िटळक महारा िवापीठ शी बालमकुु लोिहया सृंत आिण भारतीयिवा अयन के

१२४२ सदािशव पठे, पणु-े ४११ ०३०.

भारतीयिवा पारंगत M.A. in Indology

सिवर अासकम पिुका (नवीन अासकम २०१५-१६पासनू)

1

भारतीयिवा पारंगत

M.A. in Indology

सदर अासकम दोन वषांचा असनू चार सतामं ेिवभागलेला आह.े पके सताअखरे िवाांची ा सताकिरता

नमेलेा चार िवषयावंर आधािरत परीक्षा घतेली जात.े पथम आिण ितीय सतातील चारही िवषय अिनवाय र् आहते.

ततृीय आिण चतथु र् सताकिरता अासकमात नमेलेा िवषयापंकैी कोणत े िवषय चालवायच,े याचा िनण र्य

िवभागातफ दर वषी घतेला जाईल. ातनू िवाांना कोणतहेी चार िवषय िनवडण्याच ेात राहील.

पथम सत CB 13.101 (िनयिमत) / EB 13101 (बिहः)

भारतीय पागिैतहािसक आिण इितहासपवू र् सृंती

Prehistoric and Protohistoric Cultures in India

१. परुाश्मयगु

२. माश्मयगु आिण नवाश्मयगु

३. हडा सृंती- शोधाचा इितहास, ट,े आयर्प

४. तामपाषाणयगु- अहार, कायथा, माळवा, जोव सृंती, तामिनधी, गे रंगाची भाडंी, इ.

५. लोहयगु आिण सर ेनागरीकरण- महापाषाणयगु, राखी रंगाची भाडंी, उरतेील िझलईयुत काळी भाडंी

सभ र्सचूी-

१. ढवळीकर, म. के. १९८०. परुातिवा. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

२. दवे, शा.ं भा. २००७. परुातिवा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

३. Allchin, Bridget & Raymond Allchin. 1982. The Rise of Civilization in India and

Pakistan. Cambridge: Cambridge University Press.

2

४. Allchin, F. R. 1995. The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence

of Cities and States. Cambridge: Cambridge University Press.

५. Chakrabarti, D. K. 1988. A History of Indian Archaeology: From the beginning to

1947. New Delhi: Munshiram Manoharlal.

६. Daniel, Glyn. 1981. A short History of Archaeology. London: Thames and Hudson.

७. Dhavalikar, M. K. 1997. Indian Protohistory. New Delhi: Books and Books.

८. Fagan, Brian M and Christopher R. DeCorse. 2005. In the Beginning: An

Introduction to Archaeology. 11th Edn. New Jersey: Prentice-Hall.

९. Ghosh, A. 1990. Encyclopaedia of Indian Archaeology. Volumes I and II. New

Delhi: Munshiram Manoharlal.

१०. Renfrew, Colin & P. Bahn. 1991. Archaeology: Theories, Methods and Practice.

London: Thames and Hudson.

११. Sali, S. A. 1990. Stone Age India. Aurangabad: Shankar Publications.

१२. Sankalia, H. D. 1974. Prehistory and Protohistory of India and Pakistan. Pune:

Deccan College.

१३. Trigger, Bruce. 1989. A History of Archaeological Thought. Cambridge:

Cambridge University Press.

१४. Wheeler, R. E. M. 1955. Archaeology from the Earth. Oxford: Clarendon.

CB 13.102 (िनयिमत) / EB 13102 (बिहः)

भारतीय धािम र्क सािहाचा इितहास- सृंत आिण पाली

History of Indian Religious Literature- Sanskrit and Pali

१. विैदक सािह (सिंहता, बाण,े आरण्यके, उपिनषद ेआिण वदेागं ेइ.)

२. आषर् महाका े(रामायण आिण महाभारत) आिण परुाण े

३. पाली सािह

४. बौ सृंत सािह

3

सभ र्सचूी-

१. करंबळेकर, िव. वा. १९६३. सृंत सािहाचा सोपपिक इितहास. नागपरू: शी शारदा पकाशन.

२. डागं,े िसधं.ु १९७६. भारतीय सािहाचा इितहास (खडं१). नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

३. तगार,े ग. वा. १९७८. पाली वामयाचा इितहास. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

४. भट, शीपाद आिण इतर (सपंा.)२००७. सृंित-पिरचय. पणु:े िटळक महारा िवापीठ.

५. Gonda, Jan. 1975. A History of Indian Literature. 10 volumes. Wiesbaden: Otto

Harrassowitz.

६. Winternitz, Maurice. A History of Indian Literature. 3 volumes. Reprints. Delhi:

MLBD.

७. Keith, A. B. A History of Indian Literature. Reprints. Delhi: MLBD.

८. Law, B. C. 1973. A History of Pali Literature. Vol. I and II. Varanasi: Bharatiya

Vidya Prakashan.

CB 13.103 (िनयिमत) / EB 13103 (बिहः)

पाचीन भारतीय सामािजक संा

Social Institutions in Ancient India

१. वण र्वा त ेजाितवा

२. षोडश संार, िववाहाच ेपकार

३. कुटंुबसंचेा उदय, िपतसृाक आिण मातसृाक कुटंुबवा

४. आशमवा आिण िशक्षणवा

५. पाचीन भारतीय समाजातील ियाचं ेान

सभ र्सचूी-

१. भट, यशवतं आबाजी (अन.ु) १९८०. भारतर म.म. काणकृेत धमर्शााचा इितहास साराशंप ग (पवूा र्ध र् आिण

उराध र्). म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

२. िभड,े गजानन लण. १९९८. पाचीन भारतीय संाचंा इितहास. कोापरू: फडके पकाशन.

4

३. Altekar, A. S. 1973. Position of Women in Hindu Civilization. Delhi: MLBD.

४. Kane, P. V. 1941. History of Dharmashastra. Vol. II, Part I. Pune: Bhandarkar

Oriental Research Institute.

५. Karandikar, S. V. 1928. Hindu Exogamy. Bombay: Advocate of India Press.

६. Mookherji, Radha Kumud. 1998. Ancient Indian Education: Brahmanical and

Buddhist. Reprint. Delhi: MLBD.

७. Sharma, R. S. 1965. Indian Feudalism. Calcutta: Calcutta University.

८. Thapar, Romila. 1984. Ancient Indian Social History: Some Interpretations.

Hyderabad: Orient Longmans.

CB 13.104 (िनयिमत) / EB 13104 (बिहः)

भारतीय धमर् आिण तज्ञान (बुपवू र्)

Indian Religion and Philosophy (Pre-Buddha)

१. धमर् सकंनचेा उदय आिण िवकास

२. ऋग्वदेीय आिण अथवर्वदेीय दवेता, विैदक दवैतशा

३. यज्ञसंचेा िवकास- शौत आिण गृ यज्ञ

४. उपिनषदाचं ेतज्ञान, आिक आिण नािक दशर्नाचंा उदय

५. जनै आिण बौ धमांचा उदय

सभ र्सचूी-

१. कंगले, र. प.ं १९८५. शीमाधवाचाय र्पणीत सवर्दश र्नसगंह. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

२. डागं,े िसधं.ु १९८०. जनै धमर् आिण तज्ञान. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

३. वणकर, शी. भा. १९७५. भारतीय धमर् आिण तज्ञान. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

४. भट, शीपाद आिण इतर (सपंा.)२००७. सृंित-पिरचय. पणु:े िटळक महारा िवापीठ.

५. Bhandarkar, R. G. 1970. Vaishnavism, Shaivism and Minor Religious Systems.

Varanasi: Prithvi Prakashan.

5

६. Gonda, J. 1985. Change and Continuity in Indian Religion. Reprint. New Delhi:

Munshiram Manoharlal.

७. Goyal, R. S. 1985. Religious History of Ancient India. Volumes I and II. Jodhpur:

Kusumanjali Prakashan.

ितीय सत CB 13.201 (िनयिमत) / EB 13201 (बिहः)

पाचीन भारताचा इितहास

History of Ancient India

१. भौगोिलक पा र्भमूी आिण ितचा इितहासावरील पिरणाम, इितहासाची साधन,े इितहास लेखनपती

२. महाजनपद,े मगध सामायाचा उदया,परकीय आकमण-े अखमोनीय, गीक, शक

३. शुगं, सातवाहन, पिमी क्षतप, कुषाण, गु आिण वाकाटक राजवशं

४. गुोर काळ (उरतेील राय)े- वध र्न, पितहार, पाल, सने, परमार

५. गुोर काळ (दिक्षणतेील राय)े- चाय, पव, राकूट, चोल, पाण्य, यादव, िशलाहार, होयसळ, कलचरूी

सभ र्सचूी-

१. कुलकणी, अ. रा. १९६२. पाचीन भारत: सृंती आिण इितहास. पणु:े दशेमखु आिण कं.

२. गायधनी रं. ना आिण व. ग. रारकर. १९५५. पाचीन भारताचा साृंितक इितहास. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

३. िभड,े लण गजानन. १९९७. पाचीन भारत. कोापरू: फडके पकाशन.

४. Basham, A. L. 1967. The Wonder That Was India. Reprint.New Delhi: Rupa & Co.

५. Kosambi, D. D. 1985. An Introduction to the Study of Indian History. Reprint.

Mumbai: Popular Prakashan.

६. Majumdar, R. C. 1994. Ancient India. Reprint. Delhi: MLBD.

७. Majumdar, R. C. et al. 1948. Advanced History of India. London: Macmillan & Co.

८. Shastri, K. A. N. 1966. A History of South India. Oxford: Oxford University Press.

6

९. Singh, Upinder. 2008. A History of Ancient and Early Medieval India. New Delhi:

Pearson Longman.

१०. Tripathi, Ramashankar. 1987. A History of Ancient India. Delhi: MLBD.

CB 13.202 (िनयिमत) / EB 13202 (बिहः)

भारतीय सािहाचा इितहास- सृंत आिण पाकृत

History of Indian Literature- Sanskrit and Prakrit

१. लौिकक आिण धािम र्क (जनै) पाकृत सािहाचा पिरचय

२. सृंत नाटकाचंा आिण महाकााचंा पिरचय

३. सृंत कवी आिण नाटककार (अघोष, भास, कािलदास, शदूक, िवशाखद, भवभतूी, भारवी, बाणभट, हष र्,

माघ, दण्डी, राजशखेर, शीहष र् इ.)

४. गका ेआिण चकूा े

५. नीितकथा, अतुकथा, सभुािषत ेआिण ोतवामय

सभ र्सचूी-

१. बलदोटा, कौमदुी आिण अिनता बोथरा (सपंा. निलनी जोशी). २००५. पाकृत सािहाचा इितहास. पणु:े सित

तीथ र् पकाशन.

२. अ सभ र्गासंाठी पपत क. १३.१०२ची सभ र्सचूी पाहावी.

CB 13.203 (िनयिमत) / EB 13203 (बिहः)

भारत आिण आनये आिशया

India and Southeast Asia

१. बहृर भारत- ाया आिण ाी, बहृर भारताया इितहासाची साधन े

२. कंबोिडयातील पाचीन राय े(फूनान, चने्ला- कंबजुदशे आिण ख्मरे)- राजकीय इितहास, कला आिण ाप

7

३. िएतनाम (चा) आिण थायलंड (सयाम)

४. मलेिशया आिण इडंोनिेशया (सवुण र्ीप)- राजकीय इितहास (मलयीपक, शीिवजय, शलेै, मतराम इ.)

५. सवुण र्ीपातील धमर् आिण कला, जावा आिण बाली यथेील वामय, िवशाल भारताची अखरे

सभ र्सचूी-

१. गु,े रमशे शकंर. १९६०. बहृर भारत. औरंगाबाद: मराठवाडा िवापीठ.

२. दवेपजुारी, म.ु बा. आिण श.े रा. कुलकणी. १९७८. पाचीन भारत व शजेारील रा े . नागपरू: महारा िवापीठ

गिनिम र्ती मडंळ.

३. Bose, Phanindra Nath. 1927. The Indian Colony of Siam. Lahore: Punjab Sanskrit

Book Depot.

४. Majumdar, R. C. 1944. Kambuja-Desa. Madras: University of Madras.

५. Majumdar, R. C. 1985. Champa. Reprint. New Delhi: Gian Publishing House.

६. Majumdar, R. C. 2004. Ancient Indian Colonies in the Far East: Suvarnadvipa.

Reprint. 2 volumes. New Delhi: Cosmo Publications.

CB 13.204 (िनयिमत) / EB 13204 (बिहः)

भारतीय धमर् आिण तज्ञान (बुोर)

Indian Religion and Philosophy (Post- Buddha)

१. पौरािणक धमा र्ची ओळख- वत, तीथ र्, भती इादी सकंना

२. िव ूआिण वैव सपंदाय

३. िशव आिण ाचा पिरवार

४. जनै आिण बौ धमांची वाटचाल, भारतीय दशर्नाचंी वाटचाल

५. शात आिण सौर पथं, यदी, झरथुी, िखी आिण इाम या धमांचा पिरचय

सभ र्सचूी-

सभ र्गासंाठी पपत क. १३.१०४ची सभ र्सचूी पाहावी.

8

ततृीय सत या सतातील सवर् िवषय वकैिक आहते. िवभागातफ ा ा वषी चालिवण्यात यणेाऱ्या िवषयापंकैी कोणतहेी चार

िवषय िनवडण्याची मभुा िवाांना असले. या सतातील परुातिवा (िसा आिण काय र्पती), पाचीन भारतीय

िवज्ञान आिण तज्ञान, वारसा वापन- १ आिण हिलिखतशा या िवषयाचंी कािठण्यपातळी लक्षात घऊेन

अशी िशफारस करण्यात यते ेकी, बिहः िवाांनी त माग र्दश र्क अनपुल असास ह ेिवषय िनवडू नयते.

CB 13.301 (िनयिमत) / EB 13301 (बिहः)

पाचीन भारतीय कला आिण ाप (गुपवू र्)

Art and Architecture in Ancient India (Pre-Gupta)

१. वाशुा, िशशा आिण मिूत र्िवज्ञान या िवषयावंरील पाचीन सािह, गािक वण र्न े

२. मौय र्कालीन वा,ू िश,े पाटलीपतु, अशोकाच े आिण ावरील िश े

३. शुगं-सातवाहनकालातील भाथ, साचंी, अमरावती इ. पूावंरील िश,े मणृ्मतूी, गाधंारकला, बुमतूीचा उदय

४. हीनयान िगिरिश,े महायान िगिरिश,े जनै िगिरिश े

५. मिरिशाचा उदय- गुकालीन मिर े(साचंी, नाचणा, कुठारा, दवेगड, रामटेक)

सभ र्सचूी-

१. कृ दवे. १९८९. उर भारतातील मिंदर.े नवी िदी: नशॅनल बकु ट.

२. माटे, म. शी. १९८०. पाचीन भारतीय कला. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

३. माटे, म. शी. १९९८. पाचीन कलाभारती. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

४. भट, शीपाद आिण इतर (सपंा.)२००७. सृंित-पिरचय. पणु:े िटळक महारा िवापीठ.

५. Agrawala, V. S. 2000. Indian Art. Reprint. Varanasi: Prithvi Prakashan.

६. Brown, Percy. 1960. Indian Architecture (Buddhist and Hindu Period). Bombay:

D. B. Taraporewala.

७. Coomarswamy, A. K. 1926. A History of Indian and Indonesian Art. New York:

Dover Publications.

9

८. Fergusson, James & James Burgess. 2000. The Cave Temples of India. Reprint.

New Delhi: Munshiram Manoharlal.

९. Harle J. C. 1986. The Art and Architecture of the Indian Subcontinent.

Harmondsworth: Penguin Books.

१०. Huntington, Susan. 1985. The Art of Ancient India: Buddhist, Hindu, Jain. New

York: John Weatherhill Inc.

CB 13.302 (िनयिमत) / EB 13302 (बिहः)

भारतीय परुािभलेखिवा

Indian Epigraphy

ज े िवाथी ततृीय सतात भारतीय परुािभलेखिवा (Indian Epigraphy) हा िवषय िनवडतील, ानंाच चतथु र्

सतात भारतीय नाणकशा (Indian Numismatics) हा िवषय िनवडता यईेल, याची कृपया नद यावी. १. पाचीन भारतीय इितहासातील परुािभलेखाचं ेमह

२. बाी िलपीची उी, पाचीन आिण ाी, खरोी िलपीची पाचीनता आिण ाी

३. पाचीन लेखन सािह

४. कालगणना- शक, िवकम आिण गु सवंत ्

५. िनवडक परुािभलेखाचंा पिरचय आिण वाचन

१) अशोकाच ेिगरनार यथेील लेख २) सोहगौडा लेख

३) नहपानाचा नािशक गहुालेख ४) नागिणकेचा नाणघेाट गहुालेख

५) खारवलेाचा हाथीग ुफंा परलेख ६) वािसीपतु पळुुमावीचा नािशक परलेख

७) ददााचा जनुागढ िशलालेख ८) समदुगुाचा अलाहाबाद लेख

९) ितीय चगुाचा मथरुा िशलालेख १०) ितीय पलुकेशीची ऐहोळे पशि

सभ र्सचूी-

१. गोखले, शोभना. २००७. परुािभलेखिवा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

२. गोखले, शोभना. २००८. पाचीन भारतीय इितहासाची साधन.े पणु:े िटळक महारा िवापीठ.

10

३. गोखले, शोभना (अन.ु) २०१०. भारतीय लेखिवा (translation of Indian Epigraphy by D. C.

Sircar). पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

४. िमराशी, वा. िव. १९७३. सातवाहन आिण पिमी क्षतप याचंा इितहास आिण कोरीव लेख. म ुबंई: महारा राय

सािह आिण सृंती मडंळ.

५. रायरीकर, कना आिण मिंजरी भालेराव. २०१०. महारााया इितहासाच ेसाक्षीदार: िशलालेख आिण तामपट.

पणु:े डायमडं पिकेशन.

६. Bühler, G. 1951. Indian Palaeography. Calcutta: Calcutta University Press.

७. Gokhale, S. L. 1996. Indian Numerals. Pune: Deccan College.

८. Sircar, D. C. 1996. Indian Epigraphy. Reprint. Delhi: MLBD.

CB 13.303 (िनयिमत) / EB 13303 (बिहः)

पाचीन भारतातील आिथ र्क आिण राजकीय संा

Economic and Political Institutions in Ancient India

१. पशपुालन त ेशतेी आिण सर ेनागरीकरण

२. उोग आिण ापार याचं ेसघंटन- शणेी आिण साथ र्वाह

३. करवा- मौय र् त ेराजपतू काळ

४. राजसचेा पवास- जनपद त ेसामायशाही आिण सामतंशाही

५. ािनक पातळीवरील पशासन- गावंगाडा

सभ र्सचूी-

१. िभड,े गजानन लण. १९९८. पाचीन भारतीय संाचंा इितहास. कोापरू: फडके पकाशन.

२. Jayaswal, K. P. 1922. Corporate Life in Ancient India. New Delhi.

३. Majumdar, R. C. 1922. Corporate Life in Ancient India. 2nd edn. Poona: Oriental

Book Agency.

४. Moti Chandra. 1977. Trade and Trade Routes in Ancient India. New Delhi:

Abhinav Publications.

11

५. Saletore, R. N. 1993. Early Indian Economic History. Bombay: Popular Prakashan.

६. Sharma, R. S. 1965. Indian Feudalism. Calcutta: Calcutta University.

CB 13.304 (िनयिमत) / EB 13304 (बिहः)

भारत आिण आिशया

India and Asia

१. पवू र् आिशया- चीन, कोिरया, जपान यथे ेपडलेला भारतीय सृंतीचा पभाव

२. नपेाळ-ितबटे, म आिण पिम आिशया, रशेीममाग र्

३. पाचीन शीलंका आिण बदशे- राजकीय इितहास, कला आिण ाप

४. बहृर भारतातील मयगुाचा पारंभ आिण ना धमा र्च ेआगमन

सभ र्सचूी-

१. Bagchi, P.C. 1944. India and China. Calcutta. China Press Ltd.

२. Chakravarti, N. P. 1927. India and Central Asia. Calcutta: Greter India Society.

३. अ सभ र्गासंाठी पपत क. १३.२०३ची सभ र्सचूी पाहावी.

CB 13.305 (िनयिमत) / EB 13305 (बिहः)

परुातिवा (िसा आिण काय र्पती)

Archaeology (Theory and Methods)

१. परुात- ाया, ाी आिण उि े

२. यरुोपातील परुाताची वाटचाल

३. भारतातील परुाताची वाटचाल

४. परुातीय काय र्पती

५. मानवी उाी आिण भारतातील इितहासपवू र् सृंती

12

सभ र्सचूी-

सभ र्गासंाठी पपत क. १३.१०१ची सभ र्सचूी पाहावी.

CB 13.306 (िनयिमत) / EB 13306 (बिहः)

पाचीन भारतीय िवज्ञान आिण तज्ञान

Ancient Indian Science and Technology

१. िवषयाची ाी आिण मलूभतू सकंना- िवज्ञान णज ेकाय? िवज्ञानाचा पािपत िकोन, तकर्वाद आिण

अनभुववाद, िवज्ञान-तज्ञान या िवषयाच ेसमकालीन पररिवरोधी मतपवाह

२. िवज्ञान आिण तज्ञान इितहासाची परुातीय आिण ऐितहािसक साधन,े ाचं ेकालकम

३. पागिैतहािसक आिण इितहासपवू र् काळातील िवज्ञान-तज्ञामाचा उगम आिण िवकास, शतेी आिण पशपुालनाचा

पारंभ, िर जीवन आिण ाच ेिवज्ञान-तज्ञानावरील पिरणाम, हडा सृंतीची परंपरा आिण ितचा वारसा

४. लोहयगुापासनू १२ा शतकापयंतच े िवज्ञान-तज्ञान, लोहाचा उगम आिण ाचा वापर, पवू र् आिण उरविैदक

काळातील िवज्ञान-तज्ञान, पचंमहाभतूाचंी सकंना, कणवाद, वसुबंधंीच े िसा, वैकीय शिकया,

गिणत आिण खगोलिवज्ञान

५. पाचीन भारतातील िवज्ञान आिण तज्ञानाचा ऱ्हास, ऱ्हासाची कारण,े अरबी िवज्ञानाची परंपरा आिण मुय

योगदान, यनुानी-आयवुद-अेमी यांयातील परर सबंधं

सभ र्सचूी-

१. जोशी, प. न. िवज्ञान व ततंज्ञान-इितहास आिण पगती. पणु:े केसागर पकाशन.

२. वजै्ञािनक पती. पणु:े केसागर पकाशन.

३. Bose, D. M., S. N. Sen and B. V. Subbarappa (ed.) 1971. A Concise History of

Science Academy. New Delhi: Indian national Science Academy.

४. Chakravarti, D. K. 1999. India: An Archaeological History. Delhi: OUP.

५. Chattopadhyaya, D. P. 2001. Ways of Understanding the Human Past: Mythic,

Epic, Scientific and Historic. New Delhi: PHISPC.

13

६. Joglekar, P. P. 2000. “Animal Taxonomy from Ancient and Medieval Indian

Literature”. Peeping Through the Past. Edited by S. C. Bhattacharya, V. D. Misra,

J. N. Pandey and J. N. Pal, 187–93. Allahabad: University of Allahabad.

७. Kapil, R. N. 1970. “Biology in Ancient and Medieval India”. Indian Journal of

History of Science 5(1): 119–40.

८. Kumar, Deepak (ed.) 2001. Disease and Medicine in India: A Historical Overview.

Delhi: Tulika Books.

९. Murthy, S. R. N. 1995. “Evolution of Living matter”. Prakriti 4: 15–20. New Delhi:

Indira Gandhi National Centre for Arts.

१०. OIby, R.C., G. N. Canter, J. A. R. Christie and M. J. S. Hodge (ed.) 1990.

Companion to the History of Modern Science. London and New York: Routledge.

११. Raina, Dhruv. 2003. Image and Contexts: The Historiography of Science and

Modernity in India, Delhi: Oxford University Press.

१२. Raina, D. and I. Habib (ed.) 1999. Situating History of Science: Dialogues with

Joseph Need. Delhi: Oxford University Press.

१३. Ray, P. and S. N. Sen (ed). 1991. The Cultural Heritage of India. Volume VI–

Science and Technology. Calcutta: The Ramakrishna Mission Institute of Culture.

१४. Wood, A. 1995. “Nature and Life”. Prakriti 5: 79–101.

१५. Indian Journal of History of Science– All volumes

१६. Asian Agri-history– All volumes

CB 13.307 (िनयिमत) / EB 13307 (बिहः)

वारसा वापन- १

Heritage Management- I

ज े िवाथी ततृीय सतात वारसा वापन- १ (Heritage Management- I) हा िवषय िनवडतील, ानंाच

चतथु र् सतात वारसा वापन- २ (Heritage Management- II) हा िवषय िनवडता यईेल, याची नद यावी.

14

१. भारताचा साृंितक वारसा- मतू र् आिण अमतू र्

२. वारशाच ेपकार (जागितक, राीय आिण ािनक), जतन आिण सवंध र्न

३. भारतातील वारसाळे आिण ामागील ऐितहािसक सभ र्

४. वारसा वापन- साृंितक ससंाधनाचं ेवापन आिण राीय उपकम

५. कलावशषेाचंी नदणी, साठवण आिण पदशर्न, अिभलेखागार ेआिण मािहती वापन

सभ र्सचूी-

1. Allchin, Bridget, Frank Raymond and Bal Krishnen Thapar. 1989. Conservation of

Indian Heritage. Jaipur: Publication Scheme.

2. Bhowmik, S. K. 2004. Heritage Management: Care, Understanding and

Appreciation of Cultural Heritage. Jaipur: Publication Scheme.

3. Batra, N. L. 1996. Heritage Conservation: Preservation and Restoration of

Monuments. New Delhi: Aryan Books International.

4. Biswas, Sachindra Sekhara. 1999. Protecting the Cultural Heritage (National

Legislation and International Conservation). New Delhi: Aryan Books

International.

5. Cleer, H. F. (ed.) 1984. Approaches to Archaeological Heritage: A Comparative

Study of World Cultural Resource Management System. Cambridge: Cambridge

University Press.

6. Cleere, H. F. (ed.) 1989. Archaeological Heritage Management in the Modern

World. London & New York: Unwin Hyman.

7. Davidson, G and C. McConville (ed.) 1991. A Heritage Handbook. Sydney: Allen

& Unwin.

8. Deshpande, M. N. 1994. Care of Cultural Heritage. New Delhi.

9. Dhawan, Shashi (ed.) 1996. Recent Trends in Conservation of Art Heritage (O. P.

Agrawal Felicitation Volume). Delhi: Agam Kala Prakashan.

15

10. Ghoshmaulik, S. K. and K. K. Basa. Understanding Heritage: Role of Museum.

Bhubaneswar: Academic Staff College.

11. Ghose, Arun. 1989. Conservation and Reservation of Cultural Heritage. Delhi:

Agam Kala Prakashan.

12. Greffe, X. 1999. Le gestion du patrimoine culturel (Translated into English as

Managing our Cultural Heritage). New Delhi: Aryan Books International.

13. Howard, Peter. 2003. Heritage: Management, Interpretation, Identity. London &

New York: Continuum.

14. Stone, Peter G. and Brian L. Molyneaux. 1994. Presented Past: Heritage,

Museums and Education. London: Routledge and English Heritage.

CB 13.308 (िनयिमत) / EB 13308 (बिहः)

हिलिखतशा

Manuscriptology

१. हिलिखत ेआिण हिलिखतशा- ाया आिण ाी, भारतातील आिण जगातील हिलिखताचंी परंपरा

२. िलपचा उदय आिण िवकास, भारतातील िविवध िलपी, लेखन सािह इ.

३. िनवडक िलपचा पिरचय- शारदा, ग/तेग,ु मोडी इ.

४. पाठिचिकाशा आिण सशंोिधत आवृीची िनिम र्तीपिकया

५. हिलिखताचंी नदणी, जतन आिण हिलिखतसरंक्षण

सभ र्सचूी-

१. ओझा, गौरीशकंर िहराचदं. १९७१. भारतीय पाचीन िलिपमाला. िदी: मिुन्शराम मनोहरलाल.

२. Katre, S. M. 1954. Introduction to Indian Textual Criticism. Pune: Deccan College.

३. Murthy, R. S. Shivganesha. 1996. Introduction to Manuscriptology. Delhi: MLBD.

४. Raghavan, V. 1963. Manuscripts, Catalogues, Editions: Steps Taken for the

Collection, Preservation and Utilisation of Manuscripts. Madras: Bharati Vijayam.

16

चतथु र् सत या सतातील सवर् िवषय वकैिक आहते. िवभागातफ ा ा वषी चालिवण्यात यणेाऱ्या िवषयापंकैी कोणतहेी चार

िवषय िनवडण्याची मभुा िवाांना असले. या सतातील पाचीन महारा- समाज आिण सृंती, भारतीय परंपरा

आिण इितहास, आिण वारसा वापन-२ या िवषयाचंी कािठण्यपातळी लक्षात घऊेन अशी िशफारस करण्यात यते े

की, बिहः िवाांनी त माग र्दश र्क अनपुल असास ह ेिवषय िनवडू नयते.

CB 13.401 (िनयिमत) / EB 13401 (बिहः)

पाचीन भारतातील कला आिण ाप (गुोर)

Art and Architecture in Ancient India (Post-Gupta)

१. चायाचंी मिर-े बदामी, ऐहोळे, पटदकल; पवांया काळातील ाप- काचंीपरुम आिण महाबिलपरुम

२. एकपाषाणी मिर-े महाबिलपरुम, वेळ, वासवी, कगमलई, धानपोर, मसर

३. नागर, दािवड, भिूमज आिण वसेर मिरिश- विैश ेआिण उदाहरण े

४. ओिरसा आिण खजरुाहो यथेील मिर,े चोल, यादव, िशलाहार, होयसळ याचंी मिर,े मिरिश- विैश े

५. मिूत र्पजूचेा पारंभ, बौ-जनै-पौरािणक दवेता, ांया कथा-आसन-ेमदुा-आयधु-ेिच ेइ.

सभ र्सचूी-

सभ र्गासंाठी पपत क. १३.३०१ची सभ र्सचूी पाहावी.

CB 13.402 (िनयिमत) / EB 13402 (बिहः)

भारतीय नाणकशा

Indian Numismatics

या िवाांनी ततृीय सतात भारतीय परुािभलेखिवा (Indian Epigraphy) हा िवषय घतेला होता, ानंाच

चतथु र् सतात भारतीय नाणकशा (Indian Numismatics) हा िवषय िनवडण्याची मभुा आह,े याची नद यावी.

१. नाण्याचंा उगम आिण पाचीनता, नाण्याचं ेआिण ांया अासाच ेमह

२. नाण्याचंी तपासणी, पाचीन भारतीय इितहासाया पनुरर्चनतेील नाण्याचं ेान

17

३. आहत नाणी, इडंो-गीक, शक आिण पव नाणी, जनपदाचंी नाणी

४. कुषाण, सातवाहन आिण क्षतपाचंी नाणी

५. गुाचंी नाणी

सभ र्सचूी-

१. ढवळीकर, म. के. २००७. पाचीन भारतीय नाणकशा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

२. झा, अिमतेर. २००४. भारतीय िसेक. अजंनरेी: IIRNS.

३. Allan, J. 1936. Catalogue of Coins of Ancient India. London: British Museum.

४. Altekar, A. S. 1957. Coinage of the Gupta Empire. Varanasi: Numismatic Society of

India.

५. Bhandarkar, D. R. 1950. Carmichael Lectures on Ancient Indian Numismatics.

Calcutta: Calcutta University Press.

६. Goyal, S. R. 1995. The Coinage of Ancient India. Jodhpur: Kusumanjali Prakashan.

७. Gupta, P. L. 1979. Coins. 2nd edn. Calcutta.

८. Kosambi, D. D. Indian Numismatics. Reprint. Delhi: MLBD.

९. Sarma, I. K. 1980. Coinage of the Satavahana Empire. Delhi: Agam Kala

Prakashan.

१०. Rapson, E. J. 1908. British Museum Catalogue of Coins of Andhra Dynasty and

the Western Kshatrapas. London: British Museum.

CB 13.403 (िनयिमत) / EB 13403 (बिहः)

िसधं ूआिण इतर तामपाषाणयगुीन सृंती

Indus and other Chalcolithic Cultures

१. हडा सृंतीची ाी आिण विैश,े पवू र्नागरी, नागरी आिण उरनागरी हडा सृंती

२. हडाकालीन समाज आिण सृंती, तालीन इतर सृंतशी असणार ेहडा सृंतीच ेसबंधं

३. तामपाषाणयगु- अहार कायथा इ., गे रंगाया भांयाचंी सृंती, तामिनधी इ.

18

४. तामपाषाणयगु- जोव, माळवा, सावळदा इ.

सभ र्सचूी-

१. ढवळीकर, म. के. २००१. कोण ेएके काळी- िसधं ूसृंती. पणु:े राजहंस पकाशन.

२. Agrawal, D. P. 1982. Archaeology of India. Copenhagen: Scandinavian Institute of

Asian Studies.

३. Allchin, F. R. and B. Allchin. 1993. The Birth of Civilization in India. Revised edn.

New Delhi: Penguin Books.

४. Childe, V. Gordan. 1951. Man Makes Himself. New York: Mentor.

५. Chakrabarti, D. K. 1990. The External Trade of the Indus Civilization. New Delhi:

Munshiram Manoharlal.

६. Dhavalikar, M. K. 1990. First Farmers of the Deccan. Pune: Ravish Publishers.

७. Ghosh A. 1973. The City in Early Historical India. Simla: Indian Institute for

Advanced Studies.

८. Kenoyer, J. M. 1998. Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. Karachi:

Oxford University Press.

९. Lal, B. B. & S. P. Gupta (ed.) 1984. Frontiers of the Indus Civilization. New Delhi:

Book & Book.

१०. Lal, B. B. 1999. The Saraswati Flows on. New Delhi: Aryan Books International.

११. Possehl, G. L. (ed.) 1979. Ancient Cities of the Indus. New Delhi: Vikas

Publishing House.

१२. Possehl, G. L. 1980. Indus Civilization in Saurashtra, Delhi: B. R. Publishing

House.

१३. Possehl, G. L. (ed.) 1993. Harappan Civilization– A Recent Perspective. New

Delhi: Oxford and IBH Publishing Co.

19

CB 13.404 (िनयिमत) / EB 13404 (बिहः)

पाचीन भारतीय मिूत र्शा

Ancient Indian Iconography

१. भारतातील मिूत र्शााचा उगम आिण िवकास

२. भारतातील मिूत र्पजूचेी पाचीनता

३. पौरािणक दवेता- िशव, िव,ू बा, सयू र्, गणशे, काि र्केय, गा र्, मिहषासरुमिदनी, ली, सरती, समातकृा,

अिदपाल आिण नवगह

४. बौ मिूत र्शा- सकंना आिण अिभती, बु आिण बोिधस

५. जनै मिूत र्शा- आयागपट, तीथंकर, काही िवशषे यक्ष-यिक्षणी

सभ र्सचूी-

१. जोशी, नी. प.ु १९७९. भारतीय मिूत र्शा. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

२. खर,े ग. ह. १९३९. भारतीय मिूत र्िवज्ञान. पणु.े

३. उपााय, वासदुवे. १९७०. पाचीन भारतीय मतूी िवज्ञान (िहंदी). वाराणसी: चौखा सृंत सीरीज.

४. Banerjea, J. N. 1974. Development of Hindu Iconography. 3rd edn. New Delhi:

Mnshiram Manoharlal.

५. Bhattacharya, B. 1958. Indian Buddhist Iconography. Calcutta: K. L.

Mukhopadhyaya.

६. Gupte, R. S. 1971. Iconography of Hindus, Buddhists and Jains. Bombay:

Taraporewala Sons and Co.

७. Mani, V. R. 1995. Saptamatrikas in Indian Religion and Art. New Delhi: Mittal

Publications.

८. Rao, T. A. Gopinath. Elements of Hindu Iconography. Delhi: MLBD.

९. Soundara Rajan, K. V. 1982. India's Religious Art. New Delhi: Cosmo Publications.

20

CB 13.405 (िनयिमत) / EB 13405 (बिहः)

पाचीन महारा- समाज आिण सृंती

Ancient Maharashtra- Society and Culture

१. िवषयाची परषेा आिण ाी, आधिुनक महारा आिण सीमारषेा, पाचीन इितहास जाणनू घणे्याची आवश्यकता,

महाराातील अितािवषयक प

२. लोक आिण भमूी, भूपाची जडणघडण, पाचीन पया र्वरण आिण भशूाीय इितहास, भाषा आिण बोली, सामािजक

रचना आिण आिदवासी समाज

३. पागिैतहािसक महारा, महाराातील आ शतेकरी, महापाषाणयगुापासनू मौय र् सामायाया उदयापयंतचा

महारा, सातवाहन-क्षतप सघंष र्, कोरीव लेणी आिण ापाचा िवकास

४. तकूैटक, वाकाटक, चाय, राकूट, िशलाहार आिण यादव राजवशं, आिदवासी राज,े िशलालेख आिण ाचं े

मह, मराठीचा उदय आिण िवकास

५. लोकपरंपरा आिण सात, सतं आिण ाचं ेसृंतीमधील योगदान, वामय आिण कलेचा िवकास, िलपीचा

िवकास आिण मोडी, खडंोबा आिण इतर लोकदवैत.े

सभ र्सचूी-

१. आत,े ित. ना. १९१५. गावंगाडा. पणु:े आयर्भषूण पसे.

२. महारा राय गझॅिेटअर. २००२. इितहास पाचीन काल (खडं १). म ुबंई: गझॅिेटअर िवभाग, महारा शासन.

३. उपााय, वासदुवे. १९७०. पाचीन भारतीय मतूी िवज्ञान (िहंदी). वाराणसी: चौखा सृंत सीरीज.

४. भागवत, गा र्. १९५६. लोकसािहाची परखेा. म ुबंई: म ुबंई मराठी गसगंहालय.

५. ढरे,े अणा. १९९०. लोकसृंतीची रंगप.े पणु:े मजंळु पकाशन.

६. ढरे,े रा. िच.ं १९६१. खडंोबा. पणु:े दशेमखु आिण कं.

७. ढरे,े रा. िच.ं १९७१. लोकसृंतीची िक्षितज.े पणु:े िवकमा र् सािहालय.

८. ढरे,े रा. िच.ं १९७८. सतंसािह आिण लोकसािह. पणु:े शीिवा पकाशन.

९. Singh, K. S. (ed.) 1992. People of India– An Introduction, Maharashtra. 3 Volumes.

Calcutta: Anthropological Survey of India.

१०. Sontheimer, G. 1995. Folk cultures, folk religion and oral traditions as a

component of Maharashtra Culture. Delhi: Manohar Publications & Distributors.

21

११. Sontheimer, G. 1989. Pastoral deities in Western India (translated by Anne

Feldhaus). New York: Oxford University Press.

CB 13.406 (िनयिमत) / EB 13406 (बिहः)

भारतीय परंपरा आिण इितहास

Indian Tradition and History

१. भारतातील पाचीनतम सािह आिण परुातीय परुावा

२. विैदक वामय आिण हडा सृंती

३. उरविैदक वामय आिण लोहयगु

४. सर ेनागरीकरण आिण तालीन वामय

५. आषर् महाका ेआिण परुात

सभ र्सचूी-

१. करंबळेकर, िव. वा. १९६३. सृंत सािहाचा सोपपिक इितहास. नागपरू: शी शारदा पकाशन.

२. कंगले, र. प.ं १९८५. शीमाधवाचाय र्पणीत सवर्दश र्नसगंह. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

३. गोखले, शोभना. २००७. परुािभलेखिवा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

४. गोखले, शोभना. २००८. पाचीन भारतीय इितहासाची साधन.े पणु:े िटळक महारा िवापीठ.

५. गोखले, शोभना (अन.ु) २०१०. भारतीय लेखिवा (translation of Indian Epigraphy by D. C.

Sircar). पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

६. जोशी, नी. प.ु १९७९. भारतीय मिूत र्शा. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

७. झा, अिमतेर. २००४. भारतीय िसेक. अजंनरेी: IIRNS

८. डागं,े िसधं.ु १९७६. भारतीय सािहाचा इितहास (खडं१). नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

९. डागं,े िसधं.ु १९८०. जनै धमर् आिण तज्ञान. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

१०. ढवळीकर, म. के. १९८०. परुातिवा. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

११. ढवळीकर, म. के. २००१. कोण ेएके काळी- िसधं ूसृंती. पणु:े राजहंस पकाशन.

१२. ढवळीकर, म. के. २००७. पाचीन भारतीय नाणकशा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

22

१३. तगार,े ग. वा. १९७८. पाली वामयाचा इितहास. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

१४. दवे, शा.ं भा. २००७. परुातिवा. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

१५. बलदोटा, कौमदुी आिण अिनता बोथरा (सपंा. निलनी जोशी). २००५. पाकृत सािहाचा इितहास. पणु:े सित

तीथ र् पकाशन.

१६. माटे, म. शी. १९८०. पाचीन भारतीय कला. नागपरू: महारा िवापीठ गिनिम र्ती मडंळ.

१७. माटे, म. शी. १९९८. पाचीन कलाभारती. पणु:े कॉिंटनेल पकाशन.

१८. रायरीकर, कना आिण मिंजरी भालेराव. २०१०. महारााया इितहासाच ेसाक्षीदार: िशलालेख आिण तामपट.

पणु:े डायमडं पिकेशन. १९. वणकर, शी. भा. १९७५. भारतीय धमर् आिण तज्ञान. म ुबंई: महारा राय सािह आिण सृंती मडंळ.

२०. Allchin, F. R. 1995. The Archaeology of Early Historic South Asia and Emergence

of Cities and States. Cambridge: Cambridge University Press.

२१. Banerjea, J. N. 1974. Development of Hindu Iconography. 3rd edn. New Delhi:

Mnshiram Manoharlal.

२२. Dhavalikar, M. K. 1990. First Farmers of the Deccan. Pune: Ravish Publishers.

२३. Dhavalikar M. K. 1999. Historical Archaeology if India. New Delhi: Books and

Books.

२४. Dymond D. P. 1974. Archaeology and History: A Plea for Reconciliation. London:

Thomas and Hudson.

२५. Erodsy, George. 1988. Urbanisation in Early Historical India. Oxford: BAR.

२६. Gonda, Jan. 1975. A History of Indian Literature. 10 volumes. Wiesbaden: Otto

Harrassowitz.

२७. Gupta, P. L. 1979. Coins. 2nd edn. Calcutta.

२८. Keith, A. B. A History of Indian Literature. Reprints. Delhi: MLBD.

२९. Kenoyer, J. M. 1998. Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. Karachi:

Oxford University Press.

३०. Kosambi, D. D. 1985. An Introduction to the Study of Indian History. Reprint.

Mumbai: Popular Prakashan.

23

३१. Lad, Gauri P. 1981. Mahabharata and Archaeological Evidence. Pune: Deccan

College.

३२. Sharma R. S. 1996. The State and Varna Formation in the Mid-Ganga Plains. New

Delhi: Manohar Publishers.

३३. Rao, T. A. Gopinath. Elements of Hindu Iconography. Delhi:MLBD.

३४. Roy T. N. 1983. The Ganges Civilization: A Critical Study of PGW & NBPW

Periods of the Ganga Plains of India. New Delhi: Ramanada Vidya Bhavan.

३५. Thapur, Romila 1990. From Lineage to State. Delhi: Oxford University Press.

३६. Tripathi, Vibha 1976. The Painted Gray Ware: An Iron Age Culture of North

India. Delhi: Concept Publishing House.

३७. Tripathi, Vibha.2001. Age of Iron in South Asia: Legacy and Tradition. New

Delhi: Aryan Books International.

३८. Winternitz, Maurice. A History of Indian Literature. 3 volumes. Reprints. Delhi:

MLBD.

CB 13.407 (िनयिमत) / EB 13407 (बिहः)

वारसा वापन- २

Heritage Management- II

या िवाांनी ततृीय सतात वारसा वापन- १ (Heritage Management- I) हा िवषय घतेला होता,

ानंाच चतथु र् सतात वारसा वापन- २ (Heritage Management- II) हा िवषय िनवडण्याची मभुा आह,े

याची नद यावी. १. परुातिवषयक कायद े

२. साव र्जिनक/खाजगी वसुगंहालय ेआिण समाज

३. भारतातील साव र्जिनक वसुगंहालय ेआिण महपणू र् खाजगी सगंह

४. परुावशषेाचंी अिधकृत आिण अनिधकृत आयात आिण िनया र्त

५. साृंितक वारसा, कलावशषेाचंा ापार आिण राीय नीती

24

सभ र्सचूी-

सभ र्गासंाठी पपत क. १३.३०७ची सभ र्सचूी पाहावी.

CB 13.408 (िनयिमत)

पक

Project

एखाा िवषयावर सशंोधन पक करण्याची परवानगी केवळ िनयिमत िवाांनाच दणे्यात आली आह.े िनयिमत

िवाांनी असा पक करायच े ठरिवास पकाकिरता भारतीयिवेया अासाशी ससुगंत असा िवषय

िनवडण ेबधंनकारक असले. या पकाच ेगणु इतर िवषयाइंतकेच असान ेएका सताया कालावधीत योग्य पकार े

सशंोधन पणू र् कन पक अहवाल सादर करता यईेल अशा बतेाचा िवषय सशंोधनासाठी िवाा र्न े ठरवावा.

ठरिवलेा सशंोधन-िवषयाशी सबंिंधत कोणाही ताया माग र्दश र्नाखाली िवाथी सशंोधन क शकतो. सशंोधन

पकाकिरता िवाा र्ला िवषय आिण माग र्दश र्क परुिवण्याची जबाबदारी िवापीठाची नाही. ाचपमाण ेिवाा र्न े

िनवडलेा माग र्दश र्कास िवापीठातफ कोणाही पकारच ेमातचे ेपत, मानधन इादी दणे्यात यते नाही, याची

नद यावी. िवाा र्न े िविहत नमुात पक अहवाल तयार कन िदलेा मदुतीत िवभागाम ेसादर करण े

आवश्यक आह.े िवापीठ तय ताकडून सदर अहवालाच ेमूाकंन कन घईेल आिण ानतंर ा ताया

उपितीत िवाा र्च ेपक्ष सादरीकरण (Viva-voce) आयोिजत करण्यात यईेल. हा काय र्कम सवांसाठी खलुा

असले. िवाा र्न े सादर केलेला पक अहवाल, केलेले सादरीकरण आिण ानतंर (पके्षकानंी प िवचारले

असास) केलेले शकंासमाधान या सवांचा िवचार कन िवाा र्ला तय ताकडून गणु िदले जातील. या

िवषयीची सिवर मािहती िवभागपमखु अथवा अासकमाच ेसमयक यांयाकडून घऊेन मगच चतथु र् सतातील

एक वकैिक िवषय णनू सशंोधन पक करण्याच ेिनित कराव.े

********