ขอมลจาก :@design หลกการออกแบบศลปะ Principles of Design. ศกดชย เกยรตนาคนทร

การจดองคประกอบศลป (Principles of design)

หมายถง การจดองคประกอบของงานศลปะทงรปแบบ 2 มต และ 3 มตเพอใหเกดการรบรทสมบรณ สวยงามบนพนฐานของการสรางสรรค

design

structure

concept

meaning

Principles of design

Principles of design

การจดองคประกอบทางศลปะ

(Art Composition)

คณคาทางดานรปทรง

: นาเสนอเนอหาเรองราวผาน

รปลกษณะทเกดจากการจด

องคประกอบทางศลปะถา

องคประกอบทจดขน

คณคาทางดานเรองราว : สงทศลปนตองการสอใหผชม

ไดรบร

เ ก ด จ า ก ก า ร น า เ อ า

องคประกอบตางๆ ของศลปะ

อนไดแก เ สน ส แสงและ

เงา รปราง รปทรง พนผว ฯ

ลฯมาจดเขาดวยกนเพอใหเกด

ความงาม

น า เ ส น อ ผ า น

เทคนคตางๆอยาง

สมพนธกนเพอการ

สอคว า ม หม า ย ท

สมบรณสวบงาม

หลกการจดองคประกอบศลป ประกอบดวยหลกการสาคญ ดงน

1 . ส ด ส ว น ( PROPERTY) ค อ

ความสมพนธกนอยางเหมาะสมระหวางขนาดของ

องคประกอบทแตกตางกน ทงขนาดทอยในรปทรง

เ ด ย ว กน ห ร อ ร ะ ห ว า ง ร ป ท ร ง แ ล ะ ร ว ม ถ ง

ความสมพนธกลมกลนระหวางองคประกอบ

ทงหลายดวย ซงเปนความพอเหมาะพอด ไมมาก

ไมนอย ขององคประกอบทงหลายทนามาจด

รวมกน ความเหมาะสมของสดสวนอาจ พจารณา

จากคณลกษณะดงตอไปน

Principles of design

1 .1 สดสวนทเปนมาตรฐาน จาก

รปลกษณะตามธรรมชาต ของ คน สตว พช ซงโดยทวไป

ถอวา สดสวนตามธรรมชาต จะมความงามทเหมาะสม

ทสด หรอจากรปลกษณะทเปนการ สรางสรรคของมนษย

เชน Gold section เปนกฎในการสรางสรรครปทรงของกรก

ซงถอวา "สวนเลกสมพนธกบสวนทใหญกวา สวนทใหญ

กวาสมพนธกบสวนรวม" ทาใหสงตาง ๆ ทสรางขนม

สดสวนทสมพนธกบทกสงอยางลงตว

Principles of design

1.2 สดสวนจากความรสก โดยท

ศลปะนนไมไดสรางขนเพอความงามของรปทรงเพยง

อยางเดยว แตยงสรางขนเพอแสดงออกถง เนอหา

เรองราว ความรสกดวย สดสวนจะชวย เนนอารมณ

ความรสก ใหเปนไปตามเจตนารมณ และเรองราวทศลปน

ตองการ ลกษณะเชน น ทาใหงานศลปะของชนชาตตาง

ๆ ม ลก ษ ณ ะ แ ต ก ต า ง กน เ น อ ง จ า ก ม เ ร อ ง ร า ว

Principles of design

อารมณ และ ความรสกทตองการแสดงออกตาง ๆ กนไป เชน กรก นยมในความ

งามตามธรรมชาตเปน อดมคต เนนความงามทเกดจากการประสานกลมกลนของ

รปทรง จงแสดงถงความเหมอน จรงตามธรรมชาต สวนศลปะแอฟรกนดงเดม เนน

ทความรสกทางวญญานทนากลว ดงนน รปลกษณะจงมสดสวนทผดแผกแตกตาง

ไปจากธรรมชาตทวไป

2 . ค ว า ม ส ม ด ล ห ร อ ด ล ย ภ า พ

( BALANCE) ห ม า ย ถ ง น า ห น ก ท เ ท า ก น ข อ ง

องคประกอบ ไมเอนเอยงไปขางใดขางหนง ในทาง

ศลปะยงรวมถงความประสานกลมกลน ความพอเหมาะ

พอดของ สวนตาง ๆ ในรปทรงหนง หรองานศลปะ

ชนหนง การจดวางองคประกอบตาง ๆ ลงในงาน

ศลปกรรมนนจะตองคานงถงจดศนยถวง ในธรรมชาต

นน

Principles of design

ทกสงสงททรงตวอยไดโดยไมลมเพราะมนาหนกเฉลยเทากนทกดาน

ฉะนน ในงานศลปะถามองดแลวรสกวาบางสวนหนกไป แนนไป หรอ เบา บางไป

กจะทาใหภาพนนดเอนเอยง และเกดความ รสกไมสมดล เปนการบกพรองทาง

ความงาม ดลยภาพในงานศลปะ

ม 2 ลกษณะ คอ

2.1 ดลยภาพแบบสมมาตร (Symmetry

Balance) หรอ ความสมดลแบบซายขวาเหมอนกน

คอ การวางรปทงสองขางของแกนสมดล เปนการ

สมดลแบบธรรมชาตลกษณะแบบนใน ทางศลปะมใช

นอย สวนมากจะใชในลวดลายตกแต ง ในงาน

สถาปตยกรรมบางแบบ หรอ ในงานทตองการ

ดลยภาพทนงและมนคงจรง ๆ

Principles of design

2 . 2 ด ล ย ภ า พ แ บ บ อ ส ม ม า ต ร

(Asymmetry Balance) หรอ ความสมดลแบบซาย

ขวาไมเหมอนกนมกเปนการสมดลทเกดจาการจดใหม

ของมนษย ซ งมลกษณะททางซายและขวาไม

เหมอนกน ใชองคประกอบทไมเหมอนกนแตมความ

สมดลกน อาจเปนความสมดลดวย นาหนกของ

อ ง ค ป ร ะ ก อ บ ห ร อ ส ม ด ล ด ว ย ค ว า ม ร ส ก

กได การจดองคประกอบใหเกดความ สมดลแบบ

อสมมาตรอาจทาไดโดย เลอนแกนสมดลไปทางดาน

ทมนาหนกมากวา หรอ เลอนรปทมนาหนกมากวา

เขาหาแกน จะทาใหเกดความสมดลขน หรอใชหนวย

ทมขนาดเลกแตมรปลกษณะทนาสนใจถวงดลกบ

รปลกษณะทมขนาดใหญแตมรปแบบธรรมดา

Principles of design

3 . จง ห ว ะ ล ล า ( Rhythm) หม ายถ ง

การเคลอนไหวทเกดจาการซากนขององคประกอบ

เปนการซาทเปนระเบยบ จากระเบยบธรรมดาทม

ชวงหางเทาๆ กน มาเปนระเบยบทสงขน ซบซอนขน

จนถงขนเกดเปนรปลกษณะของศลปะ โดยเกดจาก

การซาของหนวย หรอการสลบกนของหนวยกบ

ชองไฟหรอเกดจาก การเลอนไหลตอเนองกนของ

เสน ส รปทรงหรอ นาหนก ดวยการเวนชวง หรอ

สลบชวง กจะเกดลวดลาย ทแตกตางกนออกไป

จ ง ห ว ะ ท น า ส น ใ จ แ ล ะ ม ช ว ต ไ ด แ ก

การเคลอนไหวของ คน สตว การเตบโตของ

พช การเตนรา เปนการเคลอนไหวของโครงสรางท

ใหความบนดาลใจในการสรางรปทรงทมความหมาย

Principles of design

4 . ก า ร เ น น ( Emphasis) ห ม า ย ถ ง

การกระทาใหเดนเปนพเศษกวาธรรมดา ในงานศลปะ

จะตองม สวนใดสวนหนง หรอจดใดจดห นง ทม

ความสาคญกวาสวนอน ๆ งานทไมมจดสนใจ หรอ

จดเนน จะทาใหดนาเบอ เหมอนกบลวดลายทถกจดวาง

ซากนโดยปราศจากความหมาย หรอเรองราวทนาสนใจ

ดงน น สวนน นจงตองถกเนน ใหเหนเดนชดขนมา

เปนพเศษกวาสวนอน ๆ ซงจะทาใหผลงานมความงาม

สมบรณ ลงตว และนาสนใจมากขนการเนนจดสนใจ

สามารถทาได 3 วธ คอ

Principles of design

4.1 การเนนดวยการใชองคประกอบท

ตดกน (Emphasis by Contrast) สงทแปลก

แตกตางไปจากสวนอนๆ ของงาน จะเปนจดสนใจ

ดงนน การใชองคประกอบทมลกษณะ แตกตาง

หรอขดแยง กบสวนอน กจะทาใหเกดจดสนใจขนใน

ผลงานได

Principles of design

4 . 2 ก า รเ นน ดวยก า รดวย ก า รอ ย

โดดเดยว (Emphasis by Isolation) เมอสงหนง

ถกแยกออกไปจากสวนอน ๆ ของภาพ หรอกลม

ของมน ส ง น น ก จ ะ เ ป นจ ดสน ใจ และ เกด

ความสาคญขนมา

4.3 การเนนดวยการจดวางตาแหนง

(Emphasis by Placement) เมอองคประกอบอน ๆ

ชนามายงจดใด ๆ จดนนกจะเปนจดสนใจทถกเนน

ขนมา

Principles of design

5. เอกภาพ(Unity) หมายถง ความ

เปนอนหนงอนเดยวกนขององคประกอบศลปทง

ดานรปลกษณะ และดานเนอหาเรองราว เปน

การประสานหรอจดระเบยบของสวนตาง ๆใหเกด

ความเปน หนงเดยว เพอผลรวมอนไมอาจ

แบงแยกสวนใดสวนหนงออกไป การสรางงาน

ศลปะ คอ การสรางเอกภาพขนจากความ

สบสน ความยงเหยง เปนการจดระเบยบ และ

ดลยภาพ ใหแกสงทขดแยงกนเพอใหรวมตวกน

ได โดยการเชอมโยงสวนตาง ๆใหสมพนธกน

เอกภาพของงานศลปะ มอย 2 ประการ คอ

Principles of design

5.1 เอกภาพของการแสดงออก หมายถง การแสดงออกทมจดมงหมาย

เดยว แนนอน และมความเรยบงาย งานชนเดยวจะแสดงออกหลายความคด หลาย

อารมณไมได จะทาใหสบสน ขาดเอกภาพ และการแสดงออกดวยลกษณะเฉพาตวของ

ศลปนแตละคน กสามารถทาให เกดเอกภาพแกผลงานได

Principles of design

5 .2 เอกภาพของรปทรง คอ การ

รวมตวกนอยางมดลยภาพ และมระเบยบของ

องคประกอบ ทางศลปะ เพอใหเกดเปนรปทรง

หนง ทสามารถแสดงความคดเหนหรออารมณ

ของศลปน ออกไดอยางชดเจน เอกภาพของ

รปทรง เปนสงทสาคญทสดตอความงามของ

ผลงานศลปะ เพราะเปนสงทศลปนใชเปนสอใน

การแสดงออกถงเรองราว ความคด และอารมณ

Principles of design

กฎเกณฑในการสรางเอกภาพในงานศลปะเปน

กฎเกณฑเดยวกนกบธรรมชาต ซงมอย 2 หวขอ คอ

1. กฎเกณฑของการขดแยง (Opposition)

มอย 4 ลกษณะ คอ

1.1 การขดแยงขององคประกอบทางศลปะแตละ

ชนด และรวมถงการขดแยงกนขององคประกอบตางชนด

กนดวย

1.2 การขดแยงของขนาด

1.3 การขดแยงของทศทาง

1.4 การขดแยงของทวางหรอ จงหวะ งายทสด แตก

ทาใหดจดชด นาเบอทสด

Principles of design

2. กฎเกณฑของการประสาน (Transition)

คอ การทาใหเกดความกลมกลน ใหสงตาง ๆ

เขากนดอยางสนท เปนการสรางเอกภาพจากการวมตว

ของสงทเหมอนกนเขาดวยกนการประสาน

มอย 2 วธ คอ

2.1 การเปนตวกลาง (Transition) คอ การทา

สงทขดแยงกนใหกลมกลนกน ดวยการ ใชตวกลางเขาไป

ประสาน เชน สขาว กบสดา ซงมความแตกตาง ขดแยง

กนสามารถทาใหอยรวมกนไดอยางมเอกภาพ ดวยการใช

สเทาเขาไปประสาน ทาใหเกดความกลมกลนกนมากขน

2.2 การซา (Repetition) คอ การจดวางหนวยท

เหมอนกนตงแต 2 หนวยขนไป เปนการสรางเอกภาพท

งายแตจะดนาเบอ

Principles of design

1. ความเปนเดน (Dominance) ซงม 2

ลกษณะ คอ

1.1 ความเปนเดนทเกดจากการขดแยง ดวยการเพม

หรอลดความสาคญ ความนาสนใจในหนวยใดหนวยหนง

ของคทขดแยงกน

1.2 ความเปนเดนทเกดจากการประสาน

Principles of design

2. การเปลยนแปร (Variation) คอ การเพมความขดแยงลงในหนวยทซากน เพอ

ปองกน ความจดชด นาเบอ ซงจะชวยใหมความนาสนใจมากขน การเปลยนแปร

ม 4 ลกษณะ คอ

2.1 การปลยนแปรของรปลกษณะ

2.2 การปลยนแปรของขนาด

2.3 การปลยนแปรของทศทาง

2.4 การปลยนแปรของจงหวะ

การเปลยนแปรรปลกษณะจะตองรกษาคณลกษณะของการซาไว ถารปมการเปลยน

แปรไปมาก การซากจะหมดไป กลายเปนการขดแยงเขามาแทน

อางอง

หลกการจดองคประกอบทางศลปะ Principles of Composition. [cited 23 ม.ค. 2555]. Available from:

http://www.prc.ac.th/newart/webart/composition01.html

ศกดชย เกยรตนาคนทร. 2553. @design หลกการออกแบบศลปะ Principles of Design. สานกพมพไวลาย.

พมพท พมพด. กรงเทพ.