D. D

DiSSERI ATIO jURIDICA,

D K

P R ./!. S C R IPTiON ECRIM! N U M ,

QJJ A M

SUFFRA6, CONSULT. FACULT. JURID. IN

REG. ACAD. ABO 6NSI,

PRMS I D E

MATTHIA - CALONIO,JURIS PROI». REG, ET ORD,

PUBLICO EXAMINI SUBMITTIT

ANDREAS WILHELMUS ORR^US,WIBURGENSIS.

IN AUOIT. MAJORI BIE XV. JUNIIHORIS A. M. CONSUETIS.

ABO^E

TYPIS viDUiE K. ACAD. TYPOGR. J. C. FRENCKELL.

\upplemento, quod /.52. C J£F7/. RkugßL nonita pridera addidit ConftrMiio lisgia d.c d. 20. gfa-

nuar. i/7p. ang. andring uti Ailrcanna Lagens ftadgande ikfkiiliga rum, locupletatam vidimus Jurisprudenti-am patriam nova & tantum non incognita fibiantea de PR/ESCRIPTIONE CRIMINUM doftrina.Ad cujus tarnen genuiiiam naturarn ac indolem,limitesquc quibus concluditur adcuratius. defcri-.bcndos, nerno 5 quantum nobis quidem conftat,fuacn hattcnus contulit induflriam. Cum per-plurimis jam ' olim gentibus hoc placuerit infti-tutum, non quidem dcfunt in exoticis Scripto-ribus, qui partim ex generalibus prudentise Le-gumlatoriae principiis, partim ex domefticorumfuorum Jurium fcitis egregie omnino hanc illu-(trarunc materiam (*). Verura cum qu*e ab his

A tra-

(*) Prjecipuos de hoc argumento Scriptores hos enume-rat Jo, Christoph. Koch in Inftitt, für, Crimin. Feme 1779.edicis Lib. 111. c. 33. pag. 658.

Wolbfg. Ad. Lauterbach Dijf, de prafcriptiotte crimimm.Tub. 1655. Vql. I. Dif. 65.

tradita funt, noftratibus quippe adhuc vix aliocenlu habita, quam quae extra fori ufum collo-cata otiofis tantum ingeniis pafcendis conveni-rent, paullo plerisque ignotiora effe fufpicari li-ceat» oppido quoque multa illis admilta fint,quae a noviffimi noftri juris placitis quam lon-giffime difcedant: & operae pretium fatturos, &novitatis etiam, cvi infigne adco ad commenda-tionem pondus ineft, gratiam nonnullam habi-turos nos arbitrati fumus, ft laudatarn de prae-fcriptione criminum do&rinam, fub illa, quanoftram jam dum civicatem adepta eft facie fpe-

cimi-Conr. Straussium Dijf. de preefcriptione deli&orum. Ar-

penior, 1667.°- ._"» T 7

_XT _0 . S . /» " . "Otton. Frid. Knorrium, Cotnmetrt. de praficriptione crimi-

num. Hula 1695.Sam. Stryk. Tracl. de Aclionibus forens. Secl. 111. m. 2.

gxiom. 5.Christ. Thomasium, de pnefcriptione Eigatuia. Lipf 168J.

recuf Hnlit 1733. & in Colleft. (jnuana T. I. p. 183. Jeqq.Joh Rud. Engau furifl. Betracbtung von der Verjdbrung

in peinlichen fdllen. fena 1750. %:o.Joh Hf.nr Gottl. von Justi Akbandlung von der Verjdh-

rvng der Miffethaten: in delVelben Htji. ttnd Jurtft. Schrtjften1. Band. p. 423. feqq.

Quibus addeAugust. de Leysf.r Medit. ad Jf. Specim. 515. &Anonymum, Abbandl. von derVerjdhrung derMijfetbaten, in _£>-

gemngenderVernunftigenSeele,ll.Band.p. 14 1 feqq, Leipz, 1746. $:o,

O ) * ( Q

cimine Academico, extremas quafi ejus ducendolineas, repracfentaremus. Levem ac tcnuem o«peilarn Tu LECTOR BENIVOLE aequo acci-pito aaimo!

§.l.

PniESCRiPTio, generaliffime fumta, amijfionem ndtatjuris, ob neglelfam per certum temporis fpatium ejus perfie^cutionem: vt proinde tria «fint, quae ad formandam illiusideam requiruntur, jus nimirum quoddam, cvi valide re-nunciari poflit, alia enim jura prsefcriptioni cbnoxia eflenequeunt; prctfimtum eertum juris iflius perfecutioni tem-pus; & perfecutionis hujus per omne id tempus negie&us.Quia vero jura omnia ex dupiici promanant fonte, fa-ffiis nimirum vel licitis vel itticitis; patet, duplicem etiamconflitui pofle praefcriptionem, civiiem unam, qua jura efa&is licltis; criminakm alteram, qua jura e faclis iliicltisprovenientia amittuntur. Cum porro nullum cogitarique&tjus, cvi non.aliqua refpondeat obligatio; & proin-de illo fublato, hanc quoque eeflare necefle fit: haud dif-ficulter intelligitur, pofle utramque prcefcriptionis fpeciemduplici confiderari refpeftu, quatenus fcilicet' vel jus afcfuna parte exftinguit^ vel obligationernab altera totlit. At-que hinc quidem eft, quod fpecialiorem praefcriptionis'naturarn explicaturi Philofophi varias varii ejus condide-rint definitiones, aliis nempe juris potiflimum exftinfitio-nem, afiis contra obUgationis ceJfationem& pendentern indenovi juris adqui/iiioriem refpicientibus. Quemadmodumstutern iisec ambo feparari ab invicem nequeunt^ & o-

A % mnis

E 3 ) 3 ( O

ranis ideo qui in hoc puncio Do&ores inter a»UfTb vidc-tur duTehfus, noh tara in re ipfh, quam in dtverfd poriusejus concfpiendi modo confiftat; ita flVe prrrfriptwnem-ririinaie-i ntuiffionetn -efle dixtris Juris_ dciuia klimfus rr~um inforv conveniendi &'falisfaStionem ab eoiexigimdi , iiveliberationem rei ab aciione critninaii, peh lapsum iempo-RIS i^rcx DEFiNrrr, periirae nobis nurit. Utrum iibetenim placeat, res eodem reclibit. Caeternra harre prse-Icriptronem toto quod ajunt ccelo clifferre & afe aboiiiiorecriminis, qna cnrfus aftionis crimrnalis ex inera gratia !i---ftittir facinusque quafi non patratnm flngitur; & ab ad-gratiaticney qua reo condemnato poena remittitur; & a re-ftitutione deniqne in integrum. qna amilla vel faefa delin-quentrs exiftimatro redintegratur, evldendus eft, qnamvt pluribus id oftendere opus fit.

S- H-

Controverfiam an prcefcriptio juris fit naturaiis anmere civilis nihil fere continere folidi, fed in purarn po~tarn abire iogomacbiam oculatioribus jam dudum eft ob-fervatum. Et fane ccecutire admodum eum oportet,.quinon videat remoium ejus fundamentum In pra^cepto iumnaturae de pace ac fecuritate humani generis promoven-da, de rebus dereheTis cam ob cauflam occupanti addi-cendis, & diligemia a dominis in cultodla ac vindlcationererum fuarum adhibenda; proximum autern in legibus ci-vilibus, quae quibus fub conditionibus. & in quem diemquaeque res pro dereli&o habenda fit, & quae negligentiaefpecies juris ablatione puniri mereatur, generalker deter-

mi-

m ) 4 c m

minant, queerendum eife. Fruftra quoque difputari, u-trum in denniendo pra-fcriptionis tempore ad prcefumtcedereiiclioris probctbiiitc.tcm^ a.n ad neceffitatem cocrcendpe ne-gligeniiie Legumlatori magis refpiciendum fit, facile.iar-gientur, quotquot re omni adtentius confiderata didice-rint, non eaudem effe jurium omnium de quorum amis-lione qustri in foro contigerit indolem, nee enndem inpublicam fecuritatem infiuxum; adeoque pro varia eo-rum cliverfitate, in ccnftituendo fingulis peremtorio quo-dam, quo elapfo, per ncn-vfur.i exftinguantur, termino,moclo 'iliiiiS modo kifus potiorem, habendarn efle ratio-nern. iEquitatem autern' ipfius prrefcriptionis, qua civilescaufas, unanimibus jam olim fuffragiis omnes omnino ag-noverunt gentes. Luculentiflime namque perfpexerunt,illa non admifla, nullum futurum litium finem, nullarn in-t.er defides & vigilantes differentiam, & nullarn deniquedommiorum certitudinem, quo tarnen Atlante & rei fami-liaris curam & communem tranquiilitatem fuftentari inconfeflb eft. Num vero pro aequitate praefcriptionis cri-minalis paria ftent rationum pondera, a multis eft dubita-tum. tuerunt, qui cam indiftindte in graviflimis etiamdeli&is admittendam e re pub|ica effe judicarint; cum exaclverfo alii eandem ceu periculofiflimorum eventuumplenarn & fecuritati civitatis maximopcrc inimicam da-mnandam prorfus evincere fategerint. Quibus hi utrin-que pugnent argumentis, fi, compendiariam fecuti reienarrandae rationern, exhibnerimus, multum iis, quse por-ro dicenda veniunt, lucis nos accenfuros confidimus.

A 3 $ lIL

mis ( m

5.111,

Qui patronos fe profitentur prfefcriptionis crimina-lis hunc fere in modum fuos fubducunt calculos. Di-cunt nimlrum ron efle riatui*alis neceifitatis vt punianturcrimina: id quippe fi adfirmetnr, jus etiam adgratiandi,quod tarnen nemo profcribendum e civitate contenderit,fublatum iri. Quousque igitur exigere poenas vel remit-tere conveniat, ex publica utilitate efle reltimandum. Hancautern ex iisdem piane rationibus, quae civilem praefcri-prionem legibus fanciendam perfuaferunt, efflagitare, vt& crimina certi temporis decurfu praefcribantur, quo vi-d.iJjcr iie accufarionum aliquis fit finis, nee per omnemvitam, ; ""oprcr foiam eivitatis in perquirendis malefieiisncgiigeiui:::!, fpem inter & metum fufpenfi detineantur,qiiibus criipinis alicujus infimulari acciderit. Verum qui-dem ciTe, follickam omnino communis fecuritatis in civi-tate agendarn eflfe cuftodiam: ad hanc autern procuran-dam nullatenus conducere, vt patrata olim crimina, ob-livione ]ani pridem confepulta, quorum odium jam defla-gravit, & e quibus nullum amplius morum innocentiaepflendiculum eft extimefeendum, in fcenam denuo fufpi-eiofa dilig.entia protrahantur: vt bona fama & exiftimatiocivium, emendatiori & inculp.ata per longarn annorumfcriem vitte aftione parta & confirmata, in novum addu-catur difcrimen: vt te<sta jam multa cicatrice vulnera in-tempeftiva crudelitate refricentur. & vt fervidae lubri-cum juventa?, miferatione quam ultione dignius, & absequanimis quibusque ultro jam condonatum, indelebilim proveclrae aetatis fene ignominia^ macula adfpergatur,

con-

m > « ( ffii'

«?onjugi plerumque fuse & iiberis, propinquis item, quan-tumvis innocentibus, non uniea tantum ratione nooitura:Majori hoc fcandalo, quam ad vitam recle inftituendamincitamento civibus futurum, quod per inexorabilem le-gum duritiem ne ineuntis quidem adolefcentise vitia ma-gnis emendari pofle cernerent virtutibus. Tempus prae-terea, quanto longius a die perpetrati criminis eflluxerit,tanto fpiffioribus tenebris fa#um ipfum fingutaque ejusmomema circumfundere. Hinc non pofle non fummamoboriri, jam culpse ]am innoeenitse probandae difliculta-tem, fnmmamq.ue idcirco delicK incertitudinem, quse per-tinaciflimam expertiffimi etiam Judicis operarn eludat.Exfecrandae & deteftabili delatorum cohorti, in turbidoin primis pifeari folitae & lucern anxie refugienti, latamea re apertum iri viam, ad bonos viros, peffimi cujusquenuuquam non inimicos, fycophanticis calumniis & con-fiftis probatlonum fimutacrls, aliqnid tarnen quod haereatreikturis, vexandos aut circumveniendos. Quo ipfo fi-mul Judicia, absque ullo in publlcam rem fructu, pro-traftis in longum ambiguorum criminum inquifitionibusonerarl neceffe foret. Ad haec autern omnia, & quae hisconnexa funt incommoda radicitus tollenda praefcriptio-nem unam, efficaciflimum effe remedium, & tale quidem»quo cum prudenter adhibito, fecuritas civitatis farta uti-que & tedta perfiftere queat.

$.iv.

Adverfam contra qui tuentur fententiam hanc ferer-atiociniorum fuorum faciunt fummam. Coaluiffe inquii.

unfe

m\r ( m

unfc in civitatem homines fecuritatis obtinendn? cauffa.Hunc in finem eos jus belli in fui confervationem fibi con-natum io Principem transtulifle. Ex hujus ei-go oflicioeffe follicite cavere ne crimina maneant impunita & vtcareant malis hominibus provinciae. Si tempus folum,cum latitandi calliditate conjunftum, ad facinorofos apoena liberandos valifcurum adfumatur, probabilem hisnunquam impunitatis fpetrr defuturam. Hac vero, ma-Xima nempe ad peccandum iliecebra, vel e longinquo o-ftentata, omnem eos, qua latere poffint, curam duplica-turos; nihil quidquam eo nomine intentatum relj.ctu.ros;quin imo nova eaque atrociora fcelera aufuros: de pu-blica autem quiete aclum turn fore & conclamafcum. Qusein civilibus prsefcriptionem legibus fanciendam commeti-dant rationes, eas ad criminales cauffas transferri mini-me poffe. Manifeftum namque effe } nullam, li vel vieea-nio elapfo revs promerito adficiatur fupplicio, juriuui acdominiorum incertifcudinem inde orituram: nec, introdu--6.0 jamdiu graviffimas ob cauffas proceffu inquifitorio,negUgentise aliquam coercittonem hie in cenfum venirepoffe, quippe quod abfurdum fife cogitare civitatenr dila-tas perfecutionis culpam in fe fufcepturam, cum & cri-men & ejus aucTorem, vel Liunc faltim haftenus ignora-verit. Eventurum potius adoptato hoc remedio, ut incriminalibus, prseter evidentiffimam naturaUs juftitisera-tionem prsefcriptio femper curreret confcra ignorantem &apccre non vaientem, quod tamen ne in civilibus quidem,nifi per naodum exceptionis in pauciffimls obtineat cafi-bus. Quid? quod faluberrimum hoc inftitutum ad "fcuen-das adquifitiones bona fide nixas excogitatum, jam in ma~.

ice

iQt ) 8■ ( O

ice fidei & nefarise aftutiae prajfidium detorqueretur. Ad-dunt porro, vel nudum occuitatioriem fcelerum msgnaebonis omnibus in civitate effc ofFcnfioni: Hanc auternmulfcoties aggravatum iri, ficubi, cum tandem detecta invukms innotuerint, inulta dimittantur. Non feiiicet uilatemporis mora adeo in hominum animis obiiterari crimi-num ociia, quin iisdem in apricum prodticlis vehementis-fime recrudefcant. ' MHerafcionis motus, quibus rltio nonadfiftit, tnomentaneos efie & cito evanefcere: propria?contra fecuritatis ftudium aite huraanls mentibus federeInlixum, & id efficere, vt graviora flagitia vel in ipfo fe-pulcri iimine iupplicio pianda depofeant. Falfam quo-que effe cfcmentkc fpeeiern, non ciementiam fed crudeli-tatem redtius nominandarn, qua fceieftis publicse pacisturbatoribus, modo tempus lucrari noverint, fic fuccur-ritur, vt optimis quibusque tanto major ex eorum auda-eia incutiatur metus. Si qui ad faniorem reverfi frugemvitse ante a6tse maculas morum honeftate eluere fabora-rint, iis pro re nata abolitione a.6tionis, adgratiatlone,aut qua licebifc alia honefta ratione fubveniri poffe, neeopus effe, vt, duclo ex rarioribus exemplis argumento,generali fan6Kone inemendabili multorum malitiae fomesadminiftretur. Fruftra denique ad incertitudinem crimi-riis & ejus probandi difficultatem provocari, cum non effe& non adparere in Jure femper fint idem, nee quis un-quam nifi plene conviclus condemnari debeat. Verbo:repugnare prseferiptionem criminalem fini civitatis, &qusefitos undecunque colores, ad palliandam tantummodoejus iniquitatem ac laxandum pubiicae difciplinse vigo-rem, pertinere,

B S- V.

Pi ) *> ( f-1

§. v.Vifis autern |am, per tranfennarn quafi, palmariis

quae pro praefcribendis aut non praefcribendis criminibusurgeri fueverunt argumentis, haud difilcile erit conftitue-re, quid de omni hao controverfia fit judieandum. Sin-guiis enim, quse utrinque allegantür, rationum momentisrite perpenfis, liquido fafcis patcrc arbitramur, ad labefa-cTandam communem fecuritatem, ad cujus tarnen ar6tis-iimam cuftodiam poenales omnes collineare oportet leges,comparatam effe eorum docTrinani, qui accufandi facul-tatem in quibuscunque, atrociftimis etiam, criminibuscerti temporis lapfu perimendam ftatuunt. Non nega-mus exftitifle olim & adiiuc dum exiftsre gentes, quibushaec fere arrifit Jurisprudentia. Obfervavit e PiufarchoLauterbach diff. cit. Thef. 2. fanxifife apud AtiienienfcsSolonem, vt nuila non crimina vicennaii fiientio exftin-guerentur. Mirifiee quoque Romanis placuit Praefcriptio.Qui tarnen, procul dubio quod viderent p,robabiiitatempraefumtionum cmendatce jam vitce delinqumtis; perduccndxad liqnidwm cauffa , & finis poencs adhup ohtinenjice gertera-tim fpectatam, quippe cvi fuam de bac mate-ria pliilofo-phiam inaedificabant, effe in ratione invcrfa ad atroeitatemfceleris, hoc adhibebant temperamentum, vt vieenuii in-tegri lapfum nonnifi ad atrociorum praefcriptionem ne-ceflariam judicarent, quinquennio folum minus atroci-bus & levioribus praefiituto (::). Nee defunt in hodier-

nis

(*) Difputatur inter Do&ores an ulla legibus Romanisexcepta fuerint crimina, quibus pr^fcriptio opnoni non pos-fee? Adfirmanc hoc nonnulli, aliis eorum Apojiajiavi tantum

E ) xo ( o

mis Europae noftrae populis, qui nimia Juris Romani ve~neratione capti eadem paene hac chorda div fatis oberra-rint. At tantum abeft vt his aucToritatibus fucum nobisfieri patiamur,-ut potius ex recentioribus ipfarummet ha-rum gentium legibus evinci pofle exiftimemus, agnovifleillas, magnis hoc inftltutum, übi ad graviora crimina pro-latum fuerit, premi incommodis. Nemo quidem eft quinon videt, praefcriptioni vicennali, ex ipfa fua longitudi-ne, utpote qua evenire necefle eft vt ne vel fexcentefimoqtiidem euique reo prodefle queat, multum accedere ex-■cufationis. Verum cum & hanc a novioribus Legumla-toribus relTriftam; tricennalem aiiam, imo & quadragin-ta annorum additam; atrociflima praeterea crimina prae-feriptibilium numero prorfus exemta cernere liceat; vid.

Pruff. Cod. Frid. P. 11. Lib. 111. Tit. V, Art. 2. $" 42.Conft. crim. Theref. Artic. XVI. Jf. 9. Conjf. Eletl. Saxon.P. IV 46. apud Carpzov-p. 1478- EdiSi. Saxon. de Duellis& priv. vind. d. 2. fffuiii iji2fs. 43. quam quaefo ejus reireddes rationern, fi non hanc, quod longiflimi etiam tem-poris prasfcriptionem publicae. fecuritati aliquando da-mnofam accidifle, experientia docuerit. Lucratos id for-tafle hos dixeris coacervato hoc aliarum fuper alias e-mendationum exceptionumque cumulo, vt totidem quafi

Ba nova'.''■■ '

'' !■ \

parricidium 5c partum fuppofititittm _ aliis prjcterea abortum &ineeftum ad excepta referentibus: verum negant idem pleri-que. Atque hi quidem & partum fuppofititium,per fuammet namque naturarn imprasfcriptibilia, ad exceptaperperam referri; caetera vero omnia, atrociflima etiam,prsefcriptioni obnoxia fuifle, conteridunt. cfr. Thomas, diCcit, & Matth/eum de Criminib, p, 644, feqq.

Hd ) ll v £3

xrova repagrda Improborum protervias objeeiffe vldean-tur. Sed quam tricis hifce jus fuum criminaie incertum& prasfcer necefiitatem impeditum reddiderint, peritis re-rura aeftim&toribus fiia veiut fponte in-oculos incurrit.-Ut pro-hide vix mereafur' horum in actionurn fpatiis di-metiendis fedulitas, qrree. aliis, cjui fimpiiciori juris Judi-ciorumque formae niaximo cum fuo commodo adfueve-runfc, imitanda proponatur. Interim quidquid fit, nequeeorura probamus opinionem, gut, vanis exagitati terro-ribus, ne in levioribns'quidem cleiicTis uiium adcufationi-'bus terminum prsefigendum efle clamitant. Certe, qugepro fua fententia adferunt argumenta nihil afiud demon-ftrant, quam ibi ponendum effe prsefcriptioni eriminumiimkem, nbi communis pacis ac quietis ineipifc pericu-lum. Adfumto-autem hoc, cujus verifcafcem undique ag-nitum iri putaverim, principio,. aut valde fallor r ark nondifficile admodum fuerit,. Hiam invenire lineam, qua per--petuas & tetnporarias in criminalibus atftiones difierminaricbnveniat. Largiuntur omrres, 'coriftitutis civitatibus,poenales leges & eriminaUa judicia.in ioeura privatse vin-diftse, quam in ftatu nafcuraii lcefo de ladcitie repetere o-mnino ficebat, furrogata, & quam fui defenhonem mPriecipem refignaverant cives, eandem illos, .quija imoefFiQaeiorem, a Prineipe viciffim fibi Fuifle ftipulatos. Ut■ergo-iretnslaii & adquifitijmlsaeq\AS._q&i\lis utique decet,.ob-tineafc compeofatio, necefle eft,.?uv.qi}atenus probabiie fuerifchoniines univerfimfpecTatos inftaiw naturali, rationabifi cum,caufTa,obftinatumadulcifcehdum'animum fuifle retenturo3 reafcenus&puniendivoluntatem l,egibus civilibusiliabefacTamfervandamiefle ilatua^Wf.. Quae enim ratio, Ht.magis In-

." '."■ .-:■: . "■.:.".■' .. ''" dul-

P ) l- \ m

difigeat fceierafco capiti civifcas, quam indulturi eidern ex-tra civitatem fuiffent finguli? Sed an uiia, & quanfca abhis fneranda fuiffet indulgentia? Sane nee prolixa ad-moduin, nee piane nuiia. Etenim fi bominum qualia fintconfideremus ingenia, faciilime, quod opinor, adparebit,fic eos eile comparatoSj vt cum ab una parte levioruminjuriarum, quse & reparari eommode pofiTmt, & quie-tam vitre, libertacis bonorumque poflelfionem non tur-bant, brevi plerumque oblivifcantur, ab aitera, vix ullatemporis mora acj ilagitiorum, quibus enormiter laefa fuifcpropria fua vel aliorum fecuritas, memoriam penitus ab-jiciendam induci femet patiantur. Si cscdes, ii rapinacommifla, fi furtum faftum, fi cafe apt domus nefarioincendio deletse; & ignoretur aueTor: jacet alte repofitaanimo vindi&se lubido, quae tarnen, fimulac is innotuerit,eum impetu prorumpit, & nifi idonea intervenerit fatis-faftio in captandis fui explendae opportunitatibus foller-tiflime laborat. Teftatur hoc omnis aevi hiftoria. Te-ftantur omnium barbararum gentium, quae adhuc dumin natnrali agunt liberfate exempla. Hinc quo minus inhominurn fitum eft poteftate, ftimulantes ad ultionem a-culeos fiiis evellere pecToribus, eo rcajori de jure poftu-iant, vt flagrantiffimo buic fuo defiderio, quoad ratio idferat, fe adcommodent leges, nee admittaut, vt propterfolius temporis lapfum uitrix nocentem poena deferat.Tsleque efls quod dicas, vitia eorum turbidosque adfecTusnormam Legumlatoribus nos obtrudere. Caret enimvitio, qtiae ratione regitur vindi&ae cupido. Efc deli-rus fit oportet, qui cam, confervatricem fcilicet huma-ni generis, fine Numine mentibus noftris inditam putave-

B 3 rit

$)n ( m

rlt (*). Caefcerum übi mitius delinquitur, quemadmodumremiffius multo in lsefo exferere fe folet fui ulcifcendiftudium, InterjerjecTro nonnullo temporis fpatio faciie fe-dandum; ita nee repugnat acriones ex iis prsefcriptione

tolli.

(*) Egregie ad rem noftram faciunt quae habet Illuftr. Mi«chaelis in Prafat. ad F. VI. Operis de fnre Mofaico p. 128.£? 130. Diefen trieb, inquit, diefe natiir, (Rache %u iiben)bringen wir aUe, wilde, civilifirte, rafinirte gldubige, lafierbaf-te, tugendhafte , wiedergebohme, beilige , mit in dte bürgerlicheGefeUfcbaft binein: Nur dem natilrlichen Recht der Selbftracbe

JoUen wir gleicb beym Eintriti entfagen. Was ift raifonnablerals dafs Jie uns , wenigliens bey fchwcren xtns unertrdglich vor-kommenden Beleidigungen, ein JEquivalent fiir das giebt , demwir entfagen, das heiffi, das Gefchdfte iibernimmt, uns Racbe%u verfchaffen. Wdre es wol wahrfcbeinlich das einer in die hiir-gerliche GefeUfcbaft trdte, ohne Jiefe Bedirigung wenigftens alsein patftum tacitum zu erwarten? Gefetzt aber der Staat thd-te dis tricht, fondern fagt: du Jollft gar nicht gerochen werden,auch kleine Rachbegterde haben, deine gantze Natur foU itmge-Jcbaffen feynj fo wurde tnan fttbien, dafs vian nocb nicbt umge-Jchiffen ift, und fich denn felbft rdchen. - - - Es ift unausbleib-lich, wenn man im Staat nicbt Sclaven, Jondern freye Leute hat>und ihnen nicht fatisfa&ion, ich verftebe aber darunter nicht

■blos Ehrencrildrungen ttnd Abbitten, fondern Rache fcbafft, fo tritdie Selbftrache wieder ein, dis fiircbterlicbe Ding, das fo ojtden Unfchuidigen trifft, den man in Verdacht hat, und titi Ue-bel vertaufendfdltiget , indem der Beleidigte es zehnfach %u er-Jetzen fucbt, des erfte Angreiffer Jtch wieder dafiir rdchet, und-"-auf diefe wei/e ein viele Jahre lang dauren konnender Abtaufeh"von Beleidigwigen und Gegenbeleidigungen erfolget. WiU disder Gefetzgeber verhüten, fo mufs Er bedenken, dafs Er nicbtgeduldigen Scbafen, und %um leiden -gefchaffenen Gerviirmen Ge~

Jetze giebt, fondern Menfchen.

m ) h c m

tolli. Quorium enim nimia ifta in miooribus criminibus,quorum jam exoievit memoria, perfequendis diligcntia?Sane ea re nihil efticeretur aliud, quam vt confopitis ini-micitiis refufcitandis multiplicarentur jurgia, civesque adcontinuas fimultates aiendas quafi invitarentur. Quantoautern haec omnia evidentiora funt & naturae hominumrationali convenientiora; tanto magis vcnerari nos opor-tet fhpientiam praefcriptivae legis in patria jamjam per-latee, Heee namque immotis, quae exhibuimus, princi-piis prudentiffime fuperfirucTa, dum inferendis leviorumdelicTorum, quorutn vel psene evanuit vel faltim obfcu-rata jam eft recordatio, adcufation.bus, fatali iis terminopraefinito modum ponit & vitiiigatorum calumniam re-fraenat; conftitttta contra acTionum ex gravioribus male-ficiis perpetuitate, fceleratorum audaciam fortiflime coe*r-cet, fuamque adeo ipfa hnmanitatem ea temperat feveri-tate, vt non pofiit non publicae difciplinae intemeratusfiius conftare vigor. Quod quidem ex iis, quae per par-tes dicenda jam erunt, luculentius adparebit.

§. VI

Quod laudatarn legern enucleatius explicaturis pri-mo loco difpiciendum occurrit, hoc eft, qucenam Jint cri-mina, in quibus obtinet prcefcrijotiof Ad quam quaeftionemvt diftin<fTe refponderi queat monendum videtur, eriminumgravitatem in ferendis quidem legibus ex morali acTio-num ipfarum quaiitate, earumque in perturbandam com-munem civitatis falutem ac fecuritatem effecTibus, efleaeftimandamj lata autern lege, ad inveniendam illorum

quan-

m m lEI*-vK /i - V sivS

quantifcatem fufficere, ufc quasque ad poenam fibi ftatutam,fuas quippe gravitati adfcemperatam, referantur. Si igi-tur jam ex poenarum magnitudine, delicTorum ftrieTiusloquendo talium, quse Jure patrio notantur, cenfum, qua-lern quidem noftrum defiderat inftitutum, inire nobis li-ceat, in duas velut claffes difpefcere eadem convenerifc;unam, quorum pecuniaria vel plane non, vel falfcim nonin fcotum permifcfcitur expiatio, tfrbota mal XVII. 32. BILTa man mcd penningar ei bota ma I. 2. Strß. Aiteram eo-rum, quae folo sere lvi poffunfc. Ad priorern, ufc ad intel-Ugendum pronum eft, non ea modo pertinent, qtiibus poe-na vel capitalis, five quaiificata XXI. 3. IV. z. XI. 1. X.1, XIV. z. MGB. five fimplex I. 1. in pr. V. 1. 2. in pr.XXIV 1. XLIL 2. ibd. vel corporis adfli&iva(\ui{\isc\xnoiuecum vel fine famse ac exiftimationis jacTura, VIII 1. 2.IX. 2. X. 2. XI. 3. 4. XV. 2. ibd. vel amijfio civkatis I. 4.IV J. ibd. vei eoercitio aiiqua publicam ignominiam con-tinons, XLIII. 4. ibd. cfr. K. Fbrordn. d. 21. fffanuar. IJJ3.K. Br. d. 9. ffanuar. cj/JJ- om den. fom fli.urit manar och

fvanfar af kreatur ; vei carceris pcena, VII. 3. XVI. /J. inJin. IIIGB. abfcifle eft propofita; yerum &, quorum pecunia-ria quidem qua partern eft muilfa, fed vei cum infamia,XIII. 3. 4- cJB- VIII. 3. 88. VIII. 3. MGB. XV 14. infin. RB. XVII i- ibd. quoe & furto omni adhseret, cfr.Rabenius de infam. furis jf. t/j. vel cum probrofa quadamdedecoris notatione XX. 11. IVIGB. coll. cum K. Fbrordn. d.30. Aprii ijjj. K. Br. d. 24. fffanuar. ijffr. om Kyrko Be-tjente,fom uptaga ockfedan fhfldlja Likkiflor; vel cum o-perarvmaut carceris poena, XVIII. 1. J. in fin. XX. 1. /J.7. XXI 6. colh cum- K. F. d. 20. zffp. vel cum

remo-

O ) >« ( o

rmotione denique ab officio VIII #. HB. in fin. XIX. 3.MB. conjwniTa: quaeque ideo,j in tres ordines, AtrociJJinio-rum, Atrociorum & Atrocium diftingui folita, communino'mine Majora crimina adpeilantur. Pofteriori contraciaffe ea fcantum coraprehendunttir deli6fa, quae Minora,mindre brottmal XXV. /J. RB. dicuntur, & quortim tres .pariter ordines eonftitui fueverunt, Levium nimirum, inquibus pecuniaria mukTa, übi reus (blvendo non fuerit,& ejus conditio non obftet, in pcenam fufligationis, vir-garmi ac operarum, XVI. 4. XVII. 3. in fin. XIX. z.XXVIII r. ef«% V. z.f. Strß. & K. Br. d. 5. Dec. 1/39.commutari pofceft: Leviorum, in quibus non aiia, quamin carcerem ad aquam & paaem mukTse commutatio jureeft conceffa //. 2. 111. 1. in pr. LIIL 3. in fin. L.V. 1. 2.MGB. coli. cum K. Br. d. 9. fffwnii ijSo. & d. 24. Äug,XJB4. Et levijfimorum, in quibus vel publica nulla regula-riter datur atlio XXXV. 3. 4. LX. 6. MGB. col). cumXXXV. 6. ibd..&c K. Br. d. 11. ffffunii 1/40. vel in locumdeficientis mulcTae aut fimpliciter carceris poena, LIIL 3.in pr. XLVII. 1. inpr. MGB. aut mitior quasdam alia co-ercitio K. Fbrordn. emot fvalg och dryckenjk. d. ij. Apr.1/33. jf. 2. furrogatur. Quemadmodum autern hunc uni-cum prcefcriptibiiium characTerem effe voluit Legumlator,vt culpa ex iilis contratla cere redimi & piari queat; ita perfe jam patet, Majorum omnium criminum, quod puniri ea-dem publice interfit, perpetuam omnino effe accufatio-nem; & proinde minoribus folum deliblis, quatenus alicuiex eorum genere expreffa non obftet exceptio, hoc indul-tiim effe,utprcefcriptione exftinguantur. Exceptaveroquae-nam cenfenda fint ipfa edocemurLegis littera. Ea nimirum,

C quae,

& ))**"" <c m

quae, quamvis' pecuniaria- vindicentur pcena, vel ■ tameirdolofam continent eorurn, qui extra defenfionis ftatumpofiti funt, iaefionem (Nidiugsverk); ve\ falfi qualecunquecrimen (fvek och bedrageri) involvunt. Unde & facileelicies atlionem -ex delicTis, quae c. c. XII 2. MGB. in fin.IV. 6. GB. in pr. XIJL 8- ibd. IX. 11. XJ. 4. XII. 9. HJLIV. 3. Utfß. notantur, nulio temporis lapfu elicii poffe.Cur autern horum criminum reis, praefcriptionist-benefi-cio, fuccurrere noluerit Legisiator, ratio in promtu eft.Etenim, licet his infamhe macula, ad omnes, quse cam;regulariter comitantur effecTus, legibus noftris non irra-ratur: ipfa tarnen hsec eortim facTa publlcFe fecuritaii &fidei adeo funt adverfa, vt communi omnitim judicio, axfinfidias, raptum & furtum proxime accedere ■ videantur..Quocirca & tantarn produnt maiitiam animique improbi-tatem, vt qui iis fe poUuerint, capitis velnt diminuuonemaliquam pafli, indigni jure meritoque habeantur, qui pu-blicse animadverfionis opprobrium unquam effugiant. cfr.Rabenius /. cit.'§. §. 9. 14.

§. VII.

Sed hsec fortaflis clara fatis & perfpicua. At notatapraeterea in Jure noftro occurrnnt crimina haud pauca,de quibtis in utra, qtiarum meminimus claflium cenfenda.fint, ob infinitarn fub qua femet offerunt circumftamia-rum diverfitatem, certi quid decernere generatim non po-tuit Legislator, Judicis igitur arbitrio permittere coacTus,quam in cafu quovis fpeciali poenam, an pecuniariam,an corporalem, an carceris reo infligi, aequitati & anajo-

gise

B » ** c o

gise juris conforme maxime videatur. Non enim, vt re-£te Julianus /. /. io. 12.ff. de Legibus, ieges, neque Sena-tusconfuita ita fcribi poffunt, vt omnes cafus, qui quandoque■incidcrint, comprehendantur; fed fufficit & ea, quce plerum-que accidunt contineri: Neque poffunt omnes articuiiflngillatimaut iegibus aut Senatusconflultis comprehcndi: fled cum in a-iiqm cauffa fententia eorum manifefla eft, is, qui jurisdiclio-ni prceeft., ad fimilia procedere, atque ita jus dicere debet.Hujus generis funt delicfa, quorum XVIII. 3. 88. VIII.4. XIII. 2. XXII. 5. LL 1. LX. 5. übiflraffes mcdfangel-fe eiier bhbtr &c. LXI. 3. MGB. IV 2. Strß. I. <?. Utflß.fit mentio: Ae quibus ergp an & quousque praefcriptionetollantur, non inutiliter quaeri videtur. Ex noftro quali-cunque judicio hoc quidem fatis eft expeditum, non pos-fe atfionem ex hifce deliftis ulla praefcriptione exftingui,Etenim cum criminibus., quae pecuni-ariam refpuunt mul-ftam, nunquam praefcribatur; horum autern, de quibusnobis jam fermo eft, ea fit ratio, vt, cauffa nondum co-gnita, ftatui omnino nequeat, utrum pecunia piari, ancorpore lvi debeant: haud difficulter perfpicitur inevita-bilis id effe neceflltatis., vt ad judicium delata, praefcri-ptionis quamvis exceptione oppofita, qua fingula fua mo-menfca follicite ibidem difcutiantur. An vero, fi inquifi-tione legitime peracTa, adparuerit, fa&um gravioribus,veftitum non effe circumftantiis, quam vt reo culpam se-re redimere liceat, mulcTa turn ei, ob praefcriptivum di-em ante cauffae in forum deducTionem elapfum, condo-nanda, & acTio quafi pro infe^ta habenda fit, ambigua ma-gis eft quaeftio: tjuam equidem tarnen adfirmandam judi-carem. Objiciforte poffet, cam effe praefcriptionis indor.

C 2 lern,

m ) -9 ( d

lern, vt direcle ab a&ione, st.poena vero inciiretle tantum &per confequens liberet; adeoque ilia data, ufc hccc cefiet,ejus ope effici non poffe. Verum fubtilius hoc quam fo-lidius dicitur. Eo namque in primis confiiio acTio his incafibus fufcepta intelligitur, ufc conilet, num quod reo in-tentatur crimen prseferiptibile fife an minus. Frobato au-tern jam priori, quae ratio vt ad poenalem fententiam fe-rendam provoletür? Nulla fane, nifi quis ea fola ex caus-fa, quod omnes fadTorum de quibus quaeritur eircumftan-tias praevidere non pofcuerit Legumlator, iniquiorem effevellet horum conditionem,q«am caeterorum,quigraviorumhaud raro, quorum definita in lege exftat mulcia, accu-■fanturj quod ipfum quam male cohaereret, nemini effepoteft obfcurum. Monuiffe interim juvabit prseferiptio-nem ad crimina qua? a privatis qua talibus committunturvideri reftricTam. Sakim, vt aftionibus, quae communieivitatis nomine, contra publico defuncTos munere, deofficio perperam aut negtigenter adminiftrato, inftituun-tur, ft vel culpam, cujus rei aguntur, graviorem haud es-fe contigerit, quam ufc in pecunia pro ea fafcisfieri qtieat,cum effeftn eadem opponatur, vix ac ne vix quidem pti-blicae feret falutis ratio^

%. VIILSuboriri autern poffet alicui & bsee dubitatio, an ad

exceptionem prcefcripiionis adtendi jure debeat in criminibus,qucepecuniaria quidem hmntur mul&a, fed ex quibus reusfi-mul ad patinodiam in pubßce canendam condemna-turf Quorum exempla XIV. 2,3. infin. XV. 3. 6. j. g. 9.

XVIII

B -.) -*> I m

XVIII. 8- LX. 2. $. MGB. XIV. /. 118. habentur. ■ Pen-dere quisque videt hujus quceftionis decifionem ab alia,an nimirum aftio ad recantationcm injuriarum vel civiiisvel criminaiis lit exiftimanda, qua fuper & DocTores incliverfa abiifle, & inter Pragmaticos, in foro etiam patrioaliquando ciifputatum novimus. Quod hanc jam adtinet,negari quidem neqtiit palinodiam, in fe fubturpiculam,dum invito & relu£ianti per modum fententiae injungitur,vindicTam fapere, & eo tendere ufc lividse & mordacesmaledicorum linguse a rodenda aliorum fama tanto effi-cacius avocentur. At quidquid hujus fit, fafcentur ta-rnen jam plerique, illam e Judiciis Ecclefiafticis in forumcivile traduftam, & veiut in locum ufitatae apud Roma-nos ceftimationis injuriarum, qua, in ftium licet arbitriumcollata, famae fuae, quotquot ejus tuendae ftudiofiores e-rant, haud fatis prGfpecTum judicaru-nt, furrogatam, re i-pfa & fi fecundum primarium fuum fcopum fpecTetur, nonaliud continere quam civilem illatas injurisereparationern.Quoniam fcilicet abjecTioris animi vifum eft, exiftimatio-nem fuam, vitae ipfi sequiparandam, pecunia metiri velle;& justamen sequitasque poftularent, vt eidern, ficubilaefa fuit, idonea aiiqua ratione fatisfieret; non commodi-us aliud, ipfiusque damni dati indoli congruum magiscogitari potuit ejus refarciendi remedium, quam vt quiconvitiatus fuiffet aut diffamaffet, ad injuriam publice ag-«ofcendam culpamque follenniter deprecandam adigere-tur. Cum itaque fic deprecationem ifiam non praecifecivitatis ulcifcendae, fed potius indemnitatis laefo procu-randae cauffa introducTam effe, eamque proinde poenaeproprie fic dicTse vicem tueri non poffe fatis jam liqueatj

C 3cfr.

m ) at ( m

cfr. Carpzov. for. Romano Saxon. P, IV. Confl,■42. def. 2. & Ejusdem Praffi. crirn. P. II Quafl. 94. n. j/j,feqq. Juri autern in fuum favorem conftkuto renunciarecuivis integrum fit: dubitandum minime videtur, quin &

prceflcriptione -ejusdem prasftandas neceflitas totli queat, &id quidem tanto magis, quanto evidentius fit, in pleris-que iis cafibus, in quibus acTionl ad paiinodiam praefcri-bitur, aut derelicTse a reo .accufationis., aut cauffse priva-ta transaftione compofifcae prsefumtionem adefle. Nequeullura hie difcrimen faciendnm arbitramur," utrum qulsprivato fuo nomine, an quatenus publica indutus fuit per-fona injuriam paffus fuerit, cum übi pofterius obtigerit,civitatem ipfam indulta criminis praefcriptione, jure fuoad Tsefae fuae dignitatis reparationern impetrandam ceffis-fe; Manciatario vero, vt aaionem, qua JDominus ipfemet feabdicavit, peiffequendam fibi arroget, neutiquam conve-nire, extra eontroverfiam pofitum videatur. An aufernhoc eo usque extendendum fit, vt & crimen de quo V,2. MGB. in fin, difponitur prnsfcriptibilibus accenfeatnnvel annon p.otius exceptio, lafteiigt tal a Konungen, adfingulas criminis majeftatis fpecies in rubro cap. cit. con-nexas proferri debeat, arduum valde eft definitu. Quem-admod.um & multum habet duMtationis annon acceptio,fllag a fbraldrar, ad fpeciem etiam ermxmisXIV, 2. MGB.infin. nofcatam exporrlgenda fit, praefertim cum in rubri-ca capitis voce Flraidrar. & vitricus & noverca & focer& focrtis comprehendaotur. Si tarnen exeeptiones'hafce, ftridTiffime, vt alias, interpretandas, easquead reguiam, de omnium criminum pecuniaria muf6Taluendorum adcufationibus praefcriptione -abolendis, in

cafi-

£* ! "2 _ _£_

cafibus non exceptis' firmandam facere quis dixerit, nonfane is, quod oppido abfurdum fuerit, urgere exillimabi-tur. Nos interim, donec aurhentica aliquando horum lo-corum expiicatio aceefferit, noftrum,- cvi nihil omninotribuimus, judicium lubentes fufpendinius.

%. IX.

Alfcerum, quocf fpeeiatim confiderandum fe nobis of-fert, momentimT, ienipus eft prafcripiioni horum, de qui-bus jam egimns, criminum prajinitum. Eft illud bien-nium intkgkum; & qukiem naturaliter^ vt dies cceptusnon habeatur pro finito, ac feeundum dies continuos, neeulil.es tantum, computandum, hac tarnen ctrm cautione,vt fi peremtorius dies in feriatum inciderit, prsefcriptio adproxime infequentem diem utilem currere intelligatur, ar-gumento XXV. 23. XXX. p- RB. K. Br. d. 17. Febr. 1/5?.Et-quia ab ultima retro antiquitate in patria Invaluit, vtfataiibus tempor.um fpatiis ad annum vel plures proten-fis, nodidtium unum toti intervallo in complementumvehit fuperaddendum concedatur, unde formula follennisNatt och ar; neque dubitatum iri in foro crediderim, quin& hie eadem obfcrvanda veniat computandi ratio. Si veroquserendum obtigerk, übinam ponendus fit terminus a quo ,quem aj.unt, unde initium ducat biennii hujtis computatio,diftinftiofaciendaeritintercriminaquae vel unico abfolvun-tur aTTu,.vel plures acTus ad fui confummationem defiderant,vel denique faepius fuerunt iterata. In ifiis enlm a die ipfoperpetrati deiicTl: in illis a die ejusdem confummati: in hisvero a die quo idem ultimum commiffum fuit, prsefcri-

ptio»

0 | ?5 ( 0

pttonis curfum incipere manifeftum eft. Sie crimen fa-mofi libelli de quo LX, /J. MGB. in mcd. non elapfb a tiieconfignati, fed a die divulgati libelli, biermio, praefcriptumcenferi debere per fe patet. Non enim ante editum invulgus libeiium perfecTum eft crimen, quod & proptereaex eo, nbi hoc aecidk, loeo forum fortkur, X. 23. RB.An autern delinquenti fugitivo profit prsefcriptio, apudDocTjores confcrovertitur. In noftra quidem patria rariuseveniet, ufc criminis aiicujus prsefcriptibilis reus, pcenaeinde fibi imminentis vkandae cauffa, fugarn capeffat. Ve-runtamen cum fieri id non repugnet, haud abs re erit &hanc quafftionem, legibus nondum decifam, leviter atti-cfiffe. Putant nonnulli ferendum non effe, vt aufugae eur-rat prsefcripfio, quoniam nimirum per Magiftratum nonfteterk, quod inquifkio non fuerit formata nee reus con-demnatus, fed ipfius cuipa & fuga moram invexerit, qusea pcena ipfum liberare non poffit. At horum adfertioThomasio diff. cit. '§. 43. eo tancum in-cafu concedendavifa eft, dum contra aufugam, antequam evaferat, pro-ceffus vel inquifitorius vei accufatorius inftkui coeptusfuit: adeoque in cafu oppofito rationes ab iis adducTas adnegandum ftigkivo praefcriptionis beneficium valere nonpoffe. Et hunc fere in fenfum in Confiit. Crimin. Therefl.I, cit. §. 8- fanckum legktir, non debere ullam fugitivoprodefle praefcriptionem, nifi vel crimen ipfum cum fuoauftore, vel. pervulgato quidem crimine, fugkivum tarnenejus aucTorem effe, tofco currentis prsefcriptionis infcerval-lo ignotum permanferit. Quae qua ratione nitantur, no-ftrum jam non eft difqtiirere. Si fecundum quod dome-fticis iegibus convenientiffimum fuerit, fententia hac in

caus-

U)M ( 3

cauffa ferenda erifc, id in aprico pofitum exiftimaverim',non pofle a fugitivo, notorii crirninis re-o, de quo, iimulacdifparuk inveftigando, publicis denunciationibus c. c. la-boratum fuk, ad praefcripfatn fibi biennii abfentia a poe-na immunitatera unquam provocari. Cum enim pnblicadenunciatio, cunciTs fatentibus citationis editlalis vicemfubeat, palarn eft non poffe non ea ipfa prsefcriptionisc.urfum impediri. PeratTa prseterea ckatione, vt accufa-tionis facTura cenfetur inkiuim; ita hujusmodi aufugae re-duci praffcriptione fubvenire velle, idem plane foret, acfi inquifitus, carcere elapfus, hoc ferret violatse ctiftodiaeprsemium, vt fi modo iatere aliquamdiu noverit, impunifibi in pofterum agere liceret. Sin cognitum reum, qui infugarn fe contulit, inveftigare, qtiorum intereft, operse pre-tium non judicaverint; hie vero finito jam prsefcriptionistempore, fua fponte reverfus fuerit: nefcio an ex eo cri-mine conveniri amplius in foro poflit. Renunciatum quip-pe a civitate acTioni videtur. Quod idem, qua retim, quiabsque notoria latendi cauffa peregre biennium degk, do-mum reducem, poftea vero patrati ante criminis infimu-htunf, tanto magis adfirmandum effe, in propatulo eft.

% X.

Non ergo procedifc prsefcriptio nifi (x.) prsefcriptibilefuerit crimen, & (2.) integrum a die, quo admiffum fuit,effluxerifc biennium, idque (3.) nemine, nee privato neepublico AcTore accufationem interea legitime intendente.Ad reum autern ipfum regulariter pertinet hanc praefcri-ptionis exceptionem allegare, eamque, übi opus fuerk

D ido-

O ) *5 ( S

idoneis probationibus ad liquidum perducere, XVII. 33.RB. Quia tarnen in judicio criminali Judici incumbitrpari omnino cura, reiigione ac fide in iis quse ad tuen-dum, quam quse ad condemnandum reum faciunt, exqui-rendis verfari; confequitur inde, ejus etiam effe illam, ü-bi reus eandem, ex acTls quamvis manifeftam, opponerenon intellexerit, ex oflicio fupplere. cfr. XIII. 1. m fin. &XVII. 13. RB, Et eft hoc quidem tanto evidentius, qnan-to certius fit Jtidici minime competere, vt, quam legibusfublatam videt aftionem, ipfe cuiquam indulgeat.

C XI.

Probata autern legkirne prsefcriptione is ejus eft ef-fetlus, de hoc namque videndum jam fuceedk, vt atiio-nem perimat, non pcenalem tantum, fed & ordiuarie acplerumque connexam cum illa civitem & rei perfecutori-am: qua & re fit, vt reus, fi vel delicTum confeflus fuerit,& a mtilcTa, & a damni refarcitione in totum liberetur.Verum de his non dubitatur. fit gravis alia moveri hiefolet quseftio, an nimirum, fi quod prsefcriptione fubla-tum eft crimen, de eorum fuerit genere, quortim confefli& convicTi, ad datarn offenfarn publice in ccetti facro de-precandam, ex inftitutioiie Ecclefiaftica, compelii fucve-ruftt, quaiia funt de quibus c. c. 111. 4. MG. coll. cum K.Br. d. 20. Dec. 1737. XIV. 2.3. MGB. coll. cum K. Br.d. ti. Maii 1698. XXVIII. 1. MB. coli. cum K. Br d. 14.Nov. 1746. Llll. 1. LV. 1. MGB. K. Br. d. ig. Novemk1741. &c vindicandis agitur, hujus quoque deprecationisfaciendae neceflitate, fimul exfolutus cenferi debeat reus,

etiam-

o ) *« ( d

efciamfi & crimen ipfum notorium fit? Vix quisquam a-deo efl ignarus vt nefciat efle hoc de natura Eccieflce, tan-quam Collegii. ut quos fidem, dum in firam reciperenturiinurn, datarn fregiffe, & contra ftipulatas padTi condkio-nes publicis ,fe eommacufaffe deprehenderit criminibus,fua eommunione, ceu qua ipfo fuo fafto exciderunt, ex-cludere queat; verbo: competere eljus, quod vocant, ex-

■communicandi. Per fe pariter liquet, quod fi excommu-nicatus in Eoclefiam denuo recipiendus erit, neceffariumprorfus fit, vt ante quam admittatur, illatam injuriam pu-blice in concione agnofcat, veniam ejus fuppliciter ex-petat, & vitae in futurum emendationem pollieeatur.: at-que hoc quidem Ecclefiam re6le & eodem plane jure ex~igere, quo laefus unusquisque ab eo, qui ferio in gratiamfecum redire intendk, & injuriae agnitionem & in pofterumfecuritatem depofcit. Hinc &,olim, quamdiu extra civi-tatem pofitus erafc Chriftianam religionern profitentiumcoetus, & fanftior in illo vigeret morum difciplina, nullafere aiia in re, quam bac ipfa ac jani diximus, pcenitentiaquae adpellari ftievit Ecckfiaftica eonfiftebat Prsemitti qui-dem foiebant certi probationum gradus, pro dati fcandalimagnkudine modo plures, modo paucior.es, quibus, quod& res ipfa fiagitabat, fides Ecclefiae fierefc, peecatorem adfaniorem rediiffe menfcem, nee fimulatum effe, quod prsefe ferebafc vitae emendandse propofitum. Sed nulla his o-mnibus tum-inerftt poense imago: nee ulli invito hsec turnagenda obtrudebatur pcenitentia, Sua potius fponte hancunusquisque eligebat viam, qua reftitutionum velut in in-tegrum, & reditum ad Ecclefise, unde ejecTus erat, con-fortium fibi pararet. cfr. BoehMer $ur. Ecclefi%Prot

D 2Lib.

m ) 27 c o

Lib. V. TiL 38. §-3. Si adhuc dum Invariata fua htiicdifcipiince confervata eflefc facles,, quis non videt, fruftr.aagitatum iri, quam excutiendam nobis fumfimus contro-verfiam. Verum a longo )am teropore a primseva ejuspttritate ac innocentia eft defcitum. Non jtini loquar,quantura ad immutandum ejus. habkum contulerint erro-res varii,. quibus foedata pedetentim fuit ipfa ceeleftis do-cTrina: non quam turpes intempeftivus zeius & familia-ris Clero in confcientias dominandi prurkus eidern fubin-de adfperit. lacinias» VkLTHOMASius adLancel. Jnft. ffffur.Can&ri. Lib. 11. Tit. V, p. 67/f.feqq. Hoc unum dicam, vixac ne vix quidem, ex quo Eeclefia civkati intime inne-xa fuit, caveri potuiffe,. Quo minus, ufc excomnmnicatio ,,fic & ejus tollendae remedium pcenitentia, vei in qoam janiabiit, deprecatio publica,'per modum neceffitatis & jtidir.ciali fententia irrogari coepfca,. poenisque crhninalibus mcumtilum velu-t adjecTa, varios, qua eos praefertim quidominanti i-n civkate religioni adhaererent, fbrtirefcur ef-fecTus civiles,, eoque ipfo a primo fuo inflkuto quam lon-giffime deflecTeret Certe ea j'am eft ejus ratio, vt paruntabfifc, quin aut colkri ferreo ad palum aliigari,, aut iia;concione facra poenkesitiali feiise imponi, pariter ignomi-niofa habeantur. Unde & fasum r vt ctim olim hsecde-precafio nonnifi in totins Ecclefise confpeffu peragi fole-ret; hoc autern in gravius pierumqne, quam quod meru-iffent, reorum vergeret dedeeus, fcediflimisque proindefceleribus, ejus vkandi cauffa pafcrandis, anfarn fuppedi-tarefe; noftratlbus e communi jam diti falute judicaturo fu-erk,, minus pnbiicam ■aliam, qua teviora d'eli<fTa, in pubii-cce iftius vicem furrogari. K» Br. d. 20. Maii 1699. d. 18.'"'',.. No~

o ) ~3 ( e

Wovemi: i'f.4l. <ck. K. Br. ci 17. Gctob. 1/78- Qmmtum-vis autehi ex his manifeftum fit fieri ampilus non pofle,nt plebi perfuadeatur penltns, onrni huric tftum contume-iia vacr.re, Tiee, quod pcenam referat, quidquam ci ines-fe: mtiilp tarnen minits, fi cauffa, 11011 cx opinione vulgi,fed', vt clecet, ex legi&us feftimetur, adfirmandum omni-no erir, eura ne adlvufc dum quidem in jure aliter confi-derari, qinim vt relfgiofum quendam acTum, quo pcenkensreus datans offenfarn obiiterare t>: eeclefiam iibi reco«fit-liare laboret. Cfr. Ktjrh Ordk. Cap. IX. §. I. K. Bf. d. 24.ffanuar. 1/70. K. Refcr. d. 11, Febr. i7Bo. Quemadmo-dum vero hinc nullo jam negofcio eoiligkur eandem pia-ne, quae in privatis injuriis paiinodice eft, in injuriis Ec-clefise veiut illatis hujus dcprecationis effe rationern, hanc-que ad Ecclefiara kidemnem quafi ex fcandaio prsoftan-dam unico effe dircctara: ita & pronum ad infelligendumfiierit, nihil oblfare, quominns a parte Ecclefise eidernfehuncia.fi, eaque ideo prsefcriptione tolii qucat. SedqUantumyis hoc fua radiare videatur ltice, funt tarnenqui jure fieri pbffe negant, vt Ecclefise jus exigendaedepfecationis quocunque fub titulo legibus civilibusauferatur. In his cft Carpzovius Conjift.Lib. II difin, 282. item Brunnemannus Dccifi. Cent.I. dcc. 82. & hos fccutus Vildvogel Ififf. de co,qiiod juftum eft circa de.prec. Ecclefi C. VII. Thefi 3. &diftmguendum iri primss urget Carpzovius inter cri-mcn publicum & fcandalum Ecclefise datum: iliud perti-nere ad forum foii & intereffe Magiftratus: Hoc auternad forum poli. Remifla ergo criminis pcena nee Deo fa-tisfa<stum nee fcandalum fublatum cenfcri poffe. Quare fi

D 3 Prin-

____! J ---' :-, -ksl

Princeps poense gratiam delinquenti fecerit, indufgentiamhanc ad praejudicium offenfi tanquam tertii trahi hauddebere, ne ei jus ftium auferendo contra naturalem aequi-tatem peccetur. Deprecationem publicam rem effe, quasad Minifterium verbi pertmeat, qtiod & inde Minifteriumreconciliationis dicatur: & Magiftratui vt ei fe immifceatfas non effe. At quis eft qui non videfc, ex inquinatiffimisJuris Canonici fontibus & a notione Ecclefiae vt Status,Statuicivili oppofitae, haee omnia effe derivata. Nonqui-dem negandum eft, poffe a Principe, übi id in communeprofuturum judicaverk, vt adgratiationis^ fic & prcefcri-ptionis eflecTum ad folam poenam reftringi, vt hac quam-vis fublata, qui notorii criminis reus eft nihilominus addeprecationem in Ecciefia faciendam teneatur: qualis e-tiam, in adgrafciafcionibus, reftridTionis, in patria occurruntexempla. K. M. Pardons Piacat d. 28. Sept. i6f/J. d. 17.Mart. 1719. d. 3. Maii 1/20. d. 26. Nov. 17/fi. d. 26. dug.1772. Sed de hoc jam non quasritur. Quaeritur tanfum,an non Principi jus fit eo usque extendendi prsefcriptio-nis effeclum, vt & ad abolendarn valeat hanc deprecatio-nem? Atque hoc eft quod fine apertiflima abfurditate ne-gari non poffe exiftimaverim. Quae contrarlse fententiaepatroni adferunt argumenta, deprecationem hanc effe ju-ris divini: cam ad Deum placandum & reum in foro di-vino juftificandum effe comparatam: Minifterio item ver-bi poteftatem ejus irrogandae competere; iftiusque pote-ftatis exercitium ab infpeftione imperii civilis effe exem-tum, ea adeo jam dudum funt explofa, vt puderet fere"uos iis confutandis immorari. Miremur potlus viros E-vangelicse religionl addicTos eo abfurditatis projabi potu-

iffe

a ) 30 c 0

ifle vt talibus uterentür armis. Quod vero introdu&a ge*neraiker prasfcriptione criminum, & ipfo acTu voluerintleges noftrae, vt fimulac haec acceflerit, ceftet etiam quaealias forte loctim habitura fuiffet deprecatio Ecclefiaftica,id quidem perfpecTu haud eft difficile. Liquet ex antece-dencibus, in eo, inter alia, fundatam efle hanc prsefcri-ptionem, quod fopitnm prsefumatur temporis lapfu, quodquis fuo delicTo peperit fcandalum, nee pubiicae rei inter-iit, iliud dentio in memoriam hominum revocari. Si jamrenm hoc noufme ab aftione liberandum fanxk Legum-lator, an putandus eft dedifle hoc tarnen Ecclefiae, vt fuaeum nihiiominus vexet cenfura: vt obliterata ad fuam co-gnitionem trabendo crimina communem turbet quietem;& vt commenticia fua feverkate, legum civiiium indul-gentiam, tanquam mortim honeftati exitiofam, condemnet?Abfit vt hoc quisquam fibi perfuadeat. Cum praetereajam dutium ek graviffimis quidem de cauffis, iis circum-fcriptum fuerit canceliis poteftatis ecclefiafticae exerciti-um, vt, nifi, in notatis peculiariter cafibus, ultro fortaffequis Je obtulerk, K. Reflcr. d. 11. Febr. 1780., non liceatEcclefiae, absque praevia fententia Judicis condemnatoria,vel admittere quemquam ad crimen fuum follenni formu-la deprecandum; Kyrko Ordn. Cap. IX. §. 2. credendumautern non fit mutattim hoc voluiffe Principem, aut Cle-ro indultum, vt in cives non auditos nee convicTos, exftio arbltrio hac notatione animadvertat: manifeftiflimeinde eonfequkur, non poffe non negata ex capite prae-feriptionis in foro criminis alicujus acTione, deprecatio-iiem etiam ejus praefcriptam, cenferi.

§. XII.

0 ) 3X ( 0.

$. XII.

Diximus §. prceced. eum ordinarie & plerumque es-fe Prcefcriptionis criminaiis ex Jure noftro efie&um, vtcum ipfa aclione pcenaii, civilem etiam eidern connexamexftinguat. Cum itaque fic clare fatis indigkaverimus,videri nobis, unum faltim vel alterum cafum, übihoc nonprocedat effe excipiendum; neceffe jam eft, vt quosnamhos effe opinemur, diftinftius patillo explicemus. Nullarnquidem a Legumlatore exceptionem proditam unicuiquein oculos incidit, concepta fcilicet generaliter lege - -kafve fedan ingen rdtt att bfver den fbrmenta fbrbrytelfenklaga. At impetrare tarnen a nobis non poffumus, vt eumhuic fantkioni tribuamus fenfum, ac fi in cauffis adulterii,prasfcripta biermio criminis acTione, acTio quoqtie civilisad divortium, innocenti conjugi prsefcripta debeat exifti-mari. Multas funt, quae hanc nobis perfuadent fenten-tiam, rationes. Nemo ignorat, effe hoc naturalis juris, vtdata acceptaque viciflim matrimonialis fides, illibata in-ter conjuges fervetur; 1 atque hac viohita, ruptum fimuli.pfo faclo effe conjugaie fcedtis, nounifi accedente novoinnocentis conjugis, confenfu, & eo quidem exprejfe autfatlis pojitivis deciarato, redintegrandum. Si jam quis le-gern fibi fingeret civilem, quse divertendi a nocente con-jtige licentiam innocenti denegaret, huncque invifcum, adpackum ab altera parte violaturn continuandum compel-leret; eflefc fane illa de eortim numero, quae, ad everten-das rerum ipfarum effentias direcTa, certiffimum foret veltyrannidis vel ftultkiae argumentum. Quia vero uliamtalern in civitate bene conftituta exftkuram unquam prae-

fumi

_x. . "_ /" «r.

fumi nequit, apertiflima quippe fua iniqtiitate fe ipfairiconfntaturam; neque dubkari poteft., pradcriptam cuiulte-rii atlionem:, ad abolkionem atfionis ad divortium exten-dendatn minime effe. Eorfan notabiles nullas in civkatetürbas excitaret, Lniquior in fe licet, Lex., quse uxoribusdivortii ex hac "cauffa acTionexn praefcriberet. Docu.it"namqne omnis sevi experientia, eas, utpote novum dif-ficilius inventuras maritum,, ad furtivos horum amorescondonandos efie faciiiores. Sed fi maritis eandem ferrilegern accideref, os& tura paci ac felickati publicae gravei:nj)ingerefur vulnus. Nulla unqtiam exftitit gens paullomoratior, qijse hoh ar<fTiorem a feminis quam a viris defi-deraverifc pudickitc cuftodiara. Si quis ejns rei rationernquasrat, reddafc eara noftro noraine Rittershusius Sacr.I/fi. Lib. VIII. c. 2. hanc nempe: quod quando nupta no-flra cun alio viro re/u habet, incerta nafcitur foboles & ma-riius pro fiuis Hberis agnofcere cogitur, qui nonfiunt, fed inipfius ihaianmm fuppojiti., ficut cucuium ajunt ova fua in cu-ruccc nidum imponere ab hacfovenda excludendaque; & quem-aimodmm perdices aliena ova fibi fiupponereperkibentur. Hcecpartus & fiamiiiarum covfufio plurimum noceret reipublicce& ingenmtati, bonceque indoii & educationi, quce flundamen-twm & bafis eft reipublkce. Non eft autern hoc idem metuen-dum in aliero quoque cafiu, IVam extra jufias nuptias natimatrcm fequuntur, quae fiemper eft certa ;ficd pater is cffc prce-fumitur qmem juflce nuptice dcmonftrant. Cfr. Montesquieude t Efiprit des Loix L. XXVI. c. 8- Et fane tanti pon-deris hsec ipfa eft ratio, vt qtii ejus vim rite perfpexe-rk, vix ambiget cum Gundlingio diffl hujus argum. §. B-pronunciare, de ffure naturoefiritle fic ditlo, ad quod in

E foro,

a ) 33 ( m

foro, übi externa? pacis turbamenta cavenfcur, potiflimunirefipickur, hoc efle, vt übi de adulterio quaritur, niajor ca-flitatis feminece quam viriiis habeatur ratio. Unde nee mi-rum, qtiod non minus jure Mofaico Lev. XX. 10. Deut.XXII. 22. cfr. Michaelts MoJ\ Reciit §. 2/fg. quarn Ro-mano /. 6. §. i. Jf. ad L. ffui. de adult. I. 22/j. de verb.fi-gnif. adulterii notio ad concubitum cum aliena uxore es-fet reftrieTa; quodque eadem atiis plerisque in orbe Chri-ftiano populis placeret hujus criminis definitio, doneetandem fpirittialkatis idea matrimonio adficTa, Patrum &cmonum aucToritate, inde dlfeederetur.. Saltim hinc ad-parebk, ad praejudicatas opiniones referendum hand effe,,quod tixorum in hoc genere perfidiam patienter tuliffemaritis contumeliofum vulgo cenfeatur: quod item, qttam-vis & nonnulli tarn firmo reperiantur ftomacho, ut iftaniconcoquere valeant injtiriam, hos tamen infinke paticio-res effe oporteat iliis, qtii delicatiori pra jditi fcnfu impe-trare a fe id nequeunt, ut aduiteram in tiialamo retineant.Quo autem, cura base ita fint, iucidentius pateat, nuL-la unquam triftiores exiftis habkura fore rnatriraonia,guam ad quae, tixorum infidelkate rupta, reftauranda co-gerentur marlti; co quoqtie evicientius eft, vix ac ne vixquidem a calumniofte iudificationis nota prudentie-ribusexctifatum iri cam Legis interpretationem, quae verbi.s 111-

----heerens, reclamante ipfa pacTl conjugaiis indole, fummara.fcillcet in conjugibus aniraorum confenfionem efilagkan-te, adtilterii pr^fcriptionem, ad auferendam etiam mari-to divortii acTionem prorogaret. Quibus ex argumentisfimul confickur, idem omnlno tenendum efTe tie fiuproab uxore cum adhuc foluta effet admiffo, qtiod nimirum,

licet

® > 34 ( Bj

licct aufcc exactumjam integruma die nuptiarum biennlum,ad raariti notitiam non pervenerit, huic nihiiominus falvumfit jus fuum, modo fuo facTo in redintegrationem matri-monii nou eonfenferk, ad ejus diffolutionem provocandi.cir. Xlil 7. GB. & r. i. m.

§. XIII.

Quibus modis impediatur prsefcriptio, & quibus ar-gumentis eiidenda fit allegata ejus exceptio ex dicTis fa-tis liquet. Non autern praetermktendum eft, pertinere &hoc ad praefcriptionem criminalem, quod negetur certism cafibus acTio, ex rationibus noviter repertis, contra la-tam femel fententiam abfolutoriam vires rei judicatee ade-pfcam. Fuit primum renovandis criminum accufationibushie obex pofitus vi iitt. Reg. d. i. Mart. 1750. quibus in-direcTe, edicebatur ne quae in rem judicatam abiiffet fen-tentia, in caufiis criminalibus, quae pecuniariam admitte-rent luitionem, fub prastextu repertarum noviter ratio-pum ad novam pertraberetur cognitionem. Quarum de-inde fantkionem confirmavit fupra laudata Conflit. Regiad. 20. ffanuar. 1779. hoc cum addkamento, vt idem quo-<|ue obtineret in criminibus Majeftatis, vernacula voceStaltsbrott adpellatis. De prioribus iftis, praeter ea quaeante jam altata funt, dicere nil adtinet. De pofteriori lo-co nominatis pauciflima monebimus. Quasnam criminafub voce Statsbrott comprehenfa.voluerk Legumlator, ne-fcio an ambigtium ctiiquam videri debeat. Certum qui-dem eft nullarn illius, Codici Fridericiano incognkae, ulli-bi in legibus tradkam effe definkionemj quam nee e K.

Kun-

s» ) 35 ( a

Kungbr. d. 21. Aug. 176/J. & Kungbr. om Porto Franco iMarflrand d. i/J. Aug. 177/J. §. p. in quibus occurrit, faci-le elicies. At quantumvis periculofum in Jure haberi lo-leat, vagarn & incertam hujusmodi termino adhaerere no-tionem, quippe a qtia malis ftib Prineipibtis maxima fem-per quaefita eft faeviendi materies, Montesqu. /. c. L. XILc. 7. in fin. non tarnen iis jam vivitur temporibtis, tit histerreamur umbris. Adfumimus potius tanquam indubi-um, non extendi huj'us vocis conceptum uifcra eorum cri-minum ambitum, qtiae capp. IV. V. VI iVJGB. continentur.Quod vero eos, qui, rara felickate, e tremendo Majefta-tis judicio incolumes femel evaferunt, qualibuscunque no-vis rationihus producTis, inquifitioni denuo fubjieiendos no-luerit Legumlator, id quidem fapientiflime eft provifum.Si enitn itcrare licerefc rejecTam horum criminum accufa-tionem, accufationum fcilicet omnium compiementum, nuilaunquam his, qui in eorum inciderunt fufpicioncm, fpe-randa forefc fecurkas. Quis namque non videt, non de-futuros, euni in cafum, aut Principi, aut dominantis in-ter civiles difcordias facTionis antefignanis, vel Delatores,qui operarn fiiam & nequitiam ipfis ad invifos flbi homi-nes nefcio quibus non ficTkiarum probaticrami laqueis ir-retiendos commodarenfc ve! ffudices fcelerafco obfequio in

fua ituros vofa, legesque ipfas legum fu' praetextucvcrfuros. Sed manum de tabula.

13 7 & ( U