Edin Delić,

RGGF Tuzla

Soil Ecology; Patrick Lavelle i Alister V. Spain; Kluwer Academic Publishers; 2003

Remote Sensing of Urban and Suburban Areas; Dr. Tarek Rashed, Dr. Carsten Jürgens; © Springer Science+Business Media B.V. 2010

Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink · Alex McBratney i Maria de Lourdes Mendonca-Santos; Springer Science+Business Media B.V.:; 2008

Internet: http://eusoils.jrc.ec.europa http://ishranabilja.com.hr/Tloznanstvo/Pedogeneza_k.pdf

Literatura - reference

Reljef – geografija.

Biosfera.

Klima i klimatski pojasi.

Uticaj urbanizacije na tlo (gubitak površina)!!!

Ponoviti

Geografski omotač Zemlje: više omotača (geosfera) , koji

se razlikuju po građi i među kojima se razmjenjuju materija i energija.

Pedon(grčki)–tlo; Pedogeneza–proces formiranja tla. Edafon – flora i fauna (svi živi orgnaizmu) u tlu. Nauka o tlu: PEDOLOGIJA + EDAFOLOGIJA Pedologija – nauka o tlu. Edafologija – nauka koja izučava uticaj tla na živa bića –

prevashodno na biljke. Humus – plodan gornji sloj zemlje sastavljen od

razgrađenih organskih materija i podložan djelovanju organizama u tlu.

Osnovni pojmovi edafologija

Atmosfera

Hidrosfera

Biosfera (antroposfera)

Pedosfera: skup tala kopnenog dijela zemljine kore.

Litosfera

Geosfere

(1) Tlo je samostalna prirodno-istorijska tijela sa

karakterističnim znacima i osobinama (Dokučajev). (2) Tlo je prirodno tijelo mineralnog ili organskog sastava podijeljeno na horizonte različite debljine, koje se od geološke podloge razlikuje sastavom, morfološkim, hemijskim i biološkim osobinama. (Međ.komisija za navodnjavanje i odvodnjavanje – 1978).

Tlo je 4-fazni sistem: čvrsto+vlažno+vazduh+živi organizmi).

Tlo u građevinarstvu (rastresite i nevezane naslage); u poljoprivredi (plodan površinski sloj litosfere prorastao korijenjem koji snabdijeva biljke vodom i drugim materijama); ....

Tlo

Naika o tlu koja obuhvata: pedogenezu; morfologiju tla i

klasifikaciju tla.

Edafologija – često se smatra istim što i pedologija, ali se obično vezuje više za „agrofiziku“ i „agrohemiju“.

Kao nauka javlja se od XIX vijeka u Rusiji.

Osnove postavlja Vasil Dokučajev (1846-1903) ruski geograf koji postavlja temelje pedologije kao „nauke o tlu“.

Dokučajev identificira varijacije u vrstama tla koje nisu samo u vezi sa geološkim faktorima (izvorni materijal), već i klimatskim i topografskim faktorima, kao i vremenu potrebnom za pedogenezu.

Uspostavlja klasifikaciju tla.

Pedologija (eng. Pedology)

Tlo: komponente i strukture; atmosfera tla; struktura

i mikroreljef.

Mikroklima tla: temperatura; vlažnost; hidrološki/hidrogeološki režim.

Resursi tla: neorganski nutrijenti (C,N,P,S,Ca,Mg...); organski resursi (površinski sloj - humus; korijenje; organske materije u tlu; rastrvorene materije.

Sastav, mikroklima i resursi

MINERAL / STIJENA / AMORFNA MATERIJA

Matična stijena – izvorni stijenski materijal od koga se primarno formira tlo.

Stijene: MAGMATSKE (ERUPTIVNE-PRIMARNE); SEDIMENTNE i METAMORFNE.

Po hemijskom sastavu stijene mogu biti: silikatne, karbonatne, oksidne, hidroksidne i druge.

Matični supstrat – rastresit materijal koji učestvuje u procesu pedogeneze, odnosno nastanka tla.

Regolit – rastresiti substrat.

Matična stijena i supstrat

Magma (užarena masa u unutrašnjosti) i lava (magma

koja izlazi na površinu)

Nastaju hlađenjem lave ili magme.

Intruzivne stijene – nastaju hlađenjem i kristalizacijom magme u dubini.

Efuzivne – nastaju hlađenjem lave na površini.

Mogu biti: KISELE sa 65-76% SiO2 (granit); NEUTRALNE SA 55-65% SiO2 (andezit, diorit); BAZIČNE 40-55% SiO2 (gabro i bazalt); ULTRABAZIČNE ispod 40% SiO2.

Magmatske stijene

Posljedica razaranja i transporta primarnog

stijenskog materijala (erozija; denudacija; transport).

Nastaju taloženjem u rijekama, jezerima i morima.

Mogu biti: - klastični sedimenti; - orgnaogeni sedimenti; - hemijski sedimenti.

Uticaj tektonike.

Sedimentne stijene

Nastaju metamorfozom (preobražajem) magmatskih

i sedimentnih stijena.

Pod djelovanjem pritiska i temperature dolazi do: kompagcije, zgušnjavanja, prekristalizacije i mineralizacije, škriljavosti, promjeni hemijskog sastava, promjeni strukture i teksture, promjeni fizičkih osobina....

Metamorfne stijene

Heterogensto tla: prostorna; temporalna (vremenska)

i funkcionalna.

Dominantni organski horizonti i dominantni mineralni horizonti u tlu.

Tranzicioni horizonti u tlu.

FAKTORI: Matični supstrat, klima, živi organizmi, reljef, vrijeme, topografija.

Faktori pedogeneze

Vlaženje (fizička fragmentacija, hemijski i biološki

procesi).

Strukturiranje organske materije.

Translokacija.

Erozija.

Faze formiranja i razvoja

Recentna (novija) tla – mlada tla nastala u „trenutnoj

konstelaciji“ uslova i odnosa koji vladaju u promatranom prostoru. Razvoj ovih tala još traje.

Reliktna tla – imaju osobine ranijih proesa i faktora.

Paleo tla – stara zatrpana tla čiji je razvoj ometen ili prekinut.

Faktor vrijeme

Raspad primarnih (fizički, hemijski i biološki) i

geneza sekundarnih minerala.

Razgradnja organske materije i sinteza humusa.

Nastajanje organsko-mineralnih spojeva.

Migracije.

Specifični procesi.

Pedogenetski procesi

Suhi termički raspad.

Vlažni termički raspad.

Akumulacija soli u pukotinama.

Biloški raspad (korijenje).

Fizički raspad

Hidratacija

Hidroliza

Otapanje i rastvaranje

Oksidacija i redukcija...

Hemijski raspad

Do 10% u tlu obično može biti organske materije.

Procesi razgradnje i transformacije: - usitnjavanje - mineralizacija - humifikacija

Vrste humusa: sirovi humus; zreli humus; prelazni humus i akvatični humus.

Razgradnja i sinteza humusa

Likvefakcija – likvificiranje tla; Soliflukcija – tečenje

tla.

Unutrašnja – „transport materije“ (eluvijalna; akumulativna i miješanje tla).

Površinska migracija (erozija): plošna; brazdasta; jaružna; eolska; kraška i klizišta.

Migracija

Kvalitativne i kvantitativne analilze.

Vlažnost; granulometrijski sastav; hemisjki sastav; mineralni sastav; koloidni sistemi; organske analize; analiza humusne strukture; pH; redoks potencijal; rastvorene materije; električne osobine; teški metali; otrovne materije ...

LABORATORIJA....

Neka ispitivanja tla

Uklanjanje i prekrivanje.

Kontaminacija: gasovi (površinski sloj) voda čvrste materije

Distribucija kontaminata u tlu: filtraciona strujanja; kapilarni pritisak; posebne vrste strujanja (difuziona strujanja)...

Degradacija tla

Principi mapiranja tla

(Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink · Alex McBratney i Maria de Lourdes Mendonca-Santos; Springer Science+Business Media B.V.; 2008)

Daljinska detekcija – „remote sensing“

(Digital Soil Mapping with Limited Data; Alfred E. Hartemink · Alex McBratney i Maria de Lourdes Mendonca-Santos; Springer Science+Business Media B.V.; 2008)

Poseban vid geografskih (GIS) karata sa ucrtanim

pedološkim osobinama.

Veliki broj varijacija ovih karata:

Pedološke karte

http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/projects/soil_atlas/Data_Images/Wrb.jpg

ATLAS TLA U EUROPI I OKOLNIM ZEMLJAMA