van © naar CCOpen Source en Creative Commons

in Architectuur en Bouwproductontwikkeling

van © naar CC

1

copyright is for losers ©® (Banksy)

Modified canvas, Banksy, 2005 - MOMA, New York

LHOOQ – Marcel Duchamp 1919 (Da Vinci ca 1505)

NAi / Zuid-Afrikaanse muurschilders vs Peter Struycken

Ben van Berkel Erasmusbrug als logo voor derden verboden op grond auteursrecht

Moscow Capital City, EEA vs NBBJ: 2,5 miljoen

Zoetermeer, Zwarts & Jansma vs Holland Rail Consult

Snelcursus Auteursrecht

2

Wat is Auteursrecht?

Snelcursus Auteursrecht

Wat is Auteursrecht?

Onderscheid tussen intellectueel en industrieel eigendom.• Intellectueel eigendom betreft auteursrecht en naburige rechten.• Industrieel eigendom betreft octrooien, merken, handelsgeheimen (trade secrets), kwekersrechten enzovoorts.

Snelcursus Auteursrecht

• Het auteursrecht is het recht tot verveelvoudiging en openbaarmaking van een werk van wetenschap, letterkunde of kunst (in de meeste brede en coulante zin, de artistieke of wetenschappelijke waarde is van geen belang)•Vastgelegd in de Berner Conferentie 1886

Snelcursus Auteursrecht

• NB: verveelvoudiging: het kopiëren en hergebruiken (de zaak Z&J vs Railconsult)openbaarmaking: het afbeelden (de zaak Erasmusbrug en EEA)

Snelcursus Auteursrecht

Ideeën zijn goedkoop (ze zijn zelfs gratis).

Het auteursrecht beschermt geen ideeën, maar alleen de expressie van een idee.

Het idee moet (ooit) zijn vastgelegd op een drager of op enig andere wijze tot expressie zijn gebracht.

Snelcursus Auteursrecht

Er moet sprake zijn van een zekere mate van ‘creatie’ (het telefoonboek is als opsomming van feiten niet auteursrechtelijk beschermd, wel de vormgeving van het telefoonboek)

Het werk moet origineel zijn (onafhankelijk van enig ander werk gemaakt, maar ‘afgeleide’ werken zoals een parodie zijn ook zelfstandig beschermd)

Snelcursus Auteursrecht

De maker is automatisch auteursrechthebbende.

De werkgever heeft het auteursrecht op arbeidsgerelateerde werken.

Het auteursrecht voor een in opdracht gemaakt werk ligt bij de opdrachtnemer

Snelcursus Auteursrecht

Op grond van zijn morele rechten heeft de maker van een werk ook na overdracht

• Het recht om als auteur van het werk genoemd te worden• Het recht om bezwaar te maken tegen elke verminking, misvorming of andere aantasting van het werk die nadeel toebrengt aan de naam of eer van de maker.

Snelcursus Auteursrecht

Citeren mag, ook van beeld en geluid, mits:

• Met bronvermelding • Niet meer dan noodzakelijk• Met een duidelijk aanwijsbaar doel (kritiek, lof, polemiek, recensie, wetenschappelijke verhandeling etc.)

Snelcursus Auteursrecht

Onderscheid in ‘architectuur’ en techniek (bouwproduct etc)• De bescherming met een beroep op auteursrecht van ‘architectuur’ is problematisch.• Technische vondsten worden beter beschermd dmv industrieel eigendomsrecht (octrooi etc)

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

3

Bezwaren tegen het uitoefenen van auteursrecht

door architecten

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

De uitoefening van auteursrecht door architecten is juridisch een grijs gebied vol tegenspraak en absurditeit.

Zelfs als het gaat om ongegeneerd kopiëren of doorverkopen van een ontwerp.

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

Elk architectonisch ontwerp bouwt voort op eerdere ontwerpen en is een ‘afgeleide’ van eerder architectonisch ontwerp.

Architectuur is een voortgaande traditie: iedere architect ‘steelt/citeert/parafraseert zonder bronvermelding.

Anderzijds is elk architectonisch ontwerp uniek, door wisselende context.

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

Het beroep op het ‘morele recht’ door architecten, is op zichzelf amoreel.

Architectuur produceert gebruiks-voorwerpen. Als het gebruik om ‘aantasting’; een extra dakkapel, een zonwering, een kippenhok of een extra verdieping, vraagt, is het in tegenspraak met dit gebruiksaspect als de architect dit tegenhoudt met beroep op auteursrecht.

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

Anders dan vrijwel alle andere kunsten is architectuur bij uitstek een openbare ‘kunst’.

De uitingen worden pontificaal en onontkoombaar in het publieke domein ‘tentoongesteld’. Er valt niet aan te ontkomen.

Beroep doen op een particulier recht is bij een dergelijke publieke kunstuiting eveneens amoreel (vgl graffiti)

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

Het auteursrecht is niet meer van deze tijd. Het is een 19e eeuws fenomeen; deels gevolg van kapitalisme/industrialisatie, deels voortkomend uit de romantiek: kunst als individuele expressie van een individuele emotie.

Daarvoor was het kopiëren van kunstuitingen juist een eervolle methode om tot meesterschap te komen.

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

De hedendaagse, 21ste eeuwse cultuur (hiphop, graffiti, informatietechnologie en nieuwe media) is een cut and paste cultuur. Door de razendsnelle verspreiding van cultuur is bescherming van individuele uitingen onhoudbaar geworden. Delen (sharing) is de motor van het informatietijdperk.

Information wants to be free.

Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

Het (beroep op) auteursrecht (en patenten) is een rem op

innovatie

4

Het alternatief:

Open SourceCreative Commons

Het alternatief: Open Source en Creative Commons

Open Source is het vrijgeven voor gebruik en doorontwikkeling van de bron (source) van een product. Daarmee het (binnen zelf of door de gebruikersgroep gestelde grenzen) afzien van beroep op intellectueel en industrieel eigendom.

Software: Linux, Apache, wiki, Firefox, Open Office etcHardware: OpenSparc (SUN processor)Voedsel: een open source colarecept.Gezondheid: Tropical Disease Initiative (open farmaceutische recepten)Automobielindustrie: the OSCar Project, een collectief auto-ontwerp via internet

Het alternatief: Open Source en Creative Commons

Open Source Cultuur

Politiek: Open Source GouvernanceKennis: Wikipedia

Media: Weblogs, Open Document, Open TV Onderwijs: OpenCourseWare Kunst: straatcultuur, graffiti, hiphop, sampling Bedrijfsleven: Open InnovationArchitectuur en productontwerp: Open Design????

Het alternatief: Open Source en Creative Commons

Creative CommonsOpen Content

Niet ‘alle rechten voorbehouden’ maar ‘sommige rechten voorbehouden’.

Met een Creative Commons licentie wordt het auteursrecht behouden en wordt het werk beperkt vrij gegeven voor bepaalde

vormen van gebruik.

Het alternatief: Open Source en Creative Commons

Open Source(open innovation, open gouvernance etc.)

is het doel

Creative Commonsis een middel

om het delen te reguleren

Creative Commons Licenties

4 principes van delen in Creative Commons:

wel of niet Naamsvermeldingen/ofwel of niet Gelijk Delenen/ofwel of niet Afgeleide Werkenen/ofwel of niet Commercieel gebruik

Creative Commons Licenties

PD Public DomainAlle rechten worden opgegeven, het werk wordt vrijgegeven aan het publiek domein

alleen NaamsvermeldingHet werk - of een afgeleide werk ervan - kan worden gekopieerd, veranderd, verspreid en vertoond, onder de enkele voorwaarde dat de naam van de maker wordt vermeld.

Creative Commons Licenties

Naamsvermelding en Gelijk Delen

Deze licentie geeft anderen dezelfde rechten als een Naamsvermelding licentie, met de toevoeging dat elke nieuwe ontstane creatie onder dezelfde licentie wordt aangeboden.

Creative Commons Licenties

Naamsvermelding en Geen Afgeleide Werken

Het werk mag worden verspreid, commercieel en niet-commercieel, mits in de originele staat en met vermelding van de naam van de maker.

Creative Commons Licenties

Naamsvermelding en Niet Commercieel

Anderen mogen het werk gebruiken en veranderen zolang ze dit niet-commercieel doen en onder vermelding van de maker.

Creative Commons Licenties

Naamsvermelding en Niet Commercieel en Gelijk Delen

Anderen mogen het werk gebruiken en veranderen zolang ze dit niet-commercieel doen, onder vermelding van de naam van de maker en onder de voorwaarde dat elke nieuwe creatie onder dezelfde licentie wordt aangeboden.

Creative Commons Licenties

Naamsvermelding en Niet Commercieel en Geen Afgeleide Werken

De meest restrictieve licentie. Anderen mogen het werk verspreiden - niet veranderen-, zolang ze dit niet-commercieel doen en onder vermelding van de naam van de maker.

Aanbevelingen aan BOOOSTING

Vragen

Aanbevelingen aan BOOOSTING

1. Zijn er steekhoudende bezwaren tegen het vrijgeven van het

auteursrecht op architectuur?(beeldrecht en/of kopieerrecht)

Aanbevelingen aan BOOOSTING

2. Zijn er steekhoudende

voordelen voor het vrijgeven van auteursrecht op architectuur?

Aanbevelingen aan BOOOSTING

3. Wie zou een speciaal op de architectuur gericht stelsel van CC-

licenties moeten opstellen, beheren en bewaken?

Aanbevelingen aan BOOOSTING

4. Welk type ontwerpopgave leent

zich voor Open source ontwikkeling?

Aanbevelingen aan BOOOSTING

5. Wie heeft welk belang bij OS-

ontwerpen?Wie niet?

Aanbevelingen aan BOOOSTING

6. Wie initieert en beheert een dergelijk OS ontwerp?