Geweten: knevel of kompas?

Paul Lieverse, anesthesioloog−pijnspecialist 25 september 2014

8th World Congress on Pain, 1996

Collega die in de fout gaat

Politie Directie Inspectie

Algemene rechtsregel

Niemand is verplicht om in strijd met zijn geweten te handelen …de medewerker [heeft] het recht op grond van ernstige gewetensbezwaren het uitvoeren van bepaalde opdrachten te weigeren. De medewerker is verplicht het bevoegd gezag hiervan terstond in kennis te stellen met vermelding van zijn bezwaren (cao umc’s).

Geweten – huidige visie

Juridisch een louter subjectief fenomeen Vrijheid van geweten problematisch Diversiteit van religies en ideologieën

Concreet, ernstig protest tegen het verrichten dan wel niet verrichten van handelingen

Vaccinatie verplichting

Vaccinatie-risico nihil Beeldvorming: Moedwillig ziek laten worden Zwartgekousd, vreugdeloos,

afhankelijk van dominee

Vaccinatie-risico niet 0 en dat bij gezond kind…

Ongezonde levensstijl ouders belangrijker

Ongezonde gewoontes wel vrij

Wanneer sprake van bemoeizucht

60% wel ingeënt

Gewetensbezwaar op basis van religie “Religie is primitief” “Religie leidt tot geweld” “Religie verdraagt zich niet met wetenschap”

Futile treatment vs. over-behandelen

Bezuiniging, focus op rechtvaardige verdeling Gezondheidswinst soms onduidelijk

Voorbeelden: Bloedtransfusie weigeren – scenario’s Resuscitatie ieders recht? of zelfs plicht?

Rangorde van plichten

Geweten Wettelijke bepalingen Cao Dienstopdracht Aanwijzing van werkgever

Richtlijn (evidence based en practice based) = zorginhoudelijk advies

Zorgstandaard (koppelt zorginhoud aan de organisatie van de zorg)

Protocol (input van richtlijn: lokale details rondom wat, wanneer, hoe en door wie)

http://www.venvn.nl/Dossiers/Richtlijnenenprotocollen.aspx

Wet WGBO

De hulpverlener moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht nemen en handelt daarbij in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de voor hulpverleners voortvloeiende standaard.

Wet BIG minder expliciet: de zorg die hij in die zorg behoort te betrachten het belang van een goede uitoefening van

individuele gezondheidszorg

Richtlijn Zorgstandaard Protocol Checklist

Beroepscode voor verpleegkundigen en verzorgenden (2015)

Abvakabo FNV CGMV CNV Zorg en Welzijn HCF NU’91 RMU Sector Gezondheidszorg & Welzijn ‘Richtsnoer’ V&VN

Hfdst. 2 …in relatie tot de zorgvrager Recht om te weigeren om mee te werken aan (be)handelingen die mij in ernstig conflict brengen met mijn levensovertuiging of persoonlijk waarden- en normenbesef

Dat betekent onder andere dat ik mijn gewetensbezwaren, waar mogelijk, tijdig kenbaar maak de zorg gemotiveerd teruggeef aan mijn leidinggevende of

aan één van mijn collega’s als zelfstandig werkende, mijn gewetensbezwaren meld aan de

zorgvrager en zorg verleen totdat die overgenomen wordt wel de zorg verleen, die niet direct in relatie staat tot de

handeling of ingreep waartegen ik gewetensbezwaren heb, tenzij die zorg ook door een collega wordt overgenomen.

Wanneer géén succesvol beroep

Bezwaar berust op een overtuiging die strijdig is met fundamentele rechtsbeginselen

Gewetensbezwaren het gevolg van omstandigheden waarin de bezwaarde zichzelf gebracht heeft

Tussen bezwaren en opgelegde werkzaamheden slechts een ver verwijderd verband

Naar: Martin Buijsen, Recht van de Gezondheidszorg, EUR

Geweten, verdient positief beeld

Intern moreel kompas dat wijst naar een objectieve werkelijkheid buiten zichzelf

Ge-weten: con-science, Ge-wissen

Geweten gaat steeds om je eigen gedrag

Gewoonlijk ongunstig voor eigenbelang

Liefst wel ondersteund met begrijpelijke argumenten

Moet rekening houden met vervelende gevolgen

Conflict van plichten & belangen 1/2

Euthanasie? Nee, leven beschermen

Vaccinatieplicht? Nee, autonomie van personeel

Vaccinatiedwang? Nee, vrijheid van levensstijl

Euthanasie? Ja, lijden verlichten

Vaccinatieplicht? Ja, bescherming van patiënt

Vaccinatiedwang? Ja, bescherming klein kind

Conflict van plichten & belangen 2/2

Abortus? Ja, autonomie van de zwangere moeder

Besnijdenis van jongetjes? Ja, autonomie van ouders

Abortus? Nee, zwakke beschermen

Besnijdenis van jongetjes? Nee, niet therapeutisch

Allerlei complexe problemen die zich niet af laten doen met een simpel ‘ja’ of ‘nee’

‘Warm’ en ‘koud’ management

Verzakelijking van de zorg Meer doen in minder tijd Machteloosheid Burn-out Compassie-moeheid Dis-engagement Afstomping

‘Warm’ en ‘koud’ management

Ethische betrokkenheid Bezieling van de professional Zien van ellende woede Ruimte voor ongehoorzaamheid Ruimte voor reflectie Emoties zijn ‘professioneel’ Ruimte voor ‘kleine goedheid’

Janusz Korczak (1878−1942)

Henryk Goldszmit

Kinderarts

Auteur van kinderboeken

Pedagoog

Als de bossen in brand staan, dient men zich rozen te herinneren

Wat zijn kerncompetenties van een goede arts? Volgens een omschrijving uit het oude Rome:

VIR BONUS SANANDI PERITUS

Hand-out vanaf morgen te downloaden op www.paullieverse.nl/cv.html en op www.slideshare.net/paullieverse