Department of Physical Geography – Utrecht University

1

Pingos en pingo-ruïnes: bijzondere relicten uit de ijstijd

Dr. Wim Z. HoekFaculty of Geosciences

Utrecht Universityhttp://www.uu.nl/staff/WZHoek/

Department of Physical Geography – Utrecht University

Pingo = Permafrost

open systeem pingo’s in Nederland

– Discontinue permafrost

– Diepte is gerelateerd aan permafrost dikte

– Voeding door grondwater

Department of Physical Geography – Utrecht University

French 1996

Department of Physical Geography – Utrecht University

4

Huidige permafrost

Department of Physical Geography – Utrecht University

Klimaat en permafrost

in het Laatglaciaal

Preboreal (Holoceen)------------- 11.7 ka cal BP

GS-1 (Jonge Dryas / YD)

------------- 12.9 ka cal BP

GI-1 (Bølling-Allerød / BA)

------------- 14.7 ka cal BP

GS-2 (Pleniglaciaal)

NGRIP zuurstof isotopen

-46 -44 -42 -40 -38 -36 -348000

9000

10000

11000

12000

13000

14000

15000

16000

Department of Physical Geography – Utrecht University

10 000

10 500

11 000

11 500

12 000

12 500

13 000

Pin

us

Sa

lix

Be

tula

NA

PE

rica

les

ZO

NE

14C

ag

e

1a

1b

1c

2a1

2a2

2b

3a

3b

4a

9500

4c

4b

5

0 100 % Hoek, 1997

Vroeg Preboreaal

Jonge Dryas

Allerød interstadiaal

Oude Dryas

Bølling interstadiaal

Laat Pleniglaciaal

Department of Physical Geography – Utrecht University

Department of Physical Geography – Utrecht University

Pingo ruines: ideale archieven

• Pingos ontstonden aan het einde van de laatste ijstijd onder permafrost condities.

• Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde afgesloten meertjes zonder in- of uitstroom van water.

Foto: Paul Pariswesfiles.wesleyan.edu

ww

w-g

eo-v

orm

ing.

nl

De vormingvan het

land

Stouthamer, Cohen & Hoek, 2015

Department of Physical Geography – Utrecht University

Pingo ruïnes in NL

• Maarleveld & van den Toorn (1955)

• De Gans (1976)

• Uteringsveen (Cleveringa et al., 1977)

• Stokersdobbe (Paris et al., 1979)

• Drentsche Aa pingo’s (de Gans, 1982)

• Bleekemeer, Uddelermeer (Bohncke et al., 1987)

• Weerterbos, Limburg (Hoek & Joosten, 1995)

• Friesland (Kluiving, Verbers & Thijs, 2010)

• Sinds 2005 tientallen pingo’s met een Laatglaciale invulling bemonsterd (Hoek & MSc-studenten UU)

• Maximale diepte 20 m (N) tot 3 m (Z)

Department of Physical Geography – Utrecht University

a - d

river valley

coversand sheet

till plateau

ice-pushed ridge

pollen diagram

a

b

c

d

Amsterdam

0 50 km

> 100

Department of Physical Geography – Utrecht University

“Pingos” bij Donderen (Drenthe)

Veel pingo ruïnes liggen in het brongebied van beekdalen

ahn.nl

Department of Physical Geography – Utrecht University

14,000

13,000

12,000

11,000

15,000

-35-40

GI-1a

GI-1b

GI-1c

GI-1d

GI-1e

GS-1

GS-2

Holo

ce

ne

11.2

Gre

en

lan

d In

ters

tad

ial 1

(GI-1

)

Kostverloren Veen Fraeylemaborg Hijkermeer

Department of Physical Geography – Utrecht University

Pollendiagram Kostverloren Veen met vulkanische as: Vedde Ash (12.1 ka BP)

Davies et al., 2005

Department of Physical Geography – Utrecht University

Hijkermeer, Drenthe

Mekelermeer vóór waterstandsverhoging

Foto: Paul Paris

Huidige situatie

Bron: Google Earth

Department of Physical Geography – Utrecht University

Department of Physical Geography – Utrecht University

klimaat in het Laatglaciaal

Preboreaal (Holoceen)------------- 11.7 ka cal BP

GS-1 (Jonge Dryas / YD)

------------- 12.9 ka cal BP

GI-1 (Bølling-Allerød / BA)

------------- 14.7 ka cal BP

GS-2 (Pleniglaciaal)

NGRIP oxygen isotopes

-46 -44 -42 -40 -38 -36 -348000

9000

10000

11000

12000

13000

14000

15000

16000

Department of Physical Geography – Utrecht University

Met dank voor uw aandacht