arefe.wsarefe.ws/fa/images/library/items/23/sc1390147610.docx · Web viewتقدیم به تو ای...

1 گفتمان حجاب


شناسنامه کتابــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

.گفتمان حجاب : نام کتاب.دکتر محمد بن عبدالرحمن عریفی : مولف.ام حسان مالزهی : مترجم

.3000 : تیراژهـ.ش 1392 : سال چاپاول. : نوبت چاپ

[email protected] : آدرس ایمیل


مانگفتحجاب

مؤلف: دکتر محمد بنعبدالرحمن عریفی

مترجم: ام حسان مالزهی


فهرست مطالب

10.........................................................................................مقدمه مولف

13.......................................................................................شکستن امواج

15......................................................................................مسألة اختالفی

16.....................................................................................و اما داستان ما

17.........................................................................................در بیمارستان

18..............................................................................گفتگوی سارا و اریج

22..................................................................................................برابری

24..............................................................................................شیر زنان

30...................................................گرامی ترین شما پرهیزگارترینتان است

32...............................................................حضور مها با پوششی نامناسب

37......................................................................تفاوت زن و مرد برای چه

41............................................................همانا پروردگار تو، مدبر وداناست

43...........................................................................................پوشش تقوا

45.............................................................................................میدان نبرد

49.....................................پوشش شرعی با چه لباس های صورت می گیرد

50....................................................ویژگی ها و صفات روسری زن محجبه

52...............................................................................................پردة آخر


55....................................................................................سالن غذا خوری

56..........................................دالیل قرآن و سنت بر وجوب پوشیدن صورت

56...............................................................................................دلیل اول

58...............................................................................................دلیل دوم

58.............................................................................................دلیل سوم

59...........................................................................................دلیل چهارم

59.............................................................................................دلیل پنجم

60............................................................................................دلیل ششم

61.............................................................................................دلیل هفتم

61............................................................................................دلیل هشتم

63...............................................................................................دلیل نهم

63..............................................................................................دلیل دهم

64..........................................................................................دلیل یازدهم

64........................................................................................دلیل دوازدهم

65........................................................................................دلیل سیزدهم

66........................................................................................دلیل چهاردهم

66.........................................................................................دلیل پانزدهم

67.......................................................................................دلیل شانزدهم

69..........................................................................................دلیل هفدهم

70..........................................................................................دلیل هجدهم

70..........................................................................................دلیل نوزدهم

71...........................................................................................دلیل بیستم

73................................................اجماع ائمة اربعه بر وجوب پوشیدن چهره

73........................................................................اقوال ائمة مذهب حنفی:

76........................................................................اقوال ائمه مذهب مالکی

77......................................................................اقوال ائمه شافعی مذهب

78.....................................................اقوال ائمة مذهب امام احمد بن حنبل


78............................................................................................نتیجه بحث

اقوال علماء از اقطار گوناگون عالم اسالمی در رابطه با وجوب پوشش80....................................................................................................چهره

80..........................................................................شیخ امیر صنعانی یمنی

80...........................................................شیخ ابو االعلی مودودی پاکستانی

.شیخ محمد علی صابونی از شخصیتهای برجسته و مفسران بزرگ سوریه .81

81................................................عالمه محمد امین شنقیطی اهل موریتانیا

82.................................................شیخ محمد یوسف کافی از علمای تونس

82.................................................عبدالقادر بن حبیب سندی از علمای سند

82................................شیخ مصطفی صبری از ترکیه و مفتی دولت عثمانی

82............................................شیخ عبدالرشید بن محمد سخی اهل نیجریه

83..............................................استاد بانو اعتصام احمد الصراف اهل مصر

83.....................................................استاد بانو یسریه محمد انور اهل مصر

83..............................................شیخ احمد بن حجر آل ابو طامی اهل قطر

84............................................شیخ محمد الزمزمی بن الصدیق اهل مغرب

84...............................................شیخ عبدالحلیم محمود، شیخ اسبق األزهر

84...........................شیخ حسن البنا مرشد جماعت اخوان المسلمین مصری

84.........................................................شیخ محمد بن حسن حجوی مغربی

85............................................دکتر محمد سعید رمضان بوطی اهل سوریه

85....................................................................شیخ عیاده الکبیسی عراقی

85..........................................................شیخ محمد زاهد کوثری اهل ترکیه

85.......................................................شیخ صفی الرحمن مبارکپوری هندی

86.......................................................استاد زهرا فاطمه بنت عبدالله یمنی

86...............................................................استاد بانو کوثر مینیاوی مصری

86..........................................................شیخ أزهر محمد ابوالفضل مصری

86........................................شیخ عبدالرب قریشی ملکیاری کشور پاکستان

88.......................................................................................تصمیمی قاطع


91..........................................................چه کسی ملکه قصر را دیده است

93.....سه دلیل که مدعیان کشف صورت بدان استدالل میکنند و پاسخ به آنها

93..............................................................................................دلیل اول:

: خثعمی زن داستان دوم 96..................................................................دلیل

99.............................................................................................دلیل سوم

101..................................................................................قضیة بی حجابی

102...........................................................................نقطه آغاز این حرکت

103..........................................................................................روزی دیگر

104...........................................................................شکستن کشتی نجات

105.........................................................................................آتش فراگیر

105...................................پارگی به حدی رسید که از وصله زدن هم گذشت

106...............................................................................................شیوهها

107........................................................................................نقطة حرکت


تقدیم به:اب وffتقدیم به تو ای خواهرم که با حج

عفتت بfffffاعث سfffffربلندی پfffffدران وبرادارنت هستی.

ایتffا رعffه بffواهرم کffتقدیم به تو ای خ حجffffاب و عفتت بffffازار هوسffffبازان و هرزگfffان را کسfffاد کfffرده و خfffاری در چشم دشمنان حیا و عفت قffرار گرفتffه

ای.ابffا حجffه بffواهرم کffو ای خffتقدیم به ت

شرعی وارد دبیرسان، دانشگاه و محffلکارت می شوی.

ودffا وجffه بffرورم، کffو ای سffه تffتقدیم ب انffواع فتنffه هffا در حفffظ گffوهر عفت و گسترش آن در میان خواهران مسلمان

تالش می کنی.اهده اتffه مشffتقدیم به تو ای دخترم ک

مfا را بfه یfاد دخfتران صffدر اسfالم می انffدازد و یffاد فاطمffه و عایشffه را زنffده

می کند.


ایffا رهنودهffه بffتقدیم به تو ای مادرم ک سffازنده ات در تffربیت دخffتران غیffور و محجبه ،ما را بffه یffاد خدیجffه و اسffما و

خنسا می اندازی.،لحانfffان، مصfffه مربیfffه همfffدیم بfffتق

مسffلمانان غیffور، جوانffان و پffیرانی کffه غیرت اسالمی در رگ و ریشه آنffان می

تپد و در تار و پودشان می جوشد.ام حسان مالزهی

مقدمه مولف در جزیره گنج، سffارا تفffاوت چنffدانی بffا دخffتران هم جنس

ای بشاش وخودش نداشت، دختری زیبا، قامتی مناسب، چهره از دوران طفffولیت در میffان هم سffن و سffاالنش اسffتثنایی بffه

رسید، مادرش دوست داشffت کffه از هffر نظffر ممتffاز ونظر می برتر باشffد، این دخffتر در قلب مffادر بسffیار ارزشffمند بffود و از

ترسید. رویدادهای احتمالی برای دخترش می ی گنج فffرق چنffدانی بffا سffایراوضffاع و احffوال در جزیffره

های اسالمی نداشت، مثال زمffانی کffه مسffیر خیابffان راسرزمین دیffدی، مسfلمانان بfا یکfدیگرپیمودی، مساجد را با شffکوه میمی

خوشرو بودنffد و فضfای خیابانهfا و بازارهffا آکنffده از طfروات وزیبایی دینی و ایمانی بود.

سینة مردان مومن، سرشار از غیرت و مffردانگی بffود، هیچ کffرد، بffه آبffروی زن مسffلمان تعffرض کنffد. درمردی جرات نمی

های عمومی، زنان آنان نffیز بffا چffادرخیابانها، ماشینها و اتوبوس حیا خود را مزین نمffوده و بffر همین شffیوة زیبffا پffرورش یافتffه


بودند. بیشتر زنان پایبند حجاب شرعی بودند و خffود را از نگffاهداشتند. های نامحرم محفوظ می

- عالمی معروف بffود کffه همffة مffردم او را میدر این جزیره داشffتند. و درشناختند. حکام، امرا و بزرگffان وی را دوسffت می

نزد مردم دارای مقبولیت بود که همه بر رأی و اجتهاد او عمffل کردند، وی عالمی متقی و بزرگوار بود. در سرزمین گنج، هرمی

دیffدیی را نمیگاه تلویزیون را روشffن می کffردی، زن خواننffده که شعر: ای شب، ای چشم، و غffیره بخوانffد، در ویffدئو کلیبهffا

دیffدی کffه موهffایش را فffر و مش کffرده، یffارقاصffی را نمی ها رنگ آمffیزی کffردهآبروانش را کنده و لبانش را با انواع ماتیک

باشد. یffافتیهای تلویزیffون نمیدر جزیرة گنج، مجری زن در برنامه

زیبا و آرام بخش بود و مردم در مسائلو زندگی در این جزیره-دینی با یکدیگر اختالف نداشتند، هرگاه عffالم و مفffتی فتffوا می

پذیرفتنffد و از او راضffیداد، مردم فتوایش را با کمffال میffل می-شدند. زمانی که امام جمعه برای خطبffه و سffخنرانی بffر میمی

پذیرفتنffد. و تffاثیراتخاست، مردم نصایح او را با جffان و دل می بیرونی که بتواند صفا و صمیمیت آنها را در هم بشکنfffد بffدانجا

هffایهffای خاموشffی کffه از زبffانراه نیافتfه بfود. به جز فراخffوان-ی زندگی دیگری را چشیده و با تفکffر و ایffدهافرادی که شیوه

کردند.های دشمن ارتزاق می کردنfدهایی که بذر فسfاد را آبیfاری میآری! بعضی از رسانه

ای موجود بffود، امffاهای مبتذل ماهوارهها و شبکهاز قبیل: مجله تffوان گفت بسffیار سffطحیشان بسیار اندک بffود، حffتی میتاثیر

بود. سالها گذشت و وسایل ارتباط جمعی گسترش پیدا کردند، های زنده به جزیرة گنج اضافه شد و این رسffانهو پخش برنامه

های بیگانه را که دارای هیfچ مهfffار دیffنی و مردانfffگیها فرهنگکردند. نبودند، بfه این مردم پاک سرشت منتقل می


کردنffداهالی پاک فطرت جزیرة گنج ملتهایی را مشffاهده می گزراندنffد.که مانند چارپایان و بلکه بدتر از یffک آنهffا، زنffدگی می

هدفشان فقط خوردن و نوشیدن و خوابیدن بffود، نffه از نمffاز و روزه خffبری بffود و نffه از محffافظت چشffم و از حیffا و غffیرت

نشانی. -زنان پاک دامن جزیرة گنج، زنان دیگر ملتها را مشffاهده می

کردند که به ظffاهر کffردن صffورت خffویش اکتفffا نکffرده، بلکffه کردنffد و حffتی هیچ شffرمیهffا و پاهایشffان را نffیز لخت میسffاق

نداشتند که هر قسمتی از بدن خود را عریان کننffد. عffالم جلیل زد: از خffدا بترسffید و ازالقدر این جزیره در میانشان فریffاد می

ای دوری گزینید، به دین و دیانت خویشهای هرزهتقلید چنین زنمتمسک گردید.

او بیشترین توجه خویش را روی زنان معطوف کffرده بffود و ات را پffاره نکن،گفت: خواهر مسلمان، حجاب و پffردهچنین می

تو گوهر گران بهایی هستی، هر کس لیاقت ندارد بffه سffوی تffو بنگرد. تو ملکه و بانوی ما هسffتی، تffو مffادر و خffواهر، دخffتر و

همه چیز ما هستی. گffرفت تffا از پرتگffاه هالکتهfا را میآن عffالم ربffانی دامن آن

نجات دهد. سایر علما نیز در اجرای این مسئولیت کوشا بودند، هffای روزهای رادیویی، تلویزیونی، خطبffهاز قبیل: اجرای برنامه

ها و... ها و نوار کاستجمعه، پخش کتاب ترسیدند که کشتی غffرق نشffود، مffردم نffیز سffخنانآنان می ها بffه همینها را دوست می داشتند. سالپذیرفتند و آنآنان را می

منffوال گذشffت و این علمffای دلسffوز یکی پس از دیگffری بffه کردند، و علمffای دیگffر بffر سffر کffار میسرای آخرت رحلت می

دادنfffد و کشfffتی را ازآمدنffد و این روش مبffارک را ادامffه میکردند. غfرق شfدن و ویfرانی صیانت می


آوردنffد: ای مffردم! بffهدشمنان از سffوی دیگffر فریffاد بffر می جابریم، اینسوی ما توجه کنید، ما در خوشی و سرور به سر می

برد. پسر و دختر با هم در ارتباط اند، مرد از اندام زن بهره می در همه جا به زنان بنگرید. آنان در سواحل دریاهffا از هffوای زیبای ساحلی لذت می برند. زنان را در هواپیماها ببینیffد کffه از

ای کffه بffه آنffان داده شffده بهffره می برنffد و بffه خffدمت آزادی مسffافران اشffتغال دارنffد. زنffان را در رسffتوانهای بنگریffد کffه چگونه اعضایشان را نمایان کرده و به کار و تالش می پردازند.

های منفی به گوش زنان جزیرة گنج می رسffید،این فراخوان ها کردند؛ زیرا مبلغ این برنامهاما آنها توجهی به این تبلیغات نمیپنداشتند. را آدمهای سبک مغز و نادان می

زنffان پffاک سرشffت این جزیffره، از کffودکی بffر این اسffاس پffرورش یافتffه بودنffد کffه زینت و آرایش خffویش را در مقابffل مردان نffامحرم ظffاهر نکنffد، حffتی اگffر بffه طffور اتفffاقی، سffر

شد، دچffار اضffطرابشان در مقابل فرد اجنبی آشکار میانگشت-ی خffویش را ظffاهر میشدند، پس چگونه چنین زنانی چهffرهمی

اندازنffد؟! کال وکنند و عبا و پوشش اسffالمی خffویش را دور میحاشا!

شکستن امواج های پیش گرفته، بffرای افسffاددشمن متوجه گردید که روش

برد و دریfافت کfه رویfاروییحجابی، راه به جایی نمیجامعه و بی ای ندارد. لذا دست به شکسffتن امffواج آرامبا این جنبش فایده

توان شکست؛ اما اگffر آنهffا راکرد. یعنی، یک بسته هیزم را نمیتوانیم یکی یکی آنها را بشکنیم. از هم جدا کنیم، می

آنها توجه خود را در آغffاز بffه سffوی سffبک و طffرح عباهffا و چادرهای بلند و گشاد زنان محجبه کردند، چادرهایی که هر گffاه

شfffد، پسرفت، زینت و آرایش او اصfffال دیfffده نمیزن راه می


شروع به تاویل و توجه کردند. در آغاز گفتند: ما معتقد نیسffتیم که شما عبای خود را از سر بیرون کنیffد؛ بلکffه منظورمffان این

است که طرح عبایتان را تازه کنید. طراحffان لبffاس شffروع بffه دوختن انffواع متفffاوتی از عباهffا کردند که از عباهای قبلی تنگتر بودند، اما اسم عبffا بffر روی آن قرار داشت و با پوشش آن به جffذابیت زن اضffافه می گشffت، به جای اینکه عبا برای پنهان کردن زیبایهای زن باشffد، خffودش مبffدل بffه زینت و آرایش گشffت. در نتیجffه مقffداری دشffمن از نتیجه کارش مسرور و شادمان شد و احساس کرد که مffوج در

حال شکستن است. بنffابراین، آنffان بffه دوختن انffواع عباهffای جدیffدتری اقffدام کردند، عباهایی که فقط شانه ها را می پوشاند و انواع دیگffری

که به بازوها و اطراف بسته می شدند. شffد کffهای دوخته میاندک اندک چنان عباهای تنگ و فشرده

کرد، حتی با وجود پوشش عبا توجffهتمام اندام زن را نمایان می کند و جffداشد تا آنکه عبا را از سرش میبیشتری بر روی زن می

کرد. می در این هنگام اظطffراب و پشffیمانی جامعffه را فffرا گffرفت، کشتی نجات در حال غرق شدن بود، مصffلحان جامعffه سffکوت نکردنffد؛ بلکffه علمffا فتواهffای شffدید اللحffنی در رابطffه بffا این

های کوبنده بffه لffرزهها صادر کردند و منابر را با سخنرانیپوشاک درآوردند. داعیان در هر جffا بffه نصffیحت و موعظffه پرداختنffد و

ترسffانید و از عffواقبمردم را از پوشیدن این گونffه چادرهffا می سوء این جریffان بیمنffاک بودنffد، چffرا کffه بffا پوشffیدن این نffوع

ها، زینت زن ظاهر بود، آن زینتی کffه خداونffد دسffتور بffهپوشاکستر آن داده است.


هffای تنffگ و نffازک کffه اعضffای زن راحرمت این گونه لبffاس کرد برای هر شخص مؤمن و خردمند واضح و مffبرهننمایان می

هffا کم شffد. حffتی بسffیاربود، سرانجام پوشیدن اینگونه پوشffاک اندک گردید. و زنان مومنه و محجبffه ماننffد سffابق بffه پوشffیدن لباسهای بلند و مناسب روی آوردند، هر چند که انfدکی از زنfان

سهل انگار پوشیدن این عباها را رها نکردند. باز دشمنان متوجه این موضعگیری علما و مصلحان شدند و دریافتند که آنان در راستای نابودی حجffاب و تffرویج اختالط زن و مffرد خffود را خسffته کردنffد و هffزاران زن از این تفکffر و

گffر بلیغی بffر سffر کffارنظریاتشان متأثر شدند، ولی ناگاه دعوت ای را نقffل نمffود کffهآمده و چنان آیات صریح و احادیث کوبنده

زنان مؤمن همه توبه کffرده و از گذشffته خffویش نffادم گشffتند. هنگامی که مفسدان دیدند کffه زنffان بffه یکffدباره تffائب شffدند،

کردنfد: افسfوس مfادست به دنfدان گرفتfه و اینگونfه نجffوا میزیان کردیم.

آری، آنffان فهمیدنffد کfه دین در اعمfاق دل هffا جfا دارد، زن مسfلمان اگffر چfه روزی در امffور دین سffهل انگffاری کنffد و در-حجاب سستی کند، اما با شتاب به سوی حجاب و عفت باز می

دامن از گنج ناب است و با مس کردنگردد؛ زیرا درون زن پاک بر روی طال، غبار از روی آن پاک شده و درخشffندگی و لمعffان

هffایی طffوالنی فاجعffهگffردد، بنffابراین، پس از اندیشffهآن باز میبزرگ روی داد.

مسألة اختالفی هواپرستان بیکار ننشستند، بلکه صفحات تffاریخ را ورق زده و بffه دنبffال مسffائلی گشffتند کffه چگونffه حجffاب در دیگffر سرزمینهای اسالمی از بین رفته است. آنان دریافتند که کffار از کشف و ظاهر کffردن چهffره آغffاز شffده اسffت، لffذا وقffتی این


تبلیغات گسترش یافته و کشف چهfره در میffان مسfلمانان یffک-امر عادی تبدیل شده است، چهره و صورت زن بffا انffواع رنffگ

های متفاوتیآمده است و حجاب به رنگها به نمایش در میآمیزی-خودش را به نمایش گذاشته و صورت به زیباترین حالت در می

هffا وهایی که برای حجاب بود با انواع دوخت آمده است، پارچه هffای زرکffاری و زری دوزی و گلffدوزی آراسffته شffده و بffهمffدل

-زیبایی چهره افزوده است. از این رو ابتدا صورت را ظffاهر می کردند و به تدریج پیشانی و به دنبال آن موهffای جلffوی پیشffانی

هایشffان دررا نیز ظاهر کردنffد. بffدین تffرتیب بffه اجffرای نقشffهی گنج پرداختند. جزیره

-هایشffان را از نگffاه نffامحرم میی گنج چهffرهزنffان جزیffره ای و سایر وسffایلهای ماهوارهالی شبکهپوشانیدند، اما در البه

هffا گffاه گffاهی چffنینارتباطی و از بعضffی از مجالت و روزنامffه خffورد: »در واقffع پوشffیدن چهffره زنمطلبی بffه چشمشffان می

اش را نمایان کند.واجب نیست و برای زن جایز است که چهره انffد و این یffک امffرعلمایی نیز به جواز کشfف چهfره فتffوا داده

اختالفی است.« سffپس این منffوال ادامffه پیffدا کffرد و افffرادی تواند وارد بازارها و خیابانها شffود میفتاوایی صادر کردند که زن

اش را بپوشاند و هffر کس اختیffار دارد کffه بffهبدون اینکه چهره هایش خیره گffردد وها و نازکی لبها و زیبایی گونهصورت، چشم

»والفرماینffد: ی اینها جایزند و در حکم امر خداونffد کffه میهمهباشند.داخل نمی 1 یبدین زینتهن«و اما داستان ما

توجffهسارا از دخترانی نبود که نسffبت بffه حجffاب خffویش بی ای در قصffرش بffا افتخffار و مباهffاتباشffد، بلکffه هماننffد ملکffه

زنffدگی می کffرد و بffه حجffابش افتخffار می کffرد، همگی از

[31 - ]نور:1


شخصیت و استقامت باالی وی در شگفت بودند. هر صبح طبق دید و در میان این ازدحام، خffواهرانمعمول خیابان را شلوغ می

-دید کfه پfردة حجfاب را از محاسfن صfورتمسلمانش را نیز میشان برداشته بودند.

اش مشffاهدهها را در مسیر مدرسffههمواره سارا این صحنه کرد، اما از طرف دیگر بسیاری از دانشfجویان زن بودنfد کfهمی

هffا چهرهایشffان راپوشffانیدند، بعضffیچهره و تمام بدنشان را می پوشffیدند کffه ماننffدکردند، و بffرخی فقffط عباهffایی مینمایان می

دیffد کffه دور و بffر اینمانتو بود، او بعضی از پسران هرزه را می شffوند، تffا بعضffی از آنهffا را در دام خffود شffکاردختران جمع می

هffا از دید و این صffحنهی اینها را میکنند! سارا در مسیرش همه جلوی دیدگانش عبور می کرد، در حالی که حجاب کاملی بر تن

کffرد بffه وی سffخنی رکیffک بگویffد یffاداشت و کسی جffرات نمی شماره تلفنش را به او بدهد، دارای چنان ابهت و وقاری بود که

کردند. گویا فرشتگان از او مراقبfت و پاسfداری میدر بیمارستان

مادر سffارا نهمین مffاه حffاملگی را پشffت سffر می گزرانffد. همة اهل منزل منتظر مسافر کوچلو بودند که به دنیا پا می نهد و مشffتاق دیffدن این خردسffال بودنffد، وقffتی مffادر سffارا درد

ایزایمان را احساس کرد، به بیمارستان منتقل شد و پسر بچه زیبا به دنیا آورد، عصر آن روز سارا به همffراه پffدر بffه مالقffات مffادرش در بیمارسffتان رفت. افffراد زیffادی در بیمارسffتان بffه

شffان را بffا تمffام وجffودآمدنffد و سffالمتیمالقات بیمارانشffان می فمیدنffد کffه دارای چffه نعمت بffزرگیکردنffد و میاحسffاس می

ها پرباشند، همة اتاقهستند که اهل بیمارستان از آن محروم می از بیمار بود، یکی در اثر تصادف و دیگری در اثر مشکل قلffبی،


و زن دیگری به خاطر بیماری زنانه مراجعه کffرده بffود. خالصffهاین که بیماران متفاوتی یافته می شد.

سارا به اتاق مادرش رفت، آنجا چهار مادر هماننffد او بودنffد ها بهکه تازه فرزند به دنیا آورده بود. نگاه سارا در میان مالقاتی

دختر باوقاری افتاد که آثار ذکاوت و ادب در او نمایffان بffود. آن دختر عبای گشادی پوشیده بود که بر روی آن هیچ نffوع تزئیffنی

اش نمایان و همانند بدر کامffل،شد، اما چون چهرهمشاهده نمی روشffن و زیبffا بffود و همffة مffردم، اعم از مالقffات کننffدگان،

دیدندپرستاران، پزشکان و... وی را می سارا از این صحنه متحیر شد که چطور این دختر زینت خود

کند در حالی که خدواند به صراحت فرموده اسffت:را نمایان می و زینت خffویش را )همچffون سffر و» ، 2»والیبدین زینتهن«

صورت، سینه، بازو، سffاق، گffردن، خلخffا، گfردن بنffد، بازوبنffد( « سارا با جسffارتی کffه داشffت بffا کمffال ادب ونمایان نسازند،

احترام به سوی آن دختر رفته و سالم عرض کffرد و فهمیffد کffه اسم این دختر »اریج« است و بffرایش معلffوم شffد کffه خffواهر اریج مادر شده و به مالقات مffادرش آمffده اسffت. لffذا بffرایش دعای خیر نمود و با کسب اجازه از اریج رشته سffخن را چffنین آغاز کرد: من یffک حffرف خصوصffی بffا شffما داشffتم، آیffا مایffل

هستید در اتاق مجاور با همدیگر گفتگویی آرام داشته باشیم. دو دختر به آرامی بffه آن اتffاق رفتffه و میانشffان گفتگوهffای مختصری رد و بدل شد و در خالل این سخنان سارا فهمیffد کffه

انffد اریج کتابها و مجالتی را که در مورد آزادی زن نگاشته شffده کند، کتابهایی که در قالب آزادی زن، وی را بهبسیار مطالعه می

ای می بffرهنگی و بی حجffابی می کشffاند و زن را بسffان بffرده نمایاند که باید آزاد گردد. بحثی طوالنی میان سارا و اریج شکل

گرفت.2: [31نور - ]


گفتگوی سارا و اریج دانید کffه خداونffدسارا اینگونه شروع کرد: خانم! آیا شما می

متعال زن و مرد را از دو جنس، از نوع انسان آفریده و خداوند ،3»وانه خلق الــزوجین الــذکر و االنــثی«فرماید: چنین می

« و این که او است که جفتهای نر و ماده را می آفریند.» خواهرم! زوجین وابسته به یکدیگرند، و هیچ کدام از دیگری

باشد و هر دو در چرخانیدن چرخة زندگی شریکندنیاز نمیبی آری، زن و مرد در عمارت و آبادانی دنیا با یکدیگر شffریکند، عمffوم مسffائل دین میffان زن و مffرد فffرقی نffدارد. در اجffرای

همانگونffه کffه و برابرنffد. رسffول خffدامسولیت همffه شffریک اند، زنان را نیز خطffاب کffردهمردان را مورد خطاب قرار داده

اند، با زنان و مردان برای داخffل شffدن در اسffالم بیعت گرفتffه اند و در هنگام نماز زنان و مردان را امامت کرده اند، مردان و زنان را فتوا دادند، و نیز زنان و مffردان بffه ایشffان رأی و نظffر

پذیرفتند. میداده و آن حضرت در این لحظffه اریج بffا صffدای بلنffد فریffاد زد: رسffول خffدا

کffرد، حffال آن کffه حضffرات ابffوبکر ومشورت زنان را قبول می موجود بودند؟عمر

سارا جواب داد: به ام سلمه گوش فرا بده کffه بffا مشfورت گردد، امری که نزدیک بود لشکریایشان مشکل بزرگی حل می

از پای در آید و همة اینها در زمانی دور از عصر حاضر بوده کffهامروز افرادی به گمان خود از حقوق زن دفاع می کنند.

به قصد عمffره عffازم سffویسارا: هنگامی که رسول خدا مکه مکرمه شffدند، هffزار و دویسffت نفffر از اصffحاب بزرگffوار جهت ادای عمره ایشان را همراهی می کردند، این جریان قبل

[45 ]نجم: -3


از فتح مکه بود، اهل مکه که مشرک بودند از ورود آنان به مکه خواسffتند اجffازهو ادای عمره جلوگیری کردند، به هرکس که می

کردند. خواستند، منع میدادند و هر کس را که نمیورود می اش فقffط بffرای ادای بffه همffراه یffاران گffرامیآن حضffرت

عمره آمده بودند و قصد جنگ و یا چیز دیگری نداشffتند. مffردم قریش، مسلمانان را از ورود به مکه باز داشffتند. در آغffاز امffر

اراده نمffود کffه بffا زور و قffدرت متوسffل شffود،آن حضffرت سپس از تصمیم خویش صرف نظر نموده و به اینکه میانشffان

ای نوشته شود موافقت نمودند.صلح نامه قریش افرادی را برای گفتگو در رابطه با بندهای صلح میان دو طرف فرستاد. سهیل بن عمر آمد تا در رابطه با مفاد صffلح

کfاتب را فرخوانfد و فرمfود: بنfویس:گفتگو کند. آن حضfرت سffهیل اعffتراض کffرد و»بســم اللــه الــرحمن و الــرحیم«

-بffری؟ مffا او را نمیگفت: »رحمن« کیسffت کffه از آن اسffم میــمک اللهم«شناسfffیم، بنfffویس سfffپس آن حضfffرت»بس « بffه آنای است که »محمffد رسffول اللهفرمود: این عهدنامه

صلح نموده است. باز سfهیل از روی اعfتراض گفت: اگfر مffا تffو را بffه عنffوان

-پffذیرفتم تffو را از ورود بffه بیت اللffه بffاز نمیپیffامبر خffویش می جنگیfدیم، بلکffه این طfور بنffویس: محمffد بنداشتیم و با تو نمی

عبدالله. فرمffود بنffویس: بffه این شffرط کffه اهffل مکffهآن حضرت

بگذارند که مffا خانffة خffدا را طffواف کffنیم. سffهیل گفت: بffرای ایم.ها بر ما عار نگیرند که ما تحت فشار قfرار گرفتffهاینکه عرب

شود. آن حضرتپس از سال آینده به شما اجازه عمره داده می هم به همة بندهای قffرار داد مffوافقت نمffوده و آنffان را کتبffا


قبول کردند. سهیل به این راضی نشد و خواست عرصffه را بffرتر کند.مسلمانان تنگ

لذا این شرط را افزود: اگر مسلمانی از مکه به قصد مدینه بیرون شود؛ باید بازگردانیده شود؛ اما اگر شخصی از مدینه بffه سمت مکه قصد نموده و از دین اسالم مرتد شود در مکه از او

شffود. مسffلمانان در اعffتراض و مخffالفت این بنffداسffتقبال می گفتند: شخصی مسلمان شده و بffه مffا بپیونffدد او را بffه سffوی کافران بازگردانیم؟! سبحان الله! چگونffه بffه سffمت مشffرکان

این بنffد را پذیرفتنffد، امffاشود؟ اما آن حضرتبازگردانیده می ها بffازگرددفرمود: آن کس که از میان ما مسلمانان به سوی آن

خداوند او را دور گردانیffده و سffپس سffکوت نمffوده و در فکffرفرو رفت.

کffه مسffلمانان با قریشیان صلح نمffود بffرای اینرسول خدا امسال به مدینه منوره بازگردنffد و سffال آینffده عمffرة قضffایی

خویش را انجام دهند. مسلمانان با لباس احرام آمده بودنffد تffا عمffره را ادا کننffد؛

هfا را بازداشffتند برایشffان یffک ضffربةاما زمانی که قریشffیان آن از نوشتن معاهده فارغ شffدروحی بود. چون که رسول اکرم

یشffانهffاو به سوی یارانش روی کرده و دسffتور بffه ذبح قربffانی کرد. حیواناتی از قبیffل گوسffفند و شffتر جهت قربfانی قربffانی

ها را بکشند و همچنین یارانآورده بودند تا پس از ادای عمره آنخویش را دستور به تراشیدن موها نمود.

مسلمانان حیرت زده شدند؛ زیرا همة این امور پس از ادای پffذیرد، قلبهffای این بزرگffواران هنffوز مشffتاقعمffره انجffام می

زیارت خانة خدا بود، بffه همین علت از انجffام امffر نبffوی تffاخیر کردند به امید آنکffه بffه درخواسffت ایشfان بffرای ورود بffه مکfه مکرمه و اجرای مناسک عمره توجه شود، اما پذیرفته نشد. آن


نگریست و منتظر بود تا دستورش اجffرا به یارانش میحضرت گfردد؛ امffا کسffی برنخاسffت. مجffددا دسffتور خffویش را تکffرار

بffه خشffمنمود، اما باز هم کسی برنخاسffت. رسffول گffرامی کfه بffا کfاروانآمدند و به نfزد همسffر بزرگfوارش، ام سffلمه

همراه بود، رفتffه و بffرای این بffانوی بزرگffوار شffرح داد کffه بffاپیروانش دچار این مشکل گردیده است؟!

- فرمffود: ای رسffول خffدا! شffما میام المؤمنین ام سffلمه خواهید از دستورتان اطاعت کنند؟! به سffوی ایشffان بffرو و بffا

ات را ذبح کن، و دسffتورکسی حتی یک کلمه سخن نگو! قربانی عینffا مشffورت همسffربده موهایت را حلق کنند. آن حضffرت

اش را اجرا نمffود. بffا مشffاهدة این واقعffه، صffحابة کffرامگرامی هایشffان را ذبح نمودنffد ویکی پس از دیگری برخاسffته و قربffانی

موهایشان را تراشیدند. بffبین ای أریج چطffور یffک زن بffه خffودش اعتمffاد بffه نفس-داشت و با این تدبیر عالی، خود را حقیر نپنداشت، بلکه چffاره

او را تحقیر نکردنffد؛ بلکffهای اندیشید، و هیچ کدام از اصحاببر مشورت او عمل نموده و آن اجرا کردند.

در این لحظه أریج گفت: به خدا که این سخن بسffیار زیبffا وجالب است.

برابری گفتم خداونffد درگردیم، اریج داشتم میبه داستان خود باز می

میffان دو جنس زن و مffرد در هffر چffیزی مسffاوات را رعffایت نموده است مگر آن مواردی که طffبیعت و سرشffت زن و مfرد-با یکدیگر فرق دارنffد. خداونffد متعffال در رابطffه بffا مffردان می

، »همانffا مffردانی کffه بffا تffو4»ان الذین یبایعونک«فرماید: ا»گویffد: بیعت می کننffد«. و در مffورد زنffان چffنین می ــا أيهــ ي

[10الفتح:] - 4


»ای نبی خدا ! آنگffاه5النبي إذا جاءك المؤمنات يبايعنك«که زنان مؤمنه به نزد تو آمدند تا با تو بیعت کنند...«

و در رابطه با اجرای مسئولیت در خانه نیز مساوات رعایت فرمایند: »مffرد مسffئول اسffت میشده آن جا که رسول اکرم

اش، و زن نffیز مسffئول اسffت در قبffال خانffةدر قبffال خffانواده شوهر و فرزنffدانش، همگی شffما مسffئولید و از همffة شffما در

6رابطه با زیر دستانتان سؤال خواهد شد« همچffنین در میffان زن و مffرد در اجffرای احکffام و عبffادات شرعی مسffاوات را برقffرار نمffوده اسffت کffه هماننffد همffدیگر

اند. به عنوان مثال: نمازهای پنج گانffهدستور به اجرای آن شده ی مffاه مبffارکهم بر زن و هم بر مرد فرض شده اسffت، روزه

بر هر دو جنس الزم است، زکات و حج بیت الله الحرام نیز بffه همین صffورت. حffتی خداونffد بffرای زنffان در بسffیاری از این احکامی که ذکر شدند تخفیف قائل شده است، به عنوان مثffال

را از ذمة زن ساقط نمودهدر ایام حیض و نفاس، نماز و روزهاست.

همچنین هر دو جنس در عمران و آبادی جامعه موظفند تا با تالش و کوشش خویش، جامعه را به سوی رشد و ترقی سffوق

افرماینffد: دهند. چنان کffه خداونffد می وا في مناكبهـ »فامشــ »در اطffراف زمین راه برویffد و از رزق ، 7وكلوا من رزقه«

خداوند ارتزاق نمائید«. در این آیه خطاب خداوند به زن و مffرد اسffت و هffر کffدام از زن و مffرد در انجffام طاعffات و عبffادات

اند. گوناگون شریعت، مأمور و مسؤللماتفرمایffد: چنانکه خداوند می لمين والمسـ »إن المسـ

انتين والقانتــــات والمــــؤمنين والمؤمنــــات والقــــ[12: الممتحنة] - 5 متفق علیه. -6[.15]الملك: -7


ابرات ابرين والصـــ ادقات والصـــ ادقين والصـــ والصـــدقات دقين والمتصــ عات والمتصــ عين والخاشــ والخاشــــروجهم ــ افظين ف ــ ــ ائمات والح ــ ــ ائمين والص ــ ــ والص والحافظات والذاكرين الله كثيرا والــذاكرات أعــد الله

را عظيمــا« مffردان مسffلمان و زنffان ، »8لهم مغفرة وأجــ مسلمان، مردان با ایمffان و زنffان باایمffان، مffردان فرمffانبردار فرمان خدا و زنان فرمffانبردار فرمffان خffدا، مffردان راسffتگو و زنان راستگو، مffردان شffکیبا و زنffان شffکیبا، مffردان فffروتن و زنان فffروتن، مffردان بخشایشffگر و زنffان بخشایشffگر، مffردان روزه دار و زنان روزه دار، مردان پاکffدامن و زنffان پاکffدامن، و مردانی که بسیار خدا را یاد می کنند و زنانی که بسffیار خffدا را یاد می کنند، خداوند برای همۀ� آنان آمرزش و پاداش بزرگی را

« فراهم ساخته است. انffد تffا از دسffتور خffدا وو نیز هر دو جنس دستور داده شده

»وما كــان لمــؤمن والرسffولش اطffاعت و پffیروی نماینffد: ــون لهم ــرا أن يك وله أم ــ ى الله ورس ــ ــة إذا قض مؤمن

هیچ مرد و زن مؤمنی، در کاری کffه »، 9الخيرة من أمرهم« خffدا و پیغمffبرش داوری کffرده باشffند )و آن را مقffرر نمffوده باشند( اختیاری از خود در آن ندارنffد )و ارادۀ� ایشffان بایffد تffابع

.«.ارادۀ� خدا و رسول باشد( این را بدان که زنان صالحه در اطffاعت و بنffدگی خداونffد و

هffا را ارائffهاطاعت کردن و عمل کردن بffه دین، بهffترین نمونffه داده اند و بffرای تقffرب بffه ذات الهی و جلب رضffایت و محبت

اند.ذات یگانه، تکالیف و سختیها را تحمل کرده

[35 ]األحزاب: -8[.36 ]األحزاب: -9


شیر زنان سffارا سffخنانش را اینگونffه ادامffه داد: أریج، بffرایت جریffان

ی خfواهران اسfت، راهfای حفfظ قfرآن کfه ویffژهیکی از کالس کنم که یکی از مدیران ایشان برایم گفتffه اسffت، ویتعریف می

گوید: هنگffامی کffه مffا کالس حفffظ قffرآن را افتتffاح کffردیم،می ساختمان، مقداری از سطح خیابان بلندتر بود و نیاز به درسffت

ای بود، تا به داخل ساختمان بروند، دخfتران طلبfه بfهکردن پله توانستند ایاب و ذهاب کنند. روز اول برای ثبت نام درراحتی می

نظر گرفته شده بود. من با مشاهدة پیر زنی که وارد ساختمان زده شدم! دخترش، او را با ویلچر آورد تffا اینکffه بffهشد، شگفت

ها مانع از حffرکت ویلچffردرب ساختمان رسید و چون وجود پله شد، پیرزن نگاهی به دختر و ویلچffر کffرد و پس از آن بffا کمffک دخترش از ویلچر پیاده شد و وارد ساختمان گردید و اسمش را

کننffدی حفffظ ثبت نffام میدر لیسffت کسffانی کffه بffرای شffعبهنوشت، و باز به همان صورت بازگشت.

من از برخی از دختران شنیدم کffه در رابطffه بffا این پffیرزن سffال پیش بffرای ایشffان حادثffة15گفتنffد: حffدود چffنین می

ای که او را زمین گیر و فلج کرده ووحشتناکی رخ داده به گونه به روی تخت انداخته اسffت و تمffام بffدنش را مجffروحش و بffه سبب اینکه زمین گیر بوده گوشت بffدنش آب شffده اسffت، بffه

ای که جز با کمک دخترش نتوانسffته بffدنش را تکffان دهffد،گونه اما عقل او سالم بوده و قلبش همانند قلب یffک انسffان مffؤمن زنده بوده است. لذا به این فکر افتاده که با این حال به اسffالم

هffا بffه دین اسffالمخدمت کند. راهکارهایی یافته تا با این شffیوه سود و فایده برساند. تا جایی که برایش مقدور و میسر بffود از

دانی چکار کffرد؟! درچه در اختیارش بود به کار گرفت...! میآن- بfه خfانوادهاش را پایگاهی بfرای کمfکقدم اول خانة مسکونی

های نیازمند قرار داد و استقبال مردم به خوبی گرم بffود دیffری


های مردمی بffود کffه بffهنگذشت که حیاط منزلش مملو از کمک هffای نیازمنffد وکردند و پffل ارتبffاطی میffان خffانوادهاو تقدیم می

کffرد، چffه بسffیارهffا ارسffال میهffا را بffه آنخffیرین بffود و کمffکگرسنگانی که به ذریعة این پیر زن فلج سیر شدند.

در حین فرسffتادن کمffکاقدام دوم این پیرزن مؤمن:-های نیازمند، برای آنان کتاب یا نffوار کاسffتی نffیز میبه خانواده

فرستاد که مطffالب مفیffد و سffودمندی در آن بffود و بffرای این گرفت که در غالب موضوعات کتابافراد مسابقاتی در نظر می

ها باشند.ها موظف به شنیدن و خواندن آنو نوارها بود تا آن زنانی که از راه هدایت به دور بودند را رهffااقدام سوم:

ها راکرد و آنها ارتباط برقرار میتوجه نبود؛ بلکه با آنکرد و بینمینمود.نصیحت می

از طریق تماس بffا افffراد معتمffد و علمffا واقدام چهارم: شffوهرمؤسسات خیریه در حل مسئله ازدواج دختران و زنان بی

تالش می کرد تا بتواند مورد مناسبی برای ایشان پیدا نمffوده وبه خانه بخت راه یابند.

ــدام پنجم: در حffل اختالفffات خffانوادگی و زناشffوییاقمشارکتی فعال داشت.

به خدا قسم که او زنی شگفت انگیز بود. هffا بهffره أریج تمام حواسffش بffه سffخنان سffارا بffود و از آن

-برد و هر آنچه را که می شffنید، در ذهنش مffرور میکافی را می کffرد: مسffاوات میffان جنس زن و مffرد و... و آنچffه را کffه قبال شنیده بfود از قبیffل این کfه زن مظلfوم واقfع شffده، حقfوقش پایمال شده، بی پنffاه اسffت و... بنffابراین، بffرای تاییffد سffخنان

سارا پیوسته می گفت: عالیه، عالیه. سارا در ادامه افزود: اینجا یک نکتة حائز اهمیتی وجود دارد:

»ای»یا ایهــا النــاس« ،فرماینffد: هffر زمffان کffه خداونffد می


خوانیم، بffهمردم« یا وقتی در احادیث نبوی چنین مطالبی را می شود. خداونffد درصورت مطلق زنان و مردان همه را شامل می

مرتبffه در مواضffع گونffاگون زنffان و20قffرآن عظیم بffالغ بffر مردان را با چنین مواردی خطاب نموده است. به عنffوان مثffال

کنم:را ذکر می»یا ایها الناس« چند نمونه از ــدوا ربکم(،– 1 ــاس اعب ــا الن ــا ایه »ای مffردم 10 )ی

پروردگارتان را بپرستید«. 2 – )یــا ایهــا النــاس کلــوا ممــا فی األرض حالال

ــا(، های مfffردم! از خوراکیهfffای زمین، حالل و پfffاکیز »11طیب.بخورید.«

12 )یا ایها الناس قد جائکم برهان من ربکم...(،– 3 »ای مffردم! از جffانب خداونffد برایتffان دلیffل و برهffان آمffده

است.«. ،13 )یا ایها الناس انی رســول اللــه الیکم... (– 4

»ای مردم! من رسول خffدایم کffه بffه سffویتان فرسffتاده شffدهام.«. )یـــا ایهـــا النـــاس انـــا خلقنـــاکم من ذکـــر و– 5

»ای مffردم! مffا شffما را از دو جفت نffر و مffاده، 14أنــثی...(آفریدیم.«.

بله اینطور است، خداونffد زنffان و مffردان را عمومffا بffا یffکزند. کالم صدا می

سفر کن و به مادرمffان،با من به شهر مدینه، شهر پیامبر بنگffر ! روزی در مffنزلش کffه بffه رضffی اللffه عنهاام سffلمه

[.21 - ]بقرة:10[.168 - ]بقرة:11[.174 - نساء:12[.158 - ]اعراف: 13[.13 - ]حجرات:14


مسجد نبffوی چسfبیده بffود، تشfریف داشffت و سffردش بfود، و زد، در این هنگffام شffنید کffه رسffول خffداموهایش را شانه می

داربه کنیزش گفت: دست نگه »یا ایها الناس«صدا می زد: مffردان! آماده شد تا به مسجد برود، کنیز گفت: رسول خffدا »نــاس«را صffدا زد نffه زنffان را. ایشffان گفت: من در کلمffه

داخل هستم.دهید یک سؤال بپرسم؟أریج: بسیار خب سارا! اجازه می

سارا: یک لحظه، یک مطلب کوتاه در رابطه با مسffاوات درذهنم آمد دوست دارم این را هم بشنوی

أریج: بفرما. سارا: همانگونه که زن و مرد در اجرای دستورات و واجبات

-انffد. خداونffد میبرابffر هسffتند، در دریffافت پffاداش نffیز مسffاویــؤمنفرمایند: »من عمل صالحا من ذكر أو أنثى وهو م

ن مــا رهم بأحســ زينهم أجــ فلنحيينه حيــاة طيبــة ولنجــ هر کس چه زن و چffه مffرد کffار شایسffته» 15كانوا يعملون«

انجام دهد و مffؤمن باشffد، بffدو )در این دنیffا( زنffدگی پffاکیزه و خوشایندی می بخشیم و )در آن دنیffا( پffاداش )کارهffای خffوب(

«آنان را بر طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد.يعو نیز می فرماید: تجاب لهم ربهم أني ال أضــ »فاســ

آن گffffاه، » 16عمـــل عامـــل منكم من ذكـــر أو أنثى« پروردگارشان دعای ایشان را پذیرفت و پاسخشffان داد کffه من عمل هیچ کسی از شما را که به کار پرداخته باشد fff خffواه زن

«باشد یا مرد f ضایع نخواهم کرد. الحات منفرمایffد: و در جایی می »ومن يعمــل من الصــ

ــدخلون الجنة وال ــؤمن فأولئك ي ــو م ــر أو أنثى وه ذك[.97 ]النحل: -15[.195]آل عمران: - 16


کسی که اعمال شایسته انجffام دهffد و ، »17يظلمون نقيرا« مؤمن باشد f خواه مرد و خواه زن f چنان کسانی داخل بهشت

«شوند و کمترین ستمی بدانان نشود. شوند، بffرایو همه احادیثی که درباره فضائل اعمال ذکر می

عمffوم مسffلمین، اعم از زن و مffرد اسffت. بffه عنffوان مثffال را بخوانffد بffرایش»سبحان الله و بحمده«حدیث: هر کس

شود.در بهشت درخت نخلی سبز می رکعت سنت مؤکده را با پایبندی بخوانffد12و کسی روزانه

شود.ای بنا میبرایش در بهشت خانه و در مسئلة جزا و کیفر نیز زن و مرد برابرند: هر گاه حffدی از حffدود الهی را زیffر پffا بگزارنffد، بffدون هیچ تمffیز و اولویffتی

شوند. عقوبت میانيةفرماینffد: خداوند در رابطffه بffا کیفffر عمffل زنffا می »الز

اني فاجلدوا كل واحد منهمــا مائة جلــدة« هffر » ،18والز.«.یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید

ارقة»گویffد: در رابطه با کیفffر دزدی می ارق والســ والســ دست مرد دزد و زن دزد را بffه کیفfر، »19«فاقطعوا أيديهما

«.عملی که انجام داده اند. »ليعــذب اللهفرمایffد: و در مffورد گنffاه شffرک و نفffاق می

ركات ركين والمشـــ ات والمشـــ المنـــافقين والمنافقـــ و سffرانجام»، 20ويتوب الله على المؤمنين والمؤمنــات«

خداوند مردان و زنان منافق، و مردان و زنان مشffرک را کیفffر«.دهد، و بر مردان و زنان مومن ببخشاید.

[.124 ]النساء: -17[.2 ]النور: -18[.38: المائدة] -19[.73 ]األحزاب: -20


خداونffد متعffال در رابطffه بffا کffرامت انسffان هffر دو را بffه صورت یکسان، مکرم و گرامی داشffته کffه هیچ کffدام را خffوار

فرمایند:نشمرده و از منزلتش نکاسته است. خداوند سبحان میــا بني آدم« من د كر »مffا فرزنffدان آدم را گffرامی،21»ولقــ

داشتیم.« شffود و خداونffداین آیه هر دو جنس زن و مffرد را شffامل می

تحقffیر مسffلمان اعم از زن و مffرد را حffرام نمffوده و فرمffودهوماسffت: وم من قــ خر قــ ا الذين آمنــوا ال يســ »يــا أيهــ

ى عسى أن يكونوا خيرا منهم وال نساء من نساء عســ» ای کسffانی کffه ایمffان آورده ایffد! »،22أن يكن خيرا منهن

نباید گروهی از مردان شما گروه دیگری را استهزا کنند، شffاید آنان بهتر از اینان باشند، و نباید زنfانی زنfان دیگfری را اسfتهزا

«.کنند، زیرا چه بسا آنان از اینان خوبتر باشندتان استگرامی ترین شما پرهیزگارترین

أریج همة حواسش به سخنان سارا بود، و سارا با هیجffان و گفت، یک لحظه سffارا سffکوتجنب و جوش فراوانی سخن می

کرد و به سختی خود را کنترل کرد تا گریه نکنffد، قلبش آکنfffده از محبت خداونfد بود. چگونه اینها دینfffی را مffورد اتهfffام قffرار

دهند که خداوند آن را مشروع نموده و به حد کمffال رسffاندهمی است، آیا ممکن است خداوند بffه زن سffتم نمffوده و در حfق او

اجحاف نماید! سپس با تمام عزم و افتخffار چffنین گفت: مffیزان برتffری در میان زن و مرد فقffط و فقffط در یffک چffیز و آن هم تقواسffت.

ــرفرمایffد: خداوند می ــاكم من ذك ا الناس إنا خلقن »يا أيهــــرمكم عوبا وقبائل لتعــارفوا إن أك وأنثى وجعلناكم شــ

[.70 ]اإلسراء: -21[.11 ]الحجرات: -22


ای مردمffان! مfا»، 23عند الله أتقاكم إن الله عليم خبير« شما را از مرد و زنی آفریده ایم، و شما را تffیره تffیره و قبیلffه قبیله نموده ایم تا همدیگر را بشناسید. بی گمان گffرامی تffرین شما در نزد خدا متقی ترین شما است. مسلما خداونffد آگffاه و

«باخبر است. هیکffلترین شffما پرهیزگffارترین اسffت نffه قffویآری، گرامی

ترین و نه ثروتمندترین، نه به مردانگی اسffت و نfه بfه پسfت ومقام، بلکه بر اساس تقوا و پرهیزگاری است.

أریج با لحffنی کfه آکنfده از تfأثر بfود، گفت: ای کfاش اغلب اند و دم از حقوقزنانی که فریب این تبلیغات مخرب را خورده

فهمیدنffد کffهبردند تا می میزنند، به مفهوم این سخنان پیزن می ذات الله جfل جاللfه بfا بنffدگانش هیچ انتقfام جfویی و لجfاجتی ندارد، بلکه زنان، بندگان اللffه تعffالی هسffتند، هffر کس از آنffان می تواند به باالترین مقام بهشfت، و حffتی بfه واسfطة تقfوا از

مردان هم سبقت بگیرد. گffویی! عالوه بffر آنچffه فرمودیffد،سارا ادامه داد: راسffت می

-حتی با ازدواج نمودن کرامت هر یک از زن و مffرد محفffوظ می »ولهن مثل الذيفرماینffد: مانffد، آن جffا کffه اللffه تعffالی می

و بffffرای همسffffران )حقffffوق و ، »24عليهن بـــالمعروف« واجباتی( است )که باید شوهران ادا بکنند( همfان گونfه کfه بfر آنان )حقوق و واجباتی( است که )باید همسffران ادا بکننffد( بffه گونۀ� شایسته ای )که برابر عرف مردمان و موافق بffا شffریعت

«.اسالم باشد(. در رابطffه بffا حقffوق زنffان ازحضffرت حکیم بن معاویه

یپرسيد و گفت: ای رسول خدا! حق زن بر ضمه رسول الله هffا فرمود: »هر گاه غذا خوردید، بffه آنما چیست؟ آن حضرت

[.13 ]الحجرات: -23[.228]البقرة: -24


ها را بپوشانید« و فرمffود: زنffانبخورانید، و هر گاه پوشیدید، آنها حقوقی دارید. بر ضمة شما حقوقی دارند و شما هم برآن

همچنین فرزندان را به ادا کردن حقوق والffدین امffر نمffوده است، حتی حقوق مادر را بیش از حقوق پدر قرار داده اسffت،

ينا اإلنسان بوالديه إحسانا حملتهفرماید: قرآن می »ووصه«. ما به انسان دستور می دهیم که به پدر و مادر خود »،25أم

نیکی کنffد. چffرا کffه مffادرش او را بffا رنج و مشffقت حمffل میه« ابتدا از مادر آغاز نمود و فرمود: »کند، « و حقوقحملته أم

مادر را از پدر مقدم داشت. خوانیم: مfردی از محضffر رسffولدر کتاب صحیحین چنین می

چنین سؤال کرد: چه کسی به حسffن معاشffرت در میffانخدا دار اسffت؟ ایشffان فرمffود: »مffادرت، مffادرت، مffادرت،ما حffق

سپس پدرت.«حضور مها با پوششی نامناسب

ها داغ بود، خffواهر أریج کffه »مهffا« نffامدر حالی که بحث آن گشffت وداشت، در میان راه روها بffه دنبffال خffواهرش أریج می

نمی دانست کجا رفته است. از شیوه پوشش مها مشخص بود انگار است. لباسی که پوشffیده بffود که نسبت به حجابش سهل

ای کffه تمffام برآمffدگی وبسffیار تنffگ و چسffبان بffود، بffه گونffه کرد و به هنگام راه رفتن، شffلوارفرورفتگی بدنش را نمایان می شد و توجه حffاظرین را بffه خffودغربی که پوشیده بود ظاهر می

کرد.جلب می مها وارد اتاق استراحت شد و أریج را همffراه سffارا دیffد، از

پرسی و مصافحه بffانشستن آن دو تعجب کرد. با سالم و احوال سارا و معرفی کوتاهی که میانشffان رد و بffدل شffد، وارد بحث

آنان شد و به گفتگوی آن دو گوش فرا داد.[.15 ]األحقاف: -25


بحث پffیرامون حقffوق زن در اسffالم همچنffان داغ بffود. مهffا نتوانست خود را کنترل کند و با جسارت و صراحت تمام گفت:

ترنffد، چffرابختتر و خffوشها از مردان باهوشای سارا ! بعضی زن خواهند میان زن و مرد فرق قائل شوندافرادی از قبیل شما می

و برای هر کدام مرزگزاری کنند کffه هیچ کffدام از این دو جنس گوییffد:اش میشرکت در امور مخffالف را نداشffته باشffد؟! همffه

مffرد.... مffرد.... مهffا در این زمینffه بسffیار متجب بffود و تعجبکرد.داد و پیوسته همین سؤال را تکرار مینشان می

گوییfffد زن... زن...،سfffارا لبخنfffدی زد و گفت: و مfffدام می بسیار خوب مها گوش بده! خواست خداوند بوده که مرد با زن متفاوت باشد. مرد در شکل و ساختار و از نظر جسffمی از زن

تر است. هffر کffدام بایffد در سffددتر و از نظر عاطفی ضعیفقویرشد توانمندی خودشان باشند.

مها: چگونه؟ سffارا: زن دارای ویژگیهffای جسffمی خffاص خffودش اسffت. بیماری های زنانه از قبیffل حیض، نفffاس، درد زایمffان، مسffائل

گffردد و زن از پهلffوی چپ آدمشیردهی و.... برایش تffاری میآفریده شده نه استخوان سینه که به قلب نزدیک است.

اما مرد موظف اسffت بffرای انجffام شffئون خffانواده و زن و فرزندان، مراقبت و انفاق کردن برایشان تالش کنffد. بffه همین

تffر آفریffده شffده اسffت. ازعلت است که از نظر جسمانی قوی تffوان بffههای اختالف ساختاری میان زن و مffرد، میآثار و نشانه

اختالف آن دو در توانایی جسمی، عاطفی، تفffاوت و برتffری دربعضی از احکام شرعی را نام برد.

منظffورم تفffاوت در ذکffاوت و هوشffمندی نیسffت، بلکffه منظورم این است که از نظر جسمی توانمندتر و از نظر تحمل

تffر اسffت. وهای کار و تالش برای مخارج خانواده نیرومندسختی


اگر جنس زن توان حمل مسffئولیت خfرج و مخfارج خfانواده را کffرد. مffادر مffریم علیهffا السffالمداشت خداوند او را مسئول می

»وليستفffاوت این مسffئله را دریافتffه بffود. از این رو گفت: ، »فرزند پسر مانند فرزند دختر نیست«. 26الذكر كاألنثى«

چنین به نظر می رسید که مها از سخنان سffارا قfانع نشfده بffود، از این رو سffارا نگffاهی بffه وی انffداخت و گفت: مهffا!

-خواهم، اگر شffما معلم یfک مدرسffه می بfودی و میمعذرت می خواستی یک جلسه در مدرسه ترتیب دهی، و قصffد داشffتی در سالن جلسه چنffدین وظیفffه را انجffام دهی، از قبیffل: نظffافت، برنامه ریزی، نصب اوراق، پاک کردن تخته، شمردن کلمffات، و

آمffوز بffود، کffه هffر کffدام دارایدر مقابffل تffو بیسffت دانش شان یکی چاق و تپل اسffت،خصوصیاتی متفاوت بودند، در میان

یکی الغffر و ضffعیف، دیگffری سffخنور، یکی جسffور و آن یکی آمffوزان کffدام یffک راخجffالتی و کم رو، تffو از میffان این دانش

کردی تا بر نردبان باال برود و اوراق را نصب کند؟ آیffاانتخاب می آمffوزان چfاق مناسffب کffار نیسffت؟ مهffا بffا لبخنffدیکی از دانش

آموزان الغffر و سffبکجواب داد: مسلما خیر، بلکه یکی از دانش کردم. سارا ادامه داد: کffدام یffک مناسffب نظffافترا انتخاب می آموز سخنور و جسور، درسته؟ مها جواب داد: خیراست؟ دانش

آمffد گffویی! بلکffه از او بffه عنffوان مجffری جلسffه بffرای خffوش کردم، و افراد دیگر را برای کار نصب اوراقمهمانان انتخاب می

گماردم. و نظافت می پرسffم: آیffا در اینسffارا: بسffیار خffوب، حffال مهffا از تffو می

شffود؟ مهffاآمffوزانت میتقسffیم بنffدی تffو ظلم بffر یکی از دانش جواب داد: نه، همة کارهایی که انجام گرفته مهم بوده و نffوعی

شوند. تکامل و همیاری محسوب می

[.36]آل عمران: -26


آمffوزسارا: بله همین طffور اسffت، حffاال بffالفرض اگffر دانش چاق اعتراض می کرد یffا آن یکی کffه الغffر اسffت معffترض می شد یا شاگرد الغffر از وظیفffه اش راضffی نمی بffود یffا سffخنور

ها یffاری کنffد تffو چffهناراضی می شد که تو را در اجرای برنامهکردی؟ کار می

پffذیرفتم؛ زیffرا قffرار دادنمها: من اعتراض هیچ کدام را نمیگردد. مسئولیت بر صاحب آن ظلم محسوب نمی

این جا بود که سارا به هدفی کffه داشffت رسffید؛ لffذا ادامffه داد: بسیار عالی! حاال چرا تو مخالف این مسأله هستی که یffک

هffا مخصffوص مffرد و یffک سffری مخصffوص زنسffری مسffئولیتباشد، هر کدام بنا بر توانایی که دارند موظفند.

گffویی خffارجدر این هنگام مها قاطعانه به سارا گفت: تو میشدن زن از منزل حرام است؟

سارا: با تعجب گفت: من نگفتم حرام است. أریج: بسیاری از امور هستند که زن هم ماننffد مffرد و حffتی

تواند انجام دهد. بهتر از مرد می سارا: حرف شما درسffت اسffت، امffا گffوش کن نظffرت در

هffای ماشffینکند و چرخها کار میمورد زنی که در آپاراتی ماشین کند؟ یا نظرت در مffورد زنی کffه درها را باد میرا جدا کرده و آن از سffطح شffهرکffردن زبالffهکند و کارش جمعشهرداری کار می

کند، حتی گffاهی بffه جهتکنده و خاکروبی میاست، یا زمین را کند،ها را جمع میها رفته و آشغالها، داخل آنمسدود شfدن جدول

یا نظرتان در رابطه با زنی که در گرمای شدید، روزانffه هشffت ساعت راننده جرثقیل است و ماشینش را برای بوکسیل کردن

آورد و بffرای حمffل و نقffلهای فرسffوده بffه حffرکت درمیماشین های مرتفع در تکاپوست،آالت برای ساختماناشیای سنگین و آهن

اسffت، و سffاختن پffلیا در رابطه با زنی که کارش کنffدن چffاه


کند و از این ماشffین بffه آن ماشffینهای سیمان را بلند میکیسهکند، آیا این کارها مناسب زن هستند یا مرد.جا میجابه

در همین میان که سارا مشغول مثال زدن بffود، أریج و مهffا دادنffد کffههffر از گffاهی بffا لبخنffدهای آرامشffان گffوش فffرا می

ها باال رفت.ناگواناه خنده ها را به آرامش فرا خواند. برای هffر شffخص عffاقلیسارا آن

دانffداعم از مسلمان و غیر مسلمان معلوم و واضح اسffت و می باشد. حتی صffاحبانکه این شغلها در خور طبیعfت یfک زن نمfی

-هffای سffنگینی نمیها هیچ گاه زنffان را بffر چffنین مسffئولیتشرکت هffا نیسffت.دانند که چنین کارهایی در توانffایی آنگمارند؛ زیرا می

حتی اگر یک زن دست به چنین کارهایی بزند؛ به تدریج اسffاس دهد، پوسffتش ضffخیم وزنانگی و لطافت خویش را از دست می

شود.هایش برآمfده، و رنگfش تیfره میشود، ماهیچهکلفت می شان را پاک کردنffد و سffارا مffرتبهای خندهأریج و مها اشک

کffرد. اجffازه بدهیffد سffخنم را بffه پایffانهffایش را تکffرار میحرفبرسانم.

أریج: بفرمایید. سارا: بسیار خوب ولی خنده نباشد.

مها: باشه، باشه هffایی کffه شffنیدیدسارا چنین ادامffه داد: در مقابffل این مثffال

نظرتان در رابطه با مردی کffه خانffه نشffین اسffت و مسffئولیت ها را در آغffوش خfود قfرارها را بر عهده گرفته، آنشیردهی بچه

دهffد ودهد و اگر بچه گریه کند او را بغل گرفته و نffوازش میمی گffیرد وسراید تا بچه آرام میهای کودکانه میبرایش شعر و ترانه

دهffداگر یکی از دخترانش به سن بلوغ رسید، برایش توضیح می گویffد و شffبو از دوران جدیدی که او بffه آن رسffیده سffخن می

شffنودهنگام در کنار زنش آرام گرفته ناگffاه صffدای دزدی را می


خواهffد تffاکه وارد منزل شده است، بیداد می کند و از زنش می-ها را جمع میکشد و بچهبه این موضوع رسیدگی کنده و جیغ می

کند. همچنین نظرتان در مffورد مffردی کffه ... در این لحظffه أریج

کffنیم: زناش را بگیرد و گفت: فffرض مینتوانست جلfوی خندهرود؟ کشد و مرد به دنبfال دزد مfیجیغ می

سارا با ذکاوت و تیزهوشی که داشت جواب داد، چرا؟ مگfر تواندمیان زن و مرد نباید مساوات و برابری باشد؟ هر کدام می

مسئولیت دیگری را انجام دهند.! تواند شیر خشffکمها گفت: جای شگفت است. مگه مرد می

تواند بچه را در آغوش بگیرد و او را شffیربچه را فراهم کند! می دهد و مسائل مربوط به دخترانش را حل کند! پس چیزی باقی نمانده جز این که حامله شود و بچه به دنیا بیffاورد؟! اینجffا بffود که نوبت سارا رسید تا بخندد، آن گاه گوشة چffادرش را جلffوی دهانش گرفته غرق خنده شد، چون تصور می کرد که یک مffرد

شود؟!حامله میتفاوت زن و مرد برای چه

هfایی کfه میffانمfان برگfردیم. تفfاوتسارا: باز دوباره به بحث هfایی اسfت کffه ازجنس زن و مرد وجود دارند بfه سffبب تفfاوت

نظffر طffبیعت و سffاختار هffر کffدام اسffت و بffرخی از احکffام ای است که دیگران به خffدمت اومخصوص زن است. زن ملکه

اند. بر مرد واجب است که برای همسر، دختر، مffادر، ودرآمده ی کسانی که تحت کفالت او هستند خرج و هزینه نمایffد. وهمه

هffا کوتffاهی ورزد، و بffرنبایffد در خffوراک، پوشffاک، و معالجffة آن گffیر آبرویشffان اسffت دفfffاع کنfffد.اوست تا خطراتی که گربیان

فرماید: »هر آن کس به خاطر حفظ آبffرویش مfیرسfول خfدا کشته شود، شهید است«. مffردان قیم زنffان هسffتند بffه خffاطر


پاسداری، حفظ ارزشها، کسب و کار و دریافت مخارج خانوادهو زنان.

جــال قوامــون علىو همین اسfffت تفسfffیر آیfffه: »الروا ل الله بعضهم على بعض وبمــا أنفقــ النساء بما فض

مردان بر زنان سرپرستند، بدان خاطر که، » 27من أموالهم« خداوند )بffرای نظffام اجتمffاع، مffردان را بffر زنffان در بffرخی از صفات برتریهایی بخشیده است و( بعضی را بر بعضی فضffلیت داده است، و نیز بدان خاطر که )معموال مردان رنج می کشffند و پول به دسffت می آورنffد و( از امffوال خfود )بffرای خffانواده(

«.خرج می کنند. وظیفه زن نگهداری امور خانه و دفاع از شوهر متناسffب بffا طبیعت وی، و وظیفه مرد پاسffداری از امffور بffیرون و وظیفffه

زن کنترل امور داخلی منزل است. بنابر همین علت است که خداوند بسیاری از عباداتی را کffه بffر مffرد واجب گردانیffده اسffت، آن را از زنffان سffاقط نمffوده است. به عنوان مثال: بر مردان جهffاد واجب و فffرض اسffت و شرکت در نمffاز جمعffه، در گرمffای تابسffتان باشffد یffا سffرمای

شدید زمستان. أریج پیوسته می گفت: اما ... سارا... این یعffنی ... و چffنین

به نظر می رسید که در سخنانش متردد است. خواهی چیزی بگویی؟ سارا گفت: می

اریج: برخی از تبعیضاتی وجffود دارنffد از قبیffل این کffه چffرا نصffف سffهمیه مffرد اسffت؟ آیffا در اینجffا سffهم زن از مffیراث

شریعت اسالم تبعیض قائل نشده است؟ کffه قلبش آکنffده از محبت خداونffد و عظمت سارا در حالی

کنی که اسffالم بffا زنffان دشffمنیخداوند بود، گفت: تو گمان می[.34]النساء: - 27


ها پاک و برتر است! اگر بffالفرضدارد؟ خداوند از این کینه توزی شد. زن رخصffتاین گونه بود، در نمازهای زن تخفیف قائل نمی

دارد نمازش را ادا کند و در هر ماه چند روزی از خوانffدن نمffاز دهffدای که برایش رخ میو به خاطر عادت ماهانه گرددمعاف می

خداوند بر زن ترحم نموده و حتی در روزهای فرض ماه مبارک رمضان، افطار کردن روزهfای مfاهواری را بfرایش جfایز قfرار

ی حج هر چند کffه زن ثروتمنffدداده است. حتی در ادای فریضه برایش وجود محرم در سفر میسر نباشد تا در باشد مادامی که

سffفر مffراقب او باشffد این فریضffه را از زن سffاقط گردانیffدهاست.

-دانم که خداوند به عدل و انصاف حکم میاریج: ببین من می یخffواهم فلسffفهدارد، اما میکند و هرگز بر کسی ظلم روا نمی

این حکم شرعی را بدانم که چرا در تقسیم مffیراث زن و مffردفرق وجود دارد؟

سارا: خداوند هرگز چیزی را بدون حکمت مشffروع و مقffرر کنffد خداونffد، پروردگffار بffزرگ ماسffت و نسffبت بffه مصffالحنمی

میرد و یکزنم: مردی میتر است. مثالی برایت میبندگانش آگاه میلیffون تومffان150پسر و دختر برجffا می گffزارد و ترکffة پffدر

است، حاال چه اندازه سهم دختر است و چه اندازه پسر؟ - میلیffون ارث پسffر می100 میلیون سهم دخffتر و 50اریج:

باشد. اشکند و مهریffهسارا: درسته، پس از مدتی دختر ازدواج می

-گردد، حاال کل اموال دختر چقدر می میلیون تومان تعیین می50شود؟

میلیون.100اریج: سارا: طبق معمول پس از مراسم عروسی به عروس خانم

گffیرد کffه مffااز طرف دوستان و خویشاوندن هffدایایی تعلffق می


10گیریم، حاال بffا این میلیfون در نظfر مfی10جمfع کfل آن را شود؟ میلیون چقدر می

میلیون.110اریج: بیندسارا: شوهر این دختر برایش جهیزیة سنگینی تدراک می

کنffد و بسffیاری از زحمتهffا را متحمffلو اثاثیه منزل خریداری می های آنچنانی، ولیمه و خرج عروسیگردد: از قبیل سفر، هدیهمی

و غیر... اما آن سوی قضیه یعنی پسر، وی به خاستگاری دختری می

کنند. حاال چقدر بffاقی میلیونی برایش مقرر می50رود و مهریه ماند؟ می

میلیون. 50اریج: کندسارا: پس از آن داماد اثاثیه و لوازم خانه برایش مهیا می

شffودهای هنگفتی متحمffل میو در برپایی مراسم عروسی خرج میلیون است. خffوب خffانم بffاهوش! حffاال چقffدر60که بالغ بر

برای پسر می ماند؟ میلیون مقروض شد. 10اریج: با لبخند جواب داد:

سارا: البته هنffوز این بffاقی اسffت کffه مffرد وظیفffه دارد تffا ها را بدهffد.مخارج خانه و بچه ها را بپردازد و خرج مدرسة بچه

ها که گفته شد! هیچ کffدام وظیفffه زن نیسffت.همة این مسولیت میلیونی را در یک پffروژه پffر درآمffد100خواهرش سرمایه اما

می گذارد و سودهای کالنی از آن به دسffت می آورد و در عین حال شوهرش موظف است که خرج او و فرزندانش را بپردازد

برق، تلفن و آب نیز بر عهده شوهر است.و فیش بنffابراین خffانم اریج: سffرمایه مffردان خffرج امffور زنffان می

کنffد کffه این زن، مffادر باشffد یffا خffواهر و یffاشffود و فffرق نمی فرمایffد:دخترش. واقعا همان گونffه اسffت کffه خداونffد می


، »براسfffتی پروردگfffارت دانfffا و28»ان ربــک حکیم علیم« باحکمت است«. خدواند در این کالم پر معffنی میffان حکمت در

شریعت و علم به احتیاجات بندگان را جمع نموده است. آرامش و خشیت خاصی أریج و مها را فfرا گرفتfه بfود و در

کردنffد، فرورفتffه بودنffد،حکمت کارهای خداونffد حکیم تفکffر می خدایا تو را سپاس، چقدر نزد ما محبوبی، پروردگارا! چقffدر تffو حکیمی و نسبت به امور ما آگاهی و عادالنه رفتار می کنی! آیا ما در صدد حکمی غیر از حکم تو هستیم؟ آیffا شffریعتی کffاملتر از شریعت تو وجود دارد؟! کجایند کسffانی کffه می خواهنffد این حکم خداوندی را از ما بزدایند و جدا کنند؟ پناه به خدا. کسffانی که می خواهند ما را از دین باز گردانند گویffا دین ویffژه مffردان

است و به زنان تعلقی ندارد. همانا پروردگار تو، مدبر وداناست

سارا: بر ما الزم است تا به تقسیم پروردگار راضی باشیم. همانطور که بر مردان جایز نیست آنچه را که به زنان اجازه داده شده است کنند، از قبیffل آرزو پوشffیدن زیffور آالت طال و نقره و پوشیدن لباس ابریشم و ساقط شدن بسیاری از احکام شرعی، همچنین برای زنان نیز الزم است که به تقسیم خداوند

راضی و خشنود باشند. برای زن و مرد مسلمان جایز نیست که در تفریق هایی کffه شfffریعت بfffرای هfffر کfffدام از زن و مfffرد تخصfffیص نمfffوده،

درخواست کنند. زیرا این کffار سffبب نارضffایتی اللffه نسffبت بffه تقffدیر وی و راضی نبffودن بffر دسffتور و شffریعت الهی می گffردد. بffه همین

ل الله جهت خداوند متعال می فرماید: »وال تتمنوا مــا فضــبوا ــ ا اكتس يب مم ــ ال نص جــ كم على بعض للر ــ ــه بعض ب

28 : [83انعام - ]


له ألوا الله من فضــ بن واســ ا اكتســ يب مم وللنساء نصــ آرزوی چیزی نکنیffد کffه»، 29إن الله كان بكل شيء عليما«

خداوند برخی از شما را با )اعطای( آن بر بffرخی دیگffر برتffری داده است )و مردان را در بعضی از چیزها بر زنffان، و زنffان را در بعضی از چیزها بر مردان فضیلت داده و مرحمت روا دیffده است(. مردان نصیبی دارند از آنچه فراچنگ می آورنffد و زنffان )هم( نصیبی دارند از آنچه به دست می آورند و طلب فضffل او

«.کنید. بی گمان خداوند )کامال( آگاه از هر چیزی بوده است. وقتی ما می خوانیم که خداونffد در نص صffریح قffرآن از مffاffا و آروز نکffنیم، پس حffال و وضffعیت می خواهffد کffه حffتی تمن کسffی کffه مسffائل تفffریقی میffان زن و مffرد را انکffار می کنffد چیست؟ و چه می شffود حffال کسffی کffه دم از لغffو کffردن این احکام می زند و ادعای مساوات و برابری میان زن و مffرد می کنffد آن هم در مسffائلی کffه امکffان برقffراری مسffاوات وجffود

ندارد؟! به خدا قسم اگر در تمام احکام میان زن و مرد مسffاوات و برابری برقرار می شد، با درنظر گffرفتن این مسffئله کffه زن و مرد در خلقت و توانایی با یکدیگر برابffر نیسffتند، بffر هffر کffدام

ظلم می شد.پوشش تقوا

مها: به همین جهت خداوند سffتر و حجffاب را بffر زن فffرض نمffوده و بffه مffرد اختیffار داده اسffت کffه هffر چffه می خواهffد

بپوشد!! سارا: نه این طور نیست، مرد هم اجازه ندارد هر چffه دلش

بخواهد، بپوشد. ؟مها: چگونه؟ توضیح دهید

[.32 ]النساء: - 29


سffارا: سffتر و حجffاب بffر هffر زن و مffرد مسffلمانی فffرض است. بر مردان الزم است عورت خود را بپوشانند و از ناف تا زانو برایشان الزامی است که پوشیده باشد، مگر برای همسffر و کنیزان شرعی. و شریعت بخاطر پرهیز از انحرافات اخالقی، کودکان دختر و پسر را اجازه نداده است تا در یک رختخواب به صورت مختلط بخوابند و دستور داده تا جدا از همدیگر بخوابنffد

تا مبادا منجر به برانگیخته شدن شهوتهای فاسد گردد. در زمان جاهلیت مردم قریش بصffورت برهنffه خffاة خffدا را

هffایی کffه گنffاهطواف می کردند، به این پنffدار کffه مffا بffا لبffاس مکffه را فتحکنیم، تا این کffه رسffول خffداایم، طواف نمیکرده

ای شffرعی صffادر نمffوده و، قطعنامffهنمودنffد. آن حضffرت فرمود: هیچ کس اعم از زن و مرد حق ندارد به صffورت برهنffه خانffة خffدا را طffواف نمایffد و هیچ کس اجffازه نffدارد در حffالت لخت و عریان نماز بخواند حتی اگffر در شffب و تنهffایی باشffد و

کسی او را نبیند، باید خودش را بپوشاند هم چنین رسول خدا نهی نمود از این که زمانی که تنها باشد خودش را برهنه کنffد و

فرمود:»خداوند سزاواتر است تا از او شرم و حیا شود.« در احرام پوشیدن زن و مرد نیز فرق وجود دارد، مffردان از-مزین کردن احرام و لباس که مشبه به زنان باشد، نهی شffده

اند و هم چنین منع شده اند کffه شffلوار بپوشffند، بffر عکس زنموظف است که پاهایش را بپوشاند.

خداوند به مؤمنان دستور داده است که بffه عffورت دیگffران که بدون قصد ظاهر می شffود، نگffاه نکننffد، یffا اگffر آرایش زن ظاهر بود به آن ننگرند و حرام کرده است که به آنچه منجر بffه

هffا آداببرانگیختffه شffدن شffهوت می گffردد بنگرنffد، همffة این شرعی هستند تا آدمی از حرام دوری گزیند همffة آن چffه گفتffه


شد اموری است که الله تعالی بر عموم زنffان و مffردان واجبگردانیده است

هffایی از اعضffایش رابنابراین، مرد موظف است کffه قسffمت بپوشاند و به زن نیز دستور رسیده است تا حجffابش را رعffایت

تر است که زن حجابش را رعffایت نمایffد؛ زیffرا ازکند. و مناسب هffای گffرگ صffفتان کffه بffه دنبffال زینت و زیبffایی اوسffت،نگffاه

محفوظ می ماند. به همین علت خداوند می خواهد تا او زیبایی و زینتش را پوشیده نگffه دارد و انffدام زیبffایش را بپوشffاند کffه اولین آن پوشیدن صffورت اسffت تffا کسffی نسffبت بffه عفت او

تعرض نکند. أریج: به خدا سوگند این سخن بسیار زیبایی است.

سffارا: بffه یffاد دارم زنی پایبنffد نمffاز و عبffاداتش بffود و داشت، اما در امر حجاب سهلهمسرش او را بسیار دوست می

انگاری می کرد، چهره اش را در مقابل برادران شffوهر نمایffان می کرد، حتی در جلوه دوسffتان شffوهر، گffاهی در حین احffوال پرسی دست می داد و مصافحه می کرد، همسرش نسffبت بffه او مشکوک می گردید و در ذهنش سfواالت زیffادی دور می زد، فالنی در نگاه کردن به زنم چه منظوری داشت؟ چffرا بffا فالنی مصافحه کردی؟ چرا دستت را در دست فالنی تا مدت طوالنی

گذاشتی؟ چرا برای حرف های فالنی خندیدی؟ مرد احساس می کرد که زنش، به دیگری دل بسffته اسffت. مرد اینطور احساس می کرد که شاه است و همسffرش ملکffة

اوست و کسی حق ندارد در ملک او تصرف داشته باشد. این زن می گویffد: از بسffیار بffودن مشffکالت خffانواده ام، چندین بار به طالق فکر کردم، خیلی خسffته شffده ام، راه حffل چیسffت؟ یffک روز تصffمیم گffرفتم تffا فرمffان الهی را در مffورد حجاب زن مسلمان اجرا کنم و با مردان مصافحه نکنم و پایبنffد


حجffاب شffرعی باشffم. چهfره ام را در مقابffل مffردان نffامحرم پوشانیدم و کسی غیر از همسر و محارم من اجازه نداشت، به من نگfffاه کنfffد و از اختالط بfffا مfffردان بیگانfffه دوری نمfffودم. احساس غره و وقار می کردم. دانستم آن کسانی که با آنها در رابطه بودم، اکنون که می بینند در مقابffل آنهfا حجffاب می کنم بیشتر مرا مورد احترام قرار می دهند و این قffانون خداونffد در مورد زن است. از آن پس میffان من و همسffرم مشffکلی روی

نداد. خداوند را سپاس می گویم. سارا: أریج! برای همین است که خداوند حجffاب شffرعی را برای زن واجب گردانیffده اسffت و بffدان کffه خداونffد خffالق زن

است و به امور او آگاه تر می باشد. میدان نبرد

أریج: علما در مورد حکم حجاب با یکدیگر اختالف دارند؛ در این مورد که تمffام بffدن زن پوشffیده شffود یffا دو کfف دسffت و

صورتش نمایان باشد. سارا: مثffل اینکffه بحثمffان دارد داغ می شffود؛ زیfرا اسffاس

بحث میان ما همین نکته است أریج: بله نبرد میان ما داغ است، اما اشکالی ندارد. مطمئن باش من خواهان حقم و می خffواهم مطیffع فرمffان پروردگffارم

باشم، پس با آوردن دالیل شرعی مرا قانع کن. سارا: ادلة من از قرآن و سffنت و دالیffل عملی زنffان عصffر

و زنffان عصffر خلفffای راشffدین و زنffان فاضffله ورسffول الله پاکدامنی است که در قرون متمادی بدان عمffل کffرده انffد تffا قرن سوم تاریخ اسالمی، بلکه عمل کردن به این حکم شffرعی تا تقسیم حکومت اسالمی به کشffورهای جffدا از هم و تffا قffرن

چهارم ادامه داشته است.


أریج: معذرت می خواهم کدام حکم منظورت است؟ سارا: وجوب پوشانیدن چهره. آری، آشکار کردن صورت در

سال های اخیر انجام گرفته و به این صورت عام شده است. اریج: این امر شگفت انگیزی است. برای این سخنت دلیffل

داری؟ سارا: االن برایت ثابت می کنم.

ظاهر کردن صffورت، اصffال وجffود نداشffته و در میffان زنffان مؤمنه، پوشانیدن چهره رایج بوده است. این گفته اکثر علمffای ماست. من همة آن ادله را از حفظ ندارم، امffا در یffک کتابچffه ای کffه بffرای ارشffاد و دعffوت زنffان نگتاشffته شffده اسffت،

موجوداند. ای از آنها را برای مادرم آوردم تا میان پرستاران توزیffعپاره

کند. چند لحظه منتظر باشffید شffاید یffک نسffخه از آنهffا را پیffداکنم.

سارا رفت و در حالی برگشت که چند برگه در دسffتش بffودنشست و شروع به خواندن آنها نمود.

دلیffل سffوم: بعضffی از خffواهران مسffلمان در حجابشffان کوتاهی نموده و چهره شان را نمایان می کنند، بfا وجfود اینکffه مسلمانان در عصرهای متمادی همffواره چهffره هایشffان را می پوشانیدند. بسffیاری از علمffای گذشffته و حffال این امffر را ذکffر

کرده اند. ه. ق.( چنین میf گوید852عالمه حافظ ابن حجر )متوفی

»همواره شیوه ای زندگی زنان گذشته و حال ما اینچffنین بffودهاست که صورت را در مقابل مردان نامحرم می پوشاندند.


امام ابوحامد غزالی گفته است: همواره مردان بدین حffالت بوده اند که صورتشان ظاهر و نمایان بوده و زنان ما نقffاب بffر

30 چهره گذاشته اند.ق(911امام و مفسر، عالمه سیوطی مصری )متffوفی fه

می گویfffد: این )یدنین علیهن من جالبیهن(در تفسیر آیة: آیه در رابطه با حجاب نازل شده و به پوشffیدن سffر و صffورت حکم می نماید و آنچه بffر این ادعffا، سffند قبffولی می نهffد، این است که: در رابطه با کشف صورت علمffای گذشffته تصffنیفات زیادی دارنffد و وقت و تالش خffویش را در این زمینffه بffه خffرج داده اند و خود این امر داللت می کند کffه ظffاهر کffردن چهffره چیز طبیعی نبوده و علمای عصور بعدی نیاز پیدا کffرده انffد کffه در رد کسانی کffه قائffل بffه جffواز نمایffان کffردن چهffره هسffتند

تألیفاتی بنویسند. پوشش صورت برای زن، عمل مffوروثی زنffان مسffلمان در ادوار طوالنی تاریخ اسالمی بوده است، حffتی تصffاویری کffه در کشور های اسالمی من جمله )ترکیه، مصffر، تffونس و سffوریه( گرفته شده اند کشیده شده است این امر را می رساند که زن

مسلمان همواره چهره اش، در حجاب و نقاب بوده است. همانطور که در کتاب )مکتب عنبر( نوشتة قاسffمی و کتffاب

اثر احمد خالد و هffر آن )الظاهر الحداد و مسألة الحداثة( میالدی مصر نگاشffته1916کتابی که در رابطه با انقالب سال

شده است در این رابطه سخن به میان آورده است.دلیل چهارم: اینکه ...

أریج: سffارا! کافیسffت، سffخنانت قffانع کننffده هسffتند؛ امffا ممکن است منظور آنان از حجاب، آن چیزی که ما در صدد آن

ج - 30 الباری .9/337فتح


هستیم و روی آن بحث می کنیم، نباشد بلکه منظورشان چیزیدیگر باشد.

سارا: نه این امکان وجود نffدارد، حجffاب شffرعی و شffرایط آن واضح و مشخص است. حجاب زن، شامل: پوشffانیدن تمffام بدن و آشffکار نکffردن زینت و زیبffایی اش اسffت همانگونffه کffه

(: خداونffد متعffال می فرماید ــدين زينتهن و زینت »31)وال يب«خویش را نمایان نسازند،

أریج: اما خداوند فقط از ظاهر نمودن زیبffایی نهی فرمffودها(: است، چنان که در ادامه می فرماید ر منهــ ،32)إال ما ظهــ

« بنابراین معلوم می شود مگر آن مقدار که ظاهر می شود.»که ظاهر نمودن صورت و دو کف دست تا مچ اشکالی ندارد!

سارا: چنین نیست خواهرم! منظور آیه دست هffا و صffورت 33 )اال ما ظهــر منهــا(نیست؛ بلکه استثنایی که در آیه آمده

یعنی همة آنچه که باید پوشانیده شود، امffا بffدون قصffد و اراده ظاهر شده باشد، مانند بلندی و کوتاهی قد، الغری و چاقی زن

و... مثال اگر باد وزید و چادر زن برداشته شد و لباس و قسمتی از اعضای بدن وی نمایان شffد و این کffار از روی قصffد و عمffد نبffود، در این صffورت بffر زن گنffاهی نیسffت. بffه همین خffاطر

و نffه فرمffود:34 )اال ما ظهــر منهــا(خداوند متعال فرمffود: »جز آنچه را که زن عمدا نمایان کند« ) اال ما ظهرت(

أریج: سارا، واقعا کالم شما زیبا و منطقی است. سارا: خیلی خوب، حاال سخنانم برایت جذاب تر خواهد شد.

[.31 ]النور: -31[.31 ]النور: -32[.31 ]النور: -33[.31 ]النور: -34


پوشش شرعی با چه لباس های صورت می گیرد حجاب، با چادرهایی بلند و نقاب به معنای پوشانیدن است و هر آن چه که با آن سر و گffردن و گریبffان زن پوشffانیده شffود. عربهffا بffه هffر آنچffه کffه بوسffیله آن سffر و صffورت خffودت را بپوشffانی، »خمffار« روسffری می گوینffد. و حffدیث مشffهور

از همین کلمه گرفته شد. یعنی ظffروف غffذا)خمروا آنیتکم( و آبتان را بپوشانید تffا حیffوان و چffیزی مffوذی در آن نیفتffد. بffه همین علت به شراب، خمffر می گوینffد؛ زیffرا عقffل و هfوش را

می پوشاند. زن سر و مویش و هر آن چهطریقة پوشیدن روسری:

که در منزل آن را در مقابل محارمش ظاهر می کنffد، بپوشffاند و آن را دور و اطراف چهره اش چهره اش بپیچد و بffا بقیffة آن صورت و سینه و گلویش را بپوشاند. امffا در خانffه اجffازه دارد، در مقابffل محffارم خffویش، آرایش، مffو، گffردن و صffورتش را آشکار نماید و هرگاه از منزل خارج شود موظffف اسffت تffا این

اعضا را بپوشاند. ویژگی ها و صفات روسری زن محجبه

پوشاک زن به گونه ای نازک نباشد که موها و صffورت، و یffاگوش و گردن و موهایش از آن هویدا گردد.

ام علقمffه رضffی اللffه عنهffا می گویffد: من حفصffه دخffتر را دیدم کffه بffه نffزد عمffه اش، عایشffهعبدالرحمن بن ابوبکر

رضی الله عنها آمد، در حالی که روسری نازکی بر سffر داشffت که گردنش از روی آن دیده می شد. حضرت عایشه رضی الله عنها او را منع کرده و روسری اش را پاره کرد و گفت: آیا نمی دانی خداوند در سورة مبارک نور چه حکمی نازل کرده اسffت؟ سپس از اهل منزل خواست تا روسffری مناسffبی بیاورنffد و بffر

سرش کنند.


این قسمت که ما در مورد آن بحث کfردیم حجffابی بffود کfه شامل پوشانیدن سر و صورت و موهffا می باشffد؛ امffا قسffمتدوم که شامل پوشیدن تمام بدن است به آن چادر می گویند.

چادر، پارچه ای است که از سر گرفتffه تffا قffدم بffدن زن رابپوشاند و عربها به آن »عبا« می گویند.

أریج در البالی سخنان سارا این نکته را بffه عنffوان اعffتراضذکر کرد:

سffارا! می بیffنی کffه بعضffی از زنffان بffا وجffود این کffه عبffا پوشیده اند و نقاب بر صورت دارند، اما بffاز هم آرایش و زینت

خود را نمایان می کنند؟ سارا: منظورت چیست؟

أریج: بعضی از هم کالسهایم عباهای خیلی تنگی می پوشffند که قسمت های حسfاس بfدن کfه تحریfک کننffده هسfتند، مثffل

سینه و پشت را نمایان می کنند. در این هنگام مها سخن اریج را قطffع کffرد و گفت: بffر روی بعضی از عباهایی که زنffان و دخffتران می پوشffند، اسffم شffان نوشته و بر روی بعضی عباها حرف اول اسم شان نوشffته

شده است! سارا گفت: من فتاوای بسیاری از علما را در مffورد حffرمت پوشیدن این گونه عباها خوانده ام حتی خرید و فروش آنها نffیز

حرام است. أریج: عذر می خواهم سارا! اگر یک دختر عبایی پوشffید کffه مناسب بود و صffورت و دسffت هffایش را نپوشffید و از عطffر و

ادکلن و لوازم آرایشی هم استفاده نکرد، آیا اشکالی دارد؟ مها گفت: راست می گوید آیا مشکلی دارد؟


سffارا لبخنffدی زد و گفت: اشffکال!؟ آری، اشffکال بffزرگیدارد.

أریج: چطور؟ چه اشکالی دارد؟ سارا: آیا شما به عنffوان یffک دخffتر مسffلمان بffا ذکffر دالیffل

شرعی قانع می شوید یا خیر؟ أریج: مسلما قانع می شویم.

سارا: بسیار خوب حاال گوش کن من چه می گویم. و تابعین و قرون متمffادیمن گفتfم که زنfان عصر صحابه

هایشffان را در خffارج از مffنزل آشffکار نمیعصر اسالمی چهره کردند و با آرایش در بیرون ظاهر نمی شدند و جمیع مسلمانان بر این نظر اتفاق نظر دارنffد. بسfیای از ائمffه و فقهfا، از تمfام

مذاهب به این مطلب اذعان دارند. از میان این ائمه بزرگوار، امffام حافffظ بن عبffدالبر مffالکی، امام نووی شافعی، شیخ االسالم ابن تیمیffة حنبلی و امثffال این بزرگواران و این شیوه در میان مسfلمانان رایج بfوده اسffت تffا

هجری که ما در آن بسر می بریم. 14قرن آغاز بی پردگی در ملل اسالمی ابتدا از ظffاهر کffردن چهffره شروع شد و این جریان در کشور مصر، ترکیه، عffراق، سffوریه رایج گردید و سپس کم کم به کشور های غرب نشین اسffالمی و سپس به سرزمین هfای مسffلمان غffیر عfربی گسffترش پیffدا

نمود. به مرور زمان این پدیده رایج شد تffا بffه بffرهنگی و پوشffاک

نامناسب منجر گردیدکه تمام بدن را نمی پوشیدند.نمایان کردن چهره داستانی دارد.

مها گفت: چه داستانی؟ دوسffت دارم این داسffتان را بffرایمتعریف کنی.


سffارا: بسffیار خffوب برایتffان تعریffف می کنم. متأسffفانه در بسیاری از کشور های اسffالمی، مffردم خffود سffرانه عمffل می کنند، اما نظرت چیست که در ابتدای این موضوع دالیل وجffوب

پوشیدن صورت را بدانیم. أریج: مffا شffاء اللffه، چffه حافظffه ای! همffة آن هffا را از بffر

داری؟! پردة آخر

سffارا در رابطffه بffا این مسffأله، خffبره بffود و معلومffات و اندوختffه هffای فffراوانی داشffت، امffا نمی دانسffت بffه زودی در مناظره ای قرار می گffیرد کffه بحث آن فقffط پffیرامون حجffاب

خواهد بود. لذا به آنان این گونه پاسخ داد: من همة دالیل را خوانده ام، امffا دیffروز در نمایشffگاه کتffاب کffه در دانشffگاه برگffزار شffده است، کتابی دیدم که در رابطه با حجاب و تffاریخ پیffدایش آن و دالیل و جfواب آن و جریffان کشfف حجffاب نگاشffته شffده بfود. ان شاء الله بعد از ظهffر می روم و آن کتffاب را خریffداری می کنم. أریج نسبت به نمایشگاه کتاب اشffتیاق پیffدا کffرد و رو بffه

مها کرد و گفت: مها! نظرت چیه که همگی بریم و از آن دیدن کنیم تffا از آن

بهره ای ببریم؟ ای با کتاب و کتاب خوانی نداشت، امffا سffرش رامها رابطه

به نشانة رضایت حرکت داد تا فffردا بffاز هم میffان آنهffا و سffارادیدار و نشستی صورت گیرد.

دختران جوان با یکدیگر خداحافظی کردند و قffرار گذاشffتندفردا عصر، ساعت سه در نمایشگاه کتاب دیدار کنند.


مها و أریج در مسیر راه که سوار ماشین بودند، در رابطه با مسائلی که پیرامون آن با سارا گفتگو کffرده بودنffد، سffخن می

گفتند. هffای اینffترنيت بسffیاری از مقffاالت ومها گفت: من در سffایت

مطالبی را پیرامون اجحاف در حق زن و مظلffوم بffودن وی درجامعه و... می خوانم!!!

های زیادی در این رابطه نگاشته شده اسffت، ولی أریج،کتاب باور می کنی که من معتقد بوده ام کfه هfر آنچfه نوشfته انfد و من می خffوانم مزخffرف و بیهffوده هسffتند. اگffر من آرایش و زیبایی خودم را به نمایش بگذارم، اولین کسی کffه از آن بهffره برداری می کند، مرد است؛ اما نه هر مردی؛ زیرا مردان صالح و عفیف که به فکر دین و جامعه ای سالم هستند، چشffم شffان

را پایین نگه می دارند. اما مردهای فاسد و هرزه ما را به وسوسffه انداختffه و إغffوا

می کنند تا با برهنگی، از ما بهره ببرند، پناه بر خدا... أریج از حرف های مها به شگفت آمد؛ زیرا به مدت طوالنی بحث روی این بود کfه مهfا را نصffیحت کنfد تffا او را بffه حجffاب وادار داشته و او را از گشت و گذار با این عباهای نامناسب باز

.دارد و با آرایش های زننده اش در بیرون ظاهر نشود أریج از نظر سن و سال از مها بزرگتر بود و بffالطبع و از او فهمیده تر بود و در مسأة حجاب همانند دختران پرخffاش گffر و شرور نبود که در رابطه با امffور دین سffهل انگffاری می کننffد و

هر لباسی که شریعت آن را حرام نموده، نمی پوشید. و در عین حال او دخffتری نمffازگزار و روزه دار بffود؛ امffا از گروه جوانان روشنفکری و اهل کتffاب و کتffاب خffوانی بffود. در

ها چنین خوانده بود که ظاهر کردن صورت جffایزبعضی از کتاب نمایی نباشد. در طی ایناست تا زمانی که برای تظاهر و جلوه


مقالت چنین خوانده بود کffه ظffاهر کffردن چهffره قffول جمهffور علمfffا می باشfffد و این فقfffط علمfffای سfffعودی هسfffتند کfffه ظاهرکردن چهره را حرام قرار داده اند و علمای مصر، ترکیffه، یمن، سوریه و سایر سffرزمین هffای اسffالمی آن را جffایز قffرار داده اند و نیز خوانده بود که پوشانیدن صورت از اموری نیست که به آن دینداری اطالق می شود؛ بلکه از اموری است کffه بffه تقلید عادت هffای رایج مffردم وابسffته اسffت و نیffازی بffه تقلیffد

کردن به آن نیست. سخن سارا با تمام سادگی و صراحتی که داشت سبب شffد تا أریج به فکffر فffرو بffرود و بffه تصffدیق و حقیقت آنچfه کfه در مقاالت و اینترنيت و انواع و اقسام مجالت خوانده بود پی ببرد. وی دریافت که هر حرفی را بدون اینکه به گوینده اش توجه کند و بداند که تا چه حد موثق بوده و از نظر تقوا و پرهیزگاری

تا چه حدی می باشد باور کرده است؟! وقت موعد فرا رسید و سارا برای مالقffات دو دخffتر جffوان

به طرف روانه نمایشگاه شد. أریج و مها نیز به دانشffگاه رفتنffد. نمایشffگاه برپffا بffود. این نمایشگاه هر سال برگزار می شد و فرصت بازدید عموم مردم را بffه نمایشffگاه فffراهم می کffرد. بازدیدکننffدگان از اقشffار گوناگون بودند، از میان دانش آموزان دبیرستانی، مربیان، زنان خانه دار، حتی افرادی که برای خرید کتاب نیامده بودنffد؛ بلکffه

برای وقت گذرانی و هوا خوری به اینجا آمده بودند. سffارا زودتffر از دوسffتانش رسffید و کتffاب مffورد نظffر را خریffداری کffرد. صffفحات کتffاب را ورق می زد تffا أریج و مهffا برسffند. دو دخffتر جffوان رسffیدند و سffارا بffه اسffتقبال آنffان برخاست و در حالی که کتاب را در دست داشت و می دانست


بحث طffوالنی و داغ خواهffد شffد، پس آن دو را بffه سffالن غffذاخوری دانشگاه راهنمایی کرد.

سالن غذا خوری سالن خیلی بزرگ بود و میز گردهای زیادی داشت که دور و بر هر یک از آنها چهار نفر از دانشجویان می توانستند بنشffینند؛ امffا جمعیت زیffادی در آنجffا گffرد آمffده بودنffد، عالوه بffر این بسیاری از کودکان نیز به همراه مادرانشان به آنجا آمده بودند. آن سه نفر به دنبال جای می گشتند که در خور آن هffا و بffه

دور از شلوغی و ازدحام باشد. مها میزی پیدا کffرد کffه سffمت چپ سffالن و دور از ازدحfام

بود. هر سه به آن جا رفته و استقرار یافتند.سارا کتاب را در آورده و به آنان تقدیم کرد.

أریج اظهار داشffت: نظffرت چیسffت کffه فهرسffت کتffاب را برایمان بخوانی و ما از میffان آنهffا مهمffترین مطلب را انتخffاب

کنیم؟ 6 مقدمffه، ص 3سffارا از فهرسffت کتffاب شffروع کffرد: ص

دالیلی15 چرا حجاب واجب اسffت، ص 11اهمیت حجاب، ص واقعة کشffف43وجوب پوشیدن صورت در قرآن و سنت، ص

سه دلیل بر جواز کشف چهffره و دالیلی کffه در46حجاب، ص آنها می باشد.

ابتدا سارا فهرسffت را برایشffان قffرائت می کffرد و أریج بffا اشتیاق فراوان فریاد زد: عالیه. کتاب بسیار خوبیffه؛ امffا این را بگو که چقدر وقت داریم و نمایشگاه چه وقت بسته می شود؟

ساعت.3 مها جواب داد: زیاد وقت داریم، سارا: من نمی توانم تا بسته شدن نمایشگاه این جا بمffانم؛ چون پدرم پس از غروب آفتاب به دنبالم می آیffد. امffا فرصffت


داریم. حffاال کffدام مطلب را انتخffاب کffنیم؟ بffرای خوانffدن از مقدمffه شffروع می کنم؟ مهffا گفت: نffه من از مقدمffه خوشffم

نمی آید، خسته کننده و مالل آور است. أریج: از کالم خدا و رسولش چیزی را مقدم نمی دانم، پس

را باز کرد و15از دالیل قرآن و سنت آغاز می کنیم. سارا ص شروع به خواندن نمود.

دالیل قرآن و سنت بر وجوب پوشیدن صورت

دلیل اول آیة حجاب که دستور به کشیدن چffادر بffر روی صffورت می

کند. )يا أيها النبي قل ألزواجك وبناتكخداوند می فرماید:

ونساء المؤمنين يدنين عليهن من جالبيبهن ذلك أدنى ای » ،35أن يعرفن فال يؤذين وكان الله غفورا رحيمــا(

پیغمبر! به همسران و دختران خود و به زنان مؤمنffان بگffو کffه رداهای خود را جمع و جور برخویش فرو افکنند. تffا این کffه )از زنان بی بند وبار و خانمهای آلوده( دست کم باز شناخته شffوند و در نتیجffه مffورد اذیت و آزار )اوبffاش( قffرار نگیرنffد. خداونffد )پیوسته( آمرزنده و مهربffان بffوده و هسffت )و اگffر تffاکنون در رعایت کامل حجاب سست بوده اید و کوتاهی کffرده ایffد، توبffه کنیffد واز این کffار دوری کنیffد، تffا خffدا بffا مهffر خffود شffما را

«ببخشد(. در این آیه تمام زنان مورد خطاب قرار گرفتffه انffد، این آیffه

و همffة زنffان مffومن را در بffرهمسران و دختران رسول خدا می گیرد و آیه ایست که به صراحت به پوشffیدن صffورت همffة

[.59]األحزاب: -35


زنان مومن داللت می کند تا تمام آرایش و زیبایی خویش را درمقابل مردان اجنبی بپوشانند.

این همffان چffیزی اسffت کffه زنffان صffحابه از آیffه فهمیدنffد همانگونه که عبدالرزاق در کتاب خffود از حضffرت ام المومffنین ام سلمه رضی الله عنها اینگونه روایت می کند هنگامی که این

رداهای خود را جمع و ، »()يدنين عليهن من جالبيبهنآیة: « نازل شد، زنان انصاری به گونه ایجور برخویش فرو افکنند.

از منازل بیرون می آمدند که چادرهای سffیاهی می پوشffیدند وبه بیرون می آمدند....

دلیل دوم در کتاب ابوداود چنین آمده که حضرت عایشه صدیقه رضی الله عنها می گوید: من کسی برتر از زنان انصار ندیffدم کffه تffا این حfد قfرآن را تصfدیق و عمfل کنfد و بfه کتfاب خfدا و حکم

)وال يبدينخداوند ایمان داشته باشffد. هنگffامی کffه این آیffة: نازل گردید: مردان این آیات را36زينتهن إال ما ظهر منها(

شffنیدند و بfه گfوش زنfان منتقfلاز زبان صfادق رسfول الله کردند و کالم الهی را که در مورد آنان نازل شده است را برای آنها قرائت کردند، مرد این آیffات را بffر همسffر، دخffتر، مffادر و خواهرش و برای همة خویشان و محارمش تالوت می کرد، تffو هر زنی را می دیدی که بدنبال چادرش می گشffت و آن را می پوشffید و سffرش را بffا آن مخفی می کffرد. بعضffی از زنffان رو انداز و پوشاک خودشان را پاره کردند و بffرای خffود روسffری و چادر درست کردند. یعنی زنانی که فقیر بودند و چffادر و پارچffة اضافی نداشتند، از رو انداز خود تکه ای پاره می کردنffد و سffر و صورت خویش را می پوشانیدند. همگی اینها دال بر صffداقت

ایمانی و قدرت روحانی بر حکم ذات باری تعالی بود.

[.31 ]النور: -36


حضرت عایشه صدیقه رضی الله عنهffا می گویffد: در پشffت خود را چنان پوشffانده بودنffد کffه گویffا برسرشffانرسول الله

پرندة غراب نشسته است.دلیل سوم

حضرت ام عطیه رضی الله عنهffا می گویffد: رسffول خffدا زنان مومن را دستور داد تا بffرای نمffاز عیffد حاضffر شffوند. بffه ایشان خبر دادند که در میان ما یکی از زنان چادر بلنffدی نffدارد

فرمود: »از خواهرش چادر قرضتا آن را بپوشد؟ آن حضرتبگیرد.«

این حدیث بصراحت نشان می دهffد کffه زن مسffلمان نبایffدبدون پوشش و چادر در مقابل اجنبی ظاهر شود.

دلیل چهارموا منخداوند متعال می فرمایffد: )قــل للمــؤمنين يغضــ

و به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را » ،37أبصارهم(«.فرو گیرند

بffرای شffخص دانffا و عاقffل واضffح اسffت کffه ظffاهر کffردن صورت زن، برای مردان وسوسه انگیز است تffا بffه او بنگرنffد.

)وقلبه همین خاطر خداوند متعال در ادامة آیات می فرماید: ارهن ويحفظن فــروجهن ن من أبصـ للمؤمنات يغضضــ

) و به زنان مؤمنه بگو: چشffمان خffود، » 38وال يبدين زينتهن را )از نامحرمان( فرو گیرند )و چشم چرانی نکنند( و عورتهffای

«.خویشتن را مصون دارند و زینت خویش را نمایان نسازند.

[.30]النور: -37[.31]النور: -38


دلیل پنجمــأرجلهن ليعلم مــا قffرآن می فرمایffد: ربن ب )وال يضــ

) و پاهffای خffود را )بffه هنگffام راه» ،39يخفين من زينتهن رفتن به زمین( نزنند تا زینتی که پنهانش می دارند )جلب توجه کند و صای خلخال پاهایشان به گfوش مffردم برسffد و( دانسffته

« یعنی بر زن هنگfامی کfه خلخfال بfر پfایش دارد، حfرامشود. است که پاهایش را محکم بر زمین بزنffد؛ زیffرا شffنیدن صffدای خلخال به گوش مردان حرام است، چffون سffبب بوجffود آمffدن

فتنه می گردد. هنگامی که این صدا حffرام اسffت، پس حکم ظffاهر نمffودن

های زنها، و چشمها، گونهصورت و نگاه کردن مرد بیگانه به لب چffه می باشffد؟! آیffا بffا شffنیدن صffدای خلخffال، مffردان دچffار

ای رخوسوسه و فتنه می شوند، اما با دیدن زیبایی چهره فتنffهنمی دهد؟ این چیز شگفت انگیزی است!

دلیل ششم خداونfد پfیر زنی را کfه پfا بfه سfن گذاشfته، رخصfت داده است که حجffابش را بffردارد و در پوشffیدن چffادر بلنffد و نقffاب برایش تخفیف قایل شده است، اما در عین حال فرمffود اسffت که اگffر حجffابش را رعfایت کنffد، بffرایش بهfتر اسffت. در نظfر گرفتن این مسأله که پیر زن امید نکاح و فتنه نگری و جffذابیت

در او نباشد. تي الخداونffد می فرمایffد: اء الال )والقواعــد من النســ

ــابهن عن ثي ــاح أن يضــ ا فليس عليهن جن يرجــون نكاحــــر لهن والله تعففن خي ــة وأن يســ ات بزين جــ ــر متبر غي

زنان از کffار افتffاده ای کffه میffل بffه ازدواج »،40سميع عليم(

[.31 ]النور: -39[.60 ]النور: -40


ندارند، اگر لباسffهای خffود را از تن در آورنffد )و بffا جامffه هffای معمولی با دیگران معاشرت کننffد( گنffاهی بffر آنffان نیسffت، در صffورتی کffه )هffدف آنffان خffودآرایی نباشffد و( زینت را نشffان ندهنffد. و اگffر عفت را رعffایت کننffد )و خویشffتن را بپوشffانند(

«.برای ایشان بهتر است، و خداوند شنوا و دانا است.دلیل هفتم

ألتموهن متاعــــا خداونfffffد می فرمایfffffد: )وإذا ســــــوبكم ر لقلـ ــ اب ذلكم أطهـ ــ ألوهن من وراء حجـ ــ فاسـ

) هنگامی که از زنffان پیغمffبر چffیزی از وسffائل»، 41وقلوبهن منزل به امانت خواستید، از پس پffرده از ایشffان بخواهیffد، این

«.کار برای پاکی دلهای شما و آنان بهتر است. این آیffه نص صffریحی در حکم پوشffانیدن صffورت... یعffنی هرگاه شما صحابه از ازدواج مطهرات )و دیگر زنان مومنی که محارم شما نبودند( متffاع و نیffازی خواسffتید، از پشffت پffرده از آنان بخواهید، سخن گفتن شffما بffا آنffان از پشffت پffرده، بffدون اینکه آنها را ببینید، برای پاکی قلوب شما و آنان بهffتر اسffت تffا تأثیر نگffاه کffردن در قلب اثffر نگffذارد و شffیرینی و شffگفتی در قلب هیچ کدام از زن و مرد احسffاس نشffود و قلب هffای شffما پاک و عفیف باقی بماند؛ زیرا آن گاه که مرد از پشت پffرده بffا زن بنا بر ضرورت سخن می گویffد آن جffا راهی بffرای شffیطان

وجود ندارد. دلیل هشتم

ج الجاهلية ــر جن تبـ ــر ــوتكن وال تبـ ــرن في بيـ )وقـ و در خانffه هffای خffود بمانیffد، و همچffون جffاهلیت» ،42األول(

خداوند «.پیشین در میان مردم ظاهر نشوید و خودنمایی نکنید .[53]األحزاب: -41[.33 ]األحزاب: - 42


متعال زنان مؤمن را منع نموده است که هنگام خارج شffدن از منزل خود را آراسته کنند و بی مffورد در بffازار هffا بffه گشffت و گزار بپرزند. همانگونه که در زمان جاهلیت زنان این طور بffوده اند. در جامعة اصیل عربی که مردان شان با غfیرت بودنfد اگfر مرد اجنبی نسبت به زن آنها ابراز عشق و محبت می کرد و یffا

دادشد، نبردی شffدید میffان آنffان رخ میبه آبروی او متعرض می ای می شد. به نظر شما آیا در آنحتی منجر به جنگ های قبیله

ها، سینه، بازوهffاگیر و متشدد زن، اندام، رانجامعة جاهلی سخت کffرد؟ خffیر، بلکffهو یا موهایش را در مقابل بیگانگffان ظffاهر می

فقط صffورتش ظffاهر بffوده اسffت و گffاهی اوقffات مقffداری از موهایش را ظاهر می کرد، و حتی آن گونه که از اشffعار زمffان جاهلی فهمیده می شود، بسیاری از زنان، چهره هایشان را نیز

می پوشانیدند. الله سبحانه و تعالی تمام زنffان مسffلمان را نffدا می دهffد و

ج الجاهلية األولی(: اعالم می نماید ــر جن تبـ ــر ،43)وال تبـ یعنی از اینکه همانند این گونه زن هffا باشffید خffویش را برحffذر

.دارید سffارا بffا تمffام حffواس غffرق در کتffاب و ذوقش مشffغول خواندن بود و أریج و مها در تصدیق سخنان او می گفتند خffوب است، بسیار عالی، .... الحمدلله. و همگی تسffلیم اوامffر الهی بودند؛ زیرا بنده و هر آن چffه کffه مffال بنffده اسffت از آن آقffا و پروردگارش است. سffارا متوجffه شffد کffه أریج حواسffش پffرت

گیرانffه بffا صffدای بلنffد گفت: مفهffوم اینشده است، لffذا غافffلحرف چیست؟

أریج با لبخند گفت: استاد مفهومش چیست؟ سارا: بله سخنان مان را کامل می کنیم.

[.33 ]األحزاب: - 43


مهffا حواسffش جمعffتر بffود، از این رو گفت: بلffه، بحث راکامل کن و سارا شروع به خواندن نمود.

دلیل نهم برای همگان واضح است که زن در حین ادای فریضffه حج و عمffره ماننffد مffردان چهffره اش را ظffاهر می کنffد، در زمffان صحابه نیز زمانی کffه درون خیمffه هffا بودنffد چهffره هایشffان را ظاهر می کردند، اما هنگامی که مرد بیگانه از کنارشان رد می

شد، چه کار می کردند؟ از مffادرت ام المؤمffنین، عایشffه صffدیقه رضffی اللffه عنهffا بشنو! حجاج بر روی سواری از کنار مffا رد می شffدند و مffا بffه

در احرام بffه سffر می بffردیم. هنگffامی کffههمراه رسول الله حاجیان به ما نزدیک می شدند، گوشة چادرمان را می کشیدیم و چهره مان را می پوشاندیم و هرگاه رد می شدند چهره مffان را ظاهر می کردیم این بیان ویژگی حجاج زنان صحابیه در حال احرام بود، هنگامی که مردان از کنارشان رد می شدند رخسار خویش را می پوشانیدند با وجود این که زن محرمffه از این کffه چهره اش را بپوشاند، نهی شffده بffود. پس چffرا آن بزرگffواران در حالت احرام صورتهایشان را می پوشانیدند؟ چffون آنffان بffه این نکته واقف بودند که پوشیدن چهره در مقابل اجنبی الزامی

است. دلیل دهم

می گوید: ما در حffالتحضرت اسماء بنت ابی بکر صدیق احرام چهره هایمان را می پوشیدیم، اما قبل از حکم حجاب در

44هنگام احرام سرهایمان را شانه می کردیم.

ابن خزیمه و حاکم. -44


دلیل یازدهم در داستان إفک آمده است که حضرت عایشه صدیقه رضی

بffه سffوی غffزوه بffنی مصffطلقالله عنها به اتفاق رسول خدا بfیرون شffد، در مسfیر بازگشfت، بfرای قضffای حfاجت رفتfه و مقداری تأخیر کرد و هنگffامی کffه بازگشffت، لشffکر رفتffه بffود. حضرت عایشه رضی الله عنها می گوید: من به مکffان کffاروان آمدم، نfه صfدایی بfود و نffه جffوابی از کسfی شffنیده می شffد، همگی رفتffه بودنffد. پس من در مکffانی کffه قبال در آن قffرار داشتم، رفتم و دانستم کffه بffه دنبffالم خواهنffد آمffد و مffرا پیffدا خواهند کرد. لذا من چادرم را برداشتم و خffودم را پوشffانیده و نشستم. خواب مرا فرا گرفت و من به خواب رفتم. به خدا که

کffه یکی از صffحابهمن در خواب بودم که صffفوان بن معطل بود، و از لشکر عقب افتاده بود آمد تا بهبزرگوار رسول الله

کارهffایش رسffیدگی کنffد. از دور انسffانی را دیffد کffه بffر زمین خوابیده است. به سوی من آمffد و مffرا شffناخت؛ زیffرا قبffل از

ــه راجعــونحکم حجاب مرا دیده بود. سپس انا لله وانا الی! خواند و گفت: همسر رسول الله انا للــه وانــا الیــه راجعــونمن بffا اسffترجاع ) یعffنی بffا

( او از خواب پریدم و چهره ام را با چادرم پوشانیدم. بهگفتن خدا قسم یک کلمه بffا من سffخن نگفت و غffیر از اسffترجاعش چیزی از او نشنیدم تا اینکه سواری اش را به سویم نزدیک کرد و آن را خوابانید و من سوار شدم. و او مهار شfترش را گرفتfه

و با سرعت به طرف مسیر کاروان حرکت کرد. دلیل دوازدهم

از حضرت عایشه صدیقه رضی الله عنها روایت است: زنان شffرکتمسلمان در نماز جماعت صبح به امامت رسول الله

می کردند و در حالی که چادرهایشان را دور خود پیچانده بودند


و پس از ادای نماز باز می گشتند به منزل و کسی آنهffا را نمی45شناخت.

دلیل سیزدهم می فرمایffد: »کسffی کffه دامن لباسffش را ازرسffول الله

روی تکبر بلند بکند به طوری که بر زمین کشffان کشffان باشffد؛ خداونffد در روز قیffامت »بffه نظffر رحمت« بffه او نمی نگffرد.« منظور حدیث این است که لباس مردان از دو قffوزک پffا پffایین تر نباشد. با قرائت این حدیث حضرت ام سلمه رضی الله عنها گمان برد که حرمت بلند بودن لباس تا زیر قوزک برای مffردان و زنان می باشد و در آن زمان زنان دامن هایشان را به قffدری دراز و بلند می دوختند کfه قffدم پایشfان دیfده نمی شffد. اغلب زنان در آن زمان فقیر بودند و کسی جوراب نداشت تا پاهایش

را بپوشد. پس در این لحظه ام سلمه رضی اللffه عنهfا پرسffید: زنffانی که با دامن های بلندشان بر روی زمین کشان کشان است، چه

فرمود: یک وجب آن را کوتffاهتر بکننffد.کار بکنند؟ آن حضرت حضffرت ام سffلمه رضffی اللffه عنهffا گفت: پس قffدم هffای

فرمffود: پس نیم مffترپاهایشان ظاهر می شوند. آن حضffرت 46کوتاهتر کنند نه بیشتر از آن.

پس هنگامی کfه زن از ظffاهر کfردن قfدم هfای پfایش منffع شده تا کسی آن ها را نبیند و احساس خوشی و لذت نسبت به زیبffایی و نffازکی پاهffایش نکنffد، پس نظرتffان در مffورد ظffاهر

نمودن صورت چیست و چه حکمی بر آن مترتب می گردد؟

.متفق علیه - 45 - روایت از مسند امام احمد بن حنبل.46


دلیل چهاردهم فرمودند: »زن در حالت احرام، نقاب بر چهرهرسول الله

زن در حffالت احffرام از پوشffش47نبنffدد و دسffتکش نپوشffد.« عادی اش یعنی پوشانیدن صffورت و دو کffف دسffت نهی شffده همانگونه که مرد از پوشش عادی اش ممنوع شده است؛ زیffرا مرد پیراهن می پوشد و عمامffه بffر سffر می کنffد؛ امffا در وقت احرام از این دو ممنوع شده است. این حدیث نشانگر این امffر

عffادت و شffیة زنffان مffؤمن این بffودهاست که در عهد نبffوی است که نقاب می زدنffد و چهرةشffان را می پوشffانیدند؛ مگffر

بنابر ضرورت، چشم ها را ظاهر می کردند. دلیل پانزدهم فرمودند: »هیچ زنی با زن دیگffر در یffک لبffاسرسول الله

قرار نگffیرد )و نfرمی بfدن یکffدیگر را احسfاس نکننffد و این در مواضعی از اندام آنها است که دیدن آن برای زنان جffایز اسffت و برای مردان خیر( آن گاه حسن و خوبی هایش را چنان بffرای

48شوهرش تعریف کند که گویا مرد آن زن را می بیند.« از این حدیث معلوم می شffود کffه زنffان در عصffر نبffوت بffا پرده و پوشانیدن چهره در خارج از منازل ظاهر می شffدند کffه مرد بیگانffه نمی دانسfت، دارای چfه رنffگ و رخسfاری هسffتند، مگر این که از زنی سؤال می کرد یا از کسffی کffه زن را دیffده

بی پffرده دربود، می پرسید. پس اگر زنان عصffر رسffول الله بازارها و خیابان ها ظاهر می شدند نیffازی نبffود کfه زن، چهfره

زن دیگری را تعریف کند؛ زیرا در راه و بازار او را می دید.

- رواه بخاری.47 رواه بخاری. -48


دلیل شانزدهم می گویffد: من از این دخffتریحضffرت مغffیره بن شffعبه را در جریان امffر قffرار دادم.خواستگاری کردم و آن حضرت

فرمffود: آیffا او را دیffده ای؟ گفتم: خffیر، فرمffود:آن حضرت برو و او را ببین؛ زیرا این رؤیت سبب می گردد تا رابطffة شffما مداوم تر گردد. من به خانة او آمffدم و در نffزد او پffدر مffادرش

مرا دستوربودند. او در حجاب قرار داشت. گفتم: رسول خداداده تا به او نگاه کنم.

والدینش سکوت کردند، آن گاه آن دختر گوشffة روسffری را از چهffره اش برداشffت و گفت: من تffو را بffه خffدا سffوگند می

به تو دسffتور داده تffا بffه من بنگffری ایندهم، اگر رسول الله کار را بکن و اگر دستور نداده است، پس به من نگاه نکن. من به او نگffاه کffردم و بffا وی ازدواج نمffودم و هیچ زنی هماننffد او

برایم محبوبتر نبود. بffدونپر واضح است کffه اگffر زنffان در عصffر رسffول الله

پرده ایاب و ذهاب می کردند، پس مغیره می توانست، دختر را در بازار یا خیابان و کوچه ببیند و نیازی نبود، حضرت خود را در تکلف بیاندازد و به نffزد خffانواده دخffتر بffرود و آنهffا را در تنگنffا

قرار دهد و بخواهد تا دختر را به او نشان دهند. چشمان سارا به کتffاب دوختffه بffود و بffدون مکث آن را می

خواند. حدیث حضرت مغیره بن شعبه تأثیر روحانی عجیبی بر روی مها گذاشت و با تکلف اشک هایش را کنترل می کرد کffه ناگffه

شروع به گریه کرد. سffارا سffرش را بلنffد کffرد و أریج رو بffه خffواهرش کffرد و

پرسید: چرا گریه می کنی؟


مها اشک هffایش را از چشffمانش پffاک کffرد و گفت: هیچی، چیزی نیست. خدا بffر حffال مffا رحم کنffد. این یffک زن صffحابی اسffت و یffک مffرد صffحابی دیگffر را سffوگند می دهffد کffه بffه

بffه او اجffازهصffورتش نگffاه نکنffد، مگffر این کffه رسffول الله دسffتور داده باشffد و من بffا زیبffاترین لبffاس هffا در بازارهffا و بیمارستانها می گردم. به خدا که خیلی بهره بردم! آن صffحابی حاضر نیست حتی یک لحظه هم کسی او را ببیند آن هم صحابه ای عابد و جلیل القدر و کسی که برای خواستگاری اش آمده و من این عباهای زینتی و جلوه دار را می پوشم و خffدا می دانffد که چه زینت و آرایشی در آن به کار رفته و اصال احساس شرم

و حیا نمی کنم! مها کامال متأثر شده بود و بار بار نگffاه مffردان را در جلffوی

چشمانش مجسم می کرد که چگونه به او خیره می شوند. ای کfه داشfت بffا دسffت هffایشدر این لحظه با حالت گریfه

صورت خویش را پوشانید. سffارا او را آرام کffرد و از تffوجهش تشffکر نمffود و گفت: خواهرم! مها! خداوند به تو چنان نعمتهای فfراوانی عطfا کfرده است که سزاوار است از او پیروی کنی. آنچه در اولویت قffرار دارد حجاب و سffبقت گffرفتن در امffور خffیر و صffالح اسffت. از خداوند سپاسگذار باش که بffه تffو سffالمتی جسffمی و بینffایی و شنوایی عطا فرمffوده اسffت تffا خداونffد تffو را دوسffت بffدارد و

حسن خاتمه نصیبت گرداند. سffال الل بffود و قffادر بffه50داستان زنی به یffادم آمffد کffه

سخن گفتن نبود، اما در عین حfال زنی صfالح و نیکوکfار بfود و هماره روزه می گرفت و شب هfا را بffا نمffاز سffپری می کfرد. شوهرش هرگز صدای او را نمی شنید؛ چffون الل بffود. در یکی از شب ها زن در حال نماز بود که صدایش بلند شد، به طffوری


کffه هffر کس می توانسffت آن را بشffنود. شffوهرش بffا حffالت شگفت زده بلند شد و در حالی که چشffم هffایش را می مالیffد، از روی خوشی و سرور وصف ناپذیری، گوش هایش را تیز کرد و آن زن مشغول مناجات با پروردگffارش بffود همسffرش شffنید که کلمه شهادتین را بلند می خواند و با لحنی واضح و صریح با

کرد و آن گاه بر روی جانمffازش بffه دیffدارتضرع و زاری دعا می-حق شتافت و دنیا را وداع گفت. آیا شما خواهان چنین خاسffته

ای نیستید؟ هر دو خواهر از داستانی که شنیدند، به شدت متأثر شffدند.

مدت کوتاهی سکوت مطلقی جو را فرا گرفت. أریج رخش را به طرف سffارا چرخانffد و گفت. خffوب سffارا

ادامه بده: سارا. دلیل هفدهم

شنیدم کffهخداگوید: از رسول میحضرت جابر بن عبدالله فرمود: »هنگامی که یکی از شما به خواستگاری دخffتری رفت و می توانست آن چه را که برایش مهم است، نگffاه کنffد، بایffد

این کار را انجام دهد.« گفت: من از یکی از زنfffان بfffنی سfffلمهحضfffرت جfffابر

خوستگاری کردم و خودم را به پشت تنة نخffل خرمffایی مخفی کردم تا دختر را دیدم و از او خوشم آمffد، آن گffاه بffا او ازدواج

کردم. مالحظه کنید اگر این دختر چهره اش را ظاهر می کرد و در

خود را پشتانظار عمومی ظاهر می شد، نیازی نبود تا جابر تنة درخت خرما پنهان کند تا دختر را ببیند، بلکه بffر سffر راهش

قرار می گرفت و به او نگاه می کرد.


بالفاصله سارا رو به مها کffرد و از روی شffوخی گفت: مثffل دفعة قبل نکنی، بلکه هر گاه خواستی گریه کffنی، بffرو بffیرون! أریج جلوی خنده اش را گffرفت و بffا تبسffم گفت: خوبffه اسffتاد

سارا لبخندی زد و مطلب را ادامه داد.. ادامه بدهدلیل هجدهم

می گوید: ما به همراه رسffولعبد الله بن عمرو بن عاص شخصی را به خاک سپردیم در مسیر باز گشت، بffه دربالله

مfffنزلش رسfffیدیم. در مقابfffل مfffان زنی را دیfffدیم کfffه او را بffه سffوی او متوجffه شffد و فرمffود: اینشناختیم. رسول الله

فاطمه! از کجا می آیی؟ گفت: از مffنزل خffانوادة فالن میت می آیم، بffرای عffرض

49تسلیت آنجا رفته بودم.

این زن را نشffناخت؛ گمffان کردنffد، رسffول اللهصffحابه زیرا سراسffر بffدن او پوشffیده بffود؛ امffا از آن جffایی کffه دخffتر گرامی وی بود، از هیئت راه رفتن و اندامش وی را شناخت که دخترش است و اگر چهره و دست های حضرت فاطمffه ظffاهر می بffود، بffرای آنهffا جffای تردیffد پیش نمی آمffد کffه این زن،

کیست؟ دلیل نوزدهم

امام مسلم در کتffاب صffحیح خffود در بffاب )اسffتحباب نگffاه کردن به چهره و دو دست زنی که قصد ازدواج با او را دارد( از

روایت می کند: من در محضر رسffول اللهحضرت ابوهریره بودم، مردی نزد ایشان آمد و او را خffبر کffرد کffه قصffد دارد بffا

فرمود: آیا دختر را دیدهزنی از انصار ازدواج کند. آن حضرت

رواه احمد و حاکم قال: صحیح علی شرطهما. -49


فرمffود: او را بffبین؛ زیffراای؟ آن مرد گفت: خیر. رسول اللهدر چشم های بعضی از انصار کجی وجود دارد.

-در این هنگffام أریج در سffخن سffارا پریffد و گفت: شffاید می خواست به غیر از صورت و دو دست زن بنگfرد، همانگونfه کfه

خاستگار به نامزدش نگاه می کند؟! دسffتور داد تffا بffهسارا گفت: نه چنین نیست؛ بلکه پیffامبر

چشمانش نگاه کند. چشم ها در کجffای بffدن هسffتند؟ در مffوی هffا در صffورت اسffت، آن حضffرتسر، در گردن؟ خیر، چشffم

مرد را دسffتور داد تffا بffا کسffب اجffازه از خffانوادة دخffتر بffه اونظری بیاندازد.

دلیل بیستم دلیل عقلی: هر فرد منصف می داند کffه این کffار بffه دور از عقffل اسffت کffه شffریعت بffه زن اجffازه دهffد چهffره اش را در مقابffل مffردان بیگانffه نمایffان کنffد؛ زیffرا تمffام زیبffای زن در صورتش جمع شده است، به ویژه زمانی که زن زیبا رو باشffد. این امر مسلمی است که نگاه کردن به زن سffبب بffر انگیختffهشدن شهوت های غریزی و موجب فساد اجتماعی می گردد.

با به پایان رسیدن این دلیل، سffارا سffرش را از کتffاب بلنffد کffرد و گفت: دالیلی کffه صffاحب کتffاب نوشffته بffود بffه پایffان رسیدند، اینfک نمی دانم چfه طffور بffه زن مسffلمان بگffویم کfه صfورت، دسffتها، گfردن، سffر، گfوش و پاهfایش را بپوشffاند تfا مردان در فتنه نیافتند و سپس به ظاهر کffردن صffورتش فتffوی دهیم که تمام زیباییها را در خود جمع کرده است؟ از نازکی لب

ها گرفته، تا طراوت گونه ها و چشم های سحر آمیز!


آیا می توان باور کرد که مرد، با نگاه کردن به قدم پای زن، دچار فتنه شffود؛ امffا نگریسffتن بffه چهffره اش اتفffاقی رخ نمی

دهد. این امر شگفت آوری است. ،أریج در تأییffد سffخن سffارا گفت: واقعffا راسffت می گffوی

سخنت بجاست. اریج: سارا! مرا باور کن، مها شاهد است، من با وجffود این که عبای مناسب می پوشم، اما صورتم را ظاهر می کنم، البته خffودم را آرایش نمی کنم، امffا بffا صffراحت می گffویم: چffه در بازار یا بیمارستان یffا در ماشffین، بffا هffر مffردی کfه سffخن می گویم، مشاهده می کنم که به صورتم خffیره می شffود و گffاهی نگاهش را بر لبهایم می دوزد و بعضی اوقffات بffا لبخنffد بffا من

سخن می گوید و گفتگو و سخنش را با من طوالنی می کند. مها سرش را بfه نشfانة تصffدیق تکffان داد و گفت: درسffته،

درسته. خداوند تو را هدایت کند. أریج بffا چffة خشffمناک رو بffه مهffا کffرد و گفت: درسffته؟!

درسته؟! خداوند مرا هدایت کند؟! اگر کسی به حرفهایت گوش دهد گمffان می کنffد کffه تffو از

تری؟! بلند شو و بffرو در آیینffه بffه خffود و پوششffتمن با حجابنگاهی بیانداز. مها ناراحت شد و گفت: قصدی نداشتم.

سffارا متوجffه شffد کffه میffان دو خfواهر کشffمکش رخ داده اسffت، لffذا آن دو را بffه آرامش فffرا خوانffد و گفت: نظرتffان چیست که مذاهب ائمه اربعه، امام ابو حنیفه، مالک، شافعی و احمد را در این زمینه بffدانیم تffا سffخن کسffانی کffه می گوینffد:ائمة اربعه قائل به جواز ظاهر کردن چهره هستند را نپذیریم؟

أریج گفت: عالیه. را باز کرد و شروع به خواندن کرد.31سارا ص


اجماع ائمة اربعه بر وجوب پوشیدن چهرهاقوال ائمة مذهب حنفی:

فقهای مذهب حنفی معتقدند که جایز نیست زن چهffره اش را در جلو مردان بیگانه ظاهر کند، زیرا کشف چهره فتنه انگffیز است. از این رو در کتب فقهی خویش یادآور شده اند مبنی بffر این که مسلمانان اتفاق نظر دارند که سفر کردن زن در حالت ظاهر کردن چهره ناجایز است و اینک پffاره ای از فتffاوای آنffان

را در ذیل ذکر می کنیم: عالمffه ابffوبکر جصffاص از علمffای بffزرگ مffذهب حنفی می گوید: زن جوان موظffف اسffت، چهffره اش را در برابffر مffردان بیگانffه بپوشffاند و بffه هنگffام بffیرون رفتن از مffنزل حجffاب و عفتش را رعایت کند تا با نگاه کردن به وی فتنه ای روی ندهffد

50تا اهل شک و گمان در وی طمع نکنند.

شمس االئمة سرخصی حنفی می گویffد: حffرام بffودن نگffاه کردن به خاطر خوف فتنه است، و بیم فتنه زمانی خواهffد بffود که به چهرة زن نگاه شود و اغلب زیباییهایش، نسبت بffه سffایر

51اعضایش، در چهره اش گرد آمده اند.

امام عالءالدین حنفی می گوید: زن جوان نهی شffده اسffت که در مقابل مردان چهffره اش را ظffاهر کنffد. ابن عابffدین می گویffد: معنffایش این اسffت کffه زن نهی شffده تffا چهffره اش را ظاهر کند تا مبادا مردان او را ببینند و در فتنffه نیفتنffد؛ زیffرا بffه

52هنگام کشف چهره، گاهی نگاه با شهوت صورت می گیرد.

جصاص، - 50 القرآن .3/458احکامسرخسی، - 51 .10/152مبسوطعابدین، - 52 بن .2/488حاشیه


همچنین وجوب پوشاندن چهره زن حتی در حالت احرام، از علمای احناف نقل شfده اسffت، در صfورتی کfه مfردان بیگانfه

53همراه آنان باشند.

امام طحاوی حنفی می گوید: برای زن جوان ممنffوع اسffت54که جلوی زنان بیگانه چهره اش را ظاهر کند.

مفتی اعظم پاکستان، عالمffه مفffتی محمffد شffفیع دیوبنffدی رحمه الله می گوید: مذاهب اربعffه و جمهffور امت اتفffاق نظffر دارنfد بfر این کfه بfرای زنfان جfوان جfایز نیسfت کfه چهfره و دستانشان را در برابر مردان بیگانffه ظffاهر کننffد و زنffان پffیر و مسffن از این قffانون مسffتثنی هسffتند؛ زیffرا خداونffد در آیffة:

آنان را مستثنی قرار داده است.، 55 )والقواعد من النساء( در این هنگام ساره از خواندن توقف نمود و گفت: قبffل از این که به بیان دیدگاه های سfایر ائمfه مfذاهب بfپردازم، نظfر فقهای مذهب حنفی برایم دشواری ایجاد کرد، مبنی بر این امر که در رها کردن حجاب و کشف، چهره فسادکاران و بیماردالن

در طمع می افتند. داستانی را برایتان یادآور می شوم که مردی برای کسffب و کار به جایی سفر کرد و زن و بچه اش را در منزل رها نمffود و به برادر بزرگترش توصیه کرد کffه مffراقب آنffان باشffد. این زن می گوید: برادر بزرگتر شوهرم، تقریبا هر روز می آمد و به مffا سر می زد و خffودش را جffزء خffانوادة مffا می دانسffت. من در

ام و گاهی اوقffات موهffایم درکردم و چهرهمقابل او حجاب نمی مقابلش ظاهر می شد. در روزهای اول محتاط بود، اما کم کم که رفت و آمدش زیاد شffد و نffزد من هیچ محffرمی نبffود و من

کffردم،هم بدون حجاب بودم، حرکات عجیبی از او مشffاهده میعابدین، - 53 بن .1/272حاشیةعابدین، - 54 بن نجیم، 408 – 1/406حاشیة ابن الرائق بحر فیض. 2/381و 1/284و و

کشمیری، انورشاه عالمه .308و 4/24الباری55 : [.60النور - ]


گفت و بسیار شوخی می کرد تاسخنان نرم و لطیفی با من می اینکه همسرم از سفر بازگشت و به نزد مffا آمffد. من ترسffیدم که اگر او را از حرکات برادرش باخبر سازم، اختالفی رخ ندهد. بار دیگر همسرم به سفر رفت و برادرش چffون سرپرسffت مffا بffود، دوبffاره بffه منزلمffان رفت و آمffد می کffرد و حرکffات

کffرد و بfااش را تکffرار مینامناسffب و سffخنان عfاطفی گذشffته-کرد و گاه و بیگاه، بffه منزلمffان میصراحت با من کشمکش می

آمد! من از این وضffعیت خسffته شffده و بffه سffتوه آمffدم، لffذا تصمیمی جدی گرفتم تا در حضورش حجاب شffرعی را رعffایت

ایام را بپوشffانم. آن گffاه بffرای همسffرم نامffهنمffوده و چهffره نوشتم به این مضمون که دیگر حاضر نیستم با مردان نffامحرم

خffواهم حجffاباختالط داشته باشم و با آنهffا مصffافحه کنم و میکامل شرعی را پیاده کنم.

همسرم مfرا تشfویق نمfود و بfرایم کتابهfا و نوارکاسfتهایی پffیرامون حجffاب فرسffتاد. فffردای آن روز هنگffامی کffه بffرادر شوهرم طبق عادت همیشگی به خانة ما آمد و مffرا در پffرده و

ای ایسffتاد و گفت:حجاب دید، دور از من و با حالت غافلگیرانه منظورت از این کffار چیسffت؟ گفتم: از امffروز بffه بعffد جffز بffا

کنم و کسffی مffرا نبینffد.محارمم، با مردان بیگانه مصffافحه نمی ای بر او وارد شffده،اندکی مکث کرد و مانند شخصی که ضربه

به تأمل فرو رفت. سپس سرش را تکان داد.

به وی گفتم: هر گاه چیزی الزم داشتی، از پس پرده با من سخن بگو. سپس بازگشت. از آن پس خداوند شffر او را از من

دور ساخت.


! بffه تحقیffقســبحان اللهأریج بffه شffگفت آمffد و گفت: )وإذا سألتموهن متاعــاخداوند چه راست فرمffوده اسffت:

ــوبكم ر لقلـ ــ اب ذلكم أطهـ ــ ألوهن من وراء حجـ ــ فاسـ) هنگــامی کــه از زنــان پیغمــبر چــیزی از»، 56وقلوبهن

ــرده از ــه امــانت خواســتید، از پس پ وســائل مــنزل ب ایشان بخواهیــد، این کــار بــرای پــاکی دلهــای شــما و

«آنان بهتر است.سارا به خواندن مطالب کتاب ادامه داد.

اقوال ائمه مذهب مالکی اش رافقهای مالکی معتقدند برای زن جایز نیست که چهره

-در مقابل مردان بیگانه ظاهر کنffد؛ زیffرا سffبب ایجffاد فتنffه می گffردد، بffه همین دلیffل بنffابر مffذهب امffام مالffک، زنffان بffدون پوشش حجاب شرعی که عبارت است از پوشانیدن تمffام بffدن

اند.از خارج شدن از منزل نهی شده گویند: جایزقاضی ابوبکر بن عربی و امام قرطبی مالکی می

نیسffت کffه زن صffورتش را بffدون ضffرورت ظffاهر کنffد، مگffر هنگامی که نیاز شدیدی رخ دهد یا ضffرورت ایجffاب کنffد، ماننffد ادای شffهادت، یffا اینکffه بیمffاری در بffدنش باشffد و بffه پزشffک

57مراجعه کند، و...

امffام جلیffل القffدر عالمffه ابن عبffدالبر مffالکی رحمffه اللffه،اجماع علما را بر وجوب پوشیدن صورت زن ذکر کرده است.

امام آبی مالکی ذکر کرده است: ابن مرزوق برایم نوشffت: مشهور در مذهب مالکی این اسffت کffه پوشffیدن صffورت و دو

[.53 ]األحزاب: -56(.14/277( و الجامع الحکام القرآن )3/1578 احکام القرآن ) -57


،58کف دست زن در هنگام خوف فتنة نگاه بیگانه واجب است.59. اقوال ائمه شافعی مذهب

ائمة مذهب شافعی کشف صورت در مقابل مffردان أجنffبی دانند اعم از این کffه خffوف فتنffه باشffد یffا نffه؛ زیffرارا جایز نمی

ظاهر کردن صورت خودش فتنه انگیز است. گویffد:امffام حffرمین، عالمffه جویffنی شffافعی رحمffه اللffه می

علمای مسلمین بر این فتوا اتفاق نظر دارند که زنان مسffلمان نباید بدون پوشffانیدن چهffره از مffنزل خffارج شffوند؛ زیffرا نگffاه

60گردد.نامحرم به چهرة زنان سبب ایجاد فتنه و فساد می

گویffد: علمffا بffر این امffرابن رسلون شافعی رحمffه اللffه می اتفاق دارند که زنان بدون حجffاب و پوشffیدن صffورت از مffنزل خffارج نشffوند، خصوصffا هنگffامی کffه فاسffقان و هوسffبازان در

61زنند.بازارها پرسه می

گوید: تعامل مردم از قدیم االیام تffاامام موزعی شافعی می حال، در تمام شهرها و کشورهای اسالمی این گونه بوده است

شffوند و البتffهکه برای پیرزن در مورد حجffاب تخفیffف قائffل می ای نffداده و این کffار را ناپسffندنسبت به زن جوان چنین اجffازه

برم که کسی به جffواز این امffر فتffوا دادهاند و گمان نمیدانسته

.1/14 جواهر االکلیل، -5859- برای اطالعات بیشتر به این منابع علمای مذهب امام مالک مراجعه شffود: المعیffار

و3/141 و مواهب الجلیffل للحطffاب 229 و 11/266 و 10/165المعرب للونشریسیی، و حاشffیة الدسffوقی علی الشffرح3/932 و التسffهیل لمبffارک 3/307الذخیره للقffرافی

و جffواهر103 و کالم محمد کffافی تونسffی کمffا فی الصffارم المشffهور ص 2/55الکبیر .1/186االکلیل عالمه آبی

.3/315 و بجیرمی علی الخطیب 7/24روضة الطالبین - 60.11/162 - عون المعبود 61


اش را بدون ضffرورت ظffاهرباشدکه زن جوان مسلمان، چهره نماید، و برای مffرد مسffلمان جffایز نیسffت کffه بffدون ضffرورت

.63، 62شرعی، به زن مسلمان نگاه کند. امام احمد بن حنبلاقوال ائمة مذهب

ی زن را در مقابffلفقهای مذهب حنبلی ظاهر نمودن چهfرهدانند. مردان نامحرم جایز نمی

خواهffد ازگویffد: هنگffامی کffه زن میامام احمد رحمه الله می64منزلش بیرون برود، هیچ جای بدنش نمایان نباشد.

نتیجه بحث دیدگاه جمهور علما مبنی بر حffرمت ظffاهر نمffودن صffورت است و در ذیل، اجماع علمای امت کffه بffر اقffوال آنffان اعتمffاد

می شود ذکر می گردد: گوید:امام ابن عبدالبر مالکی مغربی می

علمای اسffالم بffر این قffول اجمffاع دارنffد کffه بffر زن واجباش را به ویژه در زمان فتنه و فساد بپوشاند.است چهره

امام نوری شافعی رحمه اللهاز علمای مشرق زمین، همین دیدگاه را تصریح می کند.

- نffیز قائffل بffر همین امffر میامام تیمیهی حنابلffه، از ائمهباشد.

عالمــه ســهارنپوری و شــیخاز میffان علمffای احنffاف، رحمهمffا اللffه، هffر دو این بزرگffواران،محمد شفیع عثمانی

.2/1001 - تسیر البیان الحکام القران 6263 - برای کسب اطالعات بیشتر در رابطه با مسألة مذکور در مffذهب شffافعی بffه کتب

، حاشffیة الجمffل7/24 ، روضffة الطffالبین 2/49احیاء علوم الffدین ذیل مراجعه نمائید: ، فتح العالم جffردانی1/177 ، حاشیة القلیوبی علی المنهffاج 10/411علی شرح المنهج

.7/240 و شرح السنة بغوی 297 ، حاشیة السقاف 2/178 .1/601 فروع -64


دیffدگاه اجمffاع امت را بffر اینکffه پوشffیدن صffورت زن واجبکنند.است، ذکر می

آیا بعد از نقل این همه گفتار علمffا، رأی مخffالفی یافتffه می ماند؟ قطعا گفتة ائمه قانع کننffدهشود و حجت و دلیلی باقی می

است. کffرد و بffه آن نگffاهمها، شکل و حالت عبایش را برانffداز می

رساند، اما أریج چffنینکرد، گویا در ذهن چیزی را به اثبات میمی ای ذهنش رابه نظر می رسید که گویا یک مسألة گنگ و پیچیده

مشffغول کffرده اسffت. از این رو، نگffاهی بffه سffارا انffداخت وگفت:

توانم بقصد تائید سرم را تکان بدهم، اما چیزیسارا! من می ذهنم را مشغول کرده است، با توجه به مطfالبی کfه در بfرخی

ام، دو شبهه برایم پیش آمده است.مقاالت خواندهسارا: آن دو شبهه کدامند؟

أریج: اول اینکه: فقط علمای سعودی بffه پوشffاندن صffورت شffماری ازاند، در حالی کffه در جهffان اسffالم تعffداد بیفتوا داده

اند.علما به آن فتوا نداده دوم اینکfffه: پوشfffاندن صfffورت از رسfffومات و تقلیfffدهای

گردد.باشد و جزء ضروریات دین محسوب نمیگذشتگان می خffواهم، درسffتأریج در دامه افزود: سffارا! من معffذرت می

است دالیلی کffه شffما در رابطffه بffا پوشffیدن صffورت زن ذکffر کردیffد بسffیار قffوی و قابffل اسffتدالل و بسffیار واضffح بودنffد و

باشffد میدرست هست که این دستور خداوند و پیامبر گffرامی-وعملکرد زنان صحابه نیز این گونه بffوده اسffت؛ امffا این را می

خواهم بدانم که آیا غیر از علمای عربستان، دیگر علمای جهffاناسالم به این امر فتوا داداند یا خیر؟


سارا لبخندی زد و از جرأت و اشتیاق اریج در شگفت آمد و گفت: انffدکی پیش من فهرسffت مطffالب را برایتffان قffرائت کردم، و در آن مطلبی بffود تحت عنffوان: اقffوال علمffای جهffان

را31اسالم در مورد وجوب پوشش صورت. آن گاه سffارا ص باز نموده و شروع به خواندن آن کرد.

اقوال علماء از اقطار گوناگون عالم اسالمی در رابطه با وجوب پوشش چهره

شیخ امیر صنعانی یمنی گوید: در کتابش سخن کسانی که قائل بر جffوازوی چنین می

65اند را به شدت رد کرده است.ظاهر کردن چهرهشیخ ابو االعلی مودودی پاکستانی

وی از اندیشمندان بزرگ پاکستان است و کتffابی بffه عنffوان گویfد: و در تعلیق آیfات حجfاب چfنین می»حجاب« تألیف نموده

ی کسانی که در زمینه آیffات حجffاب و تفسffیر آن تأمffل و»همه ها، عمل مffردم در زمffانها و زماناند، در تمام دورانتفکر نموده چنین بوده اسffت کffه بffرای سffتر صffورت زن هیچرسول الله

اند، و همواره این تعامل تا زمان حال وجود داشتهانکاری نیافته66است.

شیخ محمد علی صابونی از شخصیتهای برجسته و67مفسران بزرگ سوریه

وی در کتاب خویش به نام »روائffع البیffان فی تفسffیر آیffات »آیات الحجــاب واألحکffام من القffران« بحffثی تحت عنffوان

ادلة جلیلة فی تحریم نظر األجنبیة - 65.230 – 226 حجاب ص -66 - البته الزم به ذکرست که این اندیشمند فرزانه اینک در مکه مکرمه سfکونت دارنffد و67

انffد.ای به ویژه در تفسیر کالم الله مجیffد تقffدیم جامعffه اسffالمی کffردهخدمتهای ارزنده خداوند به ایشان و امثال ایشffان طfول عمfر بffا بfرکت و مزیfد توفیfق عنffایت بفرمایfد.

)مترجم(.


گویffد: اختصاص داده و در پایان مبحث خویش چنین میالنظر« بدعت ظاهر کردن چهره؛ در عصر حاضر پدید آمده و زن را به

خوانffد و مffدعی اسffت کffهکشف چهره و به ترک نقاب فffرا می گffردد و صffورت زننقاب، از لوازم حجاب شرعی محسوب نمی

عورت نیسffت، در حffالی کffه پوشffاندنش واجب می باشffد. من دانم که مدعیان این ایده خود را از کدامین گناه می رهانند؟نمی

کسانی کffه زن را بffه انffداختن حجffاب و ظffاهر کffردن چهffره و ای فfرا می خواننffد کffهنمایان کffردن زیبffایی، آن هم در جامعffه

کشد و سرمسffتآتش شهوت و شراره های هوسبازی زبانه می68شهوت رانی و هوس بازی و هرزگی هستند.

شیخ ابوبکر جزائری اهل الجزائرــرأة وایشfffان در کتfffابش: ــاب فی الم ــل الخط »فص

دالیffل وجffوب پوشffانیدن صffورت را ذکffر نمffوده والحجـاب«69شبهات مخالفین را رد کرده است.

عالمه محمد امین شنقیطی اهل موریتانیاــان»ایشffان در کتffاب خffویش آیffات حجffاب را«أضــواء البی

تفسیر نموده و دالیلی قوی در رابطه بfا پوشfیدن صfورت ذکfر70نموده است.

شیخ محمد یوسف کافی از علمای تونســوبوی در کتffاب ــان وج ــة فی بی ــائل الکافی »المس

دعffوت دهنffدگان کشffف صffورت راصدق خبر رب البریــة« محکوم نموده است و محمود تویجری این سffخن را از او نقffل

71کرده است.

روائع البیان فی تفسیر آیات األحکام من القران. -68فصل الخطاب فی المرأة و الحجاب. -69.6/586 أضواء البیان ص -70109 – 108الصارم المشهور ص - 71


عبدالقادر بن حبیب سندی از علمای سند وی دو کتfffاب تصfffنیف نمfffوده اسfffت: یکی تحت عنfffوان:

»رفــع الجنــةو دیگffری: »الحجاب فی الکتاب و السنة« و درامام جلباب المرأة المسلمة فی الکتاب و السنة«

هر دو کتاب، وجوب پوشیدن چهره را بffا نصffوص و دالیffل ذکffرکرده است.

شیخ مصطفی صبری از ترکیه و مفتی دولت عثمانی ای تحتگان ظاهر کردن چهره را در مقالهوی دعوت کننده

72به باد انتقاد گرفته است.»قولی فی المرأة« عنوان:

شیخ عبدالرشید بن محمد سخی اهل نیجریه »السیف القاطع للنزاع فیوی در کتاب خویش به نام

گویند: حجاب از قول کسانی که میحکم الحجاب و النقاب« گردد، بلکffه از رسffوماتظروریات شریعت اسالم محسوب نمی

اهل حجاب بوده است را تردید کرده و حکم به وجوب پوشیدن73چهره داده است.

استاد بانو اعتصام احمد الصراف اهل مصر وی در کتابی به عنوان خffواهر مسffلمانم، راه تffو بffه سffوی

نویسد: »پوشاندن چهره اصل و اسffاس اسffت،بهشت است می74و شریعت بدان توجه خاصی مبذول داشته است.«

استاد بانو یسریه محمد انور اهل مصر »مهال یا صــاحبة القــواریر«وی در کتffابی تحت عنffوان

نویسد: »آنگاه که اسالم ظاهر کردن قدم پا را عffورت قffرارمی - ایشان از علمای برجسته و مولف کتاب گرانسنگ موقف العقل و العلم و العالم من72

رب العالمین و عباده المرسلین است که در نوع خود بی نظیر است و شایسته است تااندیشمندان از این اثر ارزنده استفاده کنند. )مترجم(

8 -»سیف القاطع للنزاع فی حکم الحجاب و النقاب« ص 73.120 - اختی المسلمة، سبیلک الی الجنة، ص 74


داده است و دستور داده تا پاها محکم به زمین کوبیffده نشffوند تا صدای خلخال آنها شنیده نشود، قطعا پوشیدن چهره واجبffتر

75ها است.است؛ زیرا چهره شامل تمام زیبایی

شیخ احمد بن حجر آل ابو طامی اهل قطر »االدلــة من الســنة و الکتــابوی کتffابی تحت عنffوان:

تالیف نموده است.فی حکم الخمار والنقاب«شیخ محمد الزمزمی بن الصدیق اهل مغرب

در»عودة الحجــاب«شیخ محمد بن اسماعیل در کتffابش 76رابطه با وجوب پوشیدن چهره از وی یاد کرده است.

شیخ عبدالحلیم محمود، شیخ اسبق األزهر نوشffته و در»مظهffر المffرأة«ای تحت عنffوان ایشان مقاله

هfا قfرار دارد، چfنین نوشfتهرابطه با اینکه زن در معfرض فتنfه است: »بر زن واجب است که چهره و دو کف دست خویش را

77بپوشاند و این از باب سد ذرائع است.

شیخ حسن البنا مرشد جماعت اخوان المسلمین مصری نویسffد: »اسffالم می»المرأة المسلمة«ایشان در کتابش:

بffر زن حffرام نمffوده کffه قسffمتی از اعضffای بffدنش را ظffاهر78نماید.«

شیخ محمد بن حسن حجوی مغربی ادعffای کسffانی را»دفاع عن الصحیحین«وی در کتابش

79دانند، رد کرده است.که ظاهر کردن چهره زن را جایز می

این مطلب ذکر شده است. 62ی -»مهال یا صاحبة القواریر« و درصفحه75.1/285- عودة الحجاب، 76 م.1967 - مجله صوت العرب بیروت کانون دوم سال 77.18 -» المرأة المسلمة « در ص 78.129 دفاع عن الصحیحین ص -79


دکتر محمد سعید رمضان بوطی اهل سوریه نویسد: ائمه فقها اجماع دارند بر این که بروی در کتابش می

هffای نامحرمffانزن واجب است تا به هنگام خوف فتنه از نگffاه اش رادر صورتی که بffا نگffاه شffهوت بffه او می نگرنffد، چهffره

تواند یقین داشته باشffد کffه از وقffوعبپوشاند. حاال چه کسی می توانffد ادعffاها در زمان حاضر در امان است و چه کسffی میفتنه

-کند که در خیابانها کسffی بffه چهffرة زنffان بffا شffهوت نگffاه نمی80کند؟

شیخ عیاده الکبیسی عراقی دیدگاه وجوب پوشیدن چهffره»لباس التقوی«در کتابش

را تایید کرده است.شیخ محمد زاهد کوثری اهل ترکیه

وجffوب»حجــاب المــرأة«ای تحت عنffوان وی در مقالffه81پوشیدن چهره زن را تایید کرده است.

شیخ صفی الرحمن مبارکپوری هندی »ابراز الحـق و الصـواب فی مسـألهایشان در کتابش

کسانی را که قایffل بffه جffواز کشffفالمسفور و الحجاب« صورت هستند، را رد کرده و می گوید: »حکمت حجffاب تقاضffا می کند که حکم آن شامل تمffام اعضffای بffدن زن باشffد، علی

82اند.الخصوص چهره زن که همة زیبایی ها در آن جمع شده

50 - الی کل فتاة تؤمن بالله، ص80.250 – 245 - حجاب المرأة ص 81.10 -»ابراز الحق و الصواب فی مسألة المسفور و الحجاب« ص 82


استاد زهرا فاطمه بنت عبدالله یمنی تffألیف نمffوده و در آن»متبرجات«وی کتابی بffه عنffوان:

نصیحتهای ارزشمندی را متوجه زنان ساخته و شرایط حجاب و83دالیل وجوب پوشیدن صورت را نیز ذکر نموده است.

استاد بانو کوثر مینیاوی مصری »حقــوق المــرأة فی االسـالم«وی در کتابش بffه نffام:

می نویسffد:»یا ایهاالنبی قــل الزواجــک«پس از ذکر آیة: خداوند در این آیة کریمffه، تمffام زنffان مسffلمان را بffه کشffیدن

هایشان از قبیل مو و صورت و سایرچادرهای بلند بر روی زیبایی84اعضای بدن امر نموده است.

شیخ أزهر محمد ابوالفضل مصری وی فتاوای طffویلی در رابطffه بffا پوشffانیدن صffادر نمffوده و

وجوب پوشش چهره را تایید نموده است. شیخ عبدالرب قریشی ملکیاری کشور پاکستان

در رابطffه بffا»األبحاث الفقهیــة القیمــة«وی در کتاب 85گوید که پوشیدن چهره واجب است.مبحث حجاب می

در واقع أریج نیازی نداشت تا فتاوای علما معتمد و مشffهور از اطراف مختلف جهان اسالم برایش یادآوری شوند آن هم بffا

وجود ذکر ادله از قران و سنت. گویند: پوشیدن صffورت از عffادتی کسانی که میأریج: گفته

انffد،اهل عرب است و در سعودی زنان عادت به حجاب داشffته به گمffان من نیffازی نیسffت کffه این سffخن را رد کffنیم، پس از اینکه این همfة اندیشfمند از علمfای مصffر، شfام، یمن، ترکیfه،

161 -»متبرجات« ص83128 - »حقوق المرأة فی االسالم« ص 84.2/36 -»األبحاث الفقهیة القیمة، 85


پاکستان، موریتانیا و بسیاری از کشورهای اسffالمی بffه وجffوب86اند.آن فتوا داده

تصمیمی قاطع سارا فرصت را غنیمت شمرد و خواسfت کfه أریج و مهfا را تحت تاثیر قرار دهد، از این رو گفت: انسانهای نیرومند و قffوی

گیرند تا رفتارهایشان را تغییرکسانی هستند که تصمیم جدی میای بهتری برگزینند.دهند و روش و شیوه

هایشانچه بسیاری از خواهران مسلمان ما هستند که صورت وجffود دارنffد کffه معتقدنffد، پوشffیدنچه افرادیو پوشانند را می

ــداریم کــه کســی از علمــای86 ــیز، ســراغ ن ــران ن - در بلوچســتان ای برجستة مان به جواز کشف چهره فتوا داده باشد و با توجــه بــر این که صدها مکتب از مکاتب خواهران که در بلوچستان دایر می باشند، در هر جایی که استاد مرد تــدریس می کنــد، تــدریس از پشــت پــرده صورت می گیرد و همین است نظر علما و اندیشمندان مــا در خطــة بلوچســتان و این دیــدگاه علمــای اجمــاعی بزرگــان مــا در زاهــدان، خاش، گشت و سراوان، ایرانشهر، سرباز، نیکشهر و چابهار است و

هــای حضــرت شــیخ االســالم موالنــاگــیریآنچه از سخنرانیها و موضــع عبدالحمید در زاهدان و یا از فتاوای موالنــا محمــد عمــر ســربازی از سرباز فهمیــده می شــود یــا از آرا و نظریــات شــیخ الحــدیث موالنــا محمــد یوســف حســین پــور از گشــت ســراوان، موالنــا عبــدالرحمن چابهــاری از چابهــار، موالنــا عبدالصــمد دامــنی و موالنــا عبدالحمیــدــدرزهی و بزرگزاده از ایرانشهر، و شیخ التفسیر، موالنا عثمــان قلن موالنا محمدگل کرمزهی از خاش به نظر می رســد، دیــدگاه علمــا و اندیشمندان سایر اقطار امت اسالمی را تایید می کند، چرا کــه اگــر این ادیشمندان بلند پایة امت اسالمی، نظری غیر از این می داشتند صراحتا خالف آن از آنــان صــادر می شــد و در مکــاتب خــواهران کــه تحت پوشش مدارس خــود و یــا تحت ریاســت آنــان ایفــای نقش می کنند، از پشت پرده تدریس نمی شد و جای افتخار و بالنــدگی اســتــا امــاکن عمــومی، بیمارســتان، ــازار و ی ــه ب کــه وقــتی مســلمان، بــوچ را ــان بل ــذارد، زن ــدم می گ ــگاه و... ق ــتی دانش ــتان، و ح دبیرس

انــد و این افتخــار بــهمشاهده می کند که اغلب آنان محجبه و با نقاب علما و مصلحان جامعة بلوچستان باز گشته و بیانگر همسـویی آنــان بــا ســایر اندیشــمندان اســالمی و در واقــع اعتمــاد و توجــه آنــان بــه نصوص شریعت و احیای سنن و شیوه هایی دینی است که برای بقا

و حفظ کرامت زن آمده است. )مترجم(


صffورت افضffل اسffت و آرزو دارنffد کffه چهffره هایشffان را بیننffد کffه حجffاببپوشffانند، و هffر گffاه خffواهر مسffلمانی را می

صورت را رعایت کرده، دوست دارند تا همانند او باشد، امffا بffا گذرد، بدون اینکffه تصffمیمیها میها و چه بسا سالاین وجود ماه

87قاطع را برای خویش اتخاذ نمایند.ــان لمــؤمن والفرمایffد: خداونffد در این مffورد می )ومــا ك

ــون لهم ــرا أن يك وله أم ــ ى الله ورس ــ ــة إذا قض مؤمنل د ضــ وله فقــ الخيرة من أمرهم ومن يعص الله ورســ

هیچ مرد و زن مؤمffنی، در کffاری کffه خffدا و»، 88ضالال مبينا( پیغمffبرش داوری کffرده باشffند )و آن را مقffرر نمffوده باشffند( اختیاری از خود در آن ندارند )و ارادۀ� ایشان باید تابع ارادۀ� خدا و رسول باشد( هرکس هم از دستور خدا و پیغمبرش سffرپیچی

«.کند، گرفتار گمراهی کامال آشکاری می گردد. )وما كان لمؤمن والبه این فرمودة خداوند توجه نمایید:

خطاب الهی برای زنان و مردان مومن است و همگیمؤمنة( را منffع نمffوده اسffت تffا بffا وجffود حکم الهی، از خffود اختیffاری

هffایداشته باشند، پس اوامر الهی مبنی بر اختیارات و خواستهما نیستند.

های غیر مؤکده، ماننffد نمffازحکم حجاب همانند نوافل و سنت چاشت نیست که اگر بخواهی آن را انجام دهی و اگر نخواستی آن را ترک کنی؛ بلکه از فرائض الهی است و در مورد آن از تو

پرسیده خواهد شد.

87 - الزم به ذکر است زمانی که ترجمة این رســاله بــه پایــان رســیده بــود، نام: به اما بسیار مفید و پرمحتوا » رساله ای بسیار مختصر از هایی ناگفته

» عفاف و به دستم رسید که خواهر گرامی، ام محمد عمر رئیسی آنحجاب را نگاشته بود و در واقع می توان گفت این رساله خطــاب بـه آن دسـته از خواهران محجبه ای نگاشته شده که در عین رعایت حجــاب، مــرتکب بــرخیــد. سهل انگاری ها شده اند. خداوند به این خواهر جزای خیر عنایت بفرمای

)مترجم([.36]األحزاب: -88


أریج و مها به حرف من توجه کنید؛ همة اشffیای قیمffتی کffه باشffند. بffه اشffیایبینیffد، دارای حجffاب و پوشffش میدر دنیffا می

هfای نfارس در درون پوسffتهموجود در کرة زمین بنگرید، میffوه اند، شمشیر در درون غالف است، خودکffار و خودنfویس وقfتی

شود.درش باز باشد، دواتش خشک و بی فایده می دانشوای بffه این نکتffه توجffه کنیffد! چffرا دخffتران مدرسffه

گیرنffد؟ آیffا بffه خfاطرآموزان، کتابهfا و دفترهایشffان را جلffد می محفوظ ماندن نیست؟ زن همانند یک گل زیبایی است کffه هffر

کند، آن را بچیند، پس ناگزیر اسffت کffهکس با دیدن آن آرزو می آن را با حجاب و پوشش مراقبت نمائیم. اگر پوست میوه کنده

شود. شود و همین طور گذاشته شود، فاسد می یک موز را در نظر بگیرید، اگر پوستش را جدا کffنیم، سffیاه

شffود. بffه چشffم انسffان توجffه کنیffد بffه علت این کffه بسffیارمی ارزشمند است، در پوشش قرار دارد. خیلی خوب حffاال تصffمیم بگیرید و با حجاب باشید؛ زیرا همة هستی در حجاب و پوشffش

است. شffنید بسffیار متffاثر شffده و بffه یffادمهffا از سffخنانی کffه می

هffایداستان دختر آمریکایی کffه چنffد روز پیش در یکی از سffایتاینترنتی خوانده بود، افتاد.

مهffا ادامffه داد: بffه خffدا قسffم کffه حجffاب بffاعث عffزت و شرافت زن است. چه بسیاری از کافران بffه سffبب حجffاب بffه

اسالم روی آورده اند. سارا با تعجب گفت: بffه علت حجffاب بffه اسffالم روی آورده

اند؟ چگونه؟! های اینترنتی خواندم که دخffتریمها: بله من در یکی از سایت

نفffر گردیffد. وی7به علت حفظ حجابش سبب مسلمان شدن


کffرد وتبار بود که بffه دین و آیینش افتخffار میدانشجوی آمریکایی دانشجو مسلمان شدند.4 دکتر و 3به سبب او

یکی از دکترهffای مسffلمان پس از اینکffه اسffالم آورده بffود، کند: چهار سال قبل در دانشگاه بخاطر یکیاین گونه تعریف می

ک ffیار متمسffابش بسffه حجffه بffاز دانشجویان دختر مسلمانی ک بود و یکی از اساتیدش نسfبت بffه دین او تعصffب بffه خfرج می داد، برایمان مشکلی پیش آمffد. اسffتادش بffه دنبffال فرصffت و

گشت تffا انتقffامش را از این دخffتر دانشffجو بگffیرد.ای میبهانه دختر متحمffل مشffکالتی شffد و در آخffر شffکایت خffویش را بffه رئیس دانشگاه رسانید و دانشگاه نیز بffه درخواسffت او اجffابت نمود و قffرار گذاشffت تffا نشسffتی میffان طffرفین بffا مشffارکت جمعی از اسffاتید دانشffگاه بنffابر شffنیدن دیffدگاه دو نفffر دخffتر

مسلمان و دکتر صورت دهد. ای که در جایگffاه خffوداغلب اساتید در جلسه، برای مناظره

بی نظیر بود، حضور پیدا کردند. اعتراض دختر دانشجو این بffود که استاد نسبت به دین اسالم نفرت و بغض شخصffی دارد، بffه

کند، بساری از دانشffجویان،همین علت در حق دانشجو ظلم می با وجود اینکه غیر مسلمان بودند، نیز در جلسه حاضر شffدند تfا

از حق این دانشجوی مسلمان دفاع کنند!. دکffتر جffواب قffانع کننffده و منطقی نیffافت و اعصffابش بهم ریخت و شروع به اهانت و ناسزا گفتن بffه اسffالم نمffود. دخffتر

ای کffه داشffت از دینمسffلمان برخاسffت و بffا غffیرت اسffالمی بffرد و بfاها و محاسfن اسffالم نfام میخویش دفاع کرد و از خوبی

گفت کffه تمffام حضffار را بffهای سffخن میچنان اسلوب و شیوه کرد، حتی که بسیاری از حاضرین جلسfه ازسمت خود جذب می

پرسffیدند و او بی درنffگبسffیاری از مسffائل تخصصffی از او میجواب می داد.


هنگامی که دکتر معاند دیffد کffه جلسffه تبffدیل بffه کنفffرانس اسالمی شده است، با خشونت از حیاط دانشffگاه بffیرون رفت

هffایکرد و به پرسشو دختر مسلمان همچنان جلسه را اداره می داد. پس از آن کیفش را بfffاز کfffرد و بfffهحاضfffرین جfffواب می

»اســالمحاضرین دو برگه اهدا کرد که بر روی آن نوشته بود: داستان دختر مسلمان و حجاب او، تبffدیل بffه بحثیعنی چه«

داغ دانشگاه شد. هایی که در رابطه با مبحث اسالمدانشجویان و اساتید، برگه گردانیدنffد، پس از آن چنffد مffاهیبffود را دسffت بffه دسffت می

دانشجو مشرف به اسالم شدند.4 استاد و 3نگذشت که بردند و خfود مهfاسارا و أریج از شنیدن این داستان بهره می

نیز بهره برد. سئواالت زیادی در ذهن أریج پدیدار گشته بود، بویژه زمfانی

داد.که سارا به سئواالتش پاسخ میچه کسی ملکه قصر را دیده است

ام را ظffاهرأریج: در مقابل چه کسانی جایز است که چهffرهکرده و آرایش خویش را در جلوی آنها ظاهر نمایم؟!

سارا: در مقابل محارم خویش؛ کسانی کffه عقffد تffو بffا آنهffا گروهند.12شود که بسته نمی

- شffوهر،1 خداوند در سورة نور آنها را ذکر فرموده است: - پسffران5- پسران رضایی یffا نسffبی، 4- پدر شوهر،3- پدر، 2

شوهر، پسران مffرد کffه از زن دیگffری باشffند، در صffورتی کffه - برادرانش، برادران زن، اعم از6بیش از یک زن داشته باشد،

-8- پسffران بffرادر، 7این که برادران حقیقی باشند، یffا نffاتنی، - مردانی که فاقد شffهوت و10- برده و غالم، 9پسران خواهر،

- عموم زنان.12- کودکان نابالغ، 11تمایل به زنان هستند،


-مها و أریج با شگفتی تمام به سffخنان سffارا گffوش فffرا می. دادند و در نهایت تسلیم شدن در برابر حکم خداوند بودند

-أریج شروع به راست کردن روسری از صورتش کffرد و می اش را بپوشffاند و این کfار راخواست با گوشfة روسfری چهfره

انجffام داد و این سffخن را بffه زبffان آورد: ای صffورت من، ازامروز به بعد به جز از محارم کسی تو را نخواهد دید.

آه! چقدر زیباست اطاعت از فرمان الهی. خورشید غروب کرد و بffرای نمffاز مغffرب اذان گفتffه شffد و

بردنffد.دختران جوان حدود سه ساعت را در گفتگffو بffه سffر می شد و جffدایی این سffهنمایشگاه به پایان وقت خویش نزدیک می

دوسffت هم نزدیffک بffود، امffا فصffل مهمی در این کتffاب وجffودداشت که الزم بود تا خوانده شود.

سارا گفت: أریج و مها شما برای رفتن عجله دارید؟ در این کتاب یک فصffل مهم بffاقی مانffده و آن هم در رابطffه بffا دالیffل

باشffند، و ادلffةافرادی که قائل بر جواز ظاهر کffردن چهffره می کند. دوست دارم با هم آن را بخواندیم، حffتی اگffرآنان را رد می

کسی یافت شد که بffا شffما بffا آوردن این دالیffل مرجffوح بحث بکند، شما با آنها آشنایی داشته باشffید، نظرتffان چیسffت؟ أریج

جواب داد عالی است. ولی بعد از نماز مغرب بهتر است. دختران جffوان برخاسffته و نمffاز مغffرب را بffا آرامش قلffبی خواندند، پس از نماز سارا برای پدرش تماس گرفت که اندکی

46دیرتر به دنبالش بیاید. لذا وی به نزد دوسffتانش رفت و ص کتاب را باز کرد و شروع به قرائت آن نمود.

کنندسه دلیل که مدعیان کشف صورت بدان استدالل میو پاسخ به آنها دلیل اول:


گیرند که در صحیح استدالل می»سفعاءالخدین«از حدیث در خطبه روایت است که رسول خدابخاری از حضرت جابر

روز عید رو به زنان نموده و آنها را به پرداخت صffدقه تffرغیب که راوی این حدیث می باشد، می گوید: در میffاندادند، جابر

هffایش آثffار لکffه و سffیاهیزنان، زنی بلند شد که بر روی گونffهشد وی برخاست وگفت: ای رسول خدا برای چه....دیده می

دانسffت کffه از کجffا میدلیل این گروه این اسffت کffه جffابر های صورت این زن سیاه شده بود مگر این که صورت زنگونه

ظاهر بوده و آن دیده باشد.پاسخ:

این حدیث را بسیاری از صحابه کرام غیر از حضرت جffابر اند که همگی در نماز عید حاضffر بffوده و آن زن راروایت کرده

هffای، صفت و چگffونگی گونffهاند؛ اما هیچ کدام از صحابهدیده انffد. این داسffتان از طریffقآن را در روایت خویش ذکffر نکffرده

ابن عباس، ابن مسعود، ابو هریره، ابن عمر، ابو سعید خدریروایت شده است.

این زن را قبffل از نffزول حکم حجffاب شاید حضرت جابر-دیده است یا اینکه »سفعاءالخدین« لقبی بود که بffه آن زن می دادند. به همین علت این سخن فقط در روایت حضرت جffابر

آمده است. 89 آمده است: زنی برخاست که....در روایت ابن مسعود

آمده: زنی برخاست که قوی هیکل بوددر روایت ابن عمر90و چنین گفت:...

روایت حاکم و احمد. -89 رواه مسلم. -90


ببین کسی که از پشت پرده چادر زن را دیده باشffد، صffفت توانffد توصffیف کنffد، امffا ازاش را میو چگffونگی انffدام ظffاهری

سخنی به میان نیامده است.خصوصیات چهره آمfffده اسfffت: زنی از میfffان جمfffعدر روایت ابن عبfffاس

برخاست و به جز او کسی برنخاست، و گفت: آری، ای رسffول خدا!.... و در آن روز کسی نمی دانست که این زن چffه کسffی

91بود.

آمده است: زنی از میان جمعدر روایت حضرت ابوهریره92برخاست و گفت: برای چه ای رسول خدا....

آمده است: زنان گفتنffد:حضرت ابوسعید خدری روایت در93 خدا !... برای چه ای رسول

این پنج صحابه بزرگوار از افرادی بودند که در صحنه حاضffر ، صffفات چهffره زن را ذکffربودند و کسی غیر از حضرت جابر

قبال او را شناخته، یا اینکهنکرده است. شاید که حضرت جابر ایای که برخاسته چادرش کنار رفته و صورتش لحظهآن لحظه

نمایان شده است. بنffابراین بffا وجfود احتمffال، اسffتدالل باطffلاست.

اش نمایffان بffوده از گffروه پffیرممکن اسffت زنی کffه چهfره زنان بوده است؛ زیرا یک زن جوان این قffدر جسffارت نداشffت که در چنین مجلسی به این بزرگی برخffیزد و بffا چنffان صffدایی سخن بگوید که همffة مffردان آن را بشffنوند، شffاید این شffخص پیرزنی بوده و خودش را مادر ی بffه حسffاب آورده اسffت، لffذا

برخاسته و از محضر نبوی سوال نموده است.

- متفق علیه.91 - رواه مسلم.92 - متفق علیه.93


»من سطرحضرت جffابر در روایتش چffنین گفتffه اسffت: یعنی این زن از طبقة اشffراف والنساء... سفعاء الخدین«

شد؛ زیرا این صffفاتاصیل نبود که در صورتش سیاهی دیده می بیشffتر بffه زنffان کنffیز و بffرده مشffابهت دارد و بffرای کنffیزان

پوشانیدن صورت همانند زنان آزاد الزامی نبوده است. احتمال دارد این جریان قبل از حکم حجffاب رخ داده اسffت؛ زیرا حجاب در سال پنجم یا ششم هجری فffرض گردیffد و نمffاز

عید در سال دوم هجری. خواند و أریج و مها با دقتسارا با ذوق وافری مطالب را می

دادند.گوش می أریج: سبحان الله، سارا! من در یکی از مجالت خوانffدم کffه به ظاهر کردن چهره فرا می خواند و به سختی تالش می کffرد تا چادر و روسری از چهرة زن برداشته شffود و چffنین بffه نظffر می رسید که تمام مشکالت جهان اسffالم بffه خffاطر همین تکffه

پارچه است که بر چهرة زن گذاشته شده است. البته مهم این است که از همین حدیث استدالل گرفته بffود. حقیقتا وقتی خواندم که این حدیث را امام مسلم روایت روایت کرده است، اندکی شک در من بوجود آمد و متوجffه نشffدم کffه نویسنده نسبت به روایات مخالف توجه نکرده و فقffط روایffاتی

که خودش قبول دارد را مورد تایید قرار داده است. سارا: خداوند همة ما را ببخشد، آن گاه به سffاعتش نگffاهی

انداخت و گفت: بسیار خوب، حاال بحث را کامل کنیم. أریج گفت: آری، ادامه دهید و به سffاعت نگffاه نکنیffد، هنffوز

را باز کرده و بهخواندن ادامه داد. 48زود است. ساره ص


: خثعمی زن داستان دوم دلیل بخاری از حضرت عبffد اللffه بن عبffاس رضffی اللffه عنهمffا و ایشان از بffرادرش فضffل بن عبffاس روایت می کنffد: »رسffول

در روز عیffد، فضffل را بffر روی سffواری خffویش پشffتخffدا سfرش نشfاند، فضffل فfردی خfوش سffیما بfود. رسffول خfدا

ایستادند و مردم را فتوا می داد. زنی از قبیله خثعم کffه بسffیار سؤال نمود. فضل بهزیبا رو بود آمده و از محضر آن حضرت

نگریسffت، و زیبffایی اش او را بffه سffوی خffودسffوی آن زن می متوجffه شffد و گffردن فضffل راجلب کffرده بffود. رسffول خffدا

94گرفته و صورتش را به سمت دیگری برگردانید.

در این روایت صراحتا نیامده که چهره زن نمایان بود، کلمffة به معنای سفید رنگ، زیبا، خوشگل و کسی که اندام)وضیئة(

زیبا دارد، نffیز می آیffد. بffرای اینکffه مffا بffه سffفید رنگی زن پی ببریم، الزم نیست که حتما به صورتش نگاه کنیم، بلکه با دیدن دست یا پffایش می تffوان بffه سffفیدی و طffراوت پوسffت او پی برد. این درست نیست که ما فورا رأی به ظاهر بffودن صffورت بدهیم و اگر چنین می بود، پس راوی می گفت: زیبارو بود، اما

به معنای سفید پوست»وضیئة«می بینیم که از کلماتی نظیر به کار برده است.

آنچه باعث جلب توجه راوی و بیننfده بfوده، حسfن و خfوبی اش؛ زیرا جمffال و زیبffایی مختص صffورت میزن بود، نه زیبایی

باشد و چهرة او پوشیده بوده است، پس آنچه فضffل دیffده بffود حسffن و ظffرافت انfدامش از روی حیfا بfوده اسffت و او را بffه

چهffره اش را بffرسffوی آن زن جلب کffرده و رسffول خffداگردانده است.

متفق علیه. -94


ما فرض می گیریم چهره زن ظاهر بوده است؛ زیرا ظffاهر کردن چهره در حج جffایز می بffود؛ همانگونffه بعضffی فتffوا داده

چهرة فضل را از نگاه کردن بffه زناند. از این رو رسول خداباز داشت؛زیرا وی مرتکب امر حرامی نشده بود.

روایت است:در روایتی که از حضرت علی بن ابی طالب گردن فضل را به سمت دیگffری برگردانیffد، پس»رسول خدا

چffرا گfردن پسffر عمffویت را بffهعباس گفت: ای رسول خfدا فرمffود: من زن و مffردطرف دیگر می چرخانی؟ آن حضرت

جfوانی را دیffدم، پس از حضffور شffیطان در میانشffان در امffان 95نبودم.

چهره فضل را به این علت که به زن نگffاه میرسول خدا کرد یا به کالم فصیحش گوش می داد، یffا بffه تناسffب انffدام او

جffوانخیره شffود، بffر نگردانیffد، بلکffه از آن جffایی کffه فضل خوش سیمایی بود و از این که زن با نگffاه کffردن بffه فضffل در فتنه نیافتffد و بffه طffرف او متوجffه نگffردد و آن دو بffه همffدیگر

این عمffل را انجffامخیره نشوند و بنابر سد ذرائع رسول خffدا داد. بابراین، به صراحت در حدیث نیامده اسffت کffه چهffره اش

ظاهر بود. أریج با دقت گوش فرا می داد و چنین به نظر می رسید که پاسخی در ذهنش دارد و می خواهد جوابی ارائه دهد. هنگffامی که سارا از خوانfدن فffارغ شffد، أریج گفت: جfواب دالیfل تمfام

شد؟ سارا گفت: چهار پاسخ کافی است. أریج گفت: من پاسخ پنجمی می دهم.

همffا بffا تعجب رخ بffه خffواهرش کffرد و گفت: ماشffاء اللffه جواب پنجم! حاضر جواب شدی، استاد! جffواب پنجم چیسffت؟

- سنن ترمذی.95


أریج عصffبانی شffد و گفت: من دارم جffدی صffحبت می کنم.سارا پرسید: بسیار خوب، بگو.

بffرای ادایپاسخ أریج: حضرت فضل صحابی رسffول خffدا حج و در حالت احرام است و هیچ نوع زینتی را نکرده و زن نیز از صحابیات است و بffرای انجffام حج آمffده و در حffالت احffرام است و هیچگونه آرایش و تزیینی انجام نداده است. آنان خیس عرق اند و لباسهایشان هم چرکین اسfت و بfه سfبب راه رفتن زیاد آثfار خسfتگی در آن هffا نمایfان اسffت، هfوا بسfیار گffرم و

در میانشان موجffود اسffت، بffا این وجffود پیffامبررسول خدا مانع می گردد که او به زن نگاه کند و آن دو از حجاج بیت اللffه

می باشند، و چهره اش را بر می گرداند. آآآآه... چقدر وحشتناک است! نظرتان در مورد کسffانی کffه

اش را در مقابل همکارانشمی گویند: اشکالی ندارد زن چهره در شرکتها و بازارها، و در خانه در مقابل برادران شوهر و پسر عمو و پسر دایی و در هواپیما و بیمارستان ظffاهر کنffد؟! تffو را به خدا بگو: چقدر از چشمهایی که از روی اعجاب و شگفتی به این صورت می نگرند؟! و چه مردان متأهلی که بffه زنffان نگffاه می کننfffد و از محبت همسرانشfffان از دلهایشfffان کاسfffته می شود؟ هما بffا صffدای بلنffد حffرف أریج را تصffدیق کffرد و گفت:

واقعا کامال درسته. هما آن قدر صدایش را باال برد که زنانی که اطراف آنهffا در سالن بودند، به هما نگffاه کردنffد و همfا متوجfه شffد کfه جfو را شلوغ کرده است، لذا از شرم سرش را پffایین انffداخت و أریجری زد و گفت: مقffداری آرومffتر، صffدایت را ffه او تشffبا پایش ب پایین بیاور. من می دانم که سخنم بسیار خffوب بffود؛ امffا زیffاد

ذوق زده نباش!


سارا جلوی خنده اش را که نزدیک بود شنیده شود،گرفت و گفت: خداوند به علمت بیفزاید؛ اما یک دلیل باقی مانده اسffت آن را بخوانم یا نه ؟ هما گفت: آری، بخوان، بخوان، شاید خانم

زرنگ ما چند دلیل دیگر هم پیدا کند! أریج سکوت کرد و سارا با لبخند به أریج نگffاه کffرد و گفت: أریج روی عصابت فشار نیاور، هffر کس نعمffتی داشffته باشffد، نسبت به او حسودی می شffود و کسffی کffه دسffتش بffه انگffور

نمی رسد، می گوید: ترش است. أریج لبخندی زد و گفت: مطلب را کامل کن تا مffا هم از آن

بهره ای ببریم. را باز کرده و ادامه داد. 49سارا ص دلیل سوم

از طریق عائشه صffدیقهابوداود از حضرت خالد بن دریک رضی الله عنها روایت می کند که حضرت اسماء بنت ابی بکffر رضی الله عنهما روزی به مfنزل ایشfان آمfد کfه لبfاس نfازکی

در مfنزل عائشfه رضfی اللffه عنهfاپوشیده بfود، رسfول خfدا بودند، رسول خدا صورتش را بر گردانید و فرمffود: ای اسffماء! زن مسلمان زمانی که به سن بلوغ رسید، مناسffب نیسffت کffه بffه جffز از این دو قسffمت بffدن او را کسffی ببینffد و آن گffاه آن

به صورت و دو کف دستش اشاره نمود. حضرت بایfffد گفت: این حfffدیث ضfffعیف بfffوده و نمی تfffوان از آن

استدالل کرد. به چند دلیل: امffام ابffوداود پس از روایت حffدیث می گویffد: این حffدیث-1

مرسل است و خالد بن دریffک، عائشfه رضffی اللfه عنهfا راندیده و با او مالقات نکرده است.


در سffند حffدیث یffک راوی بffه نffام سffعید بن بشffیر، ابffو-2 عبدالرحمن بصری موجود است کffه روایffات او بنffابر اینکffه

ضعیف اند، استدالل گرفته نمی شود. در میان راویان حدیث، قتاده و ولید بن مسلم موجوداند که-3

هffر دو مffدلس في الحffدیث بffوده و بffا روایت آنffان صffحتحدیث ثابت نمی شود.

این سه دلیل که ذکر شد سبب ضعف حدیث گشته و حجتگرفتن به آن صحیح نیست.

سffارا پس از پایffان متن سffرش را از کتffاب برداشffت و بffه سوی هما نگاهی انداخت و با تبسffم گفت: من دلیffل چهffارمی دارم، غیر از آنچه خواندیم، معلوم شد که این حدیث از رسffول

بffا ثffابت نیسffت؛ زیffرا عاقالنffه نیسffت کffه رسffول خffداخدا همسر پاکش عائشه رضی الله عنها نشسته باشد و اسffماء بffه نزد آنها بیاید که لباس نازکی بر تن کرده باشد، بffا وجffود اینکffه

96اسماء حدود ده سال از حضرت عائشه بزرگتر بود!! با وجود اینکه در زمان جاهلیت آنها پوشش و حجاب خود را رعایت می کردند. آنگونه که در داستان زنی در دوران جاهلیت رخ داد که زنی روسری اش از چهره اش دور شد و او مسیری را می پیمffود، فffورا دسffتش را روی صffورتش گffرفت، و آن را پوشانید و در مffدح و تعریffف این زن شffاعر زمffان جffاهلی می

گوید: سقط النصیف و لم ترد إسقاطه فتناولته و

اتقتنا بالید »روسری به طور ناخواسته از چهffره اش جffدا شffد و او در حfالی آن را برداشfت کfه دو دسfتش را بfر چهfره اش هماننfد

نقابی کشید از اینکه مبادا چهره اش را ببینیم.«.3/380 و 2/289 سیر اعالم النبالء -96


پوشffانید، پسهنگامی کffه در زمffان جffاهلیت زن خffود را میوضع آنان در زمان اسالم چگونه بوده است!؟

أریج با شوقی که در او بوجود آمده بود، گفت: سبحان الله!خداوند همة ما را اصالح بگرداند.

سffارا نگffاهی بffه سffاعتش انffداخت و گفت: نیم سffاعت ازآمدن پدرم بیشتر نمانده است.

مها گفت: سffارا یffک داسffتان بffاقی مانffده در رابطffه بffا بیحجابی که آن را برایمان تعریف نکردی.

سارا: به خاطر ندارم. أریج گفت: از بحث فffffffرار نکن. انffffffدکی پیش آن را در

فهرست خواندی به گمانم ص..... ص.... سffارا فهرسffت کتffاب را ورق زد و بffه کمکش شffتافت و

قصیة بی حجابی در سه صفحه 43گفت: ص خوانم تا دیر نشود.با شتاب آن را می

قضیة بی حجابی هجfری14 تfا نیمfه قfرن زنان مومن در زمان رسول الله

قمری تا قبل از هم فروپاشی دولت اسالمی بی پرده نبودند تffا هجری قمری استمار غffربی14این که در پایان نیمة اول قرن

هffای مسffلمانان هجffوم آورد بffه انگffیزة این کffهبffه سffرزمین گردانffده وهffای اسffالمی بffاز میمسلمانان را از عادات و شffیوه

های مخالف بکشاند. آنان را به سمت و سوی اولین کشور از کشورهای اسffالمی کffه بffه بی حجffابی روی آورد، کشور مصر بود. هنگامی که امیر مصر محمد علی پاشffا، گروهی را برای فرا گرفتن علو و دانش به فرانسه فرستاد. در این گروه، فffردی بffه نffام »رفاعfه طهطfاوی« بffود، وی پس از


تحصیل علم و بازگشت به مصر، زنان را به کشffف چهffره فffراخواند.

پس از او فردی مسیحی، به نام »مرقس فهمی« کتابی بffه نوشffت و در این کتffاب حجffاب را»المرأة فی الشرق« نام

مورد هدف قرار داده و اختالط زن و مرد را تبلیغ می کرد. »احمد لطفی سید« نخستین کسی بو که اختالط دخffتران و پسران را در دانشffگاه هffای مصffر مشffروعیت بخشffید و بffدین

توانستند درس بخوانند. شکل، دختران بدون حجاب صورت می »تحریر»طه حسین« و »قاسffم امین« بffا نگffارش کتffاب

یعffنی تبffدیل زن مسffلمان بffه»المرأة الجدیدة« و المرأة«زن اروپایی، این پدیده را مورد تایید قرار دادند.

هffای قاسffم امین را،»سعد زغلول« و »احمد زغلffول« کتffاب که بffه سffمت آزادی و بی حجffابی زن فffرا می خواندنffد، مffورد مطالعffه قffرار دادنffد و پس از آن در قffاهره جنبش زنffان بffه منظور فffرا خوانffدن زن بffه کشffف حجffاب بffه ریاسffت »هffدی شعراوی« شffکل گffرفت. و اولین تجمffع زنffان در این مffورد در

منطقه ... در ... روی داد.نقطه آغاز این حرکت

سارا اینجا از گفتن بffاز آمffد و گفت: اعffوذ باللffه، سffبحانالله، أریج پرسید: بگو: نخستین تجمع آنان کجا بود؟

سارا: در محلی که اگر اسم آن را بffبرم، متوجffه می شffوید که این طرح و برنامffه ریffزی از طffرف غffیر مسffلمانان ریختffه

یه«1920شده است! حاال بشنو: در سال ffای مرقصffم، »کلیس مصر و برای آن برنامه ریزی شffد و منتظffر مرحلffه اجffرای آن

شدند.


أریج: امری بسیاااار شگفت آور و عجیب است، یعنی بffرای فاسد کردن جامعه و فاسد نمودن مادر، دختر و همسر جریانی

صورت گرفته و برنامه ریزی ای شده است؟سا راخواهشا مطلبت را کامل کن.

سارا! مطلب را ادامه دهید: سارا افزود: »هوی شffعراوی« اولین مسffلمان مصffری بffود که این جسارت بی شرمانه را به خرج داد و زنان را نسfبت بfه بی حجابی جرأت داد! وای بر چنین روزگاری! چه پاسخی برای الله آماده کرده است؟! تراژدی ای که وجffدان آدمی را بffه درد

گردد. آورده و سبب افسوس و حسرت مسلمان می وقffتی »سffعد زغلffول« کffه از انگلسffتان بffاز گشffت، بffرای استقبال او دو خیمه برفراشته بودنffد، در یffک خیمffه زنffان و در خیمة دیگر مردان منتظر بودند، وقتی او از هواپیمffا پیffاده شffد، به جای اینکه به سffمت خیمffة مffردان بffرود، راهی خیمffة زنffان شد، خیمه ای که مملو از زنان محجبه بود، هنگامی که به آنجffا رسffید، »هffدی شffعراوی« بffه اسffتقبال او جلffو آمffد و »سffعد زغلول« دستش را بffه سffمت او دراز کffرد. »هffدی شffعراوی«

شffعراوی. صورتش را ظاهر کرد و شعراوی با او مصافحه کرد شورع به کف زدن کرد و همگی زنان کف زدنffد و حجffاب را از چهرةشان برداشتند. همه اینها نقشه قبلی بود. با این حffال امffا علمای ربانی سکوت نکردند، بلکه این حffرکت ناشایسffت را رد

-هایی را نگاشتند و مردم را از این عمل باز داشffتهنموده و کتاباند.

روزی دیگر در یکی دیگffر از آن روزهffا، همسffر »سffعد زغلffول« کffه »صفیه فهمی« نام داشت، در میان جمعی از زنffان کffه مffدعی آزادی و دموکراسی بودند، در قاهره ظاهر شffد و حجffاب را از


خود برداشت و در زیر پاهایش لگد مال کرد، و همة زنffانی کffه در آن جمع حظور داشتند، دست به همین حرکت زدند، و مردم

کردنfffد. آن گfffاه سfffپس آتشfffیاین صffffحنه را مشfffاهده میبرافروختند و چادرها را در آن سوختند.

شکستن کشتی نجات »مجلــة الســفور«ای به نام م مجله1900حدود سالهای

حجابی فرا می خواند و مffدعی بffود به سمت بی ومنتشر گردید کffه زن و مffرد، در همffة امffور شffریکند و این شffراکت را بffه

حجابی میان زن و مffرد و اختالط زن و مffردمساوی بودن در بیکرد. در اماکن عمومی تفسیر می

روز به روز این حوادث و اتفاقffات کffه بffا آبffرو و هffویت زن کfرد،مسلمان تناقض داشت، به نام آزادی زن گسترش پیfدا می

کردنffد، پوشffیدن صffورتبازیگران و ترانه خوانان را تعریffف می شد، با وجfود این کffه در تffاریخ طویffلسخت گیری محسوب می

هزار سffاله اسffالم در مصffر، این امffر، کffه زنffان بffدون حجffابظاهر شوند، پدیده ای ناشناخته بود.

لرزیffد، و بffا سffختیصدای سارا بffا خوانffدن این مطffالب می کردگرفت و در ذهنش این امر تداعی میهایش را میجلوی اشک

انffد و بffدون حجffاب و پffرده شffدهکffه نوادگffان صffحابه کffرام ای سکوتآورند. سارا لحظهها روی میگروهی از آنان به کلیسا

را بر زبان آورد. »الحول وال قوة«کرد و جملة أریج گفت: بسffیار خffوب، در این زمffان، علمffا و مصffلحان جامعه کجا بودند؟ چرا حرکت نکردنffد؟ داعیffان و واعظffان چffه خدمتی انجام دادند؟ چرا کشتی را از غرق شدن نجات ندادند؟ سffارا ادامffه داد: کشffف و ظffاهر کffردن چهffره روز بffه روز

کرد و مفسدان از هر طریقی با حجffاب مبffارزهافزایش پیدا میکردند.می


آتش فراگیر این گونه کشف حجffاب کسffترش پیffدا کffرد و بffا شffعارهای گوناگونی، از قبیل: آزادی زن، دموکراسی، مساوات و... زن از

پffردگی و لبخنffدش در میffاناش بfیرون آورده شffد تfا بfا بیخانه ها مشغول کارها و رستورانمردان ظاهر شود. زن در فرودگاه

-و گارسون هواپیما شد. اگر شوهر یا پدرش مانع این شffغل می داد، در واقffعای بffه آنffان نمیشد، قانون آزادی هیچ گونه سلطه

همة موانع اختالط زن و مرد را از میان برداشتند و بffه نffاموس و شرف زن هتک حرمت صورت گرفت، بدون این که کسffی از

زن پاسداری کند. گشffت و تنهffاای کاش کffه مسffأله بffه همین جffا متوقffف می

شد، اما مسأله فراتر رفت تا حدی کffهچهرة زن باز گذاشته می های جهان اسالم گردیffد، تfا کfارفساد زن موجب فساد سرزمین

هfا بffا مffدارک رسffمی وها و فسffاد خانffهبدانجا رسید که کاواره قانونی شروع به کار کردنffد آن هم در کشffورهای اسffالمی! ای

دریغا!! و قffانون سffاقط شffدن حffد زنffا در صffورتی کffه زن و مffرد

فاحشه راضی به این عمل باشند، وضع گردید!! پارگی به حدی رسید که از وصله زدن هم گذشت

سffارا انffدکی مکث کffرد و نگffاهی بffه سffاعتش انffداخت و عبffارت56دوباره چشمانش را به کتاب دوخت و گفت: در ص

های شffهوترانان بffرای فاسffدزیبا و مختصری، در رابطه با روش بینیم... نظffربرداری از زن میهای اسالمی و بهرهکردن سرزمین

شما چیست که سرسری آن را بخوانیم. أریج: چون تا حاال طول کشیده است، شام به حساب شما، حاضریم بمffانیم. شffما در جریffان هسffتید کfه اینجffا سffالن غffذا


خوری است و شما بسیار آدم بخشنده و ميهمان نوازی هستی،! قرار گیردچه کسی بهتر از ما که مورد پذیرایی

سffارا بffا لبخنffدی سffخنان آنffان را پاسffخ داد و گفت: چی؟صرف شام؟ مثل اینکه پدرم نزدیک است، بیایید.

ایم، فffک مهffا گفت: أریج از زمffانی کffه مffا اینجffا نشسffته ،جنابعالی در حfال حfرکت و خfوردن اسffت، آدامس، بسfکویت نوشیدنی البته من هم از تو کم نیاوردم، امffا بیچffاره سffارا، مffا

خواند؟ سارا گفت: نوش جان، خداونffدمی خوریم و او فقط می سالمتی بیاورد، مهم این است که راه و روش این افffراد مفیffد

هایشffان هسffتیم، ولی از آنهffارا بدانیم؛ زیfرا ما به دنبfffال روشاطالعی نداریم و آن گاه به خواندن کتاب ادامه داد.

هاشیوه آغاز کار ظاهر کردن چهره بود و پس از آن برای قانع کردن

های گوناگونی اتخاذ کردند، از قبیل:ها و روشزنان مسلمان راه هffای گشffاد بffه جffایکشیfدن عبا و چادر و اکتفا کردن به لبffاس

چادر و عبا!. به دنبال آن شیوه هfای دیگfری بfه کfار گرفتنffد از حجاب به عنffوان الگffوی سffایرقبیل: به نمایش گذاشتن زنان بی

زنffان، فffروش عباهffای مffزین و آراسffته، نffازک و چسffبان. فراخواندن به مشارکت و همراهی زن در همة میffادین از قبیffل

ها و جلسات، فffراها، همایشها، کنفرانستجمعات عمومی، کمیته خواندن وی به سفر بدون محرم و مسافرت به شffرق و غffرب

هffا و مffدیر اجffراییبرای ادامة تحصیل و مشارکت در کنفffرانس هffای شffعر،فffرا خوانffدن وی بffرای تاسffیس کالس، برخی کارها

موسffقی، بffازیگری، تیم فوتبffال زنffان، کشffیدن عکس زن در هffای تلویزیffونی و مجffریهffا و اجffرای برنامffهمجالت و روزنامه

هffای رادیffویی و تلویزیffونی و مکالمffاتها، اجرای برنامffهبرنامه گان برنامه ها، به بهانffة رفffاقت وکرشمه آمیز با شرکت کننده


هffایی دردوستی میان دو جنس زن و مرد و ترتیب دادن برنامffه هfffای سfffمعی و بصfffری و نوشfffتاری، هدیfffه دادن بfffهرسfffانه

ها!!!... ها و امثال این برنامهخوانندگان ترانهنقطة حرکت

آری، آغاز این کار با کشف صffورت بffود و سffپس گسffترش پیدا کرد تا اینکه به مرحلة اجرای این برنامه تا کشffیدن حجffاب

ها و سوزاندنش تبدیل شد. و انداختن آن زیر قدم به دنبال این رویدادها در بعضffی از کشffورها قوانیffنی بffرای منع پوشیدن چهره وضع شد، از جملffه: ترکیffه، تffونس، ایffران، افغانسffتان، آلبffانی، صffومالی، الجزایffر، و زن محجبffه، مجffرم

گشت. زن محجبه در بعضی کشورها، راهی زنffدانمحسوب میشده و به پرداخت جریمة نقدی مکلف می شد.

أریج گفت: به خدا قسم! راست گفتی، تعجب اینجاست کffه در برخی کشورهای اسالمی نسffبت بffه مسffأله حجffاب سffخت

گیرد، بffاگیری و با پوشش صورت مبارزه و مخالفت صورت می شود که دروجودی که در برخی کشورهای غیر اسالمی دیده می

رابطه با آزادی حجاب زن حقوقی تعیین گردیده است. من در خبری که در شffبکه خffبری رویffترز پخش شffده بffود، خواندم که چند روز پیش، سازمانی تحت عنوان دفاع از حقffوق

هfای مسffافربری قطffاری توکیffو، درزنان تأسیس شده تا شرکت ای را بffههffای ویffژهکشور ژاپن، در متروی قطffار شffهری، واگن

هffایزنان اختصاص دهد تا مffورد تعffذیب مffردان ژاپffنی در واگن مختلط قرار نگیرند که این امر باعث گردید تا برخی از مffردان پایتخت ژاپن دست به اعتراض بزنند و این امر را نffوعی امتیffاز

در حق زنان تلقی نمایند.خداحافظ


گوشی سارا به صدا در آمد، به شماره روی صffفحه نگffاهی انداخت و گفت: پدرم هست، مثل این که رسیده است، گوشی را جfواب داد: وعلیکم السffالم... بلffه... بلffه... دارم میffام... آن گffاه شffروع بffه پوشffیدن لبffاس نمffود و زیبffایی صffورتش را

پوشانید. مها و أریج برای خداحافظی با او بلند شدند. بیffنیم، امffا أریجسارا گفت: انشاءالله به زودی همدیگر را می

و مهای عزیز! به خدا... این را بدانید که دعوت دهندگان کشف گffان میfان مffردان و زنffان،حجاب و بی پردگی و اختالط کننfده

هدفی غیر از این ندارند که شما را به کنیزی مبدل کنند و مffرد هfایش بجfود وهوسران هر زمان که بخواهfد تffو را در زیffر نیش

سپس هر زمانی که دلش خواست، تف کند. أریج و مها دوست داشffتند کffه سffارا را در مسffیر همffراهی

شان به درازا بکشد؛ امffاکنند تا سارا آرامتر حرکت کند و سخن بار دیگر گوشی سارا به صدا در آمد، لfذا بfا آن دو خfداحافظی

کرد و رفت. با سپاس فراوان از بزرگوارانی در جمع آوری این کتابچه از کتب ایشان بهره بردم، خصوصا جناب شffیخ دکffتر بکffر ابوزیffد،

شیخ سلیمان خراشی و شیخ احمد بن عبدالعزیز حمدان. از خداوند سبحان مسئلت دارم که برای همگان مفیffد واقffع

گردد. و صلی الله علی نبینا محمد.ش.2/92 /2پایان ترجمه:

به زودی منتشر می شود


تفسیر غریبالقرآن

تالیف: کامله الکواریترجمه: ام حسان مالزهی

زنان پیشتاز درمحبت پیامبر

تالیف: سامی عاشور حسن بنعاشور

ترجمه: ام حسان مالزهی

از زندگی ات لذت)چاپ سوم(ببر


دکتر محمد بن عبدالرحمنالعریفی

محمد حنیف حسین زائی )چاپ سوم(پایان جهان


محمد حنیف حسین زائی

غربت در دیار)چاپ دوم( فرنگ



محمد حنیف حسین زائیتاریخ بلوچستانترجمه موالنا گل محمد دادگر

استاد منطق و فلسفه دارالعلومحقانیه ایرانشهر

arefe.wsarefe.ws/fa/images/library/items/23/sc1390147610.docx · Web viewتقدیم به تو ای...

Documents

Transcript of arefe.wsarefe.ws/fa/images/library/items/23/sc1390147610.docx · Web viewتقدیم به تو ای...