CONTRIBUTO ALLA CONOSCENZA DELLA FLORA DELLA VAL … ANP/19_1998_Bouvet Pivani_Contri… · RIV....

26
RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42 17 DANIELA BOUVET * - FRANCESCA PIVANI ** CONTRIBUTO ALLA CONOSCENZA DELLA FLORA DELLA VAL TRONCEA (Piemonte, Alpi Cozie) SUMMARY - Contribution towards Troncea Valley’s flora knowledge (Piedmont, Cottian Alps). A floristic list of the Troncea Valley, right tributary of the Chisone Valley, is gi- ven, known through the Naturalistic Plan of the Troncea Valley Natural Park, Herbarium Vallis Tronceae and the survey carried out by the authors in the sum- mer of 1996. The list consists of 643 items, for which the biological and chorological spectra have been calculated. RIASSUNTO - Viene presentato l’elenco floristico della Val Troncea, tributaria di destra della Val Chisone, redatto sulla base del Piano Naturalistico del Parco Na- turale Val Troncea, dell’Herbarium Vallis Tronceae e dell’indagine svolta dalle au- trici nell’estate 1996. L’elenco consta di 643 entità, per le quali sono stati calcolati lo spettro biologi- co e quello corologico. * via Crivella 6 - 10040 Almese (TO) ** Parco Naturale Val Troncea - via Nazionale 2, fraz. Rivet - 10060 Pragelato (TO) INTRODUZIONE La Val Troncea, dal 1980 protetta come Parco Naturale Regionale del Piemonte, è poco conosciuta dal punto di vista floristico. Gli unici dati bi- bliografici della zona sono il Piano naturalistico del Parco (Ipla, 1982) e l’Herbarium Vallis Tronceae, allestito dalla guardiaparco dott.ssa Claudia Metti (anni 1983-1994). Con l’indagine svolta nell’estate del 1996 le autrici hanno voluto dare un ulteriore contributo all’approfondimento dei dati floristici della valle. Questo lavoro riunisce i dati delle autrici e quelli bibliografici e presen- ta quindi tutte le specie sino ad ora censite in Val Troncea.

Transcript of CONTRIBUTO ALLA CONOSCENZA DELLA FLORA DELLA VAL … ANP/19_1998_Bouvet Pivani_Contri… · RIV....

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    17

    DANIELA BOUVET * - FRANCESCA PIVANI **

    CONTRIBUTO ALLA CONOSCENZADELLA FLORA DELLA VAL TRONCEA

    (Piemonte, Alpi Cozie)

    SUMMARY - Contribution towards Troncea Valley’s flora knowledge (Piedmont,Cottian Alps).

    A floristic list of the Troncea Valley, right tributary of the Chisone Valley, is gi-ven, known through the Naturalistic Plan of the Troncea Valley Natural Park,Herbarium Vallis Tronceae and the survey carried out by the authors in the sum-mer of 1996.

    The list consists of 643 items, for which the biological and chorological spectrahave been calculated.

    RIASSUNTO - Viene presentato l’elenco floristico della Val Troncea, tributaria didestra della Val Chisone, redatto sulla base del Piano Naturalistico del Parco Na-turale Val Troncea, dell’Herbarium Vallis Tronceae e dell’indagine svolta dalle au-trici nell’estate 1996.

    L’elenco consta di 643 entità, per le quali sono stati calcolati lo spettro biologi-co e quello corologico.

    * via Crivella 6 - 10040 Almese (TO)** Parco Naturale Val Troncea - via Nazionale 2, fraz. Rivet - 10060 Pragelato (TO)

    INTRODUZIONE

    La Val Troncea, dal 1980 protetta come Parco Naturale Regionale delPiemonte, è poco conosciuta dal punto di vista floristico. Gli unici dati bi-bliografici della zona sono il Piano naturalistico del Parco (Ipla, 1982) el’Herbarium Vallis Tronceae, allestito dalla guardiaparco dott.ssa ClaudiaMetti (anni 1983-1994).

    Con l’indagine svolta nell’estate del 1996 le autrici hanno voluto dareun ulteriore contributo all’approfondimento dei dati floristici della valle.

    Questo lavoro riunisce i dati delle autrici e quelli bibliografici e presen-ta quindi tutte le specie sino ad ora censite in Val Troncea.

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    18

    AREA DI STUDIO

    La Val Troncea (fig. 1), principale tributaria di destra della Val Chisonee testata del torrente Chisone, si trova nel settore settentrionale delle AlpiCozie.

    Si colloca nella parte W-SW della provincia di Torino, nel comune diPragelato. La valle confina ad E con i Valloni di Rodoretto e Massello (la-terali della Val Germanasca), ad W ed a S con la Valle della Ripa (Val Ar-gentiera); assume prevalentemente un orientamento da S-SE a N-NW ed èdelimitata per buona parte del suo perimetro da cime la cui altitudine siaggira sui 3000 m.

    La valle manifesta chiaramente la sua origine glaciale nella parte più inquota e meridionale; tale origine, nelle parti media e inferiore della valle, èmascherata dalla successiva ed ancora attuale erosione fluviale.

    Dal punto di vista geologico la Val Troncea appartiene al settore orien-tale o interno della “Zona Piemontese”, caratterizzata dall’affioramento dicalcescisti con pietre verdi ovvero di una matrice di rocce metamorfiche diorigine sedimentaria nella quale s’interpongono irregolari formazioni dipietre verdi o ofioliti (Bouvet, 1996-97).

    Fig. 1 - La ricchezza floristica della Val Troncea è legata alla notevole varietà diambienti: laricete, rodoreti, pascoli, canaloni percorsi dalle valanghe, pareti roc-ciose, macereti... (foto F. Pivani).

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    19

    I calcescisti rappresentano la facies più abbondante e maggiormentediffusa nella Val Troncea, mentre le ofioliti sono volumetricamente scarse.

    Le pietre verdi associate ai calcescisti sono rappresentate da prasiniti e,in scarsi affioramenti, da gabbri, serpentiniti e anfiboliti.

    L’incisione valliva è caratterizzata da una netta asimmetria del profilotrasversale, legata alla diversa costituzione litologica dei due versanti: indestra orografica prevalgono i calcescisti, mentre in sinistra orografica af-fiorano prevalentemente dolomie, brecce e quarziti.

    Le quote raggiunte dalle cime della destra orografica sono inferiori aquelle riscontrate nel versante opposto.

    Sul fianco sinistro della valle vi sono estese zone coperte da detriti difalda o da accumuli morenici; nelle zone più acclivi, alla base delle pareti,si trovano grandi conoidi di deiezione, legate sia a movimenti gravitativi(detriti o valanghe), sia a fasi di erosione accelerata (Giraud, 1984-85).

    La Val Troncea presenta un tipico clima continentale di transizione:l’andamento delle precipitazioni e delle temperature indica infatti un’ap-prezzabile componente di continentalità del clima.

    La stazione di rilevamento pluviometrico a cui si è fatto riferimento èquella di Pragelato, nel periodo 1921-1970, mentre i dati termici sono rica-vati dalle osservazioni della stazione di rilevamento di Fenestrelle, semprenel periodo 1921-1970 (fig. 2).

    Fig. 2 - Climodiagramma (1921-1970)

    -10

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    60

    G F M A M G L A S O N D

    T °C

    0

    20

    40

    60

    80

    100

    120

    P mm

    T MEDIEMENSILI(°C)

    P. MEDIA(mm)

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    20

    ELENCO FLORISTICO

    Sono state censite complessivamente 643 specie, appartenenti a 67 fami-glie; l’ordine sistematico delle famiglie e la nomenclatura seguono Pignatti(1982). All’interno di ogni famiglia, generi e specie sono elencati in ordinealfabetico.

    Per ciascuna specie sono indicati autore, forma biologica, corologia e illavoro in cui è segnalata per la prima volta (PN: Piano Naturalistico; HVT:Herbarium Vallis Tronceae; DB: Erbario Bouvet). Le specie rarissime se-condo Pignatti (op. cit.) sono precedute da asterisco.

    Il regime pluviometrico è caratterizzato da due massimi, uno primaveri-le (110,6 mm, a maggio) ed uno autunnale (99,8 mm, ad ottobre), e da dueminimi, di cui quello assoluto è in inverno, con 41,1 mm (a febbraio) equello secondario è estivo, con 42,6 mm (a luglio).

    Il totale annuo delle precipitazioni (839,6 mm) assume valori intermeditra quelli di valli tendenzialmente aride e quelli delle valli più umide.

    Il numero medio annuo di giorni piovosi è 82; i mesi con il maggior nu-mero di giornate piovose sono quelli primaverili, mentre il mese con il mi-nor numero di giorni di neve e/o di pioggia è febbraio; le precipitazioni au-tunnali hanno un carattere di maggiore intensità (elevati valori medi di pre-cipitazione, ma numero relativamente ridotto di giorni piovosi) (Bouvet,1996-97).

    L’orientazione della Val Troncea facilita le precipitazioni dovute alleperturbazioni provenienti da S e da SE (anche se in misura inferiore rispet-to alle zone più vicine alla pianura Padana), mentre quelle di origine atlan-tica, provenienti dalla Francia, arrivano nella zona normalmente attenuate(Ipla, 1982).

    Quasi ogni anno si verifica caduta di neve anche durante i mesi estivi; leprecipitazioni nevose più abbondanti si hanno in gennaio ed in aprile (Bar-bonaglia, 1992-93).

    Il vento dominante soffia verso N; il periodo di manifestazione più in-tensa è quello autunnale-invernale (Barbonaglia, 1992-93).

    Il mese più freddo risulta essere gennaio con una temperatura media di-0,95°C, mentre il mese più caldo è luglio, con una temperatura media di16,76°C (Bouvet, 1996-97). La zona è quindi caratterizzata da temperaturenon eccessivamente basse e da estati fresche ed asciutte, ma senza un veroe proprio periodo di aridità.

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    21

    Per indicare le forme biologiche, tratte da Pignatti (op. cit.), le distinzio-ni sono:H - Emicriptofite Ch - Camefite P - FanerofiteNP - Nano-fanerofite T - TerofiteG - Geofite I - Idrofite

    Per la corologia si sono utilizzate le seguenti abbreviazioni:Bor. Boreali (specie ad areale nordico; incluse le specie artico-alpine)Euras. Eurasiatiche (specie del continente asiatico; incluse le specie paleo-

    temperate)Med. Mediterranee (specie euri- e steno-mediterranee)Med. Mont. Mediterraneo-montane (specie mediterranee ma limitate alle zone

    montane)Cosm. Cosmopolite (tutte le specie ad ampia diffusione)Atl. Atlantiche (specie delle coste atlantiche e comunque ovest-europee)Orof. Orofite (specie ad areale sud-europeo e centro-sud-europeo; ende-

    miche e subendemiche alpiche)Endem. Endemiche e subendemiche delle Alpi occidentali.

    I tipi corologici sono stati riuniti rispetto a quelli proposti da Pignatti(op.cit.); con “Endem.” si sono indicate le specie endemiche e subendemi-che, sia quelle delle Alpi Occidentali (secondo Pignatti, op. cit.), che quellealpine ma con baricentro occidentale.

    Le figure 3 e 4 mostrano rispettivamente lo spettro biologico e lo spet-tro corologico della flora della Val Troncea sulla base delle 643 specie notefino ad ora.

    PTERIDOPHYTA

    SELAGINELLACEAE* Selaginella selaginoides (L.) Link. Ch Bor. PN

    EQUISETACEAEEquisetum arvense L. G Bor. PN

    OPHIOGLOSSACEAEBotrychium lunaria (L.) Swartz G Orof. PN

    ASPLENIACEAEAsplenium ruta-muraria L. H Bor. PNAsplenium trichomanes L. H Cosm. PNAsplenium viride Hudson H Bor. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    22

    ATHYRIACEAECystopteris fragilis (L.) Bernh. H Cosm. PNCystopteris montana (Lam.) Desv. H Bor. HVT

    ASPIDIACEAEDryopteris filix-mas (L.) Schott G Cosm. PNGymnocarpium robertianum (Hoffm.) Newman G Bor. PNPolystichum lonchitis (L.) Roth G Bor. PN

    GYMNOSPERMATOPHYTA

    PINACEAELarix decidua Miller P Orof. PNPinus cembra L. P Bor. PNPinus sylvestris L. P Orof. PNPinus uncinata Miller P Orof. PN

    CUPRESSACEAE

    Juniperus nana Willd. NP Bor. PN

    ANGIOSPERMATOPHYTA

    SALICACEAEPopulus tremula L. P Bor. PNSalix appendiculata Vill. P Orof. HVTSalix aurita L. P Euras. PNSalix breviserrata Flod. Ch Bor. PNSalix caesia Vill. NP Orof. PNSalix caprea L. P Euras. PNSalix cinerea L. P Euras. HVTSalix daphnoides Vill. P Euras. PNSalix eleagnos Scop. subsp. eleagnos P Orof. PNSalix foetida Schleicher NP Orof. PNSalix glaucosericea Flod. NP Orof. PNSalix hastata L. NP Orof. PNSalix hegetschweileri Heer NP Orof. HVTSalix helvetica Vill. P Orof. PNSalix herbacea L. Ch Bor. PNSalix myrsinifolia Salisb. NP Bor. DBSalix purpurea L. subsp. purpurea P Euras. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    23

    Salix reticulata L. Ch Bor. PNSalix retusa L. Ch Orof. PNSalix serpyllifolia Scop. Ch Orof. PN

    BETULACEAEAlnus viridis (Chaix) DC. P Bor. PNBetula pendula Roth P Bor. PN

    URTICACEAEUrtica dioica L. H Cosm. PNUrtica urens L. T Cosm. PN

    SANTALACEAEThesium alpinum L. subsp. alpinum H Bor. PN

    POLYGONACEAEOxyria digyna (L.) Hill H Bor. PNPolygonum alpinum All. G Euras. PNPolygonum aviculare L. T Cosm. PNPolygonum bistorta L. G Bor. PNPolygonum viviparum L. G Bor. PNRumex acetosa L. H Bor. PNRumex acetosella L. H Cosm. PNRumex alpestris Jacq. H Euras. PNRumex alpinus L. H Orof. PNRumex nebroides Campd. H Orof. PNRumex scutatus L. H Cosm. PN

    CHENOPODIACEAEChenopodium album L. T Cosm. PNChenopodium bonus-henricus L. H Bor. PN

    CARYOPHYLLACEAEArenaria grandiflora L. Ch Med.Mont. HVTCerastium arvense L. subsp. arvense H Euras. DBCerastium arvense L. subsp. strictum (L.) Gaudin H Orof. PNCerastium uniflorum Clairv. Ch Orof. PNDianthus carthusianorum L. H Euras. HVTDianthus deltoides L. H Euras. DBDianthus neglectus Loisel H Orof. PNDianthus sylvestris Wulfen subsp. sylvestris H Med.Mont. PNGypsophila repens L. Ch Orof. PNHerniaria alpina Chaix H Orof. PNLychnis flos-jovis (L.) Desr. H Orof. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    24

    Minuartia biflora (L.) Sch. et Thell. Ch Bor. PNMinuartia laricifolia (L.) Sch. et Thell.

    subsp. laricifolia Ch Orof. PNMinuartia mutabilis Sch. et Th. Ch Atl. PNMinuartia sedoides (L.) Hiern. Ch Bor. PNMinuartia verna (L.) Hiern subsp. verna Ch Euras. PNSagina saginoides (L.) Karsten H Bor. PNSaponaria ocymoides L. H Orof. PNSilene acaulis (L.) Jacq.

    subsp. exscapa (All.) Br.-Bl. Ch Bor. PNSilene acaulis (L.) Jacq.

    subsp. longiscapa (Kerner) Hayek Ch Bor. PNSilene dioica (L.) Clairv. H Euras. PNSilene nutans L. H Euras. PNSilene vallesia L. H Orof. PNSilene vulgaris (Moench) Garcke

    subsp. prostrata (Gaudin) Sch. et Th. H Endem. PNSilene vulgaris (Moench) Garke subsp. vulgaris H Euras. PNStellaria media (L.) Vill. T Cosm. HVT

    RANUNCULACEAEAconitum anthora L. G Orof. HVTAconitum vulparia Rchb. H Euras. PNAdonis annua L. T Med. HVTAnemone baldensis L. H Orof. PNAquilegia alpina L. H Orof. PNAquilegia atrata Koch H Orof. HVTAquilegia vulgaris L. H Euras. HVTCaltha palustris L. H Bor. PNClematis alpina (L.) Miller P Bor. PNDelphinium dubium (Rouy et Fouc.) Pawl. H Endem. PNHepatica nobilis Miller G Bor. PNPulsatilla alpina (L.) Delarbre subsp. alpina H Orof. PNRanunculus acris L. H Cosm. PNRanunculus bulbosus L. subsp. bulbosus H Euras. DBRanunculus glacialis L. H Bor. PNRanunculus montanus Willd. s.s. H Orof. PNRanunculus pyrenaeus L. H Orof. PNRanunculus repens L. H Euras. PNRanunculus trichophyllus Chaix

    subsp. eradicatus (Laest.) Cook I Bor. HVTThalictrum aquilegifolium L. H Bor. PNThalictrum foetidum L. H Orof. PNTrollius europaeus L. H Bor. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    25

    BERBERIDACEAEBerberis vulgaris L. NP Euras. PN

    HYPERICACEAEHypericum perforatum L. H Euras. HVT

    FUMARIACEAECorydalis solida Swartz. G Euras. HVT

    CRUCIFERAEAethionema saxatile (L.) R.Br. Ch Med.Mont. PNAlyssum alyssoides (L.) L. T Med. PNAlyssum montanum L. Ch Euras. PNArabis allionii DC. H Endem. HVTArabis alpina L. H Bor. PNArabis brassica (Leers) Rauschert H Orof. PNArabis ciliata Clairv. H Orof. PNArabis coerulea All. H Orof. PNArabis collina Ten. H Orof. PNArabis hirsuta (L.) Scop. H Euras. PNArabis soyeri Reuter et Heut H Orof. PNBiscutella laevigata L. subsp. laevigata H Orof. PNCapsella bursa-pastoris (L.) Medicus H Cosm. PNCardamine amara L. H Euras. PNCardamine bellidifolia L.

    subsp. alpina (Willd.) Jones H Bor. PNCardamine penthaphyllos (L.) Crantz G Orof. PNCardamine resedifolia L. H Orof. PNDescurainia sophia (L.) Webb T Euras. PNDraba aizoides L. H Orof. PNDraba dubia Suter H Orof. PNDraba fladnizensis Wulfen H Bor. PNErophila verna (L.) Chevall. T Bor. PNErucastrum nasturtiifolium (Poiret) O.E.Schulz H Atl. PNErysimum jugicola Jordan H Endem. PNErysimum rhaeticum (Schleich, ex Hornem.) DC. H Endem. HVTErysimum virgatum Roth. H Orof. PNHugueninia tanacetifolia (L.) Rchb. H Orof. PNHutchinsia alpina (L.) R.Br. H Orof. PNKernera saxatilis (L.) Rchb. H Orof. PNLepidium campestre (L.) R.Br. T Euras. HVTPetrocallis pyrenaica (L.) R.Br. H Orof. PNSisymbrium austriacum Jacq. H Orof. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    26

    Thlaspi alliaceum L. T Euras. PNThlaspi alpestre L. subsp. alpestre H Orof. PNThlaspi arvense L. T Euras. PNThlaspi rotundifolium (L.) Gaudin

    subsp. corymbosum (Gaudin) Gremli Ch Endem. PN

    RESEDACEAEReseda lutea L. H Euras. PN

    CRASSULACEAESedum acre L. Ch Euras. PNSedum album L. Ch Med. HVTSedum alpestre Vill. Ch Orof. DBSedum anacampseros L. H Orof. PNSedum atratum L. T Orof. PNSedum dasyphyllum L. Ch Med. PNSedum montanum Perr. et Song.

    subsp. montanum Ch Med.Mont. HVTSedum rupestre L. subsp. rupestre Ch Atl. PNSempervivum arachnoideum L. Ch Orof. PNSempervivum crf. grandiflorum Haw. Ch Endem. PNSempervivum montanum L. Ch Orof. PNSempervivum tectorum L. Ch Orof. PN

    SAXIFRAGACEAEParnassia palustris L. H Bor. PNRibes alpinum L. NP Bor. HVTRibes uva-crispa L. NP Euras. PNSaxifraga aizoides L. H Bor. PNSaxifraga ascendens L. H Orof. PNSaxifraga aspera L. Ch Orof. PNSaxifraga biflora All. Ch Orof. HVTSaxifraga bryoides L. Ch Orof. PNSaxifraga caesia L. Ch Orof. PNSaxifraga cuneifolia L. H Orof. DBSaxifraga exarata Vill. H Orof. PNSaxifraga moschata Wulfen H Orof. PNSaxifraga oppositifolia L. Ch Bor. PNSaxifraga paniculata Miller subsp. paniculata H Bor. PNSaxifraga retusa Gouan Ch Orof. PNSaxifraga rotundifolia L. H Orof. PNSaxifraga stellaris L. H Bor. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    27

    ROSACEAEAlchemilla alpina L. s.s. H Bor. PNAlchemilla fissa Günther et Schumm H Orof. PNAlchemilla nitida Buser H Orof. PNAlchemilla pentaphyllea L. H Orof. PNAlchemilla pubescentes Buser s.l. H Euras. PNAlchemilla subsericea Reuter. H Bor. PNAmelanchier ovalis Medicus P Med.Mont. PNCotoneaster integerrima Medicus NP Orof. PNDryas octopetala L. Ch Bor. PNFragaria vesca L. H Bor. PNGeum montanum L. H Orof. PNGeum reptans L. H Orof. PNGeum rivale L. H Bor. PNPotentilla argentea L. H Bor. HVTPotentilla aurea L. H Orof. PNPotentilla caulescens L. Ch Orof. PNPotentilla crantzii (Crantz) Beck H Bor. PNPotentilla erecta Rauschel H Euras. HVTPotentilla grandiflora L. H Orof. PNPotentilla reptans L. H Euras. HVTPotentilla tabernaemontani Asch. H Euras. PNRosa pendulina L. NP Orof. PNRosa pimpinellifolia L. NP Euras. PNRubus idaeus L. NP Bor. PNRubus saxatilis L. H Bor. PNSanguisorba minor Scop. subsp. minor H Euras. PNSibbaldia procumbens L. H Bor. PNSorbus aria (L.) Crantz. P Euras. PNSorbus aucuparia L. P Euras. PNSorbus chamaemespilus (L.) Crantz NP Orof. HVT

    LEGUMINOSAEAnthyllis vulneraria L. H Med. PNAnthyllis vulneraria subsp. pulchella (Visn.) Borm. H Euras. PNAstragalus alpinus L. H Bor. PNAstragalus australis (L.) Lam. H Orof. PNAstragalus depressus L. H Orof. PNAstragalus monspessulanus L.

    subsp. monspessulanus H Med. HVTAstragalus purpureus Lam. H Orof. HVTAstragalus sempervirens Lam. Ch Med.Mont. PNHippocrepis comosa L. H Euras. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    28

    Laburnum alpinum (Miller) B. et P. P Orof. PNLathyrus heterophyllus L. H Euras. HVTLathyrus latifolius L. H Euras. PNLathyrus pratensis L. H Euras. PNLotus alpinus (DC.) Schleicher H Orof. PNLotus corniculatus L. H Euras. HVTMedicago lupulina L. T Euras. PNMelilotus officinalis (L.) Pallas H Euras. PNOnobrychis montana DC. H Orof. PNOnobrychis viciifolia Scop. H Med.Mont. PNOnonis cristata Miller G Orof. PNOxytropis campestris (L.) DC. subsp. campestris H Bor. HVTOxytropis foetida (Vill.) DC. H Endem. PNOxytropis halleri Bunge H Orof. HVTOxytropis helvetica Scheele H Endem. PNTrifolium alpestre L. H Euras. HVTTrifolium alpinum L. H Orof. PNTrifolium badium Schreber H Orof. PNTrifolium montanum L. subsp. montanum H Euras. HVTTrifolium pallescens Schreber H Orof. PNTrifolium pratense L. H Bor. PNTrifolium pratense L.

    subsp. nivale (Sieber) Asch. et Gr. H Euras. PNTrifolium repens L. subsp. repens H Euras. PNTrifolium thalii Vill. H Orof. HVTVicia cracca L. H Euras. PNVicia onobrychioides L. H Med.Mont. HVT

    OXALIDACEAEOxalis acetosella L. G Bor. PN

    GERANIACEAEGeranium pyrenaicum Burm. f. H Med. PNGeranium rivulare Vill. H Orof. HVTGeranium sylvaticum L. H Euras. PN

    LINACEAELinum alpinum Jacq.

    subsp. julicum (Hayek) Gams H Orof. HVTLinum catharticum L.

    subsp. suecicum (Murb.) Hayek T Med. HVTLinum suffruticosum L. Ch Atl. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    29

    EUPHORBIACEAEEuphorbia cyparissias L. H Euras. PNEuphorbia dulcis L.

    subsp. purpurata (Thuill.) Rothm. G Euras. PN

    POLYGALACEAEPolygala alpestris Rchb. H Orof. DBPolygala amarella Crantz H Euras. HVTPolygala vulgaris L. H Euras. PN

    RHAMNACEAERhamnus pumilus Turra NP Orof. PN

    MALVACEAEMalva pusilla Sm. T Bor. PN

    THYMELEACEAEDaphne mezereum L. NP Bor. PN

    VIOLACEAEViola biflora L. H Bor. PNViola calcarata L. H Orof. PNViola cenisia L. H Endem. PNViola mirabilis L. H Bor. PNViola riviniana Rchb. H Euras. HVTViola rupestris F.W. Schmidt H Bor. PNViola tricolor L. subsp. subalpina Gaudin H Euras. PN

    CISTACEAEHelianthemum nummularium (L.) Miller

    subsp. grandiflorum (Scop.) Sch. et Th. Ch Euras. PNHelianthemum nummularium (L.) Miller

    subsp. obscurum (Celak.) Holub Ch Euras. DBHelianthemum oelandicum (L.) DC.

    subsp. alpestre (Jacq.) Breistr. Ch Orof. PNHelianthemum oelandicum (L.) DC.

    subsp. italicum Font-Quer et Rothm. Ch Orof. PN

    ONAGRACEAEEpilobium alsinifolium Vill. H Bor. HVTEpilobium angustifolium L. H Bor. PNEpilobium fleischeri Hochst. H Orof. PNEpilobium montanum L. H Euras. PNEpilobium nutans F.W. Schmidt H Orof. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    30

    UMBELLIFERAEAnthriscus sylvestris (L.) Hoffm. H Euras. PNAstrantia maior L. H Orof. PNAthamanta cretensis L. H Orof. PNBunium bulbocastanum L. G Atl. PNBupleurum ranunculoides L.

    subsp. caricinum (DC.) Arcang. H Bor. PNCarum carvi L. H Euras. PNChaerophyllum hirsutum L. H Orof. PNHeracleum sphondylium L. H Euras. PNLaserpitium siler L. H Orof. PNLigusticum mutellina (L.) Crantz H Orof. PNLigusticum mutellinoides (Crantz) Vill. H Bor. PNPeucedanum ostruthium (L.) Koch H Orof. PNPimpinella major (L.) Hudson H Euras. HVTPimpinella saxifraga L. H Euras. PNSeseli libanotis (L.) Koch H Euras. PN

    PYROLACEAEOrthilia secunda (L.) House Ch Bor. PNPyrola media Swartz. H Euras. HVTPyrola minor L. H Bor. PNPyrola rotundifolia L. H Bor. PN

    ERICACEAEArctostaphylos uva-ursi (L.) Sprengel Ch Bor. PNLoiseleuria procumbens (L.) Desv. Ch Bor. PNRhododendron ferrugineum L. NP Orof. PNVaccinium myrtillus L. Ch Bor. PNVaccinium uliginosum L. Ch Bor. HVTVaccinium uliginosum L.

    subsp. microphyllum (Lange) Tolm. Ch Bor. PNVaccinium vitis-idaea L. Ch Bor. PN

    PRIMULACEAEAndrosace brigantiaca Jordan et Fourr. H Endem. PNAndrosace carnea L. H Orof. PNAndrosace obtusifolia All. H Orof. PNCorthusa matthioli L. H Orof. PNPrimula farinosa L. H Euras. PNPrimula veris L. H Atl. PNSoldanella alpina L. H Orof. PNVitaliana primulaeflora Bertol. Ch Orof. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    31

    PLUMBAGINACEAEArmeria alpina Willd. H Orof. PNArmeria plantaginea (All.) Willd. H Atl. HVT

    GENTIANACEAEGentiana brachyphylla Vill. H Orof. PNGentiana ciliata L. T Orof. PNGentiana ligustica Vilm. et Chop. H Endem. HVTGentiana lutea L. H Orof. PNGentiana nivalis L. T Bor. PNGentiana punctata L. H Orof. HVTGentiana verna L. H Orof. PNGentiana villarsii (Griseb.) Romiger H Endem. PNGentianella campestris (L.) Borner T Euras. PNSwertia perennis L. H Bor. HVT

    MENYANTHACEAEMenyanthes trifoliata L. I Bor. HVT

    RUBIACEAEAsperula aristata L.fil. H Med.Mont. PNAsperula cynanchica L. H Med. PNCruciata glabra (L.) Ehrend. H Euras. PNGalium anisophyllum Vill. H Orof. HVTGalium lucidum All. H Med. PNGalium mollugo L. H Med. PNGalium pumilum Murray H Atl. HVTGalium pusillum L. H Endem. PNGalium rubrum L. H Orof. PNGalium uliginosum L. H Euras. HVTGalium verum L. subsp. verum H Euras. HVT

    CONVOLVULACEAECuscuta epithymum (L.) L. T Euras. PN

    BORAGINACEAEAsperugo procumbens L. T Euras. PNBuglossoides arvensis (L.) Johnston T Med. PNCerinthe glabra Mill. H Orof. PNCynoglossum officinale L. H Euras. PNEchium vulgare L. H Euras. PNLappula squarrosa (Retz.) Durmort T Euras. HVTMyosotis alpestris F.W. Schmidt H Orof. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    32

    Myosotis arvensis (L.) Hill T Euras. PNPulmonaria australis (Murr) Sauer H Orof. PN

    LABIATAEAcinos alpinus (L.) Moench Ch Orof. PNAcinos arvensis (Lam.) Dandy T Med. PNAjuga pyramidalis L. H Euras. PNGaleopsis angustifolia Ehrh T Med.Mont. PNGaleopsis ladanum L. T Euras. HVTGaleopsis tetrahit L. T Euras. PNLamium amplexicaule L. T Euras. PNMentha longifolia (L.) Hudson H Euras. PNNepeta nepetella L. Ch Med.Mont. PNPrunella vulgaris L. H Bor. HVTSalvia pratensis L. subsp. pratensis H Med. PNScutellaria alpina L. Ch Orof. PNStachys officinalis (L.) Trevisan H Euras. PNStachys pradica (Zanted) Greuter et Pign. H Orof. PNStachys recta L. H Orof. PNTeucrium montanum L. Ch Orof. PNThymus serpyllum L. s.l. Ch Euras. PN

    SOLANACEAEHyoscyamus niger L. T Euras. HVT

    SCROPHULARIACEAEBartsia alpina L. H Bor. PNDigitalis grandiflora Miller H Euras. PNEuphrasia minima Jacq. ex DC. T Orof. PNEuphrasia rostkoviana Hayne T Bor. HVTLinaria alpina (L.) Mill. H Orof. PNLinaria angustissima (Loisel) Re H Orof. HVTLinaria repens (L.) Mill. H Atl. PNLinaria supina (L.) Chaz. Ch Atl. PNLinaria vulgaris Mill. H Euras. HVTMelampyrum sylvaticum L. T Orof. PNPedicularis comosa L. H Orof. PNPedicularis gyroflexa Vill. H Orof. PNPedicularis kerneri D. Torre H Orof. PNPedicularis rosea Wulfen

    subsp. allionii (Rchb.) E. Mayer H Endem. PNPedicularis rostrato-spicata Crantz H Orof. PNPedicularis verticillata L. H Bor. PNRhinanthus alectorolophus (Scop.) Pollich T Euras. DB

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    33

    Rhinanthus ovifugus Chab. T Orof. DBScrophularia juratensis Schleicher H Orof. PNVerbascum lychnitis L. H Orof. PNVerbascum thapsus L. H Orof. HVTVeronica allioni Vill. H Endem. PNVeronica alpina L. H Bor. PNVeronica aphylla L. H Orof. PNVeronica arvensis L. T Cosm. PNVeronica beccabunga L. H Euras. PNVeronica fruticans Jacq. Ch Bor. PNVeronica fruticulosa L. Ch Orof. PNVeronica hederifolia L. s.l. T Euras. PNVeronica persica Poiret T Euras. HVTVeronica praecox All. T Euras. PNVeronica serpyllifolia L. var. tenella All. H Bor. PNVeronica triphyllos L. T Euras. PN

    OROBANCHACEAEOrobanche purpurea Jacq. T Euras. HVTOrobanche teucrii Holandre T Orof. PN

    GLOBULARIACEAEGlobularia cordifolia L. Ch Orof. PNGlobularia punctata Lapeyr. H Euras. PN

    LENTIBULARIACEAEPinguicula alpina L. H Bor. PNPinguicula leptoceras Rchb. H Orof. PNPinguicula vulgaris L. H Euras. HVT

    PLANTAGINACEAEPlantago alpina L. H Orof. PNPlantago lanceolata L. H Euras. PNPlantago major L. subsp. major H Euras. PNPlantago media L. H Euras. PNPlantago serpentina All. H Orof. PN

    CAPRIFOLIACEAELonicera alpigena L. P Orof. PNLonicera coerulea L. P Bor. PNLonicera nigra L. P Orof. PNSambucus racemosa L. P Orof. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    34

    ADOXACEAEAdoxa moschatellina L. G Bor. PN

    VALERIANACEAECentranthus angustifolius (Mill.) DC. Ch Orof. PNValeriana montana L. H Orof. PNValeriana tripteris L. H Orof. PN

    DIPSACACEAEKnautia arvensis (L.) Coulter H Euras. PNKnautia dipsacifolia Kreutzer H Euras. HVTScabiosa columbaria L. H Euras. PNScabiosa holosericea Bertol. H Orof. PNScabiosa lucida Vill. H Orof. HVTScabiosa vestita Jordan H Endem. DB

    CAMPANULACEAECampanula alpestris All. H Endem. PNCampanula bertolae Colla H Endem. PNCampanula cenisia L. H Endem. PNCampanula cochleariifolia Lam. H Orof. PNCampanula glomerata L. H Euras. HVTCampanula rapunculoides L. H Euras. PNCampanula scheuchzeri Vill. H Orof. PNCampanula spicata L. H Orof. PNCampanula stenocodon Boiss. et Reuter H Endem. PNPhytheuma betonicifolium Vill. H Orof. PNPhytheuma globulariifolium Sternb. et Hoppe

    subsp. pedemontanum (R. Schultz) Becherer H Endem. PNPhytheuma hemisphaericum L. H Orof. PNPhytheuma michelii All. H Endem. PNPhytheuma orbiculare L. H Orof. PNPhytheuma ovatum Honck. H Orof. HVT

    COMPOSITAEAchillea collina Becker H Euras. HVTAchillea millefolium L. H Bor. HVTAchillea nana L. H Endem. PNAchillea stricta Schleicher H Orof. PNAdenostyles alliariae (Gouan) Kerner H Orof. PNAdenostyles glabra (Miller) DC. H Orof. PNAdenostyles leucophylla (Willd.) H Endem. HVTAntennaria dioica (L.) Gaertner Ch Bor. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    35

    Arnica montana L. H Orof. PNArtemisia absinthium L. Ch Med. PNArtemisia chamaemelifolia Vill. Ch Orof. HVTArtemisia genipi Weber Ch Orof. PNArtemisia glacialis L. Ch Endem. PNArtemisia umbelliformis Lam. Ch Orof. PNAster alpinus L. H Orof. PNAster bellidiastrum (L.) Scop. H Orof. PNBalsamita major Desf. H Euras. PNCarduus carlinaefolius Lam. H Orof. DBCarduus defloratus L. H Orof. HVTCarduus nutans L. H Atl. PNCarlina acaulis L. H Euras. PNCarlina vulgaris L. H Bor. PNCentaurea montana L. H Orof. PNCentaurea nervosa Willd. subsp. nervosa H Orof. DBCentaurea scabiosa L. subsp. scabiosa H Euras. HVTCentaurea uniflora Turra subsp. uniflora H Endem. PNCirsium acaule (L.) Scop. H Euras. PNCirsium arvense (L.) Scop. G Euras. PNCirsium eriophorum (L.) Scop. H Euras. PNCirsium spinosissimum Scop. H Orof. PNCrepis aurea (L.) Cass. subsp. aurea H Orof. HVTCrepis paludosa (L.) Moench H Euras. PNCrepis setosa Hall. T Med. DBDoronicum clusii (All.) Tausch. G Orof. PNDoronicum grandiflorum Lam. G Orof. PNErigeron acer L. H Bor. HVTErigeron alpinus L. H Orof. PNErigeron uniflorus L. H Bor. HVT

    * Gnaphalium hoppeanum Koch. H Orof. HVTHieracium amplexicaule L. H Med.Mont. PNHieracium bifidum Kit. H Orof. PNHieracium glaciale Reyner H Orof. PNHieracium glanduliferum Hoppe H Orof. PNHieracium gr. murorum Auct. H Bor. HVTHieracium lackenalii Gmelin H Euras. HVTHieracium pilosella L. H Euras. PNHieracium piloselloides Vill. H Euras. PNHieracium prenanthoides Vill. H Euras. PNHieracium cfr. racemosum W. et K. H Euras. DBHieracium staticifolium All. H Orof. PNHieracium sylvaticum (L.) L. H Bor. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    36

    Hieracium tomentosum (L.) L. H Endem. PNHieracium cfr. villosum L. H Orof. DBHomogyne alpina (L.) Cass. H Orof. PNHypochoeris maculata L. H Bor. PNHypochoeris uniflora Vill. H Orof. PNLactuca perennis L. H Med. PNLactuca cfr. tenerrima Pourret H Med.Mont. PNLeontodon autumnalis L.

    subsp. pratensis (Link) Arcang. H Euras. HVTLeontodon crispus Vill. H Euras. PNLeontodon helveticus Mérat H Orof. PNLeontodon hispidus L. H Euras. PNLeontopodium alpinum Cass. H Orof. PNLeucanthemopsis alpina (L.) Heyw. var. alpina H Orof. PNLeucanthemum adustum (Koch) Gremli H Orof. DBLeucanthemum ceratophylloides (All.) Nyman

    subsp. ceratophylloides H Endem. HVTLeucanthemum coronopifolium Vill. H Endem. PNLeucanthemum heterophyllum (Willd.) DC. H Orof. PNLeucanthemum vulgare Lam. var. vulgare H Bor. PNMatricaria discoidea DC. T Euras. PNMatricaria inodora L. T Euras. PNPetasites hybridus (L.) Gaertn. Meyer et Sch. G Euras. HVTPetasites paradoxus (Retz.) Baumg. G Orof. PNPicris hieracioides L. H Bor. PNPrenanthes purpurea L. H Euras. DBSenecio doronicum L. H Orof. PNSenecio incanus L. H Orof. PNSenecio viscosus L. T Euras. PNSolidago virgaurea L.

    subsp. alpestris (W. et K.) Rchb. H Bor. PNTaraxacum officinale Weber H Bor. HVTTragopogon pratensis L. H Bor. PNTussilago farfara L. G Euras. PN

    JUNCAGINACEAETriglochin palustre L. G Cosm. PN

    LILIACEAEAllium schoenoprasum L. G Bor. PNAllium sphaerocephalon L. G Euras. PNColchicum alpinum Lam. et DC. G Orof. PNColchicum autumnale L. G Euras. DB

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    37

    Gagea fistulosa (Ramond) Ker-Gawl G Orof. HVT* Gagea pratensis (Pers.) Dumort. subsp. pratensis G Euras. PN

    Lilium martagon L. G Euras. PNMajanthemum bifolium (L.) Schmidt. G Bor. HVTMuscari botryoides (L.) Mill. G Med. PNOrnithogalum umbellatum L. G Med. HVT

    * Paradisea liliastrum (L.) Bertol. G Orof. PNParis quadrifolia L. G Euras. HVTTofieldia calyculata (L.) Wahlenb. H Euras. PNTulipa australis Link. G Med.Mont. PNVeratrum album L. G Euras. HVT

    AMARILLIDACEAENarcissus poëticus L. G Orof. PN

    IRIDACEAECrocus albiflorus Kit. G Orof. PN

    JUNCACEAEJuncus alpino-articulatus Chaix G Bor. PNJuncus articulatus L. G Bor. DBJuncus jacquinii L. H Orof. PNJuncus monanthos Jacq. G Bor. PNJuncus triglumis L. G Bor. PNLuzula alpino-pilosa (Chaix) Breistr. H Orof. PNLuzula campestris (L.) DC. H Euras. PNLuzula forsteri (Sm.) DC. H Med. PNLuzula lutea (All.) Lam. et DC. H Orof. PNLuzula luzulina (Vill.) D.Torre et S. H Orof. HVTLuzula multiflora (Ehrh.) Lej H Bor. PNLuzula nivea (L.) Lam. et DC. H Orof. PNLuzula sieberi Tausch H Orof. PNLuzula spicata (L.) DC. H Bor. PN

    GRAMINACEAEAchnatherum calamagrostis (L.) Beauv. H Orof. PNAgropyron caninum (L.) Beauv. H Bor. HVTAgropyron repens (L.) Beauv. G Bor. DBAgrostis alpina Scop. H Orof. PNAgrostis rupestris All. H Orof. PNAgrostis schraderana Becherer H Orof. PNAgrostis stolonifera L. H Bor. DBAgrostis tenuis Sibth. H Bor. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    38

    Alopecurus gerardi Vill. H Med.Mont. PNAnthoxanthum alpinum Löve et Löve H Bor. PNAnthoxanthum odoratum L. H Euras. PNAvenella flexuosa (L.) Parl. H Cosm. PNAvenula pubescens (Hudson) Dumort. H Bor. PNAvenula versicolor (Vill.) Lainz H Orof. PNBrachypodium pinnatum (L.) Beauv. H Euras. PNBriza media L. H Bor. HVTBromus erectus Hudson H Euras. PNCalamagrostis varia (Schrader) Host subsp. varia H Orof. PNDactylis glomerata L. H Euras. PNDeschampsia caespitosa (L.) Beauv. H Cosm. PNFestuca cfr. alpina Suter H Orof. PNFestuca cfr. gr. valesiaca Auct. H Euras. DBFestuca flavescens Bellardi H Endem. PNFestuca halleri All. H Orof. PNFestuca nigrescens Lam. H Bor. PNFestuca ovina L. s.l. H Euras. PNFestuca pratensis Hudson H Euras. DBFestuca quadriflora Hanck H Orof. PNFestuca rubra L. subsp. rubra H Bor. PNFestuca cfr. trachyphylla (Hackel) Krajina H Euras. PNFestuca violacea Gaudin H Endem. PNHelictotrichon parlatorei (Woods) Pilger H Orof. PN

    * Helictotrichon sedenense (Clarion) Holub H Orof. PNHordelymus europaeus (L.) Harz H Euras. PN

    * Koeleria cfr. cenisia Reuter H Endem. DBKoeleria pyramidata (Lam.) Domin H Euras. DBMelica nutans L. H Euras. PNNardus stricta L. H Bor. PNOreochloa seslerioides (All.) Richter H Endem. PNPhleum alpinum L. H Orof. PNPhleum bertolonii DC. H Med. PNPhleum pratense L. H Euras. HVTPoa alpina var. vivipara L. H Bor. HVTPoa annua L. T Cosm. HVTPoa bulbosa L. H Euras. DBPoa cenisia All. H Orof. PNPoa chaixii Vill. H Euras. PN

    * Poa cfr. hybrida Gaudin H Orof. PNPoa laxa Haenke H Orof. PNPoa minor Gaudin H Orof. DBPoa molineri Balbis H Orof. PN

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    39

    Poa nemoralis L. H Bor. PNPoa trivialis L. H Euras. PNPoa violacea Bellardi H Orof. PNSesleria varia (Jacq.) Wettst. H Orof. PNStipa pennata L. s.s. emend. Steven H Atl. HVTTrisetum distichophyllum (Vill.) Beauv.

    subsp. distichophyllum G Endem. PNTrisetum flavescens (L.) Beauv. H Euras. PN

    CYPERACEAEBlysmus compressus (L.) Panzer G Bor. DBCarex atrata L. H Bor. PNCarex bicolor All. G Bor. HVTCarex cfr. brachystachys Schrank H Orof. PNCarex capillaris L. H Bor. PNCarex caryophyllea La Tourr. H Euras. PNCarex davalliana Sm. H Euras. HVT

    * Carex fimbriata Schkuhr G Endem. PNCarex cfr. firma Host H Orof. PNCarex flacca Schreber

    subsp. clavaeformis (Hoppe) Br.-Bl. G Euras. PNCarex flacca Schreber subsp. flacca G Orof. DBCarex flava L. H Euras. DBCarex foetida All. H Orof. PNCarex frigida All. G Orof. PNCarex fusca All. G Cosm. DBCarex lepidocarpa Tausch H Euras. HVTCarex leporina L. H Bor. PNCarex cfr. oderi Ratz. H Euras. PNCarex ornithopoda Willd. H Euras. PNCarex panicea L. G Bor. PNCarex paniculata L. H Euras. PNCarex parviflora Host H Orof. DB

    * Carex pulicaris L. G Euras. PN* Carex rosae (Gilomen) Hess et Landolt H Orof. PN

    Carex rupestris All. H Bor. PNCarex sempervirens Vill. H Orof. PNEleocharis quinqueflora (Hartman) Schwartz G Bor. PNElyna myosuroides (Vill.) Fritsch. H Bor. PNEriophorum latifolium Hoppe H Euras. HVTKobresia simpliciuscula (Wahlemb.) Mack. H Bor. PNScirpus sylvaticus L. G Euras. PN

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    40

    ORCHIDACEAECoeloglossum viride (L.) Hartm. G Bor. PNEpipactis atropurpurea Rafin. G Euras. PNEpipactis helleborine (L.) Crantz. G Euras. PNGymnadenia conopsea (L.) R.Br. G Euras. PNLeucorchis albida (L.) E.Meyer G Bor. HVTListera cordata (L.) R.Br. G Bor. HVTListera ovata (L.) R.Br. G Euras. PNNigritella nigra (L.) Rchb. G Bor. PNOrchis latifolia L. G Euras. PNOrchis militaris L. G Euras. HVT

    * Orchis traunsteineri Sauter G Orof. HVTOrchis ustulata L. G Euras. HVTTraunsteinera globosa Rchb. G Orof. HVT

    CONCLUSIONI

    Nel complesso, la Val Troncea presenta una flora ricca e varia, indice diuna buona qualità ambientale.

    Lo spettro biologico (fig. 3) evidenzia la netta prevalenza delle Emicrip-tofite (65%), che sono infatti caratteristiche dell’ambiente subalpino ed al-pino (zone a clima freddo e temperato freddo).

    Discreta è la percentuale di Geofite (11%), proprie delle zone rupestri,e di Camefite (10%), ben rappresentate nei pascoli montani.

    Il basso numero di Terofite (7%) è dovuto all’altitudine, che ostacola ladiffusione delle piante annuali.

    Poche sono le specie ad alto fusto (4% di Fanerofite) ed i cespugli (3%di Nanofanerofite), questi ultimi prevalenti alle quote oltre il limite del bo-sco.

    Trascurabile è la presenza di Idrofite (0,4%).Dallo spettro corologico (fig. 4) risulta che la flora dell’area in esame è

    costituita in prevalenza da Orofite (36%), Eurasiatiche (27%) e Boreali(21%); queste 3 forme corologiche assommano infatti all’84% delle speciecensite.

    La Val Troncea, dal punto di vista floristico-vegetazionale, si trova nellafascia più settentrionale delle Alpi Sud-Occidentali, in prossimità della “li-nea dei colli” (Montacchini, 1992); questo spiega la presenza di un 5% diMediterranee e Mediterraneo-Montane.

  • RIV. PIEM. ST. NAT., 19, 1998: 17-42

    41

    La percentuale di Atlantiche è bassissima (2%) e le Cosmopolite, preva-lentemente legate all’influsso antropico, ammontano al 3%.

    Le specie il cui areale interessa le Alpi Occidentali sono 36 (il 6% dellaflora censita).

    È interessante il ritrovamento di 15 specie rarissime in Italia, secondo Pi-gnatti (1982):

    - una specie Boreale:Selaginella selaginoides (L.) Link.

    - due specie Eurasiatiche:Gagea pratensis (Pers.) Dumort. sub-sp. pratensisCarex pulicaris L.

    - due specie Endemiche delle AlpiOccidentali:Koeleria cfr. cenisia ReuterCarex fimbriata Schkuhr

    - dieci specie Orofite:Corthusa matthioli L.Gentiana brachyphylla Vill.Centranthus angustifolius (Mill.) DC.Artemisia chamaemelifolia Vill.Gnaphalium hoppeanum Koch.Paradisea liliastrum (L.) Bertol.Helictotrichon sedenense (Clarion) HolubPoa cfr. hybrida GaudinCarex rosae (Gilomen) Hess et LandoltOrchis traunsteineri Sauter

    Fig. 3 - Spettro biologico della floradella Val Troncea.

    Fig. 4 - Spettro corologico della floradella Val Troncea.

    Orof.36%

    Med.Mont.2%

    Euras.27%

    Atl.2%

    Endem.6%

    Bor.21%

    Cosm.3%

    Med.3%

    H65%

    G11%

    Ch10%

    T7%

    P4%

    NP3%

    I0,3%

  • Contributo alla conoscenza della flora della Val Troncea (Piemonte, Alpi Cozie)

    42

    RINGRAZIAMENTI

    Si ringrazia per la revisione critica del manoscritto la dott.ssa ConsolataSiniscalco.

    BIBLIOGRAFIA

    BARBONAGLIA M., 1992-93 - Il pino uncinato del bosco da seme inverso di Laval (Pra-gelato). Ecologia e dinamismo. Tesi di Laurea in Scienze Forestali. Università diTorino.

    BOUVET D., 1996-97 - Analisi della naturalità dell’ecosistema fluviale del torrente Chi-sone in Val Troncea (TO). Tesi di Laurea in Scienze Naturali. Università di Tori-no.

    GIRAUD V., 1984-85 - “Ricostruzione dell’evoluzione quaternaria dell’Alta Val Chiso-ne (Alpi Cozie)”. Tesi di Laurea in Scienze Geologiche. Università di Torino.

    IPLA, 1982. Piano Naturalistico del Parco Naturale della Val Troncea. Ipla, Torino.MONTACCHINI F., 1992 - Aspetti fitogeografici delle Alpi Occidentali. Allionia, 31:

    121-131.PIGNATTI S., 1982 - Flora d’Italia. Edagricole, Bologna.