14 Carvalho Estudios

download 14 Carvalho Estudios

of 23

Transcript of 14 Carvalho Estudios

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    1/23

    LosestudioscuLturaLesen amricaLatina:intercuLturaLidad, accionesafirmativasy

    encuentrodesaberes

    cuLturaL studiesin Latin america:intercuLuraLity, affirmative action, andthe

    meetingof KnowLedges

    estudoscuLturaisnaamricaLatina:intercuLturaLidad, aesafirmativase

    encontrodesaberes

    Jos Jorge de Carvalho1

    Unii Bii, [email protected]

    Resumen:

    e tcu fc un pput funcin etui Cutu n amicltin, tmn ii y ptu ptic ctic qu i cntituti tui u ccin n nt n Biminm. e ptu cticfunnt ctuiz n pyct un dct n etui Cutu n Unii Bii, b n t j: uc p cutp n innn unii; upcin uim minnt nt humni y

    Cinci exct t t cmpji; c) encunt sb. epyct encunt sb un pc tic-ptic qu mpz t n Unii Bii y qu pmit qu mt y mt bticin tinmicn (cmn, py, tn, quitct inn, tit,mic, pciit n pnt micin) ntn cm pf ict cuu n unii. l etui Cutu n cunt etui Ctic Cutubn p funmntcin tic, mtic y ptic p qu uniitinmicn, qu fun cntitui cm bnc, xcuynt, cit y ic reproducir nicamente el saber eurocntrico moderno, nalmente se transformen en aquelloqu bn b i u funcin c i: cnt muti-pitmic tui, bit t b c y int n nut cntinnt - b

    ccint, inn, f-micn, y cmuni ticin.Palabras clave: interdisciplinaridad, teoras de la complejidad, acciones armativas,ncunt b

    1 Profesor del Departamento de Antropologa de la Universidad de Brasilia, Investigador Senior delConsejo Nacional del Desarrollo Cientfico (CNPq) y Coordinador del Instituto Nacional de Ciencia

    y Tecnologa de Inclusin en la Enseanza Superior y la Investigacin. Es el proponente del sistema decuotas para negros e indgenas de la Universidad de Brasilia y actualmente coordina el proyecto Encuentrode Saberes, a travs del cual un grupo de maestros de tradicin oral, indgenas y afros, estn dictando uncurso regular en la universidad en la calidad de profesores visitantes. Autor de Cantos Sagrados do Xang doRecife; O Quilombo do Rio das Rs; Incluso tnica e Racial no Brasil. A Questo das Cotas no Ensino Superior;Las Culturas Afroamericanas en Iberoamerica: Lo Negociable y lo Innegociable.

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    2/23

    sin titulo

    Fotografa de Johanna Orduz

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    3/23

    231

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    Abstract:

    Ti tic pp -funtin f Cutu stui in ltin amic, cin itcitic n ttic cy, wic i cntituti f ti f tui inc it w fun

    in Biminm in t ixti. Ti -funtin f it citic tn i ctuiz nw in tpjct f gut Cu in Cutu stui t t Uniity f Bi, b nt pincip: ) t tu f cut f Bck n Inin in t uniiti; b) tcmin f t ti pminnt uim, btwn humniti n exct scinc; c) tMtin f Knw. T Mtin f Knw i ttic-pitic intntinwhich began this present year at the University of Braslia and which allows, for the rsttim in t ity f Bziin uniiti, tt mt f titin knw (mn,tin, ininu citct, n pciit in micin pnt, mt f ppucutu, uc muic, nc, tt, mn t) nt nw pf f ucu in t tt uniiti. Cutu stui, tkn t b t citic tuy f cutu, cnpi t ttic, mtic n pitic funtin f ti innti mmnt,

    tt ltin amicn uniiti, wic w ct wit, itit, cit, n mntycniz, n ntiy ict t puc t mn typ f ucntic knw,may nally begin to transform themselves into the kind of institution they were supposed tob inc ti funtin cntui : muti-tnic, muti-ci n muti-pitmic cntf tui, pn t t incptin f t i, iin n cntmpy knwct n puc in u cntinnt b ty Wtn, Ininu, aficn, af-amicn , ain f ny t tnic, ci, titin up.Key words: interdisciplinarity, theories of Complexity, afrmative action, meeting ofknw

    Resumo:

    o ti fc um ppt fun etu Cutui n amic ltin,tmn ii tic ptu ctic qu cntituti tu u ci m Biminm n n nt. e fun u ptu ctic tuiz n pjt um dut m etu Cutui n Unii Bi b m t ix: ) ut p ct p n inn n unii;b) up uim minnt nt humni Cinci ext, t ti cmpxi inticipini; c) encnt sb. o pjt encnt sb um intn tic-ptic qu cmu t n nUnii Bi qu pmit, p pimi z n iti uniibii, qu mt mt unii ticini (xm, pj, pi--nt, t, quitt inn, pciit m pnt micini, mt

    ti ppu cnt, n, tt) ntm cm pf/ cuu unii. o etu Cutui cm tu ctic cutu mp funmnt tic, mtic ptic p qu unii tinmicn, qu fm cntitu cm bnc, xcunt, cit, cniz dedicadas a reproduzir unicamente o saber eurocntrico moderno, nalmente comecem tnfm nqui qu im t i u fun: cnt muti-tnic, muti-cii muti-pitmic tu, bt incp t b i, ci int n n cntinnt - b cinti, inn, f-micn mi cmuni ticini.Palavras chave:interdisciplinaridade, teorias da complexidade, aes armativas, encontro b.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    4/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    232

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    I. Resistencias disciplinares a los Estudios Culturales

    Intnt bi un etui Cutu n amic ltin qu ptn

    inn inific cutin un cnn cmic mc p iiz fnt icipin y p un ctitu ucntic qu piii b cinci ccint mn y xcuy ntmnt b cy puci n inti cmuni y up tnic nutin. Un ct ucntim y ubtni pitmic xcuin tnic y ci tn intn y niz n t nutunii. P qu etui Cutu pun cumpi c un inn n nut cntinnt, c qu bn nfnt iuint t: inticipini; p intcutu; uc nti-cit; y incuin b inn, f y t cmuni ticin

    cm pt cnn b i y qu bn n y, n iu cnicin cn b ccint mn.l qu iu un pput n iccin, tmn cm fnci itucin unii bi.

    T cm umnt n t u, etui Cutu bn inntic y pticmnt cm put fnt: un fnt intn unii y un fnt xtn, n mun cmic mntun pt ci cm un t (. C, 2006). Intific fntintn cm cii n pim icipin cimnnic t

    int y fixi fmcin cuicu imput n cu. h unumn itucin Unii Bii qu p tmcm mbmtic itucin unii bi n n.anticip qu cu cmic ctu ni ncin, un bumfmntcin icipin.

    Cun Unii Bii fu fun, n 1960, cntb cnun pc Intitut, un cu Cinci exct. d cpu, fic pn ICe y fmn un Intitut Fic. eIntitut Cinci exct biit m cun qumic y bitmbin bnnn y fmn un Intitut Qumic. M t,

    bi icin u c qumic (cn quin cmptn, ntt fini, Biqumic) y fmn Intitut Bi.Un pc pu, mtmtic inpnizn y fmn Intitut Mtmtic y icin mim: fmn Intitut gcinci. P t , Fcut aquitctu y Ubnim tbint Intitut Cnt at, mint n uni ntmntinpnint, in pyct n cmn. e Intitut humni c ptmnt Fif, hiti, gf, sici sci, ecnmy Cinci sci. P un timp, dptmnt Cinci sci, qu

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    5/23

    233

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    cmput cut ci ntp, ci, pit ytbj ci ufi un pim ciin: pit pn yfunn, junt cn cmic rcin Intncin, Intitut

    Cinci Ptic. en ui, ci funn u ppi dptmnt ym t fun c dptmnt antp y sici sci.

    e pc fmntcin icipin n p n punt. hc y quinc, ntp y ci ciin bnn Intitut humni y cn Intitut Cinci sci, cn ptmnt(antp y sci) y un Pm P- n amic ltiny Cib. Pmnt, cui un cim nt pit y pciitn rcin Intncin, y c un c u ppi Intitut, cn upcti ci, butmnt i, cm n ci

    ntp, ci y itnt ci. e imint unicmic cmp p imint ci pciit;y mb n m pqu cu tmbin in icipin. hqu un itucin tpic: y un Intitut Pic, fm cutdptmnt utnm y cn pc i nt , t cmputci xcuimnt pic y qu nn un c icipin ypfin Pic. l mim t fmntcin (un unicmic icipin, cn un ci xcui pciit n icipiny qu nn un cu cn mim nmb icipin uni) niz n unii: sci, Cinci Ptic, antp,

    rcin Intncin, tc.T mntcin mtnmic icipin pc un mimint tuz: cunt m cmpj un t, m mpi y bit tm tui y m u cii pitmic niz b cintfic ctu n occint, m fni un icipin humni y Cinci sci n Bii. e n t cu un utim icipin qu tm ppnin ccin unIntitut Inticipin etui Cutu y un cu inticipin etui Cutu (P nctun y P). l intncin buc

    ccin un pci qu cj qu xpu n c un ti: uni cmic, cu y ci. Y pmnt, qu inncin mctiznt, pfnci p i nctun.

    Un funmntcin c nci etui Cutu n Unii Bii in un ct py nut pput, iii Cnj Uniiti, cit p nut tuint. en un txt muy binfunmnt, cmn b unci un pci n n t t Cinci humn, at y Cinci sci pun ci bitmnt in xcuin. ent qu fimn ct tn

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    6/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    234

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    tuint cnct cn i miitnci ptic intctu: tn qu pticipn mimint n, fminit, mimintmbintit, t uc ubn, mimb i ccti n

    fn ii xu, t mimint p bicict ib, nquit, utnmit, tc. e fc cnt u in qu tcntmpn tnitn muy pc nt ptmnt y icipin, y mnn m ibt tic y tmtic, t cm pmti p pput etui Cutu.

    l quj tuint cb pcpcin qu mti nutpput: c icipin icimin t qu n fini cm jn u pciizcin. P jmp, Picnii ci n un dptmnt Intitut Pic; p i un tuint qui

    icuti n dptmnt antp, ntp cnttn qu Picnii n fm pt icipin ntpic y qu p tnt b pcu tui fu nut curriculum. l mim p cn t icu, cn t n, cn cntuccin, cn t queer, cn icuin mpi tnf, qu cpt n antp, p n n t . apc cm y n tuctuc qu c icipin fim un cnjunt nmnt pqu t y imutnmnt cz un n nm t uputmntptncint cnn t icipin. e pc piz bcinimit y cz niz qu m n i t cmic,cu tmbin cn tm y pbm inti: my tm y cutin cnnt ctu n cmp ci y cutu nm mit icipin. en fin, n un txt cntunnt y pintctu, tuint fimn cnc qu y un pci cc tm y t n c un uni n tuin.

    en t cntxt tnt ctim tmtic y tic, etui Cutupcn cm pibii un pci n cti, inticipin yfunmntmnt cctic. Un z qu icipin tbci n finicnnicmnt c z m n it qu n, pcimnt, un c

    y n t c , etui Cutu, cntt cn , pun cctiz t un nuj pftic: n n un icipin, ntinn un nic t, ni un nic nfqu, ni un mt bic, ni un injnic, y ni iqui un cnn pci. acmicmnt, n tcit; , pu tmin Miki Bktin, n pifnic y tic. am,n ptn m un u in, muc mn , pu qu Unii Biminm tm t ciin c Cnt etui Cntmpn Cutu qu i inici nut tui. o , mint t icipin tinn u Mc up,

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    7/23

    235

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    etui Cutu n nm, xcpt iuin mtfic nc iin uimint cu inti tinmicn bnni pit intctu y bn iit piicmnt n pincin p

    ctuiz u t, tm y mt. e ncu ubtni tic,mtic y tmtic mc pfunmnt humni y Cinci sci n amic ltin, in qu pn mimint utnmintctu y ptic qu xitin y qu t xitn n t nut p.

    P t zn, etui Cutu pun tn un nupp ptu n humni y Cinci sci n amicltin. Cnfmn un pci p c iinci, qu pun incuui cnct pcimnt cn cnnic, y qu un pn nncit bnn u fmcin icipin p pticip un pput

    inticipin. Nut ptu n b jm c, imitnt xcui,y incui, xpni, bit, n-cti, c. obimnt, icn m icipin qu tuin cutu b ui cntntmnt yimp cn un ctitu ctic y fnc. P jmp, cm c Btizocmp n u xpicin n smini, pctic tnf iuin imptnt p cuqui inticin qu , y n impt i ntp cmn qu tbj tnfic pcfic antp.

    Init n qu etui Cutu bn fun n nut pcn t u ii tmtic y tmbin tic, qu inific jcit

    un pnmint cmpj. l t cmpji tn intpnpcticmnt t icipin y pcn iin y tnfmcinpitmic ic n cmp b. d qu n ccm tm etui Cutu incpn, nt t mimint ncin pitmic, qu Fitjf Cp m Punt Cuci (Cp,1996). Un z cncint uptu pitmic tim c, yn m pc tifcti intnt c nii ctic cutu cn bn mim pim ctin-nwtnin picin fij y impcn mim imnin c. d c, un ntj ctituinticipini etui Cutu fcii p p cn

    fnmn ifnt ni c. Nmmnt, icipin humni y Cinci sci pciizn n un tmin cy pc bn jcit c m n m pqu qu cn qu ctumbn. Un cntpt tmbin imitnt pciizcin n

    un c ificut int nii cuitti cn cuntitti.2e tm tnit nt itintc y ticucin ci cn

    cnti xi fmucin tic n cic , pcimnt, cmpj.

    2 Un manual reciente, aunque muy bsico,que hace justicia a esa flexibilidad terico-metodolgica de los Estudios Culturales es el deMichael Pickering (2008).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    8/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    236

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    e p t mti qu Immnu Wtin, n u cint ib LasIncertidumbres del Saber, b cii Cinci sci n pticu,mncin b qu, n u pinin, pn up iiin

    m cutu, n y cic itincin c p C. P. snwnt Cinci exct y Cinci humn. e nu n T Cmpji, p Cinci exct; y etui Cutu, p humni. e pu mntun fnt Wtin, p un imn ptu pitmic, bqu ncin qu t ci iti etui Cutu.e t u ( , cm nmin Fic Jmn) qu b uinn fmucin etui Cutu n amic ltin .

    II. Estudios Culturales y Teoras de la Complejidad

    si bin imptnt jc ibt fun etui Cutun int nut timp, nut u y nut itucin (nt ni qu cim incui n i itucin), n bmbnn u tic qu tmbin cnct, t t iun Cinci sci y humni, cn t cntmpn cmpji. Nut cbui pitmic cmpji nticy ptnciiz cun utiizm ticumnt imutnmnt, m up pim nwtnin-ctin qu t minntn m icipin nut ntn (antp, sci, hiti,Cinci Ptic, Fif). en pim cic, ic znmint yumntcin b ui pincipi ittic tc xcui. Pnmntnc n pput tic ctic qu utiizm n etuiCutu: ictic nti an; ictic n upnin WtBnjmin; incpcin cicin ib y t ic pcp mfn n t cnin; cntuccin di cn up y u inciib; ic izmtic y ifnci duz; t b ncu Btn; pnmint mnci p hmi Bb cn inpicin n Fucut; ncin infinizbii

    Bktin; fuiz picin n tbj p Juit But; tc.Pm tnfm tic inn etui Cutuup n un mint m ti y mn in p impcfic nut ci i bim un pci i cn iciumnt cmpj cmiin inn y ficn qu fmn pt nut cutu y qu t n i cnfin mnt cnicin bjt tui nut ntp. si m cpc tptic-pitmic, pm ntnc mpz cntui un n cnct,y n mnt tic, cnizcin nut uni cmic.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    9/23

    237

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    aunqu umin muc, bm ctuiz y mpi cmpj mtictic qu tnit etui Cutu p bi i yinpin n mtic quint T Cmpji

    tim c, t cm qu p e Min, Iy Piin Ib stn, Jn Pit y rn gc, humbt Mtun y Fncicv, di Bm, y tnt t. P jmp, intnt xpni t mnci, cn b n iti Ini pput p hmi Bb, n icn tic mnci Cinci exct, cm Muy g-Mnn. P uput, m fci c i n fijn n nutpc c y in mnci, cu cit b jmp Bi. e pim mnci butmnt impcib, niz ytiin uc p cutp n inn n unii,qu cci n tim c ; un tm itic

    up tnic qu cn xtinui unt i y qu mn, pcmin imbic y ptic init i m pc yintific p tnf iti. e mimint intctu b m xpni, bit inn pib - incu p xpn fii cucin fcunt qu cn etui Cutu cmic tbci, cun mn upfici y cnt t. lput m ccn i i pnm n ni umnttiinticipin stut h, p jmp, qu ticu t mxit c,picnii cnin, nii fucutin p, cntuccin, t pntcin iu, mitic cin, tc. Quiz ft t ut cntui un ptc qu pmit inici un i tic cn ut quint, n u int p cmpji, t m pxim m cinci xct.3

    hy qu nftiz tmbin qu etui Cutu cn t ifnci p n tinn cm miin cntui un itm tic-ptic

    p int n un cnincipcfic; ifnci itimpun ui in cnficti nt. etm bn nci

    qu nzc un mimint ptu, p n cinncimnt; y i , ctituqu buc cpz c ifnci n un pci i,p c cn incmnubiixiic iic nt ifnci. Pm pn n

    cnicin pibii un ucin, p in un pm nt

    3 Pensando en ejemplos tericos latinoamericanos,Pablo Gonzlez Casanova ha escrito un ensayosobre la relacin entre las Ciencias Sociales y lasllamadas nuevas ciencias (Casanova, 2005). Aun

    cuando su texto sea muy informado, Casanovano menciona la trayectoria de casi medio siglo delos Estudios Culturales, ni cita ninguno de sustericos ms prominentes, lo que es una lstima,justamente porque la tesis central de su libro, lapolitizacin de la academia, ha sido una marcafundante de los Estudios Culturales. En Brasil,Otvio Velho ha hecho propuestas, en la lneade Gregory Bateson, Tim Ingold y Casanova,centradas en la Antropologa, de la construccinde un espacio interdisciplinar (Velho, 2001 y 2010).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    10/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    238

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    cm b . P jmp, un ctiit Mimint N pu uccnt cim y ui in mcit miin, cm muc txt p, ip p, infizmnt mutn. l muj n un ccti

    pun py uc nticit y mim timp cutin np u mcim. en mim n, inn cnizpun mcit y miin, y un uc nt muj inn nBi cutin pin mcuin b . Iumnt, muc qupticipn cu p ii xu, iun c mi, pun cit y t cit; y muc ctiit c ppu punpuci mcim, cim y mfbi.

    Cun cn t tnnci tic y ptic, n y nt cu pi ni pii. P jmp, m i cniz

    un i imutn t i. l i etui Cutu qu bct cnticcin in piii ninun n pticu. P bimnt, it cnticcin bn xtniz, tmbin pin municu p cpitim t n pu qu unt. P n, etuiCutu bn inti tnt micfic p, ptu p Fucut,cunt mc p itm-mun, tiz p Immnu Wtin,anb Quijn, Fic Jmn y di hy, nt t.

    III. Lucha anti-racista y acciones afirmativas

    ht icuin cncnt n fnt intn mun cmic, cu pmic, tn, cnficti y qu mn un cmbi pitmic,tmtic y tic n inti unii. sin mb, t imninimptnt intitucinizcin cin cn fnt xtn, fnt mn qu ci c unii. en c Bi, cutin iu tnic-ci mtic. Nut uniin cit y cinit u ccin n inici i XX. epcntj pf bnc n nut unii 99%. en i unii m imptnt p, n y xitn cunt, nm pf f pn 0,6% tt. Mi pyccin qu tm t i XXI cm un itm cmic mcinit cimnt pnt.

    en c Unii Bii, pu tt unii fpin n uc p ccin fimti n Bi, put qu pimpput cut p n inn in . en 1999, pntm pim in pput, cu mnt fu pb n 2003. hc10 qu ucm p incuin n inn y pmnt ciz qu ucm p bi pci etui Cutu. hub,

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    11/23

    239

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    ntnc, un fuz cntmint ptic-pitmic n Bii, qu ,u ppcin, quint cntmint c etui Cutu n Unii Biminm.

    rcm qu pitizcin funnt Intitut Biminn fu mimint fbtizcin ut. l t pincip tic up(ht, Wiim y Tmpn) tbjbn n Workers Adult Asociation ( incu un cnxin cn ib ht, The Uses of Literacy), y p mti un u uc ptic m iib fu p cncimint ii fm fbtizcin. vit punt it, uc n qu pticipn fun etui Cutu fu mp incuin c. dpu inin t uc, cm fminit,ci, ubcutu ubn, inti bi, cnt n

    cnum, tc.entnc, ptic cmic etui Cutu Unii Bii impic pticip bitmnt n nti-cit n p. hy qu uc imutnmnt p incuin n inn yp incuin b n inn. l uc tinn qu cntituti t funcin etui Cutu. et uc mifci, quiz, qu fu uc p intituciniz etui Cutun Int y n et Uni p c qu incui pntnt up tnic y ci n mnic, bin y xit (n c

    et Uni n cnt) n fu pticumnt ifci nimtic impmnt (cm n c Int).

    l uc inici p fim etui Cutu n mi micipin fu muc m cnt n cutinmint pitmic, pim, y n, pu, p pbm nci incuin itic,inn, ini, f, n fu un pbm tn mtic n p cntcm t p nt . a, u cmic cm u cnt ci xcuimnt p un bnc ccint, njn,citincntic ( bmcntic) y tb cutin n 80,

    cun etui Cutu ncin n eeUU n Unii Iini. en c Bi, nt tm mpzn c cutinmint; y, m n, n un mbint muc m cinit,cm jm i unii ntmicn y up. etmmnn pnci f inn n un pci puccin cncimint cu imp tuin unt n un xtm.

    l cin cn mimint ci, qu fu un punt put icuin n t mini, xit pqu pt iti Unii Bii. e cntituti tnfmcin pitmic p. N un

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    12/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    240

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    icuin tic, in un pctic funnt. e un tnin n ci yun tnin n pci cmic bi. e mimint p cut un mimint qu ui n cmi cm put c cnct

    cim cmic, y mn mimint n inn umn mimint cnt mfbi, fminim, mimint f ii xu, nt t. vi mimint ptic-intctucnfuyn n uc p cut y p ptu etui Cutu.

    an b cin nt mimint ci y etui Cutu,unt qu imp c z qu icut nut inticipin, mpc nt c qu y xit un icipin cmic qu mntuimp un cin tc cn mimint ci: sici sci. einific qu n tm inntn t cin y mpin icuin

    pctic intncin p un ctic pitmic m mpi, qu quiz nit qu cn sici sci tn mti p c. P t , cin cn mimint ci xit n xit p c cmic npticu y n tin p qu imput t cm un nu cnn cmic.Un tuint pu c etui Cutu y c u miitnci ntmnttic tmtic tnfic, i qu mti incmnt (pmtm c ncin tuin, n, pctic tic). Cm ijun z Czuz, un nut n ck: y qu qu pnpn uin qu qup n u u. N qu tt. e u pticipcin n ctiim pu pi i n un putict un xpinci i p pt tui.

    e cutin pticipcin b xput cm un im tic etui Cutu, p qu n u un impicin cti, un ftic,un m t un imptu. l iin ttip un cnicin cmic Tc Mun uputmnt ucn cn nt fnt un cmi Pim Mun cntui cm p, u pib nnut Cinci sci (cn ti fcii, i cunt cn un tic y uncntxt fb), qu un c fctn ntimint pticipcinn cu ci cutu in qu jm yn inuc mnt n

    mun mimint ci-ptic fu cmi.

    e n intitucin nut unii fu cntui n un mmnt p. Cpi intmnt nizcin icipin cintfic

    c n eup n un mit i XIX, m ncnic,tnt cm tuctu nizcincm pim pitmic.4 en mmnt n qu pim fu

    4 El modelo bsico y ms famoso de ese ordeninstitucional fue la reforma de la Universidad deBerln propuesta por Wilhelm Humboldt en 1809(Humboldt, 2003). Para un anlisis minucioso deese proyecto de universidad eurocntrica y racistaen Amrica Latina, ver Castro-Gmez (2005).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    13/23

    241

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    c, occint i u u p b t mun y nb ninun u, n cbz cmic up, qu u cinci upi cuqui t ticin intctu. Pt b cpt

    cm incnttb fu un fm tnmiin cncimint unp ciniz n cucu y n fmt c. Y t fu pn xcuimnt p un u cmput tuint iny fmcin intctu up, bnt iim up y bimnt ptncint fntip up bnc minnt. T uni,tnt n imnin intitucin cm n imini, fu t unii amic ltin y t muy cintmnt nunc iput n cutin. Y nut cncpcin mit y xcnci t bn un cucin nt m nizcin uniiti y unpuctiim cintfic tpicmnt nib, int n uniiup y ccint xt-up (cnin, nt-micn,utin, nzn, tc.).

    Ppn un intncin n m unii impic ipn inn y jcut inncin n i pn imutnmnt:

    ) un inncin n n intitucin qu fzc inticipiniy tmbin tnicipini;

    b) un ptic incuin t ccin fimti p tuintinn y tuint f;

    c) un mpicin uni b, p qu pm ununii mnpitmic un unii mutipitmic;

    ) un tuctucin b y t n n pput pWtin upcin cutu C.P. snw;

    ) un tuctucin pic;

    f) un mpicin ic cup cnt uniiti, qu incuy mt y bi inn y f cm pf cu u

    ifnt c, n i cntnt cn c fmcinxcuimnt up.

    d t m, m un cncimint y un izcin b f inn qu fun ntmnt xcui y cific tim quinint cni y pbic citxcuynt. T cm cncib, t etui Cutu y ptic intcutui b pticip pyct funcin nut uni cmic.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    14/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    242

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    IV. El encuentro de saberes

    l pput un dct n etui Cutu n Unii

    Bii fu pn n intn cn t inncin mncin. li c un Cnt Inticipin etui Cutu qu funcincm uni cmic p p. dic Cnt t int n pci fic Intitut Ncin Cinci y Tcn Incuin n ennz supi y Inticin (INCT), p m cin.5 l i incuin c, i nut uc p cut, mpi: incuin tuint f inn incuin b f inn.

    l pim pt uc cniz y nti-cit fu bi putp jn f inn pqu tmbin tnn c nt cm tuint n nutunii. a n ppnm

    cmpt t initn bi f inn qu nn unii p n u cinci y b. d iu tnic y cixitnt t , tnt n cup cnt cm n icnt, un up jn f inn tn ntn p pim z n iti nut itm cmic, t cut, p tui cn pfbnc; y tmbin pim z qu tuint bnc tnn ptuni pn bi n y inn. Cn encunt

    sb, ntnc, unificm uc p upcin, un z, cim fntpic y ucntim mnpitmic, mb pfunmntint n nut unii.

    Fu n cntxt qu cntuim pyct nmin encunt sb, ut un cin cn Miniti Cutu y Miniti euccin. e bjti intuci t y fici n unii. t pim z qu cu y p n cnMiniti euccin mit mputcin intctu y pitmic quinific cucu uniiti bi, ntmnt cpi m

    xcuynt cinci mn ccint.P t pim in encunt sb, init n t itmuniiti bi, nn cinc mt, qu in n cut itintin p. e pim mt Biu axn, et Pnmbuc (in Nt), qu un up pfmtic tt ppu m Cavalo Marinho, qu ticu cnt, bi, p, mic,cn pnj mc (u upcin cpz pnt 71 pnjnmc itint); un mt Bnki anink, anink et ac (fnt cn P) qu un pciit n

    5 Los INCTs son los grandes proyectos del CNPQ(equivalente a Colciencias, CONICET, CONACIT,etc., de los dems pases de nuestro continente), vistoscomo estratgicos para la nacin.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    15/23

    243

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    mnj ft, y ftmint ( cmuni Bnki pnt m 200 mi mi pnt n tim c, n un cncpt -ft pmcutu); tc mt J Jm, et s Pu

    (in sut), quin i un up Cn, un ticin cinfbi qu ticu mic, bi y mic cmni, n cfy cbi xitnt n t p dip aftinmicn; t mt lucy Pi, un un cmuni quimb (pnqu, cimn) gi (in Cnt-ot) quin un n pciit npnt micin.6 Finmnt, n tmbin mt Mniw Kmyu,quin i n Pqu Ncin Xinu, et Mt g (Cnt-ot)y qu, m cmn y mic, un quitct inn cnc quitctu ticin Xinu.

    C un mt ict u mu cmp un pf mi u pcti inticin:Biu axn i cn pf at ecnic, Bnky anink

    cn pf euccin ambint, J Jm cn pf Mic,lucy Pi cn pf Fmci y enfm, y Mniw Kmyu cnpf aquitctu.

    e encunt sb mpz n jui 2010 cn un smini Intncinp intcmbi xpinci, nt c umicn, b pyct

    incuin b ticin n unii, n un ppcticniz intcutu. e nt m xtini cui n smini fu cnfnci mit ptu, qu tu c MpuuKmyu, un cmn Kmyu Pqu Ncin Xinu, Mtg. Mpuu ij y piitu cn cmn t Xinu, Tkum, qu cunt cn 80 , quin nfm y n pucmpc junt cn u ij. Pbbmnt pim z n t iti unii bi, qu un cnfnci mit n un sminiIntncin i pfi p un inn (y n t c, un muj), quinb n u iim (Kmyu) cn tuccin imutn, xctmnt cm

    ctumb c cun un cnfncit iut b n fnc, in, mn, cuqui t iim ptii. Mpuu b b mun piitu ncin Xinu y bi un i b pbm qu fctn u mun y nut mun. Cm xpinci intcutu, un ucin pitmic pun mc n Unii Bii, cun un cmn inn, qu ni iquib ptuu cup u cmic qu lcn m sujeto supuesto saber.

    en fin un mt 2010 b un mini p icuti inncin y t pic pput p pyct. Cn b nnut xpinci n Unii Bii, Miniti euccin

    6 Los quilombos son palenques, cumbes ocomunidades de cimarrones.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    16/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    244

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    p mpi mimint incuin b n t cmcnt n t unii pbic y quiz p niz pctic encunt sb. Tnm qu un ptc p

    tuctucin pitmic, pqu c pcfic y c icipin n unii tn u t pcfic p tbc i, incp yfmu un mt nnz y u cntni. T mt n ci pf inn tmbin punt it pic. eppn un ucin quint ucin pic pmi n nt p Pu Fi.

    si cmpm p pimi cn encunt sb, pmpn, n pim u, qu n ucin pput p Pu Fi fuintnt cb ini qu pn qu n bn ni cibi

    n pc mim fbtiz. s ttb ntnc cnc qu n ntbn n pc citu cm i tuin n cnicinmnt tabula rasa, p mt pcticmnt qu pn cibi un xpinci cti y xpni cncinci qu y pn, p ucnicin pimi. sin mb, fc uc Pu Fi fuimp fbtizcin bic y n tp nnz upi, qu u cmic. d un cit m, encunt sb bntn cm un mimint p y cmpmnti pput Fi, incu pqu muc nfbt qu pn pn utiiz citu t u mt, pun mim mt y bi

    qu ntn n unii n ci pf. a pm,finmnt, mp b pitmic qu piii cn but xcuii cinci up mn pci cz y xcui t cincimini p ncin inn, ncin ficn, cmuni f-bi y m pub ticin Bi.

    e encunt sb pim z qu pn in fmcincmic ccint y in ipm ictn c fmmnt cm pfn unii pbic bi ptii. Un tm c uptu cmic cn u-cntim cutin i, tn cnt

    n pctic cutu ticin ficn y cmuni inn.l mt y mt n t cn i p nutmun cmic qu cz n u cntitucin.

    d c, tt pxim ptu qu in ntp nnut uni cmic pific, ucntic y ubtn: cit y i. l citu t iptfi n nut mi cmic y i t ci ntmnt tfi. l mi tnmiin pn un pci muy t p mb. Cun, bnn tcnicmnmnic, unii cz pctic mmi , fm

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    17/23

    245

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    ncin cintfic, umnit y pfin mmi ct yn un c ntmnt pnint tfct pttic pcin mnt qu nun mmi . am , mim

    pcin citu-mmi tifici, incmpt y bimnt fticizntimnt p un i iuminit ncnic, mnic n nutunii mnit y mniznt qu cb un uput ibcin logosfnt m mytho (y c fnci uciz y pnitu imp gci, y nunc nut pub). Tmpc tt c n fnti, funmntit y ccini un i pu, cnt,itic, in y uputmnt m cc un unin ntb umn cn ntuz. ac, ntnc, n unii, bi citu y bi i, mntn i tnin, nunc ut, pc un cmp nu inpicin y f mutu, cpz pm cim ppici p qu pu fc qu amu hmpt B (quin fuimutnmnt un bi mmi y cit cmic) mb ticin i (hmpt B, 1981 y 2008).7

    aun ctic pput pn umnt qu cn i muy itint cn cituy qu, p t zn, qu t mt pci cituiptfi tnt cnt i i pn. Cm umntdi un m cnitnt, mb

    fm, i y citu, tn t p incmptu; p n, i n t ncimnt m pxim sujeto supuestosaberqu citu. di cntuy p cntituti picini-cit, picin qu fu imput p cmic cun xpun i u mi (di, 1971). P i i tmbin tp unci, n y ntnc ninun zn cnitnt p qu y iti nut mi; y tmpc b t zn p titui .l mticin pim p u incuin b jcici qu Jcb

    Bnwki m (tncnticmnt, p cn un iin cct) mcci intct: t b i y t m tnmiin mcnu pnci pn n cnt b, in cnu ninn tip.

    l humni y Cinci sci, puct y z ctim fticim cit, n pt p pt fic citu cm i fu un nt ficz p mmi. sin mb, cm ij di,jutmnt pt pntmnt fim phrmakon - tmbin( inpb u pp mi) un nn p mmi (di,1975). l i ncit mmi pci y t pqu cntituy

    7 Sobre la relacin concreta y porosa entre oralidady escrita, incluyendo una referencia histricasugestiva a los quipus andinos (simultneamente,cdigos de escritura, artefactos y recursosmnemnicos de la memoria oral), ver el artculoreciente de Bruno Mazzoldi (2010).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    18/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    246

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    cm ticin b y . P t , citu tin cm uptcntituti bibitc y ci: pf n pu mnt ci qu ij un ut cit tin qu t n un ib ci p mt

    ci ic mmi n un c. am , mb ufntmbin u pcti m ci, p u t xpin di: nut unii pnn ttmnt bibitc y nutcnicin imp pci y ubtn, pu m cii pticmntun nt mim n pmt unii p ccint cnt, qu n c z m p qu nut.P t , muc bi ticin tmbin pn ctumnt pcii tnmiin u b y i cn mun citupu yu. en fin, y un citu i inpi y un citu ncii; cm y un i iumnt i y un i n cii.8

    P cnct qu b i cnct c nci, n pim u,qu mim bi cmic t cnzcm, n nut izntpn, b bi f. dcniz p un cmictinmicn inific, nt t c, miti qu n m i cpc incp pnmnt b nut c mt f inn,ncimnt pqu tibuim picin mt mnt bi p cnt occint. T cnti, picin cmic humni y Cinci sci b ufi un mutcin xitnci, pitmicy ptic.9 l m cinci tnfic ticinmnt n mt p qu nt, cmic bnc ccintiz,

    m cpc pn sobre mt f y inn; P opimi PuFi un mt pqu pm pn con f y inn; , cn encunt sb, nt n tmppn p pn de f

    y inn. l picin bic t b picin mutucptii: cibi nnz yn ut.

    en nut c, pm fc un inncin n mimintcntmpn mutcin pitmic, utiizn jutmnt ptnci b qu pcfic nut ci: b cmunif, b inn y b m pub ticin. o, pm xpni nut cncpt humni, Cinci sci y

    8 Sobre el mal de archivo, ver Derrida (1997).Coincidentemente, Santiago Alba Rico acaba deescribir un artculo periodstico en que comenta lacrisis simultnea de la tradicin oral y de la escritahoy da, frente al reto de la Internet, que eliminael soporte fsico de la escrita (y con ello, y por ellono soporta la lentitud de la lectura) y tampocopermite el tipo de concentracin entrenadorade la memoria que permite la continuidad de latradicin viva formulada por Amadou Hampat B(ver Rico, 1/05/2010).9 Ver, a propsito, dos conmovedores ensayosde Jaime Arocha sobre Nina de Friedmann ysu reconocimiento de lo que aprendi con lossabedores y sabedoras afrocolombianas (Arocha,2006 y 2009).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    19/23

    247

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    Cinci exct m mc (futmnt ucntic, unqu ci)qu funmnt nii Wtin. P i cn itm icincnitnt n-tii (qu pn funmnt cmpji

    inti n ci cntmpn, t cm tiz p stuth, p jmp) pm pximn i mit up mznic,cm un Bn qu n mt p-cnitnt nizp guim Pm. en un n p, tn fxin euvii Ct b pnmint mini, cntui n i cn pnmint fif ifnci, cm gi duz. d ticin ii f, tn tmbin nti mtic y fm ituqu fn nt ccint cic pnci y unci, tcm un mit i Cn, p m intpt, qu nmc ct un (mut iiniz): ct u b qu quiz n n ( qu ncimnt , n cun n ).10

    N y qu minimiz ificut qu pntn cun intntpm un ncunt b ticin f cn b tccint n un mbint uniiti cn y ucntic cm nut. sin mb, y cntm cn un xpinci intcutu tip qu n pun i fnci, p cnibifnci. Un jmp ctu n n pput intcutui Unii Intcutu Ncini y Pub Inn amwty

    Wi, ecu. ac ppnun ncunt b ipub inn nt y cn b ccint.11 otjmp nizcin intitucinuniiti qu funmnt n unp ci cunim nt b y b cit UniiTibtn n exii, n dm,Ini. Muc bi tibtn

    qu cpn u p cupun, c un , cn ib nt n u mmiy tnmitn p mi; ypmnt, cinci tnmiti

    p cit, int y ccint, n n tuint.

    Finmnt, Unii obfmi aww, n I If ( ciu yub) n Nii, p muc pmi un unin nuintncin babalawos, quin n ct If, i yub

    10 Para las lgicas indgenas para-consistentes, verPramo (1996 y 2006). Un dilogo posible, porejemplo, sera entre las lgicas para-consistentesde los Barasana y el principio del tercer incluidoelaborado por Stephane Lupasco y que es uno delos pilares del manifiesto de la transdisciplinariedadde Basarab Nicolescu (1999). Para el pensamientoamerindio, ver Viveiros de Castro (2002). Para elmito de Chang y los eguns, ver Carvalho (1995).11 Sobre la Universidad Amawtay Wasi, ver elensayo de Catherine Walsh (2006) y el libretosobre la propuesta de la Amawtay Wasi a cargo deLuis Fernando Sarango (n.d.). Sobre una sntesisde varias experiencias interculturales indgenas en

    las universidades de doce pases latinoamericanos,ver Daniel Mato (2008). En este momento, preparouna fundamentacin terica y metodolgica delEncuentro de Saberes que lo pone, entre otrascosas, como uno de los tantos modelos posibles deinterculturalidad en la academia.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    20/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    248

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    cu, qu mnifit t txt mtic-ptic mod. C ct pn mmiz mi u. e ncuntnu, qu unn ct yub Nii, Bnin, T y m

    p, fun niz bj iz Wn abimb, (quin imutnmnt un cmic y un ct iin If) cun fu rct Unii I-If. su iniciti un mimint cnct cniz ptn ucntic unii imput p bitnic intuci n b ticin ficn.12 en mim n

    abimb , Kwbn Nkti funn Unii gn, n nt, un Intitut Mic

    aficn, cn i t muic tnt n ppcticcint (b n ptitu) cm n ppcti ticin ficn(b n tnmiin y cp).

    P uput, ptc intcutui n muc y cncib funcin etui Cutu n amic ltin cm pt fuz ptic-intctu p cntui un unii cniz qutn iuint ccttic, nt t:

    ) nnz b pt, y b fj pui intic c p;

    b) nnz b tn cmbin cntni ticin cncntni b n citu;

    c) tuint bn n, bnc, inn y m min t imnt n un ppcin qu iu pcntj c un up tnic y ci qu cnfmn ci cm un t;

    ) ptc pic bn i y imp nib i c icipin cmp b;

    ) pf bn tip: bi pf qutuin tui fm n unii ccintiz; y bipf, f inn, in fmcin ccintiz u f, cm cmn, py, tit, bb, tn, mt fici, tit, tc;

    f) n b b xcuin ni jqu pi b nutci, ni p u n pitmic, ni tnic, ni ci, nific, ni p u pt cit, p cuqui t tip;

    ) uti ti c b cntui cm ut encunt sb.

    12Ver la propuesta pedaggica descolonizadora deAbimbola (2003).

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    21/23

    249

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    an cncin cct umi y qumtic ptc, quimp cnz un cmpji impcib cun intntm cnicuqui pput cmpt intncin, ui qu utiicm p

    cmnt pc cnizcin qu tnt bm n tim n amic ltin. T cm , n tin nti ui bn cnii p, cnii b, cnii , tc., mintm un up cmput ci xcuimnt cmic bnc, ymint t bnc qu bn n tn inuc cnctmnt n uc p bi finitimnt unii tinmicn p f inn. smnt n mmnt n qu tm bn junt - f,inn y bnc -, tnt n cnicin pnic/tuint cm n cnicin mt/pf, pm mpz ptcqu yun up un m ficz nut pij mnt t tncniz. ety cnnci qu etui Cutu pun yunn t qu y inicim.

    Bibliografa

    abimb, Wn. 2003. Ifa Will Mend our Broken World. rxbuy, M: aim Bk.

    ab ric, snti. 2010. l Cnicin Pt-lt, Rebelin, 17 my. en ttp://www.bin./ntici.pp?i=105989.

    ac, Jim (.). 2009. Nina S. De Friedemann: Cronista de Disidencias y Resistencias.Bt: Unii Ncin Cmbi - Fcut humni.

    ac, Jim. 2006. Nin Fimnn (1930-1998) l etnf aficn yCimnim. en: guim hy (c.). Pensadores Colombianos del Siglo XX.Bt: Unii Jin.

    Bb, hmi. 2002.El Lugar de la Cultura. Mi: Mnnti.

    Bm, di. 2000. Science, Order, and Creativity. Nw Yk: rut.

    Cp, Fitjf. 1998. La Trama de la Vida. Bcn: anm.Cp, Fitjf. 1996.El Punto Crucial. Mi: Tqu eiti.

    C, J J . 2006. Incluso tnica e Racial no Brasil. s Pu: att eiti.

    C, J J. 2006. o etu Cutui cm um Mimnt In nhumni n Cinci scii, Cadernos da Escola de Comunicao, No. 4, Universidadedo Brasil, Cuitib.

    C, J J . 1995. Nitzc y sn: d Mit ecpticim y dnmcmint, Texto y Contexto, N27:66-89.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    22/23

    Jos Jorgede carvaLhoLos estudios culturales en Amrica Latina: interculturalidad, acciones afirmativas y encuentro de saberes

    250

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    Ct-gmz, snti. 2005. La Hybris del Punto Cero. Bogot: Editorial PonticiaUnii Jin.

    di, Jqu. 1997.Mal de Archivo. Mi: Ttt.

    di, Jqu. 1975. La Diseminacin. Mi: Funmnt.

    di, Jqu. 1971. De la Gramatologa. Bun ai: si XXI.

    gnzz Cn, Pb. 2004. Las Nuevas Ciencias y las Humanidades: de la Academia a laPoltica. Mi: antp.

    hmpt B, amu. 2008. La Parole, Mmoire Vivante de lAfrique. Pi: itin FtMn.

    hmpt B, amu. 1981. l Titin vint. en: J. Ki-Zb (), Histoire Gneral

    dAfrique, v. 4. Pi: UNesCo.Humboldt, Wilhelm. 2003. Sobre a Organizao Interna e Externa das Instituies Cientcas

    supi m Bim. em: Um Mundo sem Universidades?ri Jni: edUerJ.

    Mt, dni (.). 2008. Diversidad Cultural e Interculturalidad en Educacin Superior. Cc:IesalC-UNesCo.

    Mzzi, Bun. 2010. Mub, Nu, ecit y Cutu. Calle 14, N 3:29-39.

    Min, e. 2002.Educao e Complexidade: Os Sete Saberes e Outros Ensaios. s Pu:Ctz eit.

    Niccu, Bb. 1999. O Manifesto da Transdiciplinaridad. s Pu: TrIoM.

    Pm, guim. 2000. Mit y Cnitnci lic. Revista de la Academia Colombianade Ciencias, v. 24, N. 93:477-492.

    Pm, guim. 1996. Mit, lic y gmt. l Cbtn Wm Wtu y epj Pinc. en: C. B. gutiz (.).El Trabajo Filosfco de Hoy en el Continente.Bt: Unii an.

    Pickin, Mic (.). 2008. Research Method for Cultural Studies. einbu: einbuUniity P.

    Piin, Iy. 1996.El Fin de las Certidumbres. Mi: Tuu.Piin, Iy Ib stn. 2004. La Nueva Alianza. Metamorfosis de la Ciencia.Mi: ainz.

    sn, lui Fnn. s.d. Universidad Intercultural de las Nacionalidades y Pueblos IndgenasAmawtay Wasi Resumen Propuesta Filosfca y Pedaggica. Quit: amwty Wi.

    snw, C. P. 2000. Las Dos Culturas. Bun ai: Nu viin.

    v, oti. 2010. o N snti Inticipini.Mana, v. 16, N.1:213-226.

  • 7/28/2019 14 Carvalho Estudios

    23/23

    251

    TABULA RASANo.12, enero-junio de 2010

    Tabula Rasa. Bogot - Colombia, No.12: 229-251, enero-junio 2010 ISSN 1794-2489

    v, oti. 2001. d Btn In: P n Cntitui um Pimecic.Mana, v. 7, N. 2:133-140.

    vii Ct, eu. 2002. Ppctiim mutintuim n amicinn. en:A Inconstncia da Alma Selvagem, 347-399. s Pu: Cc & Nify.

    Wtin, Immnu. 2005. Las Incertidumbres del Saber. Bcn: gi.

    W, Ctin. 2006. Intcutui y cnii p. Un pnmint ypicinmint t ifnci cni. en: Ctin W, gclin y Wt Min. Interculturalidad, Descolonizacin del Estado y del Conocimiento.Bun ai: eicin sin.