มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย M iddleman Merchants in...

หฤทย มนะพนธ

151ปท 39 ฉบบท 2 เดอนเมษายน - มถนายน 2562

วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ปท 39 ฉบบท 2 เดอนเมษายน - มถนายน 2562

iddleman Merchants in Thailand’s Supply

Chain of Fragrant Young Coconuts: A Vertical

Market Analysis

Hareuthai Meenaphant1,*

M

1 Department of Business Economics, School of Economics, University of the Thai Chamber of Commerce

* Corresponding author. E-mail: [email protected]

Received: October 3, 2018 Revised: November 12, 2018 Accepted: January 9, 2019

Abstract

Fragrant young coconuts (Cocos nucifera Linn) are one of Thailand’s important fruits with

planted areas of about 130,000 rais. Each year the total of 300,000 tons of the fruits are harvested

with a total value of 3.6 billion baht. There are at least 46,000 households actively engaging in

the fragrant young coconut farming, particularly in the Mae Klong and Bangpakong river basins.

Because fragrant young coconut farmers are smallholders, they must depend on middleman

merchants to act as a market intermediary between the growers and buyers in the market. This

paper attempted to analyze the supply chain of Thailand’s fragrant young coconuts vis-a-vis its

vertical structure from the upstream market to the midstream market with emphasizing on the

role of middleman merchants. The middlemen buy coconuts from the area growers through farm

contracting or some relationship-specific arrangements, and sell the products in the midstream

market. The growers, nevertheless, may have options to sell their coconuts directly in the market

or set up their own social enterprises. By employing a vertical market model, we’re able to analyze

the market power of middleman merchants over coconut growers under monopsony and duopsony

frameworks.The analysis found that coconut growers would benefit greatly when there is price

competition among middleman merchants seeking growers’ output and that the government policy

to encourage growers to set up a social enterprise to overcome the middlemen’s market power

by selling their collected outputs directly to the market would yield a better profit to its members.

Keywords: fragrant coconuts, middlemen, supply chain, vertical market, monopsony, duopsony

“ลง” พอคาคนกลางในหวงโซอปทานมะพราวน�าหอมในตลาดแนวดง

152 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ง” พอคาคนกลางในหวงโซอปทานมะพราวน�าหอม

ในตลาดแนวดง

หฤทย มนะพนธ1,*

“ล

1 กลมวชาเศรษฐศาสตรธรกจคณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยหอการคาไทย

* Corresponding author. E-mail: [email protected]

วนรบบทความ: June 21, 2018 วนแกไขบทความ: November 19, 2018 วนตอบรบบทความ: January 18, 2019

บทคดยอ

มะพราวน�าหอมเปนหนงในผลไมเศรษฐกจทส�าคญของประเทศไทยมพนทเพาะปลกทงประเทศประมาณ

130,000 ไร มผลผลตรวมกนถง 3 แสนตนเศษในแตละป คดเปนมลคาทางเศรษฐกจปละ 3.6 พนลานบาท

และไมต�ากวา 46,000 ครวเรอนทเปนเกษตรกรชาวสวนมะพราวน�าหอม มะพราวน�าหอมนยมปลกกนมาก

ในลมแมน�าแมกลองและบางปะกง ฐานะความเปนอยของเกษตรกรชาวสวนมะพราวน�าหอมจงขนอยกบ

ชองทางการตลาดทจะเคลอนยายมะพราวจากสวนสตลาดผบรโภคในลกษณะของหวงโซอปทาน เนองจาก

เกษตรกรผปลกมะพราวน�าหอมเปนเกษตรกรรายยอย ๆ จงจ�าเปนตองอาศยลงพอคาคนกลางเปนผเชอมตอ

ระหวางเกษตรกรชาวสวนเหลานกบผซอและผบรโภคในตลาด บทความนไดวเคราะหหวงโซอปทานมะพราว

น�าหอมในโครงสรางตลาดแนวดงจากตลาดตนน�าสตลาดกลางน�า โดยมงเนนบทบาทความส�าคญของลงพอคา

คนกลางซงเปนผซอผลผลตจากเกษตรกรชาวสวนมะพราวน�าหอม และขายแกผขายปลกและสงออกในตลาด

กลางน�า การวเคราะหอาศยรปแบบจ�าลองตลาดแนวดงโดยลงพอคาคนกลางเปนผซอผลผลตทมอ�านาจ

ตลาดมากกวาเกษตรกรชาวสวนมะพราวผขายพบวาเกษตรกรชาวสวนจะไดรบผลประโยชนสงสดถาโครงสราง

ตลาดมการแขงขนของลงพอคาคนกลาง และนโยบายรฐในการสงเสรมการจดตงวสาหกจชมชนโดยเกษตรกร

ชาวสวนมะพราวรวมกลมเพอน�าผลผลตมาขายในตลาดโดยตรง เกษตรกรจะไดรบผลก�าไรทสงกวาการขาย

ผานลงพอคาคนกลาง และผลผลตจะเพมสงขนอกดวย โดยการรวมกลมจดตงวสาหกจชมชนจะตองม

ประสทธภาพเพยงพอสามารถควบคมตนทนการจดตงและการด�าเนนงานของวสาหกจไดไมสงกวาของลงพอคา

คนกลางนอกจากนการวเคราะหยงพบวาเกษตรกรชาวสวนมะพราวน�าหอมจะไดผลก�าไรสงขนจากความเตมใจ

จะจายของผซอทสงขนถาสามารถสรางคามะพราวน�าหอมใหสงขน

ค�ำส�ำคญ:มะพราวน�าหอมลงพอคาคนกลางพนธสญญาหวงโซอปทานตลาดแนวดงผซอผกขาด



บทน�ำ

ประเดนปญหาตลาดสนคาเกษตรของประเทศไทยไดรบความสนใจศกษาและวเคราะหอยางตอเนอง

ตลอดมาทงนเนองจากการเกษตรเปนภาคเศรษฐกจหลกของประเทศฐานะความเปนอยของประชาชนสวนใหญ

มากกวารอยละ70ยงคงขนอยกบภาคเกษตรกรรมกลไกการท�างานและโครงสรางตลาดสนคาเกษตรจงเปนสง

ส�าคญในการก�าหนดระดบชวตความเปนอยและเงนรายไดของเกษตรกรและความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของ

ประเทศลกษณะโครงสรางเกษตรกรรมของประเทศไทยมลกษณะการผลตเพาะปลกองครวเรอนทอยอาศยบน

พนทขนาดเลกท�าใหเกษตรกรไมไดประโยชนจากความประหยดจากขนาดมตนทนการเพาะปลกและเกบเกยว

สงและขาดการบรหารจดการขอมลการตลาดการเขาถงชองทางการตลาดท�าไดยาก

จากปรมาณผลผลตทมไมมากพอทจะเขาถงตลาดไดโดยตรงเพราะตนทนคาใชจายการตลาดและการ

ขนสงทสงเกษตรกรจงตองอาศยเครอขายของพอคาคนกลางหรอ“ลง”เปนชองทางการตลาดท�าหนาทซอ

คดเลอก และรวบรวมผลผลตจากเกษตรกรรายยอย ๆ เพอกระจายผลผลตไปสโรงงานแปรรป ผคาสงและ

ผคาปลก รวมถงการสงออกไปตางประเทศ ลกษณะการตลาดและชองทางการตลาดสนคาเกษตรระหวาง

เกษตรกร พอคาคนกลาง และผใชผ บรโภคสนคาเกษตรเปนความสมพนธในลกษณะแนวดง (Vertical

Relationship) หลายระดบชนในลกษณะโซอปทาน (Supply Chain) จากเกษตรกรรายยอยทเปน “ตนน�า

(Upstream)” สผ บรโภคสดทาย “ปลายน�า (Downstream)” พอคาคนกลางท�าหนาทผ ตดตอประสาน

การเคลอนยายผลผลตจากชนหนงไปสอกชนหนง ความสมพนธในแนวดงเชนน มผลตอประสทธภาพตลาด

และผลทางเศรษฐกจของประเทศขนอยกบอ�านาจการตอรองระหวางพอคาคนกลางและเกษตรกรและระหวาง

พอคาคนกลางและผใชสนคาเกษตรเพอแปรรปผลผลตจนถงผคาปลกและผบรโภคทายสดราคาทเกษตรกร

ไดรบมผลตอรายไดและแรงดงดดใจในการพฒนาและบรหารจดการเพอเพมผลตภาพผลผลต มผลตอผลผลต

ทางการเกษตรโดยรวมของประเทศ

ระบบการคาและชองทางการตลาดสนคาเกษตรโดยผานพอคาคนกลางในประเทศไทยไดมการศกษา

และวเคราะหมาเปนเวลานาน ตงแตประเทศไทยเรมมการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในป

พ.ศ. 2503 สนคาเกษตรทไดรบความสนใจและกลาวถงบทบาทของพอคาคนกลางในกระบวนการคา ไดแก

ขาวยางพารามนส�าปะหลงและน�าตาลเพราะเปนสนคาเกษตรทมมลคาการผลตและการสงออกสงในแตละป

และมพนทการผลตจ�านวนมาก โดยเฉพาะอยางยงขาว ไดรบความสนใจเปนพเศษ เนองจากขาวเปนสนคา

เกษตรพนฐานของประเทศ และมระบบเครอขายพอคาคนกลางอยางกวางขวาง รฐบาลมการเรยกเกบภาษ

พรเมยมขาวหรอภาษสงออกขาวเปนเครองมอเพอควบคมผลก�าไรของพอคาคนกลางและผสงออกพอคาคนกลาง

และโรงสเปนองคประกอบส�าคญในตลาด(Siamwalla,1975)ซงBaldwin(1974)ไดวเคราะหระบบการคา

ขาวในลกษณะแนวดง โดยเนนบทบาทของพอคาคนกลางในโครงสรางตลาดทผสมผสานระหวางผขายผกขาด

ผซอผกขาด และการแขงขนระหวางผซอและผขาย ซงเปนเงอนไขส�าคญตอผลกระทบทเกดจากนโยบาย

การคาขาวของรฐบาลและการจดเกบภาษสงออกขาว ในขณะเดยวกน Stifel (1975) ไดวเคราะหตลาด

แนวดงของยางพารา โดยองโครงสรางตลาดสนคาทมการแขงขนทไมสมบรณ ระหวางผคาเพอมงแสวงหา



ผลก�าไรสงสดในตลาดการคาแผนยางพาราและผลทางสวสดการทเกดขนและSiamwalla(1978)ไดศกษา

ถงบทบาทของพอคาคนกลางในระบบการคาสนคาเกษตร โดยเนนการคามนส�าปะหลง จากเกษตรกรผขาย

หวมนสดผานพอคาคนกลาง สโรงงานอดเมดและแปงมน เพอสงออก ซงพบวา มการแขงขนระหวางกนสง

แตพอคาคนกลางและโรงงานตางมผลก�าไรทสง

บทความนมวตถประสงคทจะศกษาถงบทบาทและอ�านาจเหนอตลาดของพอคาคนกลางหรอ “ลง”

ในหวงโซอปทานมะพราวน�าหอม จากระดบเกษตรกรผเพาะปลกสผบรโภคทายสดในรปแบบโครงสรางตลาด

ในแนวดงโดยผานพอคาคนกลางหรอ“ลง”บทบาทขอบเขตของ“ลง”ในการสรางอ�านาจการตอรองเพอก�าหนด

ราคาและผลทเกดขนตอประสทธภาพตลาดในรปของผลก�าไรของเกษตรกรชาวสวนมะพราวและลง รวมถง

ผลทมตอการเพมผลผลตและรายไดของเกษตรกรชาวสวนมะพราวหรอไม (Nguyen, Dzator, & Nadolny,

2015) และการสงเสรมการพฒนาการคาสนคาเกษตรในลกษณะเชนน ขณะเดยวกน บทความจะวเคราะห

เปรยบเทยบถงอ�านาจตลาดของ “ลง” ในการก�าหนดราคารบซอมะพราวจากเกษตรกร และการแขงขนทาง

ดานราคาและปรมาณระหวาง“ลง” (Bjorvatn,Milford,&SØrgard,2015)รวมถงนโยบายการสงเสรมให

เกดวสาหกจชมชน ซงเปนแนวทางนโยบายการเกษตรของรฐบาลในการเพมรายไดแกเกษตรกร ในโครงการ

เกษตรเอสเอมอเปนแนวความคดหนงในการสนบสนนใหเกษตรกรผมรายไดนอยเปนผประกอบการเองในหวงโซ

อปทานเพอแกปญหาความยากจนในประเทศทก�าลงพฒนา(Sodhi&Tang,2014)เปดโอกาสใหเกษตรกร

ไดมโอกาสเขาถงชองทางการตลาดโดยตรง ใหไดรบผลประโยชนจากผลผลตของตนเองไดอยางเตมท โดย

ไมผานพอคาคนกลาง ผลการวเคราะหเปรยบเทยบยอมเปนประโยชนในการประเมนนโยบายและมาตรการ

สงเสรมการพฒนาการเกษตรในปจจบนวามความเหมาะสมและถกตองเพยงใด ดงนน ขอสรปและขอคดเหน

ทไดจากผลการวเคราะหโครงสรางตลาดมะพราวน�าหอมในแนวดงน อาจน�าไปใชส�าหรบสนคาผลไมพชสวน

อนๆทมลกษณะรปแบบการคาในลกษณะเดยวกนได

1. พนทและผลผลตมะพรำวน�ำหอม

มะพราวน�าหอมของประเทศไทยเปนทนยมทงในประเทศและในตลาดตางประเทศตลาดมะพราวน�าหอม

ก�าลงเตบโตอยางรวดเรวพนธทนยมปลกไดแก“พนธกนจบ”เพราะใหผลดกเกบเกยวผลยาวนาน1ขอมลจาก

กรมสงเสรมการเกษตรพบวาในปพ.ศ.2558ประเทศไทยมพนทเพาะปลกมะพราวน�าหอมทงหมด123,802ไร

ทวภมภาครวมทงสน67จงหวดมจ�านวนครวเรอนทเพาะปลกมะพราวน�าหอม45,575ครวเรอนแตจะปลก

หนาแนนในลมแมน�าแมกลองและบางปะกง โดย 5 จงหวดทเปนแหลงเพาะปลกใหญทสดเรยงล�าดบ ไดแก

จงหวดราชบรสมทรสาครฉะเชงเทราสมทรสงครามนครปฐมรวมทงสน78,026ไรคดเปนรอยละ60.38

ของพนทเพาะปลกมะพราวน�าหอมทงประเทศ

1 มะพราวน�าหอม ใชระยะเวลาปลก 3 ปจงจะใหลก พนท 1 ไร ปลกได 40 ตน ใหผลผลต 150 ผลตอตนตอป โดยเฉลย

1ผลมน�าหนกไมเกน1กโลกรมยกเวนในชวง3-4ปแรกทตนใหผลผลตจะมผลขนาดใหญทน�าหนกมากกวา1กโลกรมตอผลจ�านวน

1ทะลายใหผลโดยเฉลย15-20ผลกรณตนมะพราวไดรบธาตอาหารดอาจมจ�านวน50ผลตอทะลาย



ราชบรเปนจงหวดทมผลผลตมะพราวน�าหอมมากทสด ในป พ.ศ. 2555 จงหวดราชบรสามารถผลต

มะพราวน�าหอมได 320,795 ตน ซงเกนครงหนงของปรมาณมะพราวน�าหอมทผลตไดทงหมดของประเทศ

รวมกนท 511,885 ตน จากสภาพพนททเอออ�านวยมแมน�าแมกลองไหลผาน และพนทเปนดนเหนยว

สมทรสาครกเปนจงหวดทใหผลผลตมะพราวน�าหอม เชนเดยวกนกบจงหวดฉะเชงเทราและนครปฐม

สมทรสงครามจงหวดทง5มสดสวนการผลตมะพราวน�าหอมรวมกนถงรอยละ80ของประเทศในแตละป

2. ลงพอคำคนกลำงในหวงโซอปทำนมะพรำวน�ำหอม

หวงโซอปทานมะพราวน�าหอมสามารถแบงออกเปน3ระดบในแนวดงไดแกระดบตนน�า(Upstream)

ระดบกลางน�า(Midstream)และระดบปลายน�า(Downstream)ดงแสดงในภาพท1ดงน

ระดบตนน�ำ ผเกยวของระดบตนน�าทส�าคญทสดกคอเกษตรกรชาวสวนมะพราวซงเปนหวงโซอปทาน

ส�าคญทสดเปนจดเรมตนของผลผลตเพอไปสผบรโภคขนทายสดโดยผานกลไกตลาดโดยเกษตรกรน�าผลผลต

ซอขายในตลาดโดยตรง และผานพนธสญญากบ ลงพอคาคนกลาง และผซอในตลาดกลางน�า ซงเปนพอคา

ขายสง พอคาสงออก หรอโรงงานแปรรปมะพราว รปแบบการซอขายผลผลตมะพราวน�าหอมของเกษตรกรม

5รปแบบดวยกนคอเกษตรกรอสระเกษตรกรในพนธสญญาผกพน(contractfarming)เกษตรกรรวมตวกน

เปนวสาหกจชมชน บรษท/โรงงานแปรรปผลตภณฑมะพราวเปนเจาของสวนมะพราวของตนเอง และ

ลงมะพราวเปนเจาของสวนเอง

ระดบกลำงน�ำ ผเกยวของระดบกลางน�าเปนผรวบรวมผลผลต รบซอจากเกษตรกรชาวสวนมะพราว

เพอน�าไปจ�าหนายตอ หรอใชในการแปรรปหรอผลตเปนสนคา ซงไดแก โรงงานแปรรป ลงพอคาคนกลาง

วสาหกจชมชนและเกษตรกรอสระผขายและสงออกเอง

ระดบปลำยน�ำ ในระดบปลายน�ามผทเกยวของกบผลผลตทส�าคญคอพอคาขายปลกพอคาขายสง

และผสงออก โดยผานตลาดภายในประเทศ เพอสงตอมะพราวทงสด และในรปผลตภณฑแปรรปแลวไปยง

ผบรโภค



ภำพท 1 หวงโซอปทานมะพราวน�าหอม

หมำยเหต: ตวเลขรอยละ มาจากการประมาณการทไดจากการสมภาษณเกษตรกร วสาหกจชมชน โรงงานแปรรป

ผลผลตและการท�าFocusGroup(1/2/และ3/จากกรมสงเสรมการเกษตรและ4/จากการค�านวณ

ของผเขยนโดยองปรมาณผลผลต



3. รปแบบจ�ำลองตลำดมะพรำวน�ำหอมในแนวดง

จากหวงโซอปทานมะพราวน�าหอมทไดกลาวไวเราจ�าลองโซอปทานมะพราวน�าหอมในลกษณะโครงสราง

ตลาดแนวดง(VerticalMarketStructure)ดงแสดงในภาพท2ตลาดในแนวดงประกอบไปดวย3ตลาดคอ

ตลาดตนน�า (Upstream) เปนตลาดผลผลตมะพราวน�าหอมระหวางลงผซอมะพราว และเกษตรกรชาวสวน

มะพราวในพนทเปนผขาย ตลาดกลางน�า (Midstream) เปน “ตลาดคาสง” ระหวางลงพอคาคนกลางเปน

ผขายมะพราวและผคาปลกภายในประเทศและผสงออกเปนผซอเพอน�าไปจ�าหนายแกผบรโภคในตลาดปลายน�า

(Downstream)กลไกการก�าหนดราคาจงเรมในตลาดปลายน�า Pลงมาทตลาดกลางน�าpและไปสตลาดตนน�าw

โดยลงพอคาคนกลางในโครงสรางตลาดแนวดงนท�าหนาทเปนผประสานการซอขายระหวางตลาดตนน�าและ

กลางน�า (Intermediaries) ลงจงม 2 บทบาท บทบาทแรกเปนผซอมะพราวจากชาวสวน และบทบาททสอง

เปนผขายมะพราวแกผซอทงในประเทศและตางประเทศในตลาดกลางน�า

ภำพท 2 โครงสรางตลาดมะพราวน�าหอมแนวดง

ในตลาดตนน�า ลงมะพราวมอ�านาจตลาดเหนอชาวสวนมะพราว รปแบบจ�าลองทน�ามาใชจงเปน

รปแบบอ�านาจผกขาดของผซอถาในเขตพนทมลงเปนผซอมะพราวรายเดยวในเขตนนๆ ตลาดเปนผซอผกขาด

(Monopsony)2 แตถาในเขตพนทมผซอจ�านวน 2 ราย การแขงขนระหวางผซอกเกดขน มลกษณะเปนผซอ

ผกขาด2ราย(Duopsony)ในบทความนรปแบบจ�าลองทน�ามาใชจงมลกษณะการเชอมโยงของทงสองตลาด

2กรณโดยการแขงขนระหวางผซอใชราคาและไมใชราคาเปนเครองมอการแขงขน3ส�าหรบตลาดสนคาพชผล

2ในลกษณะเฉกเชนเดยวกบการมผ จางงานรายเดยวในเมองหนง ท�าใหมอ�านาจการก�าหนดอตราคาจางแรงงาน ตวอยางทนยม

ใชกนเชนโรงแรมในเมองเลกๆหรอโรงงานอตสาหกรรมในเมองผตองการท�างานยอมไมมทางเลอกอนหากถาตองการท�างานโรงแรม

หรอโรงงาน

3นกเศรษฐศาสตรไดกลบมาใหความสนใจวเคราะหถงอ�านาจตลาดของผ ซอมากขน (Bellante, 2007) โดยเฉพาะอยางยง

ในกรณตลาดแรงงาน ซงผจางแรงงานมอ�านาจตลาดเหนอกวาผขายแรงงาน ท�าใหสามารถก�าหนดคาจางแรงงานทล�าเอยงระหวาง

ลกจางได



ทางเกษตร การขนสงเปนเงอนไขส�าคญในการก�าหนดอ�านาจตลาดของพอคาคนกลางและการกระจายรายได

ระหวางพอคาคนกลางและเกษตรกรBjorvatnและคนอนๆ(2015)ไดวเคราะหถงตลาดแนวดงของผลผลต

เมลดโกโกแสดงใหเหนวาคาการขนสงเปนเงอนไขส�าคญตอระดบการแขงขนระหวางผรบซอเมลดโกโกตางเขต

พนทการผลตทหางจากกนมผลตอการกระจกตวอ�านาจตลาดของผซอมผลตอการกระจายรายไดระหวางพอคา

คนกลาง และเกษตรกร และผลกระทบโดยรวมตอเศรษฐกจในรปของสวสดการสงคม ลกษณะการแขงขน

เปนแบบ Hotellling’s location ซงระยะทางระหวางแหลงผลตสนคาและตลาดสนคาเปนเงอนไขส�าคญของ

การแขงขนไดน�าเสนอโดยHaroldHotellingในปค.ศ.1929ทงนระยะทางเปนขอจ�ากดการแขงขนระหวาง

พอคาคนกลางจากขนาดและน�าหนกของผลและการจดเกบผลผลตบงคบใหชาวสวนมะพราวในพนทตองขาย

ผลผลตใหแกผซอในพนทเพาะปลกเทานน

ตลำดตนน�ำ (Upstream Market) ประกอบดวยชาวสวนมะพราวน�าหอมจ�านวนหนงในพนท ไมม

อ�านาจตลาดในการก�าหนดราคามะพราวน�าหอมและลงหรอพอคาคนกลางในพนทซงอาจมเพยงรายเดยวหรอ

หลายรายขนอยกบขนาดของพนทลงในพนทเปนผเสนอราคารบซอมะพราวจากชาวสวนซงอาจอยในรปของ

พนธสญญาหรอเปนการตกลงซอขายทหนาสวน ชาวสวนมะพราวจะตกลงขายมะพราวแกลงในจ�านวน qขนอยกบความเตมใจจะขายของชาวสวนในพนท (w) หรอตนทนเพมหนวยทายสดของการเกบเกยวมะพราวเพอใหงายตอการวเคราะหเราก�าหนดใหฟงกชนอปทานมะพราวน�าหอมของชาวสวนเปนq = q(w) และทระดบราคาw*มปรมาณอปทานเทากบq* = q(w*)

ในกรณทในพนทมลงอยเพยงรายเดยวทเปนผรบซอมะพราวน�าหอมจากชาวสวนลงจงเปนผซอผกขาด

(Monopsony) ก�าหนดราคามะพราวน�าหอมแกชาวสวนวาตองการรบซอมะพราวในราคาลกละเทาไร ซงราคา

รบซอนลงจะองกบราคามะพราวน�าหอมทลงสามารถขายแกผซอในตลาดกลางน�า ลงไมมอ�านาจตลาดในตลาด

กลางน�าจงไมสามารถก�าหนดราคาเองไดสมมตวาราคาซอขายมะพราวน�าหอมในตลาดกลางน�ามราคาp*ตอผล

และลงก�าหนดราคารบซอมะพราวจากชาวสวนในพนทwm4ลงรายนมผลก�าไรจากการซอขายมะพราวน�าหอม

5

πm = (pm-wm)qm โดย pm > wm เพอใหไดผลก�าไรสงสดลงจะก�าหนดราคารบซอจากชาวสวนเทากบ

และจ�านวนผลผลตมะพราวทลงรบซอจากชาวสวนเทากบ ดงแสดงในภาพท 3

ผลก�าไรของล งรายเดยวในพนท หรอพนท A และ B ในรป ขณะเดยวกนชาวสวน

มะพราวน�าหอมในพนทจะมผลก�าไรจากการขายมะพราวใหล ง หรอพนท C และ D

เปนทสงเกตวาผลก�าไรของชาวสวนมะพราวในพนทมเพยงกงหนงของผลก�าไรของลงเทานนไมวาราคาซอขาย

มะพราวน�าหอมในตลาดกลางน�าจะมราคาเทาไรกตาม

4 นอกจากราคารบซอมะพราวจากชาวสวนแลว ลงยงมตนทนคาใชจายการจดซอ การท�าพนธสญญา การขนสง จดเกบรวบรวม และ

การแปรรปซงเปนตนทนแปรผนและยงอาจรวมถงตนทนคงทอนๆเชนคาเชาดอกเบยเปนตน

5 เพอสะดวกในการวเคราะหจงก�าหนดใหลงผรบซอมะพราวไมมตนทนคงทซงไมมผลตอการวเคราะห



ในกรณทในพนทปลกมะพราวมลงมากกวาหนงรายเปนผซอมะพราวน�าหอม2รายลงAและ ลงB

เกดการแขงขนระหวางลงทงสองเพอแยงชงจ�านวนผลผลตในลกษณะผซอสองราย (Duopsony) ถาเปน

การแขงขนทางดานราคา (Bertrand’s competition) ดลยภาพตลาดเกดขน เมอผลก�าไรของลงทงสองใน

พนทเทากบศนย การแยงชงผลผลตจะหยดลง เกษตรกรชาวสวนไดรบผลก�าไร ซงเปนผลก�าไร

เดยวกนกบโครงสรางตลาดมะพราวน�าหอมตนน�าเปนการแขงขนอยางสมบรณโดยทงลงและชาวสวนมะพราวไมม

อ�านาจตลาดในการก�าหนดราคาซอขายชาวสวนมะพราวจะมผลก�าไรทสงกวาถง4เทาของผลก�าไรทลงเปนผซอ

รายเดยวในพนท(Monopsony)

ในกรณทชาวสวนมะพราวรวมกลมกนเปนวสาหกจชมชน โดยเปนผขายมะพราวเองในตลาดกลางน�า

ไมผานลงและพอคาคนกลาง(Fullyforwardintegration)ผลประโยชนทเกดขนกบกลมเกษตรกรคอผลตาง

ของผลก�าไรจากการขายผลผลตโดยตรงแกผซอในตลาดกลางน�า (ชาวสวนมะพราวไมมอ�านาจในการก�าหนด

ราคา) และผลก�าไรทไดรบเมอขายผานลง ผลตางจะมคามากกวาศนย ซงเปนลกษณะ Vertical Integration

เพราะการซอขายไมตองผานพอคาคนกลาง ท�าใหไมเกดปญหาDouble Marginalization ท�าใหจ�านวนและ

ราคาซอขายมะพราวจะสงกวาเดมผลตางก�าไรทกลมเกษตรกรไดรบ

จะมากหรอนอยขนอยกบราคาซอขายในตลาดกลางน�าp

ในภาวะตลาดปกต ลงจะหลกเลยงการแขงขนทางดานราคา แตหนมาสรางความสมพนธทใกลชดกบ

ชาวสวนมะพราวเพอแยงซอมะพราวจากลงอน เปนการแขงขนเชงปรมาณ การแขงขนระหวางลงมลกษณะ

Cournot’s Duopsony การแขงขนระหวางลงทงสองเกดขนเมอทงสองไดผลก�าไรสงสด น�าไปสดลยภาพ

ผลก�าไรของลงแตละคนในพนทเทากน ผลก�าไรรวมของลงทงสอง

ภำพท 3 ตลาดมะพราวน�าหอมตนน�าทลงเปนผซอผกขาด(Monopsony)



ซงต�ากว าผลก�าไรของลงผกขาดการซอเพยงผ เดยว ผลก�าไรของชาวสวน

มะพราวเทากบสงกวาในกรณทมเพยงลงเดยวผกขาดในพนท

ตลำดกลำงน�ำ (Midstream Market) ตลาดกลางน�าอาจมโครงสราง 2 กรณ ในกรณแรกตลาด

เปนตลาดแขงขนโดยสมบรณ(Perfectcompetition)ราคามะพราวน�าหอมในตลาดกลางน�าp เปนราคาทลงพอคาคนกลางในฐานะผขายแตละรายตองยอมรบราคาในตลาด ในกรณท 2ตลาดกลางน�าอาจเปนตลาดกงแขงขน

กงผกขาดของผซอ (Monopsonistic competition) โดยผซอมะพราวน�าหอมมอ�านาจผกขาดและสามารถ

ก�าหนดราคาไดในระดบหนง จากความสมพนธทางการคาระหวางลงและผซอมะพราวในตลาดกลางน�า

เปนความสมพนธเฉพาะเจาะจง(Specificrelationship)

ภาพท4แสดงดลยภาพตลาดกลางน�าp โดยสมมตใหเปนราคาซอขายมะพราวในตลาดปลายน�าระหวางผบรโภคและผขายปลก (ผซอมะพราวน�าหอมจากลงในตลาดกลางน�า) ผลก�าไรของพอคาปลกผซอมะพราว

น�าหอมจากลงในตลาดกลางน�า p = (1-p)q6 เพอใหไดผลก�าไรสงสด ผซอผกขาดจะก�าหนดราคารบซอ

มะพราวจากลงโดยmax p = (1-p)qในราคาp**=และขายมะพราวในตลาดปลายน�าในราคาทก�าหนดP =1 โดยจะซอมะพราวจากลงในจ�านวนเทากบ q** ผลก�าไรของพอคาปลกในตลาดปลายน�าเทากบพนทA + B ลงในฐานะพอคาคนกลางผซอมะพราวจากชาวสวนมะพราวในตลาดกลางน�าจะไดรบผลก�าไรเทากบ

หรอพนทC+D+Eและชาวสวนมะพราวในตลาดตนน�ามผลก�าไรเทากบหรอพนทF+G+H

ดงแสดงในภาพท4

6 ก�าหนดใหผ ซอมะพราวไมมตนทนคงท แตถามตนทนคงท ผลก�าไรจะเปน p=(1-p)q-F โดย คอ ตนทนคงท

ซงไมมผลตอการตดสนใจการก�าหนดราคาและปรมาณซอของผซอในตลาด เพองายตอการวเคราะห เราก�าหนดใหตนทน

คงทF มคาเทากบศนย

12

18

116

ภำพท 4 ตลาดมะพราวน�าหอมกลางน�าทผซอกงแขงขนกงผกขาด(Monopsonistic Competition)



ตารางท 1 สรปผลก�าไรของผทเกยวของในหวงโซอปทานมะพราวน�าหอมในโครงสรางตลาดแนวดง

โดยก�าหนดใหตลาดกลางน�ามลกษณะโครงสรางกงแขงขนกงผกขาด (Monopsonistic Competition) และ

ตลาดตนน�ามโครงสราง3ลกษณะคอลงผซอผกขาด(Monopsony)ลงในตลาดมเพยง2รายแขงขนทาง

ดานราคา(Bertrand’sDuopsony)และลงมเพยง2รายแขงขนทางดานปรมาณซอ(Cournot’sDuopsony)

ในโครงสรางตลาดทจ�าแนกเชนน ถาลงแขงขนทางดานราคา ชาวสวนมะพราวและผซอในตลาดกลางน�าจะได

ประโยชนสงสดจากผลก�าไรทเกดขน ลงเปนผเสยประโยชนไมมผลก�าไร ลงจะไดผลประโยชนทดทสด คอ

การหลกเลยงการแขงขนทางดานราคา ดงนน การทเกษตรกรสวนมะพราวสามารถรวมกลมจดตงวสาหกจ

ชมชนขนมาแขงขนกบลงในพนท และตดตอนพอคาคนกลางออกไปจากตลาดแนวดง หรอมโรงงานแปรรป

ทเขามาในพนทเพอแขงขนกบลงรวมถงการสงเสรมใหมจ�านวนลงเพมขนในพนทจงเปนประโยชนตอชาวสวน

มะพราว เมอเปรยบเทยบถงประสทธภาพทางเศรษฐศาสตรโดยรวม โดยวดจากผลรวมของผลก�าไรของแตละ

หนวยเศรษฐกจทเกยวของในตลาดแนวดงทงหมดพบวาเงอนไขตลาดทลงแขงขนทางดานปรมาณจะใหผลรวม

ของผลก�าไรรวมมากสดโดยทกฝายในตลาดมผลก�าไรดทสดในโครงสรางตลาดทก�าหนดให

ตำรำงท 1สรปผลก�าไรของชาวสวนมะพราวลงและผคาปลกกรณตลาดกลางน�ามโครงสรางตลาดกงแขงขนกงผกขาด

ตารางท 2 สรปผลก�าไรของผเกยวของในหวงโซอปทานมะพราวน�าหอม ในกรณทตลาดกลางน�าเปน

การแขงขนโดยสมบรณในกรณนผซอมะพราวในตลาดกลางน�า(ผคาปลกในตลาดปลายน�า)ชาวสวนมะพราว

จะไดรบประโยชนสงสดจากการแขงขนทางดานราคาและถงแมวาลงจะมอ�านาจตลาดในตลาดตนน�าชาวสวน

มะพราวกยงมผลก�าไรทไมนอยกวาในกรณทตลาดกลางน�ามโครงสรางแขงขนกงผกขาด เมอเปรยบเทยบ

ประสทธภาพทางเศรษฐศาสตร โครงสรางตลาดกลางน�าและตนน�าทมการแขงขนจะใหผลรวมของผลก�าไร

ของผทเกยวของทงหมดในแนวดงนสงสดรองลงไปคอโครงสรางการแขงขนระหวางลงทางดานปรมาณในตลาด

ตนน�าจงอาจสรปไดวาการแขงขนในตลาดตนน�าหรอกลางน�าใหผลประโยชนผลก�าไรเพมขนแกชาวสวนมะพราว

ลงผกขำด ลงแขงขนทำงดำนรำคำ ลงแขงขนทำงดำนปรมำณ

ชาวสวนมะพราว 1/32 1/8 1/18

ลงมะพราว 1/16 0 1/18

ผคาปลก 1/8 1/4 1/6

ผลก�าไรรวม 7/32 3/8 5/8



สรปและขอเสนอแนะ

จากการวเคราะหหวงโซอปทานมะพราวน�าหอมในแนวดง เชอมโยงทางตลาดระหวางตลาดตนน�า

และตลาดกลางน�า (Midstream) พบวา ลงมบทบาทส�าคญในการเคลอนยายผลผลตมะพราวในโครงสราง

ตลาดแนวดง เกษตรกรมะพราวตองอาศยลงพอคาคนกลางในการรวบรวม คดแยก และขนสงมะพราวจาก

สวนไปสผซอในตลาด เกษตรกรมะพราวสวนใหญของประเทศเปนเกษตรกรรายยอย ๆ ทจ�าเปนตองอาศย

ลงพอคาคนกลางในการรบซอมะพราวจากสวนเปนหลก

โดยอาศยรปแบบจ�าลองความสมพนธระหวางตลาดในแนวดง และบทบาทของลงในฐานะพอคา

คนกลางระหวางตลาดทงสองพบวาลงจะไดประโยชนอยางเตมทและเกษตรกรชาวสวนมะพราวจะมผลก�าไร

ทต�ากวาทควรจะเปนแตถาในพนทผลผลตมะพราวน�าหอมทมลงจ�านวนมากกวาหนงรายหรอมผแขงขน เชน

วสาหกจชมชนหรอโรงงานแปรรปเขามาในพนทการแขงขนจะเกดขนถาเปนการแขงขนทางดานราคาท�าให

เกษตรกรชาวสวนมผลก�าไรทดทสดและผลก�าไรของลงเปนศนยจากการแขงขนทางดานราคาระหวางกนแต

ถาการแขงขนเปนการแยงชงปรมาณผลผลตจากเกษตรกร ผลก�าไรทชาวสวนมะพราวน�าหอมไดรบนจะต�ากวา

ผลก�าไรจากการแขงขนทางดานราคาระหวางผซอในตลาด และทส�าคญปรมาณผลผลตมะพราวในตลาดจะม

ปรมาณมากกวาในกรณมลงเพยงรายเดยวในพนท

แบบจ�าลองตลาดแขงขนในแนวดงยงใหผลสรปวา นโยบายการสงเสรมการจดตงวสาหกจชมชนเปน

มาตรการหนงทจะสามารถท�าใหผลประโยชนตกแกเกษตรกรชาวสวนมะพราวน�าหอมไดอยางเตมเมดเตมหนวย

โดยมเงอนไขวาการบรหารจดการ การควบคมตนทน และคาใชจายการจดตงตองมประสทธภาพเทยบเทากบ

การด�าเนนกจการของลง

ตำรำงท 2สรปผลก�าไรของชาวสวนมะพราวลงและผคาปลกกรณตลาดกลางน�ามโครงสรางตลาดแขงขนสมบรณ

ลงผกขำด ลงแขงขนทำงดำนรำคำ ลงแขงขนทำงดำนปรมำณ

ชาวสวนมะพราว 1/8 1/2 2/9

ลงมะพราว 1/4 0 2/9

ผคาปลก 0 0 0

ผลก�าไรรวม 3/8 1/2 4/9



บรรณำนกรม

ชยมงคลลมเพยรชอบ,วงศผกาวงศรตน,ปรญญาพฒนวสนตพร,และสมยศเชญอกษร.(2555).การจด

การโซอปทานมะพราวน�าหอมโดยประยกตใชโปรแกรมเชงเสนตรงแบบจ�านวนเตมผสม.วารสารวชาการ

พระจอมเกลาพระนครเหนอ, 22(3),601-609.

Baldwin,W.L.(1974).TheThairicetradeasaverticalmarketnetwork:Structure,performance,

and policy implications. Economic Development and Cultural Change, 22(2),179-197.

Bjorvatn,K.,Milford,A.B.,&SØrgard,L.(2015).Farmers,middlemenandexporters:Amodelof

market power, pricing and welfare in a vertical supply chain. Review of Development

Economic, 19(1), 31-44.

Nguyen,A.T.,Dzator,J.,&Nadolny,A.(2015).Doescontractfarmingimproveproductivityand

income of farmers?: A review of theory and evidence. The Journal of Developing Areas,

49(6),531-538.

Siamwalla,A.(1975).AhistoryofricepoliciesinThailand.Food Research Institute Studies, 14(3),

233-249.

Siamwalla, A. (1978). Farmers andmiddlemen: Aspects of agricultural marketing in Thailand.

Economic Bulletin for Asia and the Pacific, 29(1),38-50.

Sodhi,M.S.,&Tang,C.S.(2014).Supply-chainresearchopportunitieswiththepoorassuppliers

or distributors in developing countries. Production and Operations Management, 23(9),

1483-1494.

Stifel,L.D. (1975). Imperfectcompetition inaverticalmarketnetwork:Thecaseof rubber in

Thailand. American Journal of Agricultural Economics, 57(4), 631-640.

มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย M iddleman Merchants in...

Documents

Transcript of มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย M iddleman Merchants in...