Ch−¬ng3 SinhlýnéitiÕt · Receptor bản ch ất protein: thi ếu ho ặc cấu trúc bất...

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 11/04/2009

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng 1

Ch−¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt

§ §¹i c−¬ng vÒ néi tiÕt & hormone

* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland):

- Kh«ng èng dÉn (gland less duct)

- §æ trùc tiÕp vµo m¸u

- §Æc hiÖu ??

- Cã èng dÉn

- §æ vµo xoang

T’ néi tiÕt T’ ngo¹i tiÕt

TiÕt c¸c chÊt ho¹t tÝnh sinh häc, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, t¸c dông kÝch thÝch, ®iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh trong c¬ thÓ

* Hormone (harman = kÝch thÝch)ChÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn nơi tiÕpnhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao, ®−îc ®iÒu hoµ = feed-back

1. Nguån gèc

- TuyÕn néi tiÕt (Classical Hormone)

- HÖ TK: (Neuro Hormone): TB TK tiết

+ Hypothalamus, TK TV (Adrenalin, Noradrenalin, Axetylcholin)

- TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆcngay trong c¬ quan tiÕt hoÆc néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c)

+ Somatostatin (tuyÕn tôy) � ø/c tiÕt insulin, glucagon

+ H¹ vÞ tiÕt Gastrin�tiÕt dÞch vÞ

+ T¸ trµng tiÕt Secretin�� dÞch tuþ

Phạ

m K

im ðăn

g -

Kho

a C

N&

NT

TS

11/0

4/20

09

http

://cn

ts.h

ua.e

du.v

n mụ

c: B

ài g

iảng

2

H. từ TB nội ti ết ñược máu v/c ñến TB ñích

H. từ TB TK theo sợi tr ục vào synap kíchthích TB gần kề (ñích)

= chất dẫn truy ền TK (Acetylcholin, Adrenaline, Noradrenaline)

H. từ TB TK theo vào máu ñến kích thích TB ñích

(Adrenaline, Noradrenalinetuỷ thượng thận thuộc nhóm H. cổ ñiện)

H. từ TB nội ti ết vào dịch ngoại bào

d- ñến

kích

thíc

hT

B ñ

ích

e-kí

chth

ích

bản

thân

TB

tiết

C¸c tuyÕnnéitiÕtquanträngtrongc¬thÓ

Melatonin �

ngñ, nhÞpsinh

häc

Lept

in

M«mì

§iÒukhiÓn

ThÌm¨n



2. Phân loại hormone: Theo cấu tạo (4 nhãm), tính tan (2 loại)

2.1. DÉn xuÊt cña a.a: dÉn xuÊt tyrosine (T/h ñơn giản vànhanh hơn)

- C/yÕu d¹ng kÕt hîp, d¹ng tù do Ýt

H. tuû th−îng thËn(Adrenalin, Noradrenalin)

Hoà tan trong nước

T/d = H-màng

H. tuyÕn gi¸p(T4 -Thyroxine, T3 -Triiodothyronine )

Hoà tan trong lipid

T/d = H-gen

2.2. Peptide vµ Protein (3�� 400 a.a) Hoà tan trong nước

- T/h ë l−íi néi chÊt nguyªn sinh d¹ng pro–hormone (peptid dµi h¬n)

- T/d = H - mµng

2.3. Steroid (tan trong lipid)

-Ngoµi ra cßn calcitriol (chÊt chuyÓn ho¸ VTM D3 ®−îc t/h ë thËn)

Nh©n: Cyclopentan–perhydro phenantren

- Trong m¸u ë d¹ng k/h protein v/c ñặc hiệu

- Khi t/d k/h receptor ®Æc hiÖu nh©n � t/d lªn ADN TB ®Ých

� adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê

- PhÇn lín h/® trùc tiÕp (trừ testosteron� sp’ h/® dihydro-testosteron)

- T/h tõ cholesterol d−íi xúc tác hÖ enzyme

néi bµo (vá th−îng thËn, sinh dôc, nhau thai)



2.4. Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo):

• T¹o thµnh tõ arachidonic (axÝt bÐo kh«ng no 20 C, nhiÒu nèi ®«i)

• Prostaglandin (phÇn lín çc m«), Leukotriene (b¹ch cÇu), Thromboxane(b¹ch cÇu vµ çc m« kh¸c)

• T/d t¹i chç, çc tÕ bµo gÇn kÒ

Mét sè vÝ dô vÒ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o ho¸ häc

Eicosanoid

Steroid

Dẫn xuất amin

Peptid

Nhãm hormone

PhÇn lín çc m«B¹ch cÇu

ProstaglandinLeucotrien, Tromboxan

Vá th−îng thËnBuång trøngTinh hoµnThÓ vµng

Cortisol, Aldosteronββββ_estradiolTestosteronProgesteron

Tuû th−îng thËnTuyÕn gi¸p

Andrenalin, NoradrenalinThyroxin

HypothalamusTiÒn yªnTuyÕn tụyNh©n trªn thÞ, c¹nh n\o thÊt

TRH (Thyrotropin Releasing H)ACTH (Adreno Cortico Tropin H)Insulin, GlucagonVazopressin (Anti Diure H)

N¬i tiÕtHormone

3. Sự vận chuyển hormone

- H. hoà tan trong nước (catecholamine, peptide): tự do (trừ GH, IGF1)

- H. hoà tan trong chất béo (steroid, thyroid): kết hợp protein v/c (ñặchiệu hoặc không ñặc hiệu)

Albumin và prealbumin v/c steroid, thyroid

CBG (Cortisol - Binding Globulin)

SHBG (Sex Hormone Binding Globulin)

DBG (VTM D - Binding Globulin)

Protein v/c không ñặc hiệuProtein v/c ñặc hiệu

NhiÒu H. l−u th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu

Mao qu¶n H-VËt t¶i



4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormone

-Kh«ng ®Æc tr−ng loµi: HTNC, HCG

- §Æc hiÖu víi c¬ quan (do receptor)�� H. s.dôc ¶/h c¬quan s/d (¶/h c¬ quan kh¸c nh−ng kh«ng râ)

-Ho¹t tÝnh sinh häc cao (µmol, nmol, pico mol): 1g insulin g©y gi¶m ®−êng huyÕt 125.000 thá

-T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng

-ðiÒu hoµ nhê TK – TD và feedback

Hµm l−îng rÊt thÊp: µµµµmol=10-6mol , nmol=10-9mol, picomol=10-12mol

� khã t¸ch chiÕt, ®Þnh tính, ®Þnh l−îng chÝnh x¸c

� MiÔn dÞch phãng x¹ RIA (Radio Immuno Assay) & 1 d¹ng cña RIA:

ELISA (Enzym Linked Immunosorbent Assay)

5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormoneH – mµng, H-gen vµ H–Enzyme

�Receptor bản chất protein: thiếu hoặc cấu trúc bất thường ???

� Thiếu receptor GH (còi cọc), receptor VTM D (còi xương), receptor H. sinhdục ñực (rối loạn phát triển giới tính)

Peptide, amin

Steroid

H. tuyến giáp



5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (H. cã träng l−îng ph©n tö lín)

•Hormone (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB � thay

®æi tÝnh thÊm mµng � xóc t¸c v/c tÝch cùc vµo ho¹t ho¸ men xóc t¸c

hinh thµnh th«ng tin néi bµo (The second messenger)

•Cã Ýt nhÊt 5 lo¹i th«ng tin thø 2:

ATP � AMPvßng (Adenosine Mono Phosphate Cycle)

GTP (Guanosin Triphosphate) � GMP vßng

IP3 (Inositol Triphosphate)

PI (phosphatidyl inositol) � Diacylglycerol (hay Diglyceride)

Ion Ca2+

H

N

N

NH2

N

N

H

C

H

CC

O

HH

OH OH

C

H

C O P

O

OH

O ~ P

O

OH

O ~ P

O

OH

OH

N

N

NH2

N

N

C

H

C

O

HH

CH2

OHO

H

P

OH

O

O

ATP

Adenylcyclaza

AMPvßngThe second messenger)



T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

H ChÊt T.T1

RMµng TB

ho¹t ho¸

KINAZA

Photphorylazab(v« ho¹t)

Photphorylaza a ( ho¹t ®éng)

Glycogen Glucose-1 P

Glucose-6 P GlucoseG.6.photphataza

�� ®−êng huyÕt

Vµo m¸u

ho¹t ho¸Adenylcyclaza

T¸c dông hormone lªn trao ®æi lipit qua AMPc(lipocain, tiroxin liÒu cao ….)

H ChÊt T.T1R

Mµng TB

ho¹t ho¸

triglyxerit-lipaza

ho¹t ho¸

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

Lipit

Adenylcyclaza

Glyxªrin + AxÝt bÐo



5.2. C¬ chÕ H–gen: (steroid )

� C¬ chÕ chung

HRE = H. Responsive Element �� khëi ®éng tæng hîp protein ë bµo t−¬ng

� C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN

R’R

R-G P O ADN

ADN

ARNm

RibxomProtein

chÊt øc chÕ

Hormon

- Gen t/h protein trªn ADN ∈ ®ãng më gen O (Operator -vËn hµnh, tiÒn khëi ®éng)

- Gen O ®−îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene) = sinh chÊtøc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R’)

+ NÕu H b¸m vµo R’�� më gen O �� tæng hîp P

+ NÕu H b¸m vµo R�� ®ãng gen O→→→→ kh«ng më xo¾n kÐp

T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp



5.3. C¬ chÕ H–men

- T/d Co-enzim: t¨ng hoÆc ø/c enzyme

VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõNADFH2 ®Õn NAD d−íi ¶/h cña oestrogen ë m« s.dôc:

Oestrol + NADFH2 →→→→ Oestradiol + NADF

Oestradiol + NAD →→→→ Oestul + NADH2

NADH2 + NAD →→→→ hormon NADF + NADH2

- HiÖu qu¶ nµy xóc t¸c q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö vµ hydro trongh« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m« bµo � gi¶i thÝchHF m¹nh khi ®éng dôc

6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng d−íi ®åi

- Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, c/n néi tiÕt

- TiÕt 2 nhãm hormone (®iÒu hoµ h/® néi tiÕt ®Æc biÖt tuyÕn yªn)

Nhãm gi¶i phãng

RF: Releasing Factor t¨ng c−êng h/® c¸c tuyÕn

Nhãm øc chÕ

IF: inhibiting Factor

øc chÕ h/® c¸c tuyÕn

[H] trong m¸u rÊt thÊp� thay ®æi � bÖnh (−u, nh−îc n¨ng)�

®iÒu hoµ (TK-TD, feed-back)



øc chÕ tiÕt MSH tuyÕn yªnPeptit(3 aa)

Melanotropin InhibitingFactor

KÝch h¾c tèMelanocyte Stimulating

Hormone

G©y tăng tiÕt MSH tuyÕn yªnPeptit(5 aa)

Melanotropin ReleasingFactor

H. h−íngthuúgiua

H chèng lîi niÖuChèng bµi niÖu (ADH-Antidiure

H.)Peptit(9 aa)

Vazopressin

oxytoxinTõ nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt theo sîi trôcxuèng thuú sau tuyÕn yªn

G©y co bãp c¬ tr¬n tö cung, èngdÉn tuyÕn vó

Peptit(9 aa)

OxytoxinH. h−íngthuúsau

øc chÕ tiÕt Prolactin cña tiÒn yªnaminProlactin Inhibiting

Factor (PIF)

KÝch nhò tèProlactin

G©y tiÕt Prolactin tiÒn yªnPeptitProlactin Releasing

Factor (PRF)

øc chÕ tiÕt STH cña tiÒn yªnPeptit

(14 aa)Somatotropin Inhibiting

Factor (SIF)

KÝch tè sinh tr−ëng(Growth H)

Somato Tropin Hormone

G©y tiÕt STH tiÒn yªnPeptit(44 aa)

Somatotropin ReleasingFactor (SRF)

KÝch dôc tèGonado Stimulin Hormone

(FSH-LH)G©y tiÕt FSH vµ LH tiÒn yªn

Peptit(10 aa)

Gonadotropin ReleasingFactor (GnRF)

KÝch vá th−îngthËn tè

Adeno Cortico TropinHormone

G©y tăng tiÕt ACTH tiÒn yªnPeptit(41 aa)

Cortico Releasing Factor(CRF)

KÝch gi¸p tr¹ng tèThyroid Stimulating

HormoneG©y tăng tiÕt TSH tiÒn yªnPeptit

(3 aa)Tirotropin Releasing

Factor (TRF)

H. h−íngthuútr−íctuyÕnyªn

Tªn tiÕng viÖtTªn ®Çy ®ñ

Hormon tuyÕn yªn t−¬ng øngT¸c dông

CÊutróc

Hormone Hypothalamus

C¸c hormone Hypothalamus cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt (RF, IF)

Hypothalamus

thuúsau

thuútr−íc

thuúgi÷a

RF+

IF-

(MiÒn vá TT, Gi¸p tr¹ng,, SD, Gan)

Hocmon

C¬ quan ®Ých

Feed-back vßngng¾n

Feed-back vßngdµi

Ngo¹i c¶nh(to, a/s, ®é Èm …)

KÝch thÝch tõbªn trong

(TuyÕn ®Ých)

Tham kh¶o



B. SInh lý çc tuyÕn néi tiÕt

I. CÊu t¹o (3 thuú)

- VÞ trÝ: hè yªn cña x−¬ng b−ím

Hypothalamus

thuúsau

(thuúTK)th

uútr−íc

(thuútuyÕn)

RF+

IF-

thuúgi÷a

• §/m vµo 2 lÇn mao qu¶n:

- HÖ thèng 1 nhËn chÊt tiÕthypothalamus vµo hÖ mao qu¶nthø cÊp

- HÖ mao qu¶n thø 2 ph©n bècho çc TB tiÕt

§ 1- TuyÕn yªn (Hypophyse)

Tham kh¶o

II. Çc kÝch tè tuyÕn yªn

1. Hormone thuú tr−íc

Çc hormone thuú tr−íc tuyÕn yªn vµ çc tuyÕn ®Ých cña chóng

1.1. H. sinh tr−ëng (STH -Somatotropin HormoneGH - Growth Hormone)

- Protein, 2 LK disulfur. Kh«ng c¬ quan ®Ých (duy nhÊt)



� Chøc n¨ng sinh lý “chuyÓn ho¸”

- Tæng hîp protid (GH t/® lµm a.a dÔ dµng vµo TB)

- KT gan t¹o Somatomedin kÝch thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸)

- ↑ ®−êng huyÕt = KT tiÕt glucagon� ®¸i ®−êng s.lý

- Tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E � ↑axÝt bÐo tù do huyÕt t−¬ng

GH

KT biÖt ho¸ TB sôn

KT s¶n xuÊt IGF-1

KT tæng hîp Protein

KT ph©n gi¶i Lipit

Gi¶m s/d glucose

KT c¬ thÓ sinh tr−ëng

KT t¹o glucoseT¨ng ®−êng huyÕt

� KiÓm so¸t � Rèi lo¹n

� ThiÕu hôt (nh−îc)

Tr−íc dËy th× → chøngng−êi lïn, tÝ hon (trÝ tuÖ b×nhth−êng, bÊt th−êng gen tænghîp STH)

� Thõa GH (−u)

Tr−íc dËy th× → chøngkhæng lå

Sau dËy th×→ chøng to cùc

GH-IFGH-RF



1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.)

glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p

� Chøc n¨ng sinh lý

- Qua H. t’ gi¸p ↑ chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp),↑chuyÓn ho¸ glucid vµ nit¬.

- KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì

- T¨ng c−êng hÊp thu I2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy ho¹t tÝnh men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin

� KiÓm so¸t

- TRH (d−íi ®åi) � tiÕt TSH

- øc chÕ b»ng feed-back tõ c¸c H. tuyÕn gi¸p (T3, T4)

1.3. KÝch vá th−îng thËn tè (ACTH: Adenocorticotropin H.)

- Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25�39 thay ®æi ∈∈∈∈ loµi

- TuyÕn ®Ých: vá th−îng thËn

� T¸c dông

- §iÒu tiÕt trao ®æi ®−êng qua KT tiÕt glucocorticoid vµtrao ®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid

�KiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (d−íi ®åi) vµ c¸c H. váth−îng thËn qua feed-back

- Stress g©y t¨ng tiÕt ACTH → t¨ng tiÕt H. vá th−îng thËn

� −u n¨ng: héi chøng Cushing (t¨ng c−êng tiÕt H. chuyÓn ho¸ ®−êng)

- GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n\o, trÝ nhí, hµnh vi



1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone)

FSH: Folliculo Stimulin H.(kÝch no\n tè)

LH: Luteino Stimulin H.(kÝch hoµng thÓ tè)

§Òu lµ glycoprotein

C¸i: KT bao no\n ph¸t triÓn →tiÕt oestrogen → t/d lªn ®−êng sinh dôc

§ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinhph¸t triÓn → KT t¹o tinh

C¸i: KT chÝn & rông trøng � thÓvµng � tiÕt progesteron

§ùc: KT s¶n xuÊt testosteroncña tÕ bµo kÏ (Leydig)

� KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc

1.5. KÝch nhò tè (prolactin): protein, 3 cÇu disulfur

� T¸c dông

- Cã thai tiÕt liªn tôc, KT thÓ vµng tiÕt progesteron tr−íc khi

tiÕt ë nhau thai vµ KT tiÕt s÷a ngay sau ®Î

- øc chÕ tiÕt FSH, LH � −/c ®éng dôc

- G©y b¶n n¨ng lµm mÑ. Gµ l¬go kh«ng Êp do [prolactin] thÊp.

Tiªm prolactin→→→→ Êp

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, bao no\n tiÕt oestrogen � tuyÕn vó

ph¸t dôc (®Öm, èng dÉn). Trøng rông → thÓ vµng tiÕt

progesteron → KT bao tuyÕn ↑, s÷a ®−îc tiÕt khi cã prolactin



� KiÓm so¸t: PRH vµ PIH (dopamine) d−íi ®åi

- TRH (d−íi ®åi), oestrogen, stress, c¸c chÊt KT (thuèc phiÖn, nicotin & mét sè thuèc an thÇn)

T¨ng c¶m gi¸c TK

3. C¸c hormon hËu yªn: Oxytoxin & Vazopressin

- Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n\o thÊt

- §V cã vó: ADH cã a.a8: Arg (lîn, hµ mm: Lys), a.a3: Phe

- Oxytoxin ≠ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu)

- Tõ peptit dµi c¾t ng¾n t¹o 2 neurophysin ®Æc hiÖu

(neurophysinI cho oxytoxin, neurophysinII cho ADH). Phøc

oxytoxin-neurophysinI & vazopressin-neurophysinII theo

sîi trôc vµo hËu yªn.

2. Hormon thuú gi÷a (MSH: Melanocyte Stimulating H.)

- KÝch h¾c tè→ thay ®æi mµu da , ®iÒu hoµ: MIF vµ MRF



2.1. T¸c dông

� ADH: chèng lîi niÖu, ↑t¸i hÊp thu H2O ë thËn. Co m¹ch→↑Pa- C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic th−îng b×èng thËn → hÊp thu n−íc ë èng thËn

- Khi thiÕu (tæn th−¬ng d−íi ®åi) → ®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu, kh¸tn−íc→ uèng nhiÒu). Sù t¨ng tiÕt → ø n−íc, t¨ng Pa nh−ng nhanhchãng nhÊt thêi

� Oxytoxin:

- Co c¬ tr¬n tö cung, ®−êng sinh dôc c¸i nãi chung → thóc ®Î

- KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó → KT tiÕt s÷a

- ø/d: Thô tinh nh©n t¹o→→→→ KT nhu ®éng t/c ®−a nhanh tinh trïnggÆp trøng →→→→ t¨ng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î

2.2. KiÓm so¸t- §iÒu hoµ ADH th«ng qua ASTT m¸u: (↑↑↑↑ASTT→→→→ tiÕt nhiÒu, ASTT↓→↓→↓→↓→ ↓↓↓↓ tiÕt) �� khi mÊt n−íc�� m¸u ®Æc�� ↑↑↑↑ tiÕt- Khi KT nóm vó, c¬ quan s.dôc��t¨ng tiÕt oxytoxin

§iÒu hoµ tiÕt ADH

-TB nhËn c¶m thÈm thÊu ë Hypothalamus

- TB nhËn c¶m ASTT trong hÖ tuÇn hoµn



- MÆt ngoµi khÝ qu¶n : 2 thuú 2 bªn + mét eo ë gi÷a

§ 2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland)

Bao tuyÕn

TB tiÕt (TB nang tuyÕn)

TiÕt T3 vµ T4

TB c¹nh nang(canxitonin��↓↓↓↓Ca

++ huyÕt

ChÊt keo

T4Thyroxine

T3Triiodothyronine

1. Sinh tæng hîp T3& T4

- DÉn xuÊt cña a.a tyrosine.

- T3, T4 + globulin� Tireoglobulin dù tr÷ ë xoang baotuyÕn. D−íi t/d cña TSH tiÒn yªn → thyroxine

- Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein

tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 b−íc:

B2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2

B1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur

Iod (T.¨n, n−íc) hÊp thu ë ruét d¹ng (I-) ®Õn tuyÕn gi¸p gi÷ l¹i



B3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT

B4: T¹o T3 vµ T4

HO CH

COOH

CH2

NH2

IHO CH

COOH

CH2

NH2

I 2 +MITTyrosine

Iodinaza

COOH

HOI

O CHCH2

NH2

I

I

I

IO CHCH2

NH2

I

I

COOH

HO

IHO CH

COOH

CH2

NH2I DIT

* MIT + DIT �� T3

* DIT + DIT �� T4

2. T¸c dông cña Thyroxine

TB ®Ých: c¸c TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn

� ChuyÓn ho¸

- T¨ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nh−îc n¨ng→→→→ chèng rÐtkÐm, th©n nhiÖt gi¶m)

- ↑↑↑↑ ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein�� n¨ng l−îng(−u n¨ng →→→→ con vËt gÇy, ↓↓↓↓ thÓ träng)

+ Gluxit: →→→→ ↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë ruét

→→→→ ↑↑↑↑ chuyÓn glycogen →→→→ glucose ë gan

+ Protein:→→→→ ↑↑↑↑ dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein

+ Lipit:→→→→ ↑↑↑↑ huy ®éng axÝt bÐo tù do

+ N−íc: ø/c t¸i hÊp thu n−íc èng thËn →→→→ n−íc tiÓu nhiÒu



� Sinh tr−ëng ph¸t dôc

- ¶/h dinh d−ìng da, l«ng. KT sôn liªn hîp� sinh x−¬ng

- G©y biÕn th¸i nßng näc

- KT sinh tr−ëng, ph¸t dôc bµo thai, hÖ TK, x−¬ng bµo thai(thiÕu ë thêi kú bµo thai → ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn)

- Gia cÇm: ↑ tû lÖ Êp në → bæ sung KI cho gµ ®Î

- KT biÓu m« tuyÕn vó, ↑t/h protein, mì s÷a � ↑s¶n l−îng s÷a

- Khi thiÕu → ngõng ®éng dôc

- ¶/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p → kh«ng lËp ®−îc PXC§K)

3. Khi rèi lo¹n

* −u n¨ng: Basedow

- ↑ H. gi¸p tr¹ng → thiªu ®èt hÕt dinh d−ìng → cung cÊp E → gÇy gß → m¾t låi, dÔ xóc c¶m, ↑ th©n nhiÖt

* Nh−îc n¨ng

- B−íu cæ (thiÕu I→ nhu cÇu lín→↑gian chÊt tuyÕn gi¸p→ b−íu)

- ThÇn kinh kÐm ph¸t triÓn → ®Çn ®én

- ↓ nhÞp tim, ↓ Pa

4. T¸c dông cña canxitonin

- ↓ caxi huyÕt. C¬ quan ®Ých: x−¬ng, thËn

↓ gi¶i phãng Ca x−¬ng, ↑ bµi xuÊt Ca++ ë thËn

- §iÒu hoµ: qua sù ↑[Ca++] huyÕt



§ 3. tuyÕn cËn gi¸p (Parathyroid gland)

- C¹nh tuyÕn gi¸p, tiÕt Parathyroid (PTH) cïng canxitonin vµVTM D tham gia vµo chuyÓn ho¸ Ca, P

-B/chÊt: protein

1. T¸c dông cña PTH: ®iÒu hoµ canxi, photpho

ThËnèng thËn xa: ↑↑↑↑t¸i hÊp thu Ca++èng thËn gÇn: ↓↓↓↓ hÊp thu PO4---

X−¬ngHuy ®éng Ca++ tõ x−¬ng

T¨ng Ca++ huyÕt

2. Rèi lo¹n

� −u n¨ng

• ↑ PTH �mÊt Ca x−¬ng, th−êng g©y sái thËn (ø ®ängphotphat Ca c¸c m« mÒm)

• BÖnh Reckling-Hausen: mÊt Ca++ x−¬ng, t¹o hèc, dÔ g\y

� Nh−îc n¨ng: ↓↓↓↓ canxi huyÕt→ co giËt → chÕt

3. §iÒu hoµ: ∈[Ca++] huyÕt, khi [Ca++]↑→ gi¶m tiÕtPTH vµ ng−îc l¹i



§ 4. TuyÕn tuþ (panereas)

- Ngoµi ra, TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid (36 aa) t/d lªn ®−êng ruét

Ngo¹i tiÕt Néi tiÕt

DÞch tuþ(tiªu ho¸)

TB αααα (A)(Glucagon)

Hocmon (3TB tiÓu ®¶o Langerhans)

TB ββββ (B) (Insulin)

TB δδδδ (D)(Somatostatin)

↑↑↑↑®−êng huyÕt ↓↓↓↓®−êng huyÕt

A B

D

F (PP)

Glucagon Insulin

Somatostatin

Polypeptide Pancreatic(PP)

(-)

(-)(-)

(-)

(-)

(+)

(+)

Nguồn gốc và sự ñiều tiết lẫn nhau giữa các hormone tuyến tuỵ



1. C¸c hormon tuyÕn tôy1.1. Insulin

• Polypeptid

M¹ch αααα 21 a.a

M¹ch ββββ 30 a.a

↑↑↑↑ ph©n gi¶i & sö dông glucose

↓↓↓↓ t¹o ®−êng

↑↑↑↑ V/c glucose vµo c¬, m«

↑↑↑↑o.x.h glucose m«bµo

↑↑↑↑T/h glycogen ë gan

↑↑↑↑Ch.ho¸glucose�� mì+ a.bÐo

↓↓↓↓T¹o glucose míi

↓↓↓↓ qu¸ tr×nhglycogen�� glucose

= Ho¹t ho¸ photpho-diesteraza chuyÓn AMP→→→→ATP

Hexokinaza Insulin Hexokinaza*

Glucose Hexokinaza* Glycogen

• T¸c dông: ↓↓↓↓ ®−êng huyÕt (2 h−íng)



•↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë nhiÒu TB•↑↑↑↑ tæng hîp glycogen ë gan• Gi¶m t¹o glucose

↑tæng hîp triglyceride

•↑↑↑↑ hÊp thu a.a ë nhiÒu TB•↑↑↑↑ tæng hîp protein

• Gi¶m glucose huyÕt

•↑↑↑↑ dù tr÷ glycogen ë TB

•↑↑↑↑ dù tr÷ triglyceride TB• ↓↓↓↓ [axÝt bÐo tù do] huyÕt t−¬ng

↓↓↓↓ [a.a] huyÕt t−¬ng

C¸c t¸c dông chÝnh cña Insulin

Insulin

1.2. Glucagon- Polypeptit (29 a.a) do TB αααα , l−u th«ng d¹ng tù do- T/d:↑↑↑↑ [glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin)

↑↑↑↑glycogen →→→→ glucose

ø/c t/h lipit ëganChuyÓn

a.a→→→→glucose

KT tuûth/thËn tiÕtadrenalin

tho¸i ho¸protein

1.3. Somatostatin

- Peptit (14 a.a), do TB D tuþ (ngoµi ra cßn do hypothalamus)

- ø/c gi¶i phãng c¸c H: insulin, glucagon vµ GH (STH)



2. §iÒu hoµ bµi tiÕt

• [glucose] huyÕt cao→ KT d©y X→ tôy→ tiÕt insulin

• STH tuyÕn yªn, [a.a]↑ m¸u � tiÕt c¶ hai

3. Rèi lo¹n

• ¦u n¨ng: (u) thõa insulin�↓↓↓↓®−êng huyÕt ¸c tÝnh�må h«i, ↓↓↓↓ Pa

• Nh−îc n¨ng:↑↑↑↑®−êng huyÕt�®¸i ®−êng� ®ãi, kh¸t, sót c©n�mÊt G �c¹n dù tr÷ hydratcarbon � oxh lipit t¹o E � xªton niÖu

Lipit oxy ho¸ a.axetic→→→→ Axetyl CoA�� axªto axÝt→→→→ axªton→→→→ thÓ xªton

- Xªton k/hîp kiÒm dù tr÷→ ↓↓↓↓[kiÒm] → mÊt c©n b»ng acid-baz¬ →tróng ®éc, h«n mª, chÕt

- C¬ thÓ mÊt n−íc → ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n\o, h«n mª, chÕt

§ 5: TuyÕn th−îng thËn (Adrenal gland)

- N¹o bá miÒn tuû → con vËt sèngC¾t bá 2 tuyÕn → con vËt chÕtMiÒn nµo quan träng h¬n?

VáTuû

Líp l−íi

Líp bãLíp cÇu

Sîi tr−íc h¹ch giao c¶m

TB s¶n xuÊtcatecholanin

TB TuyÕn

TB TK



Nhãm glucocoticoid(oxycocticoid)

• ChuyÓn ho¸ gluxit, protein vµ sinh ®−êng míi

(Cocticosteron, Coctisol)

Nhãm minera cocticoid(Deoxycocticoid)

C©n b»ng ion, ch/ ho¸ kho¸ngDeoxycocticosteron (DOC)

Aldosteron

Nhãm H. sinh dôc

Androgen, Oestrogen, Progesteron.

I. Vá th−îng thËn

®Òu lµ steroid (3 nhãm)

Chøc n¨ng c¸c nhãm (xem s¬ ®å)

GLUXIT• ↑↑↑↑®ång ho¸ (glycogen ë gan)• ↓↓↓↓ sö dông glucose ngo¹i vi� KT t¹o ®−êng tõ a.a→→→→ ®iÒu trÞ

coctisol l©u →→→→ ®¸i ®−êng

� ↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë ruét →→→→ ↑↑↑↑®−êng huyÕt

PROTEIN� KT ph©n huû protein t¹o a.a ë da,

c¬, hÖ lympho →→→→ ↑↑↑↑ nit¬ n−íc tiÓu� ø/c vËn chuyÓn a.a qua mµng

� ë gan cã t/d ®ång ho¸, t¨ng thu

nhËn a.a, t¹o nhiÒu men cho sinh

®−êng míi & chuyÓn ho¸ a.a

LIPIT- ø/c tæng hîp lipit

- ↑↑↑↑ph©n gi¶i lipit→↑→↑→↑→↑ [a.bÐo] tù do & [cholesterol] m¸u

Trao ®æiNa+, K+-T¸i hÊp thu Na+ ë èng thËn

& th¶i K+ ra n−íc tiÓu

+Do gi÷ Na+→→→→ gi÷ n−íc,

→→→→nÕu c¾t→→→→ chÕt (mÊt n−íc)

T¸c dông sinh lý hormone vá th−îng thËn

TRAO ðỔI CHẤTChuyÓn ho¸ Gluxit, Lipit, protein &

trao ®æi muèi kho¸ngC¸c t¸c dông kh¸c

SINH DỤCnhãm H. sinh dôc

Androgen, oestrogen, progesteron

B×nh th−êng kh«ng biÓu hiÖn, khicã u →→→→ nam ho¸ ë con g¸i

(androgen) & dËy th× sím ë con trai* Corticoid:

- G©y suy gi¶m MD →→→→ duy tr× m¶nh

ghÐp (do ↓↓↓↓ b/c eosin & b/c lympho)- Chèng viªm: −/c h/® colagen →chèng viªm ë 1 sè bÖnh thÊp khíp

* Chèng stress:

C¬ chÕ: stress →→→→ vá n·o →→→→ CRF

(vïng d’ ®åi) →→→→ ACTH (tiÒn yªn)

→→→→ coctisol, aldosteron (vá th.thËn)→→→→t¨ng ®Ò kh¸ng

* Chèng viªm, chèng dÞ øng:

Cortisol KT TB ®Ých t¹o

Macrococtin (chèng viªm rÊt m¹nh).

- ↑↑↑↑ tÝnh thÊm mao qu¶n�� b/c xuyªn m¹ch vµ di chuyÓn vÒ phÝa

tæn th−¬ng (MD Ko ®Æc hiÖu)

Aldosteron

Glucoco

ctico

id



O

O

Androstenedione

C17

O

OHCH3

CH3

Testosteron

O

OH

Dehydroepiandrosterone

Androgen (líp l−íi) Glucocorticoids (líp bã)

Pregnenolone

C

OH

O

CH2OH

CH3

CH3

Cholesteron

C

OH

CH3

CH3

CC

CCH3

CH3

CH3

a b

c d1

3

56

1911

17

20

21 25

Enzyme P-450scc

Ho¹t ho¸ bëiACTH

Cortisol

C

O

O

CH2OH

OHOH

Corticosterone

C

O

O

CH2OH

OH

Tæng hîpAndrogen & Glucocorticoidë miÒn vá

II. Tuû th−îng thËn

- B/chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosine

- Cßn cã ë tËn cïng d©y TK g/c.

- CÊu t¹o, c¬ chÕ t/d biÕt râ� m« h×nh n/c c¸c H. kh¸c

HO CH2CH

NH2

OH

OH

Noradrenalin (Nor –No radical)

CH3HO CH2CH NH

OH

OH

Adrenalin

M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch



• T/d nh− TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ)

• Mµng TB ®Ých cã 2 receptor α, β (khi k/h t/d ng−îc nhau)

- Adrenalin + α ë TB da →→→→ co m¹ch (sî hYi lµm mÆt t¸i nhît)

- Adrenalin + β →→→→ ↑ nhÞp tim, ↑huyÕt ¸p, ë gan ↑ glycogen �↑glucose m¸u,

ë x−¬ng t¹o lactat, m« mì ↑ ph©n huû triglycerid

Tim, m¹ch: ↑ h/® tim, co m¹ch (trõ m¹ch vµnh)

→→→→ can thiÖp truþ tim m¹ch

C¬ tr¬n: gi\n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang,

phÕ qu¶n, co c¬ vßng p/x¹ → gi\n ®ång tö

ThËn: ↑ t¹o renin (cÇu thËn)→ ↑ Pa → phï nÒ (viªm thËn→tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB §M cÇu thËn tiÕt renin)

•↑trao ®æi ®−êng: KT p/gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose

- M« mì, c¬ v©n: kh«ng cã G-6 phosphatase →→→→ ph©n huûglucogen kh«ng dõng l¹i ë glucose mµ lµ lactat

•TKTW: ↑ c−êng HF

•Vá th−îng thËn: ↑tiÕt ACTH (Adre & Nor chèngstress th«ng qua sù tiÕt c¸c H. miÒn vá →↑ ®Ò kh¸ng)

•TuyÕn må h«i: ↑ tiÕt

§iÒu hoµ: ↓®−êng huyÕt, ↓h/¸, stress lµ nh©n tè KT tiÕt H. miÒn tuû ./.



§ 6: TuyÕn sinh dôc

A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn)

Do TB kÏ n»m gi÷a c¸c èng sinh tinh(leydig)

1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc)

•C/yÕu Testosteron ngoµi ra Androsteron, dehydroepiandrosteron

•Steroid 19C, cã nhãm OH ë C17

TB kÏ tiÕt 95% Vá th/thËn: 5%

C17

O

OH

CH3

CH3

Testosteron

2. T¸c dông sinh lý

• §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: duy tr×, KT c¬ quan s/d & tuyÕn s/d phô

• §Æc tÝnh s/d thø cÊp: giäng nãi, r©u, c¬ b¾p (mµo, cùa,…)

• KT T§C, ↑®ång ho¸, t¹o m¸u (h/c, Hb ♂>♀), t/h protit c¬, ↑ ph©n gi¶i lipit → c¬ ↑

• ↑ Melanin dù tr÷ → da dµy ®en h¬n

• KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂

• KT TK g©y ph¶n x¹ s/d

• KT tuyÕn nhên, tuyÕn b\ ↑tiÕt→ VK dÔ x©m nhËp → môn

• KT sinh c¸c feromon → mïi hÊp dÉn



→→→→ Khi thiÕn (mÊt k/n t/h testosteron):

+ C¬ quan s/d vµ tuyÕn s/d phô teo

+ MÊt p/x¹ s/d

+ Gi¶m h/® TK (HF, ø/c ®Òu yÕu) → g/s thiÕn → hiÒn

+ T¨ng tæng hîp lipit → bÐo (vç bÐo)

3. §iÒu hoµ bµi tiÕt

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, c¸c KT ngo¹i c¶nh (mïi, con c¸i, To, as,

thøc ¨n…)→ hÖ TK→ vá ®¹i n\o→ hypothalamus→ RF →tuyÕn yªn→ FSH, LH. LH kÝch tinh hoµn tiÕt testosteron.

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc ®ùc



B. TuyÕn sinh dôc c¸i

ThÓ vµngProgesteron

Buång trøngOestrogen

Nhau thaiProgesteron, oestrogen, prolan (A, B), Relaxin

1. Hormone buồng trứng

a. Oestrogen: TB h¹t biÓu m« buång trøng

O

OH

Oestrone

OH

OH

Oestradiol

OestriolOH

OH

OH

� T¸c dông

+ §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀: èng dÉn trøng, tö

cung, ↑kÝch th−íc tuyÕn vó

+ §Æc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…)

+ KT x−¬ng ↑, ®Æc biÖt x−¬ng chËu

+ ↑t/h protein (< H. s/d ♂)

+ ↑ m¹ch m¸u d−íi da→ Êm h¬n

+ TÝch n−íc, muèi kho¸ng→ da c¨ng, ®Çy ®Æn

+ ↑ ®é mÉn c¶m c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Î



b. Progesteron: (streroid 21 C)

• Trøng rông → thÓ vµng → progesteron

- Chöa → tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa

- NÕu kh«ng→ 1 thêi gian → teo (bß:16-18 ngµy) → chöa gi¶?

• C¬ quan s/d ♀ ↑, ®.b mÆt trong èng dÉn (t¹o sãng) →chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c t¨ng sinh, ↑ tiÕt dinh d−ìng)

• §Æc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n n¨ng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn

• KT tuyÕn vó (bao tuyÕn)

• ¦/c co bãp t/cung, ®−êng s/d ♀ → an thai (ø/c oxytoxin)

• ¦/c tiÕt GSH → ngõng ®éng dôc → tr¸nh thai

2 . Hormon nhau thai

�tiÕt cuèi kú chöa (t/d nh− H. buång trøng)• Oestrogen

• Progesteron

�� c¾t t/vµng kú chöa ®Çu→ sÈy thai

�� Oestrogen kú cuèi nhiÒu→↑ mÉn c¶m T/C víi oxytoxin

• Prolan A, Prolan B: t−¬ng tù FSH, LH

• Relaxin: cuèi kú chöa → gi\n d©y ch»ng x/chËu, më cæ t/c, g©y ®Î. Ngoµi ra, lµm t¨ng sinh truëng tuyÕn s÷a

� Thµnh thôc vÒ tÝnh: H. B.trøng + t/vµng � ph¸t triÓn s/d c¸i.

� Chöa: Trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕt→ an thai

� Sù ph¸t triÓn ®−êng s/d c¸i vÉn cÇn→ nhau thai tiÕt thay thÕ.

�Cuèi kú chöa, T/vµng teo→ hÕt progesteron→ ph¶n x¹ ®Î



� KÝch dôc tè (c¸c H. tiÕt trong kú chöa)

• HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B.

Ngµy 40-45 (HT)→ ®Ønh 70-75→ gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150

• HCG (Human Chorionic Gonadotropin)→ prolan A, prolan

B. Ngµy thø 8 (n−íc tiÓu)→ ®Ønh (50-60) → gi¶m ®Õn ngµy

80 vµ duy tr× ®Õn khi ®Î

• T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no\n (nu«i cÊy ph«i)

• Khi chöa trøng, ung th− nhau→ [HCG] rÊt cao

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc c¸iNgo¹i c¶nh: T0,

as, d2, mïi vÞ …

Hypothalamus

Progesteron

Feed-back

Feed-back

TÝn hiÖu tõ vá n·o

(+)GnRH

FSHLH

Trøng chÝnvµ rông

(-)

(-)

ThÓvµng

(-)

Inhibin

Oestrogen

(-)

(-)



3. øng dông

• Vç bÐo: dïng slilboestrol tæng hîp: cho ¨n, tiªm hoÆc ghÐpd−íi da (dõng tr−íc giÕt thÞt) ???

• HTNC + HCG � ®éng dôc nh©n t¹o, kh¾c phôc chËm sinh, v« sinh, siªu bµi no\n.

• Sinh ®Î KH: progesteron (−/c rông trøng)� phèi ®ång lo¹t

• Sö dông FSH, LH, GnRH kÝch thÝch rông trøng

• Prostaglandin → phá thÓ vµng

• �� cã thaiMD ®Þnh tÝnh

SVH→→→→Õch ®ùc (tiªm d−íi da ®ïi, dÞch lç huyÖt soi)

§Þnh l−îng progesteron

mét sè hormone kh¸c

1. Melatonin (tuyÕn tïng): tõ a.a tryptophan� serotonin

� Melatonin. T¸c dông ®iÒu hoµ giÊc ngñ vµ nhÞp sinh häc

2. Leptin (m« mì), peptit, cã t−¬ng quan d−¬ng víi dù tr÷ mì

cña c¬ thÓ , kÝch thÝch tÝnh thÌm ¨n ....

3. H. ®−êng tiªu ho¸: (d¹ dµy, ruét): gastrin, secretin, ...

4. Atrial Natriuretic Peptide (ANP): Peptit, tiÕt tõ thµnh t©m

nhÜ, liªn quan ®Õn bµi tiÕt Na+ ë thËn ./.

-

Ch−¬ng3 SinhlýnéitiÕt · Receptor bản ch ất protein: thi ếu ho ặc cấu trúc bất...

Documents

Transcript of Ch−¬ng3 SinhlýnéitiÕt · Receptor bản ch ất protein: thi ếu ho ặc cấu trúc bất...