ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) : โอกาสและผลกระทบตอภาคอตสาหกรรมไทย บทวเคราะหโอกาสและผลกระทบตอภาคอตสาหกรรมไทย จากการเขารวมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

สารบญ

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) 2

ขอมลประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 2

ความรวมมอทางเศรษฐกจอาเซยน 3

ผลผกพนของ AEC Blueprint ตอประเทศไทย 9

สถานภาพอตสาหกรรมไทยในปจจบน ผลกระทบตอเศรษฐกจไทย 13

สถานภาพอตสาหกรรมไทย 13

การวเคราะหโอกาสและภยคกคามทมผลตออตสาหกรรมไทย 22

ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย 26

โอกาสของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย 26

ผลกระทบและขอควรระวงของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย 29

แนวทางการปรบตวของภาคอตสาหกรรมไทย เพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 33

1

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC)

ขอมลประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 1

อาเซยน (ASEAN) หรอ สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต กอตงขนเมอป 2510 โดยในระยะแรกนน มสมาชกเรมแรกจานวน 6 ประเทศ ไดแก บรไนดารสซาลาม อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และไทย ภายหลงไดมสมาชกเพมขนอก 4 ประเทศ คอ กมพชา ลาว พมา และเวยดนาม หรอทเรยกกนวาCLMVโดยมวตถประสงคเพอสรางสนตภาพในภมภาคอนจะนาไปสความเจรญกาวหนาทาง เศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมและไดมการรวมกลมเพอขยายความรวมมอและการคาระหวางกนใหมากยงขน โดยการจดทาเขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) เมอป 2535

ตอมาในป 2546 อาเซยนไดกาหนดทศทางทแนชดวาความรวมมอจะตองเดนทางไปสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) ภายในป 2558 ทงน ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนนนถอเปนเพยงหนงในสามเสาหลกของประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) โดยอกสองเสาหลก คอ ประชาคมความมนคงอาเซยน (ASEAN Security Community) และประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community) และไดมการจดทากฎบตรอาเซยน (ASEAN Charter) เพอการดาเนนงานไปสประชาคมอาเซยน

ในการทจะรวมตวเปน “ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” ภายในป 2558 นน กลมประเทศอาเซยนไดจดทาแผนงานในเชงบรณาการในดานเศรษฐกจตางๆ หรอพมพเขยวเพอจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC Blueprint) โดยมองคประกอบทสาคญ 4 เรอง 2 ดงน

1. การเปนตลาดและฐานการผลตเดยว จะนาไปสการใชกฎระเบยบการคาในประเทศสมาชกทงหมดเปนอยางเดยวกน (Harmonization of Rules and Regulations) ทงในดานมาตรฐาน คณภาพ ราคา อตราภาษ รวมถงกฎระเบยบในการซอขาย การขจดมาตรการและขอกดกนตางๆ รวมถงการมมาตรการอานวยความสะดวกทางการคา เงอนไขการเคลอนยายบคคลสญชาตอาเซยน และประเภทบรการและการลงทนทเสรมากขน

1 กลมพหภาค สานกเศรษฐกจอตสาหกรรมระหวางประเทศ, “ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน มความสาคญอยางไร”, 15 มนาคม 2554. 2 สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, สานกงานสงเสรมวสาหกกจขนาดกลางและขนาดยอม, “ถนนส AEC เพอ SMEs ไทย”, 2553.

2

2. การสรางอาเซยนใหเปนภมภาคทมขดความสามารถในการแขงขนสง (Highly Competitive Economic Region) ในเวทการคาโลก ไดแก การพฒนาโครงสรางพนฐาน โทรคมนาคม การเงนการธนาคาร การจดระบบการคาใหมการแขงขนทเปนธรรม และการคมครองทรพยสนทางปญญา เปนตน

3. การพฒนาทางเศรษฐกจอยางเทาเทยมกนระหวางสมาชกอาเซยน โดยพฒนา SMEs และเสรมสรางขดความสามารถผานโครงการความรวมมอตางๆ เชน โครงการรเรมเพอการรวมกลมของอาเซยน (Initiative for ASEAN Integration: IAI) ในการลดชองวางการพฒนาเศรษฐกจของแตละประเทศสมาชก

4. การเชอมโยงของอาเซยนเขากบเศรษฐกจโลก ดวยการเนนและปรบประสานนโยบายเศรษฐกจอาเซยนกบประเทศนอกภมภาค ใหมทาทรวมกน โดยการจดทาเขตการคาเสรอาเซยนกบประเทศคเจรจาตางๆ เพอใหเครอขายการผลต/จาหนายภายในอาเซยนเชอมโยงกบเศรษฐกจสวนอนของโลก

อยางไรกด วกฤตเศรษฐกจในป 2540 ทาใหประเทศไทยหนมาดาเนนนโยบายการปรบโครงสรางอตสาหกรรมใหมผลตภาพและความสามารถในการแขงขนทสงขน โดยหนมาใหความสาคญกบการเสรมสรางความเขมแขงใหกบเศรษฐกจในประเทศบนพนฐานความไดเปรยบของประเทศ มการสงเสรมกลมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมและกลมวสาหกจชมชน ในปจจบน จากภาวะความผนผวนของกระแสเศรษฐกจโลก สงผลอยางมากตอการแขงขนดานราคาททวความรนแรงมากขน ทาใหภาคอตสาหกรรมไทยตองปรบตวอกครง เพอหนจากการแขงขนดานราคา โดยเฉพาะอยางยงจากประเทศจนและเวยดนาม โดยหนไปเนนการผลตบนพนฐานองคความร (Knowledge-based) และความคดสรางสรรค (Creativity) รวมไปถงการสรางคณคา (Value Creation) ใหกบสนคาและบรการ

ทผานมา จะเหนวานโยบายอตสาหกรรมของไทย มกจะมงเนนทการผลตและการขยายตวทางเศรษฐกจในเชงตวเลขเปนหลก แตไมไดใหความสาคญกบการพฒนาโครงสรางพนฐาน โครงสรางการผลต และการยกระดบการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศเพอลดการพงพาการนาเขาและสรางความยงยนอยางจรงจง

ความรวมมอทางเศรษฐกจอาเซยน นบแตอาเซยนไดรบการกอตงจนถงปจจบน การรวมกลมทางเศรษฐกจของอาเซยนมพฒนาการอยางตอเนอง โดยสามารถแบงออกไดเปน 4 ชวงเวลาหลกๆ ดงน

4.1 ชวงแรกหลงการกอตง (พ.ศ. 2510 - 2520) ในชวงเวลาน ยงมการเผชญหนาทางการเมองในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทาใหการเจรญเตบโตของอาเซยนเปนไปอยางไมรวดเรวนกและยดหยน เพอใหสามารถรองรบความคดเหนหลากหลายของสมาชก และสรางรากฐาน

3

สาหรบจดมงหมายรวมกนตอไป ผลสาเรจทเปนรปธรรมจงมไมคอยมาก แตอาเซยนกสามารถสานสมพนธในการทางานรวมกนระหวางรฐบาลของประเทศสมาชกไดเปนผลสาเรจ อยางไรกด ทศทางในการวางแผนงานดานเศรษฐกจของอาเซยนเรมชดเจนมากขนหลงจากการประชมสดยอดอาเซยนครงแรก เมอเดอนกมภาพนธ 2519 โดยผนาอาเซยน 5 ประเทศ คอ อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และไทย ไดลงนามในเอกสารสาคญสองฉบบ ไดแก Declaration of ASEAN Concord และ Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia ทระบความรวมมอทางเศรษฐกจหลายดานเพอการดาเนนการตอไป

4.2 ชวงเวลาแหงการขยายตวของความรวมมอทางเศรษฐกจ (พ.ศ. 2521- 2540) ในชวงน อาเซยนมการขยายสมาชกภาพและความรวมมอระหวางประเทศสมาชกในสวนทเกยวของกบการรวมกลมทางเศรษฐกจเรมปรากฏเปนรปธรรมมากขน รวมทงเกดความตกลงทางดานเศรษฐกจตางๆ เกดขนหลายฉบบ โดยเฉพาะอยางยง ความสาเรจของการรวมกลมทางเศรษฐกจครงสาคญทสด คอ เขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) นอกจากน อาเซยนกไดรบสมาชกเพมขนอก 1 ประเทศ คอ บรไนดารสซาลาม เมอป 2530

หลงจากนน ผนาอาเซยนจงไดออกแถลงการณสงคโปรระหวางการประชมสดยอดอาเซยนครงท 4 เมอป 2535 (Singapore Declaration of 1992) แสดงเจตนารมณทจะพฒนาความสมพนธทงทางดานการเมองและเศรษฐกจ เพอรกษาความมเสถยรภาพและความเจรญรงเรองภายในภมภาค และไดลงนามความตกลง 2 ฉบบ คอ ความตกลงแมบทวาดวยการขยายความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยน (Framework Agreement on Enhancing ASEAN Economic Cooperation) และความตกลงวาดวยอตราภาษพเศษทเทากนสาหรบเขตการคาเสรอาเซยน (Agreement on the Common Effective Preferential Tariff Scheme for the ASEAN Free Trade Area) หรอเรยกโดยยอวา ความตกลง CEPT เพอจดตง AFTA

4.3 วกฤตเศรษฐกจ และการรวมกลมทางเศรษฐกจตามแนวทางของ ASEAN Vision 2020 (พ.ศ. 2541 - 2547) ในชวงเวลาดงกลาว ไดเกดภาวะเศรษฐกจตกตาอยางรนแรงไปทวทวปเอเชยทาใหอาเซยนจาเปนตองวางแผนดาเนนงานดานเศรษฐกจใหชดเจนยงขนเพอเสรมสรางความแขงแกรงและความสามารถในการแขงขนของภมภาค ผนาอาเซยนจงไดประกาศวสยทศนอาเซยน (ASEAN Vision 2020) ในการประชมสดยอดอาเซยนอยางไมเปนทางการ ครงท 2 เมอเดอนธนวาคม 2540 ณ ประเทศมาเลเซย เพอใชเปนเปาหมายของการดาเนนงานความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยนในศตวรรษท 21 และอก 1 ปตอมา ผนาอาเซยนไดใหความเหนชอบตอแผนปฏบตการฮานอย (Hanoi Plan of Action) เพอใชเปนแผนการดาเนนงานใหบรรลวสยทศนอาเซยนในการประชมสดยอดอาเซยนครงท 6 ในเดอนธนวาคม 2541 ณ กรงฮานอย ประเทศเวยดนาม

4

• 4.4 การจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนและการบรณาการทางเศรษฐกจกบประเทศคเจรจา (พ.ศ.

2545-ปจจบน) ในขณะทอาเซยนอยระหวางการดาเนนการตามแผนปฏบตการฮานอยเพอบรรล

วตถประสงคตาม ASEAN Vision 2020 นน สงแวดลอมทางดานเศรษฐกจการคาภายนอกภมภาคไดเกด

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวอนเปนผลมาจากกระแสโลกาภวฒน ความลาชาในการเจรจาการคาพหภาค

และกระแสภมภาคนยม ทาใหอาเซยนเขาสการเจรจาจดทาเขตการคาเสรกบประเทศคเจรจาตางๆ ซงการ

เจรจาดงกลาวกยงดาเนนอยจนกระทงปจจบน ไดแก จน ญปน อนเดย ออสเตรเลย และสหภาพยโรป

นอกจากน อาเซยนยงไดจดทาการศกษาความเปนไปไดของการจดทาเขตการคาเสรอาเซยน-ปากสถาน

เขตการคาเสรตะวนออก และความตกลงพนธมตรทางเศรษฐกจทใกลชดในเอเชยตะวนออก

การจดทาเขตการคาเสรเพอบรณาการเศรษฐกจของอาเซยนเขากบประเทศคเจรจาภายนอกภมภาคเปนอกปจจยหนงททาใหอาเซยนตองเรงรดใหการรวมกลมภายในระหวางประเทศสมาชกภายในใหเขมแขงยงขน ผนาอาเซยนจงไดประกาศแสดงเจตนารมณทจะรวมกลมภายในภมภาคใหเสรจสน ภายในป 2563 ตามแถลงการณบาหล ฉบบท 2 (Bali Concord II) ซงไดมการลงนามในชวงการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 9 เมอวนท 7 ตลาคม 2546 ณ ประเทศอนโดนเซย

จากนนในป 2550 ผนาอาเซยนไดเรงรดเปาหมายของการจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) จากเดมทกาหนดไวใน ป 2563 เปนป 2558 เพอใหทนกบสถานการณเศรษฐกจโลกทเปลยนแปลงไป โดยไดประกาศปฏญญาเซบวาดวยการเรงรดการจดตงประชาคมอาเซยน (Cebu Declaration on the Acceleration of the Establishment of an ASEAN Community by 2015) เมอวนท 13 มกราคม 2550 ณ เมองเซบ ประเทศฟลปปนส ตอมาในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 13 ในเดอนพฤศจกายน 2550 ผนากไดเหนชอบและลงนามในเอกสารสาคญอก 2 ฉบบ ไดแก กฎบตรและปฏญญาวาดวยแผนงานการจดตง ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community Blueprint) ซงจะเปนแผนงานสาหรบ การดาเนนการตามพนธกรณตางๆ ทเกยวของ เพอไปสการจดตง AEC

เขตการคาเสรอาเซยน

AFTA มการพฒนาหลงจากทรฐมนตรตางประเทศอาเซยนไดลงนามในความตกลงวาดวยสทธพเศษทางการคาอาเซยน (ASEAN Preferential Trading Arrangements : PTA) เมอป 2520 เพอใหสทธพเศษทางภาษ โดยการลดอากรขาเขาใหแกสนคาจากประเทศสมาชกอาเซยน และการผกพนอตราอากรขาเขา ณ อตราทเรยกเกบอย หลงจากนน กมโครงการความรวมมอตางๆ เกดขนตามมา ไดแก ความรวมมอ ดานอตสาหกรรมซงม 4 โครงการ ไดแก โครงการอตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial Project: AIP) พ.ศ. 2523 โครงการแบงผลตทางอตสาหกรรมอาเซยน(ASEAN Industrial Complementation: AIC) พ.ศ. 2524 โครงการรวมลงทนดานอตสาหกรรมของอาเซยน (ASEAN Industrial Joint Ventures: AIJV) พ.ศ. 2526 และโครงการแบงผลต

5

ชนสวนยานยนต (Brand-to-Brand Complementation: BBC) พ.ศ. 2532 ในระหวางการประชมสดยอดอาเซยนครงท 4 เมอป 2535 (Singapore Declaration of 1992) อาเซยน ไดลงนามความตกลง 2 ฉบบ คอ ความตกลงแมบทวาดวยการขยายความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยน (Framework Agreement on Enhancing ASEAN Economic Cooperation) เพอใชเปน กรอบการ ดาเนนการความรวมมอทางเศรษฐกจดานตาง ๆ และ CEPT เพอจดตง AFTA ภายใตอาฟตา ประเทศสมาชก จะลดภาษศลกากรใหแกสนคาทนาเขาโดยอยในบญชลดภาษของทงประเทศผสงออกและนาเขาจากประเทศสมาชก โดยการลดภาษจะเปนไปตามกาหนดการในบญชลดภาษทประเทศสมาชกจดทาขน และมเงอนไขใน การไดรบสทธประโยชน นอกจากน จะยกเลกมาตรการจากดปรมาณ และมาตรการกดกนทางการคาทมใช ภาษอนๆ ดวย จากความสาเรจจากการจดตงอาฟตา ทาใหความรวมมอทางเศรษฐกจอาเซยนขยายตว อยางรวดเรวและอาเซยนกจดทาความตกลงดานเศรษฐกจทสาคญๆขนอกหลายฉบบในชวงเวลาเพยงไมถง 10 ป เชน กรอบความตกลงวาดวยการคาบรการของอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Services: AFAS) ในป 2538 และความตกลงเขตการลงทนอาเซยน (ASEAN Investment Area: AIA) ในป 2541

สาหรบสถานะลาสดของ AFTA นนจะเหนวา สมาชกอาเซยนเหนชอบทจะปรบปรงความตกลง CEPT เดมใหม ความทนสมย ทดเทยมกบกฎเกณฑทางการคาในระดบสากล เพอมงไปสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน โดยไดปรบกฎเกณฑทางการคาทงดานมาตรการภาษและทมใชภาษใหชดเจนและรดกมมากขน นาหลกการอน ทใชอยในสากลมารวมในความตกลงการคาสนคาของอาเซยน (ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA) รวมทงปรบปรงเนอหาใหสอดคลองกบความตกลงการคา ตลอดจนสนคาระหวางอาเซยนกบประเทศค เจรจาอนๆ โดยไมมการเปลยนแปลงสทธ และพนธกรณทมอย เดม ความตกลงฉบบนจะชวย AFTA ใหเปนระบบทองกฎระเบยบมากขน ใชงานงายยงขน มความโปรงใสเพราะกฎเกณฑตางๆ กาหนดชดเจน สะดวกตอการตรวจสอบพนธกรณของประเทศสมาชกทาใหมนใจวามความสอดคลองกบความตกลงอนๆ ทเกยวของกบการคาสนคา สงเสรมใหเกดความรวมมอในทกภาคสวน

กรอบความตกลงวาดวยการบรการของอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Service: AFAS)

AFAS มผลบงคบใชตงแตป 2538 กาหนดใหสมาชกทยอยเปดตลาดบรการใหแกกนเปนระยะๆ จนมากขนเปน

ลาดบเพอเสรมสรางความรวมมอดานบรการของอาเซยนและปรบปรงประสทธภาพและความสามารถในการ

แขงขนสรางความสามารถในการบรการอยางหลากหลายและกระจายการบรการทงในและนอกอาเซยนโดยจะ

ยกเลกขอจากดในการคาบรการในอาเซยนและเปดเสรการคาบรการทงในทางลกและทางกวางใหมากกวาท

ประเทศสมาชกใหในความตกลงการคาบรการภายใตความตกลงวาดวยการคาบรการภายใตองคการการคาโลก

(World Trade Organization, General Agreement on Trade in Services: GATS) ภายใต AFAS

6

ปจจบน AFAS ไดดาเนนการเจรจาลดขอจากดดานการคาบรการระหวางกนและจดทาขอผกพนเปดตลาด แลว

ทงสน 7 ชด โดยไดลงนามพธสารอนวตขอผกพนการเปดตลาดการคาบรการชดท 7 ไปเมอ เดอนกมภาพนธ

2552 ในชวงการประชมสดยอดอาเซยนครงท 14 ซงไทยไดผกพนเปดตลาดทงหมด 143 รายการ ครอบคลม

สาขาบรการหลก อาทเชน บรการธรกจ (ไดแก วชาชพวศวกรรม สถาปตยกรรม และบญช เปนตน)

คอมพวเตอรและการสอสาร การกอสราง การจดจาหนาย (อาท บรการคาสงเครองกฬา และบรการ แฟรนไชส

เปนตน) การศกษาในทกระดบ บรการดานสขภาพ บรการสงแวดลอม และบรการทองเทยว เปนตน

อยางไรกด ไทยยงคงสงวนเงอนไขตางๆทเปนไปตามกรอบกฎหมายไทยเชนอนญาตใหตางชาตจากประเทศ

สมาชกมสทธถอหนในนตบคคลทเขามาประกอบธรกจในประเทศไทยไดไมเกนรอยละ 49 ขณะน อาเซยนอย

ระหวางการเจรจาขดทาขอผกพนเปดตลาด ชดท 8 ซงมกาหนดแลวเสรจในป2553และยงคงตองเจรจา เพอ

ทยอยเปดเสรสาขาบรการอนๆเพมเตมจนบรรลเปาหมายการเปดเสรอยางครบถวนในป2558

ความตกลงพนฐานวาดวยโครงการความรวมมอดานอตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial Cooperation

Scheme: AICO) ป พ.ศ. 2539

เปนความตกลงเพอทดแทนโครงการรวมลงทนดานอตสาหกรรมของอาเซยนพ.ศ.2526และโครงการแบงผลต

ชนสวนยานยนต ป พ.ศ. 2532 สทธประโยชนภายใต AICO คอ ตองมผประกอบการอยางนอย 1 ราย ใน

ประเทศอาเซยนประเทศหนงรวมมอกบผประกอบการอกอยางนอย 1 ราย ในอกประเทศอาเซยนหนง ยนคา

รองขอรบสทธประโยชนดานภาษในการสงออก-นาเขาสนคาและวตถดบภายใต AICO ตอหนวยงาน ทแตละ

ประเทศกาหนด โดยสนคาทจะไดรบสทธประโยชนภายใต AICO ไดแก สนคาทวไป ยกเวนสนคา ทเกยวของ

กบความมนคงของประเทศ ขดตอศลธรรมและวฒนธรรมอนดงาม หรอเปนอนตรายตอชวตของมนษย สตว

และพช

กรอบความตกลงวาดวยเขตการลงทนอาเซยน (Framework Agreement on the ASEAN Investment Area: AIA) ป พ.ศ. 2541

AIA มเปาหมายหลกเพอดงดดการลงทนทงจากภายในและภายนอกอาเซยน โดยการเสรมสรางความแขงแกรงและเพมความไดเปรยบของภาคเศรษฐกจและอตสาหกรรมในอาเซยน สงเสรมการมสวนรวมของภาคเอกชน รวมทงอานวยความสะดวกตอการไหลเวยนและเคลอนยายเงนทนเทคโนโลย และแรงงานฝมอในอาเซยนโดยใหการปฏบตเยยงคนชาตในทกมาตรการแกนกลงทนอาเซยนภายในป 2553 และแกนกลงทนทวไปภายในป 2563 และการเปดเสรอตสาหกรรมทงหมดใหแกนกลงทนอาเซยนภายในป 2553 และแกนกลงทนทวไป

7

ภายในป 2563 แตครอบคลมเฉพาะการลงทนโดยตรง ไมรวมถงการลงทนดานหลกทรพย และการลงทนทครอบคลมโดยความตกลงฯอนๆ

สาหรบสถานะลาสดนน พบวา อาเซยนไดทบทวนความความตกลง AIA ใหผนวกกบความตกลงวาดวยการสงเสรมและคมครองการลงทนของอาเซยน (ASEAN Agreement for the Promotion and Protection of Investments)ทมอยเดมเปนความตกลงดานการลงทนฉบบใหมของอาเซยน ทเรยกวา ACIA (ASEAN Comprehensive Investment Agreement) ซงเปนการปรบปรงความตกลงเดมใหทนสมย ครอบคลม และทดเทยมกบกฎเกณฑการลงทนในระดบสากล ACIA ครอบคลมตงแตการสงเสรมและการอานวยความสะดวก การเปดเสรเพอใหเขามาลงทน และการคมครองการลงทนในภาคการผลต เกษตร ประมง ปาไม เหมองแร และบรการทเกยวเนอง รวมทงการลงทนทางตรง และการลงทนในหลกทรพย

กรอบความตกลงอาเซยนวาดวยการอานวยความสะดวกในการขนสงสนคาผานแดน (ASEAN Framework Agreement on the Facilitation of Goods in Transit) ป พ.ศ. 2541

เปนกรอบในการดาเนนงานดานการอานวยความสะดวกในการขนสงสนคาผานแดนในอาเซยน ซงจะเปนการสนบสนนใหการคาของใตอาฟตาขยายตวเพมขนอกทางหนง จะใหสทธในการขนสงสนคาผานแดน (Transit) ไปยงประเทศทสาม โดยทประเทศสมาชกทเปนประเทศทถกผานแดนจะตองอานวยความสะดวกใหกบประเทศอน โดยไมมการเปดตรวจสนคาโดยไมจาเปน ไมมการจดเกบภาษสนคานาเขาจากสนคาผานแดน และไมจาเปนตองเปลยนพาหนะในการขนสงสนคา ทงน อาเซยนไดจดทาพธสารแนบทายอก 9 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 การกาหนดเสนทางการขนสงผานแดนและจดอานวยความสะดวก ฉบบท 2 การกาหนดดานพรมแดนสาหรบเขา-ออก ฉบบท 3 ประเภทและปรมาณของรถ ฉบบท 4 ขอกาหนดทางเทคนค ฉบบท 5 แผนแหงกลมประเทศอาเซยนวาดวยการประกนภยรถยนตภาคบงคบ ฉบบท 6 จดผานแดนสาหรบรถไฟและสถานชมทาง ฉบบท 7 ระบบศลกากรในการผานแดน ฉบบท 8 มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช และฉบบท 9 สนคาอนตราย

ขอรเรมเพอการกระชบการรวมกลมอาเซยน (Initiative for ASEAN Integration: IAI) ป 2544

เพอลดชองวางของระดบการพฒนาทางเศรษฐกจ และลดความยากจนในประเทศสมาชกอาเซยน โดยการศกษาวจยเพอชใหเหนถงจดแขงของเศรษฐกจและสนบสนนรวมกลมอาเซยน สงเสรมการพฒนาของประเทศสมาชกใหม โดยเฉพาะอยางยงในดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน ทรพยากรบคคล เทคโนโลยสารสนเทศ และการรวมกลมทางเศรษฐกจ

สถานะการดาเนนงาน AFTA ของไทย

8

ไทยไดผกพนสนคาทกรายการ (จานวน 8,300 ประเภทยอย) ไวภายใต AFTA โดยแบงออกไดเปน 2 สวน คอ สนคาในบญชลดภาษ ซงจะตองลดภาษลงเหลอ รอยละ 0 ในป 2553 (จานวน 8,287 ประเภทยอย) และ สนคาในบญชออนไหว ทจะมอตราภาษสดทายทรอยละ 5 (ไมลดลงเหลอรอยละ 0) ซงประกอบดวย กาแฟ มนฝรง มะพราวแหง และไมตดดอก (จานวน 13 ประเภทยอย) สาหรบการลดภาษของสนคาทงสองกลม กระทรวงการคลงไดดาเนนการอยางคอยเปนคอยไป เพอใหเวลาในการปรบตวรองรบการแขงขนทเพมมากขน รวมทงไดมการปรบปรงโครงสรางภาษศลกากร เพอเพมความสามารถในการแขงขนและลดตนทนการผลตใหแกผประกอบการทมฐานการผลตในประเทศ

การรวมกลมทางเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC)

แนวคดของการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนไดเรมขนอยางชดเจนและจรงจงในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 8 เมอ 4 พฤศจกายน 2545 ณ กรงพนมเปญ กมพชา ทผนาอาเซยนไดเหนชอบใหอาเซยนกาหนดทศทางการดาเนนงานเพอไปสเปาหมาย AEC ทชดเจนเชนเดยว EEC โดยไดมอบหมายให AEM ศกษารปแบบและแนวทางของการดาเนนการไปส AEC รฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนไดเหนชอบใหจดตงคณะทางานระดบสงวาดวยการรวมกลมทางเศรษฐกจของอาเซยน (High Level Task Force on ASEAN Economic Integration: HLTF) ซงประกอบดวย ผแทนระดบปลดกระทรวงดานเศรษฐกจของประเทศสมาชกอาเซยนทง 10 ประเทศ ทาหนาทประธานคณะทางานฯ เพอศกษารปแบบ/แนวทางการเปน AEC ซงมขอเสนอสาคญ ดงน

1. การเรงรดการดาเนนงานรวมกลมทางเศรษฐกจในปจจบน

(1) ดานสนคา มงลดภาษสนคาระหวางประเทศสมาชกใหเปน 0% ภายในป 2553 (ค.ศ. 2010) สาหรบสมาชกเดม และป 2558 (ค.ศ. 2015) สาหรบสมาชกใหม และยกเลกมาตรการ NTBs โดยเรว รวมถงการปรบปรงกฎวาดวยแหลงกาเนดสนคาและใชพกดอตราศลกากรทสอดคลองกน

(2) ดานบรการ ยกเลกขอจากดในการประกอบการดานการคาบรการในอาเซยน ภายในป 2563 (ค.ศ. 2020)

(3) ดานการลงทน เปดใหมการลงทนเสรในอาเซยนและใหการปฏบตเยยงคนชาตตอนกลงทนอาเซยน ภายในป 2553 (ค.ศ. 2010)

(4) ดานแรงงาน ใหแรงงานฝมอ สามารถเคลอนยายภายในอาเซยนไดอยางเสร

(5) ดานเงนทนมงใหมการไหลเวยนของเงนทนทเสรมากขนและเพอเรงรดการเปดเสรการคาสนคาและบรการใหเหนผลชดเจนขน

9

อาเซยนไดมงเนนประเทศสมาชกใหซอวตถดบและชนสวนทผลตในอาเซยน โดยกาหนดสาขาสนคาและบรการสาคญ 11 สาขาทจะดาเนนการโดยเรงดวน (11 Priority Sectors) ทงในดานการเปดเสรและขยายความรวมมอระหวางกน เพอนารองการรวมกลมทางเศรษฐกจในสาขาดงกลาวกอน พรอมกาหนดประเทศผประสานงานหลก (Country Coordinators) ในแตละสาขา ไดแก อนโดนเซย ดแลยานยนตและผลตภณฑไม พมา ดแลผลตภณฑเกษตร และผลตภณฑประมง มาเลเซย ดแลผลตภณฑยาง และสงทอ เปนตน ซงไทยไดรบเปนผประสานงานหลกในสาขาการทองเทยวและการบนซงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลทจะผลกดนใหไทยเปนศนยกลางการทองเทยวและการบนในภมภาคน ในป 2550 อาเซยนยงไดเหนชอบใหเพมสาขาโลจสตกส เปนสาขานารองการรวมกลมทางเศรษฐกจสาขาท 12

2. การเจรจาเพอจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 9 เมอวนท 7 ตลาคม 2546 ณ เกาะบาหล ประเทศอนโดนเซย ผนาอาเซยนไดประกาศแถลงการณบาหล (Bali Concord II) เพอแสดงเจตนารมณทจะนาอาเซยนไปสการเปน AEC ภายในป 2563 (ค.ศ. 2020) ซงประกอบดวยการดาเนนงานใน 3 ดานหลก คอ การเมอง เศรษฐกจ และสงคม โดยในดานเศรษฐกจจะดาเนนงานตามขอเสนอของ HLTF เพอใหบรรลผลการเปน AEC ภายในป ค.ศ. 2020 และเพอเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของอาเซยนและคานอานาจทางเศรษฐกจของประเทศทมศกยภาพในภมภาคเอเชย อาท จน และอนเดย ในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 12 เมอเดอนมกราคม 2550 ณ ประเทศฟลปปนส อาเซยนไดเหนชอบทจะเรงรดการจดตง AEC จากเดมในป 2563 เปนป 2558 โดยไดลงนามในปฏญญาเซบ วาดวยการเรงรดการจดตงประชาคมอาเซยนในป 2558 (Cebu Declaration on the Acceleration of the Establishment of an ASEAN Community by 2015) ในชวงการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 13 ระหวาง วนท 19-22 พฤศจกายน 2550 ณ ประเทศสงคโปร ผนาอาเซยนรวมกนลงนามใน “ปฏญญาวาดวยแผนงานการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” (Declaration of the ASEAN Economic Community Blueprint) โดยมเอกสาร 2 สวน คอ “แผนงานเพอจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” (AEC Blueprint) และ “ตารางเวลาดาเนนกจกรรมตางๆ” (Strategic Schedule)

3. AEC Blueprint

AEC Blueprint มวตถประสงคสาคญเพอ กาหนดทศทาง/แผนงานในดานเศรษฐกจทจะตองดาเนนงานใหชดเจนตามกรอบระยะเวลาทกาหนด จนบรรลเปาหมาย AEC ในป 2558 (ค.ศ. 2015) และสรางพนธสญญาระหวางประเทศสมาชกทจะดาเนนการไปสเปาหมายดงกลาวรวมกน ประกอบดวย 4 สวนหลก ซงอางองมาจากเปาหมายการรวมกลมทางเศรษฐกจของอาเซยนตามแถลงการณบาหล ฉบบท 2 (Bali Concord II) ไดแก

10

(1) การเปนตลาดและฐานการผลตเดยว (2.) การสรางขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของอาเซยน (3.) การพฒนาเศรษฐกจอยางเสมอภาค และ (4) การบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก

ผลผกพนของ AEC Blueprint ตอประเทศไทย 3

AEC Blueprint ไดกาหนดพนธกรณทสาคญตางๆ ดงน

1. การเปดเสรการคาสนคา (ตามกรอบ ASEAN Free Trade Area: AFTA)

(1) การลด/ยกเลกภาษ กาหนดใหประเทศสมาชกอาเซยนเกา 6 ประเทศ ไดแก ไทย อนโดนเซย มาเลเซย สงคโปร ฟลปปนส และบรไน ตองยกเลกภาษสนคาใน 9 สาขาเรงรด (สาขาเกษตร/ประมง/ไม/ยาง/สงทอ/ยานยนต/อเลกทรอนกส/เทคโนโลยสารสนเทศ/สขภาพ) ในป 2550 และยกเลกภาษสนคาทกรายการในบญชลดภาษ (Inclusion List: IL) ยกเวนบญชสนคาออนไหวและออนไหวสงของแตละประเทศ ในป 2553 และใหประเทศสมาชกใหมอก 4 ประเทศ ไดแก เวยดนาม ลาว พมา และกมพชา ลดอตราภาษสนคาใน 9 สาขาเรงรด ใหเหลอ 0% ในป 2555 และลดอตราภาษสนคาทกรายการในบญชลดภาษเหลอ 5% ในป 2553 และ 0% ในป 2558 ยกเวนสนคาบางรายการจานวนไมเกนรอยละ 7 ของบญชลดภาษอาจยดหยนใหลดเหลอ 0% ในป 2561

(2) การขจดมาตรการทมใชภาษ (Non-Tariff Barriers: NTBs) โดยกาหนดใหไทย อนโดนเซย มาเลเซย สงคโปร และบรไน ตองยกเลกมาตรการทมใชภาษ ภายในป 2553 ประเทศฟลปปนสภายในป 2555 และประเทศสมาชกใหมทง 4 ประเทศ ภายในป 2558-2561 โดยจะดาเนนการยกเลกเปน 3 ระยะ ตามแผนงานขจด NTBs ดงน ชดท 1: ภายในวนท 1 มกราคม 2551 ซงครอบคลมสนคา 5 รายการหลก ไดแก ลาไย พรกไทย นามนถวเหลอง ใบยาสบ และนาตาล ชดท 2: ภายในวนท 1 มกราคม 2552 ไดแก ปอกระเจา ปาน มนฝรง และชดท 3: ภายในวนท 1 มกราคม 2553 ไดแก ขาว เน อมะพร าวแหง มะพร าว น ามนมะพร าว ชา ถ ว เหลอง เมลดกาแฟ กาแฟสา เร จรป นานมดบ/นมปรงแตง และนมผงขาดมนเนย

(3) การกาหนดกฎวาดวยถนกาเนดสนคา (Rules of Origin: ROO) ซงเปนระเบยบหรอกฎเกณฑทกาหนดขนเพอใชในการพจารณาวาสนคาทสงออกหรอนาเขามถนกาเนดจากประเทศใด เพอทจะใหมความมนใจวาผลประโยชนทไดรบจากการใหสทธพเศษทางภาษศลกากรดวยการยกเวนภาษตามทระบในขอ (1) จะตกอยกบสนคาทเปนผลผลตทแทจรงของประเทศสมาชกอาเซยน ตลอดจนเพอใหมความโปรงใส มมาตรฐานทเปนสากล และอานวยความสะดวกใหแกเอกชน

3 สานกมาตรการทางการคา กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย

11

2. การเปดเสรการคาบรการ (ตามกรอบ ASEAN Framework Agreement on Services: AFAS)

การเปดเสรการคาบรการ มเปาหมาย คอ ลดอปสรรคในการเขาสตลาดในดานตางๆ ลง และเพมสดสวนการถอหนใหกบบคคล/นตบคคลสญชาตอาเซยน ดงน

(1) สาขาบรการสาคญ (Priority Integration Sectors: PIS) ไดแก สาขาเทคโนโลยสารสนเทศ สาขาสขภาพ สาขาการทองเทยว และสาขาโลจสตกส

(2) สาขาบรการอน (Non-Priority Services Sector) ครอบคลมบรการทกสาขา นอกเหนอจากสาขาบรการสาคญ (priority services sectors) และการบรการดานการเงน ทกาหนดเปาหมายการเปดเสรภายในป 2558 (ค.ศ. 2015) ทงน สามารถยกเวนสาขาทออนไหวได

สาหรบสถานะลาสด อาเซยนไดดาเนนการเจรจาลดขอจากดดานการคาบรการระหวางกนและจดทาขอผกพนเปดตลาดมาแลวทงสนรวม 7 ชด โดยไดลงนามพธสารอนวตขอผกพนการเปดตลาดการคาบรการ ชดท 7 ไปเมอวนท 26 กมภาพนธ 2552 ซงในสวนของไทยไดผกพนเปดตลาดทงหมด 143 รายการ ครอบคลมสาขาบรการหลก อาทเชน บรการธรกจ (เชน วชาชพวศวกรรม สถาปตยกรรม และบญช เปนตน) คอมพวเตอรและการสอสาร การกอสราง การจดจาหนาย (เชน บรการคาสงเครองกฬา และบรการแฟรนไชส เปนตน) การศกษาในทกระดบ บรการดานสขภาพ บรการสงแวดลอม และบรการทองเทยว เปนตน

อยางไรกด ไทยยงคงสงวนเงอนไขตางๆ ทเปนไปตามกรอบกฎหมายไทย เชน อนญาตใหตางชาตจากประเทศสมาชกอาเซยนมสทธถอหนในนตบคคลทเขามาประกอบธรกจในประเทศไทยไดไมเกนรอยละ 49 ขณะนอาเซยนอยระหวางการเจรจาจดทาขอผกพนเปดตลาดชดท 8 ซงมกาหนดแลวเสรจในป 2553 และยงคงตองเจรจาเพอทยอยเปดเสรสาขาบรการอนๆ เพมเตมจนบรรลเปาหมายการเปดเสรอยางครบถวน ในป 2558 (ค.ศ. 2015)

(3) สาขาการบรการดานการเงน จะทยอยเปดเสรตามลาดบอยางเปนขนตอน เพอรกษาไวซงความมนคงทางการเงน เศรษฐกจและสงคม โดยประเทศทมความพรอมสามารถเรมดาเนนการเปดเสรภายในป 2558 (ค.ศ. 2015) ในสาขาทระบไวกอน และประเทศสมาชกทเหลอสามารถเขารวมในภายหลง

12

ตารางท สรปเปาหมายการเพมสดสวนการถอหนในสาขาบรการสาคญของไทย

2549 2550 2553 2556 2558

สาขาเรงรด รอยละ 49 รอยละ 51 รอยละ 70

โลจสตกส รอยละ 49 รอยละ 51 รอยละ 70

สาขาบรการอนๆ รอยละ 30 รอยละ 49 รอยละ 51 รอยละ 70

3. การเปดเสรการลงทน (ภายใต ASEAN Comprehensive Investment Agreement: ACIA)

ลด/ยกเลกขอจากดดานการลงทนตางๆ สงเสรมการรวมลงทนในสาขาอตสาหกรรมทมศกยภาพ และสรางเครอขายดานการลงทนของอาเซยน โดยมจดมงหมายทจะเพมหรอรกษาระดบความสามารถในการดงดดตางประเทศใหมาลงทนในอาเซยน และการลงทนโดยอาเซยนเอง โดยไดมการปรบปรงความตกลงดานการลงทนทมอยเดม (ASEAN Investment Area: AIA) ใหเปนความตกลงใหม (ACIA) ซงมขอบเขตทกวางขน ซงครอบคลมตงแตการเปดเสรเพอใหเขามาลงทน การคมครองการลงทน การสงเสรมและอานวยความสะดวก ในภาคการผลตการเกษตร การประมง ปาไม เหมองแร และบรการทเกยวของ รวมทงการลงทนทางตรงและการลงทนในหลกทรพย

4. การเปดเสรดานเงนทนเคลอนยาย

(1) ดานตลาดทน จะเสรมสรางความแขงแกรงในการพฒนาและการรวมตวของตลาดทนในอาเซยน โดยสรางความสอดคลองในมาตรฐานดานตลาดทนในอาเซยน ความตกลงสาหรบการยอมรบซงกนและกนในคณสมบตและคณวฒการศกษาและประสบการณของผประกอบวชาชพดานตลาดทน และสงเสรมใหใชตลาดเปนตวขบเคลอนในการสรางความเชอมโยงระหวางกนเองในตลาดทนอาเซยน

(2) ดานเงนทนเคลอนยาย จะเปดใหมการเคลอนยายเงนทนทเสรยงขนอยางคอยเปนคอยไป โดยใหสมาชกมมาตรการปกปองทเพยงพอเพอรองรบผลกระทบจากปญหาความผนผวนของเศรษฐกจมหภาคและความเสยงเชงระบบรวมถงการมสทธทจะใชมาตรการทจาเปนเพอรกษาเสถยรภาพ เศรษฐกจมหภาครวมถงการมสทธทจะใชมาตรการทจาเปนเพอรกษาเสถยรภาพเศรษฐกจมหภาค

13

5. การเคลอนยายแรงงานฝมออยางเสร

สรางมาตรฐานทชดเจนของแรงงานฝมอ และอานวยความสะดวกใหกบแรงงานฝมอทมคณสมบตตามมาตรฐานทกาหนดใหสามารถเคลอนยายไปทางานในกลมประเทศสมาชกไดงายขน เชน การจดทา ASEAN Business Card เปนตน โดยจะมการบรหารจดการการเคลอนยายหรออานวยความสะดวกในการเดนทางสาหรบบคคลธรรมดาทเกยวของกบการคาสนคา บรการ และการลงทน ใหสอดคลองกบกฎเกณฑของแตละประเทศ โดยอานวยความสะดวกในการตรวจลงตราและออกใบอนญาตทางานสาหรบผประกอบวชาชพและแรงงานฝมออาเซยน ทเกยวของกบการคาขามพรมแดน และกจกรรมทเกยวเนองกบการลงทน ทผานมา รฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนไดลงนามในขอตกลงยอมรบรวมทางวชาชพสาขาตางๆ ไดแก สาขาแพทย ทนตแพทย พยาบาล บรการบญช บรการวศวกร สถาปนก และนกสารวจ เพออานวยความสะดวกการเคลอนยายแรงงานฝมอในภมภาคอาเซยน

6. การดาเนนงานตามความรวมมอรายสาขาอนๆ

การดาเนนงานตามความรวมมอรายสาขาอนๆ ไดแก ความรวมมอดานเกษตร อาหาร และปาไม ความรวมมอดานทรพยสนทางปญญา การพฒนาดานโครงสรางพนฐาน (การคมนาคม เทคโนโลยสารสนเทศ พลงงาน) ความรวมมอดานเหมองแร พาณชยอ เลกทรอนกส ความรวมมอดานการเงน ความรวมมอดานวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) และการพฒนาเพอการรวมกลมของอาเซยน (IAI)

14

สถานภาพอตสาหกรรมไทยในปจจบน ผลกระทบตอเศรษฐกจไทย

สถานภาพอตสาหกรรมไทย

นบตงแตป 2550 เปนตนมา จะเหนไดวาเศรษฐกจโลกมการเปลยนแปลงไปอยางมาก อาท วกฤตสนเชอ Sub-Prime ทสงผลกระทบตอเศรษฐกจสหรฐอยางรนแรง ภาวะเศรษฐกจโลกถดถอยในกลมประเทศพฒนาแลว ปญหาราคานามนทมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง ปญหาดานสงแวดลอม การเปดเสรภายใตกรอบของ WTO และการเปดเสรภายใตกรอบ FTA และ AEC ทสงผลใหการแขงขนรนแรงขนทงการแขงขนในตลาดภายในประเทศ และตลาดตางประเทศ รวมถงปญหาการเมองและอตราเงนเฟอในประเทศ ทสงผลตอความเชอมนของนกลงทนและผบรโภค เปนตน

จากภาพรวมภาวะเศรษฐกจโลก และปจจยตางๆ ในประเทศ เหนไดอยางชดเจนวา การพฒนาอตสาหกรรมไทยทผานมายงใหนาหนกไปทการสรางมลคาทางเศรษฐกจเปนหลก ทาใหมการสงเสรมสาขาอตสาหกรรมทมขนาดใหญและเปนอตสาหกรรมทเนนการสงออก ซงมความออนไหวตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและความตองการของตลาดโลก มากกวาทจะใหความสาคญกบการพฒนาอตสาหกรรมทสอดคลองกบศกยภาพและทรพยากรทมอยในประเทศ เมอเผชญกบภาวะวกฤตเศรษฐกจจงทาใหภาคอตสาหกรรมไทยไดรบผลกระทบโดยตรง

ดงนน เพอเปนการเพมขดความสามารถในการแขงขนในภาคอตสาหกรรมของไทย เพอตอสในระบบเศรษฐกจโลก และเพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC ภาคอตสาหกรรมไทยจงจาเปนตองมงแสวงหาแนวทางการพฒนาใหม ๆ โดยปรบเปลยนจากเศรษฐกจยคเกาทใชทรพยสนทจบตองได (Tangible Assets) หรอปจจยการผลต (Factor driven growth) ดงเดม ไดแก ทดน แรงงาน และทน เปนตวขบเคลอนหลก ไปสเศรษฐกจยคใหมทใชทรพยสนทจบตองไมได (Intangible Assets) หรอทรพยสนทางปญญา และการสรางสรรคมลคาเปนปจจยขบเคลอนใหม โดยเนนความคดสรางสรรค (Creativity driven growth) มงเนนไปทการเพมคณคา/สรางมลคาใหกบสนคากลมทไทยมความสามารถในการแขงขนอยแลว รวมถง การมงเนนสงเสรมขดความสามารถในการแขงขนใหกบกลมสนคาทไทยมศกยภาพ/ความสามารถหลก (Core Competency) เปนการฉพาะเจาะจงมากยงขน

15

และเพอใหการพฒนาเพมขดความสามารถในการแขงขนในภาคอตสาหกรรมของไทย เพอตอสในระบบเศรษฐกจโลก และเพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC เปนไปอยางมระบบและประสทธภาพสงสด จาเปนอยางยงทจะตองเขาใจถงสถานภาพของอตสาหกรรมไทยในปจจบน จากการศกษาของกระทรวงอตสาหกรรม4 พบวา สถานภาพของอตสาหกรรมไทยในปจจบน โดยใช SWOT Analysis สามารถสรปได ดงน

จดแขง (Strength) ของภาคอตสาหกรรมไทย

1. ประเทศไทยเปนประเทศทมแรงงานทมทกษะเมอเทยบกบประเทศอนๆ และจดอยในกลมของประเทศทมอตราคาแรงงานตา สงผลใหภาคการผลตของไทยสวนใหญเปนภาคการผลตทใชแรงงานเปนหลก

2. คาจางแรงงานของไทยยงไมสงเทาใดนก ทาใหภาคการผลตของไทยยงคงมความสามารถในการแขงขนดานแรงงาน

3. มวตถดบทางการเกษตรทมศกยภาพ ประเทศไทยมวตถดบดานการเกษตรทมศกยภาพทงในดานปรมาณและคณภาพ และมผลผลตทางการเกษตรทหลากหลาย เชน ขาว ยางพารา ออย ผกและผลไมสด เปนตน จงเปนจดแขงของประเทศไทยทสามารถนาวตถดบดานการเกษตรเหลานมาผลตสนคาเพอสรางมลคาเพม อนจะนาไปสการเพมขดความสามารถในการแขงขนใหกบประเทศไทยได

4. ประเทศไทยมทตงเหมาะสมในการเปนศนยกลางภมภาค ซงถอเปนจดยทธศาสตร (Strategic Location) ในแถบภมภาคน เนองจากประเทศไทยตงอยในทวปเอเชยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในบรเวณพนททเรยกวา "คาบสมทรอนโดจน" ทตงสาหรบประเทศไทยจดวามลกษณะดและสงผลดในหลายดาน โดยเฉพาะทตงทางเศรษฐกจ (Economic Location) เนองจากภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมประชากรหนาแนน เปนแหลงทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาตหลายชนด เปนแหลงเกษตรกรรมทยงใหญของโลก ดงนนจงนบไดวาภมภาคนเปนตลาดทสาคญตลาดหนงและยงเปนแหลงวตถดบในการผลตทสาคญของโลกอกดวย ซงการทประเทศไทยตงอยในศนยกลางของภมภาคนจงเปนประโยชนทงในแงของการขายสนคาและการหาวตถดบ นอกจากนจากสภาพภมประเทศดงกลาวของประเทศไทยยงสงผลใหเกดความสะดวกในการตดตอกบโลกภายนอก การขนสง การคาขายกบตางประเทศทงทางบก ทางนา และทางอากาศ

5. การคมนาคมขนสงทงทางบกและทางอากาศครอบคลมและรองรบไดอยางมประสทธภาพ จ ากก า ร ส า ร ว จ เ พ อ เ ป ร ย บ เ ท ย บป ร ะส ท ธ ภ าพ ใ นก า ร แข ง ข น ข อ งป ร ะ เ ทศต า ง ๆ ทงของสถาบนนานาชาตเพอการจดการ (Institute of Management and Development :

4 กระทรวงอตสาหกรรม, “แผนแมบทกระทรวงอตสาหกรรม 5 ป (พ.ศ. 2553-2557)”, ธนวาคม 2552.

16

IMD) และสถาบนจดอนดบความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจและธรกจ (World Economic Forum : WEF) พบวา ไทยยงคงมจดแขงในเรองของการคมนาคมขนสงทงทางบกและทางอากาศ เนองจากทผานมาภาครฐใหความสาคญกบการพฒนาดานการคมนาคมขนสงเปนอยางมาก ไมวาจะเปนการพฒนาเสนทางการขนสงทางบกใหสามารถเชอมโยงกนไดทวประเทศเทานน แตยงมการพฒนาเสนทางหลกๆใหสามารถเชอมโยงไปสประเทศเพอนบานและประเทศใกลเคยงกนในแถบภมภาค ไมวาจะเปนลาวซงสามารถเชอมตอไปยงเวยดนาม จน พมา และมาเลเซย เปนตน นอกจากน สาหรบการขนสงทางอากาศประเทศไทยไดเปดใชสนามบนสวรรณภมซงนบวาเปนสนามบนททนสมยและมประสทธภาพแหงหนงของโลก ปจจยตางๆเหลานลวนแลวแตสงผลดตอการขนสงสนคาอตสาหกรรมและบรการ ใหสามารถครอบคลมและรองรบอยางมประสทธภาพทงภายในและภายนอกประเทศ

6. ประเทศไทยมพฒนาการทางธรกจการคาและการอตสาหกรรมเมอเทยบกบหลายประเทศในอาเซยน โดยเฉพาะเมอเทยบกบประเทศเพอนบานของไทย เชน พมา ลาว และกมพชา เปนตน ดงนน จ ง ค ว ร เ ร ง ด า เ น น ก า ร ป ร บ ป ร ง ข ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ ท า ง ก า ร แ ข ง ข น โดยการลดตนทนคาใชจายดานโลจสตกสปรบปรงบรรยากาศดานการลงทนเพอเปนแหลงดงดดการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (Foreign Direct Investment: FDI) ทงในอาเซยนและนอกอาเซยน เ ต ร ย ม พ ร อ ม ต อ ก า ร เ ป ด เ ส ร ภ า ค บ ร ก า ร แ ล ะ ก า ร ล ง ท น อ ย า ง เ ต ม ท ใ น ป 2558 ตามขอตกลงของกลมอาเซยน รวมทง การสงเสรมการวจยและพฒนา (Research and Development: R&D) ซงจะชวยเพมประสทธภาพการผลตในภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ และสรางขดความสามารถทางการแขงขนของไทยในเวทโลก

จดออน (Weakness) ของภาคอตสาหกรรมไทย

1. ภาคการผลตของไทยยงมประสทธภาพการผลตตา จะเหนไดจากขอมลการสารวจปจจยในการแขงขนทง 4 ดานททางสถาบนนานาชาตเพอการจดการ (Institute of Management and Development: IMD) สารวจไว ปจจยทสะทอนถงประสทธภาพการผลตทตาของภาคการผลตของไทย คอ ประสทธภาพการดาเนนธรกจ (Business Efficiency) ซงมตวชวด คอ ผลตภาพการผลต (Productivity) และเมอพจารณาในรายละเอยดของตวชวดภายในกลมประสทธภาพและผลตภาพ IMD ไดรายงานจดออนของประเทศไทยไว 2 ตวทสาคญ ไดแก ผลตภาพแรงงาน และประสทธภาพของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (Small and Medium Enterprises: SMEs) ของไทยยงอยในระดบตาเมอเทยบกบมาตรฐานซงเปนสญญาณอนตราย เนองจากผลตภาพแรงงาน และประสทธภาพการดาเนนธรกจของ SMEs ถอเปนสวนสาคญ ในการผลกดนผลตภาพของประเทศใหเตบโตในระยะยาว นอกจากน ปจจยโครงสรางพนฐาน (Infrastructure) กอยในระดบทตาเชนเดยวกน โดยตวชวดยอยทอยในหมวดปจจยโครงสรางพนฐานนน ประกอบดวย

17

ระดบการศกษา (Education) โครงสรางทางเทคโนโลย (Technical Infrastructure) โครงสรางวทยาศาสตร (Scientific Infrastructure) สงแวดลอมและสาธารณสข (Environment & Health) ซง IMD ไดใหคะแนนในเรองดงกลาวอยในกลมคะแนนตาทงสน จากผลสารวจดงกลาวสะทอนความเปนจรงทวาการผลตในกลมอตสาหกรรมทมความสาคญของประเทศ ยงอาศยความไดเปรยบในการแขงขนจากการใชแรงงานคาแรงตาและทนจากตางประเทศเปนหลก แตการเพมผลตภาพการผลต (Productivity) ดวยนวตกรรมยงมนอยมาก เหนไดจากการลงทนดานการวจยและพฒนา (Research and Development: R&D) ของภาคเอกชนไทยยงอยในระดบตา สวนผลตภาพของอตสาหกรรมไทยโดยรวมคอนขางตามจดออนหลายจด เชน การสรางมลคาเพมทยงมนอย เทคโนโลยลาสมย คณภาพวตถดบไมสมาเสมอและขาดแคลนแรงงานทมประสทธภาพ ไมมความรในการพฒนาผลตภณฑ รวมไปถงปญหาดานการเงนและหนสนของผประกอบการ อกทงผประกอบการสวนใหญของประเทศเปนผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม ทยงขาดประสทธภาพในการบรหารงาน สงผลใหการสรางมลคาของสนคาและบรการอยในระดบทคอนขางตา

2. มการขาดแคลนแรงงานจากคานยมการทางานและการศกษาทเปลยนไป แรงงานไทยมกจะมคานยมเกยวกบทางานทผด ๆ โดยใหความสาคญกบลกษณะ ภาพลกษณของตาแหนงงานมากกวารายได นอกจากน เดกไทยมคานยมทจะเรยนระดบมหาวทยาลยมากขนมแนวโนมทจะเลอกเรยนวชาสายอาชพเรมลดนอยลง จงสงผลใหเกดปญหาการขาดแคลนแรงงาน

3. แรงงานการศกษาตาและมอตราการเขาออกสง ในภาพรวมของแรงงานไทยนน ถงแมจะเปนแรงงานทฝมอ มทกษะและประสบการณ แตผลจากการสารวจของหลายหนวยงานพบวาแรงงานสวนใหญทงในภาคเกษตรและภาคอตสาหกรรมของไทยเปนแรงงานทมการศกษาตา นอกจากน ยงมอตราการเขาออกงานและเคลอนยายแรงงานจากอตสาหกรรมหนงไปยงอตสาหกรรมหนง หรอจากอตราการหมนเวยนจากภาคอตสาหกรรมไปยงภาคเกษตรและภาคบรการสง ดงนน จากปจจยดงกลาว จงสงผลใหแรงงานของไทยยากทจะพฒนาใหมประสทธภาพทสงขน

4. การกระจกตวของพนทอตสาหกรรมทาใหเกดปญหาความเหลอมลาทางดานรายได และการอพยพแรงงานเขามาหางานทาในเมอง การพฒนาอตสาหกรรมทผานมาเกดปญหาการกระจกตวของอตสาหกรรมในพนทกรงเทพมหานคร และปรมณฑล รวมถงพนทในภาคตะวนออก โดยสาเหตทอตสาหกรรมไมกระจายสภมภาคนน เนองจากพนทกรงเทพมหานคร และปรมณฑล รวมถงพนทในภาคตะวนออก มปจจยอานวยความสะดวกขนพนฐานมาก ตลอดจนเปนศนยกลางในดานการตลาด การคมนาคม ขนสง แหลงเงนทน และแรงงาน ซงการกระจกตวของพนทอตสหากรรมดงกลาวกอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมามากมาย เชน ปญหาความเหลอมลาทางดานรายได ปญหาการอพยพแรงงานเขามาหางานทาในเมอง เปนตน

18

5. ภาวะคกคามจากสดสวนโครงสรางประชากรสงอายทเพมมากขนและวยทางานทลดลง ซงอาจเปนอปสรรคตอการพฒนาอตสาหกรรม โดยเฉพาะสาขาอตสาหกรรมทเนนใชแรงงาน (Labor-intensive) นอกจากน ยงพบวาประเทศไทยกาลงจะผานพนชวงเวลาแหงโอกาสทางเศรษฐกจจาก “การปนผลทางประชากร” (Demographic Dividend) ซงหมายถง ชวงเวลาทสดสวนประชากรในวยแรงงานเพมสงขนเปนประชากรสวนใหญของประเทศ เมอเปรยบเทยบกบประชากรในวยพงพง ไดแก เดกและผสงอาย กลาวคอ สดสวนของวยแรงงานทเพมสงขนมาตลอดกาลงจะเรมลดลงนบตงแตป 2553 เปนตนไป ขณะทแนวโนมสดสวนของผสงอายจะเพมสงขน ซงหมายถงภาระทางสงคมและเศรษฐกจทสาคญจากการทประชากรในวยแรงงานทมจานวนลดลงจะตองดแลผสงอายทมจานวนเพมสงขน นอกจากน อาจเปนอปสรรคตอการพฒนาอตสาหกรรมทอาจกอใหเกดภาวะการขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะในสาขาอตสาหกรรมทเนนใชแรงงาน (Labor-intensive) ยงไปกวานนสงทนาวตกคอ ประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายเรวกวาประเทศอนๆ ในอาเซยนหลายประเทศ (ไดแก มาเลเซย อนโดนเซย บรไน ฟลปปนส พมา และลาว) ทาใหเสยโอกาสทางการแขงขนในเวทระดบภมภาคและระดบโลก

6. อตสาหกรรมหลกของประเทศยงตองพงพาเงนลงทนจากตางประเทศ โดยเฉพาะสนคาทตองใชเทคโนโลยการการลงทนสง อาท อตสาหกรรมยานยนต อตสาหกรรมเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส อตสาหกรรมเครองคอมพวเตอรและชนสวน เปนตน ซงอตสาหกรรมทไดกลาวมานน ลวนแลวแตเปนอตสาหกรรมทสรางรายไดหลกใหกบประเทศ ในขณะเดยวกน อตสาหกรรมดงกลาวกลบเปนอตสาหกรรมทยงตองพงพาเงนลงทนจากตางประเทศ สงผลใหมลคาทเกดจากสนคาในกลมดงกลาว ไมไดตกอยในประเทศอยางแทจรง และในขณะเดยวกนหากประเทศผลงทนเกดความไมเชอมนกบสถานการณภายในประเทศ กอาจมการยายฐานการผลตไปยงประเทศอน ซงกจะสงผลกระทบตอเสถยรภาพของอตสาหกรรมดงกลาว หรอหากประเทศผลงทนเกดปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ ทาใหชะลอการลงทน กจะสงผลกระทบตออตสหกรรมของไทยไดอกเชนกน นอกจาก ยงขาดการสงสมความรใหกบแรงงานและผประกอบการไทยเพอพฒนาศกยภาพใหสามารถตอยอดความรในการทางานใหเพมขนอกดวย

7. สนคาหลกในการสงออกของไทยยงเปนสนคาทพงพาการนาเขาวตถดบจากตางประเทศ นอกจากการทอตสาหกรรมหลกของประเทศ ยงตองพงพาเงนลงทนจากตางประเทศแลว สนคาสงออกหลกของไทยทสาคญ โดยเฉพาะสนคาในหมวดทตองใชเทคโนโลยสงกลวนแลวแตตองนาเขาสนคาวตถดบจากตางประเทศเชนเดยวกน จะเหนจากรายการสนคานาเขาสวนใหญของไทยจะเปนหมวดสนคาวตถดบซงเปนวตถดบทใชในการผลตเพอสงออก สงผลใหสนคาไทยขาดมลคาเพมทจะสรางรายไดใหกบประเทศอยางแทจรง เนองจากรายไดสวนหนงตองถกสงออกไปนอกประเทศในรปของการซอสนคานาเขาประเภทวตถดบ

19

8. สนคาอตสาหกรรมยงมการเชอมโยงวตถดบจากภาคเกษตรยงไมมาก ถงแมวาภาคเกษตรกรรมจะเปนภาคการผลตทสาคญของประเทศมาอยางชานานแลวกตาม แตผลผลตของภาคเกษตรกรรมของประเทศไทยเกอบทงหมดยงมระดบของการเชอมโยงทคอนขางตาเมอเปรยบเทยบกบภาคการผลตอนๆ โดยเฉพาะภาคอตสาหกรรมพนฐานทางดานพลงงาน เชน การขดเจาะนามนดบ ผลตภณฑปโตรเคม และอตสาหกรรมเหลกหลาและอตสาหกรรมทเกยวของเกยวกบเหลก เปนตน โดยสนคาเกษตรกรรมทกประเภทมลกษณะของการเชอมโยงไปขางหนา 5( (Forward Linkage) ซงมลกษณะของการผลตตนนา (Upstream) มากกวาการเชอมโยงไปขางหลง (Backward Linkage) ดงนน นโยบายของภาครฐ ควรใหความสาคญตอการสรางระดบการเชอมโยงดงกลาวใหสงขนเพอเปนการสรางมลคาเพมของสนคาเกษตรกรรมของไทย เพอเปนการสรางความมนคงของรายไดแกเกษตรกรของประเทศ

9. ภาคการสงออกพงพาตลาดหลกเพยงไมกตลาด ในปจจบน พบวา รอยละ 50 ของการสงออกสนคาอตสาหกรรมเปนการสงออกไปยงตลาดหลกเพยงไมกตลาด คอ สหรฐเอเมรกา ญปน และสหภาพยโรป ซงเปนตลาดหลกของทกประเทศในโลก สงผลใหประสบภาวะการแขงขนสงทงในดานราคาและคณภาพ จะเหนไดจากอตราการเตบโตของการสงออกสนคาอตสาหกรรมของไทยในตลาดดงกลาวเรมลดลง นอกจากน ปญหาดงกลาวยงสงผลใหการสงออกของไทยขาดเสถยรภาพอกดวย เนองจากการพงพาตลาดหลกใหญๆ เพยงไมกตลาดนน เมอประเทศทเปนตลาดหลกเกดวกฤตทางเศรษฐกจ ยอมจะสงผลตอการบรโภคสนคาของประชาชนในประเทศดงกลาวอยางแนนอน และยอมจะสงผลกระทบตอยอดการสงซอสนคาอตสาหกรรมของไทยอยางหลกเลยงไมได

10. ตนทนการขนสงสง ถงแมวาประเทศไทยจะมจดแขงในดานของการมเสนทางคมนาคมขนสงทสะดวกและครอบคลมกตาม แตจากรายงานการสารวจของ WEF กลบชใหเหนวาความสามารถในการแขงขนของไทยยงมจดออนในเรองของคาใชจายในดานการขนสงหรอ Logistics เนองจากคาใชจายดงกลาวของไทยสงถงรอยละ 25 ของ GDP ซงผลการสารวจของ WEF นน สอดคลองกบตวชวด Logistic Performance Index 2007 ซงจดทาขนโดยธนาคารโลก (World Bank) ทสะทอนวาประเทศไทยมอตราคาขนสงอยในอนดบท 31 จากจานวน 150 ประเทศทวโลก ตามหลงประเทศสงคโปรทอยในอนดบท 1 ญปนในอนดบท 6 ฮองกงในอนดบท 8 เกาหลอนดบท 25 มาเลเซยอนดบท 27 และจนในอนดบท 30 จากผลการสารวจน สะทอนใหเหนถงตนทนของสนคาไทยทยอมจะสงขนตามอตราคาขนสงสนคา และเหตผลดงกลาวกยอมจะทาใหความสามารถในการแขงขนโดยเฉพาะดานราคาของสนคาไทยสประเทศคแขงไดลาบากยงขน

5 รศ.ดร. พรยะ ผลพรฬห คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร รายงานการศกษา เรอง การเชอมโยงของภาค

เกษตรกรรมตอระบบเศรษฐกจไทย (The Linkages of Agriculture to the Thai Economy)

20

11. พงพาการใชพลงงานเชอเพลงนาเขาสง แมวาประเทศไทยจะสามารถจดหาพลงงานไดจากแหลงภายในประเทศ แตยงคงไมเพยงพอตอความตองการ จงมความจาเปนตองนาเขาเชอเพลงและแหลงพลงงานจากตางประเทศ เชน นามนดบ นามนสาเรจรป ถานหน ไฟฟา เปนตน ทาใหในแตละปประเทศไทยตองสญเสยเงนตราตางประเทศเปนจานวนมากในการจดหาเชอเพลงและพลงงาน แมวาปจจบนจะมความพยายามในการลดสดสวนการพงพาพลงงานจากตางประเทศแตอยางไรกตามยงคงมสดสวนทการนาเขาทสงอย ดงนน สถานการณพลงงานของโลกจะยงคงมผลกระทบตอเศรษฐกจของไทยอยมาก ในขณะทความตองการพลงงานรวมภายในประเทศเพมขนตลอดเวลา

12. ความพรอมในดานเทคโนโลยและนวตกรรมอยในระดบตา จากรายงานผลสารวจของ IMD และ WEF ยงไดจดใหประเทศไทยอยในกลมทมจดออนเรองความพรอมในการรบเทคโนโลยจากตางประเทศตา สะทอนใหเหนจากการใชอนเทอรเนตทยงไมทวถงในตางจงหวด การมคอมพวเตอรสวนตวและการใชโทรศพทมอถอ ซงไทยยงอยในระดบทพฒนานอยกวาประเทศอนอกหลายประเทศ โดยประเดนตางๆ เหลาน เปนผลมาจากการทประเทศไทยยงขาดความพรอมในดานการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม อตสาหกรรมสวนใหญยงตองนาเขาเทคโนโลยแบบเบดเสรจ ถงแมวาอตสาหกรรมรายใหญบางประเภทจะเปนการลงทนจากตางชาต แตกไมไดมการวางแผนรองรบหรอถายทอดเทคโนโลยจากประเทศผลงทนแตอยางใด อกทงผประกอบการไทยยงไมไดลงทนระยะยาวดานการวางรากฐานดานเทคโนโลยเทาทควร จงสงผลใหระดบการพฒนาดานเทคโนโลยและนวตกรรมของไทยอยในระดบตา สงผลใหผลตภาพการผลตรวมของประเทศอยในระดบตาเชนเดยวกน

13. ปญหาการเมองภายในประเทศ จากการทเกดปญหาความขดแยงทางการเมองขนในประเทศไทย มการผลดเปลยนรฐบาลหลายชดภายในระยะเวลาไมกป สงผลใหการดาเนนนโยบายในการพฒนาประเทศขาดความตอเนอง อกทงภาคประชาชนยงมความขดแยงทางดานความคด กอใหเกดภาวะวกฤตทางสงคม จนเกดการชมนมและกอความไมสงบขนในประเทศหลายครง ซงจากเหตการณดงกลาว ทาใหกระทบกระเทอนถงภาพลกษณของประเทศ นกลงทนจากตางประเทศขาดความเชอมน สงผลใหการลงทนจากตางประเทศเรมลดลงตงแตป 2549 เปนตนมา อกทงนกทองเทยวตางชาตตางไมมนใจกบสถานการณภายในประเทศทาใหยอดการเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทยลดลง สงผลใหการบรโภคภายในประเทศลดลงตามไปดวย

โอกาส (Opportunities) ของภาคอตสาหกรรมไทย

1. AEC เปนตลาดผบรโภคสนคาทมลกษณะคลายคลงกบไทย และเปนโครงขายฐานการผลต ทงดานแรงงานและทรพยากรทางธรรมชาตทเปนประโยชนตอการขยายการลงทน ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community : AEC) นบเปนการบรณาการทางเศรษฐกจทมความสาคญกบประเทศไทยอยางมาก เนองจากเปนกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจทมความ

21

ใกลชดไทยมากทสด ประเทศสมาชกอาเซยนหลายประเทศเปนเพอนบาน มพรมแดนตดกน มวฒนธรรมทคลายคลง มสนคาและบรการทสามารถเสรมซงกนและกนได หรอมสนคาบรการทคลายคลงกน การรวมกลมเปน AEC ทาใหเกดตลาดในภมภาคทมขนาดใหญ โดยสามารถนาจดแขงของแตละประเทศมาเสรมกบจดแขงของประเทศไทยเพอสรางประโยชนสงสดในการผลต สงออก และบรการ ซงจะเกดไดกตอเมอมการเคลอนยายปจจยการผลตไดอยางเสรมากขน นอกจากน การเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะชวยใหประเทศสมาชกมความเปนปกแผนและชวยสรางอานาจการตอรองในเวทตางๆ มากขน นอกจากน AEC จะชวยสงเสรมใหเกดการขยายตวในดานการคาและการลงทนของไทย เนองจากการผลกดนมาตรการตางๆ เพอเปน AEC จะกอใหเกดการยกเลกหรอลดอปสรรคในการเขาสตลาด ไมวาจะเปนอปสรรคดานภาษหรอมาตรการทางการคาอนๆ ทมใชภาษ เพราะประเทศสมาชกจะแสวงหาความรวมมอเพอลด/ขจดอปสรรคตางๆ เหลานน รวมถงอานวยความสะดวกทางการคาและการลงทนระหวางกน อกทงยงจะทาใหผประกอบการไทยไดเรมปรบตวและเตรยมความพรอมกบสภาวะแวดลอมทางเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปและใชโอกาสทเกดจากการลดอปสรรคทางการคาและการลงทนตางๆ ใหเกดประโยชนอยางเตมท โดยเฉพาะสาขาทไทยมความพรอมและมขดความสามารถในการแขงขนสง

2. ความรวมมอทางเศรษฐกจของ ASEAN (plus) กบประเทศทมศกยภาพทางเศรษฐกจเออประโยชนทางการคาอยางมาก ความรวมมอทางเศรษฐกจของกลมประเทศสมาชกอาเซยน บวกประเทศจน ญ ปน เกาหลใต อนเดย ออสเตรเลย และนวซแลนด จะสงเสรมใหเกดการปรบตวของภาคอตสาหกรรมใหมระบบการผลต และผลตภณฑทไดมาตรฐาน การสงเสรมอตสาหกรรมสาขาทมศกยภาพในตลาดใหม โดยเฉพาะในกลมผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม รวมถงการขยายโอกาสใหผประกอบการสามารถลดตนทนวตถดบโดยอาศยวตถดบภายในกลมประเทศสมาชก

3. ความตองการวตถดบเกษตรเพอเปนอาหาร พลงงาน และวสดทดแทนสงสงเคราะห ซงธนาคารโลกไดคาดการณไววา ในระยะ 20 ปขางหนา ความตองการอาหารมแนวโนมเพมขนประมาณรอยละ 50 โดยมปจจยจากจานวนประชากรทเพมขน การเพมขนของสดสวนชนชนกลาง อทธพลทางดานลทธบรโภคนยม ปญหาการขาดแคลนนาเพอการเกษตร และการลดลงของพนทเพาะปลก เนองจากการพฒนาสความเปนเมองอยางรวดเรว ดงนน ความตองการอาหารทเพมขนตามจานวนประชากร ความตองการพลงงาน ทงนามนดบ กาซธรรมชาต และเชอเพลงอนๆ รวมทง วสดทดแทนสงสงเคราะห นบเปนโอกาสสาคญของประเทศไทย ในการขยายตลาดสาคญสาหรบการสงออกสนคาเกษตรพนฐาน

4. กระแสการอนรกษธรรมชาตและการเพมขนของประชากรสงอาย ทาใหมความตองการสนคาเพอสขภาพมากขน โดยเฉพาะทมาจากวสดธรรมชาต จากการประมาณการของสหประชาชาต รายงานวาภายในป 2050 โลกจะมประชากรถง 9,000 ลานคน โดยสวนใหญจะอยในกลมประเทศกาลง

22

พฒนา นนแสดงวาโอกาสเกดตลาดใหมๆ ขนในประเทศกาลงพฒนามมากขน หากอตสาหกรรมไทยตองการเพมสวนแบงทางการตลาดในกลมประเทศเกดใหมดงกลาว มความจาเปนอยางยงทผประกอบการตองเรยนรความตองการของผบรโภคทเปลยนไป ควบคไปกบอตราการเจรญเตบโตของประชากรในกลมประเทศกาลงพฒนาทเพมสงขน การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรยงรวมถงการเพมขนของจานวนประชากรทเปนผสงอายในทกประเทศทวโลก สะทอนใหเหนถงรสนยมและประเภทของสนคากจะเปลยนแปลงไปดวยความตองการสนคาเพอสขภาพจะเพมมากขน โดยเฉพาะทมาจากวสดธรรมชาต ดงนน หากอตสาหกรรมไทยสามารถเรยนรและปรบตวในการผลตสนคาเพอสนองตอบตอความตองการของตลาดใหมไดกจะทาใหอตสาหกรรมของไทยสามารถขยายสวนแบงตลาดเพมขนได

5. การเปลยนแปลงและววฒนาการของเทคโนโลยดาน Bio-technology และ Material Technology เปดโอกาสใหมการพฒนาผลตภณฑใหมเพอสนองตอบความตองการของผบรโภคมากยงขน การเปลยนแปลงและความกาวหนาอยางรวดเรวของเทคโนโลยสารสนเทศ (Informational Technology) ผสมผสานกบเทคโนโลยระดบโมเลกล (Molecular Economy) ซงประกอบดวย 3 สาขาหลก คอ 1) เทคโนโลยชวภาพ (Bio-technology) 2) เทคโนโลย Nano-technology และ 3) วสดศาสตร (Material Science) จะเขามามบทบาทมากขนในทางเศรษฐกจและการพฒนาอตสาหกรรม วงจรชวตของผลตภณฑ (Product Life Cycle) จะสนลง นอกจากน การรวมตวของเทคโนโลย (Convergence of Technology) เกดขนตลอดเวลา Nanotechnology รวมกบเทคโนโลยสารสนเทศ รวมกบเทคโนโลยทางการตดตอพนธกรรม (GMOs) มแนวโนมทอาจเปนไปไดในอนาคตอนใกลน เชน ผกทเปนยารกษาโรคในตวเอง โทรทศนทสามารถสงกลนออกมาทางจอภาพได หนยนตทมขนาดเลกเทาไวรส ทสงเขาไปในรางกายแลวเขาไปรกษาอวยวะสวนทเจบปวยไดโดยตรง หรอระบบอนเตอรเนตทสงกลนได ซงทาใหการขายนาหอมทางพาณชยอเลกทรอนกส (E-commerce) เกดขนได หรอโทรศพทมอถอทมขนาดเลกลงเทากบนาฬกาขอมอ ประเทศไทย จงจาเปนตองเตรยมพรอมใหทนตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลยดงกลาวในอนาคต โดยจะตองมการบรหารจดการองคความรอยางเปนระบบ ทงการพฒนาหรอสรางองคความร รวมถงการประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมมาผสมผสานรวมกบจดแขงในสงคมไทย อาท สรางความเชอมโยงเทคโนโลยกบวฒนธรรมและภมปญญาทองถน เพอสรางคณคาเพมใหกบสนคาและบรการ มการบรหารจดการลขสทธและสทธบตร และการคมครองทรพยสนทางปญญาอยางมประสทธภาพ รวมทงแบงปนผลประโยชนทเปนธรรมกบชมชน

ภยคกคาม (Threat) ของภาคอตสาหกรรมไทย

1. การรวมกลมประเทศตามภมภาคตางๆ ทาใหมมาตรการการกดกนทางการคาในรปแบบตางๆ เกดขน สงผลใหอตสาหกรรมไทยทสงออกขามภมภาคตางๆ ตองปรบตว และมตนทนการผลต

23

สงขน เปนอปสรรคในการแขงขน การรวมกลมประเทศตามภมภาคตาง ๆ ทาใหมมาตรการกดกนทางการคาในรปแบบใหมๆ ทงในดานการกาหนดมาตรฐานสนคา มาตรฐานดานสงแวดลอม มาตรฐานดานแรงงาน และมาตรฐานทเกยวกบความปลอดภยของผบรโภค ทตลาดเปาหมายในการสงออกสาคญของไทยอยางสหรฐอเมรกา และกลมประเทศในเครอสหภาพยโรปไดนามาใชตงแตป ค.ศ. 2000 เปนตนมา ทาใหผประกอบการไทยตองปรบตวเพอปฏบตตามเงอนไข/กฎระเบยบสากล ซงหากไมสามารถปฏบตตามขอบงคบดงกลาวไดนน กจะสงผลใหไทยสญเสยตลาดดงกลาวไป ซงปจจยดงกลาวถอวาเปนการเพมตนทนในการผลตและการแขงขนใหกบผประกอบการไทยอยางหลกเลยงไมได

2. ภาวะโลกรอน สงผลใหเกดมาตรการควบคมสารเรอนกระจก อาท CO2 ทาใหการกาหนดโครงสรางอตสาหกรรมของไทยตองคานงถงปรมาณการปลอยสารเรอนกระจก ประเดนเรอง “ภาวะโลกรอน” ไดมการหยบยกขนมาเปนวาระพเศษในเวทความรวมมอระหวางประเทศอยางเปนรปธรรมตงแตป ค.ศ. 1997 การลงนามในพธสารเกยวโต (Kyoto Protocol) พธสารทเปนจดเรมตนของการเปดหนาตางใหมใหกบสมาชกในประชาคมเศรษฐกจโลกตองหนมาใหความสนใจกบสภาพแวดลอมธรรมชาตทเปลยนแปลงไปอนเปนผลมาจากการพฒนาทไมสมดล การลงนามและใหคามนสญญาของภาคประเทศสวนมากทวโลกในพธสารเกยวโต ระหวางการประชมสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Changes) เมอวนท 11 ธนวาคม ค.ศ. 1997 คอ สญญาณบงชสาคญวาประเดนเรองการเปลยนแปลงภมอากาศของโลกกา ลงจะเปนภยคกคามตอการปรบตวของภาคอตสาหกรรมในอนาคตไมชากเรว โดยในอนาคตแนวโนมการตดสนใจซอสนคาของผบรโภคจะคานงถงผลกระทบของสนคาและบรการทมตอสงแวดลอมเปนสาคญ และผบรโภคยนดทจะจายมากขนอกระดบหนง เพอใหไดสนคาและบรการท เปนมตรตอสงแวดลอม ซงพฤตกรรมผบรโภคดงกลาวจะเปนแรงผลกดนใหโครงสรางอตสาหกรรมเปลยนแปลงและกอใหเกดการพฒนาในดานการปรบปรงมาตรฐานสงแวดลอมของภาคอตสาหกรรมมากยงขน

3. แนวโนมรปแบบการลงทนของประเทศตางๆ ใหความสนใจในธรกจบรการมากกวาการลงทนภาคอตสาหกรรม ทาใหอตสาหกรรมทพงพาเงนทนตางชาตมผลกระทบตอการขยายตวของอตสาหกรรมได โดยกลมธรกจบรการทมแนวโนมมาแรงและเปนกลมธรกจทมประเทศตางๆ ใหความสนใจลงทนซงมอตราเตบโตคอนขางสงและมการเคลอนยายฐานการบรการจากประเทศทพฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา และสหภาพยโรป มายงภมภาคเอเชยมากขน โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาทสามารถดงดดการลงทนจากตางชาตมากกวาภมภาคอน โดยธรกจบรการทชาวตางชาตสนใจลงทน คอ บรการดานการคนควาและวจย บรการใหขอมลทางโทรศพท บรการดานการขนสงและกระจายสนคาแบบครบวงจร และบรการดานการซอมบารง นอกจากน รปแบบการลงทนในธรกจบรการสาขาการเงนทมการเปลยนแปลงโครงสรางขององคประกอบของประเภท

24

เงนทนระหวางการลงทนในตลาดหนหรอตลาดเงน (Portfolio Investment) การลงทนโดยตรง (Foreign Direct Investment : FDI) และการกยม การเพมบทบาทในทางเศรษฐกจและการสงออกเงนทนของประเทศเกดใหมเอเชยตะวนออก (Emerging East Asia) ซงประกอบไปดวย ไทย อนโดนเซย ฟลปปนส มาเลเซย จน เวยดนาม รวมถงการเคลอนยายเงนทนไปลงทนในภาคบรการของประเทศพฒนาแลว โดยแนวโนมของการเปลยนแปลงของระบบการเงนน เปนสภาวการณทเออประโยชนแกนกลงทน ซงจะดงดดนกลงทนชาวตางชาตใหหนมาเหนความสาคญและเรงกระจายเมดเงนลงทนไปยงสาขาการเงนมากขน ไมเพยงแตสาเหตเพราะภาคการเงนทวความเปนเสรมากขนเทานน หากกอปรกบธรรมชาตของการลงทนของการเกงกาไรในภาคการเงนทเหนผลเรวกวาภาคอตสาหกรรมอยางชดเจน ดงนน หากเปรยบเทยบระหวางสดสวนการลงทนใน 3 องคประกอบหลก คอ การลงทนโดยตรง (Direct Investment) การลงทนในตราสารหน (Foreign Borrowing) และการลงทนในตลาดหนหรอตลาดเงน (Portfolio Investment) นน แนวโนมทการลงทนในภาคอตสาหกรรมทแทจรง หรอ Real Sector จะเตบโตในอตราทคงท หรอชาลงจะมความชดเจนมากยงขนในอนาคต ซงจากทกลาวมาแลวในเรองของการลงทนในภาคอตสาหกรรม จะพบวา ภาคการผลตสนคาอตสาหกรรมเพอการสงออกหลกๆ ของประเทศไทย อาท ยานยนต เครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส เครองคอมพวเตอร เหลก ฯลฯ ลวนแลวแตตองพงพาเงนลงทนจากตางชาตเปนสวนใหญ ดงนนหากกระแสของการลงทนเปลยนแปลงไปดงทไดกลาวในขางตนนน หากภาคอตสาหกรรมการผลตของไทยยงคงตองพงพาเงนลงทนจากตางประเทศเชนเดม ไทยกจะพบอปสรรคสาคญในการพฒนาอตสาหกรรมการผลตอยางแนนอน

4. ปรมาณนามนจากฟอสซลทลดลงอยางตอเนองและรวดเรว สงผลกระทบตอแหลงพลงงาน เคมสงเคราะห และวตถดบอตสาหกรรมทไดจากนามน ประเทศไทยใชพลงงานจากเชอเพลงฟอสซลเปนสวนใหญ ทาใหประเทศไทยตองนาเขาพลงงานจากตางประเทศถงรอยละ 49 ของพลงงานทงหมดทใชภายในประเทศ ทงน ในป พ.ศ. 2551 มการนาเขาพลงงานจากตางประเทศรวมทงสน 59,386 พนตน เทยบเทานามนดบ คดเปนมลคา สงถง 1,178,000 ลานบาท โดยการนาเขาทสาคญคอการนาเขานามนดบและนามนสาเรจรป ทาใหเกดความเสยเปรยบในแงเศรษฐกจและความสามารถในการแขงขนของประเทศ ทงน จากการศกษาในเชงเปรยบเทยบจากรายงานการพฒนาทรพยากรมนษย (Human Development Report 2007/2008) ของสานกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Program: UNDP) พบวาประเทศทมการพฒนาในระดบสง อาท ญปน สหรฐอเมรกาและสงคโปร แลว จะพบวาประเทศเหลานมความพยายามทจะลดการใชนามนดบและถานหน แตหนมาใชพลงงานทางเลอกและพลงงานหมนเวยนทสามารถนากลบมาใชไดใหม (Renewable Energy) เชน พลงงานนา พลงงานลม พลงงานแสงอาทตยและพลงงานจากขยะชวมวล (Biomass) มากขน ในขณะทประเทศไทยซงถกจดใหอยในกลมประเทศทมการพฒนาทรพยากรมนษยอยในระดบกลางนน ยงคงมการใชพลงงานจาก

25

เชอเพลงฟอสซลทขยายตวมากขน ในขณะทการใชพลงงานหมนเวยนทกลบมาใชไดใหมดเหมอนจะมอตราลดลงถงเกอบเทาตว

5. ภาวะวกฤตใหมๆ ทเกดขนอยางเฉยบพลนและมกระทบทวโลก (การเงน โรค ภยธรรมชาต ขาดแคลนทรพยากร) ลวนแลวแตเปนภยคกคามตอการพฒนาอตสาหกรรมทงสน อาท ปญหาภาวะวกฤตการเงนโลก ซงเกดจากภาวะวกฤตทางการเงนของสหรฐอเมรกาและลกลามไปยงประเทศอนๆ ทวโลกในรปแบบ Domino สงผลกระทบตอภาคการผลตไทยทงในดานการลงทนการสงออกและการบรโภคภายในประเทศเปนอยางมาก เนองจากประเทศไทยยงคงเปนประเทศทพงพาการการลงทนจากตางประเทศเปนหลก นอกจากน ปญหาวกฤตภยธรรมชาต ไมวาจะเปนภาวะโลกรอน พาย นาทวม เปนตน และปญหาดานโรคภยไขเจบอยางเชน ไขหวดใหญ 2009 (A-H1N1) ทกาลงแพรระบาดอยในปจจบนน นบวาเปนตวอยางปญหาหลกทภาคอตสาหกรรมและสงคมโลกตองเผชญ

การวเคราะหโอกาสและภยคกคามทมผลตออตสาหกรรมไทย

จากการศกษาศกยภาพในปจจบนของอตสาหกรรมไทยและนาขอมลดงกลาวมาวเคราะหในกรอบของ SWOT โดยพจารณาจดออน จดแขง โอกาส และภยคกคามทจะสงผลตออตสาหกรรมไทยในอนาคต เพอหาแนวทางในการกาหนดทศทางการปรบตวของอตสาหกรรมใหสอดคลองกบศกยภาพและปจจยแวดลอมตางๆ โดยมหลกในการวเคราะห ดงน

• SO Strategies (Strengthen - Opportunity Strategies - เตบโต) เปนการคดหาแนวในการใชจดแขงทมอยเพอสรางความไดเปรยบจากโอกาสทเอออานวยให

• WO Strategies (Weakness - Opportunity Strategies - ปรบปรง) เปนการหาแนวทางเพอปรบปรงจดออนใหดขน ดวยการใชประโยชนจากโอกาสทเกดขนภายนอก

• ST Strategies (Strengthen - Threat Strategies - ปรบตว) เปนแนวทางในการใชจดแขงทมอย เพอหาทางหลกเลยงหรอลดผลกระทบจากอปสรรคหรอภยคกคามจากภายนอก

• WT Strategies (Weakness - Threat Strategies - เปลยนแปลง) มจดมงหมายเพอลดจดออนภายในใหเหลอนอยทสด และเพอหลกเลยงอปสรรคหรอภยนตรายทเกดขนจากภายนอก

จากหลกการดงกลาวขางตน เมอพจารณาจากศกยภาพของอตสาหกรรมรวมถงวเคราะหโอกาสและภยคกคามทจะสงผลตออตสาหกรรมแลว สามารถวเคราะหแนวทางในการกาหนดทศทางการพฒนาของอตสาหกรรมได ดงตารางท

26

ตารางท การวเคราะหโอกาสและภยคกคามทมผลตออตสาหกรรมไทย

• SO Strategies

(Strengthen - Op-

portunity Strategies

- เตบโต)

• มวตถดบดานการเกษตรในขณะทความตองการวตถดบเกษตร เพอเปน

อาหารพลงงาน และวสดทดแทนสงสงเคราะห และการเพมขนของ

ประชากรสงอาย ทาใหมความตองการสนคา เพอสขภาพมากขน

โดยเฉพาะทมาจากวสดธรรมชาต

• ทาเลทตงเหมาะสมในการเปนศนยกลางของภมภาคอาเซยน ในขณะท

AEC เปนตลาดผบรโภคสนคาทมลกษณะคลายคลงกบไทย และเปน

โครงขายฐานการผลต ทงดานแรงงานและทรพยากรทางธรรมชาต ทเปน

ประโยชนตอการขยายการลงทน

• WO Strategies

(Weakness - Op-

portunity Strategies

- ปรบปรง)

• สนคาอตสาหกรรมยงมการเชอมโยงวตถดบจากภาคเกษตรยงไมมาก

ในขณะทความตองการวตถดบเกษตรเพอเปนอาหาร พลงงาน วสด

ทดแทนสงสงเคราะห และสนคาเพอสขภาพเพมมากขน

• เทคโนโลยมบทบาทในการพฒนาสนคามากขน ในขณะทไทยยงมระดบ

การใชเทคโนโลย และการพฒนา R&D ตา

• Aging Society อาจเปนอปสรรคตอการ พฒนาอตสาหกรรม โดยเฉพาะ

สาขาทใชแรงงานเขมขน (Labor Intensive) ในขณะทประชาคม

เศรษฐกจอาเซยน (AEC) เปนโครงขายฐานการผลตทงดานแรงงานและ

ทรพยากรทางธรรมชาตทเปนประโยชนตอการขยายการลงทน

• เดมภาคการสงออกพงพาตลาดหลกเพยงไมกตลาด แตการเตบโตของ

BRIC จะชวยในการขยายตลาดใหม

27

• ST Strategies

(Strengthen - Threat

Strategies - ปรบตว)

• การรวมกลมประเทศตามภมภาคตางๆ ทาใหมมาตรการการกดกนทาง

การคาในรปแบบตางๆ เกดขน โดยเฉพาะดานแรงงาน ทไทยม

อตสาหกรรมทมการใชแรงงานเขมขน (Labor Intensive) อย

• WT Strategies

(Weakness - Threat

Strategies -

เปลยนแปลง)

• อตสาหกรรมหลกของประเทศยงตองพงพาเงนลงทนจากตางประเทศ

ในขณะทแนวโนมรปแบบการลงทนของประเทศตางๆ มแนวโนม

เปลยนแปลงลงทนในธรกจบรการมากกวาการลงทนภาคอตสาหกรรม

• ปรมาณนามนจากฟอสซลทลดลงอยางตอเนองและรวดเรว สงผลกระทบ

ตอแหลงพลงงาน เคมสงเคราะห และวตถดบอตสาหกรรมทไดจากนามน

ในขณะทอตสาหกรรมไทยพงพาการใชพลงงานเชอเพลงนาเขาสง และ

ตนทนการขนสงสง

ทมา: กระทรวงอตสาหกรรม

นอกจากจะพจารณาศกยภาพภายในอตสาหกรรมแลว องคประกอบทสาคญอกสวนหนง ทจะเขามามบทบาทในการผลกดนการพฒนาอตสาหกรรมใหไปในทศทางเดยวกบการพฒนาประเทศ คอ นโยบายการพฒนาประเทศ เมอศกษาถงนโยบายการพฒนาประเทศของรฐบาลในปจจบน ซงมอยหลายนโยบายทเหนไดชดเจนและคาดวานาจะสงผลกระทบตอทศทางการพฒนาอตสาหกรรม อาท

1. นโยบายเศรษฐกจเชงสรางสรรค (Creative Economy Policy)

เนองจากเศรษฐกจรปแบบเดมของไทยมการพงพาตางชาตเปนสวนใหญ ดงนน รปแบบและระบบเศรษฐกจของไทยจงควรทจะมการปรบตวเพอแสวงหาทางเลอกในการพฒนาเศรษฐกจรปแบบใหมขน ดงนน รฐบาลจงไดเรมนโยบายเศรษฐกจสรางสรรคขน โดยใหสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หรอ สศช. ดาเนนการศกษาในเรองน โดยกาหนดเปาหมายวา จะตองทาใหเศรษฐกจเชงสรางสรรค เขาเปนแกนของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ทจะเรมตนในป 2555 ซงนโยบายดงกลาวจะกอใหเกดแรงกระตนแนวความคดในการนาแนวความคดดานศลปวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของไทยผนวกกบการใชประโยชนจากเทคโนโลยมาผลตเปนสนคาและบรการทจะกอใหเกดผลประโยชนตอเศรษฐกจไดอยางมากมาย

2. นโยบายการพฒนาจงหวดและกลมจงหวดแบบบรณาการ (Cluster of City Policy)

จากนโยบายดงกลาว คณะกรรมการนโยบายการบรหารงานจงหวดและกลมจงหวดแบบบรณาการ (ก.น.จ.) ไดวางกรอบแนวทางของการจดทาคาของบประมาณของจงหวดและกลมจงหวด ใหอยในแนวทาง ดงน คอ เปน

28

โครงการทสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายของแผน และสอดคลองกบนโยบายของรฐบาล ในเรองการกระตนเศรษฐกจ การสรางงาน สรางรายได การพฒนาเศรษฐกจเชงสรางสรรค (Creative Economy) การพฒนาเศรษฐกจและสงคมในพนทเฉพาะ หรอพนทพเศษ อาท การคาชายแดน และการพฒนาการเกษตร อตสาหกรรม เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน ความจาเปนของโครงการ ตองเปนโครงการทชวยพฒนาหรอแกไขปญหาทเกดขน และหากไมดาเนนการจะเกดความเสยหาย หรอเพมขดความสามารถในการแขงขนและนาไปสการกระตนใหเกดการลงทนของภาคเอกชนและสรางรายไดใหจงหวด กลมจงหวด จากประเดนตางๆ เหลานจะเออใหเกดการพฒนาเชงพนททชดเจนขนไมวาจะเปนพนทเกษตร พนททองเทยว โดยในสวนพนทอตสาหกรรมนน หากมการกาหนดอยางชดเจนจากสวนกลาง และเปนทยอมรบของคนในพนทยอมจะสงผลใหเกดทศทางการพฒนาทสอดคลองกน และเปนฐานในการขยายการพฒนาในดานโลจสตกส และการดแลรกษาสงแวดลอมไดในอนาคต

3.นโยบายประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community)

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน นบเปนการบรณาการทางเศรษฐกจทมความสาคญกบประเทศไทยอยางมาก เนองจาก

(1) อาเซยนเปนกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจทมความใกลชดไทยมากทสด ประเทศสมาชกอาเซยนหลายประเทศเปนเพอนบาน มพรมแดนตดกน มวฒนธรรมทคลายคลง มสนคาและบรการทสามารถเสรมซงกนและกนได หรอมสนคาบรการทคลายคลงกนซงหากสามารถรวมมอกน กจะสามารถสรางความแขงแกรงในดานอานาจการตอรอง อนจะนามาซงการขบเคลอนทางเศรษฐกจการคาทมความสาคญอยางยง

(2) การรวมกลมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทาใหเกดตลาดในภมภาคทมขนาดใหญ โดยสามารถนาจดแขงของแตละประเทศมาเสรมกบจดแขงของประเทศไทยเพอสรางประโยชนสงสดในการผลต สงออก และบรการ ซงจะเกดไดกตอเมอมการเคลอนยายปจจยการผลตไดอยางเสรมากขน นอกจากน การเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะชวยใหประเทศสมาชกมความเปนปกแผนและชวยสรางอานาจการตอรองในเวทตางๆ มากขน

(3) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะชวยสงเสรมใหเกดการขยายตวในดานการคาและการลงทนของไทย เนองจากการผลกดนมาตรการตางๆ เพอเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะกอใหเกดการยกเลกหรอลดอปสรรคในการเขาสตลาด ไมวาจะเปนอปสรรคดานภาษหรอมาตรการทางการคาอนๆ ทมใชภาษ เนองจากประเทศสมาชกจะแสวงหาความรวมมอเพอลด/ขจดอปสรรคตางๆ เหลานน รวมถงอานวยความสะดวกทางการคาและการลงทนระหวางกน

(4) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะทาใหผประกอบการไทยไดเรมปรบตวและเตรยมความพรอมกบสภาวะแวดลอมทางเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป ผประกอบการจาเปนตองเรงปรบตวและใชโอกาสทเกดจากการลด

29

อปสรรคทางการคาและการลงทนตางๆ ใหเกดประโยชนอยางเตมท โดยเฉพาะสาขาทไทยมความพรอมและมขดความสามารถในการแขงขนสง

4. นโยบายเศรษฐกจบนฐานการเกษตร (Agro-Based Resource Economy)

จากคาแถลงนโยบายของรฐบาลทจะสงเสรมการเพมมลคาสนคาเกษตร โดยสงเสรมการวจยและพฒนามาตรฐานการผลตและความปลอดภยดานสนคาเกษตรและอาหารตามมาตรฐานสากลในระดบชมชน และมการเชอมโยงการผลตทางการเกษตรกบอตสาหกรรมการเกษตร สงเสรมการแปรรปสนคาเกษตรทไดคณภาพและมาตรฐานสากล นน นบวาเปนนโยบายทสะทอนถงการใหความสาคญตอการกาหนดทศทางการพฒนาสนคาเกษตร และตอเนองไปยงภาคอตสาหกรรมโดยการยกระดบมาตรฐานสนคาเกษตร โดยเฉพาะในการทจะสามารถเชอมโยงสภาคอตสาหกรรมไดอยางมคณภาพและมาตรฐาน ซงจะสงผลใหเกดการพฒนาสนคาอตสาหกรรมการเกษตรทไดมลคาสงขน

30

ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย

การจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC เปนการผนกกาลงรวมกนของภมภาค และเปนรวมกลมทางเศรษฐกจทสาคญ ซงอาเซยนจะไดประโยชนจากขนาดของตลาดและฐานการผลตรวมกน (Economy of Scale) เพราะอาเซยนถอเปนหนงในตลาดใหญของโลก มประชากรรวมทงสนประมาณ 520 ลานคน ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) รวมทง 10 ประเทศ อยทราว 700,000 ลานเหรยญสหรฐฯ และยงถอเปนการสรางอานาจตอรองทางการคาในเวทการคาโลกอกดวย นอกจากน การจดตง AEC จะทาใหอาเซยนเปนทสนใจของประเทศตางๆ ซงตองการเขามารวมมอทางการคาและเศรษฐกจมากยงขน โดยในขณะน อาเซยนกาลงดาเนนการสรางพนธมตรนอกภมภาค โดยขยายความรวมมอทางเศรษฐกจกบประเทศคเจรจาของอาเซยนหลายประเทศ ไดแก จน อนเดย ญปน เกาหลใต ออสเตรเลย และนวซแลนด ทงน โอกาสและผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอภาคอตสาหกรรมไทย สามารถสรปได ดงน

โอกาสของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย

จากการศกษาศกยภาพในปจจบนของอตสาหกรรมไทยและนาขอมลขางตนมาวเคราะห พบวา การจดตง AEC จะเปนผลดตอไทย เพราะอาเซยนเปนภมภาคทมความใกลชดกบไทยมากทสด ประกอบกบทตงทางภมศาสตรของไทยเอออานวยใหไทยเปนศนยกลางทางเศรษฐกจของภมภาค และทผานมาอาเซยนมความสาคญทางเศรษฐกจกบไทยทงดานการคา การลงทน และการทองเทยว และมแนวโนมทจะทวบทบาทสาคญมากขนเรอยๆ สรปได ดงน

1. การเปดเสรทางการคาระหวางสมาชกอาเซยนสงผลใหอาเซยนเปนตลาดสงออกอนดบ 1 ของไทยนบตงแตป 2545 เปนตนมาจนถงปจจบน ในชวง 5 เดอนแรกของป 2547 การคารวมระหวางไทย-อาเซยนขยายตวถง 30.85% เปนมลคา 14,451.2 ลานเหรยญสหรฐฯ คดเปนสดสวน 19.21% ของการคาไทยทงหมดกบโลก นบวาอาเซยนเปนคคาของไทยทมมลคาการคาสงทสด ขณะเดยวกนอาเซยนเปนแหลงนาเขาอนดบท 2 ของไทย นบตงแตป 2540 ตลอดมาจนถงปจจบน รองจากญปนทไทยนาเขาเปนอนดบ 1 สาหรบดลการคาระหวางไทย-อาเซยน ไทยเปนฝายเกนดลการคากบอาเซยนนบตงแตป 2536 ตลอดมาจนถงปจจบน

31

ปจจยสนบสนนการสงออกของไทยไปอาเซยน ไดแก การลดภาษตามพนธกรณ AFTA ททาใหอตราภาษเหลอตามากเกอบเปน 0% ทาใหสนคาสงออกของไทยม ศกยภาพในตลาดอาเซยนมากขน สามารถแขงขนกบสนคาจากนอกอาเซยนได เนองจากราคา ตาลง นอกจากน การมงขจดอปสรรคทางการคาจากมาตรการทมใชภาษ (Non-Tariff Barriers: NTBs) ของอาเซยน ทาใหสนคาไทยสงออกไปในอาเซยนไดสะดวก ไมประสบปญหาจาก NTBs ดงเชนทมกพบในประเทศพฒนาแลวอยางสหรฐฯ และสหภาพยโรป นอกจากน การสงออกของไทยไดรบอานสงสจากการทเศรษฐกจของภมภาคอาเซยนขยายตวดขน โดยชวงครงแรกของป 2547 การเตบโตของ GDP ของอาเซยนโดยรวมเพมขน 5.9% นบวาเปนภมภาคทมเสถยรภาพทางเศรษฐกจในชวง 2-3 ปทผานมา

2. การลงทนโดยตรง (FDI) จากประเทศอาเซยนในไทยมความสาคญ โดยมสดสวนเกอบ 20% ของการลงทนจากตางประเทศทงหมด การลงทนของประเทศ อาเซยนในไทยทขออนมตสงเสรมการลงทนจากคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) ในเดอนมกราคม-พฤษภาคม 2547 ทสาคญ ไดแก สงคโปร มาเลเซย และฟลปปนส โดยสงคโปรไดยนขออนมตโครงการรวมมลคา 9,623 ลานบาท มาเลเซย 8,413 ลานบาท และฟลปปนส 2,039 ลานบาท ดงนนการเรงรดการเปดเสรดานการลงทนของ AEC จะขจดอปสรรคดานการลงทนในภมภาคชวยดงดดนกลงทนทงในและนอกอาเซยนเขามาในภมภาคมากขน รวมทงเสรมสรางบรรยากาศการลงทนแขงกบประเทศนอกภมภาค เชน จน และอนเดย ซงขณะนมโดดเดนทางเศรษฐกจมากขน

3. การทองเทยว จะเหนวา นกทองเทยวจากอาเซยนท เดนทางมาไทย เมอเทยบกบจานวนนกทองเทยวตางชาตทงหมดทเดนทางมาไทยสดสวนเพมขนจาก 23.62% ในป 2543 เปน 26.33% ในป 2546 ชาวมาเลเซยเดนทางมาทองเทยวในไทยมากทสดมสดสวนถง 13.29% และนกทองเทยวจากสงคโปรคดเปนสดสวน 6.29% เทยบกบนกทองเทยวจากภมภาคอน ไดแก สหภาพยโรปทมสดสวน 22.65% สหรฐฯ (4.65%) เอเชยใต (3.88%) ออสเตรเลย (2.82%) ตะวนออกกลาง (2.05%) และแอฟรกา (0.67%) ดงนน การยกเวนวซาสาหรบคนอาเซยนทเดนทางทองเทยวในอาเซยน และประสานความรวมมอในการ ออกวซาของอาเซยนสาหรบนกทองเทยวตางชาตในอาเซยน คาดวาจะทาใหการเดนทางทองเทยวภายใน อาเซยนสะดวกขน และจะดงดดนกทองเทยวทงจากประเทศอาเซยนและนอกอาเซยนเดนทางมาไทยมากขนดวยและจะดงดดนกทองเทยวทงจากประเทศอาเซยนและนอกอาเซยนเดนทางมาไทยมากขนดวย

นอกจากน จากผลการศกษาของสานกอาเซยน กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ ยงพบวา การจดตง AEC จะสงผล กระทบเชงบวกทเปนประโยชนตอภาคอตสาหกรรมไทยโดยสรปได ดงน

32

1. ชวยขยายโอกาสทางการคาและการลงทน

2. เสรมสรางขดความสามารถของผประกอบการภายในประเทศ จากการใชทรพยากรการผลตรวมกน และการเปนพนธมตรในการดาเนนธรกจระหวางประเทศจะชวยลดตนทนการทาธรกรรมในบางกลมสนคาของอาเซยน

3. สรางภาพลกษณของไทยในเวทโลก จากการรวมกลมทางเศรษฐกจทเขมแขงและชดเจนรวมกบประเทศสมาชกอาเซยนอนๆ ซงจะชวยสรางความเชอมนใหกบประชาคมโลกเกยวกบพฒนาการในดานเศรษฐกจของไทยและของภมภาค

4. ยกระดบความเปนอยของประชาชนภายในประเทศ จากการดาเนนงานตามแผนงานในดานการลดอปสรรคทงดานการคาและการลงทน ซงมผลการศกษาวา การเปน AEC จะชวยให GDP ของประเทศสมาชกอาเซยน ขยายตวขนถงรอยละ 8-10 ตอป

5. มการปรบปรงการอานวยความสะดวกการคาแกผประกอบการไทยใหดขน จากการศกษาของ De Dios ประมาณการวาตนทนทลดลงจากการขนสง รอยละ 10 ชวยใหการคาขยายตวรอยละ 6 และการปรบปรงสงอานวยความสะดวกททาเรอในอาเซยน สามารถขยายการคาเพมขน รอยละ 7.5 หรอมมลคาประมาณ 2.2 หมนลานเหรยญสหรฐฯ นอกจากน การปรบปรงโครงสรางพนฐานตามทระบไวใน AEC Blueprint จะชวยให GDP ของประเทศสมาชกอาเซยน ขยายตวเพมขนรอยละ 2-12

6. เพมการจางงานของประชากรภายในประเทศ จากการขยายตวทางการคาและการลงทน เมอเปดเสรในสาขาบรการทเนนใชแรงงาน จะทาใหสดสวนการจางงานในภาคบรการขยายตวเพมสงขน

7. เปดโอกาสใหผประกอบการผลตและผบรโภคเขาถงบรการทดขนในราคาทถกลง จากการเปดเสรในสาขาโทรคมนาคม และการเงน โดยลดขอจากดในการจดตงธรกจของบรษทตางชาต ทาใหผประกอบการดานการผลตและการเกษตรเขาถงบรการและแหลงเงนทนไดมากขนในตนทนทตาลง ในขณะทผบรโภคมทางเลอกในการใชบรการทดขนจากผใหบรการทงในและตางประเทศในราคาทถกลง

8. ชวยใหแรงงานฝมอไทยมโอกาสเขาถงตลาดในอาเซยนเพมขน จากการจดทาขอตกลงยอมรบรวม ( MRA) ในสาขาแพทย ทนตแพทย วศวกร สถาปนก และนกบญช เพอใหมการยอมรบคณสมบตของแรงงานฝมอดงกลาวในประเทศสมาชกอาเซยนรวมกน พบวาแรงงานฝมอและวชาชพชวคราวเรมมแนวโนมการขยายตว โดยเคลอนยายแรงงานระหวางประเทศทพฒนามากกวากบประเทศทพฒนา เชนเดยวกบการเคลอนยายแรงงานฝมอจากนอกอาเซยนเนองมาจากการเขามาลงทนของบรษทตางชาต

33

9. ชวยใหแรงงานฝมอมการพฒนาความถนดเฉพาะทางเพมขน จากการเคลอนยายแรงงานฝมอเสร โดยการจดทา MRA ในวชาชพทตรงกบความตองการของประเทศสมาชก ซงจะชวยอานวยความสะดวกในการยอมรบคณสมบตแรงงานฝมอในอาเซยน เกดการแบงงานกนทา เพมจานวนบคลากรทมความสามารถเฉพาะทาง และพฒนาความรและเทคโนโลยทกาวหนามากยงขน

สาหรบอตสาหกรรมทมโอกาสในตลาดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน นน ไดแก 6

1. อตสาหกรรมยานยนต ถงแมวาอตสาหกรรมยานยนตในประเทศนน จะใกลถงจดอมตว แตในตลาดอาเซยน พบวา คาเฉลยในอาเซยนมรถยนตใช 49 คนตอประชากร 1,000 คน และเมอมองเปนรายประเทศ เชน เวยดนาม มสดสวนการใชรถยนตอยท 5 คนตอประชากร 1,000 คน และในพมามสดสวนการใชรถยนตอยท 4 คนตอประชากร 1,000 คน ชใหเหนวา ตลาดยานยนตใน AEC ยงมโอกาสเตบโตไดอกมาก

2. อตสาหกรรมบรการทางการเงน โดยเฉลยประชาชนในอาเซยนมเงนกหรอวงเงนสนเชอจากธนาคารพาณชยอยท 1,400 เหรยญสหรฐฯ ตอคน แตสงคโปรสงกวาคาเฉลยของอาเซยน โดยมเงนกจากธนาคารพาณชยอยท 15,000 เหรยญสหรฐฯ ตอคน และไทยอยท 3,200 เหรยญสหรฐฯ ตอคน ขณะทพมาอยท 7 เหรยญสหรฐฯ ตอคน และอนเดย 700 เหรยญสหรฐฯ ตอคน จะเหนวา อตสาหกรรมใหบรการทางการเงนกมโอกาสขยายตวไดอกมาก และ

3. อตสาหกรรมบรการทางการแพทย พบวา การใหบรการของแพทยในสงคโปรมสดสวนอยทแพทย 170 คนตอประชากร 1 แสนคน ขณะทไทยมสดสวนแพทยอยท 39 คนตอประชากร 1 แสนคน ตรงน เปนดชนชวาการใหบรการทางการแพทยของไทยยงตา และมโอกาสพฒนาไปไดอกเชนเดยวกน

ผลกระทบและขอควรระวงของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ตอภาคอตสาหกรรมไทย

แมการพฒนาสการรวมกลมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะมแนวทางการพฒนาทชดเจน แตการทประเทศสมาชกทยงคงเปนคแขงทางการคามากกวาทจะเปนคคา และการใหความรวมมออยางเตมทยงคงประสบปญหา หรออาจกลาวไดวา การจดตง AEC อาจสงผลกระทบในเชงลบตอภาคอตสาหกรรมไทยได อาท

6 นายกรณ จาตกวณช รฐมนตรวาการกระทรวงคลง ปาฐกถาพเศษในหวขอ "โอกาสของนกธรกจไทยในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน"

งานวนนกการตลาดแหงประเทศไทย ป 2553 โดย ประชาชาตธรกจ

34

1. สนคาของประเทศอาเซยนอนเขาสตลาดไทยไดโดยไมมภาระภาษ ทาใหผประกอบการไทยตองแขงขนมากขน แตทผานมาไทยกลบมมลคาการสงออกไปยงอาเซยนสงกวาการนาเขาจากอาเซยน

2. ในดานการลงทน หากประเทศไทยไมมการพฒนาปจจยพนฐาน (Infrastructure) ประสทธภาพการผลตของแรงงาน (Labor productivity) และไมมการปรบปรงกฎระเบยบกฎหมายใหมความทนสมยไมเปนอปสรรคตอนกลงทน อาจทาใหมการยายฐานการผลตจากประเทศไทยไปยงประเทศอนๆ ใน ASEAN ทเหมาะสมกวา

3. การเคลอนยายแรงงานไดอยางเสร อาจทาใหเกดการเคลอนยายของแรงงานมฝมอของไทยไปประเทศทใหคาตอบแทนสงกวา เชน สงคโปร มาเลเซย และบรไน และตองจางแรงงานตางดาวจากประเทศทคาแรงถกกวาเขามา อาจกอปญหาดานสงคม และเนองจากทศทางนโยบายของไทยคอ การเปน “รฐสวสดการ” ทาใหงบประมาณของรฐสวนหนงจะไปเปนสวสดการของแรงงานตางดาว

4. ตลาดสนคาในประเทศ (Domestic Market) หากตลาดภายในของไทยยงไมมกลไกในการปองกนไมใหสนคาคณภาพตากวาทผลตไดในประเทศสมาชกอาเซยนอนเขามาขายในประเทศมากขน กจะทาใหนโยบายการพฒนาอตสาหกรรมของไทยทมเปาหมายในการพฒนาในอตสาหกรรมทมคณภาพสงขนอาจเกดปญหาอปสรรคได เนองจากไมมตลาดภายในประเทศรองรบ รวมทงอาจสงผลทางจตวทยาแกผประกอบการไทยในการพฒนาขดความสามารถในการผลตได

อาจกลาวไดวา จดมงหมายหลกของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน คอ การนาอาเซยนไปสการเปนตลาดและฐานการผลตรวมกน (Single Market and Production Base) ซงหมายถงการทาใหเกดการเคลอนยายอยางเสรใน 5 สาขา ประกอบดวยสนคา บรการ การลงทน แรงงานฝมอ และเงนทน แนนอนวาการเปดเสรดงกลาว ยอมมทงผทไดประโยชนและเสยประโยชนมากนอยแตกตางกนตามศกยภาพของผประกอบการในแตละประเทศ ซงสามารถวเคราะหแยกผลกระทบทจะเกดขนเปนรายสาขาได ดงน

การเปดเสรดานการคา เปนสงทคนเคยกนอยแลว ภายใตเขตการคาเสรอาเซยนหรอ AFTA (ASEAN Free Trade Area) ซงเรมขนในป 2535 โดยมการทยอยลดอตราภาษศลกากรระหวางประเทศสมาชกอาเซยนอยางตอเนอง และในป 2553 น ประเทศอาเซยนเดม 6 ประเทศ ไดแก ไทย มาเลเซย สงคโปร ฟลปปนส อนโดนเซย และบรไน จะตองลดอตราภาษศลกากรระหวางกนใหเหลอ 0% ในรายการ Inclusive List ขณะทประเทศสมาชกใหมอก 4 ประเทศ คอ กมพชา สปป.ลาว พมา และเวยดนาม ตองทยอยลดอตราภาษศลกากรจนเหลอ 0% ภายในป 2558

เปนทนาสงเกตวา การเปดเสรการคาของอาเซยนทาใหสนคาสงออกหลายรายการของไทยไดเปรยบคแขงในอาเซยน ขณะทสนคาบางรายการตองปรบตวเพอรบมอกบการแขงขนทรนแรงขน โดยกลมสนคาสงออกทคาดวาจะไดเปรยบจากการเปดเสรดงกลาวมหลายรายการ อาท ขาวโพด ผลตภณฑยาง และเฟอรนเจอร ในตลาดอนโดนเซย เสอผาสาเรจรป เฟอรนเจอร รถยนต ในตลาดมาเลเซย เปนตน ขณะทสนคาสงออกบางรายการ

35

จาเปนตองปรบตว ทงสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรม อาท ผลตภณฑมนสาปะหลง ผาผน เมดพลาสตก ในตลาดอนโดนเซย ยางพารา ผาผนในตลาดฟลปปนส เปนตน โดยแนวทางในการปรบตวของสนคาเกษตร ไดแก การเพมผลผลตตอไร ไมวาจะเปนการปรบปรงพนธพช การพฒนาระบบชลประทานและการใชเทคโนโลยเขามาชวยในการเพาะปลกและเกบเกยว รวมถงการแปรรปวตถดบขนตน เพอสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑทางการเกษตรอกดวย ในสวนของแนวทางปรบตวของสนคาอตสาหกรรมนน ผประกอบการควรหนมาแขงขนดานคณภาพแทนการแขงขนดานราคา โดยใชความคดสรางสรรคและนวตกรรม (Creativity & Innovation) ผลตสนคาใหสอดคลองกบความตองการของผบรโภคและสงคมทเปลยนแปลงไป

อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวา สาเหตททาใหสนคาสงออกของไทยบางรายการแขงขนไดยากนน สวนหนงเปนเพราะมปญหาในทางปฏบตทเปนขอจากดในการใชประโยชนจากขอตกลง AFTA อาท ปญหาเกยวกบกฎวาดวยแหลงกาเนดสนคา มาตรการทางการคาทมใชภาษ (NTBs) การทบางประเทศยงคงปกปองผผลตในประเทศของตน รวมทงการทผประกอบการของไทยขาดความรความเขาใจเกยวกบขอตกลง AFTA เปนตน ซงเปนปญหาทตองเรงแกไขเพอใหการใชประโยชนจาก AFTA มมากขน

การเปดเสรดานบรการ แมวาสงคโปรมศกยภาพในดานบรการสงทสดในอาเซยนและนาจะไดประโยชนมากทสดจากการเปดเสรดานบรการ โดยเฉพาะในสาขาโทรคมนาคมและคอมพวเตอร การขนสงทางอากาศและโลจสตกส ซงสงคโปรมความพรอมทงทางดานโครงสรางพนฐานและเทคโนโลยททนสมยเหนอประเทศอฎนในอาเซยน รวมทงไทยอยมาก อยางไรกตาม ไทยกมศกยภาพสงในการใหบรการในบางสาขา โดยเฉพาะสาขาการทองเทยว (Hospitality) ทไทยมจดแขงอยหลายดาน ทงทาเลทตง ความหลากหลายของแหลงทองเทยว และการใหบรการทเปนมตรของคนไทยทสรางความประทบใจแกนกทองเทยวชาวตางชาตไดเปนอยางด รวมถงสาขาการแพทยและบรการดานสขภาพ ไทยกมจดแขงไมเพยงแตมาตรฐานทไดรบการยอมรบในระดบสากล แตยงมจดเดนดานราคาทไมสงจนเกนไป (ตากวาสงคโปรคอนขางมาก) ตลอดจนมบรการทางการแพทยทหลากหลาย ทงดาน Medical Care (บรการรกษาทางการแพทย) Health Care (บรการดแลสขภาพทวไป) Aging Care (บรการดแลผสงอาย) และ Beauty Care (บรการดานความงาม) ซฎงลวนเปนธรกจบรการทไทยจะไดประโยชนจากการเปดเสรภาคบรการ

การเปดเสรดานการลงทน ซงจะเกดขนอยางเตมรปแบบในป 2558 จะทาใหการลงทนทางตรงจากประเทศอาเซยนดวยกนเองเพฎมมากขน และจะเปนโอกาสของผประกอบการไทยในการขยายฐานการผลตหรอยายฐานการผลตไปยงประเทศอนๆ ในอาเซยนทมทรพยากรอดมสมบรณ โดยเฉพาะผประกอบการในสาขาเกษตรและเกษตรแปรรป รบเหมากอสราง เหมองแร รวมทงภาคการผลตอนทนกลงทนไทยมความเชยวชาญ

การเปดเสรดานการเคลอนยายแรงงานฝมอ ซงเปนประเดนทนาจบตามองอยางยง เนองจากการเปดเสรดงกลาวอาจทาใหแรงงานฝมอในอาเซยนยายจากประเทศทมคาตอบแทนตา (ประเทศในแถบอนโดจน ฟลปปนส อนโดนเซย รวมถงไทย) ไปยงประเทศทมคาแรงสงกวาและมการใชภาษาองกฤษอยางแพรหลาย อาท สงคโปร และมาเลเซย ซงหลายฝายเรมเปนหวงวาการเปดเสรแรงงานฝมอดงกลาว จะทาใหแรงงานผมอ

36

ของไทยในบางสาขายายไปทางานในมาเลเซยและสงคโปร โดยเฉพาะสาขาการแพทยและวศวกร มผลใหในอนาคตไทยอาจขาดแคลนแรงงานฝมอทมสวนสาคญในการพฒนาประเทศในระยะถดไป นอกจากนน ในระยะยาว หากมการขยายกรอบความรวมมอเปน ASEAN+3 หรอ ASEAN+6 กมความเปนไปไดวาแรงงานฝมอในบางสาขา อาท การเงนการธนาคาร รวมถง IT จากประเทศเหลาน จะเขามาแยงงานบคลากรไทยมากขน

การเปดเสรดานเงนทน ปจจบนยงไมมรายละเอยดของการเปดเสรทชดเจน แตไดมการตกลงกนในเบองตนวา จะเรงพฒนาตลาดทนรวมกนจนนาไปสการรวมตวของตลาดทนในอาเซยน และยนยอมใหมการเคลอนยายเงนทนโดยเสรมากขน แตยงคงตองใชเวลาอกสกระยะหนงกอนจะเรมเหนเปนรปธรรม

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทกาลงจะเกดขนอยางเตมรปแบบภายในป 2558 จะกลายเปนจดเปลยนสาคญของเศรษฐกจไทยในทกดาน ทงการคาสนคา การคาบรการ การเคลอนยายการลงทน แรงงานและเงนทน ทงน ภายใตขอตกลง AEC มแนวโนมทไทยจะหนมาคาขายกบประเทศในภมภาคมากขน สวนทางกบประเทศตลาดหลกจะเรมลดบทบาทลง ขณะทการเปดเสรดานบรการจะสงผลใหการแขงขนในภาคบรการรนแรงขน ซงจะชวยพฒนาและเพมบทบาทของภาคบรการใหเขามามสวนในการขบเคลอนเศรษฐกจไทยมากขน ในสวนของอตสาหกรรมทไทยเรมจะสญเสยความความสามารถในการแขงขน กจาเปนทจะตองยายฐานการผลตไปยงประเทศอนๆ โดยเฉพาะประเทศเพอนบาน เพอรกษาขดความสามารถในการแขงขน โดยใชโอกาสจากการเปดเสรดานการลงทนภายใตกรอบ AEC สาหรบการเคลอนยายแรงงานฝมออยางเสร จะสงผลใหการแขงขนในตลาดแรงงานเปนไปอยางเขมขน ซงบคลากรในวชาชพตางๆ ของไทยจาเปนตองเรงพฒนาทกษะ เพอรบมอกบการแขงขนดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงดานภาษา ทบคลากรไทยยงเสยเปรยบคแขงอนๆ ในอาเซยนอยมาก ตลอดจนการปรบตวใหเขากบมาตรฐานการทางานทเปนสากล เชนเดยวกบการเคลอนยายเงนทนเสร ซงจะมสวนทาใหคาเงนมความผนผวนมากขน ผประกอบการไทยจงจาเปนตองปรบตวในการบรหารตนทน และปดความเสยงดานอตราแลกเปลยนใหด

ทงน การรวมกลม AEC นนยอมสงผลตอสนคาและบรการตางๆ ของไทยททาการสงออก ทงทไดเปรยบทางการคาและสนคาทตองมการปรบตวในแงของการเพมประสทธภาพ เนนการแขงขนดานคณภาพใหมากขน ดงรายละเอยดทแสดงในตารางท และตารางท

37

ตารางท แสดงสนคาไทยทไดเปรยบจากการรวมกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ตลาดการสงออก สนคาทไทยไดเปรยบ

อนโดนเซย • ขาวโพด ผลตภณฑยาง ผลไมสดแชเยนแชแขง เฟอรนเจอรและชนสวน

เครองปรบอากาศ เครองสาอางและสบ

มาเลเซย • เสอผาสาเรจรป เฟอรนเจอรและชนสวน เครองปรบอากาศ รถยานต

อปกรณและสวนประกอบ

ฟลปปนส • ขาวโพด อาหารสตว เสนใยประดษฐ ตเยน ตแชแขงและสวนประกอบ

ปนซเมนต

บรไน • ผลตภณฑยาง

สงคโปร • เครองดม

เวยดนาม • ผลตภณฑมนสาปะหลง นาตาลทราย ขาวโพด ผลตภณฑยาง ผลไม

เฟอรนเจอรและชนสวน เครองปรบอากาศ ตเยน ตแชแขงและสวนประกอบ

รถยนต รถจกรยานยนต ปนซเมนต

กมพชา • ผลตภณฑยาง อาหารสตว เฟอรนเจอรและชนสวน ตเยน

ตแชแขงและสวนประกอบ ผลตภณฑพลาสตก เคมภณฑ

สปป. ลาว • ผลตภณฑมนสาปะหลง เครองดม เครองโทรสาร โทรศพท

อปกรณและสวนประกอบ สวนประกอบคอมพวเตอร

ทมา: ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย

38

ตารางท แสดงสนคาทตองเพมประสทธภาพ

ตลาดการสงออก สนคาทตองเพมประสทธภาพ

อนโดนเซย • ผลตภณฑมนสาปะหลง ผาผน เมดพลาสตก ผลตภณฑพลาสตก

มาเลเซย • ขาวโพด อาหารสตว ผาผน หนงและผลตภณฑหนงฟอกและหนงอด วงจรพมพ

ฟลปปนส • ยางพารา ดายและเสนใยประดษฐ ผาผน เหลก เหลกกลาและผลตภณฑ

เวยดนาม • ยางพารา อาหารสตว

กมพชา • ผลตภณฑมนสาปะหลง ขาว ขาวโพด ดายและเสนใยประดษฐ ผาผน

สปป. ลาว • ผาผน หนงและผลตภณฑหนงฟอกและหนงอด เครองรบวทย

โทรทศนและสวนประกอบ ตเยน ตแชแขง

ทมา: ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย

39

แนวทางการปรบตวของภาคอตสาหกรรมไทย เพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

จากการศกษาขอดและขอเสยของการจดตง AEC ตอภาคอตสาหกรรมไทย และนาขอมลขางตนมาวเคราะห พบวา ภาคอตสาหกรรมไทยจาเปนตองมการปรบตว เพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ดงน

1. การปรบปรงประสทธภาพการผลต ทงในดานแรงงาน เทคโนโลย รวมทงการเพมขดความสามารถในการผลตใหสอดคลองกบความตองการในตลาดโลก เพอทจะสามารถแขงขนได

2. การเตรยมความพรอมดานสาธารณปโภคและระบบโลจสตกสเพอรองรบการลงทนจากตางประเทศ

3. หาตลาดสงออก ปรบปรงการผลตใหสามารถปฏบตตามกฎถนกาเนดสนคาของอาเซยนได รวมถงการบรหารจดการ การจดหาวตถดบราคาถกและมคณภาพดในภมภาค

4. การปรบปรงโครงสรางภาษของไทยทงระบบเพอใหเออประโยชนแกผประกอบการไทย

5. สงเสรมใหเกดเครอขายการผลต (Production Network) เพอใหสามารถสราง Economy of Scale เพอใหสามารถแขงขนไดในระดบโลก

6. ปรบปรงแกไขกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการผลตการลงทนในภาคอตสาหกรรม

7. มกลไกทกอใหเกดความเสมอภาคในการเขาสตลาดภายในประเทศอยางเปนรปธรรม

นอกจากน สานกมาตรการทางการคา กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย ยงไดเสนอแนะแนวทางในการปรบตวของภาคอตสาหกรรมไทย เพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ดงตอไปน

การปรบตวในเชงรกของภาคอตสาหกรรมไทย

1. ศกษาเสาะหาแหลงวตถดบในอาเซยน เพราะเราสามารถนาเขาวตถดบ สนคากงสาเรจรปจากแหลงผลตในอาเซยนทมความไดเปรยบดาน ราคาและคณภาพ

2. ศกษารสนยมความตองการในอาเซยน เพอทจะผลตตรงตามความตองการของตลาดทใหญขน และใชประโยชนจากการประหยดตอขนาดการผลต

3. พจารณาความเปนไปไดการยายฐานผลต เราสามารถยายฐานการผลตไปยงประเทศสมาชกอาเซยนทเหมาะเปนแหลงผลตทเขามจดแขงในสวนทไทยไมม

4. สรางความเขาใจกบการใช CLMV เปนฐานการสงออกไปนอก AEC เพอใชประโยชนจากสถานะ Least Developed Countries (LDCs) ทไดรบสทธพเศษในตลาดสหภาพยโรป และอนๆ

40

5. พฒนาและปรบระบบตางๆ ของบรษทเพอใหสามารถใชประโยชนจากระบบโลจสตกสทจะเชอมโยงอยางทวถงไดเตมท จะทาใหตนทนดานโลจสตกสถกลงและสะดวกขน

6. ศกษา/เสาะหาความเปนไปไดในการตงธรกจและใชแรงงานในอาเซยน เนองจากกฎระเบยบตางๆ จะผอนคลายและเปดกวางมากขน และในดานแรงงานจะชวยแกไขปญหาการขาดแคลนแรงงานฝมอไดอกทาง

7. เปด/เจาะตลาดคคาของอาเซยน ภายใต FTA ทอาเซยนมกบประเทศคเจรจา ไทยจะมความไดเปรยบทางภาษนาเขามากกวาคแขงอนนอกอาเซยน

การปรบตวในเชงรบของภาคอตสาหกรรมไทย

1. ตองเรยนรคแขง เนองจากจะเกดคแขงใหมจากอาเซยน จงจาเปนตองเรยนรคแขงเหลานน

2. ไมละเลยการลดตนทน เนองจากตนทนของคแขงกอาจตาลง จากการผลตเพอสนองตลาดทใหญขน ดงนน ถาผผลตไทยไมพยายามเชนเดยวกนกอาจจะสเขาไมได

3. เรงเสรมจดแขง ลดจดออน เนองจากคแขงจะเขามาแขงถงในเขตแดนไทย ทตองเรยนรจดออนและทราบจดแขงของไทยเพอทจะไดปรบตวไดอยางเหมาะสม

4. ผกมดใจลกคาในทกรปแบบ เนองจากบรษททเคยอยในอตสาหกรรมรองรบ หรอ เคยผลตสงบรษทแม อาจถกแยงลกคา โดยคแขงในประเทศอนในอาเซยนทไดเปรยบกวาในการเปนฐานการผลต จงจาเปนตองมกลยทธในการผกมดใจลกคาของเราดวย

5. ตองคดวา “ทาอยางไรใหบคลากรอยกบผประกอบการไทย” เพราะอาจถกแยงแรงงานฝมอ ตองเรยนรวธการผกมดใจบคลากรของไทยไว เพอใหอยในไทยและทางานอยางเตมทและเตมใจ

6. เรยนรคแขงทกคน /วเคราะห SWOT จะตองรจกคแขงของเราอยางรอบดาน ไมใชเฉพาะคแขงภายในประเทศ แตจะตองดคแขงจาก 9 ประเทศอาเซยน รวมถงประเทศในกลม +3 (คอ จน ญปน เกาหล) และ+6 (ซงเพมออสเตรเลย นวซแลนด และอนเดย) ดวย

มาตรการรองรบผลกระทบของภาครฐ

เปาหมายสาคญของ AEC ไมใชการแขงขนกนแตเปนการสงเสรมความรวมมอซงกนและกน ทงในดานการเพมขดความสามารถการแขงขนในภมภาค การพฒนาอยางเทาเทยมกน และการบรณาการเขากบเศรษฐกจโลกซงจะชวยเพมอานาจในการตอรองของอาเซยน และจะชวยสงเสรมใหทงภมภาคมการเตบโตมากขน ซงจะเกดผลกระทบตามมาแนนอน ดงนน ภาครฐควรจดเตรยมมาตรการเพอรองรบผลกระทบเหลานน ดงตอไปน

41

1. การเจรจาเพอใหมความยดหยน หากไทยเหนวา อตสาหกรรมประเภทใดของไทยมความออนไหวสงและไมสามารถทจะปฏบตตามพนธกรณทกาหนดใน Blueprint ได ไทยกสามารถทจะนาไปเจรจาขอความยดหยนลวงหนาเอาไวได

2. การกาหนดมาตรการเพอปกปองดานเศรษฐกจ (Safeguard Mechanism) ในกรณทการดาเนนการเปดเสร ภายใต AEC Blueprint สงผลใหมการนาเขาเพมขนจนกระทบตออตสาหกรรมภายใน กสามารถนาพระราชบญญตมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาทเพมขน (Safeguard (SG) Measure Act) พ.ศ. 2550 มาบงคบใช เพอระงบการนาเขาชวคราวได

3. จดตงกองทนเพอชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากการเปดเสรทางการคา (Adjustment Fund) หากมภาคการผลตหรอบรการใดทไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงหรอปองกนลวงหนาไมได ในทางปฏบตกยงมหนทางชวยเหลอโดยอาศยกองทนเพอการปรบตวภาคการเกษตร โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ และกองทนเพอการปรบตวของภาคการผลตและบรการ โดยกระทรวงพาณชย

4. สรางกลไกการประสานงานระหวางหนวยงานภายในทเกยวของกบการดาเนนการตามแผนงานไปส AEC โดยคณะกรรมการนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศ (กนศ.) ไดจดตงคณะอนกรรมการดาเนนการตามแผนงานไปสการเปน AEC ซงประกอบดวยผแทนจากหนวยงานตางๆ จานวน 47 หนวยงาน เพอเปนกลไกในการตดตามการดาเนนงานตามแผนงานและพจารณาแนวทางรองรบผลกระทบทเหมาะสม

5. การปรบปรงกฎเกณฑ/กฎระเบยบทรบผดชอบโดยกระทรวง ทบวง กรมตางๆ ใหสอดคลองกบพนธกรณตามทไดตกลงกนไว โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

(1) เรงดาเนนมาตรการดานการเงนและการคลง เชน การเรงปรบปรงโครงสรางภาษ การสรางเสถยรภาพอตราแลกเปลยน เปนตน

(2) ปรบปรงระบบและลดขนตอนการใหบรการของภาครฐ รวมทงอานวยความสะดวกแกภาคเอกชน เชน พธทางศลกากร การคนภาษมลคาเพม เปนตน เพอใหการคามความคลองตวและไมเพมตนทนใหกบผประกอบการ/ผสงออก

(3) มระบบควบคมมาตรฐานสนคานาเขา รวมทงการกาหนดมาตรฐานดานสขอนามยของสนคาเกษตรและมาตรฐานสนคาอตสาหกรรมทมประสทธภาพ

(4) มระบบเตอนภยเพอปองกนผลกระทบอยางฉบพลนและรนแรงตออตสาหกรรมภายใน รวมทงปรบปรงระบบการใชมาตรการ AD CVD และ Safeguards ใหสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพและรวดเรว

42

(5) เรงพฒนาโครงสรางพนฐาน เพออานวยความสะดวกทางการคาโดยเฉพาะดานการขนสงทงทางบก ทางเรอ และทางอากาศ

(6) มมาตรการสงเสรมและสนบสนนการลงทนของไทยในตางประเทศ

(7) เรงดาเนนการปฏรปการศกษาและพฒนาทรพยากรมนษยใหสอดคลองกบความตองการของภาคการผลตและสาขาบรการทไทยมศกยภาพ

(8) สนบสนนการพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ใหเขมแขง เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน และการเขาตลาดของประเทศทรวมทาเขตการคาเสร

6. เผยแพร / ประชาสมพนธการดาเนนงานใหทกภาคสวนทเกยวของไดรบทราบ เพอปรบตวใหทนกบสภาพการณทกาลงจะเปลยนแปลงไป และสามารถใชประโยชนจาก AEC ไดอยางเตมท โดยเฉพาะอยางยงธรกจขนาดกลางและขนาดเลก และภาคประชาชน กลมเกษตรกร นกเรยน เพอสรางความรความเขาใจการปรบเปลยนพฤตกรรมและทศนคตในการดาเนนธรกจ

7. สรางกลไกประสานความรวมมอกบภาคเอกชน เพอตดตามความคบหนาของการเจรจา และเพอเปนเวทใหภาคเอกชนพจารณาใชประโยชนจากการดาเนนมาตรการเชงรกในการเปดตลาดสนคากบประเทศตางๆ และภาครฐดาเนนการปรกษาหารออยางสมาเสมอรวมกบภาคเอกชนและหนวยงานทเกยวของ เพอแลกเปลยนและรบขอคดเหนตอการดาเนนงานตามแผนงาน AEC Blueprint เพอสรางทาททเปนเอกภาพทงภาครฐและเอกชน อนจะทาใหประเทศไทยสามารถดาเนนการดานตางๆ ในเชงรกไดอยางมประสทธภาพและสอดคลองกน

43