot vir Carina aan. Daar is enkele mense in

die snoepiery. Sy staan op om ons bestelling te neem. So sewe russians, beduie ek. `n

Tex of vier, Coke Light as daar is. En chips.

“Wie is die man?” vra die generaal vir Gene, en beduie met sy kop na Castelyn wat

aan die punt van die bankie sit. “Is hy `n poliesman?”

Eugene verduidelik. Die gesprek draai na Koevoet, en operasie Vlakvark.

“Hoeveel kills nou weer?” vra die generaal.

“Dit was Piet Stassen,” sê Gene. “Hy was die suksesvolste gewees daardie dag. Agt

en dertig kills.”

Die generaal se lyf wieg agtertoe, sy lyf skud van die lag en die onthou.

Die ys is gebreek. Hulle lyk na `n pa en seun wat gesels.

Carina kom terug met die Melvillekoppiesmoordenaar wat haar skinkbord vir haar

dra. Hy sit die skinkbord op my skoot neer en groet. Die generaal neem `n Coke

maar vergeet om te drink. Gene drink vrugtesap en Daan vat `n sluk Coke by my.

Hy is `n diabeet, mag nie `n hele blikkie drink nie. Ons breek stukke van `n russian

worsie af. Dis nog lekker warm.

Die skinkborddraer het net een oog, fluister Carina onderlangs vir my. Daar is `n

storie aan, fluister ek terug. Haar oë rek. Sy draai na Hennie, gee die blou merk aan

sy gewrig een kyk, en leun vorentoe.

“Wys my jou tattoe,” sê sy vir hom.

Hy wurm rond, kry skaam. Dan knoop hy sy oranje oorpak se boonste knope los om

vir ons sy bisep met die tattoo te wys. `n Groot bisep en `n groot tattoe.

31

Sy sug. “Mooi bly darem maar mooi.”

“Wys hom joue,” por ek aan.

“Dis al wat ek kan wys,” sê Carina. Sy lig haar hemp op en `n vyeblaar met twee

rankies steek uit op haar maag.

Castelyn kan sy oë nie glo nie. Dan gooi hy sy borselkop agteroor en lag uit sy maag.

“Dís mos nou `n vróú hierdie!”

Die generaal verskuif die bruin, vereelte hand op sy knie. “Wie is hierdie man?” vra

hy vir Eugene. “Is hy `n poliesman?”

Eugene verduidelik weer. Dan word sy woorde outomatiese geweervuur. Hy vertel

van die werkswinkel, die boeke, die elkedagse lewe in `n tronk. Die generaal luister

sonder om `n spier te verroer.

Ek kyk na Gene, na sy netjiese profiel. En wie is Eugéne? In die hierargie van

Pretoria Sentraal, met pedofiele op die laagste vlak van die voedselketting,

klassifiseer hulle hom as `n “assassin”, iets wat hom apart van die ander plaas.

In terme van die SAP, Rhodesië en Koevoet was hy `n meedoënlose soldaat, `n uiters

suksesvolle jagter van mense. En toe: Vlakplaas. Dit het Eugene gevestig as die

lewende simbool van alles wat verkeerd geloop het gedurende Suid-Afrika se

apartheidsjare.

En vir my, in 2012? Vir my is Eugene – wel, Gene. Hardegat, pynlik eerlik,

fyngemanierd, gevat, vrek slim. Sonder nonsens of aansit, ná aan die aarde,

gemaklik in sy vel. `n Uitstekende gespreksgenoot. Sterk. Gedissiplineerd. Energie

wat knetter. Hy is soldáát tot in sy murg en senings.

`n Tronkbewaarder kom verby en vra Gene vir sy kaartjie. Die vuilgevatte stukkie

papier val, hy buk onder die bankie in om dit vas te vat. Nommer 50.

Ek onthou `n vorige besoek toe die papiertjie ook só onder die bank beland het.

Fokof, het hy onder sy asem deur gesê toe `n olierige kêrel te ná aan ons bankie

verbygeskuur het. Pedofiel, het hy beduie. Geen respek vir hulle nie.

“It`s time,” sê die bewaarder. “Sorry.”

“Dis oukei,” sê Gene. “Ons het vyftien minute ekstra gekry vandag.”

32

Dit is in die aandag van sy oë dat Gene emosie toon, besef ek. Wanneer hy régtig na

mens kyk, en jy sy sensitiwiteit kan sien, die siel van `n getemperde man. Dáár lees

ek sy deernis, uitreik en heimwee.

“Hoe benader ek Eugene?” het ek na my tweede besoek in Julie 2011 aan Piet

Croucamp gevra.

“Net rustig,” antwoord Piet toe. “Hy is effe soos `n mishandelde kind – onseker hoe

om met deernis om te gaan.”

Dit is `n jaar later.

Ons beweeg na die uitgang. Rondom ons kom en gaan mense deur die

veiligheidshekke. Die generaal druk sy hand in sy broeksak en vis `n beursie uit. Hy

tel `n rol note af. Druk `n duisend rand in my hand.

“Vir Gene,” sê hy. “Vir wat ookal hy nodig het. Kontak my enige tyd, meisie. Ek

help graag.”

Hy skud hand en stap saam met Daan en Carina uit. Hennie draai om na die hekke

waar hulle ingekom het.

Ek bly `n oomblik agter by die man wie se oë blink. Sy hare is nog donker, netjies

gesny. Elke haartjie platgestryk. Die oranje oorpak silwerskoon en gestryk. `n Vel

soos dié van `n veel jonger mens as die drie en sestigjarige wat voor my staan. Die

vel van `n mens wat die son nie sien nie. Hi Tech bootse wat spieëlblink gepoleer is

vir die besoek.

“Hoe was dit vir jou?” vra ek.

“Goed, baie goed. Sê asseblief vir die generaal ek is jammer oor alles wat ek

aangevang het.” Hy praat vinnig, kyk agtertoe na die deur wat lei na die

tralievertrek.

“Jy weet dis nie nodig nie,” sê ek. Hy sit sy linkerarm om my, druk my stewig vas,

kyk weer agtertoe. “Die dinge is verby.”

“Sê dit in elk geval vir hom. En –“ Sy oë is blou, asof wind daardeur waai.

En ek dink aan die aartsengel Michael. Dit is asof ek een ken, een met `n vlerk wat

lelik seergekry het lank, lank voordat hy Koevoet verlaat het.

33

Copernicus: On Favour / Barmhartigheid

The following words are engraved on his tombstone in the cemetery of

Frauenburg:

Die volgende woorde op sy grafsteen gegraveer word in die

begraafplaas van Frauenburg:

"Oh Lord I ask not the grace accorded to Paul; nor that given to Peter; give me only

the favour which Thou didst show to the thief on the cross."

"O Here, die geloof wat U aan Paulus gegee het, kan ek nie vra nie; die genade wat

U aan Petrus bewys het, kan ek nie vra nie; maar Here, die barmhartigheid wat U

aan die rower aan die kruis bewys het, betoon dit ook aan my."

A note by Hennie Heymans

Eugene de Kock was not my friend – BUT he was my colleague. He would have

gladly given his life for mine or any other person – and vice versa.

Few people know that Eugene de Kock is our most decorated post-WW2 policeman.

His decorations were for gallantry in the field! I have spoken to members and

former members of SWAPO, FRELIMO and to Mrs Faku whom I met at prison – all

agree that Eugene de Kock must be released.

I have spoken to my former National Party politicians whom I served with loyalty,

to my former ministers and my SAP Generals whom I served with the same loyalty,

about De Kock. We were in a war! Our peace negotiators should have looked at our

men!

I can’t escape from the fact that I am a retired Brigadier of the South African Police

and Col De Kock was one of my juniors in rank. As long as I carry a commission; I

have a moral duty towards him! On a corporative level I feel that all of us in the

SAP (or MK for that matter) are guilty! It was an “underground” war not waged by

the Queensbury Rules. And we as senior officers of the former South African Police

should do all we can to get him released. Once Col Eugene de Kock has been

released the war will be over! Nobody fought the war with “clean hands” neither

was the rules of the Geneva Convention followed.

Col Eugene de Kock was sent to foreign countries where he was engaged in covert

operations. Did he have a choice? He is – in my humble opinion – a victim of the

system. He should be viewed as a Prisoner of War. He was first trained by the SADF

34

and then by the SAP. However Col de Kock told me: “I fought, but once the whistle

was blown to end the game, I stopped fighting.”

I am a product of the liberal University of Natal (Durban) where I studied with

people like Steve Biko (who did Medicine) and Griffiths Mxenge (Law).

(Incidentally I was Griffiths’ cell guard when he was detained at SAP King’s Rest.

We graduated on the same night. Ironically his son, Mbasa is head of Polmed!)

Regretfully these men like Biko and Mxenge were also victims of the War. Had they

been alive I would have approached them to help me in the release of Col E de Kock.

To detain Col De Kock any further serves no real purpose! They might have agreed?

At university in Law we were taught that justice must be tempered with mercy.

Soldiers and policemen kill, magistrates and judges sentence people to prison

however like Christ, kings and presidents can show favour to criminals and pardon

them!

At Pretoria Prison: “They have forgiven Col de Kock! Why can’t you?”

35

6. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/

PERSOONLIKHEDE / BIOGRAFIESE WOORDEBOEK

6.1 Nr 22003 kol Octavo Malherbe : Philip Malherbe

Party polisiemanne gaan deur hul hele polisieloopbane as maar net nog

‘n polisiebeampte. Doen hul werk getrou, is maar net altyd daar en tree

rustig aan die einde van ‘n lang loopbaan af,waarna hulle maar stil-stil

in die gemeenskap in verdwyn.

Dan is daar weer die polisiemanne wie se loopbane so uitstaan, dat hulle net

eenvoudig nooit vergeet word nie. So ‘n polisieman was wylekol. Octavo Philip

Malherbe, wat die eerste lewenslig in 1928 op Piketberg aanskou het, waar sy pa,

nog ‘n Octavo Philip, ‘n sendeling was.

Hy is later getroud met Cornelia Viljoen van Montagu en vier kinders, Philip, Eline,

Johan en Andre is uit die huwelik gebore. Johan is in 1973 oorlede.

Hy was die agste kind in die huis gewees en geld was maar skaars. Sendelinge het

daai jare, soos waarskynlik maar vandag nog, mos nie baie geld gekry nie. Daar

word gesê ‘n sendeling se salaris destyds was omtrent maar helfte van wat die

predikante van die kerke verdien het. Piketberg het ‘n groot kleurlinggemeenskap

gehad, wat self brandarm was, maar waar daar geen gebrek aan liefde was nie.

Liefde in die Malherbe-huis en liefde onder die gemeenskap vir mekaar. Dit was ‘n

gelukkige gemeenskap.

Van kleins af het die jong Octavo in alles belanggestel wat meganies gewerk het. Hy

het alles uitmekaar gehaal wat gewerk het en gewoonlik met ‘n klomp ekstra

onderdele gesit as hy dit weer aanmekaar moes sit.

Dit is derhalwe ook nie snaaks om te hoor dat hy bitter graag vir ingenieur wou

gaan studeer, maar daar was eenvoudig nie geld nie en in 1944, aan die einde van

die Tweede Wêreldoorlog sluit hy in Kaapstad by die Caledonpleinpolisiestasie by

die polisie aan.

As adjudant-offisier en later offisier, het hulle daai jare ‘n stokkie gedra, bamboes

wat met bruin leer oorgetrek is. Die is in die regterhand gedra en die stokkie onder

jou linker arm ingeskuif om sodoende met jou regterhand te kan salueer. Die berugte

stokkie was my pa se slaanding as ons kinders gefouteer het. As kind het ek,

wanneer my pa nie tuis was nie, dikwels met die stokkie onder my linkerarm

36

rondgeloop en denkbeeldige polisiemanne gesalueer. Vandag dink ek dit is hier, die

gespeel met die polisiestokkie, waar my belangstelling begin het om ook by die

polisie aan te sluit.

Ons het ‘n wonderlike pa gehad, hy was die tipe mens wat ons vandag as “verlig”

beskou. Hy eet van kleins af met ons kinders in gesprek getree oor verskeie

onderwerpe. Hy het wyd gelees en het ‘n groot algemene kennis gehad.

Ek sal nooit vergeet hoe ek, net na ek std. 8 geslaag het, baie braaf aangekondig het

dat ek nou klaar met skool is en by die spoorweg wil gaan werk waar ek baie geld

gaan verdien. Die mond vol oor die baie geld wat ek gaan verdien, het ek van ‘n

maat gekry wat die vorige jaar std. 8 geslaag het en by die spoorweg begin het.

My ma het amper ‘n hartaanval gekry. My pa het my ma op sy gewone, rustige

manier gevra om vir ons te gaan koffie maak sodat ons twee alleen in die sitkamer

kon gesels.

My pa vra toe wat sal die werk behels, wat se betaling verwag ek, waar gaan ek bly

ensovoorts. My skietgoed was gereed en met my maat se inligting, vertel ek hul ek

as ‘n stoker gaan werk waar ek ‘n klomp geld gaan verdien. Ek staan my man en sê

ek gaan sommer op die trein agter by die “guard” slaap en dan maar net weer inval

en werk.

Kalm en rustig slaan my pa my reg tussen die oë met die volgende opmerkings:

“Wat dan nou van die rokvolk?” Ek het toe mos ‘n skoolkys gehad! Blitsig antwoord

ek: “Nee sy sal verstaan”.

My pa is nie klaar nie en slaan terug met: “As jy nou so deur die land rondreis en

kole gooi, hoe dikwels kan jy by die huis aankom?”

Ek is weergereed met ‘n blitsig geantwoord: “Hulle sê na so ‘n maand, as jy baie

oortyd gewerk het, het jy baie geld,dan kan ek vir haar mooi presente koop.”

Weer was my pa reg met sy volgende vraag: “Maar wat intussen met die

skoolkonsert, debatte, volkspele, sportbyeenkomste en sokkieaande?Moet jou kys

nou maar by die huis sit? Wat van jou maats wat maar net te gretig is om die gaping

te vul wat jy gaan laat?”

Hierdie vrae het my klaar twee keer laat besin. Ek was klaar nie meer heel te mal so

braaf nie.

37

Met sy volgende vraag slaan my pa heel diplomaties die laaste spyker in die

doodskis in. Hy boul my pens en pootjies met sy volgende vraag:“Wat nou van jou

sport? Enige atleet moet darem seker so twee of drie keer per week oefen om ‘n

eerstespan te haal?” Dit was maar ‘n klein skooltjie waar ek aan rugby, krieket,

atletiek, tennis en swem deelgeneem het en boonop vir die eerstespanne gespeel

het.“As jy nou uit die skool gaan, sal jy vir die dorp moet speel, waar ‘n paar

hardebaarde vir jou wag. Is jy bereid om nou weer van onder te begin en by die

derde span in te val?”

Nodeloos om te sê, net daar, op daai oomblik, het my hele droomwêreld soos ‘n

kaartehuis in stukke gespat. Ek het my skoolopleiding voltooi, by die polisie

aangesluit en die res is, soos hulle sê, geskiedenis.

As die jongste kind, het hy van kleins af grootgeword met die ouerbroers en susters

wat die huiswerk moes doen. Wanneer die kinders onderwyser gespeel het was my

pa altyd die leerling.

Dat hy sy lesse ter harte geneem het blyk uit die feit dat hy sub A & B (vandag gr. 1

en 2) in dieselfde jaar gedoen het. Die volgende jaar het hy ook std.1 en 2 in een jaar

gedoen. Hy het matriek geslaag toe hy net sestien was.

My pa was een van min polisiebeamptes wat in al vier die ou provinsies gewerk het:

In die Kaap, wat vandag bekend is as die Wes-Kaap, het hy in Oos-Londen, Port

Nolloth (het die wielgestap) en by die Seepuntpolisiestasie in Kaapstad gewerk.

In Natal (vandag KwaZulu-Natal) het hy diep spore getrap in Dundee,

Pietermaritzburg en Durban.

In die Vrystaat was hy gestasioneer te Bothaville, Welkom en Bethulie. In die

destydse Transvaal, vandag Gauteng, was hy in Kemptonpark en Boksburg aan die

destydse Oos-Rand gestasioneer. (Vandag staan die gebied bekend as Ekurhuleni)

Ek dink ons was ook een van die min gesinne waar lede van die gesin op dieselfde

tyd in al vier die voormalige provinsies gewerk het.

My suster as onderwyser in Mosselbaai, my pa as polisiebeampte in

Pietermaritzburg, my broer as mynwerker in Welkom terwyl ek as polisieman in

Soweto gestasioneer was.

38

Wat my betref was my pa se beste jare die tyd toe hy as distrikskommandant vir die

Suid-Vrystaat op Bethulie gestasioneer was. Hier is daar nog kennis gemaak met die

“sout van die aarde”. Mense wat nog omgegee het vir mekaar.

As distrikskommandant het my pa gevoel hy moes ‘n voorbeeld stel aan die

polisiemanne deur ‘n derde taal aan te leer. Hy het Suid-Sotho geleer. Hiervoor is ‘n

maandelikse toelae deur die polisie aan hom betaal.

My pa was ‘n kranige tennisspeler, wat baie jare elke jaar Pretoria toe is om sy slag te

gaan toon in die jaarlikse polisietenniskampioenskappe.

Toe hy na 40 jaar diens afgetree het, het hy en my ma in Saldanhabaai gaan woon.

Hy het ‘n klein bootjie, wat hy “Donsie” genoem het aangeskaf en as visser- en

kreefman het hy homself behoorlik geniet. Soos hulle sê, hy het hom gate uit geniet.

Hy is op 1 Julie 2010, in die ouderdom van 82 jaar, oorlede.

6.2 Genl MCW Geldenhuys - Paul Greyling

Paul moes in 1995 weens mediese redes, na 28 jaar diens, uit die polisie uitree. Hy

woon sedert 2000 op Stilfontein en is baie betrokke by welsynwerk in sy gebied. Hy

is ook lid van die MOTH Klub (Memorable Order of Tin Hats), SAAFA (South

African Airforce Association en SA Legioen. Hy dien op die bestuur van die

MOTH’s en die SA Legion. Hy het in 2002 by sy plaaslike emeenskapspolisiëringsforum

(GPF) ingeskakel en is reeds die afgelope drie jaar voorsitter van die organisasie.

Baie polisiebeamptes het baie verhaaltjies te vertelle oor genl. Mike Geldenhuys,

oudste lewende voormalige kommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisiemag. Een

so polisieman is Paul Greyling. Paul skryf:

Hiermee wil ek graag ‘n staaltjie vertel van een voorval waar ek persoonlik met die

generaal te doene gehad het. Die voorval het aan my bewys dat hy eerstens ‘n mens-

mens, en nie ‘n ongenaakbare, geharde persoon is nie. Die wyse waarop hy

ondergeskiktes behandel het was ongelooflik en mens het die indruk gekry hy gee

werklik om, stel werklik in jou as persoon belang. Voor ek met die storie begin wil

39

ek net sê, dit is hoekom ek hom altyd sal beskou as een van die beste offisiere wat ek

geken het. Ek sal altyd met eerbied aan hom dink.

Gedurende die laat jare sewentigs – vroeë jare tagtigs, was ek ‘n adjudant-offisier en

takbevelvoerder van die speurders, gestasioneer te Honeydew. Gedurende die

tydperk was daar maar oral ‘n tekort aan mannekrag. By Honeydew was dit so erg

dat daar net drie aflossings was met een blanke lid wat die werk van die

aanklagtekantoor- en wyksersant moes behartig. Die lid, getroud of ongetroud, het

in die middae om 13:45 vir diens aangemeld. Om 22:00 het hy in die kaserne

oornag om klagtes by te woon wat na 22:00 aangemeld word. Hy het dan weer om

05:45 aan diens rapporteer tot 14:00 wanneer hy afgelos is deur die volgende lid.

Genl. Geldenhuys het daardie tyd op ‘n kleinhoewe by Muldersdrift gewoon en, as

ek reg onthou by ‘n dame in Randburg gekuier. Verskeie kere het dit dan ook gebeur

dat hy na ‘n kuier by haar, sommer by die polisiestasie ingeloer het. Tydens die

besoeke het hy altyd inskrywings in die voorvalleboek gemaak.

Soos almal wat daai tyd daar gestasioneer was, sal onthou, was so ‘n besoek in ‘n

baie ernstige lig beskou. Die volgende dag is afskrifte van die generaal se

inskrywings gemaak en dadelik aan die distrikskommandant en die kantoor van die

afdelingskommissaris gestuur. Indien daar enige opmerkings gemaak was deur die

generaal moes daar ook ‘n verslag saamgegaan het oor die stappe wat geneem

word om aan die opmerkings aandag te gee.

Op ‘n betrokke dag het ek die aand ‘n telefoonoproep ontvang waar een van die

swart lede my meegedeel het dat die blanke lid, ene konst. Hall, homself per

ongeluk in die been geskiet het toe hy ‘n ontsnapte prisonier in hegtenis wou neem.

Ek het dadelik na die polisiestasie gegaan waar ek konst. Hall aangetref het. Hy het

net ‘n paar lappe op die wonde gesit en eenvoudig met sy werk aangegaan asof niks

gebeur het nie. Ek het dadelik die nooddienste laat kom wat hom, ten spyte van

erge teestribbeling aan sy kant, hospitaal toe geneem het. Ek het toe ook die nodige

telefoniese rapporte aan die stasiebevelvoerder, distrikspeuroffisier,

distrikskommandant en die afdeling gemaak.

Daarna het ek namens die lid ‘n inskrywing van die gebeure in die voorvalleboek

gemaak en sommer oordrag aan die swart lid ook geskryf. Na voorlopige ondersoek

op die toneel het ek aan van die swart speurders opdrag gegee om die toneel te

beveilig totdat ek terug was by die stasie. Ek het konst. Hall se ouers gebel en gereël

dat ek hulle by die hospitaal kan ontmoet. Ek het by die hospitaal seker gemaak dat

40

hy behoorlike mediese behandeling kry en dat ek hom in goeie hande agterlaat en

het na die polisiestasie teruggekeer.

Daar aangekom het daar twee voertuie voor die aanklagtekantoor gestaan, waarvan

een baie beslis ‘n amptelike voertuig was. Toe ek in die aanklagtekantoor instap –

wie staan daar, niemand anders as genl. Geldenhuys nie. Hy het een van sy

onverwagse maar baie welkome, besoeke gedoen. Die eerste vraag wat hy gevra het,

het gegaan oor die welstand van konst. Hall. Nadat ek hom al die inligting gegee

het, het hy in die voorvalleboek ‘n inskrywing van sy besoek gemaak en gery. Die

swart lid het daarna aan my vertel ‘n lid van die publiek het saam met die generaal

by die aanklagtekantoor ingestap. Die wou ‘n erkenning van skuld betaal. Dit is toe

dat genl. Geldenhuis agter die toonbank gaan staan en die persoon gehelp het.

Die volgende oggend kort na ek aan diens gekom het, het al wat leef en beef by die

distriks- en afdelingskantore my gebel oor die besoek aangesien die

stasiebevelvoerder hulle almal gebel en van die voorval vertel het.. Hulle was almal

erg bekommerd oor die feit dat hulle nie die toneel besoek het nie. Ek het hulle

gerusgestel en gesê dat ek slegs aan die generaal gesê het dat almal kennis dra van

die voorval. Tydens my gesprek met die afdelingsdiensoffisier, het ek toe ook

sommer so ‘n klein “wit leuentjie” vertel deur aan hom te se die generaal het

onderneem hy sal die tekort van lede op die stasie laat ondersoek en dit regstel

(Skuus generaal)

Die “wit leuentjie” het toe sommer dieselfde dag vrugte afgewerp aangesien daar

genoeg lede sommer (nie per “nagtrein”) met patrolliewaens aangery is met hulle

toerusting en klere sodat daar dadelik oorgeskakel kon word na vier aflossings, met

genoeg lede per aflossing. Ek weet tot vandag nog nie waar al die lede uitgekrap is

nie maar hulle is gevind.

Die feit dat die generaal op daardie stadium sommer ook nog die werk van ‘n

aanklagtekantoorsersant gedoen het, bewys net – ‘n ware polisieman in murg en

been.

As ek eerlik moet wees – ons mis mense van daardie kwaliteit, integriteit en alles

wat daarmee saamgaan.

Weereens: EK SALUEER U, GENERAAL!

41

6.4 Nr 62383-2 Mariet Ferreira (Junie 1973 tot Februarie 2009)

Eendag , lank, lank gelede, is daar in die hospitaal op Caledon ;n dogtertjie gebore.

Die datum was 5 Maart 1954 en die dogtertjie se name was Marieta Magdalena

(Mariet) le Roux. Haar pappa en mamma het nie ver daarvandaan op die plaas

Seargentsriver, gewoon. In die volksmond was die plaas sommer maar net

Serjaansrivier. . Die plaas is in die omgewing van die mooi Overbergse dorpie

Greyton. So, in haar hart is sy eintlik maar 'n Greytonner. Sewentien maande later is

haar boeta gebore. Die gesinnetjie was voltallig.

Toe sy omtrent twee jaar oud was, het haar pappa 'n plaas gekoop tussen Protem en

Stormsvlei. Dit is hier waar sy in1950 die eerste keer skool toe is. Dit was 'n

eenmanskooltjie en almal was plaaskinders. Die getalle het gegroei en 'n tweede

onderwyser moes aangestel word. So gebeur dit toe dat haar mamma vir een

kwartaal afgelos het totdat die juffrou begin het. Later het die getalle drasties

afgeneem en die skoolraad het besluit die skool moes sluit. Die hele boksemdais is

Bonnievale toe waar almal koshuiskinders geword het. Hulle kon slegs naweke

plaas toe gaan. In 1971 matrikuleer sy in Bonnievale.

Moeder het my in die bankwese gesien, maar dié kind se kop het eerstens weermag

toe gestaan vir 'n jaar opleiding by die vroueleërkollege op George. My tweede keuse

was polisie toe, met verpleging as my derde keuse. Ek het teenkanting teen al drie

beroepe gekry , maar het uiteindelik op verpleging besluit. In Februarie 1972 begin ek

by die Paarl-hospitaalwerk, waar ek baie goeie ondervinding opgedoen het. Iets het

egter bly jaag aan my, die verpleging was nie heeltemal ek nie.

Ek bedank die volgende jaar en op 4 Junie 1973, word ek deur maj. Louw, ook

bekend as pappa Louw, ingesweer as lid van die polisie.. Vroeg in Julie is ek na die

polisiekollege in Pretoria vir my opleiding.. Na uitpassering is ek na John

Vorsterplein verplaas,waar ek sewe maande gestasioneer was voordat ek Kaapstad

toe verplaas is.

Ek het vier jaar in Kaapstad waar ek, onder meer skofte in die aanklagtekantoor en

by navrae gewerk het. Op skofte moes ons net binnenshuis werk wat vir hierdie

energieke jong vrou baie senutergend was. Ons het hard baklei om buite te werk en

later ook ‘beat’ te stap. Dit was 'n heerlike tydperk in Kaapstad, baie geleer en ons as

dames moes onsself bewys. Dat ons dieselfde staal in ons het as ons manlike

kollegas. Die veglus het egter nog nie bedaar nie! Die mans gaan op meganiese

kursusse en hoekom nie ons dames ook nie. Gelukkig het kapt. Mans ons gehelp

42

sodat die dames ook die kursus kon doen. In September 1977 was ons op pad Benoni

toe vir ons kursus. Die bevelvoerder by die meganiese skool was baie skepties oor

ons. Hy het gevoel die dames kan nie met die groot voertuie soos ‘bigdaddy’ ry nie

en besluit ons moet net met karre ry. Dit was ao. Van Rooyen wat hom oorreed het

om die dames 'n kans te gee. Twee van ons het die kans aangegryp en hom gewys

waartoe ons in staat is. Die plaaskind het nie teleurgestel nie, maar dit was ons nie

beskore nie. “Some you win, some you loose”.

Terug in die Kaap word reëlings getref vir 'n verplasing na Benoni. In April 1978

begin ek in Benoni waar ek skofte, navrae en administratiewe werk gedoen het. Ek

tree in 1979 in die huwelik maar die huwelik word in 1981 ontbind. Tussen 1984 en

1986 doen ek diens by die onluste-eenheid in Daveyton. Vanaf 1986 tot 1988 was ek

deel van die Oos-Randse moord-en-roofeenheid in Benoni. Daarna by Oos Rand

voertuigdiefstal eenheid, ook in Benoni, tot 1991, weer terug na Benonistasie tot ek

in1993 terugkeer na die mooiste Kaap. Ek was toe soos 'n swarte wat na lang

omswerwinge weer terug tuisland toe gekom het. Word gestasioneer op Bredasdorp

waar ek weer ‘n huis koop en my alie vir die gemeenskap afwerk. Moet se die laaste

jare van my loopbaan in die polisie het ook sy tol geëis. Die nare ding wat hulle

depressie noem het my ook beetgekry...dit was 'n monster...het steeds geglo dat dit

net stres is, maar toe ek my dr sê ek dink ek moet by 'n psigiater kom...was sy

bevinding ‘major’ depressie...hy het amper pak gekry by my met die eerste afspraak

toe hy vir my lag toe ek hom antwoord dat ek ‘f@ck*d up’ is, dit is toe dat die bottel

oorloop van wat al die jare in geprop was...ja ek is daar deur en is wel.

Ek het aanhou werk tot einde Februarie 2009 toe ek met vervroegde pensioen

afgetree het met die rang van adjudant-offisier. Toemaar, ek weet julle gaan my

stenig...my gesondheid en ‘mental health’ was vir my belangriker as vyf jaar se geld.

Ek sou dit nie gemaak het nie!

Op skool het ek netbal gespeel en atletiek gedoen...diskus en gewigstoot. Ek het

tennis net vir ontspanning gespeel.. In Benoni het ek ‘volley ball’ gespeel. In die laat

jare tagtigs het ek begin met veerpyltjies (darts) en provinsiale kleure daarvoor

verwerf. Na net een jaar het ek elke jaar in die Oos-Transvaal (deesdae Mpumalanga)

die eerste span gehaal.. Nou is die veerpyltjies net sosiaal.

My familie...dis ek, myself en ekke. My vader is in 1995 oorlede, boeta in 2002 en

moeder in 2006. Ek het nooit kinders gehad nie. Ek en my skoonsus is soos susters en

my boeta se twee dogters is ook maar my kinders. Dan het ek 'n swetterjoel

43

aangenome kinders...my pelle se spruite.

Ek is nou selfsugtig oor wat ek doen. Het so twee tot drie bejaarde dames wat nog

jonk van gees is by wie ek kuier en saam rondry vir inkopies en sulke dinge. Om die

tyd te verwyl, kuier ek baie en doen nou die dinge waarvoor daar nie altyd tyd was

om te doen nie. ‘Bike rallys’, kamp saam met pelle...en moenie die jaarlikse KKNK

vergeet nie...gaan vir die hele week en kyk so twee tot drie vertonings per dag...moet

my Afrikaanse kultuur opknap op 'n jaarlikse basis. Het ook al die Wildsfees op

Thabazimbi bygewoon. Nelspruit se In die Bos en Potchefstroomse Aardklop,moet

nog aan die beurt kom, maar ek wag vir my skoonsus om af te tree...ons moet dit

saam doen.

Ek is nie betrokke by enige organisasies nie. Was wel op kindersorg se bestuur terwyl

ek in Benoni was.

As ek meer detail moes gee sal die Waarheids-en-Versoeningskommissie op my

‘case’wees ... kan dit nie bekostig nie.

6.5 Ontmoet nr 00829994: Kapt Petro Heyneke

Petro Wessels is as die jongste van twee kinders agter in ‘n voertuig op pad na

Dundee hospitaal gebore My pa was ‘n polisieman, en ons het in daardie tyd baie

rondgetrek. Ek was omtrent in al vier die destydse die provinsies, asook teen die

einde van die jare sestig en begin sewentigs, selfs in Katima Mulilo in die skool. Ek

het in Aliwal-Noord gematrikuleer. Aanvanklik wou ek onderwys te gaan studeer,

maar het op die laaste nippertjie besluit ek wil polisie toe. Ek het immers in ‘n

polisiehuis groot geword, baie keer met daardie offisier stokkie ‘n pak of twee gekry.

44

Binne ‘n kwessie van vier dae onderhoude en keuring deurgedraf waarna ek op 13

Februarie 1978,in die polisiekollege geattesteer is.

Na my opleiding is ek uitgeplaas na Floridapolisiestasie en beland ek by die navrae

tak. Hier het Magriet Vorster Botha my onder haar vlerk geneem en die basies

beginsels van ondersoekwerk geleer. Sy was vrek kwaai en ons het ‘n heilige respek

vir haar gehad. Hierdie grondslag het gemaak dat ons later in ons lewens vir ander

dieselfde grondslag kon neerlê.

Ek is in 1980 met Bart Heyneke getroud en twee kinders is uit ons huwelik gebore.

Ons is vandag die trotse grootouers van vyf kleinkinders wat ons tonne plesier lewe

verskaf. Ek is in 1981 na Krugersdorp verplaas en was in 1987 die eerste vrou wat by

die Wes-Randse moord-en-roofeenheid aangestel is. Die eerste week het hulle my

geleer toebroodjies steel terwyl ander vir dossiere op stasies geteken het. Hulle was

berug hiervoor en selfs nie eers die landdroste by die howe is gespaar nie. Dit was

werklik een van die vervullendste tydperke in my beroep. Ek het hoofsaaklik in

verkragtingsondersoeke gespesialiseer. Hier was ek betrokke om die eerste

beradings- kliniek met behulp van die hospitale en maatskaplike dienste op die been

te bring en het die idée van berading aan slagoffers gestalte gekry.

My man het bedank en ek het vir ‘n verplasing na Midrand gevra omrede ons

verhuis het. Ek is terug na die speurtak. Ek het nie kans gesien om die verkeer na

Germiston of Brixton aan te durf nie, en beide my kinders was op skool. Ek het op

twee geleenthede Randburg-distrik verteenwoordig as hulle Polisievrou van die jaar.

Ek is in 2000 bevorder na offisier en saam met Archie Hinton na Tembisa verplaas as

‘n groepsbevelvoerder. Ek was aan die voet van die Drakensberge neergesit. Ek het

die derde oggend op parade agter gekom hulle is besig met oggend godsdiens, ek

was so hard besig om 60 speurders se sakboeke te teken en dossiere vir die hof reg te

kry dat, ek nie eers besef het hier word nie ‘n woord Engels gepraat nie. Dit het ons

twee weke geneem om die parade na Engels oor te skakel.

Dit het my drie maande gevat om ‘n deur aan ‘n badkamer binne in die polisiestasie

te laat aansit, sodat ons die geriewe in die stasie kon gebruik. Tembisa het my

maniere en ontsaglik baie van polisiewerk geleer. Daar was 5500 dossiere

uitstaande, dit het jou gemiddeld ‘n week geneem om die sowat 400 dossiere wat

elke polisiebeampte gedra het, te inspekteer.

Ek het saam met vier mense in ‘n kantoor gesit en het gesukkel om my eie stoel by

my tafel te hou. Jou koffiekoppie was soos kontant wat op jou tafel lê. Na drie

45

maande het ‘n landdros en aanklaer van die hof oorgestap na die stasie om te kom

uitvind wat veroorsaak die skielike instroming van dossiere vir geregtelike

doodsondersoeke Die mense het ‘n ander tyd en manier waarop hulle werk. Helfte

van die lede se magtiging was ingeperk en slegs ‘n handvol was rekenaarvaardig en

het toegang tot die rekenaarstelsel gehad.

Daar was honderde vuurwapens in die wapenstoor. Met tyd het ek ingeskakel en

kon nie verstaan hoekom taakspanne letterlik met handskoene aan, kom

dossierinspeksie doen nie. Ek het elke dag kos by ‘n ‘Container’ oorkant die stasie

gekry en het nooit siek geword nie. Die mense het my soos goud opgepas en ek was

nooit eers in die nag bang om alleen na ‘n misdaadtoneel te ry nie.

In ‘n kwessie van ‘n week het ek seker een van die grootste besluite moes neem. Ek

het ‘n werksaanbod gekry en moes besluit of ek na 23 jaar en 10 maande ‘n kans

moes vat. Ek het my behoorlik dood gehuil toe ek die Vrydag by Tembisa bedank

het. Ek het die Maandag, in Desember 2001, by Vodacom in Midrand begin werk.

Ek was aanvanklik aangestel in ‘n spesialisposisie en het hoofsaaklik met die polisie

en ander staatdiens agentskappe gewerk. Ek was verantwoordelik om oproepdata

en ander verwante inligting uit Vodacom uit te gee deur middel van Art 205 en

tonne ander wetgewing.

Dit was ‘n ander wêreld – rekenaars, tegnologie en ‘n kwessie van swem of verdrink.

Ek het geweet ek het my beroep agtergelaat en moes hiervan ‘n sukses maak. Na

bywoning van een hofsaak is ek aangesê om sommer van nou af alles self te doen.

Ek het in die begin van 2002 vir die eerste keer met selfoondata in kriminele sake

begin getuig. Vandag weet ek dat hierdie inligting van waardevolle belang is en dat

dit die spreekwoordelike rooi ‘cherry’ op die versierde koek is. Ek kan ook met trots

sê dat daar nog ‘n paar bekwame polisielede in die mag is wat dossiere KAN

ondersoek en groot sake met sukses deur die hof sit. Daar is ook nog ‘n handvol

bekwame staatsaanklaers en advokate oor wat ‘n passie vir hul werk het, wat

werklik uit hulle pad gaan om geregtigheid te laat geskied.

In April 2006 is ek aangestel as een van die Forensiese bestuurders. Vodacom is ‘n

omgee maatskappy om voor te werk, maar ook soos met elke werk word jou pond

vleis opgeëis. Ek reis dikwels en is ten minste twee keer per week in verskillende

provinsies om te gaan getuig. Dit bring mee dat ek dikwels 02:45 moet opstaan, 04:15

lughawe toe ry om reeds 05:30 te kan vlieg. Alles is nie net maanskyn en rose nie.

My bene bewe ook maar soms, en dit is nie maklik om met 11 verdedigingsadvokate

46

in die hof te staan nie. . Ek was bevoorreg om in 2009 na Singapoer te gaan om daar

getuienis te gaan lewer.

Ek het ‘n wonderlike man wat in die week kos maak, dink hy het besluit as hy dit

nie begin doen nie, gebeur daar dalk niks nie.

By die huis is ek net Petro. Ek eet my man se skaap kerrieafval en stampmielies en

murgbene op roosterbrood. Ek is mal oor reis, en wil nog sommer by baie plekke in

die wêreld uitkom. Ek is baie lief vir lees en kosmaak, hou van blommetjies plant en

ons stap graag. Tussen die bedrywige lewe deur eet ons darem tuis gemaakte

beskuit, en ons is vurige LION ondersteuners

As ek terug kyk oor my lewe weet ek dat ek nooit hierdie werk sou kon doen sonder

die kennis van polisiewerk nie. Ons as gesin is soveel geseënd in alle opsigte, ons

het nog nooit werklik ‘n steil pad gestap nie. Ek sê elke dag daarvoor dankie, ook

vir krag en gesondheid want alleen is ons niks en niemand.

As dit die Here se wil is, hoop ons om oor 10 jaar te gaan aftreë op ons lappie grond

in die Bosveld, na ons bokkies te kyk en ons eie groente te plant.

6.6 Sers Koos Coetzee: SAP Van Reenen – Gillis van Schalkwyk (via Bibi de

Vos, Harrismith)

A/o Coetzee se laaste

stasie was SAP Louis

Botha Lughawe - HBH

47

Sersant Koos Coetzee – met rybroek en kamste - loer in by die voordeur van ‘n huis in die

“Verlore Vallei” in die SAP Van Reenen-wyk. Foto: Bibi de Vos en Gillis van Schalkwyk.

6.7 SAP Van Reenen-area: The Farmers of “The Lost Valley”: A Historical

look at the De Heer and Pieterse families - Researched by Leon Strachan

and Gillis van Schalkwyk. Compiled by Gillis van Schalkwyk

The ‘Lost Valley’ legend was a fantasy concocted by Sep de Beer, then Editor of the

Harrismith Chronicle.(1948) Many informed readers will know that he was not a

stranger to exaggeration and sensationalism. The origins of the Lost Valley however,

are not as sinister or as secretive as he portrayed.

The valley is situated between the Middledale Pass and Van Reenen’s Pass both of

which connect the Eastern Free State and Natal. These passes are flanked by the

towns of Geluksburg, Swinburne and Van Reenen. Although the valley was isolated

there were five inhabited farms in the vicinity, those other farmers choosing to live

on its rim as getting to the bottom was so arduous. Access to the valley farms was

possible but very difficult. The first white farmers who chose to live in the valley

were Mr and Mrs Piet Cornelius De Heer; he was a Hollander and she a South

African.

The history of the valley and its farmers is unfortunately not well documented but

anecdotally passed down by word of mouth from generation to generation. Not

much is known about Piet’s early life, except that he was keen on farming and an

ardent amateur photographer. His descendants say that he farmed the family farm

48

in Rotterdam before graduating with a BA from Leyden University. Efforts to try

and establish the authenticity of his degree have proved unsuccessful.

They say that in 1890 he boarded a ship that was destined for South America. He

was about 20 years old at the time. His family is not sure exactly how long he stayed

or why he decided to leave South America but it is thought he had difficulty with

the language and did not get on well with the local inhabitants. Around 1896 (he

was 27) he embarked on a ship bound for South Africa working his passage as part

of the crew. As part of his training he became proficient in basic first aid as taught by

the Red Cross. When the ship docked in Durban the young Piet de Heer decided

impulsively that he would stay on in South Africa. He wandered around Durban for

a few days but was unable to secure a job. This immediately casts doubt on his claim

of being a graduate. It would be safe to assume that if he had a degree, in any

discipline, he would have had no trouble in securing employment. He was also very

young when he left Holland perhaps not allowing for enough time to enable him to

graduate. However, being a keen photographer he took his camera and tripod and

began taking photographs and portraits of the well heeled English families living in

the Durban area. A year or so later he realised that there was not enough money in

photography to make a decent living.

Being a very resourceful man he moved to the Midlands north of Pietermaritzburg

where he quickly learnt to speak the ethnic South African language of Afrikaans.

Although Afrikaans was becoming more commonly spoken, High Dutch was the

written and official language used until the late 1930’s. De Heer started teaching

Dutch at farm schools eventually ending up in Ladysmith in Northern Natal in 1899.

There he met and married his first wife who unfortunately died a few years after

their marriage. This is the story the majority of De Heer’s descendants know and

believe.

Further research and investigation however suggests a far more adventurous version

of Piet De Heer’s arrival. When he initially left Rotterdam harbour in 1890, aged

about 15, he boarded a ship headed for Argentina. However young Piet was not a

deckhand but a stowaway. After a few days he was discovered by a crew member

with whom he became friends and was not reported to the ship’s Captain. His

newfound friend saw to his well- being by giving him food and refreshments and a

blanket to guard against the cold nights at sea. Piet was very cramped in his hiding

place in the cargo hold and had to stay there for the entire journey. On arrival in

Buenos Aires he jumped ship making his way inland to avoid the port authorities

who had been tipped off about his presence. For about six years he drifted finding

49

casual work as a farmhand. Life was tough with permanent work hard to come by

due to lifestyle and language difficulties. South American labourers were simple and

very hard working and wages were largely in the form of board and lodging. De

Heer was a very thrifty man, as most Hollanders typically are and he saved most of

what money he received. He decided to leave, managing to exchange his money for

American dollars. He again stowed away on a ship now destined for South Africa.

This time he was not as fortunate and had to stay hidden for most of the journey,

only coming out after dark to scrounge and steal food in order to stay alive. When

the ship arrived in South Africa it docked in Cape Town for two days however Piet

was locked in a hold and could not get out. The next port of call was Durban where

he did manage to disembark.

If one looks at these two scenarios regarding De Heer’s arrival in South Africa, his

apparent youth and his lack of resources on leaving Holland, it would appear that

the stowaway version is probably the more likely.

From his arrival in Durban the story is similar to that told by the family, that he was

a keen photographer, bought a camera and tried to make a living as a photographer.

He reached Ladysmith around 1900 (he was about 25) where he continued teaching

at farm schools. Here he met his first wife Martha, Johanna, Susanna, Maria Mc

Duling from the Weenen District. October 1899 was the start of the Anglo Boer war,

Ladysmith was under siege from the Boers and Natal was under the control of the

British. They had decreed that any citizen who joined the Boers or supported them in

any way would be charged with treason. Some Natal farmers, suspected of being

rebels, were captured after the relief of Ladysmith and sent to Pietermaritzburg to be

incarcerated. Three of De Heer’s future brothers in law, TH, JHD and John Jacobus

Mc Duling were among those detained. Not all Afrikaaners in Natal were

sympathetic to the Boers but many, due to their ethnic background, were under

suspicion and kept under careful watch by the police. Although no evidence could

be found it is suspected that the adventurous Piet De Heer also played his part in

supporting the Boers in Northern Natal during the war. The Mc Duling Brothers

were released due to a lack of evidence against them.

De Heer, aged about 28 married Martha Mc Duling on 26 January 1903. She

unfortunately died a few years later.

The Weenen Magistrate: During the Boer war Maynard Mathew was the

Magistrate in Weenen. He played an important role as a peace keeper when he

persuaded a number of Weenen Afrikaaners to remain loyal to the British Crown

50

and not to join the Boer forces in their fight against the British in Natal. Twenty five

years later, after he had retired to Van Reenen, he tragically lost a son in a mining

accident at Burnside Colliery near Dundee. He built the small church in Van Reenen

known as the Llandaff Oratory in memory of his son.

The little Roman Catholic Church, Llandaff Oratory, at Van Reenen belongs to my

Aunt, Mrs Mims West Thomas. My grandfather knew the essenstric Maynard

Mathew. He once “paid” my grandfather to take him to Harrismith and then wanted

to charge him crimminally for operating a taxi! He was a colourful character! – HBH.

In 1908 De Heer met his second wife, Susanna EJ van der Merwe and married her

on 21 April 1909. His marriage certificate gives his age as 34 which means he was

born in 1875 and was about 15 when he left Holland in 1890. Susanna was from a

farming family in Ingogo near Newcastle and had inherited a small farm in the

Ladysmith district near the Windsor Dam called Kyingubu on which they farmed.

However, it was uneconomical so they decided to sell it and look for something

bigger. Despite the selling of the land they were poor and had very little in the way

of resources. They had been told about a piece of crown land near Middledale called

Jacobs Ladder which they applied for. Their offer of two shillings and sixpence

(25cents) per acre was accepted and they bought the farm in 1910.

51

Jacobs Ladder was just over one thousand acres with the bulk of the land situated in

a very deep valley with a long narrow base and surrounded by very steep hills and

kloofs on all sides. As is common in the Berg areas the hillsides were scattered with

small clumps of ouhout trees.(Leucosidea Sevicea) A crystal clear stream, the

Sandspruit, cascaded over a sheer cliff face in the south eastern area of the valley

forming a beautiful waterfall. Entrance to the farm was down the very steep sides of

the valley along well worn animal tracks. The only method of transport was by horse

or donkey, no vehicle or wagon could negotiate the steep slopes that surrounded the

valley.

Looking down the valley. Note the steep sides and kloofs

After acquiring a few goats, sheep, cattle, donkeys and chickens there was very little

money left to build a house. It is said that Piet and Susana lived in a cave at the foot

52

of the steep northern cliff face for the first few months of their marriage while they

built their first home from clay and stone in front of the cave. This story is supported

by Henry Portsmouth in his book “ The Story of Wyford 1874 to 1965 “ He was

talking about how crowded their house was as a result of them having to

accommodate a large number of people due to a motor car break down that

particular weekend. He goes on “And especially on the Saturday night, our padre

and Will turned up, there were 14 in the house. Then to add to the difficulties a

neighbouring farmer and his daughter turned up. I could only put them into the

mill, but it was almost a palace compared to what they were used to. They lived in

what was later called “The Lost Valley” a valley surrounded by steep mountains,

quite hidden away, only accessible to men on foot or horseback. This man divided a

cave into two rooms then built a wooden room in front of what was his home”

The house that Piet de Heer Built when they settled in the valley.

The couple had six children, four girls and two boys. The eldest, a boy was born on 2

October 1912 and the youngest a girl on the 7 April 1921. In order of birth the

children were: Pieter Cornelius (Pieter), Aletta Johanna (Lettie), Cornelia

Magelje`(Cora), Susanna Elizabeth Jacoba (Santjie), Jacob Cornelius (Jacob) and

53

Magelje` Magdalena (Martie) De Heer had a shock of red hair, also a huge pair of

hands and a typical Boer-style full beard. Of the six children five had red hair.

He was extremely thrifty and was a good, conservative farmer. His enterprise

expanded. The farm Gevaar was rented from the Fouries and farmed by his son

Jacob, whilst he and his son-in-law Flip Pieterse bought the adjoining farm The

Willows as well. De Heer paid one shilling and six pence (15cents) per acre for The

Willows.

Clearly these weren’t the actions of merely simple folk. That tag was fixed on them

because they lived a healthy, humble lifestyle in the valley without the expensive

conveniences of the time.

In contrast, the neighbouring farmers chose to live on the rim of the valley with

easier access to roads, schools and shops. Amongst these were the Moller’s on Deep

Dale, Fanie Fourie on Gevaar, Koos Engelbrecht on Border Kloof, the Badenhorsts

on Keerom and the Delports and Bouchers higher up on the western side of the

valley. The Willows was uninhabited before the De Heer family bought it.

The second house that De Heer built

At one stage in about 1955 there were approximately 60 people living in and around

the valley. These were good, proud people who, like most farmers, worked hard to

make a living for their families. And the De Heers were very much part of the

community’s social network.

54

Piet de Heer, always wise and humble, became a bit eccentric as he grew older

choosing not to talk much. He kept to himself especially when there were strangers

about. This was often misinterpreted by people who did not know him, leading to

him being labelled a retard and a hermit by those who were misinformed.

If the De Heers and Pieterses could be considered reclusive families, it was because

they chose to live their lives removed from society. There are many examples in

America and elsewhere of isolated farming communities secluding themselves from

civilisation as we know it.

In the early days of their life on Jacobs Ladder de Heer practised home education.

He was quite capable of this as ten years earlier he had taught at various farm

schools in the Ladysmith region. However, this seems to have encroached on his

work time on the farm and later he sent the children to school in Geluksburg.

Philippus Petrus Pieterse (Flip, who was de Heers son in law) was orphaned at a

very young age. His birth date is uncertain but thought to be around the late 1890’s.

His uncles Freek and Jan Pieterse who fostered him said his father, Philippus Petrus

Pieterse of Heilbron, was killed and buried in the mass grave at the Battle of Spioen

Kop. The mass grave tomb stone does record the death of a Pieterse from Heilbron

but the initials differ reading J L and not P P. They took care of young Flip during

those tough years when the only work available to poor unskilled people was hard

manual labour jobs, usually break sandstone in quarries to make building blocks for

houses, sheds and walls. Years later during the great depression of 1929 -1930, he

was still with them when they joined the Govt. labour scheme designed to cater for

poor and out of work citizens. Using picks and shovels they helped carve out the

Van Reenens Pass and modify the Oliviers Hoek Pass to accommodate motor

vehicles. It was during this time that Flip was introduced to Cora de Heer by his

future brother in law Eddie Homan who also worked with them on the passes. They

were married in 1930. Flip never forgot the kindness and sacrifices his uncles made

on his behalf when they fostered him and had no hesitation of taking them with

when he and Cora returned to Jacobs Ladder. He continued caring for his uncle Jan

even after he became mentally ill and had to be transferred to Fort Napier in

Pietermaritzburg where he eventually died.

Not all of the de Heer children stayed on to continue farming. The eldest son, Pieter

left and married Chrissie Jordaan. Cornelia married Philippus Petrus Pieterse (Flip)

in 1930. Aletta married Hans Pieters in 1932 and also left the farm. Maatje’ married

Daniel Christofel Jacobus Pieters a brother of Hans Pieters and remained on the

55

farm. Jacobus married Betty Greef and farmed at Gevaar for a few years. Susanna

Elizabeth De Heer (Saantjie) married Jacobus Homan (Koos).

When the first grandchildren started school they were also sent to Geluksburg

School. However, as their numbers grew, accommodation became problematic as

there was no boarding facility there and the children had to stay with friends during

the week. Subsequently, the younger children were sent to Swinburne School where

there was a boarding establishment. Sarie, a grand daughter of the De Heers and

daughter of Cora and Flip Pieterse, fondly remembers going to school with her

sisters on donkeys and letting them loose to graze in the veld next to the school. On

Friday afternoons they would catch the donkeys and ride them back to the farm.

A young teacher from Swinburne, Miss Oosthuizen, was curious about these

children who told her stories about their life in the bottom of the valley. They

described how donkeys were used to cart groceries and other items purchased in the

local towns into the valley and how they were used to carry the milk cans (cream) up

to the rim for collection. They told her that the hills were so steep that there were no

roads up or down and that no vehicle or wagon could reach the bottom. She found

this difficult to accept because she could not imagine that one could farm without

transport. The children also told her that they did not get many visitors. Curiosity

got the better of her and she arranged to go home with them for a weekend to see for

herself. She was made very welcome by the families, enjoyed a very interesting

weekend and discovered that all their accounts of farm life were accurate.

Her authentic description of the lifestyle of the De Heers and Pieterses in the valley

caught the ear of Sep de Beer, editor of the Harrismith Chronicle. He paid a visit to

the valley and wrote a sensational article on the valley folk which appeared in an

article published in July 1948. He referred to the farming families as a forgotten

people naming the valley the ‘Lost Valley’ for the first time. De Beer, known for

exaggeration, embellished a version of the truth describing them as strange people

living in seclusion in a forgotten valley in the Drakensburg. He syndicated this

article to major newspapers. De Beer’s article headlined “Dwellers in the Lost

Valley....a remote Drakensberg Chasm is home and all the world to five European

Families....” appeared in the Sunday Times of 25 July 1948 and the Natal Witness of

19 July 1948. It created an impression that the place was inhabited by a degenerate

community where intermarriage and incest were rife.

Die Huisgenoot also paid a visit to the valley and their article appeared in the 26

November 1948 issue: “THE HELL of the Freestate....primitive existence in a Lost

56

Valley.” However after reading the article one is left with the feeling that the

Afrikaans version duplicated much of the Harrismith Chronicle copy.

Eighteen years later a renewed interest was taken in the valley when stories

appeared in two dailies. Die Transvaler dated 3 August 1966 wrote: “Donkeys take

food to The Lost Valley”, Whilst Brenda Skipper of the Rand Daily Mail 19 AUGUST

1966 headlined her story “PEOPLE LIVED IN REMOTE REGION FOR A

HUNDRED YEARS” in the paper. If Skipper had done even minimum research she

would have seen that Piet de Heer only left Holland in 1890 and settled in the valley

in1910. It would appear that simple math was not her strong point. Both these

versions are inaccurate as the Pieterse’s had left the floor of the valley more than a

decade earlier having rebuilt their house higher up in a more accessible place. Only

the old ruins were observed by the journalists and none of the inhabitants were

interviewed.

Then it was Patricia Glyn’s turn in 2004 when her book,” Footing with Sir Richards

Ghost” about her walk across Africa was published. After her walk past Swinburne

she had some offensive and disparaging things to say about the farmers of the Lost

Valley.

It was the media that exposed the families to the outside world, the following are

extracts from above- mentioned articles and are included to give readers an insight

to the degrading and defamatory remarks made by them against the farmers of

Jacobs Ladder.

Extracts from the Harrismith Chronicle: (Sep de Beer):

1.“Hard and rough as their existence is, some of these forgotten people do not lack

money or land---but run away at the sight of people”

This statement is fervently denied by Sarie Bodenstein (granddaughter of Piet and

Susana de Heer) and she refers to a photo that the families gladly posed for.

57

The family posing for the camera as described by Sarie Bodenstein. Note the great coat on

the extreme left of the photo.

2. “In that man’s house there are three bedrooms and three beds and the night before

I saw 19 people had slept there...”

At that stage Flip and Cora Pieterse had 8 children. De Beer conveniently omitted to

report that they had just finished their new house that had 5 bedrooms and two

rondavels with more than enough space for everyone. It was school holidays and the

older children had some friends down for a few days.

3. “One old man, clad only in a great coat with a huge wooden pin keeping it closed

was herding goats....When I produced a camera he loped off with the agility of a

mountain goat although he could not have been a day under 60 yrs old”.

It was winter after all, how was he supposed to dress. Herding goats over that rocky

terrain would require one to be extremely agile, even at 60.

58

4. “Intermarriage was invariably taking place, for there are no new recruits from

outside to join the LOST VALLEY dwellers. In one family of five sisters four have

the same surname. They married three brothers and a cousin from another family.

Each husband is a distant relative of his wife.”

Sep de Beer got it wrong. There were only 4 sisters and not 5. Three of them married

two Pieters brothers and a cousin from the Pieterse family as confirmed by Sarie, a

daughter of Cornelia, one of those three sisters. Alta Roux has done extensive

research into the De Heer/ Pieterse families and has disproved this statement of de

Beer beyond doubt. Her De Heer family tree “Modified Register for Pieter Cornelius

De Heer” covers four generations dating back from 1912 to 2003.

5. “Some of the very young children are completely wild. I found one toddler

romping with a group of dogs. Shortly after he nipped my leg. He had entered so

much into his game of being a dog that he was prepared to bite my leg”.

De beer appears to contradict himself here. First he claims that the people flee at the

sight of strangers, now they fearlessly attack him. Who knows what goes on in the

mind of a toddler when he is playing his favourite game.

6. In a dark little hut an old man lay unconscious on a bed. He was dying but was

fully clothed, even to having his veld skoene on his feet and his hat on his head---to

keep out the cold I was told”

It is sad that he did not go to the trouble of researching these people before visiting

them. They did after all go to Harrismith and Swinburne regularly on business and

for provisions. An interview with Flip Pieterse would have made his article less

sensational and more credible. His son Fanie who was a lad of 14 at the time says the

man could have been one of his father’s uncles taking a nap. Other than Piet de Heer

who died the previous year, there were no other recorded deaths over that period.

Rand Daily Mail

Extracts from the Rand Daily Mail (Brenda Skipper and photographer Tom Killoran)

1.“For more than a hundred years, inhabitants lived quietly in their remote

mountain fastness, a steep cliff path their only gateway to the outside world.”

The first white people on the farm were the De Heers. The farm was purchased by

them in 1910. The first child, a son was born there on 2 Oct. 1912. Piet De Heer was

the midwife.

59

2.“Their ancestors had squatted on the land years ago, and now it would revert to

the government.”

These farmers were never squatters on the land. The land was purchased by the De

Heers in1910. Although the elder Pieterses retired in nearby Geluksburg in 1976,

they kept on farming the land, and still do. The land now belongs to two of the late

Flip Pieterse’s sons Japie and Martinus.

Patricia Glyn’s story on the People of the lost Valley in her book “Footing with Sir

Richards Ghost” 2004 (Patricia Glyn)

Glyn’s statements:

1.“At the time when the trekkers came through this area a group of about five

families who were tired of being chased around the continent by both Brit and Black,

saw this valley and were attracted by its seclusion so they settled there.”

2.“They were completely cut off from the outside world for about 100 years until

they were discovered by a Rand daily Mail journalist in 1966.”

3.“Their wattle and daub hovels were carved out of the mountain side; they had no

running water, no education, not even candles for after dark activities. Mind you

nature would have abhorred shining a light on those activities.”

4.“the handful of families had interbred for five or six generations until they

developed the gross features of “Hill-Billies” all around the world - Flattened noses,

stunted limbs, and slack jawed mouths crowded with enormous teeth.

5.“Eventually the apartheid government decided that their hideaway must be

flushed out and the lost ones wrenched back into the literate world, so they were

settled in Geluksburg where the last of them died in 2004.

Ms Glyn is completely incorrect in all her facts and assumptions, she never ever met

any of the families.

Kees Bottersma a Lost Valley enthusiast and Leon Strachan a lifelong farmer in the

Swinburne district and acknowledged Lost Valley expert both criticized her for

circulating a false and irresponsible version of the facts.

Extracts from Kees Bottersma’s comments regarding Glyn’s statements:

60

Mr. Bottersma’s letter starts thus. “Why is she so cruel” Patricia Glyn’s Book,

“Footing......”....the People of the Lost Valley........what follows is a malicious injustice

to the families who once lived in that valley. .....These stories are simply malicious

and without substance and do a gross injustice to the De Heer and Pieterse families.

Ms Glyn should really have known better.

Bottersma goes on...”what moves Ms Glyn to be so devastatingly cruel? Please don’t

tell me it’s a British superiority complex all over again, what on earth was she

thinking.

6. His letter to Ms Glyn ...........”I have taken the decision to write to you when I

found this quote on your website. “I apologised for the hurts I’d caused and

celebrated the contributions I have made.....”

Understandably the families were upset and hurt by these assumptions and

accusations. Patricia Glyn claims that when she became aware of her incorrect

interpretation of the facts she apologised publicly to the families. This is vehemently

denied by Sarie Bodenstein and Fanie Pieterse, both grandchildren of De Heer, who

say they are unaware of any apology made to the family.

Sarie Bodenstein, a granddaughter of Piet and Susana De Heer recounts her

memories of growing up on the farm. She was born and grew up on the farm and is

the daughter of Cornelia De Heer and Flip Pieterse .

Sarie’s hand written article.

During an interview with her at her home she said she would like to dedicate her

article to the memory of her late mother Cornelia de Heer the second daughter of

Piet and Susana de Heer and wife of Flip Pieterse from Heilbron.

“My Mom met my Dad when she was about 17 or 18 yrs old. My dad, his two sisters

and his mother, Ouma Anna, and his Stepfather Gert Slabbert came to Harrismith

during the depression to find work. My dad’s own father, Philippus Pieterse was

killed and buried in the mass grave at the Battle of Spioen Kop. Ouma Anna and my

dad’s two uncles and his stepdad arrived in Harrismith with all their belongings in

their ox wagons. My dad and his uncles joined the state scheme that was set up in

the depression to help poor people and jobless people. They had to work very hard

quarrying stones with picks and shovels. They worked near Memel and Verkykers

Kop and in the Harrismith areas breaking stones and packing stones, building stone

sheds and stone walls and stone houses. Next thing they were moved to the Van

61

Reenen area where they helped clear the hillside to make way for the new road that

would become Van Reenens Pass. From here they moved to Bergville to start work

on the Olivier’s Hoek Pass. After this they worked on the Middledale Pass from

Tintwa to Geluksburg.

My mom and dad were married at Bergville on the 18 November 1930 and moved to

the Harrismith district to the farm Sarclet. My eldest sister Susanna was born here

0n 13-6-1932 and then my brother Fannie on the 12-5-1933.

In 1934 Oupa Slabbert became very ill and died, he was buried at Geluksburg. My

parents decided to go back to the valley, the place of my mom’s birth. On the trek

down, uncle Freek slipped and landed on a sharp object which caused him to go

blind. Dad’s other uncle, Jan, came back from the war rather badly shell shocked, he

was very confused and often swore a lot which I can remember.

This is how my mom and dad and my Ouma Anna and his two sisters and his two

uncles landed with Oupa Piet de Heer on his farm. Oupa Piet made some land

available to my dad and told him to farm it and build a house on it. This is how it all

began for us. My dad built us a house and bought some cattle, sheep, goats,

chickens, donkeys and horses and started farming.

This was when my mom’s other sister and one brother left and got married.(not to

each other) My uncle Jacob de Heer, my mom’s other brother and his wife and

children lived and farmed on the farm Gevaar which my Oupa leased from the

Fouries.

My dad now realised that all the bad things people said about Oupa Piet were not

true. He was a good man with a heart of gold. My mom had fifteen children; two

were still born and one, a little boy of three years died on the farm. My dad took him

to Doctor Hagen in Harrismith but he was too ill and lapsed into a coma and died.

My Oupa became ill so my dad also took him to see Doctor Hagen. He did recover a

little but soon became ill again. My dad took him back to the doctor and then they

went on to see Oupa’s lawyer Mr. Barney Neveling to complete his will. Oupa died

in 1947 and was buried on the farm.

After his death things just got worse. Oupa Piet had left most of his estate to my

mom who always cared for him. This is when all the gossip started in the news

papers. They invaded the farm and started calling it The Lost Valley and called us

retards and recluses and other mean things. It made us very unhappy.

62

Uncle Jacob left Gevaar with his family and relocated to Glencoe.

My brothers and sisters first went to school in Geluksburg, there were no boarding

facilities at the school and they stayed with aunty Marie Ries and came home to the

farm on Fridays. They would go back on Sunday in time to attend Sunday school

and Church where all the children were baptised.

My father decided to build a bigger house nearer to Geluksburg at Jacobs Ladder in

order for the children to be closer to school. My dad and Uncle Sarel Greef built a

three bedroom house with a sit down kitchen, a pantry, two extra rooms for my

mom and two step sisters and a room for Uncle Freek and Uncle Jan. They also built

big rondawels.

The house Flip built nearer Geluksburg. Note the steep hills and kloofs

“Now that was worth the effort” my dad said when they finished the house. “It was

built with my own hands”. Dad always believed that if you started a thing you

should finish it. This is where their other two daughters and three sons were born.

We were twelve children then.

My sisters Cornelia, Getruide, Aletta and I went to school in Swinburne. On

Mondays we went to school on donkeys and horseback. During the week we stayed

with Mr. Van Tonder at the boarding school and on Fridays dad came to fetch us.

When it became too much for dad to fetch us each week and still farm, he bought a

house in Geluksburg where we lived with mom. Dad and my brother Piet carried on

with the farming.

63

Ouma de Heer passed away in 1968 in Harrismith, two weeks after her one

hundredth birthday. My dad died in 1978 and was buried in Geluksburg. Exactly

twenty two years later in 2000, my mom also died and was buried in Geluksburg.

That was how it all started and ended, all the lovely memories and history about our

family and my Oupa and Ouma De Heer.

If it’s God’s will I would always love to sit back and think about it and talk about

those times.”

Signed: Sarie Bodenstein.

Note: The mass grave tombstone at Spioen Kop does record the death of a Pieterse

of Heilbron but the initials are incorrect.

Contrary to media reports Sarie says that the families were quite a social lot and

regularly arranged dance parties on a rotational basis between the valley

communities. They had an old windup gramophone and a few 78rpm shellac

records which they would take to the host farmhouse on each occasion. The ladies

would ride the donkeys to these parties up the steep hillsides and walk to those in

the valley floor.

Farming Jacobs Ladder was totally a different story to farming most other farms. All

the products brought in from outside had to be carted by donkeys and horses. One

can imagine the effort it required to bring down furniture, appliances and building

materials to the valley floor. It demanded a great deal of skill to load the pack

animals in order to maintain their balance up and down those treacherous steep

hillside pathways. Dad Flip and son Fannie Pieterse were the accepted experts when

it came to packing donkeys and horses. They are said to have loaded 2m galvanised

corrugated sheets on either side of the animal before directing the encased animals

down those very steep banks. And so it went with all furniture and appliances

required in the homes. The biggest challenge was getting the coal fired Dover stoves

down those slopes. Again Flip to the rescue, he simply stripped them, loaded the

donkeys with the parts and reassembled them when they reached the bottom.

Fannie Pieterse tells how he made special saddle harnesses for the donkeys to carry

the cream cans up the steep hills to meet the milk lorry on the side of the road at the

top of the Kloof. Once the cans were swopped (full for empty) they were strapped

back on the donkeys for the return trip. He was very proud of his donkeys and

claims that they became so accustomed to the trip up and down the mountain that

64

once loaded they would go up to the road unaided, wait for the cans to be swopped

and re-strapped and then return back to the farm un-attended .

The family tells that Piet De Heer never learned to ride a horse. He simply walked to

wherever he wanted to go, be it Swinburne, Geluksburg or Van Reenen. All the

cattle, sheep and goats had to be herded to the Swinburne stock yard where they

could be sold. Piet De Heer and Flip Pieterse were very thrifty farmers. They farmed

cheaply and made reasonably good money which they saved and kept loose at

home. They saw money only as a means to an end. You could only acquire what you

needed if you had enough of it hence they did not waste it. As a result they were

fairly well off. Like most farmers of the day they used oxen to plough with and pull

their sledges which were used to move implements around the farm. Contrary to the

newspaper reports there was always a plentiful supply of fresh crops and meat.

Maize, cabbages, potatoes and pumpkins were planted for their own consumption

only. There was also an orchard where they grew various fruits such as apples,

peaches, plums, apricots, figs etc. that would be used to make jams and preserved

fruits. Ouma De Heer had an outside clay oven in her back yard that was used to

bake bread, biscuits and Sunday roasts. She took a pride in her culinary expertise

and like any good mother and granny made sure that these skills were passed on to

the women in the family. Sheep, pigs, goats and chickens ensured that there was

always a plentiful supply of fresh meat. Flip Pieters would slaughter oxen twice a

year for meat and biltong. The skins would be tanned and used to make shoes and

riempies for harnesses and plough ropes. There was no water supply to the houses.

All water requirements would be carried from the crystal clear Sandspruit stream in

buckets and milk cans to the houses. That was not as strange as the press made out.

One just has to look at some of our informal settlements of today (2012) where water

is still carried to the homes in containers. In the early days, pre 1950, there were also

no lights in the homes on the farms. Asked about this by one of the newspaper

reporters, Flip Pieterse gave a classic answer. “When it is dark we sleep and when it

is light we don’t need candles” As a result of his years of working for the Govt.

depression scheme, Flip became quite a skilled stone mason as can be seen by the

quality of the second house he built nearer to Geluksburg to make it easier for the

children to attend school.

Fannie Pieterse owned the first motor vehicle in the family. His father Flip bought

him a Vauxhall when he left home to start work in Heilbron as a young man of 22 in

1956.

65

Life in the Lost Valley, though tough, certainly seems to have given longevity to the

majority of those who once lived there. Ouma Susana De Heer passed away in

Harrismith two weeks after her 100th birthday in 1965. She is buried next to her

husband, Piet on the farm near the waterfall. Her coffin was carried down those

tortuous slopes by her grandchildren. The Pieterses, Cora and Flip were in their 80’s

when they died. There were 15 children born to the Pieterses between 1931 and 1958,

apart from 2 stillborn infants and one child death, 12 are still alive and well today.

Piet De Heer died in 1947, he was 78. Even in death he managed to create a

controversy. He left most of his estate to his daughter Cornelia Pieterse. She was the

one who looked after him and cared for him when he was unwell. He initiated an

“Erfpag” and stipulated in his will that the farm could never be divided up and sold

to strangers but had to remain in the family.

The waterfall near to where Piet and Susana de Heer are buried.

References and Acknowledgments:

• Leon Strachan

• Bie Bie de Vos

• Sarie Bodenstein

• Fanie Pieterse

• Alta Roux

• Kees Bottersma

• JM Wasserman Phd Thesis:- The Natal Afrikaaner and the Boer War

66

• The Harrismith Chronicle

• Die Huisgenoot

• The Sunday Times

• The Natal Witness

• Die Transvaaler

• Rand Daily Mail

6.8 Nr. 21719 oud-sao Stan Hawkins

Hennie........Ontmoet oud-sao Stan Hawkins wat ek na al

die jare weer by 'n ouetehuis in die Wes-Kaap opgespoor

het. Oom Stan Hawkins sluit by die S.A.Polisie in 1946

aan met mag Nr. 21719 troep 25 . Nadat hy sy kursus in

die Polisie Depot in 1946 voltooi het was hy na Oos

Londen verplaas en toe na Kaapstad. Ongeveer 2jaar later

is hy na Jeppe verplaas waar hy oorgeplaas was na die

speurdertak. Oom Stan was by al die stasies in Jeppe

distrik gestasioneer Denver, Julesstraat, Bez-Valley en

Denver. Tot en met sy aftrede. Ek ken Oom Stan van die

Jare 1979 tot 1984 toe ek saam met hom te Cleveland

Speurtak gewerk het. Na sy Aftrede te Cleveland het hy

weer as Tydelike Speur Adjudant Offisier diens verrig.

Ek is toe na John Vorsterplein verplaas. Ek het nog

gereeld by die Speurtak Cleveland gekom en het in 1985

verneem dat Oom Stan finaal afgetree en verhuis het na

die Kaap al ons Kollegas het maar geglo dat Oom Stan al

oorlede was aangesien niemand weer van hom gehoor

het nie. Net voordat ek ook na die Wes-Kaap verhuis het.

Het Kaptein Nico Baard my "n selfoon nommer gegee hy het vermoed dat dit Oom

Stan se nommer was. Ek woon nou in Claremont Wes-Kaap vir die afgelope 3

maande. Ek het toe die selfoon nommer probeer en dit was toe sy nommer. Ek het

Oom Stan by 'n Ouetehuis in Plumstead Wes-Kaap opgespoor. Hy is nou 88 jaar oud

en sy gesondheid is nog redelik goed. Hy was baie bly om my weer te sien...hy stuur

met trane in sy oe groete aan al die kollegas. Oom Stan was 'n baie bekwame

ondersoeker van ernstige misdaad en jy kon Oom Stan enige tyd vir advies vra en

hy het gehelp waar hy kon. Oom Stan het oor die 40 jaar saam met sy tydelike diens

voltooi. Ek sal nou gereeld vir Oom Stan in die Ouetehuis gaan Kuier waar ek hom

op hoogte van alles sal hou. Ek stuur 2 foto’s van Oom Stan hiermee saam. Ek stuur

ook een foto geneem in 1979 toe Oom Stan nog saam met ons te Cleveland speurtak

67

gewerk het. Hy sit links voor. "Oom Stan ons Salueer jou en bly om jou weer te kon

opspoor". God seën jou dat jy nog vele jare se gesondheid sal geniet. Groete Koot

Van Schalkwyk.!!!

6.9 Brig CC “Curt” von Keiserlingk: Pottie Potgieter

Wanneer die naam kol. Curt von Keiserlink genoem word,

dink ek met groot heimwee terug aan die tye in 1967 toe

sy persoonlike motorbestuurder was. Daar is eindelose

verhaaltjies oor die legendariese offisier. Hier is slegs een

van hulle.

Ek het daai jare in die ou Marshallstraat-kaserne gebly en

nie in die John Voster- kaserne nie. Derhalwe het ek

magtiging gehad om die amptelike voertuig daar te

parkeer sodat ek, wanneer nodig, vinnig kon reageer as

die kolonel my benodig het. Hy het net die dienskantoor

gebel waarna hulle dan vir my laat weet dat hy my soek.

Hy het dan ook sommer laat weet en of ek sivies of

uniform moes aantrek.

So gebeur dit dan ook eenaand dat die dienssersant my kom roep het met die

boodskap die kolonel soek my dringend en ek moet sommer sivies aantrek.

So gesê so gedaan. Ek is met ‘n spoed daar weg na die Hougton Klub om hom te

gaan oplaai. Toe ek daar aankom, het hy reeds vir my gestaan en wag. Ek kon

dadelik sien hy is dik moerig. Toe ek by hom stop klim hy in en blaf ‘n enkele

woord: Hillbrow. Ek het so in my enigheid gedink “vanaad is die ouens op Hillbrow

diep in iets waarin ek nie graag sal wil wees nie”. Ek het skaars gestop, wou nog

parkeer, toe is hy klaar uit die kar en op pad aanklagtekantoor toe. Ek parkeer

inderhaas en vat self vinnig die pad aanklagtekantoor toe, net vir ingeval ek daar

benodig word.

Terwyl ek nog op pad was na die aanklagtekantoor, hoor ek net ‘n gebrul soos ‘n

leeu met tandpyn. Die volgende oomblik het ek gesien mense wat in alle rigtings

hardloop.

Hase, polisiemanne, prisoniere, “you name it” hulle spander in alle rigtings.

Ek storm die aanklagtekantoor binne, loer versigtig in om te kyk wat aangaan, daar

sit die kolonel stoksielalleen agter die toonbank. Oral kon jy mense sien wat

versigtig om hoeke en draaie uitloer, maar niemand het dit gewaag om nader te

gaan nie. Ek het toe ook maar gaan stilstaan, sonder om ‘n woord te se of om dit te

68

waag om die aaklagtekantoor binne te gaan nie. Ek het so gestaan dat die kolonel

my darem kon sien as hy my sou benodig, kon hy net praat, ek was daar.

Ek sien hy skryf in ‘n vaal donkie, waarna hy ook die ander registers nadergetrek en

in elke register het hy iets geksryf. Toe hy klaar was met die geskrywery het hy agter

die toonbank uitgestap, by my verby geloop en net gebulder “huis toe.”

Van die oomblik dat hy in die motor geklim het, totdat ons by die huis aangekom

het, het hy nie ‘n enkele woord met my gepraat nie, behalwe vir ‘n klompie opdragte

wat hy op sy kenmerkende manier uitgeblaf het. Nadat ek hom tuis afgelaai het,

besluit ek toe om by Hillbrow te gaan hoor wat die probleem was.

Die verhaal ontvou toe van hoe hy, toe hy in die aanklagtekantoor ingestap het en

gesien het almal is besig, vir die aanklagtekantoorsersant gevra het vir ‘n dossier

sodat hy dit kon voltooi aangesien sy radio by die klub uit sy kamer gesteel is. Die

sersant, wat ‘n nuweling op die stasie was en nie geweet het met wie hy praat nie,

het toe klaarblyklik vir hom gesê, “Oom wat die donner weet jy van dossiere af, wag

jou beurt af, ons sal jou nou help”.

Wat daarna gebeur het, het ek rees hierbo beskryf. Eers toe die sersant die dossier en

al die registers en voorvalleboek nagaan, het hy tot die volle besef gekom met wie hy

te make gehad het. Hy het hom dood geworrie dat die kolonel hom gaan pek, maar

ek het hom verseker dat dit nie sy manier is nie.

Hy het jou klaar uitgetrap en dit is dit, kon ek verskrikte sersant troos.

Dit was toe ook so. Die volgende dag toe ek hom gaan optel, wou hy by my weet

hoe dit op Hillbrow gaan. Hy het baie goed geweet ek is terug soontoe na ek hom

afgelaai het. Hy het nooit weer na die voorval verwys nie.

- Stasiebesoeke saam met kol Curt von Keiserlingk

Gedurende my dienste as bestuurder vir die kolonel, het ek hom gereeld na

verskillende stasie in die ou WWR Afdeling geneem vir onverwagte inspeksies.

Die eerste keer wat ons so saam na ‘n stasie toe is het hy my vooraf in die voertuig

op pad na die eerste stasie gesê dat hy wil hê dat ek net in die aanklagkantoor moet

rondstaan en ‘n bietjie moet kyk hoe dit op die stasie gaan, hy sal met die

stasiebevelvoerder handel en van die registers en dossiere so ‘n bietjie bekyk.

Dan sal ons na afloop van die besoek so ‘n bietjie notas met mekaar vergelyk. Ek

moet noem dat hy baie goed daarvan bewus was dat ek op ‘n stasie gewerk het en as

69

AK- en wyksersant moes optree ten spyte van die feit dat ek toe nog net konstabel

was, en baie goed geweet het wat in die AK moes aangaan.

By een stasie het hy eendag, kort nadat ek as sy bestuurder begin werk het, ten spyte

van die feit dat hy net by die SB in die kantoor was en na geen registers gekyk het

nie, toe hy in die kar terug klim en ons vertrek, gesê het: “Pottie, dis ‘n slapgat stasie

daai, nè.”

Ek beaam dit toe en vra hom hoe hy dit geweet het, toe sê hy: “Want dis ‘n slapgat

bevelvoerder.” So het ons dan ook baie stasies oor die hele afdeling besoek en het ek

besef dat jy maar altyd kan gaan kyk na die bevelvoerder en onmiddelik sal besef

hoe al die manne op die stasie is. Hieruit het ek dan ook geleer, soos die kolonel self

ook gesê het: “’n Bevelvoerder het nie nodig om sy lede se vriend te wees nie, hy

moet net konsekwent in sy optrede wees, nooit van sy manne verwag om iets te

doen wat hy nie self bereid was om te doen of nie self kon doen nie en bowenal moet

hy sy lede ook respekteer.”

Ek het dan ook dwars deur gepoog om my loopbaan in die polisie op hierdie

grondslag te skoei.

Daar was nog so ‘n paar voorvalletjies wat ek saam met die kolonel deurgemaak het,

maar die was gevalle wat, na my oordeel, sensitief was en waaroor ek nie graag sal

wil skryf nie. Die herinneringe van my tyd saam met die kolonel was vir my baie

aangenaam en was daar nooit enige wrywing tussen ons gewees nie.

Moontlik omdat ek in ‘n militêre huis grootgeword het en gewoond was aan militêre

etiket en dissipline. Ek het geweet wanneer ek kon of nie kon dinge doen of sê nie.

Een ding is verseker, hy was ‘n militaris, maar toeganklik en simpatiek as die

omstandighede dit vereis het. En bowenal was hy ‘n ware heer.

- “Taxi” ry op Katima Mulilo

Die laaste storie wat ek graag oor Oom Curt sal wil vertel. ‘n Klompie jare later was

ek kriptograaf, getroud en permanent op Katima Mulilo gestasioneer.

Op ‘n stadium kry ons toe berig dat ‘n klomp parlementariërs Katima kom besoek.

Die DK vra toe onder die permanente lede wie bereid sal wees om met hulle privaat

voertuie, verkieslik karre en nie bakkies nie, beskikbaar te stel om die besoekers

vanaf Mpacha na Katima te vervoer. Die lede sou dan ook sommer as bestuurders

70

vir die BBP’s moes optree. Omdat ek op daardie stadium ‘n DS20 Citroen gehad het

ek ingestem.

Ek het geweet dat oom Curt teen daardie tyd reeds met pensioen afgetree het as

brigadier en dat hy in die parlement die opposisie party, die Verenigde Party, se

skadu minister van polisie was. Ek was egter totaal onbewus van die feit dat hy een

van die besoekers sou wees.

Op Mpacha staan ons klomp wat ingestem het om voertuie beskikbaar te stel en die

vervoer te doen, toe ewe onskuldig onder mekaar en gesels en wag vir die Flossie

waarmee die klomp gevlieg het.

Die Flossie het aangekom en die klomp parlementariërs het af geklim en so in ‘n

bondel aangeloop na waar ons by die karre vir hulle gewag het. Ek en een van die

ander manne was met mekaar in gesprek en het nou nie eindelik aandag gegee aan

die klomp politikusse nie. Die volgende toe hoor ek net ‘n bulderende stem: “My

magtag Pottie wat maak jy hier?”

Ek swaai toe om en daar, in lewende lywe, staan brig Curt von Keyserlingk, die

skadu minister van polisie. Die oubaas omhels my amper en toe hy hoor ek is daar

om te help met die vervoer na Katima toe, toe verklaar hy sommer dadelik: “Hierdie

is die enigste man met wie ek saam ry. Hy het my veilig in Johannesburg rondgery

en hy sal my veilig hier rond ry.”

Toe ek die agterdeur van die kar vir hom oopmaak toe sê hy: “Ek ry voor, by jou, dat

ons kan gesels. Van hierdie ander ouens kan maar agter inklim.”

Op pad Katima toe het ons land en sand gesels en toe hy hoor dat ek getroud is, het

hy daarop aangedring dat hy my vrou wou ontmoet. Toe hy vir Sandy ontmoet toe

vertel hy vir haar dat hy alles in sy vermoë gedoen het om my te kry om sy

skoonseun te word, maar dat hy my nie blameer nie en dat ek die regte keuse

gemaak het. ‘n Regte ou “Charmer” tussen die “girls”.

Dit was ongelukkig die laaste keer wat my paadjie met die van hierdie unieke man,

waarvoor die uiterste agting en respek gehad het, gekruis het.

6.10 Jacobus (Freek) Snyman – Ds Carel-Johann de Bruin

Hallo Rosa,

71

Ek het die foto by Snyman-familie gekry. Volgens oorlewering was Frederik Jacobus

(Freek) Snyman gebore 25.04.1882 oorlede 27.06.1975 'n wag vir pres. Paul Kruger. Is

die uniform wat die jongman aanhet uit daardie era? Kan iemand help?

Ds Carel-Johann de Bruin; 0827333951; Pretoria

Rosa Swanepoel die kenner van Pretoria se vroeë geskiedenis het die epos vir ons

aangestuur. (Gedurende 1900 sou hy 18 jaar oud wees! Bietjie jonk vir so ‘n

belangrike pos.) My eerste gedagte is hy is in die uniform van die Transvaalse

gevangenisdiens afgeneem tussen 1902 - 1913 - HBH

72

6.11 Rod Aylward – Tubby Myburg

Sarie ek het vir Ron Jnr reeds gevra. Hy sal vir my alles wat hy nou sy hande op kan

lê aanstuur. Ron was in 1955 in die SAP Kollege of Depot soos dit toe genoem was.

Ek kan verkeerd wees

maar as ek reg onthou

is hy as vol Kolonel af.

Ron was ‘n goeie

sportman en het onder

andere van boks,

veerpyltjies en

natuurlik visvang

gehou.

Hy het sy seuns geleer

om eerder weg te

hardloop die eerste

keer sodat hulle `n

tweede kans kan kry

om die geveg te kan

wen. Hulle moes ook

baie keer maar die

maats eenkant skuif

sodat hulle hom kon

help om `n motor reg te

maak. Alles wat die

kinders baie praktiese

mense gemaak het.

Hy was `n baie

praktiese mens en kon

met sy hande werk. Hy

het goed kitaar gespeel

en van houtwerk gehou

maar nadat hy sy vingers met houtwerkmasjiene beseer het kon hy nie meer kitaar

speel nie. Op die “Bek-en-klou-seer” kordon het hy menige keer die manne met sy

musiek getrakteer en liedjies saam geflans??? wat betrekking gehad het op die lewe

daar in die kordon gebied.

Soos ek reeds vroeër vir julle gesê het, het hy in Umtata ook sy eie orkes gehad

naamlik “ The Saints” waar ek ook saam met hom en Percy Hartzenberg gesing het.

73

Ek dink hulle was maar te bly dat ek later verplaas is en hy nie nodig gehad het om

weg te jag nie, ek is vandag seker ek was lekker vals.

Terwyl ons vir `n tyd saam in Bloemfontein gestasioneer was in 1970`s het Ron

toestemming verkry om `n besigheid nauurs te bedryf. Natuurlik soos maar met

menige tegnici het daar met die koms van TV nuwe deure oop gegaan en het hy sy

besigheid “Telerama” begin. Herstel van TV`s in daardie jare was nie sommer so so

nie en hy was `n meester.

Iets wat die predikant vandag gesê het wat nogal waar is dat mens nie graag van die

dood praat nie maar dit eerder sagkens stel soos verlaat of heen gegaan. Ron kon

van die dood praat en ek is seker hy was al `n geruime tyd gereed om te gaan. Daar

was vandag 11 Sept 2012 `n Roudiens in die NG Kerk Hoekwil. Die preekstoel het `n

besonderse vorm in dat dit lyk soos die voorkant van `n boot.

Ek maak bymekaar en stuur dit vir julle.

6.12 Brig PA Cerff - Daniel Joubert Siebrits

74

6.13: Tuiskoms na verblyf in Spanje: Lynette Spies

Goeie more my liewe vriende. Voel soos 'n ewigheid dat ons laas gesels het. Nog nie

op internet (ja ons is terug in SA) en probeer maar geduldig wees, maar hopelik

gesels ons binnekort dik stukke. Ek mis julle geweldig met al die kwinkslae en

lekker kuier. At (manlief) het gister gearriveer en sal vir drie weke in SA wees. Mooi

bly intussen en liefde vir julle. x

Lynettee se verwelkoming deur vriende in die RSA

75

6.14 Stafkursus 1984: Genl Koos van Zyl

Talle van diegene op die foto is ou bekendes of ou kollegas: brig Bill Sass, brig Deon Fourie,

Pierre Beyeleveld, brig Nieuwoudt en genl Koos van Zyl.

7. News Articles from our Readers / Nuusberigte van ons

lesers

7.1. World War 2: Great Escape Tunnel revealed after 67 years – Sent in by Phil

Beck and also by Terry Schwartz

Untouched for almost seven decades, the tunnel used in the Great Escape has finally

been unearthed.

The 111-yard passage nicknamed ‘Harry’ by Allied prisoners was sealed by the

Germans after the audacious break-out from the PoW camp Stalag Luft III in western

Poland.

Despite huge interest in the subject, encouraged by the film starring Steve McQueen,

the tunnel remained undisturbed over the decades because it was behind the Iron

76

Curtain and the Soviet authorities had no interest in its significance.

Unearthed: The entrance to the tunnel, which lay untouched for almost seven

decades

But at last British archaeologists have excavated it, and discovered its remarkable

secrets.

Many of the bed boards which had been joined together to stop it collapsing were

still in position. And the ventilation shaft, ingeniously crafted from used powdered

milk containers known as Klim Tins, remained in working order. Scattered

throughout the tunnel, which is 30ft below ground, were bits of old metal buckets,

hammers and crowbars which were used to hollow out the route.

A total of 600 prisoners worked on three tunnels at the same time. They were

nicknamed Tom, Dick and Harry and were just 2ft square for most of their length.

It was on the night of March 24 and 25, 1944, that 76 Allied airmen escaped through

Harry. Barely a third of the 200 prisoners – many in fake German uniforms and

civilian outfits and carrying false identity papers – who were meant to slip away

managed to leave before the alarm was raised when escapee number 77 was spotted.

77

Tunnel vision: A tunnel reconstruction showing the trolley system, tried out, below,

by Frank, 89

78

Bitter-sweet memories: Gordie King, 91, made an emotional return to Stalag Luft III

Only three made it back to Britain . Another 50 were executed by firing squad on the

orders of Adolf Hitler, who was furious after learning of the breach of security.

In all, 90 boards from bunk beds, 62 tables, 34 chairs and 76 benches, as well as

thousands of items including knives, spoons, forks, towels and blankets, were

squirrelled away by the Allied prisoners to aid the escape plan under the noses of

their captors.

Although the movie might suggest otherwise, no Americans were involved in the

actual operation. Most were British and the others were from countries including

Canada , Poland and Australia ..

The latest dig, over three weeks in August, located the entrance to Harry, which was

originally concealed under a stove in Hut 104. The team also found another tunnel,

called George, whose exact position had not been charted. It was never used as the

2,000 prisoners were forced to march to other camps as the Red Army approached in

January 1945. Watching the excavation was Gordie King, 91, an RAF radio operator,

who was 140th in line to use Harry and therefore missed out. ‘This brings back such

bitter-sweet memories,’ he said as he wiped away tears. ‘I’m amazed by what

they’ve found.’

79

Discoveries: The site of the tunnel, recently excavated by British archaeologists

7.2 Suid-Afrikaanse Lugmag: brig Petrus Paulus Potgieter, SM

Petrus Paulus Potgieter gebore 19 April 1920 te Waterval, Transvaal.

Sy ouers Petrus Paulus Potgieter en Maria Glaudina Potgieter (geb. Kotze). Na sy vader se

dood het dit op hom, as oudste seur, geval om sy moeder en familie te versorg en het hy

skool verlaat en by die Suid-Afrikaanse Spoorweë as ‘n spoorlêer, gaan werk.

Net voor die uitbreek van die 2de Wêreldoorlog sluit hy egter by die destydse SSB1 (Special

Services Bataljon) aan. Hier word hy identifiseer as ‘n moontlike kandidaat vir vlieg

opleiding en word oorgeplaas na die “Central Flying School, Roberts Heights”, deesdae

Voortrekkerhoogte.

Op 1 November 1941 trou hy te Pretoria met Catherina (Kitty) Elizabeth de Wit.

Hy verwerf op 28 Februarie 1942 saam met 32 ander kandidate sy vlerke tydens ‘n parade

wat op Waterkloof lugmagbasis gehou was. Kursus nommer 10. (Van hierdie groep het net

‘n paar die Tweede Wêreldoorlog, oorleef.)

1 Spesiale Diensbataljon

80

Sy eerste oorsese plasing was te Gibraltar saam met 22 Eskader, waar hulle taak was om

geallieerde skeepsvaart in en deur die Straat van Gibraltar te beveilig.

In September 1943 tree hy op as die kaptein van 22 Eskader se atletiekspan in Gibraltar, en

wen hulle die beker. Hulle het teen die Royal Australian Air Force en elemente van die RAF

se grondbemanning deelgeneem.

Op 11 Mei 1945 word die Duitse duikboot U.541 deur hom en sy bemanning, met ‘n

Ventura vliegtuig met nommer H6443 ongeveer 400 seemyle Suid Wes van Cape Ministere

in die Atlantiese Oseaan gevang en oorhandig aan die Britse vloot se Sloep Lowstaff. Sover

bekend is dit die eerste, indien nie die enigste, gedokumenteerde geval waar ‘n vliegtuig ‘n

duikboot gevang het.

Die bemanning was hy self, lt. Potgieter – bevelvoerder, medevlieënier / navigator - lt.

Harrington, Radio Operateur - lt Hamer, sersante Hunter en Poorter kanonniers.

Op 8 Mei 1945 tydens die ‘Victory Parade’ in Gibraltar word 22 Eskader, die Suid-

Afrikaanse Eskader, weereens vereer dat hulle in die twee jaar wat hulle skeepsvaart deur

die Straat van Gibraltar teen Duitse duikboot aanvalle moes verdedig, nie een van die

duisende skepe wat hulle verdedig het aan duikboot aanvalle afgestaan het nie.

Tydens die parade sê lt-genl Sir Ralph Eastwood die goewerneur en opperbevelvoerder van

die ‘Rots van Gibraltar:

“I salute your bravery and dedication to duty. In the annals of history it will be recorded

that we never lost a single ship under the escort of 22 Squadron of the S.A. Air Force

throughout their tour of duty at Gibraltar.”

Na afloop van die oorlog word hy by die lugmagbasis op Port Elizabeth gestasioneer met

opdrag om die basis te “decommission”.

Op 1 Desember 1950 word hy tot kaptein Bevorder en Vertrek op 16 Maart 1951 op die Cape

Town Castle (Union Castle skip) na Engeland via Madeira om daar lid te word van 24

Eskader - die sogenaamde “Commonwealth Squadron” wat verantwoordelik was vir die

vervoer van BBP’s.

Vertrek op 6 Augustus 1953 terug na Suid-Afrika vanaf Southampton op die RMMV Stirling

Castle en word geplaas by 44 Eskader Swartkops.

Hy was gesant (lugmag) vir die SA Regering by die Verdedigingskonferensie te Dakar,

Senegal in 1954.

En hy was die persoonlike adviseur van genl Wilmot oor die stigting van ‘n lugroete Suid

van Sahara in geval van ‘n koue oorlog met Rusland.

81

Op 1 Desember word hy tot majoor bevorder.

In die middel sestigs het die fisika departement van die Potchefstroomse Universiteit onder

leiding van prof. Piet Stokes geofisiese navorsing in die Suid-Atlantiese streek van

Magnetiese anomalie. Vlugte vanaf Waterkloof na Duala (Frans Kameroen) Asunción

Eiland, Gogh, Tristan da Cunha ens. Die vlugte was gedoen om die ‘slapte’ in die

magnetiese veld te meet op ‘n hoogte van 30,000 vt. Die trajek lengte was so vêr as wat die

vliegtuig kon gaan en veilig kon terugkom. Akkuraatheid binne een seemyl moes

gehandhaaf word. Die temperature op hierdie hoë hoogte was so lag as – 56C.

Die Bemanning :

Bevelvoerder: Majoor PP Potgieter

Kapt Gilliland

Navigators Tom Stegmann

Graham Stegman

Jimmy Kotze

Dr. Piet van Sittert

Vir hierdie vlugte het die Lugmag die hoogste lof ontvang van die Internasionale geofisiese

gemeenskap.

Op 1 April 1965 word hy tot kommandant bevorder

Op 23 Augustus 1968 word die Suiderkruismedalje aan hom toegeken vir buitengewone

pligsgetrouheid. Die Suiderkruismedalje word toegeken aan ‘n offisier wat hom in tyd van

vrede en oorlog deur buitengewone pligsgetrouheid, hetsy in ‘n besondere geval of oor ‘n

tydperk onderskei het. Die toekenning van hierdie medalje verleen die ontvanger die reg om

die letters “SM” agter sy naam te skryf.

Gedurende 1969 gaan na die Lockheed Corporation in Marietta, Georgia, om die kursus by

te woon om die C-130 wat die Lugmag gekoop het terug te bring na Suid-Afrika.

Op 10 Augustus 1969 ontvang hy ‘n sertifikaat van die Amerikaners omdat hy tydens sy

kursus in die VSA 2,000 vliegure in die Prop-0-Jec C-130 Hercules voltooi het.

Sy mede Kursusgangers is:

Kapt’s Koekemoer en Patrick Clulow, majoor John Bolitho, Jimmy Groenewald, Piet Letley,

LG Jones, JZ Eloff, PP Potgieter; Carl Muton en kmdt George Freeman.

Op 1 November 1969 word hy tot kolonel bevorder.

Op 18 November 1971 was hy bevelvoerder van ‘n reddingsvlug na Gough Eiland. Die

bemanning het 36 ure aanmekaar gewerk en was baie moeg maar nogtans bly oor die

besondere sukses.

82

Die Pers sê: “Indien ‘n Hercules C130 van die SA Lugmag nie gister 17 November 1971 ’n

nood vlug na Gough Eiland onderneem het nie, sou 23 mense op die eiland moontlik met

lewensgevaar, sonder die hulp van ‘n hyskraan, teen ’n 75 voet hoë krans op vlotte laat sak

moes word.

Die Hercules met bevelvoerder PP Potgieter en 8 bemanningslede aan boord het

gisteroggend omstreeks twee-uur van die Ysterplaat lugmagbasis in Kaapstad vertrek.

(Nadat hulle vroeër van Waterkloof vertrek het.)

Daar is besluit op ‘n nood vlug nadat die enigste hyskraan op Gougheiland onklaar geraak

het terwyl die jaarlikse brandstof en voedsel voorraad van die eiland, teen die 75 voet hoe

krans opgehys word.

Die brandstof en voorraad is deur die voorraadskip die RSA na die eiland geneem maar

aangesien daar geen hawe of kaai by Gough is nie moes die personeel en al die voorraad op

vlotte tot teenaan die eiland gesleep word en daarna teen die krans opgehys word.

Om te verseker dat die RSA betyds in Kaapstad terug is vir die jaarlikse bevoorrading

sending na Antarktika was dit dringend noodsaaklik dat die betrokke onderdele vir die

stukkende hyskraan onverwyld op die eiland kom.

Die Hercules het die heen-en-weer vlug van 3,260 myl sonder enige voorval afgelê en

gisteroggend omstreeks agtuur die onderdeel per valskerm op die eiland neergelaat. Dit

was verpak in twee lug bevoorradingshouers wat spesiaal by die lugmagbasis in Waterkloof

vervaardig is.

Die houers is per valskerm neergelaat.

Bemanning: Kol PP Potgieter , bevelvoerder van die Hercules C-130; kapt JJ le Roux, luit TI

Saayman, 2de luit BJ Norden; 2de luit OC Steenkamp ao WPB Botha, sers DAM Wessels,

kapt JD Labuschagne en kapt M Dreyer.”

Gedurende 1973 word hy Bevelvoerder 28 Eskader en kort daarna word hy waarnemende

bevelvoerder Waterkloof Lugmagbasis.

1974 Word hy permanent aangestel as bevelvoerder Waterkloof Lugmagbasis.

Gedurende 1975 word hy aangestel as Direkteur: Vlieg Effektiwiteit en op 1 Oktober 1975

word hy bevorder tot brigadier, ‘n rang wat hy beklee tot sy aftrede op pensioen na 38 jaar

diens aan die Suid Afrikaanse Lugmag.

Ten spyte van sy militêre vermoëns en welslae, was hy ook ‘n digter van formaat en het hy

die aangehegte gedigte, wat nog nooit gepubliseer is nie, nagelaat.

83

7.3 Menere en Hulle Gewere: Johan Jacobs

Wapens het nog altyd mans en in sekere mate ook vir vrouens bekoor en in menigte

huise sal jy wapens kry waarmee daar altyd oor gespog word. Ons huis was nie ’n

uitsondering nie en daar was altyd wapens in ons huis omrede my Pa in die Suid

Afrikaanse Polisie, ek in die Suid Afrikaanse Weermag en my broer in die Spoorwegpolisie was. My

Mammie is ontsettend bang vir wapens en ons het baie kere haar woorde gehoor “wees versigtig met

die wapen want die duiwel laai hom.” Ek het met hierdie woorde groot geword en hoor dit nog

telkemale as sy kom kuier en ek my handwapen met my saam dra. Sy het egter groot geword met

wapens aangesien my Oupa jaggewere besit het en die familie ook gereeld gaan jag het in die

bosveld en Botswana. Hy het ook aan die plaaslike kommando behoort en het twee Lee-Medford

.303 gewere besit. My Pa en ons twee seuns het verstaan hoekom Mammie dié woorde geuiter het

aangesien sy ’n slegte stelletjie afgetrap het met ’n Lee-Medford .303 geweer van die Polisie toe my Pa

op Rustenburg gestasioneer was.

.303 geweer.

Pa het die .303 geweer in ons huis gebêre en op ’n dag het ’n speurkonstabel die geweer kom af haal.

My Mammie was in die kombuis besig met die kos en my broer van ses maande oud het in sy baba

stoeltjie gesit. Sy het die konstabel gestuur om die geweer in die sitkamer te gaan haal terwyl sy die

wapen se magasyn van die kombuiskas afgehaal het. Met sy terugkeer het hy die geweer horisontaal

gehou en voor my Mammie die magasyn vir hom kon gee het ’n skoot skielik afgegaan en die stilte

verbreek, die rondte het my broer rakelings gemis en in die muur vasgeslaan net agter die stoof.

Mammie het ’n vreeslike gil gegee en my broer gegryp en na buite gehardloop, hy het gehuil van die

skok en harde slag van die afgevuurde wapen. Die speurder het nét só groot geskrik en bewend om

verskoning gevra. My Pa het my baie jare later vertel hoe nalatig hy self was toe hy die magasyn uit

die geweer verwyder het en nie seker gemaak dat die wapen veilig was nie, want sien, Pa het ’n

rondte in die loop gelos. Ek dink my Mammie het van skok en dat my broer amper raak geskiet was,

van daardie dag haar gesogte woorde gespreek oor die duiwel wat wapens laai.

.38 Webley

Later toe ek ouer was het ek al hoe meer my Pa se diens rewolwer bewonder wat aan sy netjiese blink

Sambrown gehang het. Dit was ’n Webley Merk IV .38 rewolwer en dit het so groot gelyk en was vir

my ’n simbool van mag waar dit aan sy netjiese polisie uniform gehang het. Ek was in graad een en

baie nuuskierig oor alles van my Pa se Polisie dinge en het graag by my Pa gesit as hy die wapen

84

skoon gemaak het. Ek het die wapen graag in my hande vas gehou en het ek die gevoel gekry dat die

wapen in my hande pas en sowaar as para manel, ek het ook die mag van die wapen gevoel.

Ons het in Rosettenville in Johannesburg gebly en agter ons huis was daar ’n groot veld met baie

rotse. Pa was in die Blitspatrollie en het een oggend geslaap na sy nagskof, my Mammie en broer was

dorp toe en ek was alleen in die huis...en my oë op die Webley waar dit agter hulle slaapkamer deur

gehang het. Ek wou graag voel hoe skiet dié ‘mag’ en het twee .38 rondtes in my besit gehad wat ek

vroeër vasgelê het en gelukkig het Pa dit nie agtergekom nie anders sou my agterstewe lekker verjaar

het en sou ek nie met die wapen en rondtes die koppies in kon vaar nie.

Daar tussen die koppies het ek die wapen oop geknak en die rondtes verwyder en net twee in die

kamers gelos. Met bewende adrenalien hande en lyf het ek die eerste skoot afgetrek...my hand

waarin ek die wapen vasgehou het, het bokant my skouers opgeruk en die rondte het in die lug in

getrek...ek het agtertoe gestruikel en op my agterstewe beland met piering oë so groot soos ’n

volmaan. Ek was glad nie bewus dat die rewolwer so kon skop nie en met bewende hande en

kloppende hart het ek die wapen langs my neer gesit totdat ek weer na my normale sinne terugkeer

het. Ek het seker so tien minute op ’n rots gesit en was te bang om die tweede skoot af te vuur en is

huis toe sonder dat ek die tweede rondte gevuur het. Ek moes nou alle bewyse dat die wapen gevuur

was verwyder en het geweet waar Pa die skoonmaak goed gebêre het.

Die afgevuurde ronde is uitgehaal en myne is ingesit, ek het die wapen met bewende hande skoon

gemaak en weer in sy holster gebêre. My Pa het nooit agtergekom ek het die wapen gegaps en

afgevuur nie, ek het hom eers jare later daarvan vertel toe ek in die Weermag was. Hy was nie baie

gelukkig nie maar het darem so ’n skelm half ingenome glimlag op sy gesig gekry.

Soos enige jong seun van die sestigs jare het ek en my broer ook windbukse gehad, myne was ’n groot

meneer, van daardie wat jy die koeëltjie bo-in gelaai het en van onder af die veer gespan het, ek dink

dit was ’n nommer een windbuks. Ek was baie trots op my windbuks en haar goed opgepas, ek het

gereeld die plaaslike wapensmid op Germiston se winkel skoon gemaak in ruil vir ’n diens op my

windbuks. My windbuks se veer, loop en velletjies was in ’n puik toestand en ek het selde mis

geskiet. Eendag het ons duiwe in ’n ander oom se perseel gaan skiet en het hy ons daaruit gejaag en

terwyl ons aan die anderkant van die treinspoor tot stilstand gekom het, het ons hom uit gekoggel.

Ek het die loop op my skoen gedruk terwyl ek vir die oom gelag het en trek toe ’n skoot af van

opgewondenheid en skiet deur my skoen tussen my groottoon en toontjie in, dit was net bloed en

velle. Ek het lank daarna nog my wonde verpleeg en moes boonop die wond vir my Pa en Mammie

wegsteek want hoe sou ek dit kon verduidelik sonder om ons stoute avontuur bekend te maak.

Windbuks no3

85

Op Hoërskool was ek lid van ons kadette se skietspan en het ek met ’n .22 enkel skoot geweer geskiet

wat jy van bo-af moes laai deur ’n gleuf, ek was ook die top skut. Terwyl ek met die .22 geskiet het,

het ek gedink ek was in die Boere oorlog want die .22 het soos die ou Martini-Henry’s van daardie

tyd gelyk. Ek en my Pa het ook gereeld by kerk kermisse koeke en vleis pryse los geskiet met die

windbukse want Pa kon ook goed skiet.

Soos ek reeds vermeld het, het my Oupa jaggewere besit en was ek as ’n jong seun altyd by hom as hy

die wapens skoon gemaak het, my oë was altyd op sy .303 Lee-Enfield karabyn gerig en het ek

dieselfde gevoel gekry as daardie tyd met my Pa se diens rewolwer. Dit was ’n pragtige wapen met ’n

ligte houtkolf en korter en ligter as die normale .303 Lee-Medford geweer. Sy ander gewere was ’n

.222 met ’n teleskoop en ’n .22 slot geweer albei gemaak deur Remington en het ek baie slange, hase

en bosduiwe met die .22 geweer geskiet. As ons gaan jag het, het ek altyd die .303 karabyn geneem en

my Oupa sy .222 geweer, ek het ook nie sommer mis geskiet nie, want die karabyn was lig en het

lekker teen my skouer gerus. Oupa het my ook geleer dat ek die sneller moet druk (neem kennis, nie

trek nie anders beweeg die wapen na die kant toe wat jy trek en sodoende verloor jy jou korrel) en die

skoot binne drie sekondes moet vuur.

Ek het ook die .303 se lope gereeld met kookwater skoon gemaak na ons die wapens gevuur het want

die ladings in die doppies het ’n mengsels van sout ingehad wat die loop sou laat roes. Daarna is die

lope met die gewone skoonmaak middels skoon gemaak.

Met my Weermag opleiding het ek met ‘regte’ oorlog wapens te doen gekry! Nou was dit nie meer

windbukse of jaggewere nie maar ’n ‘human killing machine.’ My eerste militêre wapen was ’n FN

7.62mm aanvalsgeweer van Belgiese afkoms. Ons is ook geleer dat die geweer vroulik was en ons het

gedril met haar, geslaap met haar, inspeksie gestaan met haar en haar elke aand skoon gemaak om

die Bedford’s uit te kry.

Ons het ook gereeld met haar aan ons regter skouer gesing “ this is my rifle” en met ons regterhand

tussen ons bene geslaan “this is my gun” en dan weer met die klap van ons hande op die wapen teen

ons skouer “ this is made for killing” en hande weer terug tussen die bene “and this is made for fun”.

So het ons op- en af gemarsjeer en geleer dat die wapen nie ’n ‘gun’ is nie maar ’n ‘rifle.’

Ek het gedurende my diensplig ’n geskut kursus gevolg en het te doen gekry met groot wapens en

kanonne. Die grootste wapens was die 4-duim en 4.5-duim ‘multi-purpose guns’ skeepskanonne en

kon hulle vir sowel as lug-en grond teikens gebruik word aldus die woord ‘multi-purpose guns.’

Ek was verbaas om te sien hoe hierdie wapens deur middel van die rekenaar afgevuur kon word. Die

Bofors 40mm en Oerlikon 20mm ligte-kanonne was die lug-afweer wapens gevolg deur swaar- en

ligte masjiengewere.

4.5dm kanon 40mm Bofor

86

Ek het baie gehou van die .50 BMG (12,5mm) Browning swaar-masjiengeweer. Ek het na my

diensplig by die Staande Mag aangesluit en is die FN-geweer later vervang deur ’n Suid-Afrikaanse

vervaardigde R1 aanvalsgeweer gebaseer op die FN-geweer, ook met ’n 7,62mm ‘full metal jacket’

kaliber rondte. Hierdie wapen het ’n kragtige slaankrag van 2.700 voet per sekonde gehad wat ’n

persoon agter ’n jong boom met gemak sou uithaal as jy hom laat ‘Afrikaans’ praat het (dit is as die

wapen op ‘A’ geselekteer was vir ‘Automatic’ vuur aksie vandaar die uitdrukking ‘Afrikaans laat

praat’). Die wapen kon ook 650 rondtes per minuut afvuur. As onderoffisier is ek ook met ’n 9mm

Star pistool uitgereik en was ek baie in my noppies met die handwapen. As instrukteur het ek baie

ondervinding opgedoen op die skietbaan en is my kop amper deur ’n dienspligtige weg geskiet as

gevolg van sy nalatigheid. Ek het altyd die senuweeagtige troepe naby my laat lê op die skietpunt

sodat ek ’n ogie oor hulle kon hou!

R1-aanvalsgeweer

Ek het aan die Weermag se Diensskiet sport deelgeneem en het ek my R1 se sneller breër laat maak en

visier dunner laat sny deur my geweersmid vriend. Ek het aan verskeie kompetisies deelgeneem en

het provinsiale kleure verower vir Diens Skiet en op daardie stadium my geliefkoosde stokperdjie.

Gedurende een van hierdie kompetisies het ek ’n flater gemaak wat my tot vandag nog pla...ek was

vir die eerste keer in my lewe en in my Weermag loopbaan nalatig met ’n wapen. Ons moes vanaf

100 meter ’n kompetisie skiet met vyf rondtes in die magasyn. Ek het ’n steurnis gekry en was baie

omgekrap daaroor en in my moerigheid omdat die tyd verstreke was, die skiet punt ontruim met ’n

rondte nog in die loop (Pa, hier doen ek dit ook...en Mammie dit is nie die duiwel wat gelaai het nie,

dit is ek!). Ek het seker vir twintig minute met die rondte in die wapen geloop en nou en dan die loop

teen my maag gedruk as ek gestaan het, onbewus van die rondte in die loop. Met die volgende

kompetisie terwyl ek die magasyn in die geweer in druk en die wapen span, kom die lewendige

rondte uit die loop uit en val langs my neer. Nodeloos om te sê het ek my tot in die suidpool geskrik

nadat ek agtergekom het waar die rondte vandaan gekom het en was ek so ontsteld ek het my onttrek

van die kompetisie. Iemand met my ondervinding doen nie so iets nie...verstaan julle!...jy doen net

nie sulke goed nie!

Tydens my diens tydperk in die destydse SWA grensoorlog het ek verskeie wapens besit. Die

Mariniers is met G3 wapens van Duitse vervaardiging uitgereik wat in ’n Angolese hawe deur die

Vloot gekonfiskeer is, dit was ook 7.62mm aanvals gewere gebou met ’n baie sagte materiaal wat

soos blik geklink het. Met dekking slaan kon jy sommer gou die wapen gebuig het, hulle was groen

van kleur hoewel ek die enigste swart kleur G3 gehad het. Dit was ’n mooi wapen maar al wat ek van

hierdie wapen gehou het was sy breë sneller wat gemaklik in jou wys vinger gelê het en die druk van

die sneller vergemaklik. Benewens die G3 het ek ook my 9mm Star pistool, ’n haelgeweer en Uzzi-

ligte-masjienpistool gehad, laasgemelde was vir my vrou se gebruik in ’n moontlike huis aanval as sy

alleen was. My vrou is goed ‘gedril’ in die hantering van hierdie wapen!

87

G3-aanvalsgeweer

Uzzi-masjien geweer

Die Uzzi was ’n gevaarlike wapen en moes met versigtigheid hanteer word aangesien die wapen met

enige stamp afgevuur het. So is ek een middag laat amper dood geskiet in my kantoor deur ’n troep

toe hy die magasyn in my teenwoordigheid hard in die wapen in gestamp het (soos wat altyd in die

flieks vertoon word) en vyf rondtes langs my verby gevuur is wat in die staalkas agter my vas geslaan

het. Ek sal nie hier sê wat ek met die troep gedoen het nie en die veiligheidsmanne sal seker kan raai!

R5-aanvalsgeweer

Die G3 is later met ’n SA vervaardigde R4 vervang van Israeliese Galil patent wat ’n 5,56mm kaliber

rondte gevuur het en was ’n maklike wapen om rond te dra en ligter as enige ander vorige wapen

van die Weermag. Die wapen was bruin van kleur en is ook later deur ’n nuwer en korter R5 vervang

wat swart gekleur is en nog in gebruik is in SA se veiligheidsmagte-en sekuriteit maatskappye.

12,5mm SMG

Die Mariniers se Namacurra hawe-patrollie bote was toegerus met dié 12,5mm BMG swaar-

masjiengeweer en ‘n 7.62mm ligte masjiengeweer, baie haaie wat ’n gevaar vir die vlootduikers was,

is met dié wapens flenters geskiet. My Land Rover reaksie-voertuig was ook met ’n 12.5mm

masjiengeweer toegerus en as daar vanaf die ‘Landie᾿ geskiet is, het die voertuig lekker rond gedans

van die krag van die wapen en was dit nogal ’n kuns om dit te vuur en te bestuur.

Vandag besit ek nie meer ´baie᾿ wapens nie...het nie eers een nie!

88

Hou julle wapens ge-olie!

26/09/12 © Johan Jacobs

7.4 ‘n Brief van die Nagsersant in Hermanus

Hallo julle,

Hier in ons omgewing is doodsberigte in Die Burger nogal iets om te waardeer, want van

die vreemdste en kosbaarstes het ek al vroegoggende raakgelees.... soms is dit iemand wat jy

ken of soms maar net wonder wie was die of die.

Ek heg aan voorbeelde van twee berigte wat gister en vanoggend verskyn het. Die een van

Uys is 'n bekende, ja oom Theunis soos ons hom geken het. Sy suster is mev. Engels,

eggenote van wyle genl Engels. Oom Theunis het etlike boeke oor Namakwaland geskryf,

vandaar die aanhaling in die berig.

Die ander berig van Pieterse, nou ja onbekend aan my maar die berig so aards en eg as wat

jy kan kry.

Julle moet 'n lekker dag hê, jammer dat julle nou wakker gemaak moet word met

doodsberigte.

O ja voor ek afsluit, ek het gisteraand met genl Koos Calitz gepraat. Sy vrou gaan einde

volgende maand Somerset-Wes toe vir 'n koglia inplanting. Dink aan die gesin in jul gebede.

Hennie Westraat

89

7.5 A medal of courage for bomb dog Theo: Posthumous award for heroic

animal who died hours after his master

Source: Mail On Line 7 September 2012.

90

Honoured: Army sniffer dog Theo, pictured with his

master Lance Corporal Liam Tasker, has been

posthumously awarded the animal equivalent of the

Victoria Cross

An Army sniffer dog has been posthumously

awarded the animal equivalent of the Victoria

Cross. Theo, a 22-month-old springer spaniel

cross, will receive the PDSA Dickin Medal for life-

saving bravery in conflict. He suffered a fatal

seizure just hours after his handler, Lance

Corporal Liam Tasker, 26, was shot dead by the

Taliban in March 2011.

The pair uncovered 14 bombs and hoards of

weapons in five months on the front line - more

than any other dog and handler in the conflict.

Military chiefs hailed them for saving the lives of

countless British soldiers in Afghanistan.

L/Cpl Tasker’s family were last night ‘delighted’ to hear that Theo has received the

posthumous gallantry award, which are handed out sparingly by the People’s

Dispensary for Sick Animals.

His mother Jane Duffy, 53, said her family were ‘ecstatic.’

‘We are so, so happy and really, really excited,’ she said. ‘Absolutely delighted.’

‘It means so much because Liam put Theo forward for the medal when he was in

Afghanistan, before he was killed, because he was so good.

‘He said that Theo used to get excited when they got out the Vallon [bomb-detecting

equipment] and switched it on because it meant he was going out.

‘Liam used to say Theo was full of character and sometimes hard to handle, and his

commander said, “Just like Liam”.’

Mrs Duffy, of Tayport, Fife, said L/Cpl Tasker had received a posthumous

mentioned in despatches, which is praise for bravery.

‘It’s wonderful that now Theo has been recognised,’ she said.

91

Inseparable:

Theo suffered a

fatal seizure only

hours after

L/Cpl Tasker

was shot dead

by the Taliban in

March 2011

She hopes to

travel to London

to receive the

Dickin Medal

with husband

Jimmy, 48, son

Ian, 30, and daughters Laura, 21, and Nicola, 15.

The leading veterinary charity said ‘dozens’ of people had put Theo’s name forward

for a PDSA Dickin Medal.

PDSA director general Jan McLoughlin said: ‘We are very proud to posthumously

award Theo the medal. ‘Theo’s exceptional devotion to duty in Afghanistan saved

countless human lives. ‘The award of this medal honours his service in life and his

sacrifice in death. ‘It serves as a very poignant reminder of the loyal companionship

and dedication of man’s best friend.’ L/Cpl Tasker, from Kirkcaldy, Fife, served with

Royal Army Veterinary Corps’s 104 Military Working Dog Squadron. He was killed

taking part in a mission in the Nahr-e-

Saraj district in Helmand.

Theo was said to have died of a broken

heart after the Arms and Explosives

Search soldier lost his life. Their role had

been to help search and clear roads and

compounds, uncover hidden weapons,

improvised explosive devices (IEDs) and

bomb-making equipment.

Not only did Theo sniff out homemade

bombs intended to murder and maim, on

one occasion he identified two hidden

92

bags of fertiliser and a large quantity of parts for making IEDs.

And another time he found an underground tunnel leading to a room in which

insurgents were making bombs and hiding from coalition forces.

Team: L/Cpl Tasker was killed taking part in a mission in the Nahr-e-Saraj district in

Helmand. Theo was said to have died of a broken heart after the Arms and Explosives Search

soldier lost his life

Colonel Neil Smith, of the Royal Army Veterinary Corps, said: ‘We are honoured

that the PDSA has announced the award of the Dickin Medal to Theo. ‘Sadly Theo

died just a few hours after his handler, LCpl Liam Tasker, was killed in Afghanistan.

‘This impressive team undoubtedly prevented many soldiers and civilians being

killed or injured. ‘This award recognises not only this very special dog, but also the

contributions that all our dog teams make in detecting IEDs and weapons caches.’

L/Cpl Tasker’s loved ones will be presented with the award in London next month.

The PDSA Dickin Medal was introduced by the UK’s leading veterinary charity in

1943. Theo’s is the first PDSA Dickin Medal to be presented since 2010. His

posthumous presentation will bring the total number of medals awarded to animals

in war to 64. Since its inception it has been awarded to 28 dogs, 32 World War II

messenger pigeons, three horses and one cat. A Mention In Despatches is the oldest

recognition of gallantry in the Armed Forces.

7.6 Demise of F-18 Fighter Jet – Sent in by Len Els

Incredible photos from last Friday's accident in Canada ( Lethbridge). Check out the

sequence of the canopy leaving the scene, the pilot in his rocket-powered seat

coming out, the parachute opening sequence, and the separated seat falling away.

Modern technology at its best. All of this happened in about two seconds from

canopy off to the fireball. Check out all the smoke from the canopy rocket motors.

There he goes! So that's what the striped handle does!The left engine has the nozzle

fully open, showing that #1 engine was developing no power.

The white thing is the seat-stabilazing drogue chute. Notice the pilot’s head pinned

to his chest from the severe “g” forces produced by the solid rocket motors in the

ACES II seat. They burn for about 2/10ths of a second . . enough time to propel him

at least 60 feet clear of the aircraft. Hellova ride.

One millesecond from eternity for a beautiful FA-18. Check out the now-unoccupied

ejection seat following the aircraft to glory.The moment-of-impact photo shows

flame shooting out of the left engine . . its “last gasp”. There goes the seat above the

fireball. The pilot will be downing his first of several shots within the hour, soon as

his hands stop shaking.

93

94

95

96

8. Over a nice cup of coffee ... or how I see things / Oor ‘n

koppie lekker koffie ... of soos ek die saak sien

To have a nice cup of coffee and a chat with other Veterans ... or you are invited to submit

your views on a matter ...

Om lekker oor ‘n koppie lekker koffie met ander Veterane te klets ... of u word

uitgenooi om u siening oor ‘n saak te stel...

Dissipline en die regte houding

Ek sal wat wil gee om te hoor wat die “ou manne” alles “daar bo” in die hiernamaals

gesels. Ek kan my goed indink dat hulle saam met die engeleskare die Allerhoogste

sal lof en prys maar; daar sal ook tyd wees vir gesels. Na mate die mens ouer word

dink mens meer aan die lewe na die dood en aan die paradys.

(Ek lees noudie dag die boek Die Eindstryd en kom met ‘n skok agter dat ek tans net

so oud is soos oudpres Mandela is, toe hy vrygelaat is! Tyd staan nie stil nie. Tyd

wag ook vir niemand nie!)

Omdat ons mense is, sal ons sekerlik ook oor menslike of aardse dinge gesels. Dis

nou die punt: Ek sal graag wil hoor wat sê oom Paul Kruger, genl De Wet, genl

Smuts, genl Hennie de Witt en brig CC von Keyserlingk vir mekaar oor die toestand

wat ons tans ervaar.

Gewere

Dit pla my dat duisende gewere van die staat dood eenvoudig net “weg” is! Kan u

glo dat ‘n polisieman of ‘n soldaat sy geweer kan verloor? Die statistiek is

gepubliseer!

Vervoer

Dit lyk my dat die polisie geen duidelike doktrine het oor die bestuur van

staatsvoertuie nie. Volgens die London Metropolitan Police se doktrine moet ‘n

polisieman voor hy ‘n gemerkte polisievoertuig bestuur, volledig in

bestuursvaardighede opgelei wees! Nou die dag ry ‘n polisievoertuig voor my met

‘n groot rooi “L” agter op die voertuig.

Kyk, ek was ‘n bosluis. Die polisie het mense soos maj Louis Snyman, serse Otto,

Tulleken en Coetzee gehad wat ons geleer het hoe om perd te ry! Jy moet mos in die

kollege leer perd ry! Jy kan mos nie ‘n polisieman sommer op ‘n perd sit en sê:

“Gaan op patrollie en ry in wyk sewe nie!”

97

Eweneens moet ‘n polisieman opgelei word om ‘n voertuig te bestuur. Om ‘n

voertuig in ‘n stad te bestuur in spitsverkeer, die radio te antwoord en dan nog te

jaag verg vernuf en ervaring.

Wat my verder pla is die loslit-drag wat mense aanhet terwyl hulle polisievoertuie

bestuur! Sommige mense wat bestuur lyk soos die skoonmaker of die tuinwerker.

Hy het ‘n balaklawa op en vir my as ‘n ou polisieman lyk dit glad nie goed nie! Dit

kan selfs die tikster wees was gaan inkopies doen. Moet ek nou so ou se bevele

gehoorsaam?

‘n Teetafel-storie: Biltong en padveiligheid: Ingestuur deur adv Louis Visser

Met die slaggaaie in die paaie en slapgaaie in die politiek is nie alles altyd meer

lekker in ons land nie. Gelukkig is daar één ding wat die moedeloses bemoedig, die

troosteloses troos, die reddeloses red. Hierdie gawe van die gode, hierdie weg tot

wêreldvrede... biltong. 'n Koutjie keurige biltong in die kies is salf vir 'n rou gemoed.

Dit verruim jou medemenslikheid en verbreed jou verdraagsaamheid. Solank 'n

mens biltong het om te kou is dit lekker om te reis. Daarom, in die belang van

padveiligheid, toerismebevordering, goeie smaak, nasiebou en wêreldvrede, koop

vir jou 'n stukkie biltong. Maar om hemelsnaam, koop net reg. Só maak jy...

'n Mens vra nie prys nie

Dis beslis ongemanierd om te vra wat biltong kos. As jy dit wil hê, koop dit, en as jy

dit nie wil hê nie, los dit. 'n Mens mag nie iets soos biltong met die wêreldse

banaliteit van geldwaarde besoedel nie.

Kies jou streek mooi

Kies die plek waar jy jou biltong koop, baie versigtig. Die eerste aanduiding van

opregte, rasegte biltong is die landstreek. Die Hoëveld en Vrystaat is veilig, die

Kalahari en Bosveld is pure biltongwêreld, maar in die Kolonie moet jy ligloop. Die

mense hier het nie die biltongmaakervaring van die Groot Trek nie. Hulle spesialiteit

is bokkoms. En nee, dit het niks met provinsialisme te doen nie. Net so min as wat ek

die Kolonie se biltong aanbeveel, net so min sou ek mense aanraai om bokkoms te

koop wat in die Bosveld gedroog is. Die Kolonie is nie biltongwêreld nie en die

Bosveld is nie bokkomwêreld nie. Dis hoe die aarde gemaak is - elke ding het sy

plek. Maar hier en daar in die Kolonie is wel 'n blokman wat soms 'n reep droë vleis

aanbied wat baie, baie na aan die ware Jakob kom.

Kies jou winkel nóg mooier

Koop biltong by 'n slaghuis of biltongwinkel - al is jy hóé desperaat, jy koop nooit

ooit 'n pakkie versmoorde biltong by 'n deurpadwinkel of kafee nie. Daai goed is nie

biltong nie. Dis flenters sening en afvalvleis wat sonder liefde of aanvoeling in 'n

fabriek deur 'n droogoond gedryf word. 'n Spantou kou makliker én smaak

98

lekkerder. As iemand jou só 'n sakkie senings present gee, begrawe dit iewers waar

jou hond dit nie in die hande kan kry nie. En beskou dit as 'n onsubtiele

kennisgewing dat die vriendskap verby is. Hoe groter die grootpad en hoe nader

aan hom die biltongwinkel, hoe beter is die kans dat die biltongtransaksie jou met 'n

bitter smaak in die mond kan laat. Van hierdie handelaars reken daarop dat jy

haastig is en ver weg sal wees teen die tyd dat jy agterkom hulle het jou verneuk.

Daar is uitsonderings, maar hulle is skaars. Veiligheidshalwe soek ek eerder 'n

slaghuis wat elke dag aan dieselfde plaaslike mense verkoop - hulle kan nie bekostig

om hulle klandisie kwaad te maak nie.

Kyk na die naam

As die slaghuis of biltongwinkel se naam nie Afrikaans is nie, hou maar verby. Die

Engelse weet niks van biltongmaak af nie. Hulle taal het nie eens 'n woord vir

biltong nie. Ek is nie Anglofobies nie - vir "cucumber sandwiches" of "marmelade

and toast" sal ek soek totdat ek 'n plek met 'n Engelse naam kry.

Hoe's die mense?

Bepaal die aard van die mense wat die biltong aan jou wil verkoop.Dekades se

noukeurige navorsing het bewys dat goeie biltong nie gemaak kan word deur mense

wat onvriendelik, bot, ongemanierd, humorloos of dooierig is nie. Biltong wat nie

lekker is om te koop nie, smaak ook nie lekker nie.

Kyk na die omgewing

Ek sal byvoorbeeld nie met 'n geruste hart tjilliebyte koop by 'n slaghuis waar daar 'n

hoop jakkalsvelle in die agterplaas lê nie. Kyk en ruik hoe dit binne lyk. As daar

vlieë in die slaghuis toegelaat word, dan is daardie effens souterige, bros-op-die-

tong korreltjies op die biltong waarskynlik nie fyngestampte koljander nie... En

onthou, 'n slagter wat jou toelaat om met jou kale hande aan die biltong te voel, laat

ook hoeveel ander smerige lunsrieme met hulle kloue op die weerlose biltong los.

Ken die slagter sy storie?

Die beste beesbiltong word gemaak van C-graadvleis. As jy "C-graad" sê en die

slagter reageer asof iemand hom met 'n skokstok op 'n teer plek gaffel, soek maar 'n

ander slaghuis (C-graad is spesiaal geskape om daardie lekker, smaakryke

beesbiltonge met die dik, geel vet te maak). En as die slagter jou biltong vir jou in 'n

plastieksak wil sit, kanselleer die transaksie net daar, vat jou geld en loop. G'n mens

wat iets van biltong weet, versmoor die goed in plastiek nie - dit bederf binne 'n uur

of twee. Biltong hoort in 'n bruin papiersak - dis nou as jy nie 'n slopie het soos die

oumense gebruik het nie.

Kyk na die biltong self

'n Bedagsame, bedrewe biltongmaker sny elke boud of blad of wat ook al netjies in

sy nate uitmekaar. Daarna sny hy al die slierte en senings en rieme en goeters af en

99

kook dit eenkant vir sy boerboele. Van die skoon vleis sny hy gawe, gladde, egalige

en elegante biltonge.Bekyk die biltong mooi: As hy 'n sening of 'n vlies in die middel

af het, sal die biltongmaker jou waarskynlik met jou kleingeld ook probeer verneuk.

Kies 'n biltong wat reg gesny is of gaan koop vir jou 'n pakkie skyfies by die kafee

langsaan.Die heel lekkerste wildsbiltong is die blinkste, swartste, gladste een wat nie

te dik is nie, tensy dit 'n oumabiltong is ('n oumabiltong is die sagte

binnerugstringvleis wat mense beeshaas noem).Wildsbiltong moet droog wees - hoe

droër, hoe beter. Hy moet só droog wees dat hy breek as jy hom buig. Morsaf.

Beesbiltong kan maar dik en natterig wees en rooi deurskyn as jy 'n skyfie teen die

lig hou.

As jy nie 'n beesbiltong met dik geel vet kan kry nie, soek dan die swartste biltong

met die egaligste tekstuur, maar moet jou nooit in 'n pienk biltong of 'n biltong met

wit vet in laat verneuk nie. Wit vet is voerkraalvet. Dit is verbouereerde beeste wat

in kampies saamgehok word en allerhande goeters ingestop word om hulle so gou

as moontlik vet te martel. Die storie dat wit vet beter is, is twak waarmee die

voerkraalbase die dommer deel van die publiek mislei sodat hulle dit koop. Daar

steek geen waarheid in nie. Dit smaak nie lekker nie en dis nie goed vir jou nie. En

die storie dat geel vet ongesond is, is nóg groter twak. My oupagrootjie sê al hierdie

praatjies dat mense kwansuis sou siek word en doodgaan van cholesterol, pyprook,

mampoer en geel vet, is twak. Siekte word veroorsaak deur spanning en spanning

word veroorsaak deur onsekerheid en onsekerheid word veroorsaak deur 'n vrot

regering, sê hy. Moenie die skuld op biltong pak nie.

Kerf hom reg

Die beste, voorbeeldigste manier om beesbiltong aan te durf is met 'n skerp knipmes,

maar dit kan soms lastig wees as jy nog 'n hand van iewers af moet optower om 'n

stuurwiel vas te hou. Dan vra jy die slagter om die biltong wat jy gekies het, vir jou

te kerf. Die meeste van die tyd word die stomme biltong in 'n rasende masjien

gedruk. As dié masjien oud word en sy lem stomp, dan kerf hy nie die biltong

ordentlik nie - hy vermink dit. Hy skeur die vet met die riem af en smyt dit, as jy

gelukkig is, in een lang, papgekapte sliert eenkant en befomfaai die res tot 'n hopie

flenters. Soms is dit so erg dat die hele ding, biltong, vet en riem, oral aanmekaar vas

is wanneer hy kastig klaar gekerf is. As jy ewe stylvol en deftig 'n kerfie biltong met

twee vingers raakvat en uit die sakkie wil lig, kom die hele spul saam, nes 'n

slaghoender se gedermtes.

Hier is my raad: Keer wanneer hulle jou biltongsakkie wil toeplak. Steek jou hand

in, vat 'n stukkie biltong en tel dit op. As die stukkies een-een uitkom, vrolik die

mense se dag op met 'n spitsvondigheid, sê dankie en betaal. Maar as daar 'n sliert

biltongderms saamkom, eis dan dat jou biltong ordentlik gekerf moet word of vat

jou geld, ruk jou op en loop. As die plek 'n sifdeur het - soos dit elke sindelike

slaghuis betaam - klap hom dat hy tot in sy skarniere sidder. Dis jou reg en jou plig

100

teenoor ander biltongeters.

Die smaak

'n Mens proe nie regtig hoe 'n biltong smaak as jy daar voor die toonbank drie koue

aan 'n toetsmootjie gee nie - biltong het 'n langdurige tongtroeteling nodig om sy

ware boeket te bepaal. Dis die deel waar jy moet vertrou. Maar as jy vir al hierdie

voorsorge gesorg het, en al hierdie slaggate gesystap het - en jy het nog genoeg

tande vir die taak - wag daar op jou 'n wonderlike belewenis: Die heilsame

geelvetkroon, die smaaklike swartvleisrand en die dieprooi lekkerte in die middel.

Ruik hom: Die ene soet rooigrasweiding, ware Bosveld; goed en gesond. Proe hom:

Net genoeg geurgoeters sodat die vleissmaak ongeskonde behoue bly (een ding

waaroor daar nie 'n verskil mag wees nie, is dat 'n fatsoenlike biltong sout moet

wees. Nie brak nie, net lekker sout, soos 'n biltong behoort te wees).

Kou hom: 'n Kernontploffing van smaak en voedingskrag; ook voeding vir die

geteisterde gees. Ewe skielik word die ou vaal wêreld rondom jou volkleur. Die

onregte wat die mensdom jou so knaend aandoen, word nietighede. Die slaggatpad

word 'n hemelse hoofweg.

Jou medepadgebruikers word jou innigste vrinne - almal broers teenoor wie jy niks

anders koester nie as die grootste begrip en deernis. Die lewe is lekker. Alles is mooi.

Alles is goed.

Soos ek dit sien: Ongunstige beeld

Die arme polisie word deesdae byna op elke blad of forum in ‘n baie slegte lig gestel.

Generaals en offisiere wat oopmond in voertuie snork! Ja ons het almal vaak geword tydens

nagdiens! Ons het bv twee weke nagdiens gewerk met een nag af per week. Sondag 0600, na

twee weke nagdiens, kom jy van nagdiens. Dieselfde Sondagdag om 14:00 werk jy weer tot

22:00 Sondagaand. (Dis die “quick-change over” genoem!) Maandag werk jy weer van 06:00

tot 14:00 en dan slaap man! Maar so was dit: Slaap is ‘n wondersoete ding!

Om wakker te bly, wanneer dit stil was, het ek dikwels na die hawe gegaan en talle dames

van die nag aangekeer. Dit was groot sports want hulle het ons gevloek en geskel. Ons het

die RAA’s en die spesiale matrone se toelaag opgestoot en die nag het verby geskiet.

Maar daardie eerste Maandagoggend op dagdiens, na die nagskof, was die 05:00 opstaan vir

my ‘n riller. Ek het gewoonlik kaal en sonder komberse geslaap net om die wekker te hoor!

Soms op die vloer geslaap! Tyd vir lekker slaap was daar nie! Die SB was kwaai!

Maar ek kom terug na die “ou” dae. Dissipline het ek in die kollege geleer en ek kan dit in

een sin opsom: Goeie maniere met ‘n opregte houding! Kyk om polisieman te wees moet jou

gesindheid en houding reg wees!

101

Ou brig CC von Keyserlingk het altyd gesê: “If you don’t want to work as a policeman, go

and chop sugar cane!” Daarom het die Zulus hom u-Moba (suikerriet) genoem!

9. WE REMEMBER / ONS ONTHOU

9.1 Stilte in die Hof – Lentulus

9.1.1 Ontug, M'Lord?

'n Landdros kollega sit in 1989 te Boksburg voor in 'n ontug saak: seks oor die

kleurlyn. Tot die laat sewentigs het 'n skuldigbevinding gewoonlik direkte

gevangenisstraf tot gevolg gehad. Sedert die tagtigs het die wiel stadig begin draai

en was opgeskorte gevangenisstraf meestal opgelê.

Beskuldige nommer een is 'n 72 jarige blanke wewenaar en beskuldigde nommer

twee sy 55 jarige swart huishulp. Die polisie het ondersoek ingestel, nadat klagtes

van gegriefde bure ontvang is. Hul vind die wewenaar broekloos in die kombuis en

(na 'n kort soektog) die huishulp in die hoofslaapkamer se hangkas.

Beide pleit onskuldig en openbaar hul werweer as volg: “Ons was verveeld en het

besluit om wegkruipertjie te speel. Beskuldige twee het gaan wegkruip wyl onse

wewenaar in die kombuis tot 100 moes tel. Met die oge toe, het hy per ongeluk sy

koffie op sy broek gemors. Die broek toe maar gou in die tuimeldroer gesit alvorens

hy die huishulp sou gaan soek...”

Kollega was 'n man gemaklik in sy eie vel en bewus van die winde van verandering

wat toe al oor Suid Afrika begin spoel het. Met sy bekende (berugte?) Februarie 1990

toespraak het president De Klerk dan ook ontug van die wetsboek gevee: jy mag

slaap wie jy wil.

Kollega vind hulle gevolglik onskuldig op die basis dat hul verweer redelik

moontlik waar kan wees...

Oor 'n dop merk hy later droog op dat daar geen manier was wat hy die twee 'op hul

oudag' met 'n kriminele rekord sou belas nie.

9.1.2 Die Swart Humor van Klein Apartheid

Vroeg in die 1980's was ek addisionele-landdros te Mabopane in die destydse

Republiek van Bophuthatswana. My kollega was 'n wyse Tswana, heelwat ouer dan

ek. Ek het hom Oom Joe genoem en hy vir my Ou Seun.

102

Vrydae oggende was huweliksbevestiging tyd. Heelwat gemengde paartjies het in

Bop kom trou daar dit nog in die RSA onwettig was. Goed 80% blanke bruide-

gomme en 20% blanke bruide. Oom Joe het bod geweier om diesulkes in die eg te

verbind daar 'dit teen die natuur is, Ou Seun'. Ek moes maar instaan.

Artikel 16 van die Ontugwet het seks tussen blank en nie-blank tot misdaad verhef.

Die Minister van Justisie, J P Pelser verduidelik as volg in die Parlement: “Let us be

honest with one another.There is a very simple solution. Stay away from Bantu

woman. It will lead to the deterioration of the White Race.”

Minister Chris Heunis vat Pelser se hand en voeg by: “Sexual relations over the

colour line will lead to destruction of human relations between white and brown.”

Dr Radford van die Verenigde Party het egter wal gegooi vir blanke mans met 'n

voorliefde vir bruinbrood: “This is a sociological problem and should rather be dealt

with by psychiatrists as these men are usually over-sexed dullards.”

Pelser stel darem blanke mans gerus dat die vervoer van Nie-Blanke vroue in sy kar,

geen oortreding is nie want werkgewers vervoer gereeld hul werknemers so. Hy

waarsku egter vrouens, veral van Joodse en Engelse oorsprong, om weg te doen met

hul Nie-Blanke manlike drywers (chauffeurs) daar dit 'n swak voorbeeld stel en die

suspisie van ontug skep. “Do NOT drive Miss Daisy...”

Die aanvanklike rasseklassifikasie was Wit, Swart en Gekleurd. Chinese en Japanese

het (onder andere; sluit ook in Malay, Indier, Cape Coloured ens) in die grysgebied

van Gekleurd geval. Japanese mans was egter erg verward. In 1960 is hul

hergeklassifiseer as Blank, waarskynlik weens groei in ekonomiese bande tussen die

twee lande. So: voor 1960 kon 'n Japanees 'n Swart of Kleurling vrou bykom maar

pleeg hy ontug met 'n blanke vrou. Na 1960 is 'n blanke vrou egter geoorloofd maar

pleeg hy ontug met Swart of Bruin!

Japanese sielsiekes is voor 1960 in die Nie-Blanke saal van 'n gestig aangehou.Na

1960 moes hul oorskuif na die Blanke saal. Die Hoof van Sterkfontein-gestig het hul

gesigte en arms egter eers met velroom behandel ten einde dit te verlig en 'n

'orientasie' kurses aangebied. Hy wou nie die Blanke pasiente nog verder verwar

nie..(hulle is immers reeds sielsiek).

103

En van hospitale gepraat: 'n Swart of Bruin dokter mag nie instruksies aan Blanke

verpleegsters gee nie, of Blanke pasiente behandel nie. Selfs bloedskenkers is in

aparte lokale 'ontbloed' en die bloed, duidelik na ras gemerk, in aparte stoorkamers

gestoor.

Onse 'Groot Bevryder', F W de Klerk motiveer as volg in 1989: “The Nationalist

Goverment's policy is seperate development. Now if a white man marries a black

Transkeian woman, the man would be voting for the white parliament, the woman

for the Transkei parliament and the children for the Coloured Representative

Council. I do not think this makes for a happy family life.”

En die cherry-oppi-koek komtaar kom van onse dominie, NF Treurnicht in 1967:

“We in South Africa are not obsessed with race”.

En Jesus het geween.

9.2 Slaap aan diens: Pottie Potgieter

Hoe ons in die ou dae met hierdie aspek gehandel het: Terwyl ek op Blitspatrollie

Johannesburg gewerk het was daar nie altyd voldoende blanke personeel om as

bemannings saam op die karre te ry nie. Daar was heelwat anderskleurige lede wat

wel gebruik kon word. Van hierdie lede was puik en het die ouens bykans vuis

geslaan om hulle as bemannings te kry, maar daar was ongelukkig ook ‘n paar wat

uiters treurig was. Die goeie lede was gewoonlik deur die manne wat al langer by

Blitspatrollie gestasioneer was, permanent as crew bespreek en het die blougatte nie

‘n kans gehad om hulle as crew te kry nie.

Ek was skaars van Ferndale af na Brixton verplaas en het dus nie die senioriteit

gehad om ‘n vaste crew te kry nie en moes maar met die opdrifsels tevrede gewees

het.

Op daardie stadium was daar ook dan twee skofte die een was “Beheer Een”,

waarop die ou manne met die vinnige karre, die Lark’s en die Commander’s, gery

het en dan “Beheer Twee” waar die blougatte wat net van die stasies af ingekom het,

met die Dodge “van’s” gery het.

Die Dodge se binne deur handvatsel moes jy optrek om die deur oop te maak, ons

ouens het egter uitgevind dat jy die handvatsel kon losmaak en draai sodat jy dit

kon afdruk om ook oop te maak. Op die manier kon jy baie vinniger uit die van

104

uitkom, jy moes egter versigtig wees waar jy gevat en gedruk het, veral as jy in ‘n

bietjie van ‘n jaagtog betrokke geraak het. Die bestuurder kon nog aan die stuurwiel

vas hou, maar die crew het nie vas hou plek gehad nie.

Die betrokke aand kry ek toe een van hierdie useless wetters wat saam met my moet

werk en ons is skaars by Brixton se hek uit, toe slaap die donner. Ek het hom met die

knuppel in die lies gedruk en gesê hy moet nie slaap nie, maar hy het voorgegee dat

hy nie geslaap het nie.

Nie lank nie of ek sien sy kop is weer aan die knik en kort daarna is die ken op die

bors en die kwyl loop uit sy mond uit. Ek het bietjie spoed opgebou en skierlik ‘n

pletterstop gemaak, die crew is teen die windskerm vas dat ek eindelik sy kop hoor

klap. Ek sê toe dadelik: “So ‘n donnerse hond” en maak of ek vinnig moes stop om

nie ‘n hond raak te ry nie.

Toe bly hy darem so ‘n rukkie wakker, maar so halfpad deur die skof, wat in die

middel van die week en maar ‘n bietjie stil was, sien ek die donner slaap weer en ek

sien sy arm rus so op die deur, seker om te verhoed dat hy nie weer in die

windskerm vas neuk nie.

Toe maak ek maar ander plan, ek begin stadig vinniger ry sodat ek hom nie uit sy

sluimeringe wakker maak nie en toe ek by die volgende kruising kom, lê ek oor, klap

die handvatsel van die deur na onder en draai skierlik na regs. En daar vlieg ta by

die deur uit, slaan gat oor kop op die teer neer en sy Pith-helmet trek so al rollende

in die straat af.

Ek gooi ankers uit, spring uit die van uit en hardloop om te hoor wat hy dan nou

gemaak het.

“Nee,” sê hy vir my, “toe die konstabel draai toe dog ek, ek sien die ander man agter

die boom wegkruip. Ek wou hom vang”

Nodeloos om te sê die bliksem het die res van daai skof nie weer geslaap nie en alles

in sy vermoë gedoen om nooit weer saam met my te crew nie.

Ek het eers baie later besef dat ek die bliksem baie ernstig kon beseer het, of as hy

verkeerd geval het moontlik nog met die van oor hom kon gery het. Dit het egter die

gewenste uitwerking gehad en die storie het versprei dat ouens wat saam met my

crew wakker moet wees.

- ‘n Wemmerpan slapie en ontnugtering

105

Ek het net van “beheer twee” na “beheer een” oorgegaan toe die lid-in-bevel van die

aflossing, adjudant-offisier Jan Horn my eenkant toe roep en vra of ek die ou is wat

mense leer om nie op diens te slaap nie. Toe ek bevestig dat die klomp “beheer

twee” manne nou nie eindelik gediend is om saam met my te ry nie, sê hy vir my

dat daar ook die een en ander is wat maar ‘n bietjie problematies was en dat ek hulle

ook maar kan wakker maak.

Die aand toe pos hy ‘n ou saam met my en word ek toe nog boonop, seker die slegste

patrollie wyk van die lot toegeken. Dit was “Een Algemeen”. Dit was die middestad

van Johannesburg en in die nag in die week het daar bykans niks in die wyk

plaasgevind nie. Die enigste voordeel daarvan om in die wyk geplaas te word, was

dat indien dit stil was kon “Beheer” jou na enige ander wyk gestuur het om klagtes

by te woon of te help. Dit was dan ook waarvoor die “Algemeen” gestaan het.

Dit was wintertyd en besonder stil, ek was ‘n ou Studebaker Lark toegeken wat oor

geen verhittingsmeganismes beskik het nie. Die crew was in sy Great Coat toe

gewikkel en ek kon sommer vroeg al sien dat slaap sy voorland was en het besluit

om hom ‘n les te leer wat hy nooit sou vergeet nie.

Ek het stadig in die rigting van Wemmerpan, wat net buite die grens van die

middestad patrollie gebied gelê het, beweeg en stadig gery om nie vir die crew

voortydig wakker te maak nie.

Die ouens wat die gebied ken sal weet dat die pan se wal net breed genoeg was vir

een kar om op ‘n slag daaroor te ry en daar eindelik gefrons is op ouens wat oor die

wal gery het omdat daar net onder die wal ‘n paadjie was wat gebruik kon word.

Om op die alternatiewe pad te ry sou egter die doel van my missie teen gewerk het.

Die ouer manne wat ook met die ou .38 Smith & Wesson toegerus was sal ook weet

dat enige polisieman wat sy sout werk was ook altyd ‘n paar ekstra .38 patrone

gehad het.

Dit is ook belangrik om te beklemtoon dat ek dwars deur die winter nooit my

voertuig se vensters toegemaak het nie omdat dit is les was wat ek vroeg geteer het

om na die klanke buite die voertuig te luister. Jy hoor in die nag as dit stil is baie vêr

as glas breek, as honde blaf of as voëls skierlik opvlieg. Ek het die triek baie vroeg by

konst Smith geleer en hy het een van die beste rekords gehad vir die vang van

inbrekers. So wat ek wil sê, dit was nie koud in die kar nie, dit was vrek koud.

106

So het ek toe stadig aan gekuier tot ek op die middel van die paadjie oor die

damwal. Sommer so in die ry haal ek toe my ou .38 uit en skiet twee skote in die

naby geleë mynhoop in en skreeu so hard ek kan: “Vang hom, daar gaan hy.” Deur

die k@k wakker geskrik spring die crew by die deur uit en binne in Wemmerpan in.

Ek hoor net bloep-bloep toe hy onder die water verdwyn en sien sy Pith-helmet so

stadig wegdryf. Die crew spartel en spoeg en swaai sy arms maar hy is meer onder

water as bo. Toe tref dit my skierlik. Die pan is donners diep hier teen die wal, die

lid se Great coat suig water soos ‘n dors kameel en boonop lyk dit of die lid nie kan

swem nie.

Ek raak toe vinnig van my eie warmjas ontslae en duik in die water in om die donner

van verdrinking te red.

Toe ek hom uiteindelik uit die water en in die kar het, toe besef ek ook dat ek nou

maar moet ry dat ek vrek om beide van ons by Brixton te kry sodat ons van die nat

klere ontslae kon raak en voor ‘n verwarmer kon kom om warm te word.

Ek het seker gemaak dat ek net vir die wis en die onwis my wapen weer laai.

By Brixton aangekom toe staan meneer Jan Horn vir ons en wag. Dadelik wil hy toe

weet wat gebeur het en wat ons by Wemmerpan gesoek het. Ek vertel hom toe dat

dit maar stil in die middestad was en ek besluit het om by die pan ‘n draai te gaan

maak aangesien daar die vorige week ‘n paar gevalle was waar vryers aldaar lastig

geval was. Ek noem toe ook dat ons halfpad oor die wal was toe my crew skierlik uit

die kar gespring het en in die pan beland het waar uit ek hom toe moes red. Die crew

maak heftig beswaar en sê dit is nie so nie. Dat ek twee skote geskiet het en gesê het:

“Vang hom!” Dat hy toe uitgespring het om die opdrag na te kom en in die pan

beland het. A/o Horn beveel my toe om my wapen aan hom te oorhandig, hy

inspekteer die wapen voor die man en wys hom daarop dat daar geen afgevuurde

doppies in die wapen is nie. Hy ruik toe ook aan die loop van die wapen en sê dat

hy ook geen afgevuurde kruit ruik nie. Hy maak toe die bevinding dat die lid seker

gedroom het dat hy die skote en die bevel gehoor het en plaas ons beide van diens

om te gaan droog rak..

Toe die lid met ‘n kar weggeneem word roep ao Horn my toe nader en sê vir my hy

dink beide van ons het seker ‘n les hieruit geleer. Hy glo nie man sal ooit weer op

diens slaap nie en hy glo dat ek my trieks in die toekoms beter sal beplan.

Nodeloos om te sê “Beheer Een” se lede, veral die wat geneig was om ‘n uiltjie te

knip, wou na die voorval ook nie saam met my werk nie. Daar was net een lid ‘n

107

Zulu, Konstabel Chesi, wat ge-volenteer het om saam met my te werk en wat op diens

onafskeidbaar van my was.

Toe ek later na Pretoria verplaas is, het hy krokodil trane gehuil en wou hy met alle

geweld saam met my Pretoria toe. Dit kos my toe ‘n helse vertooning om hom aan ‘n

ander vriend van my toe te ken en hom opdrag te gee dat hy die man moes

grootmaak en beskerm want hy is my bloed broer. Eers toe was Chesi eers tevrede!

- Baas-slaapers

Ek moet erken dat dit nie net ons donker kleurige kollegas was wat ‘n slapie

uitgepak het nie, daar was ‘n paar van die wittetjies wat, hoe sal ek nou sê, SLAAP

KAMPIOENE was!

Die een wat vir my onmiddellik uitstaan as die “Kampioen van Kampioene” moet

seer seker ‘n man by name van “Karakoel” Steyn wees.

Kortliks twee stories om my punt te bewys.

1. Karakoel Steyn en sy wit crew word in die Yeoville-omgewing geplaas. Van net na

middernag sukkel beheer onverpoos om hulle op die lug te kry. Soekgeselskappe

word naderhand getuur om die gereelde slaapplekke te besoek om te sien of hulle

nie die twee kan opspoor nie.

Daar is egter geen teken van hulle te bespeur nie. Die oggend toe ons van diens moet

gaan is daar steeds geen teken van die twee nie.

Die bekommernis vlak styg en nou begin ons wonder of hulle nie miskien deur die

een of ander misdaad sindikaat gevange geneem is of vakant gemaak is nie.

Hier kort voor 8 die oggend toe daag die twee uiteindelik by Brixton op, so rooi: jy

kan die son met hulle brand maak.

Toe kom die storie uit. Hulle het by die Joodse skool in Yeoville ingetrek en daar aan

die slaap geraak. Geen wonder ons kon hulle nie kry nie, want die skool was in so ‘n

oop vierkant vormige gebou met die speelgrond in die middel van die geboue. En

dit was hier, op die speelgrond waar hulle te ruste gekom het. Eers wakker geskrik

toe die klein Joodjies “Ringa-Ringa-Rosies” om die squad-kar begin speel.

2. In hierdie geval was Karakoel en sy wit “crew” weer in die suide van

Johannesburg gepos en het hulle ook soek geraak.

108

Almal het oral gesoek, toe kom die diensoffisier, ek kan nie sy naam onthou nie, op

die bright idee om by die “Top Star Drive In” te gaan kyk. Daar kry hy toe die twee

waar hulle agter die winkeltjie ingetrek het, vas aan die slaap.

Die diensoffisier roep toe vier ander karre om hom te kom help. Die kar se vier wiele

word losgemaak en die vier karre se domkragte word gelyktydig ingespan om die

kar totaal van die grond af te lig en die wiele te verwyder.

Toe word die kar stadig tot op die grond laat sal en ons vertrek van die toneel af met

die vier wiele in die diensoffisier se kar. Sowat drie uur na die wiele so verwyder

was kom Karakoel skierlik weer op die lug, hy klink uit asem. Hy vra dat hulp

dadelik na hom gestuur moet word by die Top Star Drive In want hulle het op

huisbrekers afgekom wat besig was om by die winkel in te breek, dat die toe weg

gehardloop het, af in Ophirton se rigting. Hulle het die brekers te voet agtervolg

maar kon hulle nie vang nie.

Toe hulle egter by hulle kar terug kom was al vier die kar se wiele gesteel. Ek wens

ek kon daar gewees het toe die diensoffisier vir hom sy vier wiele terug besorg het.

Kort hierna was besluit dat ou Karakoel nou genoeg kaskenades met slaap aan diens

en ongelukke gehad het dat hy nou maar tot die beheerkamer verban moes word.

- Wagters op die Mure – Guardians of the Peace - HBH

As a former professional police officer this is hurtful to publish the following

pictures. With technology and communication so readily available the police should

be on their toes as the public take pictures of them in any possible situation. Still they

e.g. do shopping with police vehicles. However there is no excuse when you have

committed the 11th sin – “You shall not be caught out!”

We must remember the police are human after all – but there are ways and means of

combatting Wee Willy Winky. All excutive policemen the world over has come

accross this terrible man!

During WW1 if you slept on duty you were excecuted by firing squad! This was

particularly the situation in France and the danger of Musterd Gas.

109

A whole charge office, captains and a

general fast asleep in uniform! A

spokesman for the taxpayers says: “We

have the best police service in the

world! These guys are on duty 24 hrs a

day, 7 days a week and 365 1/ 4 days a

year. They must take time to rest after

their arduous duties – after all what do

we pay the private security companies

for! (Who are guarding the police

stations?)

Rumours have it that Police HQ is

looking for Wee Willy Winky alias

Klaas Vakie – the cause of all the

troubles.

110

Rank inflation is also a terrible thing! In days of old: Sergeants and Constables

worked shifts. Warrant Officers were station commanders and supervisors while

commissioned officers were in command of districts, branches, units and large

stations. Now you find commissioned officers on duty behind charge office counters.

The Commissioner should start running a tight ship!

9.3

111

10. MORE SERIOUS NATIONAL SECURITY NEWS / MEER

ERNSTIGE NUUS EN NASIONALE VEILIGHEID

10.1 Namibia Police Air Wing takes delivery of new Eurocopter EC145

Written by Eurocopter/defenceWeb Thursday, 20 September 2012 17:01

Namibia’s Police Force (NAMPOL) today took delivery of a new Eurocopter EC145

helicopter at the Africa Aerospace and Defence (AAD) exhibition currently being

held at Air Force Base Waterkloof outside Pretoria.

Namibia’s Ministry of Safety & Security ordered the twin-engined multi-mission

helicopter in 2011 to complement NAMPOL’s existing fleet of Eurocopter AS350B3

aircraft. The new helicopter was manufactured at Eurocopter’s Donauwörth facility

in Germany, and has been equipped with various airborne law enforcement and

rescue equipment.

Other EC145 operators include the London Metropolitan Police Authority, the

French Gendarmerie, several German and US State police forces. In addition, the US

Army has ordered 322 military variant EC145s (known as the UH-345 Lakota) as its

new-generation Light Utility Helicopter requirement.

“NAMPOL's EC145 acquisition is part of an evolving modernisation programme,

which enables NAMPOL to fulfill its duty in providing civil protection and law

enforcement to all Namibians,” said Lt-Gen Sebastian Ndeitunga, Inspector-General

of NAMPOL.

112

Namibia’s Permanent Secretary for the Ministry of Safety & Security, Ndeutala

Angolo said: “The deployment of the newly acquired EC145 will also grow

NAMPOL’s capability and capacity to provide emergency search & rescue, life-

saving and vital humanitarian relief support ”.

The multi-mission EC145 can be flown by one or two pilots and carries up to nine

passengers. It is powered by two Turbomeca Arriel 1E2 engines, giving a cruise

speed of 135 kts (approx. 250km/h) and an endurance of up to 3.5 flight hours. It also

features a night vision goggle-compatible glass cockpit enabling operations in poor

visibility conditions. Its digital autopilot allows for either single or dual pilot

missions.

“These features, together with its simplified maintenance, made the EC145 the

natural choice to augment NAMPOL’s pair of single-engined AS350B3 helicopters,

the first of which has been in service since 2009. Together, the EC145 and AS350B3

will provide NAMPOL with unparalleled performance in Namibia, a country

typified by extreme conditions, including the very hot, dry and dusty conditions in

the central plateau and desert regions,” said Fabrice Cagnat, CEO of Eurocopter

Southern Africa Ltd (ESAL).

NAMPOL has also contracted ESAL to provide type conversion training for pilots

and engineers. This will take place at Eurocopter in Germany and also at ESAL’s

base at Grand Central Airport near Johannesburg, South Africa. The helicopter will

be stationed at the NAMPOL Air Wing base at Eros Airport, Windhoek, where it

will also be maintained.

http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=277

67:namibia-police-air-wing-takes-delivery-of-new-eurocopter-

ec145&catid=35:Aerospace&Itemid=107

10.2 Doodstraf: Besluit ‘katastrofies’

2012-09-13 00:03 - Philip de Bruin

Die uitspraak waarin die konstitusionele hof die doodstraf in 1995 afgeskaf het, het die mees

katastrofiese gevolge van enige uitspraak op die samelewing gehad, meen ’n strafregkenner.

113

Prof. Carel Snyman, afgetrede dosent in strafreg aan Unisa, sê die uitspraak het geblyk ’n

stuk mislukte sosiale ingenieurswese te wees.

Snyman maak dié stellings in die sesde herdruk van sy boek Strafreg wat pas verskyn het.

Regters, advokate en prokureurs landwyd gebruik die boek in die howe as verwysing.

Hy sê dit is ’n “koue statistiese feit” dat die waarde van die menslike lewe nog nooit in die

vredestydse geskiedenis van Suid-Afrika laer was as sedert die invoering van die “reg op

lewe”, die begrip “heiligheid van lewe” en daarmee saam die afskaffing van die doodstraf

nie.

“Dit maak nie saak watter intellektuele gimnastiek die voorstanders van die afskaffing van

die doodstraf uitvoer nie, uiteindelik is dit die koue werklikheid soos weerspieël deur

misdaadsyfers in die algemeen en moordsyfers in die besonder wat vir ’n mens sê of die

uitspraak reg of verkeerd was.”

Hy verwys na die jongste amptelike syfers wat toon in die dekade ná die afskaffing van die

doodstraf is 250 000 mense in Suid-Afrika vermoor.

’n Verslag van 2009 toon die gemiddelde moordsyfer in Suid-Afrika was 36,5 per 100 000

mense, in Brittanje was dit 1,2, in Duitsland 0,8 en in die VSA 5,2.

“ ’n Strafregsisteem wat voorgee dat die reg op lewe die hoogste reg is, maar wat in die

praktyk eindig met een van die hoogste pro rata-moordsyfers ter wêreld, is ’n siek sisteem

wat met verwronge beginsels werk.

“Suid-Afrika kan trots wees op sy nuwe Grondwet met sy Handves van Regte en dat hy sy

rug gekeer het op apartheid met sy euwels. Maar die sogenaamde ‘heiligheid van lewe’

waarop voorstanders swaar leun, is ’n begrip wat geensins vry te spreek is van

skynheiligheid en onegtheid nie.”

http://www.beeld.com/Suid-Afrika/Nuus/Besluit-katastrofies-20120912

Kommentaar HBH – Mens wonder of die “moord-en-roof-eenhede” dienooreenkomstig

vergroot is?

10.3 Regter bepleit minder vlakke in regstelsel

2012-09-13 00:04 - Alicestine October

Kaapstad. – Die Suid-Afrikaanse regstelsel het te veel vlakke waar mense sake op appèl kan

neem, is gister in die parlement gehoor.

Regter Denis Davis, president van die mededingingsappèlhof, het ’n saak uitgemaak vir

minder vlakke voor die portefeuljekomitee vir justisie en grondwetlike ontwikkeling.

Dit was terwyl hy die komitee oor die Wetsontwerp op Hoër Howe en die gepaardgaande

Wetsontwerp op die Sewentiende Wysiging aan die Grondwet toegespreek het. Dié stukke

114

wetgewing sal die konstitusionele hof die hoogste hof vir álle sake in die land maak.

Davis het gesê daar is gevalle, soos mededingingsake, waar die Mededingingstribunaal sake

aanhoor, dan is daar ’n opsie om na die mededingingsappèlhof te appelleer, dan ook die

appèlhof en uiteindelik ook die konstitusionele hof. Hy het gesê dié situasie kan katastrofale

gevolge vir belegging in die land inhou.

Volgens hom moet minstens een vlak – dié van die appèlhof – in mededingingsake weggelaat

word.

“Daar is te veel vlakke van appèl. ’n Oorlog woed tans tussen die beginsels van toegang tot

geregtigheid en die breër strukture van ons regstelsel.

“Ons kan nie van mense verwag om oor drie of vier hekkies te spring om toegang tot

geregtigheid te kry nie. Ons sal deeglik hieroor moet besin.”

Hy het gesê sake kan vir ewig aanhou, en dit is net vir die regsberoep ekonomies voordelig.

“Niemand sal wil belê in ’n land met soveel vlakke vir litigasie wat so lank kan duur nie – dit

is malligheid.”

Armes word veral geraak, want selfs al wen hulle hul saak voor die tribunaal, kan dit op drie

verdere vlakke van appèl betwis word.

“Dit is ’n onhoudbare situasie vir gewone mense, problematies vir die soort

beleggingsklimaat wat ons in Suid-Afrika wil skep, en kan vernietigende gevolge vir die

samehorigheid van regspleging hê.”

Dene Smuts, DA-LP, het gesê sy staan simpatiek teenoor Davis se saak.

http://www.beeld.com/Suid-Afrika/Nuus/Regter-bepleit-minder-vlakke-in-regstelsel-

20120912

10.4 ‘Prokureur steek hond dood’

2012-09-14 00:34 - Gerhard Pretorius

’n Prokureur het glo op straat verby ’n 12-jarige seun geleun om die kind se hond

met ’n mes dood te steek. Die mes het die longe van Simson, Aiden Viljoen se rifrug,

deurboor. Hy is skaars ’n uur later in ’n veearts se spreekkamer dood weens die

bloed in sy longe.

Aiden en ’n maat het eergister omstreeks 16:00 met sy twee honde, Simson en Kiara,

in ’n veiligheidskompleks in Moreletapark, Pretoria, gestap. Die prokureur, Francois

Greeff, het ook met sy twee honde in die kompleks gestap.

“Ek het albei honde se leibande in my hand gehad en toe het ’n man van voor af

gekom met sy twee honde,” het Aiden vertel. “My honde is sterk en het my getrek,

want hulle wou na die ander honde toe gaan. “Die honde het ’n bietjie vir mekaar

115

gegrom en die leibande het deurmekaar geraak, maar hulle het mekaar nie eens een

keer gebyt nie.”

Volgens Aiden het Greeff ’n tree of wat teruggestaan en toe oor hom gebuk en ’n

mes “roekeloos” rondgeswaai.

“Hy het Simson gesny en Kiara ook op die oor gesny.

“Hy het toe teruggestaan en ek het hom gevra: ‘Het jy nou net my hond gesny?’ en

hy het ‘ja’ gesê. “Toe ek hom vra: ‘Gaan jy nie verskoning vra nie?’ het hy ‘nee’ gesê

en net weggeloop.

“Simson het teen my kom lê en toe ek afkyk, het sy bloed teen sy been afgeloop.

“My hond het dit nie verdien nie.

“Toe ons by die huis kom, het my tannie Simson na ’n veearts toe gevat,” het Aiden

gesê.

Daar was ’n steekwond aan die hond se sy wat glo sy dood veroorsaak het.

Aiden het vertel sy oupa Willie, wat verlede jaar dood is, het rifrughonde geteel en

Simson vir hom gegee.Aiden het sy pa mooi gevra of hulle Simson kan veras en sy

as by dié van sy oupa in die gedenkmuur by die Voortrekkermonument kan gaan

plaas. Sy pa, Walter, het Greeff gaan konfronteer.

Greeff het glo aan Walter Viljoen gesê hy het ’n mes by hom om hom te verdedig en

in dié geval moes hy hom en sy honde verdedig.

Greeff het gister aan Beeld gesê die polisie het hom gister om 15:00 op aanklag van

opsetlike saakbeskadiging gearresteer, maar op waarskuwing vrygelaat. Hy het gesê

hy wil nie sy saak in die media bespreek nie, maar ontken dat hy iets verkeerds

gedoen het.

Greeff sal in Oktober in die hof verskyn.

116

Aiden Viljoen (12)

10.5 Seven police helicopters grounded - Nathi Mthethwa

5 September 2012

Minister says Armscor establishing term contract on behalf of SAPS with manufacturers to

perform maintenance

36/1/4/1/201200171

NATIONAL ASSEMBLY

FOR WRITTEN REPLY

QUESTION NO 2091

DATE OF PUBLICATION IN INTERNAL QUESTION PAPER: 10 AUGUST 2012

(INTERNAL QUESTION PAPER NO 23-2012)

Date reply submitted: 4 September 2012

2091. Ms D Kohler-Barnard (DA) to ask the Minister of Police:

(1) Whether any of the helicopters of the SA Police Service (SAPS) Air Wing have been

grounded for maintenance since 1 January 2012; if not, why not; if so, (a)(i) how many have

been grounded in each province and (ii) for how long in each case and (b) how often does

each SAPS helicopter undergo maintenance;

(2) whether there were any delays in the maintenance of these helicopters; if not, what is the

position in this regard; if so, what caused the delays;

117

(3) who has been contracted to provide (a) product support and (b) maintenance to the SAPS

Air Wing helicopters?

NW2571E

REPLY:

(1) Yes

(a)

5 helicopters from Gauteng

• 2 were grounded in April 2011. One of these had to have the Engine was removed

and sent to the USA after being under power the other's gear box was sent to the

USA for repair

• Two were was grounded in October 2011and the delays have been caused by

needing to get spare parts from Germany

• One was grounded in November 2011 and as with the two above delays have been

cause by parts needing to be sourced from Germany.

1 helicopter from Western Cape (Grounded in December 2011 and special part is still

awaited from Germany)

1 helicopter from Free State (grounded in February 2011 and was sent for upgrade The

upgrade requires special spares as the helicopter has been operating more than 25 years)

(b) After every 100 flying hours.

(2) There are no delays in the appointment of service providers to perform maintenance on

the helicopters. The original equipment manufacturers (service providers for the specific

brand and model of helicopters) are appointed immediately after a requirement for

maintenance is received.

(3)(a)(b) Armscor is in an advanced stage of establishing a term contract on behalf of the

SAPS with the original equipment manufacturers for the various models of helicopters in

the SAPS fleet. The original equipment manufacturers for the different models of

helicopters are being utilized and contracted to perform maintenance and product support

on the helicopters as and when a requirement arises.

Reply to question 2091 approved by the Minister

Issued by Parliament, September 5 2012

10.6 Few murder convictions in Cape Town's ganglands

Politicsweb.co.za - 04 September 2012

118

Less than a quarter of finalised prosecutions for murder, in some of Cape Town's most gang

blighted areas, resulted in successful convictions last year. This emerges from information

provided in reply to a parliamentary question by Minister of Justice and Constitutional

Development Jeff Radebe.

Minister Radebe was asked by the Democratic Alliance's Debbie Schafer MP what number of

cases of murder in Hanover Park, Lavender Hill, Elsies River, Manenberg and Bishop Lavis

had been referred to the National Prosecuting Authority by the South African Police Service

- for the years 2007/2008 to 2011/2012 - and how many of these cases had resulted in

convictions.

Recently Western Cape Premier Helen Zille requested unsuccessfully that President Jacob

Zuma deploy the SANDF to two of these areas - Hanover Park and Lavender Hill - due to

the high level of gang violence.

According to the information provided by Radebe a total of 276 murder cases from these

areas were referred to the NPA by the SAPS in 2011/2012 (down from 364 the previous year.)

140 prosecutions were finalised, resulting in 108 acquittals and 32 convictions. In total, over

the past five years, 1 469 murder cases in these areas have been referred to the NPA by the

SAPS, 921 prosecutions have been finalised, and 174 convictions secured.

In answer to the question of whether any of the cases were gang related Radebe stated that

the data collection system used by his department does not make provision for the collection

of this information.

A detailed breakdown is provided in the tables below:

1. Hanover Park (cases registered at Philippi police station)

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised Convictions Acquittals

Conviction

rate (C/PF)

2007/08 37 33 5 28 15.2%

2008/09 42 43 14 29 32.6%

2009/10 20 29 8 21 27.6%

2010/11 57 10 3 7 30.0%

2011/12 41 23 5 18 21.7%

Cases pending 30

***

2. Lavender Hill (cases registered at Steenberg police station)

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised Convictions Acquittals

Conviction

rate (C/PF)

119

2007/08 19 14 6 8 42.9%

2008/09 20 25 4 21 16.0%

2009/10 16 21 2 19 9.5%

2010/11 51 13 4 9 30.8%

2011/12 42 17 5 12 29.4%

Cases pending 19

***

3. Elsies River

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised ConvictionsAcquittals

Conviction

rate (C/PF)

2007/08 34 33 1 32 3.0%

2008/09 46 37 6 31 16.2%

2009/10 54 36 14 22 38.9%

2010/11 54 19 4 15 21.1%

2011/12 49 22 1 21 4.5%

Cases pending 10

***

4. Manenberg

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised Convictions Acquittals

Conviction

rate (C/PF)

2007/08 64 46 3 43 6.5%

2008/09 75 73 12 61 16.4%

2009/10 47 21 6 15 28.6%

2010/11 114 20 5 15 25.0%

2011/12 57 34 15 19 44.1%

Cases pending 29

***

5. Bishop Lavis

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised Convictions Acquittals

Conviction

rate (C/CF)

2007/08 83 56 0 56 0.0%

2008/09 165 109 15 94 13.8%

120

2009/10 107 88 20 68 22.7%

2010/11 88 55 10 45 18.2%

2011/12 87 44 6 38 13.6%

Cases pending 21

***

Total of all five areas combined

Murder cases

referred to

NPA by SAPS

Prosecutions

finalised Convictions Acquittals

Conviction

rate (C/PF)

2007/08 237 182 15 137 8.2%

2008/09 348 287 51 236 17.8%

2009/10 244 195 50 145 25.6%

2010/11 364 117 26 91 22.2%

2011/12 276 140 32 108 22.9%

Cases

pending 109

10.7 Onseker polisie maak jou bang

2012-09-08 07:00

Vir ons hier in die suide is die Lonmin-slagting en sy nasleep waarskynlik effens verder

verwyder as vir mense in die noorde.

Ons kon dinge van ’n veilige(r) afstand volg. Vir ons was dit merendeels ’n TV-tragedie.

Maar vir enigiemand wat die TV-beelde die afgelope twee weke dopgehou het, was een

ding opvallend: Hoe onseker die Suid-Afrikaanse Polisiediens lyk in sy optrede by

onrussituasies soos dié – nie net ten tyde van die skietery nie, maar in elke situasie daarna.

Kyk maar, jy kon die polisielede se onsekerheid sien by vandeesweek se stakings en optogte.

Hulle lyk huiwerig, selfs bang. Hulle maal rond. Jy sien nie linies of kordonne nie. Te veel

van hulle praat met mekaar, en heeltemal te veel praat oor en weer met tweerigtingradio’s

(’n stukkie toerusting wat dikwels meer verwarring saai as wat dit opklaar).

Jy kon met die blote oog sien daar is nie ’n doeltreffende bevelsketting nie, en jy kry ’n hol

kol op jou maag, want jy wéét daardie so belangrike “bevel-en-sein”-funksie wat die situasie

in toom moet hou, is nie daar nie.

Op elke TV-toneel lyk dit of die polisie onkant betrap word. Nou beduie en wuif almal. En jy

weet in ’n klomp van hulle se kop eggo ’n vorige polisiekommissaris se instruksie steeds:

“Shoot to kill.”

121

Jy kry die gevoel – en Dawie sê dit nie ligsinnig nie – dat as iemand nou skielik ’n

tjipspakkie sou pop... Marikana II, of nog ’n Ficksburg met nog ’n paar Andries Tatanes.

Jy sien hierdie onsekerheid ook op die polisie se perskonferensies.

Ná Marikana sit die nuwe polisiehoof, Riah Phiyega, en die generaals vier of vyf breed langs

mekaar, dalk ’n soort safety in numbers-benadering deur mense wat bang is hulle word

vasgevra.

Phiyega praat nie – sy lees van ’n papier af, woorde wat sy beslis nie self geskryf het nie. Sy

is voorgesê wat om te sê. Sy is ’n bekwame, energieke amptenaar, maar vir Dawie lyk dit of

die generaals haar reeds gekoöpteer het. ’n Gulde geleentheid vir haar om haar stempel af te

druk, gaan verby.

Ná die tyd dink jy oor wat jy op die TV gesien het.

Phiyega se uniform lyk te nuut. Dit pas haar nie lekker nie. Jy wonder of sy die polisie se

range uit haar kop ken. Het sy al menasiekos geëet? Deurnagdiens gedoen in ’n

polisiekantoor?

En kan iemand wat hierdie dinge nie deurgemaak het nie, die Suid-Afrikaanse Polisiediens

aan die arm vat en in die regte rigting stuur? Gaan iemand na haar luister, veral ná twee

vorige polisiekommissarisse wat so baie gepraat en so min vermag het?

Vroeër vandeesweek hoor ons dat die opruiming van die toneel van die Lonmin-skietery

onprofessioneel gehanteer is – dit is “besmet”, as ’n mens die polisiewoord daarvoor vertaal.

Ook hier lyk die polisie onseker van homself. Hoe anders dan, as ’n mens op dieselfde dag

hoor dat ’n kwart van die land se speurders nie behoorlik opgelei is nie?

Hiervandaan kring die onsekerheid oor die polisie uit: die gebrek aan bevel en beheer op

misdaadtonele, die gesukkel met forensiese elemente, die onvermoë om ’n behoorlike

dossier aan te lê...

Hierdie onsekerheid – onkunde in party gevalle – van die polisie lê ten grondslag aan die

land se strafregstelsel wat te stadig knars en te maklik vasval. Sake word uitgestel en weer

uitgestel. Dinge sloer so lank dat mense se geheue hulle in die steek begin laat, en te dikwels

kry die lang arm van die gereg dit nie reg om die skuldiges agter tralies te kry nie.

Dawie voer hierdie redenasie straks ’n bietjie te ver. Maar kyk wanneer polisielede weer op

die televisie is. Hulle lyk onbeholpe en onseker.

En dit maak Dawie ook onseker oor ’n hele klomp dinge.

- Die Burger

http://www.dieburger.com/Rubrieke/Dawie/Onseker-polisie-maak-jou-bang-20120908

122

10.8 Helen Zille's reply to Nathi Mthethwa

Helen Zille - 28 August 2012

Yesterday afternoon, 27 August, I received a letter from the national Minister of

Police, Nathi Mthethwa, requesting that I postpone the Commission of Inquiry I

announced last Wednesday 22 August, on the grounds that I had allegedly

appointed the Commission "without discussing the matter with [him] or notifying

[him] of [my] intended actions".

His comments are perplexing given that all the written complaints upon which the

decision to appoint a commission was founded was sent to his office, along with my

request for comment on them, and indeed his office confirmed receipt of these

documents in writing.

I remain of the opinion that the complaints in question merit investigation, especially

given that at least 13 people have lost their lives as a result of mob justice, actions

alleged to be a result of the inefficiencies in SAPS in Khayelitsha and the breakdown

of relations between the police and the residents in that area. Despite repeated

requests since December 2011, I have received no comment on the facts or merits of

the complaints from the Minister or National and Provincial Police Commissioners

at all to date.

It is my honest opinion that the report which will be produced by the Commission in

due course can but only assist the SAPS in meeting any challenges that they face in

that area and, as such, any impact it will have will be positive.

Text of the letter from Western Cape Premier Helen Zille to National Minister of

Police Nathi Mthethwa, August 28 2012:

Dear Minister Mthethwa

COMPLAINTS REGARDING ALLEGED POLICE INEFFICIENCY AND A

BREAKDOWN IN POLICE-COMMUNITY RELATIONS IN KHAYELITSHA,

CAPE TOWN: COMMISSION OF INQUIRY

1. I refer to the above matter and your correspondence dated 27 August 2012.

2. Whilst I am happy to meet you in person to discuss the issues listed in your

telefax, I cannot agree to accede to your request to postpone the Commission from

commencing its work.

3. I say this because, for reasons set out below, I am of the opinion that our

obligations to the SAPS and your office, with regard to coo perative governance have

been fully complied with and the decision to proceed with the establishment of a

123

commission of inquiry in this matter was only taken after a long and exhaustive

process of intergovernmental correspondence from my office with inter alia

your office, as detailed below.

4. Your office was included in each step of that process, in terms of which I

repeatedly asked the SAPS (at every level) to communicate with me on this matter.

In addition, I have agreed to each request for a postponement of the decision in

question, so as to allow the SAPS to engage with us on this matter prior to a decision

being taken in this regard, despite increasing calls by the initial complainants and

other members of the public for me to take action in this matter. The process I have

followed over eight months, including repeated requests to the SAPS to provide me

with comment, has been accompanied by an increase in the tragic phenomenon of

vigilante murders in the area in question, allegedly as a result of the affected

residents' lack of trust in inter alia the ability of the SAPS to do their jobs effectively.

5. In these circumstances, whilst I am indeed willing to consider any suitable

alternative you may want to suggest as a means whereby the complaints in question

can be investigated and, if true, addressed, I am of the opinion that the establishment

of this Commission is now necessary and the Commission's work will assist both the

SAPS and us in establishing whether there is merit in the allegations, and

recommending potential solutions.

6. Given that you indicate in your fax that that you have now "briefed lawyers "to

advise you on this matter, I believe it is important that your lawyers are made aware

of the full facts pertaining to our communications both with the SAPS and your

office in the time leading up to the establishment of this Commission and I

accordingly set these out below.

7. During December 2011, I advised both Provincial Commissioner Lamoer and your

office that I was in receipt of a series of complaints (hereinafter referred to as the

initial complaint) delivered to my office by the Woman's Legal Centre (WLC) on

behalf of a group of non - governmental organisations operating in inter alia, the

Khayelitsha area of Cape Town, these being:

a. The Social Justice Coalition;

b. The Treatment Action Campaign;

c. Equal Education;

d. Free Gender (On 6 December this organisation withdrew itself as a party to the

complaint);

e. Triangle Project; and

124

f. Ndifuna Ukwazi

8. The initial complaint consists of 4 parts, setting out a description of the

complainants, the legal framework they allege applies, a summary of the evidence

they rely upon as the basis of the complaint and various proposals regarding action

that should be taken. A full copy of the initial complaint was attached to my

correspondence in this regard, and which is accordingly already in your possession.

9. In that correspondence I advised that the nub of the initial complaint could be

summarised as follows (quoted from the WIG complaint:

Section 48 & 49):

"Members of the Khayelitsha community routinely experience violations of the rights set out

above in their dealings with the police. What is stated below will demonstrate that

constitutional rights to:

equality, human dignity, life, freedom and security of person, privacy, movement, property,

housing, access to courts as well as the rights given to arrested, detained and accused

persons, are violated by the police, including the CTMPD and other actors in the criminal

justice system, on a daily basis. ... The systematic failure of the Khayelitsha police, including

the CTMPD, to prevent, combat, and investigate crime, take statements, open cases, and

apprehend criminals also violates the provisions of section 195 of the Constitution which

requires all public administration to be conducted professionally, ethically, impartially, and

with the effective, economic and efficient use of human, material and financial resources".

10. Eight case studies are then presented in writing as the factual basis for the above

assertions.

11. In this initial correspondence you and Commissioner Lamoer were accordingly

also notified that:

i. whilst the ambit of the complaint stretches beyond the SAPS (the conduct of the

CTMPD, DoJCD, DCS and the NPA is also called into question with reference to the

overall functioning of these organs of state in Khayelitsha), the powers of this

Provincial Government to address and deal with complaints regarding other organs

of state is prescribed by the Constitution.

ii. With specific reference to the conduct and functioning of the SAPS, Section 206 (3)

of our Constitution mandates each of the nine Provinces to monitor police conduct

and also, inter alia, to oversee the effectiveness and efficiency of the police service, as

well as to promote good relations between the police and the community.

125

iii. Provincial governments have also been provided with various means by which to

perform this oversight and monitoring function vis-a-vis the police service, ranging

from the laying of a complaint to the Independent Police Investigative Directorate

(IPID), to the establishment of a commission of enquiry.

12. In this letter I also stated that the initial complaint regarding alleged police

inefficiency and the breakdown in relations between the SAPS and the community of

Khayelitsha is extremely worrying and that I intended to deal with it seriously and

expeditiously. I accordingly advised that in my opinion both the SAPS and the

Western Cape Government have obligations to apply the principles of good public

administration set out in section 195 (1) of the Constitution, which include

embodying a high standard of professional ethics and providing services that are

impartial, fair, equitable and without bias. It was with these values in mind that I

intended to deal with this complaint.

13. My correspondence informed Commissioner Lamoer and your office that the first

step in dealing with the complaint was to call for the comment of the SAPS

regarding the complaint so as to ensure that these responses could be taken into

account in deciding on what action, if any, would be appropriate to take in dealing

with the complaint.

14. Accordingly and given that the substance of this complaint is directed at the

conduct of the SAPS in Khayelitsha, I requested SAPS to provide me with comment

as to

a. The substance of the complaint; and

b. The method you propose to be the most appropriate to deal it. A similar request

was forwarded to the City of Cape Town given that the initial complaint also made

an allegation regarding the conduct of the City of Cape Town's Metro Police Service.

15. Given that the end of year holiday season was by then almost upon us, I

requested the SAPS to provide me with comments by no later than 30 January 2012

so as to enable you to consider and br investigate the allegations, while giving the

initial complainants the urgent attention the complaint warranted.

16. On the 12th of December 2011 your office (Mr Simon Chabangu) acknowledged

receipt of my letter and informed me that The matter is receiving our utmost

attention and further correspondence will be directed to you in due course". See

annexure A hereto.

17. Nothing further was received from your office in this regard or the office of

Commissioner Lamoer prior to 30 January 2012.

126

18. On the 14th of February I accordingly again wrote both to Commissioner Lamoer

and yourself, advising you that notwithstanding your silence on the matter, I

believed it was still prudent for me to urge you to respond to my initial request for

comment on the complaint before I took any final decision on the matter. I

accordingly asked for your comments again with the request that these be sent to me

before 28 February 2012.

19. On the 27th February 2012 General Lamoer wrote to me and informed me that he

had referred this mater to: "South Africa Police Service (SAPS) Head Office for

instructions." No response to this fax was received from your office.

20. In my consideration of the complaints, I thereafter arranged to meet personally

with the various complainants represented by the WLC on 8 March 2012, along with

representatives of the City's Metro Police who had advised me that they wished to

co-operate fully in this matter and would like to meet the complainants personally in

order to deal with the alleged complaint against the Metro police.

21. Subsequent to this meeting the complainants submitted a second set of

supplementary complaints to me and, in the process of considering these

complaints. I again wrote to your office and that of Commissioner Lamoer (and

copied to the then acting National Commissioner of Police, Lt General Nhlanhla

Mkhwanazi) on 22 May 2012 in which I pointed out that:

a. I had heard nothing further on this matter from any office of SAPS to date, and in

the circumstances was forced to conclude that the SAPS, both provincially and

locally, refused to engage with us on the initial complaint that I have received with

respect to the SAPS in Khayelitsha.

b. Given the on-going acts of vigilantism in that area, which appeared to give

credence to the alleged breakdown of trust as contained in the initial complaint, I

was compelled to consider the establishment of a commission of enquiry in this

matter, without the benefit of the SAPS's prior input in relation to the allegations

complaint or the process to be followed with respect to investigating them.

c. I found the attitude which had been displayed by SAPS to be most disappointing

as it lent credence to the perception that the residents of Khayelitsha are not getting

the attention that they deserve from the SAPS, both locally and at head office.

22. In my letter I expressly advised both you and Commissioner Lamoer that in

those circumstances I intended to proceed to make a decision on the complaints and

the request to establish a commission, within 10 days of that letter.

23. However I did extend this deadline for the following reasons. I had received the

second set of additional complaints from the WLC (referred to above), as well as

127

other requests, including an email from a resident of Khayelitsha asserting inter

alia that an atmosphere of helplessness existed in the area because of the on-going

acts of vigilantism that had, by then, become a frequent occurrence. Despite the

manifest urgency, and notwithstanding the non-response to my three previous

submissions to the SAPS, I decided to try once more to elicit a response from the

SAPS in accordance with our obligations of co-operative governance. I therefore

submitted the additional complaints to the SAPS as well, and ask for a response

before making any final decision.

24. I accordingly forwarded these additional complaints to both your office and that

of Commissioner Lamoer on 13 June 2012, in which correspondence I confirmed to

you:

a. In the face of these complaints and given that yet another person was killed by an

act of vigilantism the previous weekend in the Makhaza area of Khayelifsha, in

order to exercise the monitoring and oversight role provided for in the Constitution

responsibly and with reference to the SAPS, I felt compelled to consider the

establishment of a commission of enquiry to investigate the veracity of these

complaints.

b. In light of the total lack of response that I had received from either the office of the

Provincial Commissioner or that of the National Minister to date with respect

thereto, I was being forced to consider this without the benefit of a prior input by

SAPS in relation thereto.

c. Given that I had been provided with no explanation as to why neither the

Provincial Commissioner's office nor your office had responded to my

correspondence during the six months since the initial complaint was submitted

requesting comment, it was my opinion that any further delays by me in taking

appropriate action with respect to dealing with these complaints effectively would

only reinforce the perception that the residents of Khayelitsha are indeed not getting

the attention they deserve from Government as a whole.

25. The above notwithstanding, in the spirit of co-operative governance by which we

are all bound, and mindful of our respective roles in the oversight and functioning of

the SAPS, 1 accordingly once again asked that SAPS let me have comments by no

later than close of business on Wednesday 20 June 2012 on the written complaints

that I had received, both with respect to the factual content thereof as well as the

merit of the request for a commission of enquiry, failing which I confirmed that we

would proceed accordingly.

128

26. The complaints that I had received regarding the Metro police were similarly sent

to the City of Cape Town for comment and I received a detailed response with

respect thereto from the City on 6 June 2012.

27. On 14 June 2012 I received a further fax from the Social Justice Coalition, urging

me to proceed with the establishment of a commission of inquiry as per the original

complaint laid by them on behalf of their clients in November 2011 and motivated

the request by stating inter alia:

"Since we lodged our complaint, crime has continued to plague our communities. Each day

our friends and neighbors (sic) are robbed, beaten, roped and murdered. We cannot walk to

communal toilets or public transport to get to and from work without fear of falling victim to

crime. When we try to report crimes to seek justice we are turned away from police stations

or treated very poorly by officers. When crimes occur and we report them, police often don't

arrive at the scene at all. If a case makes it into the courtroom, it can drag on for years or be

thrown out due to bungled investigation or corruption..."

28. On the 21 June 2012 your office acknowledged receipt of my letter and the

additional complaints and again advised me:

"This matter is receiving our utmost attention and further correspondence will be directed to

you in due course."

A copy of this fetter is attached hereto for your convenience marked Annexure "B".

Commissioner Lamoer's office responded to me on 18 June by advising me once

again that this matter had been referred to SAPS's head office "for handling."

29. On 21 June 2012 (the same day) Lieutenant General Molefe. the Executive Legal

Officer in the office of the recently appointed new National Commissioner of Police,

wrote to me and asked for an extension to 29 June 2012 in order to provide the

comments in question. This extension was granted.

30. On 29 June 2012 the National Police Commissioner requested a further extension

to 20 July 2012 on the basis that she required time to consult with the Provincial

management and other role players so as to conduct an investigation which she

described as:

"...a qualitative exercise the outcome of which need be resolution of the issues without

necessarily resorting to the process of a commission of enquiry."

31. This extension too was granted.

32. On 13 July 2012 the Women's Legal Centre wrote to General Phiyega and copied

the letter to my office and advised that they had met an "investigative team " set up

129

by the General, presumably so as to conduct the investigation referred to above, and

advised that this team had undertaken: "... not simply to intervene in individual cases,

but to view the emerging problems in the proper systemic light, and to keep an open mind to

the establishment of a commission of enquiry, where all role-players can be brought together

under one objective, as solution to the systemic problems."

33. The WLC accordingly requested that I postpone a decision until the 31 of July

2012. In light of the content of this fax and notwithstanding that no formal request

for such an extension was received by me from the SAPS, I agreed to postpone a

decision in this regard until after 31 July 2012.

34. On 6 August 2012, I met representatives of the WLC and the various

orgonisations which they represent in this matter. At that meeting the aforesaid

organisations personally confirmed to me their request for the establishment of a

commission of inquiry into alleged police inefficiencies and a breakdown in trust

between the residents of Khayelitsha and the SAPS. In so doing the representatives

confirmed that they had heard nothing further from SAPS on this matter subsequent

to the correspondence they had addressed to SAPS and advised that they believe it is

imperative that a commission be established so that the root causes of the ongoing

acts of vigilantism in the area can be addressed.

35. On 7 August 2012 the National Commissioner addressed my office in writing in

which correspondence she informed me inter alia that her office was, through the

nationwide "Dumelang Sessions" "....gathering keen understanding of the wide scope of

challenges as well as noting the pockets of excellence in SAPS". Unfortunately General

Phiyega's letter to me provided no comment at all regarding the content of the

complaints in question, nor indeed did she refer at all to the merits of the request for

a commission to be instituted, and I accordingly was forced to regard her letter as a

courtesy update on her general actions in the country as a whole, and which took the

complaints and calls for a commission of enquiry no further. In this regard whilst I

noted that the fax indicated that her office was "arranging to meet with the

complainants so as to discuss the "issues they raise", this appeared to me to be

incorrect as my office had enquired of the complainants as to whether such meeting

had been arranged, to which we had been advised that nothing further had been

heard by these complainants from SAPS in this regard, subsequent to their meeting

in early July 2012.

36. I did however welcome the fact that in her fax General Phiyega committed SAPS

to its "continued support and compliance" with regard to, inter alia partnering and

collaborating with other stakeholders.

37. For the sake of completeness I confirm that the complaints regarding alleged

actions of the City of Cape Town's Metro Police service in Khayelitsha were also sent

130

to the leadership of the City of Cape Town's Metro Police Service, calling for its

comment pertaining thereto and which comment was forthcoming and detailed in

response. The City of Cape Town's full co-operation in this regard to date, as well as

the actual content of the City's responses on the merits of the complaints which were

forwarded to it, led to a decision being made that these complaints will be best dealt

with by way of a referral to Provincial Minister Plato to deal with further as he

deems fit. In accordance with his powers under the South African Police Services

Act. Given the extensive investigative powers which vest in Provincial Minister

Plato vis-a-vis the Metro Police in terms of this section of the Act, and the willingness

to co-operate and deal with any complaints that has been displayed by the

leadership of the City's Metro Police to date, this referral to MEC Plato was deemed

to be a prudent, cost-effective, and rational method by which these complaints can

be dealt with at this stage.

38. In contrast to this, no response has been received to date (either on the substance

of any of the complaints or the merits of a request for a Commission) from any SAPS

office at provincial or national level, despite two assurances from your office that the

matter was receiving your utmost attention.

39. We know that at least 13 people have died in Khayelitsha over the period we

have been seeking to address this matter, allegedly as a result of acts of vigilantism

meted out by mobs to persons perceived as having engaged in criminal activity in

the area. In each case we know that no charge was laid with SAPS with respect to the

alleged criminal activity, prior to the mob action in question.

40. Used in the anti-apartheid struggle as a method to kill suspected police

informers, what became known colloquially as "necklacing" has now re-emerged as

one method of implementing this mob justice and photographs of three men with

tyres around their necks facing imminent execution by necklacing, taken at

Khayelitsha Enkanini informal settlement on 19 March 2012, have been published

around the world.

41. At the same time, pressure continued to grow and I received a further complaints

about the alleged inefficiency and breakdown in relations between the community

and the SAPS as being one of the main reasons for the vigilante action that is taking

place in Khayelitsha. (See, for example, the fax sent to my office from persons

allegedly representing the Community of Makhaza in this regard, which is attached

hereto as Annexure C).

42. Section 206 of the Constitution read with section 127 of the Constitution,

empowers the Premier of a Province to appoint a commission of inquiry into

complaints of police inefficiency or a breakdown in relations between the police and

any community.

131

43. I am of the opinion that the complaints in question merit investigation especially

given that we know of at least 13 people who have lost their lives as a result of mob

justice, actions alleged to be a result of the inefficiencies and loss of trust referred to

above.

44. Despite repeated requests, the SAPS has failed to respond to me on this matter at

all to date, not only refusing to provide comment on the facts or merits of the

complaints, but also in respect of the process that has been followed to date.

45. As a result, the powers bestowed on the Province and the Premier in terms of the

aforesaid legislation were exercised on Wednesday 22 August 2012 without the

benefit of any insight the SAPS may have had to offer in this regard. On 15 August

2012 I, together with my cabinet, resolved to institute a Commission of inquiry into

alleged police inefficiency and a breakdown in police-community relations in

accordance with the draft proclamation submitted to cabinet in this regard, a copy of

which is annexed hereto for your convenience and which I am informed will be

promulgated in the Provincial gazette tomorrow.

46. Given all of the above you will appreciate that I am somewhat perplexed at your

comments that I did not notify you of my "intended actions" in the establishment of

this commission. Not only have all the written complaints upon which the decision

was founded been sent your offices, along with my request for comment thereon,

but indeed your office has confirmed receipt of these documents in writing.

47. As regards the specific allegations made in your fax I point out that given that we

have received no communication from the SAPS regarding any initiatives of any sort

which will address these complaints, I am unable to comment on your assertions

that this Commission's work may impact on such initiatives. However in so far as

you assert that the establishment of this Commission is premature, I respectfully

disagree, for reasons set out above.

48. it is my honest opinion that the report which is due to be tabled by the

Chairperson in this regard in due course can but only assist SAPS in meeting any

challenges that they face in that area, and as such any impact it will have will be

positive.

49. In light of the aforesaid facts, and the limited purpose of this commission as set

out above, I trust that you are convinced that not only has this Commission of

Enquiry been lawfully established, but that its work should be encouraged and

supported by all organs of state, including the SAPS.

Yours sincerely

PREMIER

132

(HELEN ZILLE)

The National Police Commissioner Phlyega

ANNEXURE A

ANNEXURE B

133

Issued by the Office of the Western Cape Premier, August 28 2012

http://www.politicsweb.co.za/politicsweb/view/politicsweb/en/page72308?oid=322522&sn=

Marketingweb+detail&pid=90389

10.9 Mkhwanazi should be suspended not redeployed - DA

Dianne Kohler Barnard - 30 August 2012

134

The DA finds it unbelievable that National Police Commissioner Phiyega has moved

former acting National Police Commissioner Nhlanhla Mkhwanazi to a top position

despite his being under investigation for covering up a murder. Phiyega should

suspend him, not give him a top job.

It has been reported that Phiyega has moved Mkhwanazi to the position of

Provincial Police Commissioner in the Northern Cape.

Earlier this year, the DA asked the Public Protector to investigate Mkhwanazi for

being an accomplice to murder, obstruction of justice for failing to co-operate in the

murder investigation as well as failing to investigate the misappropriation of

millions of rands of the Crime Intelligence Secret Fund

The Inspector General of Intelligence is looking into potential abuses of the Crime

Intelligence Fund. The Public Protector indicated that "after a careful assessment of

the complaint [against Mkhwanazi], I have determined that there is a prima facie case

of improper conduct and abuse of power, which warrants an investigation". The

investigation is currently underway.

It is therefore unfathomable that Commissioner Phiyega has decided to shuffle him

to a new position instead of suspending him.

It has also been reported that he - at just 38 years of age - is being considered for

‘early retirement' in terms of the notorious Section 35 of the SAPS Act. This will

entitle him to a full pension plus a huge cash pay-out. So first Commissioner Phiyega

will move him from head office to a provincial top position - instead of suspending

him - then she will allow him to retire early and get a nice sum of money and

benefits. This not only rewards his questionable conduct, but will result in yet

another vacancy left in the top brass of the SAPS.

The new National Police Commissioner should have done everything in her power

to avoid emulating the bizarre example of her predecessor, yet here she is offering

Section 35 to Mkhwanazi, and allegedly many others appointed by former National

Police Commissioner Cele. Cele, too, had granted Section 35 to a number of SAPS

members, some of whom were still under criminal investigation.

Is there no end to this Commissioner's inability to make the right decisions?

I will be writing to Commissioner Phiyega today to ask that she suspend

Mkhwanazi pending the result of the Public Protector's investigation.

Statement issued by Dianne Kohler Barnard MP, DA Shadow Minister of Police, August 30

2012

135

http://www.politicsweb.co.za/politicsweb/view/politicsweb/en/page72308?oid=323073&sn=

Marketingweb+detail&pid=90389

10.10 DCD Protected Mobility acquires Springbuck APC range from

Drakensberg Truck Manufacturers

Written by defenceWeb Wednesday, 12

September 2012 13:33

DCD Protected Mobility has acquired

the Springbuck armoured personnel

carrier (APC) range from Drakensberg

Truck Manufacturers and has begun

marketing the series of vehicles.

“We’re very excited to have expanded

our existing product range to include a

vehicle that has such potential on the African continent, particularly in terms of

emerging markets,” said DCD Protected Mobility general manager, Andrew Mears.

“The Springbuck APC has been designed for ease of operation, maintenance and

repair, harnessing internationally available drive-line components for assured

performance and availability of parts.

“The acquisition of this range is part of a corporate strategy to expand our product

and customer base by establishing a footprint in Africa and emerging markets,”

Mears said. “The Springbuck APCs are lighter than our existing Mountain Lion

range and we are confident that DCD Protected Mobility’s international standing

and backing will allow its true potential to be realised. Right now we are looking at

taking the Springbuck Mk VI APC back to the drawing board and fully

industrialising it, to affect even greater savings for our customers and further

improve its capabilities.”

The Springbuck vehicles is roughly based on the dimensions of the original South

African Mamba vehicle. It is 5.8 metres long and 2.3 metres wide. Carrying capacity

is ten troops, plus a driver. Ballistic protection is able to stop bullets up to 7.62 mm

calibre while a V-shaped hull provides protection against a single TM57 mine under

the vehicle while the Springbuck has sufficient armour to defeat a double TM57

mine under any wheel. The vehicle has a top speed of 115 km/h and is powered by a

MWM 6 litre engine. Range is approximately 600 km.

136

Weighing in at 6 800 kg with a ground clearance of 357 mm (under axle), the six-

cylinder three-door Springbuck Mk VI has a top speed of 115 km/hour and a turning

circle of 14.7 metres. With the same dimensions and turning circle as the Mk VI, but

weighing 7 400 kg, the Springbuck Mk IV is a one-door four-cylinder APC with a

ground clearance of 343 mm and top speed of 110 km/hour.

DCD said the vehicle had been designed around the ergonomics of the driver and

crew, specifically for the African market. Mears described it as “affordable, but not

inferior”, making it ideal for a broad spectrum of security applications.

Nigerian defence and security firm Mekahog is in the process of setting up a factory

to manufacture Springbuck and other armoured vehicles in Nigeria. In June

Franklyn Ohakim, Group Executive Director of Mekahog, told defenceWeb that his

company would be the first in West Africa to have the ability to fabricate and

maintain armoured vehicles.

DCD Protected Mobility, a division of the DCD industrial group, will showcase the

new acquisition alongside its other products at Africa Aerospace and Defence 2012

from September 19 to 21.

One of its exhibits is expected to be the Mountain Lion armoured utility vehicle. This

12 800 kg vehicle features a four-wheel steering system, giving a 12 metre turning

circle (versus 14.7 metres for the Springbuck, for example). Payload is just over two

tons, or eight troops; maximum speed is 105 km/h and range is 800 km. The 6.15

metre long vehicle can be fitted with gun turrets weighing up to 700 kg.

DCD is optimistic about the prospects of the Mountain Lion, with opportunities in

South Africa (Project Sapula, to replace Mamba and Casspir vehicles), Canada and

emerging markets in Africa, Asia, Eastern Europe and Latin America. However,

Mears noted that the vehicle would be competing in a very tough and competitive

market. An increasing number of mine-resistance ambush protected (MRAP)

vehicles are entering the market while the United States sells surplus vehicles as it

winds down the conflicts in Iraq and Afghanistan.

DCD said it is exploring the possibility of producing a new-generation MRAP

vehicle and will take a decision on whether or not to proceed early in 2013. Mears

told Engineering News that it would probably take six years to reach the prototype

stage. The vehicle would come in 4x4 and possibly 6x6 format.

137

Other vehicles developed by DCD include the Husky and Meerkat. The Husky

VMMD (Vehicle Mounted Mine Detector), previously known as the Chubby system,

was developed in the 1970s for the South African Defence Force to clear roads of

mines in Namibia and Angola. The system comprises of two Husky vehicles: the first

acts as a Mine Detection Vehicle (MDV) (previously a Meerkat). The second vehicle

(a Husky) tows a mine-detonating trailer.

The South African Army uses the Meerkat. However, some have been sold to France,

Australia and the United States. More than 400 Huskies have been sold and as of

January this year, the Husky system had taken 7 000 hits in combat in Iraq and

Afghanistan, with no mine or improvised explosive device fatalities.

http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=276

61:dcd-protected-mobility-acquires-springbuck-apc-range-from-drakensberg-truck-

manufacturers&catid=50:Land&Itemid=105

10.11 SAS Queen Modjaji’s hull received 1.5 x 1.5 m dent in accident

Written by defenceWeb Wednesday, 12

September 2012 12:49

The minister of defence has revealed that

the hull of the South African Navy’s

submarine SAS Queen Modjaji received

a 1.5 by 1.5 metre dent when it hit the

seabed during a training accident on July

17. However, the submarine is back in

the water after repairs and is preparing

to participate in exercise Atlasur IX later

this month.

In response to a parliamentary question posed by Pieter Groenewald, the opposition

party Freedom Front Plus chief spokesperson for defence, the Minister of Defence

and Military Veterans Nosiviwe Mapisa-Nqakula stated that a board of inquiry has

been convened by the South African navy to determine the cause of the incident.

“The outcome of the report of [the Board of Inquiry] BOI will provide the

recommendation about the responsibility and accountability of the members of the

crew involved,” the minister stated.

The reply to Groenewald’s question stated that SAS Queen Modjadji 1 made

unplanned contact with the sea-bottom (mud and sand) on July 17 during routine

“diving safety drill” and “hydraulic oil pressure failure” exercises.

138

A technical investigation has shown that SAS Queen Modjadji 1 suffered an

indentation approximately 1.5 m by 1.5 m to the outer protective plating (7.8 mm) of

the bow, protecting the main ballast tank no: 5.

Groenewald said he wanted to see disciplinary action over the incident. “The reply

of the Minister confirms my allegations that there had been negligence and poor

training,” Groenewald said. “The exercise was carried out precisely to imitate such a

situation where the hydraulic pressure in the submarine should be stopped. Such

exercises have strict security measures that have to be followed and it is clear that

these measures were not implemented. The outcome of the Board of Inquiry is being

awaited and disciplinary steps should be taken.”

The South African Navy said the diesel-electric attack submarine did not suffer any

damage to its pressure hull in the incident. A hull survey was conducted by a team

of navy divers once the submarine had returned to Durban, which determined that

no mechanical failure lead to the collision.

The navy said the incident can be compared to a “fender bender” with damage to

the exterior hull only. “The boat is technically sound and is able to continue with

operational obligations,” the navy said. After sailing to Simon’s Town under her

own power, the boat was taken out of the water for inspection and repair, which

involved the replacement of a small section of the submarine’s outer shield.

Queen Modjadji 1 is now back in the water and is preparing to participate in the

international naval exercises Atlasur IX and Ibsamar (India-Brazil-South Africa

Maritime exercise). The boat is fully operational, The New Age newspaper has

reported.

Ibsamar is a biennial exercise involving IBSA partners South Afrcia, India and Brazil.

Atlasur is also is a two-yearly, joint and combined maritime exercise between the

navies of South Africa, Brazil, Argentina and Uruguay. The first such exercise was

held in Argentinean waters in 1993 and laid the foundation for a combined maritime

doctrine between the nations. Atlasur will be conducted in False Bay, Hermanus,

Simon’s Town and Hout Bay over the period September 24 to October 10, 2012.

Naval sources and South African defence analyst Helmoed-Römer Heitman have

observed that accidents and incidents involving submarines are not uncommon. The

Canadian submarine HMCS Corner Brook was extensively damaged last year June

off Vancouver in a similar grounding. Other recent accidents involving submarines

include a fire aboard a Russian nuclear submarine in port at Murmansk in December

and the HMS Astute, lead-ship of a new class of British nuclear attack submarines

running aground off the Isle of Skye in October. She was undergoing sea trials at the

time.

139

http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=276

59:sas-queen-modjajis-hull-received-15-x-15-m-dent-in-

accident&catid=111:SA%20Defence&Itemid=242

10.12 SANDF loses 38 assault rifles in three years - Pieter Groenewald

Pieter Groenewald - 04 September 2012

SUBJECT : 38 ASSAULT RIFLES STOLEN OR LOST IN THE PAST THREE YEARS

The Minister of Defence and Military Veterans, Ms. Nosiviwe Mapisa-

Nqakula, has confirmed in writing that 50 firearms, which includes a

machine gun, and one grenade launcher have been stolen from or have

been lost by the Defence Force in the past three years (since 2009). This

follows in response to a question posed by Mr. Pieter Groenewald (MP)

of the Freedom Front Plus in Parliament.

"What is the most worrying is that 38 of the 50 firearms are automatic

assault rifles such as R5, R4 and R1 firearms and one RPK 7,62 mm

machine gun. In only two months (Apr -May) of this year 9 automatic

assault rifles were stolen or lost (3xR4 and 6xR5). Six R5 assault rifles

have disappeared from the Air Force. It is precisely this type of weapon

which is used in transit heists but is now also being used in robberies at

shopping malls and even in farm attacks," Mr. Pieter Groenewald (MP),

chief spokesperson on Defence for the Freedom Front Plus said.

"What is further worrying is that the precautionary measures in place,

are the same measures the minister stated to be in place in her reply in

2010 to a similar question I posed. That means that there is poor

management and poor discipline in the control of firearms in the

SANDF. The only thing that is new is that the weapons have been bar-

coded with Dot-Peen machines to show that the firearms belong to the

Defence Force. The Minister has to state whether disciplinary steps will

be instituted against the members who were in charge of the firearms.

The current system promotes crime because this type of weapon cannot

be owned by members of the public and can only be obtained from the

140

Defence Force or the Police. I will definitely be asking follow-up

questions in Parliament of the Minister about disciplinary steps,"

Groenewald said.

According to the reply of the Minister, seven pistols, 11 x R5 (5,56mm),

21 x R4 (5,56mm), 2 x R1 (7,62mm) and 1 x RPK 7,62mm machine gun, 1

x 40mm grenade launcher and various other firearms have been stolen

or lost, since 2009.

Mr P J Groenewald (FF Plus) to ask the Minister of Defence and

Military Veterans:

(1) How many weapons of every (a) kind and (b) calibre of the SA

National Defence Force (SANDF) have (i) been stolen or (ii) gone

missing (aa) in (i) 2009, (ii) 2010 and (iii) 2011 and (bb) since 1 January

2012;

(2) what steps have been taken to combat these thefts and losses;

(3) whether she will make a statement on the matter?

REPLY

(1) Refer to the attached Appendix A

(2) Steps taken to combat these thefts and losses are as follows:

(a) All possible physical measures have been taken to secure weapons in

storage.

(b) All weapons are handed back after use, counted and stores in

safekeeping to ensure effective control.

(c) Weapon permits are issued for all weapons on personal issue (ie.

Military Police and VIP protection) on condition that the individual

complies with the laid down criteria as stipulated in policy.

141

(d) Regular inspections are done as part of unit standing orders to

effectively verify and control weapons.

(e) Stock verification is done on a regular basis to ensure compliance

with requirements of policy.

(f) A central firearms control register is kept and verified with the South

African Police Service's firearms control register as a measure to control

losses.

(g) The DOD is currently in the process to bar-code all firearms with Dot

Peen machines in order to identify firearms as DOD property and to

ensure compliance in accordance to the Firearms Control Act. The bar-

coding will enhance verification of all firearms belonging to the DOD. A

total of 40 000 firearms have already been Dot Peen (bar-coded). The

bar-coding project will be completed by the end of August 2012; where

after the bar-coding of the rest of the firearms in the DOD will be rolled

out.

(3) Not at this stage

APPENDIX A

TO QUESTIONS IN THE NATIONAL

ASSEMBLY

QUESTION 1499 [NW1779E]

DATED JUNE 2012

FIREARMS LOSSES OF THE DOD

QUESTIONS IN THE NATIONAL ASSEMBLY:

QUESTION 1499

LOSSES FROM FIN YEAR 2009/10 TILL

MAY 2012

Ser no Type and Caliber Fin year

2009/10

Fin year

2010/11

Fin year

2011/12

April and May

2012

142

a b c d e

SA ARMY

01 Rifle 5,56mm, R4 3 7 7 3

02 Rifle 5,56mm, R5 1

03 Pistol 9mm 2 1

04 Pistol Z88 1

05 Rifle 7,62mm, R1 1

06 Rifle 7,70mm .303 1 1

07 Rifle .22 1

08 Rifle 7,62mm, R2 1

09 Sub Machine gun

9mm

1

10 Rifle 7,62mm siminov 1

11 Machine gun RPK

7,62mm

1

12 Laucher grenade

40mm

1

TOTAL SA ARMY 4 17 10 3

SAAF

13 Pistols 9mm 2

14 Rifle 5,56mm, R5 1 6

Rifle 5,56mm, R4 2

TOTAL SAAF 2 3 6

SA NAVY

15 Pistol 9mm Beretta 1

TOTAL SA NAVY 1

143

SAMHS

16 Rifle 5,56mm, R5 2

TOTAL SAMHS 2

J OPS

17 Pistols 9mm 1

18 Pistol Sauer 9mm 1

19 Rifle 5,56mm, R5 1

TOTAL J OPS 1 1 1

TOTAL PER FIN

YEAR

7 20 15 9

Statement issued by Mr. Pieter Groenewald (MP), FF Plus Chief

Spokesperson: Defence, September 4 2012

10.13 Misdadigers geen vrees meer vir SAPD

UITGEREIK DEUR : Amanda de Lange

HOEDANIGHEID : VF Plus Streekleier, Wesrand

DATUM : 14 September 2012

Na nóg ‘n skietvoorval in Muldersdrift is dit voor die handliggend dat die Suid-

Afrikaanse Polisie geen vrees meer vir misdadigers inhou nie aangesien die

misdadigers heel moontlik betrokke kan wees by ander misdade in die omgewing,

sê me Amanda de Lange, VF Plus streekleier, Wesrand.

“Wanneer gaan die regering tot die besef kom dat daar ‘n vrypas aan voornemende

misdadigers gegee word deur die onbeheersde toestroming oor die grense van Suid-

Afrika? Die staat is, volgens die grondwet, veronderstel om die veiligheid van sy

burgers te waarborg maar faal duidelik daarin. Misdadigers beskik oor fyn

uitgewerkte intelligensie en inligting oor die wandel en weë van geïdentifiseerde

slagoffers en die SAPD en buurtbeveiliginginisiatiewe skiet ver tekort op dié

terrein.”

144

Die VF Plus spreek ook hul kommer uit oor die vrylating van die vyf verdagtes wat

vroeër aangekeer is vir die moord en aanvalle op die Botha gesin in dieselfde

omgewing en doen ‘n beroep op die SAPD om hul ondersoekwerk in dié verband op

te skerp.

Amanda de Lange: VF Plus Streekleier, Wesrand: 071 6049 498

10.14 Paramount unveils new Marauder vehicle

Written by Chris Szabo/defenceWeb

Tuesday, 18 September 2012 16:17

The Paramount Group has unveiled its

latest offering for the land security

market, the Marauder Patrol, a

lightweight armoured vehicle aimed at

protecting the military or police from

light and medium-calibre weapons.

The vehicles, shown in a military open-

back and a closed police version during the launch at Air Force Base Waterkloof

today, are aimed are replacing vehicles used by military organisations, police and

security companies worldwide which have until now jury-rigged solutions like

adding armour plate to Land Rovers or similar vehicles. Such modifications strain

the engine and drive train and reduce speed.

“Increasingly in the markets that we’re engaged with, we’ve seen a demand for a

lighter, protected mobility. There’s an increasing demand for a lighter patrol

vehicle,” Paramount Group Director for Global Business Development, Miles

Chambers, told defenceWeb.

Chambers said that such vehicles are needed in various situations, including rapid

response peacekeeping operations, border patrol and for special forces requiring

light, small and fast vehicles.

The Marauder Patrol vehicle is based on COTS (commercial off the shelf) driveline

components. Maintenance and support are available through commercial dealer

networks. Paramount said the vehicle has a deliberately non-aggressive appearance

– making it perfect for police, peacekeepers or special forces operating in sensitive

environments.

145

The Marauder Patrol is protected to STANAG Level 1 ballistic protection, meaning it

can stop shell fragments as well as 7.62 mm and 5.56 mm bullets. For those

customers wanting extra protection, there is the choice to increase ballistic to

STANAG Level 2, without impacting the performance of the vehicle.

The vehicle comes in either a five-door ‘SUV’ version which can carry nine people or

a four-door ‘double cab pick-up’ model which can carry a maximum of five people.

In both cases, the vehicle is available with optional extras of run-flat tyre inserts,

communications systems, add-on armour, various weapons stations and automatic

transmission. Paramount said that crew comfort and ergonomics were key design

elements and the vehicle is fully air-conditioned with plenty of space for tools,

medical supplies and communications equipment.

Chambers told defenceWeb that Paramount Group had found that police were using

up-armoured Land Cruisers or up-armoured SUVs from the commercial market,

which was usually less than ideal, because this adds additional weight to the vehicle.

“(The new Patrol model) provides the ability for police forces and military to have a

lighter vehicle, all-round ballistic protection, including protection against M-26 hand

grenades underneath and provides greater survivability than traditional (vehicles),”

he said.

Paramount’s Chief Technology Officer, Len Mellet, pointed out that the Marauder

Patrol was ideal for moving between a main base to a forward base in a

peacekeeping scenario, which would be a waste of resources to use a heavy six-

wheeled mine-protected vehicle. He stressed the fact that the Marauder Patrol was

designed to take the heavier armour and armoured glass and this would not put

pressure on the drive train, like it would on a converted SUV or other 4 x 4 vehicle.

He said the vehicle could withstand fire from handguns or rifles, as well as weapons

with a larger calibre, up to 7.62mm, such as many versions of the AK-47. “If you find

you looking for something more, there’s an add-on kit, for (STANAG) Level 2.”

The new Paramount Marauder Patrol is aimed at filling the gap between un-

armoured 4 X 4 vehicles which would not be able to handle being under fire and the

heavier six-or-eight-wheeled vehicles that are designed to withstand landmines,

rocket fire and other battlefield hazards.

146

“Marauder Patrol breaks new ground in the utility vehicle market because it offers

high levels of protection combined with unprecedented mobility and supportability.

This makes it ideal for police and special operations forces conducting patrol-type

operations, on or off-road,” Chambers said.

“As governments seek to cope with a range of new security challenges, it is vehicles

such as this that give them the flexibility to respond to a variety of threats without

having to rely on more expensive or aggressive looking large scale armoured

vehicles. This vehicle proves that when it comes to armoured vehicles South Africa

has the heritage and experience to make some of the most innovative solutions in the

world.”

The Marauder Patrol has a kerb weight of 2 950 kg (for the four-door) and 3 450kg

(for the five-door). It is powered by a 128 kW turbo diesel, giving a top speed of 120

km/h and a range of 800 km.

http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=277

28:paramount-unveils-new-marauder-vehicle&catid=50:Land&Itemid=105

10.15 2de hofsege vir diabeet teen polisie

2012-09-23 21:42 - Jeanne-Marié Versluis

’n Diabeet wat ’n been kwyt is nadat die polisie geweier het dat hy in ’n polisiesel

medisyne vir sy diabetes kry, het ’n tweede slag in die hooggeregshof in Pretoria

teen die minister van polisie geslaan.

Danie Venter van Louis Trichardt is in ’n rolstoel omdat hy nie ’n kunsbeen kan dra

nie. Robert van Wyk, Venter se prokureur van Pretoria, het gesê die deel van die

been wat nie geamputeer is nie pyn. Daarom kan Venter nie ’n prostese dra nie.

Venter, wat in die 50 is, het reeds ’n jaar gelede ’n verstekvonnis teen die minister

(die verweerder) in dié hof bekom nadat die verweerder nie teen die spertyd van 3

Junie 2011 kennis gegee het dat Venter se eis teengestaan gaan word nie.

Die meriete van Venter se saak is toe in sy guns beslis.

Venter het skadevergoeding van R380 000 geëis, onder meer omdat die polisie hom

op 30 Desember 2009 onregmatig by sy huis gearresteer het.

Nadat die verstekvonnis teen die minister bekom is, wou die verweerder dit tersyde

laat stel.

147

Die aansoek om tersydestelling sou verlede week, ’n jaar later, in die hof aangehoor

word.

Die polisie kon egter nie sekere hofstukke vir die aansoek verskaf nie en het van die

tersydestellingsaansoek afgesien.

Van Wyk het gesê die polisie se aansoek was “gebrekkig”.

Hy het gesê die polisie het ook aangebied om Venter se regskoste te betaal. Dit sluit

die koste van twee advokate (van wie een ’n senior advokaat is) in. Dit sluit ook al

die verkwiste regskoste in.

Van Wyk het gesê minstens R2 miljoen-skadevergoeding gaan geëis word in die

hofgeding om die omvang van Venter se skade te bepaal.

Daar gaan om ’n voorkeurdatum vir die aanhoor van dié geding aansoek gedoen

word, het Van Wyk gesê.

Venter is destyds ’n nag lank by die polisiekantoor aangehou en toe op borgtog

vrygelaat.

Volgens hom het hy in ’n diabetiese koma verval. Weens die koma was daar ’n

suurstoftekort na sy spiere en ’n deel van sy been is later geamputeer.

http://www.beeld.com/Suid-Afrika/Nuus/2de-hofsege-vir-diabeet-teen-polisie-

20120923

10.16 Diewe buit kerkbeeld

2012-09-24 21:02

Susan Cilliers

Potchefstroom. – ’n Geskiedkundige koperborsbeeld deur Coert Steynberg is voor

die oudste kerkgebou van die destydse Transvaal gesteel.

“Die historiese en sentimentele verlies is erger as die geldverlies,” het ds. Willem

Kok, predikant van die Nederduitsch Hervormde kerk in die Potchefstroomse

middestad, gister gesê.

Die gesteelde borsbeeld van ds. Dirk van der Hoff is in 1942 met die gemeente se

eeufees opgerig. “Dis onvervangbaar omdat Steynberg al oorlede is,” het Kok gesê.

148

Van der Hoff was die eerste predikant van dié kerk, ’n nasionale

gedenkwaardigheid. Die kerk se hoeksteen is al in Desember 1859 deur Van der Hoff

en oudpres. M.W. Pretorius gelê en die kerkgebou in 1966 ingewy.

Volgens Kok het hy verlede Sondag (16 September) self niks vreemds opgemerk

voordat sy dogter ná die erediens vir hom kom sê het die beeld is weg nie. Dis

vermoedelik die vorige aand gesteel.

Die beeld wat gesteel is.

“Die diewe is agter die koper aan.”

Kok het gesê die geldelike waarde van die beeld moet nog bepaal word en dat dit

met die kerk se versekeringsmaatskappy bespreek sal word.

“Ons het al kontak met ’n Roodepoortse beeldhouer vir die bou van ’n moontlike

replika gemaak.”

Volgens Kok is daar genoeg voorbeelde om ’n replika te maak, onder meer ’n

identiese Van der Hoff-beeld wat tans in die kerk se sinodale kantoor in Pretoria is.

As ’n nuwe koperbeeld gemaak word, sal dit voortaan in die kerkgebou se

voorportaal gehou word.

’n Sement-replika sal moontlik dan geplaas word waar die koperbeeld eers gestaan

het.

149

Ds. Willem Kok voor die Hervormde Kerk in Potchefstroom waar die

koperborsbeeld van ds. Dirk van der Hoff, dié historiese kerk in Potchefstroom se

eerste leraar, onlangs gesteel is. Foto: Susan Cilliers

http://www.beeld.com/Suid-Afrika/Nuus/Diewe-buit-kerkbeeld-20120924

11. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE

VEILIGHEIDSGESKIEDENIS

11.1 Eenheid 6 - Artikel 3: Eenheid 6: Opleiding in die beginjare - Anemari

Jansen en Larry Hanton

Hierdie is die derde artikel in ons reeks oor Eenheid 6.

150

Foto 1: Hein, Louis en Larry by Louis se kantoor

Job stress, burnout and coping strategies of South African Police officers

According to Jones and Kagee (2005), police personnel in general and South Africa in

particular are exposed to various duty-related stressors that are significantly different, in

terms of quality and quantity to those experienced by the general population.

Knowing that high levels of stress exist may bring us to the question of how individuals cope

and whether the coping strategies they employ are helpful. The job profile of a police officer

includes witnessing a fellow officer killed in the line of duty, killing someone in the line of

duty, recovering bodies from motor vehicle accidents, witnessing domestic or community

violence, and responding to cases involving child battery (Gulle, Tredoux & Foster, 1998).

Stress and burnout are usually considered to be by products of police work.

In and of itself, the nature of police work is regarded to be highly stressful and can even be

described as hazardous (Storm & Rothman, 2003). According to Gulle et al. (1998), Marks

(1995) and Nel and Burgers (1996), the statistics of crime and violence in South Africa are at

high levels.

151

Foto 2: Die oorspronklike groep: Baksteen Marais, Bert (Landmyn) Steyn, Willie

Odendaal, Piet Landman, Larry Hanton, Bez Bezuidenhout, Johnny Johnson,

Stidworthy.

Reaksie-eenheid 6 kantore: Agtuur die aand op `n twaalf-uur bystandskof. Aande

was maar stil. Party lê rond, ander beman die telefone. `n Groepie sit iewers en

gesels. Een van die ouens het `n videokasset saamgebring. Heel onskuldige movie

die eerste vyf minute, toe is dit skielik ‘Debbie does Dallas’. Daai een waar die

cheerleaders die hele dorp xxxxxxx gee om geld in te samel.

“So partymaal was daar blou movies om die ouens aan die gang te hou.” Larry lag.

“Dat hulle darem kan sê: “Ons het dít en dít gedoen. Op die twaalf ure bystandskof.

Dit was `n “hurry up and wait” situasie. Jy moes op parade kom kwart voor ses, en

dan sit jy en wag. En jy wil die ouens besig hou, anders dink hulle te veel, aan wat

wag die nag, aan die verskriklikheid van hulle situasie.”

Ek: “Waar het julle gesit en kyk?”

152

Larry: “Dit was in `n agterkamer, `n ou admin kantoor. Jy het gesit of gelê waar jy

kan. Ag... en daar was nie baie movies nie. Jy kon tronk toe gaan as hulle jou

daarmee gevang het.”

Hy sit sy leesbril, sterkte 2, op sy neus. “Maar kom ons begin by die begin.”

Foto 3: Larry Hanton

Larry Hanton: Dit is rondom 1980, 1981. Ek is wyksersant by die Benoni uniformtak

en op patrollie een oggend. Een van die pligte is om `n hekwag te plaas by die

reaksie-eenheid basis, by die ou Benoni-polisiestasie in Bedfordlaan.

Met dié wat ek op `n stadium die wag besoek, loop ek my vas in ao Bert Steyn. Ek

ken hom van lankal, toe ons beide nog patrollievoertuie gery het in Benoni. Kort

daarna is ek weg om `n Spesiale Taakmag-seleksiekursus te gaan doen. Hy vertel my

dat hy verplaas is na die reaksie-eenheid en ek vra uit. Hy vertel my toe in detail wat

die sy nuwe pligte is, en watter opleiding hy daar moet gee. Ek hou van die idee.

Op hierdie stadium het ek pas `n jaar op Sun City deurgebring as

sekuriteitsbestuurder. My gesonde verstand sê aan my dat die eenheid, behalwe vir

onlustebeheer, ook op `n verantwoordelike manier opgelei moet word om

noodgevalle te kan hanteer. Dit sou insluit enigiets van gyselaarsituasies,

huispenetrasie en –deursoeking, sowel as ander hoërisiko onplooiings. My

ondervinding en kursusse in die polisie se Spesiale Taakmag het my voorberei op

die bogenoemde noodgevalle, sowel as BBP-beskerming, buitelandse wapens,

gevorderde vuurwapenhantering, abseiling en plofstof. Ek kan die leemtes sien en

het die ervaring en opleiding om as instrukteur betrokke te raak.

153

Foto 4: van die eerste lede: agter: Gert van der Merwe, Piet Skiet, Baksteen Marais,

sers Matshila, Johannes Mhlangu. Voor: Hein Kilian, Piet Landman, Johnny Johnson

Bert is op hierdie stadium tweede in beheer by die eenheid, en (toe) lt Hein Kilian

die bevelvoerder. Ek bespreek die moontlikheid van `n verplasing met Bert.

Dit gebeur toe ook so en saam met Bert en Kilian vorm ons die eerste groep wat

opleiding gee. Dit is `n eerste in baie opsigte, en ons “skryf die boek” wat gaan

vormgee aan huidige en toekomstige opleiding. Almal moet op dieselfde bladsy

wees.

154

Foto 5: Baksteen Marais: Huispenetrasie

Die ou Benoni polisiestasie is die ideale basis omdat ons die barakke kan gebruik om

huispenetrasie en –deursoeking te oefen. Daar is ook `n lesinglokaal en genoeg

kantoorspasie, asook `n wapenkluis. Die ou hooiskuur agter die stasie is een

verdieping hoog met `n balk wat uit die gebou steek, waar ons die eerste gedeelte

van die abseiling opleiding doen. Daar is ook uitgewerkte mynhope wat uitstekende

skietbane is.

Ons werk nóú saam met die Benoni Brandweerstasie. In die onmiddellike omgewing

is daar verskeie woonstelblokke waar ons abseiling kan oefen, sowel as die

brandweer se opleidingstoring. Daar word die lede blootgestel aan hittetonnels,

rooktonnels en skuim.

Ons is betrokke by gesamentlike oefeninge met Spesmagte, en ons skakel by die

spoorwegpolisie se taakmag in. Ons doen saam met die weermag abseiling uit

choppers uit. Ons het abseiling uit choppers gedoen voor enigiemand anders dit nog

gedoen het. En fast roping. Ons skakel in by Sandock-Austral in Benoni, wat die

pantserkarre gebou het. Doen saam met hulle toetse en ry in die Ratels saam met

hulle.

155

Foto 6: Abseiling Springs-poskantoorgebou

Lt Kilian (later kolonel), ao Bert Steyn en sersant Larry Hanton vorm die kern

instrukteursgroep waarop alle verdere taktiese opleiding en instrukteurskursusse

baseer word. In 1986 verskuif die eenheid na Dunnottar. Ons gebruik plase in die

Grootvlei en Heidelberg areas vir opleiding. Nou kan ons nuwe lede vir weke daar

hou. Dit beteken dat intensiewe opleiding gedoen word sonder `n tydsrooster en

ander onderbrekings.

Met verloop van tyd kwalifiseer lede soos ao Piet Landman, ao China Bekker, ao

Toit Wessels, Bez Bezuidenhout, Louis Pretorius en `n paar ander as instrukteurs.

Hulle is in staat om `n hoë standaard te handhaaf en opleiding te verskaf sonder

enige onderbrekings.

156

Foto 7: Opleiding Benoni Brandweersentrum

Foto 8: Opleiding Benoni Brandweerstasie

Die oorspronklike groep doen ook `n kursus aangebied deur die Spesiale Taakmag,

onder leiding van ao George Archer. `n Duikeenheid word op die been gebring.

157

Dawn Davies, veteraan paramedikus en duikinstrukteur van die Benoni

Brandweerstasie bied die eerste kursusse aan. Daarna word dit oorgeneem deur

sersant Roelf Pretorius van die Spesiale Taakmag.

Die eenheid het `n versameling vreemde/buitelandse wapens, wat gebruik word

tydens opleiding, asook met buitelug skoue. Op `n gereelde basis word lesings

aangebied vir regeringsdepartemente, besighede en skole. Daar word gefokus op die

identifisering van limpetmyne en verdagte pakkies, en die prosedures wat gevolg

moet word, sou `n verdagte myn of pakkie opgemerk word.

Van alle lede word verwag om gereeld skietoefeninge by te woon. Lede moet ook

gereeld vuurwapenhantering bywoon, en werk met verskillende wapens soos deur

die eenheid gebruik (Beretta 9mm pistool, R1 geweer, mini Uzi, Walther HMC en die

Beretta pompaksie haelgeweer.)

Foto 9: AK 47, R1 en R4

Baksteen Marais is in beheer van LO, oftewel fiksheid. `n Standaard fiksheidstoets

word gereeld gedoen. Die stoutes word gestraf deur hulle by Duiwel-se-tiet op te

jaag, of hulle die “bosbus” te laat doen.

158

Kol Kilian is altyd bereid om sy samewerking te gee en te luister na idees en

voorstelle deur die instrukteurs. Hy laat die manne werk sonder om heeltyd oor

hulle skouers te loer. Dit gee aan die instrukteurs die vryheid om hulle opleiding op

`n hoë standaard te kry. Ons doen dit professioneel.

Foto 10: Opleiding Benoni Brandweerstasie

Die tipiese nuwelingkursus bestaan uit `n oriëntasielesing, lesings oor

gyselaarsituasies, identifisering van plofstowwe en vreemde wapens, asook BBP

beskerming. Die praktiese gedeelte van die kursus bestaan uit gevorderde

vuurwapenhantering, soos toegepas word in gevegspistoolskiet, huisdeursoekings,

vuur- en bewegingoefeninge en die gebruik van skok- en handgranate. Fisiese

opleiding is lewensbelangrik.

159

Foto 11: Vreemde Handgranate

Ons as instrukteurs gaan gereeld op “refresher” kursusse en so word die eenheid op

hoogte gehou van nuwe taktiek, asook informasie/intelligensie. Die lede ontvang

opleiding in die gebruik van haelgewere, eerstehulp en touwerk. Ons maak gebruik

van genooide of gasinstrukteurs, om spesialisopleiding aan die lede te bied. Joe

Grant Grierson (1927 - 2007) byvoorbeeld, was `n wapenkenner en selfverdediging-

spesialis. `n Fundi met alle handwapens.

In Hunter News word hy as volg deur kol Errol Kristal (weermag) onthou - `n

herinnering wat al die ou hande van die eenheid sal verstaan:

“I well remember Joe Grant-Grierson and I am sorry to hear he has passed on. He

certainly was an inspired and inspirational man.

I only trained with him on the R1 but it was as if it grew out of his arm. I remember

thinking at the time that his weapon handling was nothing short of magical. Who

would have ever thought that I could ride at about 15 or 20 km on the back bumper

of a jeep, one hand clutching the jeep, the other an ammo box, my rifle slung over

my shoulder? And then drop off the vehicle and put two shots into a No 11 target,

almost before I hit the ground. Or who would have ever thought that I could hit a

half brick at 30 paces, firing from the hip? Or successfully throw a bayonet? Or make

a bomb?

Joe did.”

Foto 12: Joe Grant Grierson

Dit alles, al hierdie opleiding, word gedoen om agtien- en negentienjariges in die

veertien townships aan die Oosrand te kan instuur.

160

Volgens Rauch en Storey (1994), in “The Policing of Public Gatherings and

Demonstrations in South Africa 1960-1994”, vereis die Nasionale Party se Totale

Aanslag dat hierdie seuns die fisiese arm van die gereg word wat oproer en protes

met geweld onderdruk. Veral aan die Oosrand lyk die situasie toenemend soos `n

burgeroorlog. Soos die situasie versleg, met die afkondiging van die regering se

Totale Aanslag in 1984, die eerste Noodtoestand in 1985 en die Nasionale security

management system in 1986, word Eenheid 6 se opleiding, toerusting en

metodologie toenemend gemilitariseer. Hierdie situasie word die nuwe konteks vir

onlustebeheer.Dit behels die sentralisering van polisiehulpbronne en -besluitneming,

in lyn met `n hoogs gemilitariseerde en gekoordineerde benadering deur die staat,

om die “people`s war”, soos die bevrydingsbeweging bekend staan, te beveg. Ten

alle koste. Hulle lewens hang letterlik af van die kwaliteit van opleiding wat hulle

van ons kry. Opleiding word prioriteit nommer één.

Foto 13: Boodskap van MK

161

11.2 Tobruk: Verloor of verneder? Hans Lombaard

2012-06-16 16:06

Die sewe soldate wat uit Tobruk ontsnap het nadat Klopper sy motorsleutels vir

hulle gegee het. Wie was hulle en leef enigeen van hulle nog?

In Junie 1942 was die destydse Britse eerste minister, Winston Churchill, op besoek

aan Washington om die Geallieerde oorlogpoging met pres. Franklin D. Roosevelt te

bespreek. (Dit was voordat die Amerikaners oorlog teen Duitsland verklaar het).

Terwyl Churchill laat die aand van die 20ste saam met Roosevelt in sy studeerkamer

sit, is hulle onderbreek deur iemand wat ’n telegram aan die president kom

oorhandig.

Roosevelt het dit gelees sonder om ’n woord te sê en aan Churchill gegee.

“Tobruk has surrendered, with twenty-five thousand men taken prisoner.”

In sy uiters leesbare geskiedenis van die oorlog, The Second World War, beskryf

Churchill dié nuus as “one of the heaviest blows I can recall”.

Hy gaan voort: “I did not attempt to hide from the president the shock I had

received. It was a bitter moment. Defeat is one thing; disgrace another.”

Tobruk, die hawestad aan die Middellandse See wat Churchill “tot die dood toe”

wou verdedig, het geval.

162

Churchill se na-oorlogse herinnering aan dié dag is akkuraat, behalwe in een

belangrike opsig: Dit was nie 25 000 man wat oorgegee het nie, maar 33 000.

Dit was nie net vir Churchill ’n bitter pil nie, maar ook vir genl. Jan Smuts en die

Suid-Afrikaanse oorlogpoging. Nie net was ’n Suid-Afrikaner, genl.maj. Hendrik

Klopper, by Tobruk in bevel nie, maar 13 000 Suid-Afrikaanse troepe is sáám met

hom gevange geneem.

Toe die son op 21 Junie 1942 oor die stowwerige hawevesting van Tobruk opkom –

Donderdag presies 70 jaar gelede – was dit vir Klopper, bevelvoerder van die 2de

Divisie, duidelik dat daar ná 24 uur se harde gevegte geen uitkoms meer was nie.

Pogings om sy magte gedurende die nag te konsolideer, uit te breek en stert tussen

die bene weswaarts te vlug, het op niks uitgeloop nie.

In die flou oggendskemerte het Klopper sewe jong Suid-Afrikaanse soldate gewaar.

Hy het sy motorsleutels aan hulle gegee met die woorde: “Maak dat julle wegkom.”

Die sewe het dit uiteindelik, saam met die oorblyfsels van ’n paar ander eenhede wat

ook kon ontsnap, tot in Kaïro gemaak. ’n Mens wonder of enigeen van hulle vandag

nog leef.

(Die militêre historikus Hamish Paterson sê ’n Tobruk-veteraan het hom vertel dit

sou relatief maklik gewees het om uit Tobruk te ontsnap – mits jy jou hande op ’n

voertuig en genoeg brandstof kon lê. Dat die meeste brandstof sentraal gestoor was,

het dit egter byna onmoontlik gemaak).

Diegene wat kon ontsnap, was baie gelukkig. Duisende van hul makkers,

insluitende Klopper, is kort daarna na krygsgevangenekampe in Italië en Duitsland

gestuur.

Die Tobruk-nederlaag het skokgolwe deur die Geallieerde oppergesag in die Midde-

Ooste, Londen en Suid-Afrika gestuur. In die Britse Laerhuis is ’n mosie van

wantroue teen Churchill ingedien.

Veldmaarskalk Alan Brooke, hoof van die generale staf van die Britse magte, merk in

sy dagboek dat Smuts rondom dié tyd aan hom gesê het hy (Smuts) is bekommerd

oor gerugte dat Tobruk “verloën” is.

’n Sondebok was nodig en baie vingers het na Klopper gewys.

Dat die Australiërs net ’n jaar tevore Rommel herhaaldelik bloedneus geslaan het

terwyl hulle Tobruk suksesvol verdedig het, het natuurlik net sout in die Suid-

Afrikaners se wonde gevryf.

163

’n Raad van ondersoek na die oorsaak van die nederlaag is toe ingestel – ’n

ongewone stap vir daardie tyd. Dieselfde het immers nie ná die val van Singapoer of

ná Duinkerke gebeur nie.

Die ondersoek is in Oktober 1942, vier maande later, afgehandel en slegs sewe

afskrifte, elkeen hoogs geheim, is gemaak.

Churchill, Smuts en genl. Claude Auchinlek, destyds bevelvoerder van die

Geallieerde magte in die Midde-Ooste, het elkeen ’n afskrif ontvang.

Die verslag is na my beste wete nog nooit volledig openbaar gemaak nie – ’n

skreiende onreg omdat ek glo dat dit Klopper en sy manne sou vryspreek van die

stigma en skuld wat baie van hulle tot hul dood saam met hulle gedra het.

Om die waarheid te sê, die eerste keer wat baie veterane bewus geword het dat so ’n

ondersoek hoegenaamd onderneem is, was in 1959, 17 jaar ná die gebeure, toe die

geskiedskrywer Anthony Heckstall-Smith dié feit onthul het in sy boek Tobruk: The

Story of a Siege.

Churchill het nog gelewe en Britse owerhede het geweier dat die skrywer die

bevindinge van die ondersoek mag publiseer.

Brig. Eric “Scrubs” Hartshorn, self ’n veteraan van die oorlog in Noord-Afrika, het

uiteindelik ’n afskrif van die verslag in Smuts se argiewe opgespoor.

In sy boek Avenge Tobruk, wat in 1960 gepubliseer is, maak hy egter net melding

van enkele van die bevindinge en skryf dis “verstommend dat staatsmanne en

militêre bevelvoerders van daardie tyd geweier het om die bevinding openbaar te

maak”.

My eie pogings om die dokument op te spoor, versoeke aan twee opeenvolgende

ministers van verdediging ten spyt, het oor die jare telkens in ’n doodloopstraat

geëindig.

Ek het selfs Rommel se seun Manfred, destyds die burgemeester van Stuttgart, gaan

opsoek om te hoor of daar in sy pa se dokumentversameling nie iets is wat kon lig

werp op die Tobruk-gebeure nie.

Dis my oortuiging dat die uitslag van die ondersoek vir baie jare ná die oorlog

geheim gehou is omdat dit veral vir Churchill (en moontlik ook vir Smuts) in die

verleentheid sou stel.

164

Smuts se seun Jannie, wat gedurende die oorlogsjare sy pa se aide-de-camp was en

ook sy pa se biograaf, het voor sy dood aan my gesê hy was bewus van die Tobruk-

ondersoek, maar het nooit insae daarin gehad nie.

Hy het wel erken dat hy oor heelwat vertroulike inligting oor die Tobruk-debakel

beskik wat hy nie wou publiseer nie omdat dit Churchill in ’n verleentheid sou stel.

“Tobruk was Churchill se baba. Hy het baie verbeeldingryke idees oor Tobruk

gehad.”

Smuts jr. sê die generaals was oortuig dat hulle Tobruk nie sou kon verdedig nie –

totdat Churchill daarop aangedring het sonder om genl. Smuts te raadpleeg.

“My pa was bitter ontsteld. Klopper is met die gebakte pere gelos. Churchill moet

die skuld dra vir die Tobruk-debakel.”

In die jare 1968 en 1969 het ek ook met Klopper ’n paar lang gesprekke hieroor

gehad.

Op my vraag wat by Tobruk verkeerd gegaan het, het hy bloot geantwoord: “Genl.

Smuts het my versoek om ’n verslag oor Tobruk te skryf. Ek het dit gedoen en

daarby berus ek.”

Hierdie verslag van Klopper is na my beste wete ook nog nooit opgespoor nie.

Anders as die meeste ander senior Geallieerde offisiere het Klopper nooit sy

herinneringe te boek gestel nie. (Ten spyte daarvan dat die verhaal van sy

ontsnapping uit Duitse aanhouding nadat hy by Tobruk gevange geneem is ’n

wonderlike verhaal moes wees.)

Klopper is in 1977 in die ouderdom van 75 jaar oorlede.

Paterson sê hy is oortuig Klopper kan nie die skuld dra nie.

Hy sê ’n kombinasie van faktore, waaronder bevel- en beheerprobleme tydens die

gevegte (Klopper het probleme gehad om met sy ondergeskikte bevelvoerders

kontak te maak) en die feit dat hy nie die nodige ondersteuning van sy seniors gekry

het nie, het tot die nederlaag gelei. Klopper was ook relatief onervare: Hy was slegs

drie maande in bevel van die 2de Divisie ten tyde van die gevegte.

Paterson sê dit is vandag duidelik nie een van Klopper se twee seniors – sy direkte

bevelvoerder, genl. Neil Ritchie, en Auchinleck, bevelvoerder van die Geallieerde

magte in die Midde-Ooste – het ooit die morele moed gehad om prontuit aan

165

Churchill te erken dit was onmoontlik om Tobruk suksesvol te verdedig nie.

Hans Lombard is ’n joernalis en skakelpersoon.

http://www.rapport.co.za/Weekliks/Nuus/Verloor-of-verneder-20120615

12.2.1 Tobruk: die ware verhaal: Hans Lombard

2012-09-01 23:53

Meer as 70 jaar nadat die gebeure wat op dié vergeelde papier beskryf word dit in

Noord-Afrika afgespeel het, staan ek in die militêre argief in Pretoria met lêer UWH

Tobruk 371 in die hand.

My pogings om dié lêer in die hande te kry, het meer as 30 jaar gelede al begin, maar

onlangs, nadat my artikel oor die val van Tobruk, vanjaar presies 70 jaar gelede, in

Rapport Weekliks verskyn het, het dit nuwe impetus gekry.

Ná my artikel, waarin ek beskryf het hoe die Suid-Afrikaners destyds deur hul

Geallieerde bondgenote geroskam is omdat hulle Tobruk aan Rommel “oorgegee”

het, is ek oorval met oproepe van nie net genl. Hendrik Klopper se eie familie nie,

maar ook van veterane, familie van veterane en lesers wat aangegryp is deur dié

gebeure.

Hulle wou almal weet: Wat is in die amptelike ondersoek bevind? Hoekom moet dit

70 jaar later steeds geheim wees?

Vandag word Rapport die eerste koerant ter wêreld wat die bevindinge van die

verslag openbaar – al mag dit vir baie dalk na ou nuus klink!

Die verslag wat ek onlangs in Pretoria opgespoor het, bestaan uit twee bundels,

gemerk “Court of Enquiry Tobruk”.

Die twee bundels behels 300 bladsye, met verklarings van 49 getuies. Iemand het ’n

bottel blou ink oor die verslag uitgestort, asof met die doel om dit onleesbaar te

maak, maar die kern is steeds duidelik.

Slegs twee enkele paragrawe verwys regstreeks na Klopper, destyds bevelvoerder

van die 2de Suid-Afrikaanse Divisie en van die Tobruk-garnisoen.

Daarin word hy van skuld vir die nederlaag onthef:

“Die oorgawe van Tobruk moet ongetwyfeld toegeskryf word aan die bollemakiesie-

besluit ter elfder ure van die opperbevel om die vesting te verdedig – wat nie

voorheen beleid was nie – afgesien van die feit dat die 8ste Leër besig was om in

166

volle vaart die aftog te blaas in die aangesig van ’n suksesvolle vyand wie se moreel

hoog was.”

Dit strook met Churchill se eie opmerkings in sy memoir, The Hinge of Fate: “The

burden of blame falls upon the high command rather than on General Klopper and

still less on his troops.”

Dié opmerking is effens strydig met Churchill se beskrywing in sy epiese multi-

volume The Second World War, waarin hy skryf: “Defeat is one thing, a disgrace is

something else.”

Ook die Britse pers was destyds taamlik krities teenoor die Suid-Afrikaners en

Klopper en hy is uitgekryt as ’n “verraaier”, “lafaard”, “verraderlike”,

“vyfdekoloner”, “onbekwaam en onervare”. Dis aantygings wat ook oorgewaai het

na Suid-Afrika en ’n stigma waarmee Klopper na sy graf is.

Dié kritiek het die militêre owerhede blykbaar genoop om ’n raad van ondersoek in

te stel, ’n grootliks nuttelose oefening omdat die belangrikste getuie, Klopper, ’n

Nazi-krygsgevangene was.

Die verslag is myns insiens ook nie in alle opsigte eerlik nie. Dit verswyg talle

kardinale feite wat tot die Tobruk-debakel gelei het.

Volgens beskikbare feite is dit duidelik dat die Geallieerdes se Agste Leër in Noord-

Afrika Klopper skandelik in die steek gelaat en dit probeer toesmeer het.

Nietemin verwys die verslag na ’n paar aspekte wat tot die nederlaag bygedra het,

waaronder dat hy geen lugbeskerming gehad het nie, dat sy verdedigingsvestings

verswak was omdat baie landmyne gelig is om elders te gebruik en sy garnisoen nie

volsterkte was nie en sonder volsterkte artillerie.

Rommel se magte het voor die gevegte 39?km wes van Gazala gelê en 104?km van

Tobruk. Op 27 Mei 1942 het Rommel sy aanval op Tobruk by Gazala begin.

26 dae later, nadat verskeie Geallieerde vestings, wat sáám die sogenaamde Gazala-

linie uitgemaak het, oorrompel is, het Rommel uiteindelik sy aandag op Tobruk

gevestig.

Hy het die hawestad op die aand van 20 Junie 1942 aangeval en die volgende

oggend het Klopper die witvlag gehys en 33 000 manskappe is krygsgevange

geneem.

Die vraag is, waar was die ander sewe veggeneraals, hul manskappe, lugmag en

pantsers wat deel gevorm het van die Gazala-linie? Die antwoord, volgens die

167

verslag, is dat hulle voet in die wind geslaan het. Hulle was haastig op pad in die

rigting van Kaïro, ’n oorhaastige vlug wat oorlogkorrespondente destyds as die

“Gazala Gallop” beskryf het.

Erger nog: Die verslag maak dit duidelik dat die Geallieerdes se planne dit ’n paar

maande vroeër, in Februarie 1942, nog duidelik gestel het dat Tobruk nie verdedig

sal word indien Rommel deur die Gazala-linie breek nie.

Op 15 Junie – twee dae nadat dit duidelik geword het dat die Gazala-linie gaan val,

ontvang Klopper egter opdrag dat Tobruk tot elke prys verdedig en behou moet

word.

Vandag weet ons (uit ander bronne) dat Churchill destyds opdrag gegee het dat

Klopper bykomende troepe gegee moet word om hom te help om Tobruk te

verdedig.

Ten spyte daarvan dat die generaals dié opdrag nooit uitgevoer het nie, is die Britse

premier verseker dat dit wel gedoen is. Hiervan meld die verslag egter niks.

Dit is dus nou meer as ooit duidelik waarom die verslag nooit gepubliseer is nie.

Dit sou die Britse regering, Churchill en die Geallieerde magte en hul bevelvoerders

in ’n erge verleentheid geplaas het omdat dit hul besluiteloosheid en die spanning in

die opperbevel sou blootlê.

Waarom Klopper, toe hy later kommandant-generaal van die Suid-Afrikaanse

Weermag was, nie self daarop aangedring het dat ’n verslag wat hom van skuld

onthef, gepubliseer word nie, is steeds ’n raaisel.

Hans Lombard is ’n skakelkonsultant en oud-joernalis.

http://www.rapport.co.za/Weekliks/Nuus/Tobruk-die-ware-verhaal-20120831

11.4 Mahatma Gandhi: Was hy ‘n rassis? - Dr. Jaycee van der Walt

In ‘n strewe na objektiwiteit, en om seker te maak dat Gandhi binne korrekte konteks

aangehaal word, is hierdie artikel op GANDHI SE EIE WOORDE gebaseer soos dit

in “The Collective Works of Mahatma Gandhi”en in “Indian Opinion”, verskyn.

Mohandas Gandhi, later die Mahatma of Groot Gees en die vader van Indië, het die

filosofie van Satyagraha of passiewe weerstand, gedurende sy verblyf in Suid-

Afrika, gedurende die periode 1893 tot 1914, geskep.

168

Die ANC regering het standbeelde in Johannesburg en Pietermaritzburg ter ere van

Gandhi as vryheidsvegter teen apartheid en voorstander van rasse gelykstelling,

opgerig.

In kontras, het die 109ste “Congress of the United States” van 2005 vir Gandhi as ‘n

rassis en as ‘n voorstander van apartheid, wat swartes minag, onthul.

Waarom?

1). Gandhi het deurgaans na swartes as “K........” verwys (Arabies vir ongelowiges).

Hy het beslis geweet dat die woord aanstoot gee. Sy medewerker, Douglas, het

bedank aangesien Maulana Saheb na ‘n Christen as ‘n K….. verwys het:

“Ek verstaan sy wrewel. Dit sou beter gewees het indien die woord K….. nie gebesig

was nie. Indien K….. ‘n tartende woord is, hoeveel te meer moet die woord Chandal

(Skelwoord tussen Muslims en Hindus), nie wees nie.”

2). Gandhi verwys na swartes as,”algemeen barbaars, onsedelik, lui, onbetroubaar,

moeilikheidmakers”:

“Ons is in ‘n voortdurende stryd teen aftakeling deur Europeane, wat ons na die

vlak van die rou K….. wil degradeer. Die swarte wie se beroep die jag is, wie se

ambisie slegs is om ‘n sekere aantal beeste bymekaar te maak om ‘n vrou mee te

koop, en dan sy lewe in luiheid en in naaktheid te spandeer.”

“K…… is as ‘n reël barbaars - bandiete nog meer so. Hulle is moeilikheidmakers,

baie vuil en leef een graad bokant die dier.”

3). Gandhi beskryf Indiërs as “oneindig superieur” bokant die swartes:

“Die Boere het gefaal om op te merk dat daar beslis opsigtelike en skerp verskille

tussen die Indiërs en die K….. ras van Suid-Afrika is.”

“Die regering van die Boere beledig die Indiërs deur hulle saam met die K….. te

klassifiseer.”

“Niemand het ooit gefluister dat die Indiërs nie altyd anders as sedelik optree nie.

Tog, in hierdie deel van die wêreld word die Indiër, sonder rede, tot die vlak van die

K….. afgetrek.”

4). Gandhi het rasse-segregasie bepleit. Hy beskou die wit ras as die dominerende

ras, gevolg deur die Indiërs met die swartes op die bodem van die stratifikasie:

169

“Ons glo net so veel as die blankes glo in die suiwerheid van ras. Ons glo die blanke

ras in Suid-Afrika is die dominerende ras.”

“Indien daar een ding is wat die Indiërs meer as enigiets anders vertroetel, dan is dit

die suiwerheid van hulle ras.”

Sommige Indiërs het seksuele kontak met K….. vroue. Ek dink dit is vol gevaar.

Indiërs moet hulle heeltemal vermy.”

“Danksy die hof se beslissing, kan slegs skoon Indiërs (top klas Hindu), K…..

uitgesonder, nou op die trems ry.”

5). Die stasie insident.

Skoon Indiërs het gereeld saam met blankes in dieselfde eersteklas kompartement

tussen Durban en Charlestown gereis. Hulle moes beddegoedkaartjies vir die oornag

reis koop. Ghandhi het botweg geweier:

“Abdulla Sheth het aangedring dat ek wel ‘n bedkaartjie koop, maar uit

hardkoppigheid en hoogmoed, en om vyf sjielings te spaar, het ek geweier. Abdulla

het my daaroor gewaarsku.”

Die aand in Pietermaritzburg het Gandhi vir ‘n spoorwegbeampte oor sy bedkaartjie

gelieg: “Ek het reeds een by my.” Hy gaan voort:, “’n Passasier het gekla, hy het

gesien dat ek gekleurd was.”

‘n Beampte het later vir Gandhi versoek om na die goedere kompartement oor te

gaan. Gandhi het geweier: “‘n Konstabel het gekom. Hy het my hand geneem en my

van die trein afgesit en die trein het weggestoom.”

Gandhi het die koue nag in die wagkamer deurgebring en het die volgende dag ‘n

telegram van protes aan die Spoorweë gestuur:

“Die algemene bestuurder het die optrede van die spoorwegbeamptes goedgekeur.

Ek het toe in Maritzburg die bedkaartjie gekoop, wat ek in Durban geweier het om te

koop. Die aand-trein het opgedaag. Daar was ‘n gereserveerde bed vir my.” Gandhi

het in eersteklas na Charlestown gereis:

”Die ontbering wat ek moes ondergaan, was oppervlakkig – slegs ‘n simptoom van

‘n diep siekte van kleur vooroordeel. Ek moet probeer om hierdie siekte uit te roei en

om ontberings in die proses te verduur.”

170

Jare later het Gandhi geskryf dat hy aangerand was en dat hy hierdie wêreld-

beroemde insident as die oorsprong van sy filosofie van passiewe weerstand,

beskou.

Desmond Tutu sit Gandhi se leuen voort: ”Gandhi is van die trein afgegooi omdat

hy in ‘n blankes-alleen kompartement gesit het, alhoewel hy ‘n eersteklas kaartjie

gehad het. Ek is bly dat hy die groot vernedering moes verduur, want dit het

geregverdigde woede in hom opgewek, om die metodes van passiewe weestand te

ontwikkel.”

6). Gandhi was ‘n voorstander van apartheid:

“Ek moet erken ek voel sterk teen die vermenging van K…… met Indiërs. Ek dink

dit is onregverdig teenoor die Indiese bevolking.”

“Indiërs, ongeag hulle status, word in dieselfde kompartement met die naturelle,

saamgehok.”

“In die Durban Pos- en Telegraaf kantore was daar aparte ingange vir die naturelle

en Indiërs saam en een apart vir die blankes. Ons het groot vernedering ondervind

en gerespekteerde Indiërs is beledig. Ons het daarom petisies geloods sodat die

outoriteite met hierdie diskriminasie moes wegdoen. Hulle het toe drie aparte

ingange geskep: vir naturelle, vir Asiate apart en vir Europeane.”

“Ons beskou dat dit ‘n wyse beleid van die Indiërs was om, regdeur Suid-Afrika,

hulleself apart van ander gekleurde rasse te hou.”

“Indiërs weet met absolute sekerheid wie die dominerende en regerende ras is.

Hulle aspireer nie tot gelykheid met die blankes nie. Hulle soek nie eens stemreg

nie.”

7). Gedurende die Bhambatha opstand van 1906, het sersant-majoor Gandhi

kospakkies vir die blanke soldate georganiseer en het aktief Indiërs vir diens teen die

Zoeloe “rebelle” gewerf. Hy het vir die regering as ‘n draagbaar draer, gewerk, maar

het slegs Zoeloe kollaborateurs, wat spesiale kentekens gedra het, versorg:

“Daar is bykans nie ‘n familie wat nie iemand het wat teen die K….. rebelle veg nie.

Daarom pleit ons dat alle Indiërs, na die beste van hulle vermoëns, hulle plig moet

doen.”

“Gee die Indiërs die geleentheid met opleiding vir werklike oorlogvoering. Een-

honderd-duisend Indiërs in Natal kan effektiewe werk in geval van oorlog doen.”

171

“Teen ongeveer 12 uur was ons met die dag se reis klaar, sonder enige K….. om teen

te veg.”

Was Mahatma Gandhi ‘n rassis? Ek dink hy was.

11.5 Militêre Voertuie – William Marshall

Wie weet wat van die voertuie geword het ?

Ek sien:

a. Spinnekop

b. Roadrunner.

c. Verskeie M4 Sherman’s

d. Comet.

e. Crossley.

f. GMC Otter (heel regs)

g. Marmon –Herrington panserkar.

Stuur asseblief die foto rond, dalk weet iemand iets.

Groete

11.6 Militêre Voertuie – William Marshall

Ek het hulle vandag gaan afneem nadat ek hulle opgespoor het. Aangeheg die foto

van die Hotnotsgod en Spinnekop wat tans in die Genie Formasie se voertuigpark

172

staan. Die Hotnotsgod gaan oorgeplaas word na die Genieskool in Kroonstad

eersdags. Ons moet plek soek vir die Spinnekop want hy is die eenigste een oor.

Miskien die SAP museum???

Groete,

William Marshall

11.7 SAMHS (CT) Newsletter : Johan van den Berg

Dear Members and Friends

Please note the following changes to the programme for October and November,

2012. The speakers for these two months have been switched.The speakers and the

topics of their lectures are the following:

FORTHCOMING TALKS

11 OCTOBER 2012: SMUTS AND LETTOW-VORBECK AND THE GREAT WAR IN

EAST AFRICA by Dr. Anne Samson

Mention the Great or First World War and most people instantly think of the

Western Front. For South Africans, it's not much different with thoughts generally

turning to Delville Wood. If East Africa is mentioned, thoughts often turn to

Ethiopia (WW2) rather than World War 1 and if they do turn to World War 1, it is of

1916 when the South African forces under General Jan Smuts faced the Germans

under General Paul von Lettow-Vorbeck. There was far more to the war in East

Africa than what happened in 1916 and the two lead protagonists, Smuts and

Lettow-Vorbeck's paths crossed on a number of occasions before, during and after

the war. This presentation will shed some light on the nature of the war in East

Africa, on land, water and in the air, and those who led it through from its start on 8

173

August 1914 to its end on 25 November 1918.

Biography

Anne Samson completed her PhD at Royal Holloway, University of London in 2004,

the outcome of which was published by IB Tauris in 2006 as Britain, South Africa

And The East Africa Campaign: The Union Comes Of Age. Anne has written a

number of chapters and papers related to the East Africa campaign and South

Africa’s involvement in Africa. Her most recent book, World War I in Africa: The

Forgotten Conflict Among The European Powers is due out in 2012 (IB Tauris). She

works as an independent historian and is currently, in 2012, collaborating with the

Great War in East Africa Association on various events. In her other life, she works

in Education in the Lifelong Learning Sector in the UK and with state primary school

education in Tanzania. She currently lives in the UK but spends as much time in

Africa as possible.

8 NOVEMBER 2012: ASSEGAIS, DRUMS & DRAGOONS: A MILITARY AND

SOCIAL HISTORY OF THE CAPE – A PERSONAL ODYSSEY by Willem

Steenkamp

Maj Willem Steenkamp is well-known as military historian. He started his

professional career as a journalist and was for many years the correspondent on

military matters for a local newspaper, which gave him the insight and developed

the necessary skills to become the author of note which he is today. He will share

thoughts on his latest book Assegais, Drums & Dragoons: A Military and Social History

of the Cape with members of the audience, as well as some of the interesting

discoveries he made about the development and role of the ordinary infantry soldier

at the Cape between 1510 and 1806. But it also has a personal side - the most startling

discovery he made concerns his own ancestors and heritage. He came to the

conclusion that the real history of the Cape is indeed very different to what the

established historiography to this day reflects.

Best regards

Johan van den Berg

Chairman: SAMHS (Cape Town)

174

12. HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS, MEMORIALS &

BUILDINGS/ HERALDIEK, UNIFORMS, VAANDELS, VLAE, MEDALJES,

GEDENKTEKENS & GEBOUE

-

13. VESTED INTERESTS OF VETERANS /LEDEAANGELEENTHERDE

13.1 Polmed

Baie dankie aan Gideon Serfontein wat my persoonlik

behulpsaam was asook ander lesers. Dankie Gideon!

13.2 Injuries on duty / Beserings aandiens

-

14. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK

14.1.1 Plakboek: Van kaalvoetseun tot kommissaris: Genl. MCW

Geldenhuys - 'n Voormalige kommissaris van polisie.

Genl Johan van der Merwe skryf soos volg: Van

kaalvoetseun tot kommissaris: Genl. MCW

Geldenhuys - 'n voormalige kommissaris van

Polisie. Doyen van die ou SA Polisiemag

Die verhaal van generaal Mike Geldenhuys is die

verhaal van 'n lid van die Polisiemag wat sy lewe

daaraan toegewy het om te beskerm en te dien en

alles vir sy taak feil gehad het. Genl. Geldenhuys

het as die seun van ‘n plaaskneg deur harde werk,

toewyding, groot opofferings en studie tot

kommissaris van die SA Polisiemag gevorder. Hy

het hom gedurende 1943 tydens die oorlogsjare by

die SA Polisie aangesluit. Hy het ‘n belangrike rol

in die ontwikkeling van ons land se

veiligheidsgeskiedenis gespeel. As lid van die

uniformafdeling het hy hom op so 'n wyse

onderskei dat hy spoedig as 'n speurder in Soweto aangestel is waar hy met die ondersoek

na die moord op drie lede wat daar vermoor is gehelp het. Poste vir sersante en

hoofkonstabels (adjudant-offisiere) in die speurtak was beperk en genl. Geldenhuys het 'n

175

oorplasing na die blitspatrollie gevra waar hy weer in die uniformafdeling gedien het. Hy

is as eerste klas sersant op Utrecht geplaas, daarna hoofkonstabel te Newcastle en luitenant

te Durban. Hy is distrikskommdant op Keetmanshoop in Suidwes-Afrika aangestel . Nadat

generaal Van den Bergh gedurende 1963 hoof van die veiligheidstak geword het, is genl.

Geldenhuys na die veiligheidstak oorgeplaas. Hy het aan die hoof gestaan van die

ondersoeke na die Glazerontvoering, die spioenasiebedrywighede van Loginov. Hy was

kommissaris tydens die Silvertonbankbeleg en op die toneel toe die drie terroriste

doodgeskiet is.

Die lewenskets van generaal Geldenhuys wek opnuut die herinneringe van 'n polisiemag

wat hoog aangeskrewe in die gemeenskap was en waar elke lid van die polisie vertroue en

gesag ingeboesem het. Dit is onlosmaaklik deel van ons trotse geskiedenis wat elkeen wat

daardie trots deel moet lees.

Die boek kos net R100 en winste is ten bate van die Oud-SAP-Liefdadigheidstrust. Kontak

die volgende persone om die boek aan te skaf:

Genl Bertus Steyn: 012-803-5724 of 083-655-9145.

Mev Annatjie Geldenhuys: epos – “Annatjie Geldenhuys” generaal@cybersmart.co.za

14.1.2 CV Skrywer: Dr Jaycee van der Walt (77)

Jaycee was vir 28 jaar een van die

Hoofbestuurders van Bayside

Aluminium in Richardsbaai.

Hy beskik oor verskeie universiteits-

grade en Bestuurdiplomas aan die

Universiteite van Pretoria, Stellenbosch

en Kaapstad verwerf. Sy doktorale

proefskrif, onder leiding van prof Daan

Swiegers, handel oor die vestiging van

nywerhede in Richardsbaai.

Jaycee was betrokke as lid van

Richardsbaai se heel eerste rugbyklub,

skiboot klub, buiteklub en die tegniese

kollege. Hy was stigterslid van die

Afrikaanse Sakekamer.

In die openbare lewe is hy drie keer

onbestrede as onafhanklike burge-

176

meester verkies.

Sy film oor Richardsbaai is met die eerste prys deur SA Marketing bekroon en is

regdeur die land in 52 teaters vertoon.

Hy skryf 150 artikels en vyf boeke oor Zoeloeland. Sy jongste boek, “ZULULAND

true STORIES 1780 to 1978” het reeds 6 500 eksemplare verkoop.

14.1.3 32 Battalion: The Terrible Ones: Piet Nortje

Random House Struik - 30 August 2012

The Complete History of 32 Battalion (two volumes) - Piet Nortje

The soldiers of 32 Battalion were so feared by their enemies that they were called ‘Os

Terriveis' - ‘The Terrible Ones'. Founded in utmost secrecy from the vanquished

remnants of an Angolan rebel movement, they were forged into an effective fighting

machine that took on guerrilla forces and conventional armies alike. Undefeated in

12 years of frontline battle, the ‘Buffalo Soldiers' became the South African Army's

best combat unit since World War II.

This comprehensive two-volume work chronicles the unit's explosive history.

Starting in the early 1960s, it covers events in Angola that would eventually result in

the formation of 32 Battalion, and it ends in the 2000s, when the soldiers of the unit

unknowingly betrayed themselves. It describes in detail the 117 documented

military operations that 32 Battalion took part in from 1976 to 1993, explaining how

they were planned and executed, and illustrating them with maps. It also provides

personal recollections from former 32 Battalion members and their allies and

enemies, vividly recreating the experience of what happened on the ground.

The Terrible Ones provides a complete picture with new insights, drawing from

thousands of pages of documents in the Department of Defence Documentation

Centre that have only recently been declassified. Definitive and magisterial, this is

one of the most impressive military histories ever written.

Issued by Random House Struik Publishers through the Politicsweb iService

14.1.4 A Spook’s Progress. From Making War to Making Peace: Maritz

Spaarwater - Intelligensie se rol knap uiteengesit: Willie Esterhuyse

2012-09-09 22:07

177

Maritz Spaarwater: ZEBRA PRESS, R220

Maritz Spaarwater se A Spook’s

Progress is ’n waardevolle bydrae tot ’n

nou nog onontginde terrein: Die rol van

intelligensiedienste in ’n staat se regeer-

en politieke prosesse.

En hoe om nie in party-politieke

vaarwater te beland nie.

Dié rol kan breedweg in drie

hoofkategorieë beskryf word: Die

behoud en uitbouing van bestaande

magstrukture, magsverhoudinge en

maghebbende mense se posisies soos in

die geval van outoritêre stelsels; die

beskerming, uitbouing en verbreding

van die demokrasie deur middel van

“intelligente” strategiese insette aan

beleidmakers, myns insiens ’n

voorwaarde vir volhoubare demokrasie; en strategiese insette in skikkingsprosesse

met die oog op standhoudende vrede, soos in die geval van diepverdeelde en

konflikgeteisterde samelewings.

In hierdie geval speel intelligensiedienste ’n strategiese verspiedersrol. Oftewel,

gespreksknopers teenoor gevegsknopers. Daar is nog nie genoeg gevallestudies oor

dié belangrike verkennersrol van intelligensiedienste nie. Suid-Afrika word wel as ’n

belangrike rolmodel voorgehou. Maritz Spaarwater se boek is daarom ’n welkome

bydrae. 2

Barry Gilder, wat ná 1994 uit die ANC ’n senior persoon in die geheime diens

geword en intussen afgetree het, se boek Songs and Secrets lig ook vir ons die sluier

oor dié merendeels onbekende en ontoeganklike terrein vir gewone landsburgers.

Die boek waarop baie mense natuurlik steeds wag, is dié van Niel Barnard.3

Hy het Suid-Afrika se intelligensiediens, saam met mense soos Mike Louw, tot een

van die top-tien ter wêreld getransformeer. In Londen is daar in die 1980’s selfs vir

my gesê dis nommer vier, vóór die Israeli’s en ná die Amerikaners, Britte en Russe.

2 Kommentaar van SAP en SAW generaals asook akademici word afgewag - HBH 3 Ek stem saam! - HBH

178

Spaarwater se boek bestryk baie fasette van sy lewe en is outobiografies.

Een boodskap kom sterk deur: In diepverdeelde en konflikgeteisterde samelewings

is skikking nie ’n gebeurtenis nie, maar ’n tydsame en moeisame proses wat

versigtig voorberei moet word.

Kundige en goed opgeleide spelers in dié “kuns” word benodig.

Spaarwater het ’n militêre agtergrond. Daar was altyd baie en gereeld sprake van

mededinging tussen nasionale en militêre intelligensie.

’n Insiggewende faset van sy lewe is dit wat hy alles gedoen en waar hy oral

gestudeer het om hom intellektueel te bekwaam.

Die insameling en verwerking van inligting met die oog op strategiese insette is nie

iets wat aan avonturiers, onbekwame mense of dienswillige idiote oorgelaat kan

word nie.

Spaarwater skryf versigtig. Dis te verstane. ’n Kode in alle goeie intelligensiedienste

is om nie vertroue te skaad, mense te inkrimineer of publisiteit te soek nie.

Hy kon vir my as ’n nuuskierige mens die sluier plek-plek hoër gelig het.

Soos oor die intelligensiediens se samewerking in apartheidstye op ons vasteland

met ander dienste en selfs politieke leiers. Om van kontakte met die destydse

Sowjetunie nie te praat nie.

Spaarwater vertel eerstehands van sy en Mike Louw se klandestiene ontmoeting op

12 September 1989 in Switserland met Thabo Mbeki en Jacob Zuma.

Dit was dieselfde dag dat adv. Anton Lubowski in Windhoek vermoor is. Die

ontmoeting in die Palace-hotel sit ’n bal aan die rol wat ons land ten goede verander.

Vóór F.W. de Klerk se inhuldiging op 20 September 1989 lig hulle hom in oor dié

ontmoeting. Hy is nog nie eens ingehuldig nie en sy intelligensiediens het met sy

“aartsvyande” gepraat! De Klerk, verstaanbaar, was briesend.

Hy is, strategies, om die bos gelei en gekompromitteer.

Toe neem hy dié groot besluit van sy lewe: Om self die bal te dra. ’n Gróter

leiersbesluit as sy toespraak in Februarie 1990. Vóór sy inhuldiging as president.

Spaarwater vertel dié verhaal sonder arrogansie of beterweterigheid. Met wat ek

“politieke deernis” wil noem.

179

Ek het ’n belang om te verklaar: Ek het Spaarwater in my assosiasie met die

Nasionale Intelligensiediens leer ken. Iemand wat na homself met humor gekyk het.

Homself kon relativeer. Hy kon meer geskryf het as wat hy geskryf het. Maar dis

soos ek hom leer ken het: “Spaarsamig” met sy bydrae.

En iemand wat sy Afrikaansheid nie as negatief beleef nie.

Willie Esterhuyse, skrywer van Eindstryd - Geheime gesprekke en die einde van apartheid.

• Kommentaar deur HBH: Lees eers Willie Esterhuyse se Eindstryd - Geheime

gesprekke en die einde van apartheid en dan Maritz Spaarwater se boek.

Wees egter gewaarsku: Maritz skryf in baie goeie Engels en ‘n Boerseun moet

egter ‘n woordeboek byderhand hê.

14.1.5 Did the Broederbond sell out the Afrikaner? Piet Swanepoel - 12

September 2012

Piet Swanepoel asks how it came about that all power was handed over to the ANC.

No doubt Dr. Niel Barnard and Mike Louw will one day tell their own stories of the

events which led to the eventual handing over of all power to the ANC. Perhaps it

was just as well that at that period of our history I was not a member of the Service

any more, but farming with trout in the Eastern Transvaal and only sporadically

writing fruitless letters to newspapers, to CODESA and to the Afrikaner

Broederbond (AB) of which I was a member.

Had I known then, what became general knowledge when Allister Sparks' book,

Tomorrow is another Country, was published in October 1994 by Struik Publishers in

Johannesburg, my memo dated 3 September 1990 to the AB would have been a

different one altogether. What Sparks revealed was that starting from 1986 the

chairman of the Broederbond,. Pieter De Lange, had been meeting with ANC leaders

abroad, and that between November 1987 and May 1990 altogether twelve meetings

were held in great secrecy between influential Broederbond members like F.W. De

Klerk's brother, Wimpie, Sampie Terreblanche and Willie Esterhuyse and others,

with senior ANC leaders in a luxury mansion which belonged to the mighty British

mining house, Consolidated Goldfields in England. Consolidated Goldfields, of

course, had a major subsidiary in South Africa. The chairman of this company,

Rudolph Agnew, had "put up the funding for (Michael) Young to organize a series

of secret meetings between the ANC and Afrikaner establishment figures" (p.78).

Wimpie De Klerk described these events in his diary as follows:

180

"For me personally they meant a great deal: the luxury trips and accommodation; the

experience of sitting close to the fire and engaging in political breakthrough work to

bring the National Party and the ANC to dialogue; the bonds of friendship that

developed between Thabo (Mbeki), Aziz (Pahad), Jacob Zuma and myself; the access

to direct confidential information; the position of intermediary, because from the

beginning until now I have conveyed ‘secret messages' from the ANC to FW and

even the other way around, but FW was and is very cautious..."

Just imagine me sitting there on the farm and knowing about these goings on! And

about those sundowners - Esterhuyse told Sparks that after those experiences he was

teaching his political science students that "negotiations do not always have to be

formal, you can use Glenfiddich to resolve a problem".(p.86). You bet they don't

have to be. Especially with the British Establishment paying for this extremely

expensive whiskey!

The sadness of it all was that these naïve academics had not yet heard that he who

pays the piper calls the tune.

The reader might be tempted to ask how these Broederbond fellows hoped to

convince their brethren back home that one had to yield to the ANC's (and their

British godfathers') demands and leave the Afrikaners with absolutely no power

base and completely at the mercy of the black majority.

I am about to tell you. It was all spelt out in that letter of mine dated September 3rd

1990. In actual fact it was not a letter, it was a memorandum which I submitted to

the secretary of our division, for submission to the Executive:

"THE ROLE OF THE AB AT THIS POINT IN TIME

On the 20th August 1990 a member of the Executive Council (EC), Dr............,

addressed a meeting of our and a number of other divisions. During his talk he

made the following points:

a. The EC's approach with respect to the problems facing the creation of a new South

Africa, is to adopt the concept of holism. It follows from this approach that the new

South Africa should consist of one undivided entity.

b. The most likely end model for the country will be a parliament consisting of two

chambers. In the first chamber the members will be chosen by universal franchise,

whereas members of the second chamber will be elected according to some form of

group representation. It has to be accepted that in both houses there will be a

majority of black members.

181

c. The EC relies heavily on negotiations, but it has to be spelt out that the only group

with which no negotiations can be conducted is the "regses" (Rightwing Afrikaners).

This subject is probably the most important one the AB has ever encountered in its

entire history. If you were to submit my fears as set out below, together with the

division's comments to the EC, I shall esteem it a favour.

I am concerned that Afrikaners should see anything positive in the concept of

holism, except in as far as it refers to its physical scientific dimension. The moment

the concept is advanced as valid for human society, it becomes nothing else but a

handy way to "prove" the validity of forced integration.

General Jan Smuts was the best known champion of this doctrine in South Africa -

not in the period when he fought on the side of the Boer Republics, but in the period

when he was a member of the inner circle of the British Establishment. This power

block played a significant role in the history of South Africa and many other

countries. For the British Establishment holism was as handy a tool as dialectical

materialism was for the communists - it provided "scientific" proof for the

correctness of their ideologies.

To advance the doctrine of holism at this point in time, when Afrikaners are divided,

having a model of one undivided South Africa with a black majority government as

one option, and partition so that a state for Afrikaners can be created as another

option, appears to me to be a mistake. Many of us have succeeded in shaking off our

colour prejudices, but heaven knows if we will ever learn to love the British

Imperialism of yesteryear and its destruction of the two Afrikaner republics.

It worries me also that the EC has decided not to negotiate with the so-called

‘rightwing". I would have thought that Afrikaner unity should have been the most

important task of the AB. I do not think the differences between Afrikaner groups

are insurmountable.

Basically they differ over one great problem: The anti-government group fear that no

future dispensation in terms of which a majority of Non-Whites will be admitted to

governing organs will guarantee the protection of the property and safety of white

people because the white people will possess no instruments of power. The pro-

government group (and, one has to conclude, the EC,) believe that built-in "checks

and balances" will provide sufficient protection of white interests.

Unfortunately we cannot expect the anti-group to patiently sit and wait to see if their

fears are realized, because if that what they fear becomes reality it will be too late to

do anything about it...

182

The great majority of Afrikaners, even if they make all kinds of racist remarks

among themselves, realize that in a future dispensation no forms of racial

discrimination will be tolerated. The great majority of Non-Whites realize that some

kind of protection for Whites will have to be provided, unless they are to be forced

into the new dispensation as a future fifth column.

We all know that protection in the form of a number of seats in parliament is no

solution. In any event such seats will be seen as representing a racist element. A

constitution and a Human Rights Charter can also be by-passed by a strong

government. (We did it ourselves when we removed the Coloureds from the

Common Roll).

The only alternative, therefore, is the creation of a province or a state for Afrikaners."

I expanded at great length about this envisaged province, stressing that its locality

and size would be a matter of consultation with other groups. I also stressed the fact

that my definition of Afrikaners was people who spoke Afrikaans, irrespective of

race, colour or creed. What had to be negotiated, however, was that the principle of

such a state had to be accepted.

The AB never responded to my memo and I never attended another of their

meetings. Many years later they wrote to me asking for a donation of some kind. I

sent them a cheque and a copy of my memo, reminding them that I'd never had a

reply to it. On February 18th 1994 the Secretary replied to my letter and thanked me

for the cheque. Among other things he also made the following points:

"The great problem still remains where such a province or ‘volkstaat' or homeland or

whatever one is to call it, will be situated. . How will it be accomplished? Some of the

thoughts expressed in your letter will, of course, be totally unacceptable to a great

majority of the so-called "regses". And that immediately puts the finger on the most

serious question of our time, which is that Afrikaners or the so-called "regses" cannot

agree on a single vision for the future."

These were valid points. However, I am still adamant that the principle of the matter

should be debated. The locality and the how of the problem will follow logically

upon the acceptance of the principle. Leaving Afrikaners in a limbo in which their

language, their culture and their safety is constantly threatened is to add fuel to a

simmering inferno which might one day destroy the very fabric of this beautiful

country.

(Despite my utter contempt for the role played by Wimpie De Klerk and his cohorts

in the run-up to the handing-over of power to the ANC, I have recently defended the

AB in letters to the Afrikaans press where I have felt that the organization was

183

unfairly blamed for sins which, to my knowledge, it was not guilty of. For this I have

been vilified in the letters columns of some papers.)

This is an extract from Really Inside Boss: A Tale of South Africa's Late Intelligence Service

(and Something about the CIA)

http://www.politicsweb.co.za/politicsweb/view/politicsweb/en/page72308?oid=32599

3&sn=Marketingweb+detail&pid=90389

14.2 BLAAI VIR BLAAI ... VIR DIE eNONGQAI – Johan Jacobs

Dag sê vriende en vriendinne, na twee weke loer ek weer hierop in boekrak om iets

interessant te kry om te lees. ‘n Brokkie nuus wat ek op Beeld raak gelees het:

14.2.1 Beverly Rycroft wen die Ingrid Jonker-prys vir Engelse poësie 2012

Beverly Rycroft wen vanjaar die Ingrid Jonker-prys vir Engelse poësie met haar

digdebuut, Missing. Die digters prof. Wendy Woodward, Liesl Jobson en Helen

Moffett was die beoordelaars.

Rycroft is uitgesonder vir haar “versvaardigheid, haar sterk stem en die

oorspronklikheid en verskeidenheid in haar beelding en stemtoon.”

Die beoordelaars het waardering uitgespreek vir die innemende verhaal wat Missing

vertel: “Dis soos ’n roman of memoir of ’n boeiende neerdaling na die ryk van Pluto

en ’n wankelende klim terug na die lewe.”

Die leser word ingetrek en reis saam, “maar die poësie is nooit selfbejammering of

sentimenteel nie. Emosies word behendig onderbeklemtoon en daardeur soveel

kragtiger.”

Die beoordelaars het die gees van emosionele grootmoedigheid in haar gedigte

geprys: “Deur die vaevuur van siekte toon Rycroft te alle tye waardering van dít wat

elders gebeur ten spyte van persoonlike lyding en herinner só aan W.H. Auden se

‘Musée des Beaux Arts’.”

Benewens die moed, humor en volgehoue beeldkrag van Rycroft se gedigte het die

beoordelaars haar vermoë uitgelig om die waarheid net effe skeef te vertel soos

Emily Dickinson dit gestel het – “to tell the truth only slightly slant.”

184

14.2.2 A Spook’s Progress. From Making War to Making Peace

Maritz Spaarwater

ZEBRA PRESS, R220

Maritz Spaarwater se A Spook’s Progress is ’n waardevolle bydrae tot ’n nou nog

onontginde terrein: Die rol van intelligensiedienste in ’n staat se regeer- en politieke

prosesse. En hoe om nie in partypolitieke vaarwater te beland nie.

Dié rol kan breedweg in drie hoofkategorieë beskryf word: Die behoud en uitbouing

van bestaande magstrukture, magsverhoudinge en maghebbende mense se posisies

soos in die geval van outoritêre stelsels; die beskerming, uitbouing en verbreding

van die demokrasie deur middel van “intelligente” strategiese insette aan

beleidmakers, myns insiens ’n voorwaarde vir volhoubare demokrasie; en

strategiese insette in skikkingsprosesse met die oog op standhoudende vrede, soos in

die geval van diepverdeelde en konflikgeteisterde samelewings.

In hierdie geval speel intelligensiedienste ’n strategiese verspiedersrol. Oftewel,

gespreksknopers teenoor gevegknopers. Daar is nog nie genoeg gevallestudies oor

dié belangrike verkennersrol van intelligensiedienste nie. Suid-Afrika word wel as ’n

belangrike rolmodel voorgehou.

Maritz Spaarwater se boek is daarom ’n welkome bydrae.

14.2.3 Evita Se Bossie Sikelela: Evita Bezuidenhout

Prys: R153.00

Evita – bekroonde sjef en ikoon van die nasie – bring vir jou die heerlikste disse van

haar omswerwinge deur gans Suid-Afrika en die wye wêreld. Van die Kaap tot in

Limpopo, van die Weskus tot daar waar die President vandaan kom, rol die borde in

vol kwartels en tarentaal vleis met pruimedante. Kweperbredie en lemoeneend.

Pofadders, beesstert en soetsuur vlakvark. Sy maak ou geregte nuut, en berei

veldkos fyn – wie het kon dink aan waterblommetjiehoender of botterblomslaai vir

die eetkamertafel? Iedere resep getoets en gekeur, almal verspot maklik om te maak.

Goeiste, net om haar boek te lees of deur te blaai is al ’n smakkende ervaring, met al

die prente van ons vriendin op al die plekke waar sy was. Eers was dit Kossie

Sikelela, nou Bossie – ’n nuwe kouefront tref jou tafel.

Boek nommer een klink baie interessant en ek dink heelwat mense in die

intelligensie gemeenskap sal van hierdie boek hou. Lekker lees!

Johan Jacobs

185

15. HUMOUR IN AND OUT OF UNIFORM

15.1 Useful Military Warnings Barry Taylor

"Aim towards the Enemy." - Instruction printed on U.S. Rocket Launcher

"When the pin is pulled, Mr. Grenade is not our friend." - U.S. Army

"Cluster bombing from B-52s is very, very accurate. The bombs are

guaranteed to always hit the ground." - U.S.A.F. Ammo Troop

"If the enemy is in range, so are you." - Infantry Journal

"A slipping gear could let your M203 grenade launcher fire when you

least expect it. That would make you quite unpopular in what's left of

your unit." - Army's magazine of preventive maintenance

"It is generally inadvisable to eject directly over the area you just bombed." - U.S. Air

Force Manual

"Try to look unimportant; they may be low on ammo." - Infantry Journal

"Tracers work both ways." - U.S. Army Ordnance

"Five-second fuses only last three seconds." - Infantry Journal

"Bravery is being the only one who knows you're afraid." - Col. David Hackworth

"If your attack is going too well, you're probably walking into an ambush." - Infantry

Journal

"No combat-ready unit has ever passed inspection." - Joe Gay

"Any ship can be a minesweeper ... once." - Anonymous

"Never tell the Platoon Sergeant you have nothing to do." - Unknown Army Recruit

"Don't draw fire; it irritates the people around you." - Your Buddies

(And lastly)

"If you see a bomb technician running, try to keep up with him." - U.S. Ammo Troop

186

16. ANECDOTES, A POINT TO PONDER, ETC

17. OOR DIE NONGQAI SE DRUMPEL

17.1 Oom Kallie Reitz

Oom Kallie Reitz (85) van die Reitz-stoeiklub en

Reitz-loodgieters het by ons kom inloer –

waterprobleme! Maar ons het lekker oor die ou dae

gesels. Ek het ook by hom besoek afgelê. Hy was

Springbokstoeier vir baie jare en het aan die begin

vir Manie van Zyl ondergesit! Later het Manie

weer vir hom onder gesit. Hy was by genl Manie

van Zyl se begrafnis! (Sal later die begrafnisbrief

plaas.) Sy Pa was ‘n neef van maj Roothman in die

SAP Kollege en die Reitzse het ‘n stoeivertoning

voor kol IP de Villiers gegee. Oom Kallie se vader

het aangevoer dat ‘n polisieman beter oor die

wegkom met stoei as boks.

Oom Kallie se vrou kom van Durban en was in

Port Natal. Verrassing: Hier sit (brig) Quartus

Grobler en Hester Venter (mev CF Zietsman) op

skoolfoto’s! (Die brigadier se pa was Oom Grobbie

– die SB van Durban-Sentraal. Ek onthou Oom Grobbie goed!) Oom Kallie ken letterlik

honderde polisiemanne – veral die stoeiers. Hy stuur ook groete vir die Nagsersant op

Hermanus!

Kol Andy Malan (SAW) – militêre historikus

Andy skakel en noem onder andere: Tydens nagmaal op Kerkplein het leeus genl Piet

Joubert se osse gevang! Vier leeus is naby Leeubrug geskiet – vandaar die vier leeus op die

vier hoekpilare. Die gebied is 1916 drooggelê daar was ‘n vlei!

Lt-genl Ian Gleeson (SAW) – Pringlebaai

Hy skakel. Hy is ook skrywer en stel ook in militêre geskiedenis belang. Hy stel belang in

duikbote, die rol van swart soldate en die moord op soldate tydens die oorlog. Ek het hom

vertel van vier lede van die SAP Brigade wat vermoor is en van Pottie se Vader wat die

duikboot met die vliegtuig aangekeer het. [In die ou dae het ek saam met genl Gleeson op

verskeie komitees gedien in die NVB-stelsel.]

• Dankie aan almal wat ons geskakel het – na my siekte en herstel!

187

18. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS

POS VAN HEINDE EN VERRE - POLISIE-POSSAK

18.1 Pottie Potgieter van Port Edward (Port Vet-word?)

Hennie

Ek heg hierby aan die volgende:

• 'n Kort oorsig van my oorlede vader se loopbaan in die SA Lugmag met

sekere hoogtepunte.

• Die volledige bundel wat al sy gedigte beval. Let wel, hierdie gedigte is

ongepubliseer. Sover aan my bekend was nog nie een van die gedigte nog

ooit in enige geskrewe medium gepubliseer nie.

Ek het al verskeie male probeer om dit wel te doen maar het telkens geen reaksie

gehad van die instansies wat ek gekontak het nie. Dus sal dit 'n "Scoop" wees as dit

in die eNongqai gepubliseer word.

Op hierdie stadium staan die ou kop stil en kan ek nie aan enige ander voorvalle

dink wat 'n storie regverdig nie. Maar jy weet mos hoe dit gaan, hoe harder jy dink

hoe meer slaan die kop toe. Een dag, as jy dit nou gladnie verwag nie, dan peul 'n

gedagte of herinnering mos skierlik van nêrens uit. Dan sal ek dadelik gaan sit en

skryf.

Sterkte daardie kant,

Vriendelike groete

Pottie

18.2 Terry Devine

Hi Hennie ,

Found your magazines very interesting. What information you have access to? Never knew

it existed, I thought it had all died with the passing of steam. I have in my mementoes a

book on all the locomotives CFM used in Mozambique and I think rolling stock (Drawings).

A lot are ex SAR stock if I recall.

Also your article on the BSAP as I am an ex BSAP reservist was with the BSAP for many

years, was excellent. My Mother was born in Mafeking and her sister was born during the

siege of Mafeking.

188

Regards

Terry Devine.

18.3 SAP Lede op brug te Vic Falls deur Zambië aangehou was: Rusty van

Rooyen

Dagsê Hennie,

Hoop dit gaan nog klop disselboom na die ongesteldheid. Ek het 'n navraag gekry ivm die insident

waar die 5 SAP-lede deur Zambië aangehou was. Ek kan dit vaagweg onthou. Dit was laat in die jare

60 vroeë 70's. Ken jy die storie? As jy weet kan ek asb 'n kort opsomming van die insident kry.

Groete en Sterkte,

Rusty van Rooyen

Hallo Rusty

Iemand het my ook gevra - ek doen navraag in die eNONGQAI en sal jou laat weet van

enige terugvoering

Groete

Hennie Heymans

Iewers verbind ek die van “Winter” met die voorval. Onthou ek reg?

18.4 No 0420807-2 Rudolf Murray

Hallo Hennie. Hoop dit gaan goed. Ek is `n oudlid (0420807-2) wat in 2001 die Diens verlaat

het. Ek het via die BSAP-Association se webtuiste op hierdie blad afgekom en dis `n riem

onder die hart.

Samehorigheid en eensgesindheid onder die oudlede is krities belangrik.

Ek merk dat genl Geldenhuys se boek eersdaags verskyn. Wil jy my nie op hoogte hou nie

asb? Ek het genl Van Der Merwe se boek en sal ook genl Geldenhuys se boek in my

versameling hê.

Ek onthou `n Desember vakansie in 1979 in Port Edward waar ons in `n chalet langs die

generaal tuisgegaan het en ek sy seun, Arnold, bevriend het. Kan goed onthou hoe die

kommissaris sommer so tussen die ander polisiemanne op die strand gesit het.

Groete en beste wense met jou taak.

Servamus et Servimus

Rudolf Murray

189

18.5 Helen Lammers

Hi Hennie

I came across your website yesterday and all I can say is WOW. The amount of

research is just overwhelming.

I have joined a history forum with the name 'histomil' which is a breakaway group

from the ww2f. It is not just confined to WW1 and WW2 but covers history from pre

1900 to current history. I am a true novice but am learning fast, and have been

welcomed with open arms to this forum (they even made me a moderator). Quite a

number of members are interested in SA history.

I would formally like to invite you to the forum, if you are interested, as I believe

your contributions would be enormously valued.

They are a great bunch of guys. Respect is the order of the day and all opinions are

valued. We have members from all over the world, UK, States, Holland, Belgium,

Far East, Germany, Ukraine, Shanghai. Unlike many of these forums, there is no

fighting, slandering, etc. Fun topics are also entertained. In short, a relaxed forum

but with tremendous contributions by all.

I look forward to hearing from you

18.6 Clive & Terry Mitchell: Royal Air Force

Hennie

Thank you for sending the link

and I hope that your readers

enjoy the article. Would it be

possible for you to send me a

soft copy of the photo of Terry

and I that you have used on the

front cover? I have tried to save

it myself but cannot find a way

of doing so.

Regards,

C T Mitchell, Wg Cdr, Deputy

Defence Adviser, Pretoria

190

Dear readers,

Clive’s interesting speech on the RAF and the BSAP is published in:

http://issuu.com/hennieheymans/docs/vol_3_no_9.2

Clive’s wife, Terry Mitchell (nee Whitehead) hails from Durban where her father

was a police officer (rank unknown). Please assist Terry in finding more information

on her father during their sojourn in Durban.

Hennie Heymans

18.7 Anemari Jansen - Alberton

Hallo daar Hennie,

Hoe gaan dit? Dankie vir die gesellige kuier by julle nou die dag. Hennie, hier is

Artikel 3 oor Eenheid 6, met foto`s apart aangeheg. Jy sal sien die een foto se

onderskrif is in geel gemerk - ek wil net die name uitstaande by Hein Kilian kry.

Verder stuur ek vir jou vanaand die artikel wat ek gedoen het oor die herontmoeting

tussen Genl Hans Dreyer en Eugene. Gene se dis alles reg om dit te publiseer. Hy het

gevra dat ek dit in Engels vertaal - ek het, maar ek stuur solank die Afrikaanse

weergawe, sodat ek net `n dag of twee langer op die Engelse storie kan broei. Is dit

reg so? Dan is die besluit joue. Aan toestemming vir foto`s werk ons.

Lekker naweek vir julle!!! Baie groete,

Anemari

NS - Gene het sy foongeld ontvang.

18.8 Model of SAP Flying Squad Golf: Neil Anderson

Hi, I'm new to the group and have recently built a model of a Flying squad Golf. I've

put pictures up on the group. Adrian Hill told me I should contact you as I was

looking for pictures of SAP vehicles for reference for further projects. Thanks, Neil.

191

192

18.8 Kol Willie Louw (SAW)

Hello Hennie,

Baie dankie vir die interessante Sept. uitgawe van die eNONGQAI waarin ek en van

my Komdo Bevs ook figureer. Ons het wonderlike en soms baie besige tye in die

OVS Goudvelde beleef- Kordon en Soektog Ops, mynstakings en onluste, ‘n orkaan

ens. ens. Wat ‘n voorreg om so lekker met die destydse SAP-lede te kon saamwerk.

Bel jou later vanaand om te hoor hoe dit gaan.

Sterkte en dolfyn-groete uit Jeffreysbaai.

Willie Louw

18.8 Frederick Pretorius, SAPS Gauteng

hi there my name is frederick.

can i please ask a favour i went on your website and saw that most of the pictures

does not open. i work for the SAPS PHO Gauteng Corporate Communications.

ive notice that the police is turning 100 years next year and would like to have any

pictures from 1913 up un till 2012 that will tel the history of the Police.

i am doing the desing for our componant fot the national police day and the

prestidge awards for next year and i want to get a head start on all of that. please

help me where you can i will highly appriciate it

regards

F.J Pretorius

sac

We have invited Frederick to subscribe to our eNONGQAI. The SAP-webpage is still under

construction - HBH

18.9 Re: History of the South African Police: Prof Francois du Toit

More Hennie

Dankie vir die groot en pragtige werk wat julle doen.

Groetnis en seen vir julle

Francois & Mimmie du Toit – Sjina

193

18.10 Curt von Keyserlingk: Pottie Potgieter

Hallo Hennie en Sarie (Van Niekerk)

Die aangehegte lêer bevat die drie stories wat ek oor Curt von Keiserlink kan skryf.

Die onderstaande het ek ook op 'n kol ten opsigte van Oom Curt gehoor.

Klaarblyklik het dit in die parlement plaasgevind toe hy skadu minister van polisie

was.

Daar was 'n lang bespreking oor die Polisie se salarisse en ook hulle gevaar toelae.

Oom Kurt was baie sterk vir 'n aansienlike verhoring van beide.

Toe die bespreking end se kant toe staan toe vlie daar een van die manne van die

regerende party op en sê dat as die polisie so 'n verhoging gaan kry dan moet

dieselfde ook aan die likkewane toegestaan word.

Oom Curt vlie toe op en vra toe die volgende: "Meneer die Speaker ek sal net graag

wil weet, wat is nou die gevaarlikste, om 'n leeu te vang of hom op te pas as hy eers

agter tralies sit?"

Na wat ek verneem het die hele parlement uitgebars van die lag!!!

Soos ek sê, ek kan dit nie bevestig nie maar soos ek die oubaas geken het sal dit my

beslis nie verbaas nie!

Ek hoop dit sal vir julle van nuut wees.

Goete

Pottie

Beste Pottie

Oom Curt von Keyserlingk was ‘n polisieman se polisieman! Eendag op parade te SAP

Wentworth sê hy: “Men I want your hair short! Not long like mine!!!” Ek bars uit van die lag

op parade en dink aan Oom “Vingers” Snyman! Oom Curt het wit hare en ‘n pik swart snor

gedra – hy was ‘n regte Pruis!

Destyds het di8e SAP in Port Natal, Natal en die Transkei net een brigadier en een kapelaan

gehad. (Brig Murray (Pmb) en ds Jansen (‘n stoeier in Durban)).

194

Ons moet dril vir ‘n parade in Pmb voor adv John Vorster. Sers Des Welthagen was ons

pelotonsersant. Hy was ‘n SALM-Korea veteraan en ‘n fantastiese onderoffisier. Hy ook

saam met ons op die Mobiele Eenheid. Die yster op die parade was sersant Erasmus – van

die Kollege, later Durban en toe weer Kollege.) Tydens “Oop order Mars!” Is ‘sant Erasmus

ewe flink. Toe hy skree: “Voorste ry staan!” Op die flink bevel toe skiet sy vlastande uit!

Weer kon ek my lag nie bedwing nie!

(Maj FLC Engels, kapt’s Tiekie Loots, Visagie, Pelser (Elwin Pelser vd SAP kollege se pa) en

luitenante At de Villiers, Colin Steyn en Pottie Potgieter en “menere” Ras, Dippenaar, Jacobs

en die SB van Bellair was die ysters.)

Ons het daardie dae baie gedril in Durban en Pietermaritzburg! Eendag vergeet maj Engels,

die paradebevelvoerder, ‘n bevel. Ons het: “Generale saluut! Presenteer geweer!” gedoen en

hy het met sy rug na ons gestaan. Hy vergeet toe om te skree: “Skouer geweer!” Maj Snyman

was teenwoordig en het van die verhoog af diplomaties ingetree!

Hulle vertel daar is ‘n blitsdebat in die Parlement. Oom Curt wou ook “iets” sê. Hy staan op

skuif sy papiere rond, sit sy bril op en toe hy wou praat sê die speaker hy moet sit want sy

tyd is om!

‘n Laaste herinnering: Met ons Weduwee- en Weesfondsdanse het die Oubaas altyd ‘n sigaar

gerook en ‘n eenlensbril gedra! Regte ou heer! Hy was tydens WO2 reeds ‘n majoor in die

Royal Wiltshire Regt terwyl hy ‘n SAP sersant was. Hy het baie gedoen om die beeld van die

SAP in Durban te bevorder! (Toe word die SAP nabewering vir hom kwaad en verplaas hom

as afdelingskommissaris van Port Natal na Johannesburg as afdelingsinspekteur! Daar is

mos nie geheime nie!)

19. SAP-webblad / SAP Webpage

We urge our readers to register on the website then you are automatically informed

of all events through bulletins. Ons doen ‘n beroep op ons lesers om op die webblad te reg

istreer dan word u outomaties verwittig van alle gebeure dmv bulletins.

195

20. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/

NETWERK & “KOM ONS ONDERSTEUN MEKAAR”

20.1 Annemari Jansen – Koorsboom Kothuis

20.2 Kersfees in Bethelhem, Israel: Jannie Otto

Hallo Hennie,

Baie dankie vir die geleentheid!!

Wil jy Oukersaand 2012 in Bethlehem (Israel) slaap? Kom saam met ‘n oud

polisieman. Ons vertrek DV op 22 Desember via Kaïro na Israel en kom terug die

oggend van 31 Desember 2012. Slegs 24 plekke beskikbaar. Vir volledige program,

kontak my per epos te: jannieotto@ballmail.co.za of telefonies 082-851-6204 / 012-335-

6419.

Seëngroete,

Jannie Otto

082-851-6204

Eagle Vision Toere/Tours

21. STOP PRESS / LAAT BERIGTE

21.1 Afsterwe: Brig Pierre le Clus (SALM, SSVR en Bop SVR)

“WEL EN WEE VAN DIE MILITêRE VETERANE: BERIG 34/2012

WEE VAN DIE VETERANE

1. Afsterwe van Pierre le Clus van die SALM

AP Stemmet van die SA Leër verwittig met leedwese dat Pierre skielik op 05/09/2012 op George

oorlede is. Sy gedenkdiens was op 08/09/2012 by die NG Gemeente Denneoord waar hy baie betrokke

was. Sy eggenote, Louise, se telnos is 044-8841592 en 082 3569706”. Nota. Dit is vreemd dat nie

een van ons lede van die SALM hiervan bewus was of dit gerapporteer het nie.”

196

21.2 Koevoet se Muur van Herinnering: V-T-Monument – A Jansen

22. INDEMITY / VRYWARING

Die e-Nongqai bevat die uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende

korrespondente en die opsteller van e-Nongqai kan nie vir enige deel van die inhoud

daarvan in sy persoonlike hoedanigheid verantwoordelik gehou word nie.

The e-Nongqai contains various and sundry personal opinions of different correspondents

and the compiler of e-Nongqai cannot be held responsible for any of their comments.

Enige advertensies of enige sake voortspruitend is tussen u en die ander party.

23. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE

A special edition some time, Deo Volenti, November 2012.

24. CONCLUSION / SLOT

Dankie aan almal wat gehelp het om hierdie uitgawe ’n sukses te maak!

Kontak besonderhede: “Hennie Heymans” <heymanshb@ gmail.com>

Greetings - Groete

Salute! Saluut!

Hennie Heymans © 2012