Transcript of Ugo Baldini y Leen Spruit (edd.) - Catholic church and modern science, Vol. I.2
CATHOLIC CHURCH AND MODERN SCIENCE
Documents from the Archives of the Roman Congregations
of the Holy Office and the Index
Volume I
Until recently, historical research on the censorial
interventions
regarding Science and natural philosophy by Roman
ecclesiasti-
cal bodies of doctrinal control focused for the most part on
indi
vidua] cases, such as those of Giordano Bruno and
Galileo
Galilei. Accordingly, most studies concentrated on the
‘victims’
of ecclesiastical censorship, rather than on the institutional
as-
pects of the latter. Hence, due also to the enduring closure of
the
Roman Archives of the Inquisition and the Index,
individual
cases were seen as fully representative for the Standard
func-
tioning of these bodies of doctrinal control. This annotated
edi-
tion of documents from those archives aims to fumish a
more
detailed and articulated picture, paying attention to doctrinal
and
juridical aspects, and in particular to phenomena that can be
best
defined as pertaining to the longue duree, namely the
broader
views underlying the ecclesiastical assessment of Science
and
natural philosophy.
In the past, investigation into the Catholic Church’s
attitude to-
wards Science and philosophy has frequently been
characterized
by several forms of bias. Since the Enlightment, some
Catholic
authors were heavily conditioned by apologetic aims, while
most
iay’ historians described the relation between science and
faith
in ternis of the Church’s hampering of scientific progress.
Both
approaches assumed, and accordingly developed, an
essentially
monolithic picture of the functioning of the Congregations.
In
particular, nineteenth and twentieth-century historical studies
an-
alyzed the Roman Congregations as characterized by fixed
cri-
teria, ignorant collaborators, hostility towards science and
free
thought, and in general by a fundamental misunderstanding
of
cultural innovation. The recent opening of their archives
permits
a more balanced account of the inner functioning of these
bodies,
in particular as to the slow, but significant, development of
the
criteria, the scientific culture and philosophical mentality
of
members and functionaries of the Congregations, and finally
as
to the effects of ecclesiastical censorship.
The aim of this edition is not to formulate definite answers,
but
rather to contribute in fumishing materials in a way which
is
more extensive and less casual than was done in the past.
The
detailed documentation now available does not justify any
revi-
sionism or apology of censorial interventions in historical
de-
bates and research, but it certainly obliges historians to go
beyond
generic, harsh and fairly biased condemnations. In effect, the
doc
uments reproduced here suggest that the Congregations did
not
have the precise aim to bridle doctrinal dissent regarding
Aris-
totelian and scholastic science and natural philosophy in
any
technical sense.
This first volume represents the period from the rise of
the
Roman Congregations till the end of the sixteenth century.
Pre-
liminary work for subsequent volumes on
seventeenth-century
developments and on the period until 1808 has now been
started.
On the cover:
of Petrus Apianus, Folium populi, Ingolstadt 1533.
------------------------------------------- 5
-------------------------------------------
AND MODERN SCIENCE
Documents from the Archives of the Roman Congregations
of the Holy Ojfice and the Index
Volume I
SERIES DOCUMENTORUM ARCHIVI
Ugo Baldini, General Editor
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
CATHOLIC CHURCH AND MODERN SCIENCE
Documents from the Archives of the Roman Congregations
of the Holy Office and the Index
Volume I
TOME 2
Tei. 06.698.85003 - Fax 06.698.84716
TOME 2
P art tw o: T rials, Ce n s u r a e , P rohib itions
Second section: Ind ividual cases
15. Tommaso
Campanella..............................................................
975
16. Girolamo
Cardano.....................................................................1033
17. Nicolaus
Copernicus.................................................................1473
18. Janus
Cornarius........................................................................1482
19. Cesare
Cremonini.....................................................................1485
20. Konrad
Dasypodius.................................................................1488
21. Domenico
Delfino.....................................................................1495
15
On 3 July 1593, the Congregation for the Index decided to discuss
the prohibition of the works by Tommaso Campanella (1568-1638)
(doc. I).1A few days later Pope Clement VIII decided not to promul
gate the modified version of the Sixtine Index.2This is the most
likely reason why for the following two years Campanella’s case was
not taken into consideration by the Congregation, the latter being
deeply engaged in the organization of a new Index till 1596. By the
end of 1593, Campanella was arrested by the Paduan Inquisition
together with Giambattista Clario, both being accused by Ottavio
Longo, who probably had been arrested shortly before.3Direct and
indirect sources permit an approximate reconstruction of the
charges: (1) the composition of a work de tribus impostoribus; (2)
discussing de fide with a converted Jew - who can be
identified as Ottavio Longo - who in the meantime had returned to
his original religion (doc. 38); (3) the composition of a
blasphemous sonnet on Christ (doc. 33); (4) the possession of a
book on geomancy; (5) the disapproval of the doctrine of the
Church; and (6) the entertainment of the opinions of
Democritus.4Since the very start of the Paduan trial, Campanellas
and Clario’s positions were opposed to that of Longo (see docs.
2-5, and 8). At the beginning of 1594, Campanella was tortured
twice and on 15 July, due to the intervention of the Archduchess
Mary of Habs-
1This decision was probably triggered by the examination of
Campanellas manuscripts
taken away by some of his brethren and transmitted by the superiors
of his Order to the
Roman Holy Office 1592. See Firpo 1998, pp. 317-18; Frajese2002,
pp. 37-38.
2See ch. The Organization of the Index, Introduction, § 3.
5 For a reconstruction, see Frajese 2002, pp. 43-44. For
Campanellas earlier trials, see Fir
po 1998, pp. 44-59.
4 For the indirect sources, see Amabile 1882: III, p. 286; Amabile
1887: II, p. 124; Cam
panellas letters of 12 April and of the l,hJune 1607, in Campanella
1927, pp. 60-61, 107-
108; Firpo 1998, p. 280. For discussion and reconstruction, see
Amabile 1882: I, pp. 67-72;
Firpo 1998, pp. 65-67; Ernst 2002, p. 29; Frajese 2002, p.
39f.
~ 975 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
burg, his case was submitted to the Pope. After a few days, he was
tortured again (doc. 6). On the night of 30 and 31 July a group of
people attempted to liberate Campanella and Clario from prison.5Af
ter only three days, the Venetian Council of Ten6started legal pro-
ceedings in order to arrest the offenders and on 6 August a student
from Piedmont, a certain Giacomo Damiani accused a certain Dome-
nico Brandolini.7During the autumn the cleric Antonio Vidali, the
only person that the Council had been able to arrest in the
meantime, was sentenced - also on other charges - to death and was
decapitated on 23 October.8On 18 August, the Congregation of the
Holy Office, having been informed of Campanellas attempt to escape,
decreed the absolution for informers possibly involved as
accomplices (doc. 7). Shortly before 11 October (cf. doc. 27),
probably as a consequence of the attempted jail break, Campanella,
Clario and Longo were extra- dited to the Central seat of the Roman
Inquisition, which at the begin- ning of the following year ordered
Nicolo Fanti, one of the accom plices in the attempted get-away
from the Paduan prison, to appear before the Inquisitorial court in
Rome (doc. 10).9In the Spring of 1595, the lawsuit entered a new
stage: Campanella was permitted to prepare his defence and the
repetition of the testimonies was ordered (docs. 11-12). This first
Roman trial was concluded with a condemna- tion to an abjuration de
vehementi on 30 October 1595 (doc. 37).10 However, the
preliminary proceedings concerning the attempted es-
5Moro 1996, p. 167.
6One of the major governing bodies of the Republic of Venice from
1310 to 1797.
7Moro 1996, pp. 171-73.
8Moro 1996, pp. 173-74.
9This order was reiterated on 6 February 1597 and 29 January 1598;
see docs. 23 and 28.
10According to Firpo, Campanella abjured with Clario on 16 May 1595
in the church of San
ta Maria sopra Minerva (Rome); cf. Firpo 1950a, p. 78; Firpo 1954,
p. LXXI: DBI, 17, p. 377; and
Firpo 1998, p. 83, note 59. Unfortunately, Firpo did not mention
his source, and - as was poin-
ted out in the general Introduction (§ 1.3) - there is a lacuna in
the series of the Decreta for the
period from 2 May to 28 December 1595. A possible source of his
datation is in BAV, Urb. Lat. 1063, where on f. 318r,
the anonymous author of the Avvisi deWanno 1595 reported
under “Di
Roma li 17 Maggio”: “Hieri si fece nella Chiesa della Minerva, alia
presenza di molti Cardinali et
concorso di molto popolo 1’abiuratione di 12 vacillanti in fede che
per certe loro opinioni cosi
scabrose si lasciaranno dire agli altri; solo si scrivera che uno
Ateista che crede che morendo il
corpo, muoia 1’anima ancora sara brugiato vivo con la statua di
Giovanni Lopez fatto Ebreo in
~ 976 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
cape from prison continued (doc. 14). After his abjuration, Cam
panella was confined to the Monastery of Santa Sabina in Rome,
where he had stayed since at least December of that year.11Subse-
quently (on 16 December 1596), he moved to Santa Maria sopra
Minerva, stili under surveillance of the Vicar and General of his
Or- der (doc. 21).
In March 1597, while climbing the scaffold in Naples, the Calabri -
an bandit Prestinace made some damaging statements on Campanel-
la’s account, essentially concerning the Catholic faith (doc. 24).
Cam panella was again arrested and kept in prison in Rome till 17
Decem ber, when he was declared innocent and committed to the
Superiors of his Order (doc. 26). On the lst of April 1598, the
Congregation of the Holy Office recognized their failure in his
surveillance, and the following day the Cardinals ordered Antonio
Brini, another accom- plice in the attempted Paduan jailbreak, to
appear in Rome (docs. 30- 31). In a letter of 15 April 1598 from
Lorenzo Mongio, Bishop of Minervino, to Card. Santori in Rome (doc.
32), it can be deduced that Campanella left Rome at the beginning
of March. In this letter, Mangio informed Santori that, when he was
leaving Rome for his Bishopric (less than two years previously,
having been ordained in June 1596), Mario dei Tufo,12Lord of
Minervino, had urged him to
Salonico, dove gia era tanto favorito in questa Corte.” See also
under 20 May, on f. 326r: “Questa
mattina 1’Ateista s’ha fatto corteggiar da tutta Roma corsa per
vederlo condurre al fuoco in Cam
po di Fiori dove e stato brugiato con la grande figura in tela di
Gio. Lopez.” And finally, see
f. 329v: “Furno martedl condotti ad abiurare nella Minerva 12.
prigioni dei Santo Officio sendo
ad alcuni dato in pena la galera, ad altri carcere perpetua, et ad
uno della Provintia dei Cragno
impenitente, et ostinato, e stato in pena d’essere abbruggiato
vivo, si come e seguito questa matti
na.” Note, however, Campanella is not mentioned as one of the
twelve defendants. This datation
is not only unwarranted, it is also highly improbable, because it
presupposes that the final part of
Campanellas first Roman trial, including the preparation of his
defence and the repetition of the
testimonies that were ordered on 19 April (doc. 12), was concluded
within less than four weeks.
" See the letters to Card. Michele Bonelli and to Alberto
Drago, written on 20 and 21 De
cember 1595, in Campanella 1927, pp. 8-9, and
Campanella 2000, pp. 21-22.
12 Mario dei Tufo (Naples, ca. 1547 - after 1611), belonged to a
secundary branch of the fa-
mily, which had estates in Puglia since the Norman era; in 1592 he
bought the Minervino
feud, which he sold in 1611; during the early 1590s, Campanella
stayed in his Neapolitan hou-
se, probably as preceptor of his children; dei Tufo financed the
publication of Philosophia sen-
sibus demonstrata. See Testa dei Tufo 1627, pp. 54-58, 69;
Campanella 1927, pp. 1-3; D’Aloja
1976, p. 58; Firpo 1998, pp. 47, 50, 54, 84n, 126, and 127n.
~ 977 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
ask the Cardinal that Campanella, then confined in Santa Sabina, be
assigned to him as theologian. And even if the Cardinal and the
whole Congregation, probably consulted in an informal way,13had
declined his request, dei Tufo pressed the Bishop to repeat his re-
quest. Thus, probably flying from his superiors, Campanella
succeed- ed in going to Minervino.14The Roman response to Mongio is
un- known but it was probably in the negative because Campanella
sub- sequently returned from Minervino to Naples where, between the
late Spring and the early Summer of 1598, he gave lessons and wrote
some texts that are mentioned by Firpo.15Then, in July, he finally
un- dertook the journey to Calabria, where, on 11 November, he
wrote to Card. Santori, begging to be pardonned for his remaining
penalty (doc. 37). In effect this letter confirms that Campanella
was stili un der surveillance and relatively limited in his freedom
of movement. From the annotations to this letter, it can be
inferred that the answer was negative (“prima sententia maneat in
suo robore”).16Moreover, they reveal the date of his abjuration (30
October 1595).
During the same period, Campanella threw himself into the plot
against the Spanish dominion in Southern Italy. When the conspiracy
had gathered hundreds of partisans and the support of the Turkish
navy, two informers betrayed it to the Spanish authorities, which
react- ed with rapid repression.17Campanella was arrested on 6
September
,s See ACDF, SO, Decreta, 1596, fols. 201v-202r.
14Mongio did not write explicitly that Campanella stili stayed in
Minervino, but the con-
tent of the letter seems to suggest this. Moreover, it seems
unreasonable to presume that he
left the See in the hope of returning there when the request would
have been granted. As a
matter of fact, leaving his protector and returning under the
control of his Order in Naples
would have compromised Campanella’s chances. However,
according to Ernst 2002, pp. 42
and 265 (note 45), Campanella had already been in Minervino in the
early 1590s; see also
Formichetti 1999, pp. 14-15.
13 Cosmografia and Encyclopedia facilis (both lost),
and a final version of Epilogo magno\
see DBI, 17, p. 378.
16The answer was certainly forwarded, because, as a rule, on
incoming letters the annota
tions were recorded when the Congregation had taken decisions about
the demands or infor-
mations they contained, and when the reply had been formulated.
There is no evidence,
however, which makes it possible to establish whether the addressee
was Campanella or else
his superiors.
17A detailed reconstruction is in Amabile 1882: I, ch. 3.
~ 978 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
1599 and brought to Naples with dozens of friars and hundreds of
lay- men involved or compromised (doc. 41). The Roman Holy Office
ap- pointed Alberto Drago, the then Vicar of the Bishop of Caserta
Benedetto Mandina, the Neapolitan Vicar Ercole Vaccari and the Nun-
cio Jacopo Aldobrandini as delegates for the trial against
Campanella (doc. 45). Campanella, recognized as one of the main
leaders of the re- volt, was charged of lese majesty and
heresy. Hence, his case appeared as a rather desperate one even
from the very start. Only the conflicts be- tween ecclesiastical
and lay tribunals, as well as the hope to press him to detailed
revelations and lists of accomplices initially saved his life. When
on 7 February 1600 he was submitted to torture, Campanella
confessed most of the charges he was accused of, appearing unable
to resist the torments. After a short while, however, at the
beginning of April, he began to act the part of a madman.
Tortured again on 18 May, he did not betray himself and for more
than a year he maintained the fiction that would save his life.
According to canon law, a madman can- not be put to death because
he is unable to regret his sins, hence his soul would be lost, and
the fault would lie with the judges who con- demn him. When, on 4
June and 5 June 1601, he succeeded in getting over the terrible
torture of the “veglia”, his judges let him sign the for- mal act
which declared him legally mad.18Escaped from the scaffold, he
lived several months between life and death, and was finally
confined to striet surveillance in the underground jail of the
Castel Sant’Elmo in Naples, with neither a conclusive verdict nor
any hope of acquittal.
For the reconstruction of Campanella’s sixteenth-century trials,
Luigi Firpo’s essay “I primi processi campanelliani in una
ricostruzione uni- taria” (1939) is stili of some help.19Using the
hundred documents from the Roman Holy Office published by Enrico
Carusi in 1927,20Firpo succeeded in furnishing a more precise
picture of Campanellas trials than that proposed by Luigi Amabile
at the end of the nineteenth cen- tury.21In the late 1940s, the
intervention of Card. Giovanni Mercati
18Firpo 1998, pp. 247-67.
19First edition in theGiornale critico della filosofia italiana\
now available in an edition by
Eugenio Canone (in Firpo 1998).
20Carusi 1927.
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
permitted Firpo to visit the Holy Office Archive, where he gathered
twenty-three new documents concerning Campanella and his accom-
plices,22which he would use - without publishing the texts - for
essays to appear in the 1950s and 1960s, such as, the chronology in
an edition of Campanellas works,23the entry on Campanella for
the Dizionario
Biografico degli Italiam?* and for manuscript
annotations to an offprint of his 1939 essay, now held in the
Archivio Firpo in Turin.25
In addition to the 1598 letters by Mongio and Campanella (docs. 32,
37), the following documents are to be mentioned. A first group of
decrees (docs. 4, 8, 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 25, 27,
29, 35, 36) shed new light on the Paduan arrest in 1593 and the
1599 conspiracy in Calabria. A second group (docs. 7, 10, 14, 23,
28, 29, 31, 34, 39) makes it possible to identify the persons
involved in the attempted jail-break in Padua (early 1594), which
the Congregation started to investigate from 18 August 1594 (doc.
7). Those involved included Nicolo Fanti, who was pardoned on 4
March 1599 (doc. 39), and Antonio Brini, under examination since 21
March 1596 (doc. 14), and whose trial, although he was pardoned on
2 April 1598 (doc. 31), continued till at least 26 July 1600 (doc.
49). Other docu ments in this group of decrees regard the Jew Isac
Senighi, resident in Mantua, on trial since 8 July 1598 (doc. 34).
His cause was stili being examined by the Cardinals in 1604, as on
17 September of that year he was fined to pay 200 scudi.2b A
note to an already known decree regards Campanella, charged of
atheism, on a more direct basis (doc. 48). Finally, the letter from
the Archbishop of Cosenza, dated 24 Sep tember 1599 (doc. 42),
attests the outcry raised in Calabria by the re- volt
organized by the Dominican Friar. Apart from doc. 38, all
documents reproduced here have been re-
cently published in the reprint of Luigi Amabiles biography of Cam
panella.27
22This discovery was announced in Firpo 1950a, p. 82.
23Firpo 1954.
24DBI, 17, pp. 372-401.
25Firpo 1998, p. XV.
26See ACDF, SO, Decreta, 1604-1605 [52], pp. 160-61,
251. 393; ACDF, SO, St. st.,
NN.3.d, fols. 154v-155r.
27See Spruit-Preti 2006.
(Rome, 3 July 1593)
Die3.aIulij 68v
Cong(regati)o habita apud Minervam in aedibus IllT Card. Ascula-
ni29ubi interfuerunt Card.lesAlanus30et Borromaeus31reliquis ab Ur
be absentibus. (...)
In sequenti Cong(regatio)ne tractandum de expurgatione operum
69r
imprimendorum Hier(ony)mi Savonaroli32et prohibitione operum33
Thomae Campanellae, et de modo authenticandi Indices extra Ur bem
mittendos cum sigillo 111.ml Card. Asculani Cong(regatio)nis
Praesidis et subscriptione Secretarii sicut olim in publicatione
Indicis Romani peractum fuit cum Secretarius per constitutionem
Sixti V.1 facultatem habeat in publicam formam notariorum acta
Cong(regatio)- nis redigendi, et commissum Ill.moCard. Asculano ut
nomine Cong(rega- tio)nis S.mopraesentaret Indicem publicandum
eiusdem auctoritate.
28Published in Firpo 1950c.
29Girolamo Bernieri; BlOGR.
i0William Allen; BlOGR.
31Federico Borromeo; BlOGR.
32See the minutes of the meeting of 8 October 1594, in ACDF,
Index, Diari, 1, 81r:
“Card.lisColumna retulit Censuram in sermones fratris Hyeronimi
Savonarolae, et ex om
nium sententia conclusum quod M(agist)ro S. Palatii tradatur, et
uni ex Jesuitis recognoscen
dum ex quorum approbatione censuratae sermones auctoritate
Congregationis impressioni
dari possint.” For the prohibition of the works of Girolamo
Savonarola (1452-1498), see ILI,
IX, p. 353.
33Notice that till 1593 Campanella had published only one book,
namely Philosophia sen-
sibus demonstrata (Naples 1591); probably, the Congregation
included the manuscripts con-
fiscated in Bologna among the works to be prohibited
(seesupra).
~ 981 ~
2
(Rome, 8 February 1594)
l92r Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Universalis
Inquisitionis habita in Palatio Ill.ml et R.mi Domini Card.llsS.
Severinae35in Monte Citorio coram Ill.miset R.misDominis
Card.busgeneralibus Inquisitori bus. In qua interfuerunt omnes
infrascripti.
Die VIII. mensis Februarij feria III. MDXCIIII
IUmuset R musq luJ(ius}Ant(onius) Card. S. Severinae IUmuset
R musj) pctrus Card.llsDeza36 IU muset R mus Dominicus
Card.llsPinellus37 IUmuset r muspr Hier(ony)mus Berner(iu)s
Car.llsAsculanus IU muset j mus fr_Constantius
Car.llsSarnanus.38(...)
In qua quidem cong(regatio)ne propositae fuerunt causae infra-
scriptae. (...)
I92v Octavij longhi39 fratris Thomae Campanellae Ioannis Baptistae
Clarij40de Utino Philosophiae Doctoris quod omnes sup(radic)ti
torqueantur arbitrio R.'1' P.aInquisitoris,41
et incipiatur ab Octavio deinde a Ioanne Baptista Clario,
successive a fratre Thoma supradicto.
aAfter “P.”: “[Officialis]”, crossed out.
34Published in Carusi 1927, n° 1.
35Giulio Antonio Santori; BlOGR.
36Pedro de Deza; BlOGR.
~ 982 ~
(Rome, 3 May 1594)
Congregatio officii Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis
Inquis(itio)nis habita in Palatio Montis Citorij coram Ill.miset
R.mlsdominis Card.busge neralibus Inquisitoribus. In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet:
Die III mensis Maii feria III. MDXCIIII
IU nmset mus Cardinalis S. Severinae IU muset musj Cardinalis
D[eza]
Ill.muset R.musD. Card.llsPinellus 111.muset R.musfr. D.
Car.llsAsculanus 111.muset R.musD. Card.llsSarnanus (...)
Paduana Ioannis Baptistae Clarij Fr(atr)is Thomae Campanellae
ordinis Predicatorum et Octavii Longi
de Barletta carcerati in S. Off(ici)o Inq(uisitio)nis Paduanae
facta relatio ne processus et Torturae sup(radic)ti Octavij Ill.,T"
Domini mandaverunt procedi ad torturam contra Clarium et Campanella
iuxta alia decreta.
4
(Rome, 6 July 1594)
Congregatio officii S. Romanae et Uni(versa)lis Inq(uisitio)nis
habi ta in Palatio Ill.ml et R.ml Domini Card.llsS. Sev(erinae) in
Monte Cito-
42Published in Carusi 1927, n° 2.
43Published in Frajese 2002, p. 45, note 53.
246v
247v
285r
~ 983 ~
287r
294r
Die VI. mensis Iulii, feria IV. MDXCIIII
Ill.muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Card.lis S. Sev(erinae)
Sanctorius 111.muset R.musD. Petrus Card.llsDeza IUimiset r
musprater Hieronymus Bernerius Card.IlsAsculanus et IU muSet
musprater Constantius Car.lls Sarnanus (...)
Octavii Longhi de Barletta, carcerati in carceribus S.
Inquisitionis paduanae, inquisiti de quibus in actis, lectis
litteris ipsius datis, ordi natum fuerit quod litterae ponantur in
processu.
5
(Rome, 15 July 1594)
ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 294r, 297r«
Congregatio Officii s(anc)tae Romanae et Uni(versa)lis
Inquisitionis habita in Palatio Ill.mi et R.mi Domini Card.lisS.
Severinae in Monte Citorio In qua interfuerunt omnes
infrascripti.
Die XV mensis Iulii, feria VI. M(D)XCIIII
IU muset r musp) jujjus Ant(oniu)s Sanctorius Card.llsS.
Sev{eri)nae IU muset R musq petrus Cardinalis Deza IU mus£t
musflater Hier(ony)mus Bernerius Card.llsAsculanus IUmus e t R .m
us prater Constantius Car.ilsSarnanus et
111. ac R.musD. Paulus tit(ul)i s. Ceciliae
Card.lisSfondratus45(...)
In qua quidem Cong(regatio)ne propositae fuerunt causae infra-
scriptae (...)
44Published in Carusi 1927, n° 3.
45Paolo Emilio Sfondrati; BlOGR.
6
(Rome, 21 July 1594)
ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 300v-301r47
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis
habita in Palatio Dominorum de Columna apud Basilicam SS. Duo decim
Apostolorum de Urbe coram S.moD. N. Domino Clemente Pa pa VIII.48ac
Ill.mlset R.mISDominis Car.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua
interfuerunt omnes infrascripti
Die XXI mensis Iulii feria V. MDXCIIII
IU mUSet r mus Jul(jus) Ant(onius) Car.llsS. Severinae IU
muset r mus petrus Card.llsDeza IU muset musfrater
Hier(ony)mus Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU muset Rmus frater
Constantius Car.llsSarnanus
a“carcerati (...) Pad.”: in the margin.
46The Archduchess Mary of Habsburg, identified by Firpo as the
widow of Archduke
Charles of Styria (t 1590) - brother of Maximilian II - and thus
aunt of Rudolph II. Clario’s
father Leonardo (ca. 1519-1599) was nominated Court Physician in
Styria by the husband of
the Archduchess; cf. Firpo 1998, pp. 74-78.
47Published in Carusi 1927, n° 4.
48Clement VIII; BlOGR.
IU muset musq Paulus Car.llsSfondratus IU musac R_mus q
Franciscus Card.llsToledo49(...)
fratris Thomae Campanellae ord. fratrum Predicatorum Ioannis
Baptistae Clarij Octavii Longhi Neapolitani (...)
30ir R. D. Fiscalis50fuit voti quod Octavius longus Torqueatur, et
Ioan- nes Baptista, urgeatur acriter et etiam Thomas campanella,
qui redu catur prius ad car(ce)res.
R. P. fr. Albertus Tragagliolus51Comm(issa)rius S. Officii fuit
voti quod Ioannes Baptista Campanella21torqueatur deinde, iuxta
illius confessionem possit torqueri frater Thomas (habet illum pro
con- vincto).
R. P. frater Ioannes Vincentius52Vic(ariu)s gen(era)lis ord. Pred.
fuit voti quod frater Thomas Campanella est inditium quod est prave
intentionis propterea torqueatur, et etiam torqueantur alij iuxta
ea que resultaverint ex dicto illius poterit [procedere].
R D. Cosmus53fuit voti quod omnes supradicti torqueantur sed
gravius dictus frater Thomas.
R P D. Ferdinandus54fuit voti Torqueantur omnes sup(radic)ti sed
incipiatur a fratre Thoma Campanella et gravius ipse
torqueatur.
R. P. D. Dionysius Ratta55fuit voti quod omnes torqueantur. R. P D.
Ioannes Angelus Papius56fuit eiusdem voti. R. P D. Anselmus
Dandinus57fuit voti quod omnes sup(radic)ti Tho
mas, Octavius, et Ioannes Baptista sed gravius dictus frater
Thomas, S mus13 n Dominus Clemens praelibatus auditis votis
R.dorumDomino-
a“Campanella”: sic, for “Clarius”.
49Francisco Toledo;BlOGR.
55Cosmo de Angeli; BlOGR.
rum Praelatorum, ac Patrum Sacrae Theologiae et Dominorum luris
Utr(iusque) Doctorum S.tlsSuae et dicti S. officij consultorum in
eadem cong(regatio)ne interessentium decrevit, et ordinavit quod
scribatur.a
7
(Rome, 18 August 1594)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis
habita in Palatio IH.morumDominorum de Columna apud Basilicam SS.
Apostolorum coram S.moD. N. Domino Clemente Papa VIII, ac Ill.miset
R.misDominis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die XVIII. mensis Augusti feria V. MDXCIIII
IU mu* et r mus [3 Iul(iu)s Ant(onius) Sanctorius tituli S.
Barth(olo- mae)i in Insula Car.llsS. Severinae
IUmuset r musq petrus tituli S. Hieronymi Illycorum Car.llsDeza IU
muset j( musfrater Hieronymus tituli S. Mariae super Minervam
Car.llsAscul(anus) 111Ill.muset R.musfrater Constantius tituli S.
Petri in Monte Aureo
Car.llsSarnanus IUmu* et R ,nus q paulus tituli S. Caecilae
Car.IlsSfondratus Ul muset musq Franciscus tituli tituli S. Mariae
Transpontinae
Card.llsToletus (...)
aAfter “scribatur” the text breaks off.
58This document refers to Campanellas accomplices involved in the
attempt to escape
from the Episcopical prison in Padua at the beginning of
1594.
59Published in Spruit 2001a, pp. 244-45.
317r
— 987 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
3l7v Paduan. Lectis literis R P D. episcopi Paduan(i)60super edicto
et gratia ob
tenta a Consilio cap. X. super impunitate eorum qui caperint seu oc
ciderint eos qui violentiam fecerunt in carceres ad evadendum
carce- ratos.a(...)
Paduan. Lectis literis R P D. Episcopi Paduan(i) datis V.
superioris mensis
Aug(us)ti ac literis seu bannobConsilij Capit .X. emanatis
contra eos qui violentiam tentaverunt in carceres episcopales
dictae Civitatis, et super impunitate promissa in eisdem literis
seu banno illis qui cape rint seu occiderint eos qui huiusmodi
violentiam intulerunt, quibus li teris idem D. episcopus petit
absolvi ab irregularitate seu irregularita- tibus quam seu quas tam
ipse quam aliquis alius incurrisset seu incur rere potuisset ob
huiusmodi petitionem, et obtent[ionem] literarum seu edicti a dicto
senatu seu capite .X. eo casu quo mors, seu mutila- tio membrorum
alicuius sequeretur. Quibus auditis S.tasS. praedic tum D.
Episcopum et omnes alioscpresenti decreto absolvit, ac cum eisdem
dispensavit, et gratiose liberavit eosdem.
8
(Rome, 10 November 1594)
ACDF, SO, Decreta, 1594, fols. 367v-368r
367v Congregatio officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis
Inq(uisitio)nis habita in Palatio Ap(ostoli)co apud S. Petrum coram
S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII ac Ill.miset R.misDominis
Card.busgenerali bus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes
infra(scrip)ti
aIn the margin: “Vide infra”.
b“seu banno”: in the interlinear space.
0“alios”: in the margin.
60 The Bishop of Padua was Luigi Cornelio from 20 February 1589
till his death (31Octo
ber 1594); he had been nominated Inquisitor General of Sicily in
1559 and he had been
Bishop of Paphos (Cyprus) from 1570 to 1589. His letter is not
found in ACDF.
988 ~
Die X. mensis Novembris feria V. MDXCIIII
IU muset r musq Card.llsS. Severinae IU muset R musq
Petrus Card.llsDeza IU muset r muspr Hieronymus
Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU muset mus£r Constantius
Card.llsSarnanus IU muset r mus£>Paulus Card.llsSfondratus
IU muset musq Franciscus Card.hsToledo (...)
Octavij Longhi, filij q(uondam) camilli longhi de Barletta in
Appulia 368r
Tranensis dioecesis carcerati in carceribus d(ict)i s. officij ac
inquisiti ex causis de quibus in actis Ill.mi et R.ml dd.
Card.lespre(dic)ti decreverunt [quod] examinentur testes nominati a
fratre Thoma Campanella, et Ioanne Baptiste Clario super indicijs
novis contra dic[tum] octavium.
9
(Rome, 20 December 1594)
Congregatio Officij s. Romanae et Univ(ersa)lis habita in Palatio
389r
Officij s. Romanae et Universalis Inquisitionis habita in palatio
S(anc)ti Officijacoram Ill.miset R.mlsDominis Card.busgeneralibus
In quisitoribus. In qua interfuerunt omnes infra(scrip)ti
Die xx mensis Decembris feria III. MDXCIIII
111muset r musj) Julius Antonius Sanctor(iu)s Card.llsS.
Sev(eri)nae IU muset R musq petrus Card.lls Deza IUmuset
musfrat;er Hier(on)ymus Bernerius Car.1,sAscul(anus). IU muset r
musfrater Constantius Card.llsSarnanus (...)
In qua quidem congregatione fuerunt visitati omnes infrascripti
carcerati dicti S. Officij
“habita (...) Officij”: sic.
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
Die xx. mensis Decembris ferie III MDXCIII 390r Nota carceratorum
S(anc)ti Officij (...) 39ir 21. Fr. Thomas Campanella de Stilo ord.
Praedicatorum visitatus et
auditus et ordinatum quod per procur(ato)rem ord(inis)
[vestiatur]
10
(Rome, 9 February 1595)
ACDF, SO, Decreta, 1595, f. 50r61
50r Congregatio Officij Sanctae Romanae et Universalis
Inquisitionis ha bita in Palatio Apostolico apud sanctum Petrum
coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII ac Ill.miset
R.mISDominis Cardinalibus gene ralibus Inquisitoribus In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die IX. mensis Februarij feria V. MDXCV
111.muset R.musD. Iulius Ant(onius) Sanctorius tituli Cardinalis
Sanc tae Severinae.
Ill.muset R.musD. Petrus tituli S. Hier(ony)mi Illycorum
Car.llsDeza IUmuset r musq Dominicus tituli S. Chrysogoni
Car.llsPinellus IUmUSet ^muspra[er“ Hieronymus Bernerius
Car.llsAsculanus IU muset mus Frater Constantius tituli S. Petri in
Monte Aur(e)o
Car.hsSar(na)nus IUmuset musd paulus tituli S. Caecilae
Car.llsSfondratus IU muset musq Franciscus tituli S. Mariae
Transpontinae Card.lls
Toledo (...)
Mantuana seu aduana
61Published in Spruit 2001a, pp. 245-46.
~ 990 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
Pro N62(...)aInquisito de et super attentata fractura carcerum
Curiae Ecc(lesi)ae Paduanae lecto mem(orial)i pro eius parte
exhibito tenoris etc. et dicto memoriali audito S.musD. N. Dominus
Clemens papa VIII. praedictus mandavit quod d(ictu)s N. si vult
audiri repre- sentet se, vel in Carceribus huius .S. Romanae et
Universalis Inquisi tionis, vel alterius loci in statu
Ecc(lesiasti)co et desuper scribatur In quisitori Mantuae.63
11
(Rome, 14 March 1595)
Congregatio Officii sanctae Romanae, et Universalis Inquisitionis
74v
habita in Palatio dicti s. Officij apud s. Petrum coram 111.miset
R.mls Dominis Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, in qua
interfuerunt omnes infras(crip)ti videlicet
Die XIIII mensis Martij feria III. MDXCV
U l m u s et R.musDominus Iulius Antonius Car.llsS. Sev(eri)nae IU
muset Rmus £) Petrus Card.llsDeza.
Ill.muset R.musD. Dominus Card.llsPinellus (...)
In qua quidem Congreg{atio)ne propositae fuerunt causae infra-
scriptae et visitati infras{crip)ti carcerati (...)
Frater Thomas filius Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis
77r
Dioecesis Presbyter professus ordinis fratrum Praedicatorum
carcera-
aThe suspensive points are in the manuscript.
62Probably Nicolo Fanti is meant; see docs. 23, 28, 29, 33, 34 and
39.
63The Inquisitor of Mantua was Domenico Istriani from Pesaro; cf.
ACDF, SO, St. st., II.2.i, f. 125r.
64Published in Carusi 1927, n° 5.
991 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
tus in carceribus dicti S. Officii, ac inquisitus ex causis de
quibus in actis, eductus e dictis carceribus, et in aulam
Congregationis coram sup(radic)tis Ill.miset R.misDominis Card.bus
generalibus Inquisitoribus praesentatus, et ab illis visitatus, et
interrogatus, ac auditus fuit super eius necessitatibus, Deinde eo
amoto a loco dictae Congregationis, et per eosdem 111.moset
R.mosDominos Card.lesgenerales Inq.resdecre tum, et ordinatum fuit
quod dictus frater Thomas examinetur deinde praefigatur ei terminus
ad faciendum eius defensionem et procedatur ad ulteriora in causa,
Ac etiam provideatur ei a R.P. Procuratore gen(era)le dicti
ordinis
fratrum Praedicatorum ibidem in eadem congregatione interessente,
de Caligis, seu braghis et de diploide, ac de alijs
necessarijs.
Ioannes Baptista filius Leonardi Clari de Utino65olim scholaris Pa
duae, nunc carceratus in carceribus dicti Sancti Officij, ac
inquisitus ex
77v // causis de quibus in actis, eductus e dictis carceribus, et
in aulam dic tae congregationis coram supradictis Ill.miset
R.misDominis Cardinali bus generalibus Inquisitoribus presentatus,
et ab illis visitatus, et inter rogatus, ac auditus fuit super eius
necessitatibus, Deinde illo amoto ab aula Cong(regatio)nis Ill.ml
et R.ml domini Card.lesgenerales Inquisitores praedicti facto verbo
de meritis eius processus decreverunt, et ordina verunt, quod
dictus Ioannes Baptista examinetur, postea praefigatur illi
terminus competens ad faciendum eius defensiones.
Et insuper mandaverunt quod Custos dictorum Carcerum, loco vi ni,
quod d(ic)tus Ioannes Baptista non bibit, suppleat in alijs
cibis.
Octavius filius q(uondam) Camilli longhi de Barletta Tranensis
dioecesis carceratus in carceribus dicti sancti Officij, ac
inquisitus ex causis de quibus in actis, eductus e dictis
carceribus et in Aulam dic tae Congregationis coram supradictis
Ill.mISet R.misDominis Card.bus generalibus Inquisitoribus
presentatus, et ab illis visitatus, et interro gatus, ac auditus
fuit super eius necessitatibus.
65Leonardo Clario, father of Giambattista (seesupra).
~ 992 ~
(Rome, 19 April 1595)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis
habita in Palatio Ill.mi et R.mi Domini Cardinalis S. Severinae in
Monte Citorio, coram Ill.mlset R.mlsDominis Card.busgeneralibus
Inquisitori bus, In qua interfuerunt omnes infrascripti
videlicet
Die XIX. mensis Aprilis feria IIII. MDXCV
IU muSet R musj) Iuljus Antonius Sanctorius Car.llsS. Sev(eri)nae
IU muset r musq petrus Card.llsDeza IU muset r
musq Dominicus Card.hsPinellus et IU muset Rmus frater
Constantius Card.IlsSarnanus (...)
In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae infrascrip-
tae (...)
fratris Thomae filij Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacensis
Dioecesis presbiteri professi ordinis fratrum Praedicatorum
Ioannis Baptistae filij Leonardi Clarij laicijade Utino, et Octavij
filij q. Camilli longi laici de Barletta carceratorum in carceribus
dicti sancti Officij, ac inquisitorum de,
et super haeretica pravitate, rebusque alijs etc. lecto processu
contra eos, et eorum quemlibet formato, et illo mature atque
diligenter con siderato Ill.mi et R.mi Domini Card.lesgenerales
Inquisitores praedicti, decreverunt, et ordinaverunt quod
repetantur testes repetendi, et praefigatur eisdem reis terminus ad
faciendum eorum defensiones, et si nihil superveniat torqueantur
omnes respective pro ulteriori verita te, et complicibus, cum
protestatione citra preiudicium etc.
a“laicij”: sic, for “laici”, in the interlinear space.
103r
105r
— 993 ~
13
(Rome, 7 November 1595)
56iv (...) Die 7.amensis novembris 159568
Liber intit(ulatu)s fratris Thomae Campanellae Calabri de Stylo
Ord(in)is Praedicatorum Filosophia3sensibus demonstrata in octo
disputationes distincta fuit impressus Neapoli apud D. Horatium
Sal- vianum 1591.69111.ml prohibuerunt dictum librum, et
mandaverunt illum reponi in Indice librorum prohibitorum.70
14
(Rome, 21 March 1596)
370r Congregatio Officij Sanctae Romanae et Un(iversa)lis
Inq(uisitio)- nis habita in Palatio Ap(ostoli)co apud Sanctum
Petrum coram s.mo
a“Filosophia”: sic.
66 The Decree is included in a list entitled “Nota alphabetica
librorum omnium a Congre
gatione Romana S. Officij damnatorum ab anno 1550 usque ad annum
1596 per notarium ex
Decretis S. Officii tradita”; cf. in the same codex, f. 550r. The
Decree is not in the series of the
Decreta, because of the lacuna regarding the period
between 2 May and 28 December 1595.
6' See also ch. The Organization of the Index, doc. VI.15.
68Recall that Campanella abjured on 31 October; see Introduction
and doc. 37.
69Campanella 1591.
'° The work was not included in the Clementine Index (1596), which
had been printed al-
ready when this list was transmitted to the Congregation for the
Index. See ch. The Organi
zation of the Index, doc. VI.15, note.
Published in Spruit 2001a, pp. 246-47; draft on f. 160r-v.
~ 994 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
Domino Nostro Domino Clemente, Papa VIII ac Ill.mlset R.misDomi nis
Cardinalibus generalibus Inquisitoribus, In qua interfuerunt om nes
infrascripti videlicet
Die XXI. mensis Martij feria V. MDXCVI.
111m"Set r musQ Iulius Antonius Sanctorius Car.llsS. Sev(eri)nae IU
muset musq Petrus Cardinalis Deza IU muset j{ mus Dominicus
Car.llsPinellus et IU muset R mus£) Franciscus Card.llsToledo
(...)
In quaquidem congregatione propositae fuerunt causae et lecta
memorialia infrascripta. (...)
Tarvisina Pro Antonio de Brinis de Noventa Piavae, lecto memoriali
per eius
fratres Inquisitori Tarvisin(o)72exhibito, et dicto mem(oria)li
audito dictum fuit quod si dictus Antonius comparuerit, et se
personaliter presentaverit in carceribus sanctae Inquisitionis,
quod quoad spec tantia ad sanctum officium non procedetur contra
ipsum ad poenam ultimi supplicij.
15
(Rome, 2 April 1596)
Congregatio Officij sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis
habita in Palatio dictae S. Inquisitionis, apud S. Petrum coram
Ill.mls et R.misdominis Card.busgene(rali)bus Inquisitoribus, In
qua interfue runt omnes infrascripti videlicet
Die secunda mensis Aprilis feria III. MDXCVI.
qua die celebrabatur festum S.° Franc(isci) de Paula IU mu®et r
musp Iulius Ant(onius) Sanctorius Car.llsS. Sev{eri)nae
a The Inquisitor of Treviso was Felice Pranzini; BlOGR.
370v
379r
~ 995 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
IU muset r musq pej;rus Cardinalis Deza et IU muset r
musq Dominicus Car.llsPinellus (...)
In quaquidem cong(regatio)ne visitati fuerunt omnes et singuli in-
frascripti carcerati (...)
38lr Octavius fil(ius) q(uondam) Camilli longhi de Barletta in
Appulia Tranen(sis) dioecesis carceratus in carceribus dictae .S.
Inquisitionis ac inquisitus ex causis de quibus in actis eductus e
dictis carceribus et in aulam cong(regatio)nis coram supradictis
Ill.miset R.™sdominis Card.bus generalibus Inquisitoribus
presentatus, et ab illis visitatus et auditus fuit super eius
necessitatibus atque ordinatum quod detur illi aliquis liber.
16
(Rome, 16 May 1596)
I88r Congregatio Officij .S. Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis
habi ta in Palatio solitae habitationis Ill.ml et R.mi D.
Car.llsMadrutij73in Platea Agone coram Ill.miset R.misDominis
Car.busgeneralibus Inquisi toribus In qua interfuerunt omnes
infrascripti
Die XVI. mensis Maij feria V. MDXCVI.
IU muset R mus£) Lud(ovi)cus Card.llsMadr(utiu)s IUmuset Rmusq
Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius Card.llsS. Sev(eri)nae. IU muset r
musq petrus Card.llsDeza IU muset r musq
Dominicus Card.IlsPinellus IU muset r musq paulus
Card.llsSfondratus (...)
I89r Octavij q(uondam) Camilli Longhi de Barlettaa
a“Octavij (...) Barletta”: crossed out.
7i Ludovico Madruzzo; BlOGR.
(Rome, 31 May 1596)
Congreg(ati)o Officij S. Romanae et Uni(versa)lis Inq(uisitio)nis
ha bita in palatio solitae residendae2Ill.ml et R.mi domini
Car.llsMadrutij prope ecc(lesi)am S(anc)te Agnetis inbAgone. In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet.
Die XXXI. mensis Maij feria VI. MDXCVI
Ill.muset R.musD. Ludovicus tituli S. Laur(enti)j in Luc(in)a
Card.lls Madrutius
111.muset R.musd. Petrus Card.llsDeza IU muset mus£ Dominicus
Car.llsPinellus IU muset j mus J3 paulus Card.llsSfondrat(u)s
(...)
pro fratre Thoma Campanella car(cera)to [petente] restitui scripta
sua lecto mem(oria)li et dictum fuit quod informet0que scripta
sunt.
18
(Rome, 19June 1596)
Cong(regati)o officij S. Romanae et Un(iversa)lis Inq(uisitio)nis
habi ta in Palatio solitae residendae Ill.mi et R.mi D.
Car.llsMadrutij apud ecc(lesi)am S. Agnetisdin agone coram
Ill.miset R.misdd. Card.busgene ralibus Inquisitoribus. In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet
a“solitae residentiae”; in the interlinear space.
b“prope (...) S(anc)te Agnetis”: in the interlinear space above “in
Platea”, crossed out.
cAfter “informet”: “de”, crossed out.
dAfter “apud”: “Plateam”, crossed out; “ecc(lesi)am S. Agnetis”: in
the interlinear space.
193r
194r
201v
~ 997 ~
Die 19 mensis Iunij feria 4. 1596
Ill.muset R.musd. Card.llsMadrutius et Ill.musCar.llsS. Sev(eri)nae
Ill.muset R.musd. Card.lisDeza Ill.muset R.musD. Car.llsPinellus et
III.1’1'1' ac R.musD. Card.llsSfondratus
202r pro fratre Thoma Campanella professo ord.
predicatorumacond(uc)to in mon(aste)rio S. Sabinae de urbe petens
habilitari
Ill.mi etc concesserunt eidem licentiam ut accedere possit semel ad
visitandum septem urbis ecc(les)ias privilegiatas
tantum
19
(Rome, 3 July 1596)
2l2r Congreg(ati)o officij S. Romanae et Un(iversa)lis
Inq(uisitio)nis ha bita in Palatio habitationis Ill.mi et R.mi
Domini Card.lisMadrutij apud ecc(lesi)am S. Agnetis. coram
Ill.mlset R.mlsdd. Car.busgeneralibus In quisitoribus In qua
interfuerunt infrascripti
Die III. mensis Iulij fer. 4 1596
IUmus et R mus j C arcj Madrut(iu)s IU muset r musj
(]arc| ^§ Severinae
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza IU muset r musj
car(J.IlsPinellus IU muset R musj Carc|^Sfondratus IU muset r musj
( ami]lus Card.llsBurgh(esiu)s74
Ill.muset R.musD. Pompeius Card.llsArigon(iu)s75(...)
74Camillo Borghese;BlOGR.
20
(Rome, 10 October 1596)
Congregatio Officii S. Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis ha
bita in Palatio solitae residentiae3111.mi et R.mi D
Card.llsMadrutij co ram Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus
Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die X. mensis Octobris feria V. MDXCVI
IUmuset mus£) Ludovicus Car.llsMadrutius IU muset r mus£) pej-rus
Card.llsDeza
IU muset mus Dominicus Card.llsPinellus et IU muset r mus j)
Camillus Card.ilsBurghesius (...)
In qua quidem Cong(regatio)ne facta fuit relatio omnium carcerato-
rum s(anc)ti officii et status causae unius cuiusque (...)
Octavius Longus
(Rome, 16 December 1596)
Die XVI mensis Decembris feria 2a1596
Cong(regati)o habita in pal(ati)o S. Officij coram
111.mlsIll.misbet
a“residentiae”: correction of “habitationis”. b « J J J „ l i
s J J ] m i s ” . s i c ^
'6Published in Carusi 1927, n° 6.
212v
279v
312r
~ 999 ~
R.misMadr(uti)o, S. Severinae Deza Pinellus Asculanus Sfondrato
et
Burghesio (...) 3i4r Nota Carceratorum in abiuratione publica
expediendorum (...)
4. Octavius Longus de Barletta, eductus e carceribus, et coram
111.miset R.misdominis Card.bus
presentatus et ab illis visitatus et auditus fuit. (...)
315r Nota Carceratorum expeditorum (...)
3i5v fratris Thomae Hieronymi Campanellae de Stilo Squillacen. dioe
cesis presbyteri professi ord(ini)s Fratrum Praedicatorum, detenti
in
monasterio S.teSabinae3de Urbe ad instantiam dictae S.
Inq(uisitio)nis
loco relegationis, vigore sententiae contra eum latae Ill.ml et
R.ml Do
mini Card.les gen(era)les Inq(uisitio)res praefati
decreveruntbquod
amoveatur ex prefato monasterio S. Sabinae de Urbe et
transferatur ad Hospitium Conventus S. Mariae supra
Minervam et consignetur
Vicario et proc(urato)ri gen(era)li dicti ord(ini)s.
22
(Rome, 3 January 1597)
390v Congregatio Officij S. Romanae et Univer(sa)lis
Inq(uisitio)nis habi
ta in palatio solitae residentiae Ill.mi et R.mi domini
Card.llsMadrutij
apud ecc(lesi)am S. Agnetis in agone coram 111.mlset
R.mlsDominis
Car.busgeneralibus Inquisitoribus
Ill.muset RmusD Lud(ovi)cus S. Laurentij in Lu(ci)na
Car.llsMadr(utiu)s IU mus et R mus p) I u l iu s)
Ant(onius) Sanctor(iu)s tituli S. Mariae
Transtyb. Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset r musq
petrus tituli S. Hier(onym)i Illycorum Car.llsDeza
aAfter “Sabinae”: “Campanellae”, crossed out.
b“decreverunt”: in the margin.
~ 1000 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
IU muset r mus£) Dominicus tituli S. Chrysogoni Car.llsPinellus IU
muset r musfrater Hier(ony)mus Bernerius tituli S. Mariae
supra
Minervam Car.lls Asculanus IU muset r musd. Paulus tituli S.
Caeciliae Car.lls Sfondratus et IU muset musd Camillus11(...)
Octavij .q. Camilli Longhi de Barletta carcerati in carceribus
d(ic)- 39lv
tae S. Inquisitionis ac inquisiti etc fuerunt lecta memoralia et
decretum habitum in anno 1595.77
23
Decree of the Congregation of the Holy Office (Rome, 6 February
1597)
ACDF, SO, Decreta, 1597, f. 413r-v78
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis
4i3r habita in Palatio Ap(ostoli)co apud S. Petrum coram S.moD. N.
Do mino Clemente Papa VIII. ac Ill.miset R.misDD
Card.hbusgeneralibus Inq(uisito)ribus. In qua interfuerunt omnes
infrascripti videlicet
Die VI. mensis Februarij feria V. MDXCVII
IU muset r musd . Ludovicus tituli S. Laur(entij)
in Luc(in)a Car.lls Madr(utius)
IU muset musd. Petrus tituli S. Hiero(ny)mi Illyricorum Car.llsDeza
IU muset R musd. Dominicus Car.llsPinellus tituli S. Chrisogoni IU
muset R musprater Hier(ony)mus Bernerius tituli S. Mariae
supra
Minervam Car.llsAsculanus*3 IU muset musd. Camillus tituli S.
Eusebij Car.llsBurgh(esiu)s
aThe indication of the title is missing. Obviously, the text refers
to Camillo Borghese,
Card. of Saint Eusebius.
77Possibly, the Decree in doc. 12 is referred to.
78Published in Spruit 2001a, pp. 247-48.
~ 1001 ~
( . . . )
4i3v Paduan. Pro Nicolao fante79subdiacono dioecesis Paduanae lecto
me-
m(oria)li pro eius parte exhibito S.musD. N. prae(dic)tus dixit
quod compareat coram R.P.D. episcopo seu Inquisitore Paduano.
24
(Rome, 5 March 1597)
423v Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Univ(ersa)lis
Inquisitionis habita in Palatio solitae residentiae Ul.mi et R.ml
D. Car.llsMadrutij apud ecclesiam S. Agnetis in Agone coram
Ill.miset R.misDominis Car.busge neralibus Inquisitoribus. In qua
interfuerunt omnes infrascripti
Die V. mensis Martij feria IIII MDXCVII
IUmuset r musp) Ludovicus Car.hsMadrutius IUmuset r
mus£) Jul<ius) Ant(onius) Sanctorius Car.llsS. Severinae
IUmuset R musp>petrus Card.llsDeza IU muset R musp) Dominicus
Card.llsPinellus 111muset r musfrater Hier(onymu)s Berner(iu)s
Car.llsAsculanus IU muset r musq paulus
Card.llsSfondratus IU muset r musp) QimiHus
Card.llsBurghesius IU muset Rmus p) Pompeius Card.IlsArigonius.
(...)
424v fratris Thomae Campanellae Lecta depositione Scipionis
Persenacis81de Stilo Squillacen(sis)
'9See doc. 10, and docs. 28, 29, 33, 34 and 39.
30Published in Carusi 1927, n° 7.
81 “Persenacis”: corrected by Firpo in “Prestinacis”. The
Prestinace were a well-known
family from Stilo; several members were involved in the 1599
conspiracy of Calabria; cf. Fir
po 1998, p. 87.
dioecesis facta in Curia Archiepiscopali Neapolitan.82Ill.mi et
R.mi Do mini Card(ina)les generales Inq(uisitor)es prae(dic)ti,
mandaverunt dictum Fratrem Thomam reduci ad carceres dictae
S(anc)tae Inq(uisi- tio)nis et deinde fiant diligentiae pro
verificatione contentorum in dicta depositione contra dictum
fratrem Thomam.
25
(Rome, 28 March 1597)
Congregatio officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis Inquisitionis
habita in Palatio dicti S(anc)ti Officij apud sanctum Petrum coram
Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus In qua
inter fuerunt omnes infrascripti videlicet
Die xxviii. mensis Martij feria V. MDXCVII
IU mu5et R musQ Ludovicus Card.llsMadrutius.
Ill.muset R.musD. Iul(ius) Ant(oniu)s Sanctorius Card.llsS.
Severinae IU nmset r musp Domjnicus Card.llsPinellus IU muset
r musfrater Hieronymus Bernerius Card.,lsAsculanus IU muset r
muspaulus tituli S. Caeciliae Card.llsSfondratus 111muset r
mus£) Camillus tituli S. Eusebij Car.llsBurghesius 111muset musq
Pompeius tituli S. Balbinae Car.1,sArigonius. (...)
In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae infrascrip-
tae et visitati fuerunt omnes carcerati infrascripti (...)
frater Thomas filius quondam Hieronymi Campanellae de Stilo
Squillacensis dioecesis presbyter ordinis fratrum Praedicatorum sa
crae Theologiae Doctor carceratus in carceribus dictae S(anc)tae In
quisitionis, ac inquisitus ex causis de quibus in actis eductus e
dictis
82 See the letters by Card. Giulio Antonio to Alfonso Gesualdo,
Archbishop of Naples,
written between 22 February and 14 March, published in
Scaramella 2005, pp. 217-21.
437v
439r
— 1003 ~
carceribus, et in locum dictae congregationis coram supradictis
Ill.miset R.misDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus
praesentatus, et ab il lis visitatus, et auditus fuit super
universis eius necessitatibus. (...)
440v Octavius filius quondam Camilli Longhi de Barletta Tranensis
Dioece sis carceratus in carceribus dicti S(anc)ti Officij, ac
inquisitus ex causis de quibus in actis, eductus e dictis
carceribus per custodes carcerum, et in aulam congregationis coram
supradictis Ill.miset R.mlsDominis Cardi nalibus generalibus
Inquisitoribus praesentatus, et ab illis visitatus, et au-
44ir ditus fuit super universis // eius necessitatibus, et per
eosdem Ul.moset r mos ]3ominos Cardinales ordinatum fuit quod
provideatur eidem Octa vio de diploide.
26
(Rome, 17 December 1597)
ACDF, SO, Decreta, 1597, f. 606r-v83
606r Congregatio Officij S(anc)tae Romanae et Univer(sa)lis
Inq{uisitio)nis habita in palatio solitae residentiae Ill.mi et
R.mi Domini Cardinalis Madrutij apud ecc(lesi)am Sanctae Agnetis in
Agone, coram Ill.mlset r misD o m jn i s Cardinalibus
generalibus Inquisitoribus, In qua inter fuerunt omnes
infrascripti
Die XVII Decembris feria IIII MDXC[VII]
IU imaset r musD Ludovicus Card.IlsMadrutius IU muset r
musq Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius Card.llsS.
Severinae IUmuSet r musj) petrUs Card.llsDeza IUmus R musq
Dominicus Card.llsPinellus IU muset r musfrater
Hier(ony)mus Bernerius Card.hsAsculanus
83 Published in Carusi 1927, n° 8. Draft of the same document
in Decreta, 1597-1598,
f. 78r, with some omissions: “et diligenter”, “et ordinaverunt”,
“dictum fratrem Thomam”,
“dicto Officij coram (...) S. Officij”. Fair, contemporary copy in
ACDF, SO, Decreta 1597-
1598-1599, p. 203.
15. TOMMASO CAMPANELLA
IU muset r musq pau]us Card.llsSfondratus IU mUSet
Rmusq Camillus Card.llsBurghesius IU muset j(musq
Pompeius Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong(regatio)ne propositae fuerunt causae
infra(scrip)- tae (...)
fratris Thomae Campanellae filij Hieronymi Campanellae de Stilo
Squillacensis Dioecesis presbyteri professi ordinis fratrum
Praedicato rum carcerati in carceribus dicti S. Officij, ac
inquisiti ex causis de qui bus in actis, lecto processu contra eum
formato, et illo mature atque di ligenter considerato Ill.mi et
R.mi Domini Card.Iesgen(era)les Inq(uisito)res praedicti
decreverunt et ordinaverunt quod dictus frater Thomam libe retur
sub cautione iuratoria de se presentando in palatio dicti S.
Officij coram Hl.m,set R.misDominis Card.busgeneralibus
Inquisitoribus, sive eorum11R.P. // Commisario generali S. Officij
toties quoties etc.
Utque eius libri, et scripta prohibeantur, praeter ea quae sunt in
processu,84et ut consignetur eius superioribus, qui illum retineant
in aliquo Conventu absque periculo, et scandalo. Ac ut prima
sententia maneat in suo robore.
27
(Rome, 23 December 1597)
ACDF, SO, Decreta, 1597-1598, fols. 82r,
84v-85r
Congregatio S. Romanae et Universalis Inquisitionis habita in pala
tio S. Officij coramb
aAfter “sive eorum”: “loco” or “vice” is lacking.
bThe text breaks off.
84 It is not known which books were prohibited. On 7 August 1603,
several months after
the conclusion of the Neapolitan trial (November 1602), Campanellas
works were uncondi-
tionally prohibited by Giovanni Maria Guanzelli, Master of the
Sacred Palace; see Bujanda-
Canone 2002, p. 477.
Die XXIII mensis Decembris feria III MDXCVII
IU muset R musq Ludovicus episcopus Sabinensis Card.llsMadr(utiu)s
IU muset r musq Iulius Ant{oniu)s Sanctorius episcopus
Praenesti
nus Card.llsS. Severinae IU muset musq Petrus tituli S. Laurentij
in Luc{in)a Card.llsDeza IU mu* et musq Dominicus tituli S.
Chrisog(on)i Card.llsPinellus IU muset r musfrater Hier(ony)mus
Bernerius Card.ksAsculanus IU muset r musj) paulus tituli S.
Caeciliae Card.llsSfondrat{u)s 111muset R musCamillus tituli S.
Eusebij Card.lisBurghesius IU muset R musq Pompeius tituli S.
Balbinae Card.llsArigonius (...)
84v Nota carceratorum expeditorum3(...) 85r 8. Octavius Longus de
Barletta carc{era)tus die XI Octobris 1594.
28
(Rome, 29 January 1598)
2i3r Congregatio officij sanctae Romanae et Univ(ersa)lis
Inq(uisitio)nis habita in palatio solitae residentiae 111.ml et
R.mi Domini Cardinalis Madrutij, apud ecclesiam sanctae Agnetis in
Agone, coram Ill.m,set r misDominis Card.bus gen(era)libus
Inquisitoribus. In qua interfue runt omnes infrascripti
videlicet
Die XXIX. mensis Ianuarij feria V. MDXCVIII
IU mus£tr musq Lud0vicus Card.lisMadrutius
Ill.muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Sanctorius Card.lisS.
Sev(eri)nae IU muset r musq Petrus Card.ksDeza
“This annotation, attached to the draft of the minutes of the
meeting of 23 December
1597, is missing in the fair copy of the minutes; cf. ACDF,
SO, Decreta, 1597, fols. 608v-610v.
85Published in Spruit 2001a, pp. 248-49. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 238.
15. TOMMASO CAMPANELLA
IU muset r musq Dominicus Card.llsPinellus IU muset r
musfrater Hier(ony)mus Bernerius Card.llsAsculan(u)s IU muset
r mus paulus Card.llsSfondratus IU muset R musp) Camillus
Card.llsBurghesius et IU muset r mus£) Pompeius
Card.IlsArigonius. (...)
In qua quidem congregatione fuerunt propo-/ / sitae causae infra-
scriptae (...)
Nicolai Fantis subdiaconi Paduanae Dioecesis complicis tentatae
effractionis carcerum episcopatus Paduae, ut aufugerent frater Tho-
mas Campanella, et Ioannes Baptista Clarius carcerati Sancti
Officij, lecto memoriali, pro eius parte exhibito Ill.ml et R.ml
Domini Card.les generales Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt,
et ordinaverunt quod dictus Nicolaus veniat ad Urbem, ac se
presentet in hoc S(anc)to Of ficio, et remittetur ei poena
vitae.3
29
(Rome, 5 March 1598)
Congregatio officij sanctae Romanae et Univer(sa)lis Inquisitionis
habita in palatio ap(ostoli)co apud S. Petrum coram S.moD. N. Domi
no Clemente Papa VIIJ. ac Ill.miset R.misDominis Car.busgeneralibus
Inquisitoribus In qua interfuerunt omnes infrascripti etc.
Die V. mensis Martij feria V. MDXCVIII
IU muset r musp Ludovicus Card.llsMadr(utiu)s episc. Sab. IU
muset r musp) [Ll|(jUS) Ant(onius) Sanctorius Episcopus
Praenest.
Car.llsS. Sev(erinae) IU muset r musp>pet(ru)s tituli S.
Laurentij in Luc(in)a Card.llsDeza IUmuset r musp)
[3om(ini)cus Card.llsPinellus
aDraft in ACDF, SO, Decreta, 1597-1598, fols. 107r and
108v: “fugae Thomae Campanel
lae a carceribus et aliorum quoad vitam fiat ei gratia ideo
compareat in hoc S. officio.”
214r
214v
235v
~ 1007 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
IU mUSet r musprater Hier{onymu)s Bernerius Card.llsAsculanus
IU muset r musq Camillus Card.llsBurghesius IU muset r
musp) Pompeius Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong{regatio)ne propositae fuerunt causae infra-
scriptae (...)
236r Pro Nicolao de Fantis de Montagnana subdiacono bandito [vi]
poe nae capitis Paduae de anno 1594 propter carcerum fracturam
attenta tam, ut liberaret Thomam Campanellam, et Ioannem Baptistam
Cla rium carceratos ex causa S. Officij lecto memoriali pro eius
parte por recto ac literis eius fratrum germanorum ad
Inq{uisito)rem Paduae86 datis Montagnanae 9. feb. nec non literis
Inq(uisito)ris Paduae datis 21. feb. in quibus offert se
constituere coram episcopo87et Inq(uisito)re Paduae
fateriadelictum, sed petit gratiam vitae S.musD. N. p(raedictu)s
remisit ei poenam vitae, ac gratiam fecit poenae ultimi supplicij,
quoad ius competens .s. officio, respective eiusdem poenae sibi
impo sitae) a curia seculari, ipse sibi provideat, et caveat, et
S.tassua commi sit huncbcausam R.P.D. episcopo et R.P.
Inq(uisito)ri paduae.
30
(Rome, 1April 1598)
248r Congregatio Officii sanctae Romanae, et Univ(ersa)lis
Inquisitionis habita in palatio solitae residentiae Ill.mi et R.mi
Domini Card.llsMa-
aAfter “fateri” on the line below: “Paduan. Diocesis / Nicolao
Fanti / petenti concedi
episcopo et Inq(isito)ri paduan. licentiam lectis literis fra[...]
et aliorum fratrum lecto memo
riali per eius partem exhibito super gratiam poenae”, crossed
out.
b“hunc”: sic, for “hanc”.
86From 1597 to 1602 the Inquisitor of Padua was Felice Pranzini;
see ch. Medicine and
Natural Philosophy, docs. 10, 15, 16, 25, 29-33, 36, 46,
andBlOGR.
87Marco Cornaro; BlOGR
88Published in Carusi 1927, n° 9. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta, 1597-1598-
1599, p. 290.
drutij apud ecc(lesia)m S. Agnetis in Agonetis in Agoneacoram
Ill.mis et R.misdominis Card(inali)bus generalibus Inquisitoribus.
In qua in terfuerunt omnes infrascripti
Die Prima mensis Aprilis feria IIII. MDXCVIII
IU miis et R mus £) Ludovicus Card.lls Madr(utiu)s episcopus
Sa-
b(inensis) 111.muset R.musD. Iul(ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s
episcopus Praene
stinus) Car.llsS. Sev(eri)nae IU mmet r mus£) petrus Card.llsDeza
IU mUSet r musq Dominicus Card.llsPinellus IU muset r musfrater
Hier(onymu)s Ber(neriu)s Card.llsAsculanus IU muset r musq Camillus
Card.UsBurghesius et IUmuset r mus£) pompeius tituli S. Balbinae
Card.lisArig(oniu)s (...)
Frater Thomas Campanella ord(in)is Praedicatorum expeditus in hoc
s(anct)o Officio 17 Decembris pr(oxim)e preteriti sciatur in quo
conventu sit assignatus de familia et scribatur ord(ina)rio loci,
ut eius curam habeat et observet.
31
(Rome, 2 April 1598)
Congregatio Officij sanctae Romanae et Un(iversa)lis
Inq(uisitio)nis habita in palatio apostolico apud .S. Petrum coram
S.moD. N. Domi no Clemente Papa VIII. ac Ill.miset R.mlsDominis
Card.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua interfuerunt omnes
infrascripti
a“in Agonetis in Agone”: sic.
89Published in Spruit 2001a, pp. 249-50. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 296; later copy in ACDF, SO, St. st, L.3.a,
f. 1261r.
250r
252r
— 1009 ~
Die secunda mensis Aprilis feria V. MDXCVIII
IUmuset r musd Lud(ovicus) Card. Madrutius, Ul_mus et
R mus[3 Iu](ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s Card. S. Sev(eri)nae
IUmuset r musq petrus Card. Deza IUmuset r musq
Dominicus Card. Pinellus
111.muset R.musfrater Hier(onymu)s Berner(iu)s Card.llsAsculanus IU
muset r musj) Paulus Card. Sfondratus IU muset r musq
Camillus Card.llsBurghesius IU muset Rmusq pompeius
Card.llsArigonius (...)
In qua quidem cong(regatio)ne prop(osi)tae fuerunt causae infra-
(scrip)tae (...)
253r Pro Antonio a q(uondam) Ioannis3Brini de Noventa
Tarvisinae dioecesis qui XVI. mensis Iulij 1597. abiuravit de
Vehementi fauto- riam in S. officio In(quisitio)nis Paduae propter
attentatam liberatio nem a carceribus Fratris Thomae Campanellae,
et Ioannis Baptistae Clarij carceratorum ex causa S(anc)ti officij.
relato memoriali eius no mine exhibito S.musD. N. prae(dictu)s
fecit eidem Antoniobgratiam de poenis contentis in Bulla fe(licis)
re(cordationis) Pij Papae V. quae incipit Si de
Protegendis.90
a“a q(uondam) Ioannis”: in the interlinear space.
b“Antonio”: in the interlinear space.
90 The Bull Si de protegendis, issued on 1April 1569 by Pope
Pius V, ordained that who-
soever offended the Inquisitors or hampered their work, would be
deprived of ali posses-
sions and dignities, and his sons of all heredities or donations:
“filii etiam talium infames
sunt”. See Bullarium, VII, pp. 744-46.
~ 1010 ~
32
Lorenzo Mongio, Bishop of Minervino,91 to Card. Giulio Antonio
Santori, in Rome
(Minervino, 15 April 1598)
(autograph)
Ill.moet R.moMons(igno)r mio Padrone Colend(issi)mo
il Padrone di q(uest)a citta il S(igno)r Mario dei Tufo, perche io
cer- cai a V. S. 111.ma, quel Padre Dominicano F. Thomaso
Campanella detto, quando fui per partirmi da costi, essendo venuto
il d(ett)o Padre qui, hora3mi ha pregato, che io di novo lo dimandi
al S(igno)r Ant(oni)o Gaitano93per mio Theologho, et io per vivere
quieto questi pochi di al- tri, ho scritto gia, et lo pregho mi lo
cerchi in mio nome. Ma dall’altra parte pregho V. S. Ul.maper amor
di Dio, che resti contenta di provede- re secondo Dio, et secondo
lo spirito S(ant)o la inspirara, perche non pretendo altro io, che
quanto e secondo Dio, et secondo il volere di q(uest)a S(acr)a
Congreg(atio)ne de 111.™S(igno)ri Card.11in torno a cio, et in
tutt’il resto, et negandolo, non mi faccino per amor de Dio
pigliar’ inimicitia con questo sign(o)re, perche per non haverlilo
portato da al- lhora, sempre mi ha traversato, di modo, che mi
elegero piu presto ri- tornare in Convento che vivere cosi: perche
come gli scrissi il peso e in- supportabile. Ne avederabrispondermi
di q(uest)o, ma bastara dire al
a“hora”: in the interlinear space.
b“avedera”: sic.
93Antonio Caetani (1566-1624), member of the illustrious Roman
family, graduated in
law in 1590; received minor orders in 1593; in 1596, while
accompanying his uncle Card. En-
rico in Poland, he was charged with a mission to the Duke of
Bavaria and on his return, in
1597, with an official visit to the Venetian Republic; nominated
“cameriere segreto” by Pope
Clement VIII; in August 1605, he became Archbishop of Capua;
subsequently, he was Nun-
cio to Rudolph II (1607-1611), and from August 1611 in Madrid; in
April 1621, created Car
dinal by Pope Gregory XV, then Member of the Congregations of the
Bishops and of the
Council. See DBI, 16, pp. 120-25; HC, IV, p. 133; Pastor, XII, pp.
519-42, 553 and 584.
67 8r
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
servitore dei S(igno)r Abbate [Netio], che mi scriva, che si. et
tanto mi bastera. acio le l(ette)re non vengino in loro mani. Li
bascio le vesti, et li prego vita, et contento. Da Minervino li 15.
di April dei 98.
Di V.S. Ill.maet R.ma Obblig(atissi)mo Serv(ito)re
Fra Lorenzo Gal(ati)no Vesc(ov)o di Min(ervi)no
685v Di Minervino Di Mons(igno)r Vescovo De’ 15. di Aprile 1598.
Ric(evu)ta a’ VII. di Maggio
13 Maij 1598. Scribatur E(pisco)po Minervini ne accipiat ad eius
servitia pro Theologo fratrem Thomam Campanellam.
Essendo stato costretto ad istanza dei Padrone di quella citta, di-
mandar per suo Theologo fra Tomaso Campanella; per mezzo dei
S(ign)or Ant(oni)o Caetano; ha voluto per quest’altra via
significar al ie SS. VV. 111.meche questa dimanda la fa per forza,
et per gratificar quel S(igno)re, e starvi in pace; ma dalPaltro
canto desiderarebbe che non se gli concedesse.
Di questa risolutione non si cura che se gli risponda, et c.a
33
(Rome, 2 July 1598)
299r Congregatio Officij sanctae Romanae et Univ(ersa)lis
Inq(uisitio)- nis habita in palatio Montis Citorij Ill.mi et R.mi
D. Card.lls Sanctae
a“di Minervino (...) VII. di Maggio”, “Essendo stato (...) et c.”:
annotations in the first
hand. “13 Maij (...) Campanellam”: annotation in a second
hand.
94Published in Carusi 1927, n° 10. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta, 1597-
1598-1599, p. 393.
In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die secunda mensis Iulij feria V. MDCVIII
Ill.muset R.musD. Iul(ius) Ant(onius( Sanctorius Card.UsS.
Sev(eri)nae episcopus Praenestinus
Ill.muset R.musD. Petrus Card.llsDeza presbyter tituli S.
Laur(entij) in Luc(in)a
IU muset r musq Dominicus Card.llsPinellus IU muset
Rmus £) Paulus tituli S. Caeciliae Card.llsSfondratus (...)
fratris Thomae Campanellae de Stilo ordinis fratrum predicatorum
carc(era)ti in car(ceri)bus S. Inquisitionis Paduae3relatis
depositioni bus presbyteri Nicolai Fantis de Montagnana factis in
Sancto Officio Inq(uisitio)nis Paduae 18., 20. et 27. maij proxime
praeteriti, in mate ria cuiusdam nepharijbCantici, Ill.mi et R.mi
Domini Card.lesgen(era)les Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt,
et ordinaverunt quod ponatur in processu dicti fratris Thomae
Campanellae, si quid contra eum tractu temporis superveniat.
34
(Rome, 8 July 1598)
ACDF, SO, Decreta, 1598, fols. 302r, 303r95
Congregatio Officij S. Romanae et Univ(ersa)lis Inq(uisitio)nis
habi ta in palatio Montis Citorij Ill.mi et R.ml Domini
Card.llsSanctae Seve rinae In qua interfuerunt omnes
infrascripti
a“carcerati (...) Paduae”: in the margin.
b“nepharij”: equivalent for “nephandij”.
95Published in Spruit 2001a, pp. 250-51. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta,
1597-1598-1599, p. 394.
Die VIII. mensis Iulij feria IIII. MDXCVIII
IUmiiset r musD Iul(ius) Ant(onius) Sanctor(iu)s episcopus
Praene stinus Card.IlsS. Severinae
IU muset r musq petrus tituli S. Laurentij in luc(in)a
presbyter Card.llsDeza
IUmuset r musj) Dominicus tituli S. Chrisog(on)i
Car.llsPinellus IU muset r mus£) paulus tituli S. Caeciliae
presbyter Card.lisSfon
dratus (...)
303r Isac hebraei Mantuani Comitis Brandolini, ut creditur
Vicentini96 Dominici famuli Ioannis Baptistae Clarij ac Iacobi
Casalaschi, vocati il Monferino nominatorum a presbytero Nicolao
Fante de Montagnana in atten
ta fractura carcerum episcopatus Paduae pro liberandis fratre Thoma
Campanella, ac Ioanne Bap(tis)ta Clario ibidem detentis ex causa
S(anc)ti officij 111.mi et R.ml Domini Card.lesgen(era)les
Inq{uisito)res prae(dic)ti decreverunt, et ordinaverunt quod
scribatur Inq(uisito)ri Mantuae,9' ut se informet de p(raedic)to
Isac hebraeo, ac Inq(uisito)ri Paduae ut melius specificare faciat
eorundem aetatem, ac alias circun- stantias.
35
(Rome, 26 August 1598)
325v Congregatio officij S(anc)tae Romanae et Univ(ersa)lis
Inq(uisitio)- nis habita in palatio solitae residentiae 111.ml et
R.mi D. Card.llsMa-
96Domenico Brandolini, natural son of the homonymous Count
Brandolino VII, or either
of one of his legitimate sons; see Moro 1996, pp. 172-73.
9' Domenico Vignuzzi, Inquisitor of Mantua from 1597 to 1600;
BlOGR.
98Contemporary copy in ACDF, 50, Decreta, 1597-1598-1599,
p. 439.
~ 1014 ~
drutijaapud ecc(lesi)am S. Agnetis in Agone coram Ill.miset R.misDo
minis Car.busgeneralibus Inquisito(ribus). In qua interfuerunt
omnes infrascripti
Die XXVI. mensis Augusti feria quarta 1598
IU muset r mus Ludovicus Card.llsMadrutius IU muset r
musq pet;rus Card.llsDeza IU muset r musj)
Dominicus Card.llsPinellus et IU muset Rmus j) paulus
Card.llsSfondratus (...)
Octavi) filij q(uondam) Camilli Longhi de Barletta Tranensis dioece
sis cuius causa fuit expedita 30 octobris 1595. et ab(iurav)it
pub(li)ce l[5]bmaij 1597. novissime inquisiti ex causis de quibus
in actis 111.ml domini decreverunt quodc111.ml et R.mi domini
Card.les gen(era)les Inq(uisito)res prae(dic)ti decreverunt quod
expedito novo processu IU muset R musci (]ar iispinellus faciat
illum retinere in triremibus per
aliquot menses.d
(Rome, 14 October 1598)
Congregatio officij sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis
habita in palatio 111.mi et R.mi Domini Cardinalis Sanctae
Severinae, in
aAfter “Madrutij”: “coram ffl.mB”, crossed out.
bThe second figure of the number has been corrected and is
difficult to read: probably
“5”, correction of a preceding “8”. In ACDF,
SO, Decreta, 1597-1598-1599, p. 439: “18”.
cAfter “quod”: “mittatur ad triremes per duos menses [...]
experimenti causa ad viden
dum an sit sanae mentis”, crossed out. The scribe did not cancell
the preceding “Ill.nl1domi
ni decreverunt quod”, which is thus repeated.
d“in triremibus per aliquot menses”: in the margin.
99Contemporary copy in ACDF, SO, Decreta, 1597-1598-1599,
p. 478.
326r
150r
— 1015 ~
Monte Citorio, coram Ill.mlset R.misDominis Cardinalibus
generalibus Inquisitoribus, In qua interfuerunt omnes
infrascripti
Die XIIII. mensis Octobris feria IIII. MDXCVIII
ni_muset R.musD. Iulius Ant(oniu)s Sanctorius episcopus
Praenest(inus) Card.1,5S. Sev(eri)nae
IU miis et r mus petrus tituli S. Laurentij in lucina
presbyter Card.lls Deza
( . . . )
15lv In qua quidem congregatione propositae fuerunt causae
infrascrip- tae (...)
Octavij filij q(uondam) Camilli Longhi de Barletta in Appulia
Tranensis Dioecesis carcerati in car(ceri)bus d(ic)ti S. officij
lecto memoriali contra eum exhibito ab Hercule Rota100etiam
carcerato Ill.ml et R.mi Domini Card.les generales Inq(uisito)res
prae(dic)ti de creverunt, et ordinaverunt, quod dictus Hercules
examinetur for- miter.
37
(Stilo, 11 November 1598)
(autograph)
922r 111.moe R.moSig(no)r sempre Colend(issi)mo
Finalm(en)te dopo tre anni di miserie per relegat(io)ne et
infirmita- di incurabilj ritorno a supplicar V. S. 111.masi ricordj
favorirmi per
100Ercole Rota, from Bologna, was imprisoned on 29 July 1597;
visited on 23 December
1597, 16 March 1598, 16 December 1598, and 5 April 1599; tortured
on 27 May 1599 and
released on bail on 22 December 1599. On 6 July 1600, he obtained
permission to return to
his native town and the authorization to practise as physician,
necessary after an abjuration
“de vehementi”; see Beretta 1998, p. 238.
101Published in Baldini-Spruit 2001a, pp. 184-85.
~ 1016 ~
15. TOMMASO CAMPANELLA
questo Natale mi sia fatta gratia di questo poco tempo chiaresta
ri- spetto a sei anni de’ travagli miej. Se questa ritornara senza
effetto, moriro di doglia, se Dio con particolar’aiuto non mi
sowerra. almeno diame buona risposta coi presentator di questa,
perche troppo fasti dio e rossore ho sostenuto per obedire, al che
fare son pronto sin’a morte, seben mi trovo stanco. Dio la conservi
a benef(ici)o di Miseri. Amen.
Da Stilo a di 11 di November 1598.
Di V. S. 111.™e R.ma
Ser(vito)re divotiss(i)mo F. Thomaso Campanella
Airm m° er moSig(no)r Car.le
di S(an)ta Severina mio Sig(no)r sempre Colend(issi)mo Rome
Di Stilo Di fra’ Tomaso Campanella
Degli XI. di Nov(emb)re 1598. Ric(evu)ta a’ 3. di Dec(emb)re.
Dimanda gratia dei tempo che gli resta di penitenza etc. 17
decembris 1597 Cum caut(ion)e de se repraesentando si libri
et
scripta prohibeantur. Consignetur suis Sup(eriori)bus qui illum
reti neant in aliquo loco sine scandalo. P(rim)a sententia maneat
in suo robore.
30 octobris 1595 decretum quod abiuret de vehementi, [Conventu] sui
ord(in)is Romae [pro] [...] loco carceris, per id tempus suspensis
voce act(iv)a et passiva.b
a“chi”: sic.
b“Di Stilo (...) penitenza etc.”: annotation by the first hand. “17
decembris (...) et passi
va”: annotation in a second hand.
93 9v
lOlr
lOlv
90vb
(Rome, 3 February 1599)
ACDF, SO, Decreta, 1599-1600, fol. 101r-v102
Cong(regati)o Rom. et Univ. Inq(uisitio)nis habita in palatio
Montis Citorij Ill.mi et R.ml D. Card.llsS. Sev(erinae). In qua
interfuerunt om nes infrascripti.
Die 3. Februari) 1599 feria 4. MDXCIX
111.muset R.musD. Card.llsMadrutius episcopus Sabin(ensis) IU muset
R mus£) £ar iis§ Sev(eri)nae epicopus Praenest(inus)
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza IU muset r mus[) (]art]J
Pinellus et
Ill.muset R.musD. Car.lisSaxus (...)
Pro Octavio filio q(uondam) Camilli Longhi de Barletta Tranen(sis)
diocesis carcerato in hoc S(ancto) Officio, ex quo VII. Maij MDXC-
VII per sententiam et abiurationem de formali apostasia a
fide ad haebraicam perfidiam expeditus fuit, nunc detentus in
carcere in poenam, facta relatione de eius infirmitate qua
detenetur 111.011et R.ml Domini Car.les Inq(uisito)res praefati
decreverunt et ordinaverunt quod dictus Octavius habilitetur ad
hospitale Sancti Spiritus [...] [...] urbe, et saepius visitetur
per capitaneum carceris S(ancti) officij.
39 Decree of the Congregation of the Holy Office
(Rome, 4 March 1599)
Congregatio officij .S. Romanae et Universalis Inq(uisitio)nis
habita in palatio ap(ostoli)co apud .S. Pet(ru)m coram S.moD.N.
Domino
102 partiaHy published in Frajese 2002, p. 44, note 50.
Contemporary copy in ACDF, SO,
Decreta, 1597-1598-1599, p. 565.
105Published in Spruit 2001a, pp. 251-52. Draft on f. 90vb;
contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta, 1597-1598-1599, pp. 585, 586.
~ 1018 ~
Ul muset r musDomjnus Ludovicus episcopus Sabinensis
Card.Ils
Madrutius 111.muset R.musDominus Iul(ius) Ant(onius) Sanctorius
epicopus
Praenestinus Car.llsS. Sev(eri)nae IU muset r musq
petrus tituli S. Laurentij in luc(in)a presbyter
Card.llsDeza IU muset r musf) Dominicus tituli .S. Chrisogoni
presbyter Card.lls
Pinellus U l m u s et R.musfrater Hier(ony)mus Bernerius tituli S.
Mariae supra
Minervam Card.llsAsculanus IU muset r mus£) LLltius tituli
Sanctorum Quirici et Iulitiae presby
ter Car.llsSaxus IU muset r musq Camillus tituli .S.
Eusebij Presbyter Card.IlsBur-
ghesius IU muset r musq pompeius tituli .S. Balbinae
presbyter Card.llsAri-
gonius (...)
Pro Nicolao filio q(uondam) Hieronymi Fanti subdiacono'1de Terra
MontagnanebPaduanae dioecesis, qui die XII. Aug(usti) 1598 in .s.
officio Inq(uisitio)nis Paduae per sententiam contra eum latam ob
attentatam fractionem carcerum dictae .s. Inq(uisitio)nis Paduae ad
effectum liberandi e dictis carceribus fratrem Thomam Campanellam
de stilo ordinis fratrum Praedicatorum, et Ioannem Baptistam Cla
rium de Utino carceratos et inquisitos de haeresi in dicta sancta
In quisitione, condemnatus fuit ad abiurandum, prout abiuravit, ut
vehementer suspectus de haeresi et declaratus incurrisse in
poenas contentas in Bulla seu Const(itutio)ne felicis recordationis
Pij Papae V. quae incipit si de protegendis. Lecto
mem(oria)li per eum exhibito super gratia, et remissione dictae
poenae incursae et declaratae et dic to memoriali audito, et
considerato S.musD. N. Dominus Clemens3
a“subdiacono”: in the interlinear space
nAfter “Montagnane”: “subdiacono”, crossed out.
89va
— 1019 ~
PART TWO: TRIALS AND CENSURAE PROHIBITIONS
Papa VIII. prae(dic)tus praesenti decreto eidem Nicolao fecit gra
tiam, et remissionem de poenis contentis in dicta Bulla seu
constitu tione faelicis recordationis Pij Papae .V. quae incipit si
de protegen dis, in quas incurrisse declaratus fuit.
40
(Rome, 26 August 1599)
ACDF, SO, Decreta, 1599-1600, fols. 94rb-94va104
94rb Congregatio sanctae Romanae et Univ(ersa)lisbhabita in palatio
Ill.mi et R.ml domini Card.llsS. Severinae in Monte Citorio coram
Ill.mls et R.mlsDominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus
In qua interfuerunt omnes infrascripti
Die XXVI. mensis Augusti feria V. MDXCIX 1599
IU mUSet r mus[) Iul ius) Ant(oniu)s Sanctorius episcopus
Praenesti
nus Car.lisS. Se[verinae]. IU muset R mus q petrus tituli S.
Laurentij in Luc(in)a presbyter
Card.llsD[eza]. IU muset R musQ Dominicus tituli S. Chrisogoni
presbyter Car.llsPi-
nell[us] IU muset r musj) Paulus tituli S. Ceciliae presbyter
Car.llsSfondratus IU muset r musj) Lutius tituli SS. Quirici et
Iulitae presbyter Car.lls
Sax[us]105 IU muset R mus£) Camillus tituli SS. Ioannis et Pauli
presbyter Car.lls
B[urghesius]
b“Uni(versa)lis”: scii. “Inquisitionis”.
104Published in Carusi 1927, n° 11. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta, 1597-
1598-1599, p. 774.
105Lucio Sasso; BlOGR.
15. TOMMASO CAMPANELLA
IU muset r musq p0mpeius tituli S. Balbinae presbyter
Car.llsArig- [onius]
IU muset r mus q Robertus tituli S. Mariae in Via presbyter Car.hs
B[ellarminus]106
(...) Thomae Campanellae filij Hieronymi3Campanellae de Stilo
Squillacensis dioecesis presbiteri professi ordinis fratrum
Praedicato rum lectis litteris episcopi Squillacensis107ad hoc S.
Officium scriptis datisbXVI. Iunij proxime praeteriti 111.mi et
R.mi domini Card.les gen(era)les Inquisitores praedicti
decreverunt,0et ordinaverunt quod rescribatur eidem episcopo, ut
illum abstinere faciat a sermocinando, et audiendis confessionibus
sacramentalibus cum comminatione poe- ne triremium, si
contraveniat: eique mittatur copia sententiae, et abiurationis
factae in hoc S. Officio.
41
(Rome, 16 September 1599)
Congregatio Officij Sanctae Romanae et Univ(ersa)lis
Inq(uisitio)nis habita in Palatio Ap(ostoli)co montis Quirinalis
coram S.moD. N. Do mino Clemente Papa VIII. ac Ill.miset
R.misdominis Card.busgeneralibus Inquisitoribus. In qua
interfuerunt omnes infrascripti videlicet
Die XVI. mensis Septembris feria V. MDXCIX
IU muset r musq Card.llsMadrutius IU muset r musp
Card.llsS. Severinae
Ill.muset R.musD. Card.lisDeza
““Hieronymi”: written in the interlinear space above:
“Hier[...]”>crossed out.
bAfter “datis”: “[....] commendatae prohibeatur ne de [caetero]
controveniat sub poena
triremium”, crossed out.
cAfter “decreverunt”: “mittetur copia sententiae contra eum latae
episcopo”, crossed out.
106Roberto Bellarmino; BlOGR.
107Bishop of Squillace was Tommaso Sirleto (t 1601); HC, III, p.
303.
94va
105rb
~ 1021 ~
IU muset Rmus q Card.llsPinellus
Ul.muset R.musD. Card.IlsSfondratus 111.muset R.musD. Card.llsSaxus
IUmuset r mus£) Card.hsaBurghesius IU muset r mus£)
Card.llsArigonius IU muset r musq Card.llsBellarminus
(...)
I06rb fratris Thomae .q. Hier(ony)mibCampanellae de Stilo
Squillancen- sis dioecesis presbyteri professi ordinis fratrum
Praedicatorum lectis litteris fratris Cornelij de Monte109ad hoc S.
Officium scriptis datis Catanzari d{ie) 14. Aug{us)ti proxime
praeteriti et secunda huiusc S. D. N. praedictus decrevit quod
scribatur ProregibusdNeapolis et Calabriae ac Nuntio
Ap(ostoli)cocxpro illius carceratione, et captus caute ducatur
Neapolim.
42
Giovanni Battista Costanzo,111Archbishop of Cosenza, to the
Congregation of the Holy Office, in Rome
(Cosenza, 24 September 1599)
(autograph)
96v (...) aggiongendo che merita castigo piu severo in q(uest)o
tempo che mai, quando alcuni frati di Calabria, come V. S. I. havra
inteso a
aAfter “Card.1,s”: “Burghesius”, crossed out.
b“q. Hier(ony)mi”: in the interlinear space.
cAfter “huius”: “Ill.mi et R.1™domini Card<ina)les generales
Inq(uisito»res”, crossed out.
d“Proregibus”: sic.
108Published in Carusi 1927, n° 12. Contemporary copy in ACDF,
SO, Decreta, 1597-
1598-1599, p. 787. 109Cornelio di Nizza or dei Monte (t 1620),
Calabrian Friar who instituted the ecclesiasti-
cal proceedings concerning the heresy and conspiracy charges; see
Amabile 1882 and 1887,
passim. 110Jacopo Aldobrandini (1535-1606) was Nuncio in Naples
from 1593 till 1605.
111Giovanni Battista Costanzo; BlOGR.
15. TOMMASO CAMPANELLA
quest’hora, hanno avuto ardire, ordire e tramare una delle maggiori
sceleraggini che sia stata commessa da molti secoli in qua; dico
della congiura di frati che’erano in Catanzaro per la ribellione a
Turchi; la quale mi scrive il S{igno)r Carlo Spinello112havere gia
provata bene: essendo anco seguita la venuta dell’ armata Turchesca
a questo effetto con molti soldati, et istrumenti da assaltare
fortezze, la q(ual)e haven- do poi visto esser stato scoverto il
trattato si e retirata verso la Cefalo- nia a 19 dei presente. Si
che ho // quasi indovinato in q(ues)ti nove anni che sono qui che
un giorno questi frati Calabresi, harebbono fat- to alcun grande
eccesso per la loro scelerata vita; e questo sempre nelle occasioni
ho riferito alia sacra Congregazione di Regolari, e