27

ชดกจกรรมวทยาศาสตร

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 2

กระบวนการแพรและออสโมซส

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 23

ไซโทพลาซม

28

ชดกจกรรมวทยาศาสตร หนวยท 2

กระบวนการแพรและออสโมซส จดประสงคการเรยนร

เมอเรยนจบเรองนแลว นกเรยนสามารถ 1. อธบายกระบวนการแพรและกระบวนการออสโมซสได 2. อธบายและยกตวอยางการแพรและออสโมซสทพบในชวตประจ าวนได 3. ระบปจจยบางประการทมผลตอการคายน าได 4. ปฏบตการทดลองตามขนตอนและไดผลการทดลองทถกตอง 5. น าความรเรองการแพรไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได

เวลาทใช 4 คาบ กจกรรมท 2.1 เรอง การแพรของสาร (1 คาบ) กจกรรมท 2.2 เรอง การแพรของน าเขาสเซลลพช (2 คาบ) กจกรรมท 2.3 เรอง ปากใบ (1 คาบ)

29

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21182 ชนมธยมศกษาปท 1 ผสอน...ครมนวภา ออนศร

ใบกจกรรม 2

กจกรรมท 2.1 เรอง การแพรของสาร

สาระส าคญ การแพร คอ การกระจายของอนภาคของสารจากททมความเขมขนของอนภาคของสารมากไปสทซงมความเขมขนของอนภาคสารนอย จนกระทงอนภาคของสารบรเวณทงสองมความเขมขนเทากน โดยการกระจายของอนภาคสารมทศทางทไมแนนอน

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม

เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ 1. บอกความหมายของการแพรของสารได 2. ท าการทดลองและสรปผลการทดลองได 3. อธบายหลกการแพรได

เวลาทใช 1 คาบ วสด อปกรณ และสารเคม 1. บกเกอรขนาด 250 cm3 1 ใบ 2. เกลดดางทบทม (โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต) 3-4 เกลด

ขนรากดดน าและแรธาตไดอยางไร

30

3. น ากลน 100 cm3 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน

1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป 4. การจดกระท าและสอความหมายขอมล 5. การพยากรณ

วธท ากจกรรม 1. ใสน ากลนลงในบกเกอรประมาณ 100 ลกบาศกเซนตเมตร 2. ใสเกลดดางทบทม 3-4 เกลดลงในน า สงเกตและบนทกผล 3. สงเกตสของน าหลงจากใสเกลดดางทบทมแลวทกนาท เปนเวลา 5 นาท บนทกผล

ทมา : พมพนธ เดชะคปต และคณะ. (2550). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 2 : 24

ภาพ 2.1 การแพรของดางทบทม

31

ออกแบบตารางบนทกผล ใหอานไดถกตองและเขาใจงายดวยนะ

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร กจกรรมท 2.1 เรอง การแพรของสาร สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท ตารางบนทกผลการท ากจกรรม

สรปผลการท ากจกรรม

32

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. เกลดดางทบทมมลกษณะและสเปนอยางไร 2. หลงจากหยอนเกลดดางทบทมลงน า เกดการเปลยนแปลงอยางไรและนกเรยนจะอธบายได

อยางไร

3. เมอเวลาผานไป 3 นาท น าในบกเกอรมการเปลยนแปลงอยางไร

4. เมอเวลาผานไป 5 นาท น าในบกเกอรมการเปลยนแปลงอยางไร

5. ถาทงน าในบกเกอรไว 2 ชวโมง ผลเปนอยางไร เพราะเหตใด

6. ถาทงน าในบกเกอรไวหนงคน ผลเปนอยางไร เพราะเหตใด

7. นกเรยนเคยพบการกระจายของสารอนบางหรอไม อยางไร

8. ถาความเขมขนของอนภาคสารภายในเซลลพชและภายนอกเซลลพชไมเทากน ผลจะเปน

อยางไร 9. ในชวตประจ าวนนกเรยนมประสบการณเกยวกบการแพรของสารบางหรอไม อธบาย

พรอมกบยกตวอยางประกอบ

ชวยกนคดหนอยนะคะ

33

กจกรรมท 2.2 เรอง การแพรผานเยอเลอกผาน

สาระส าคญ ออสโมซส คอ กระบวนการแพรของน าจากทซงมอนภาคของน ามากกวาไปสททมอนภาคของน านอยกวาโดยผานเยอเลอกผาน เชน กระดาษเซลโลเฟน เยอหมเซลล เปนตน

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠

จดประสงคกจกรรม เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ

1. อธบายกระบวนการออสโมซสได 2. สรปความส าคญของกระบวนการออสโมซสตอการล าเลยงน าในพชได

เวลาทใช 2 คาบ วสด อปกรณ และสารเคม

รายการ จ านวน/กลม

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน

1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป 4. การวด 5. การจดกระท าและสอความหมายขอมล 6. การก าหนดนยามเชงปฏบตการ 7. การพยากรณ

การแพรกระจายของโมเลกลของน าเปนอยางไร

34

ออกแบบตารางบนทกผล ใหอานไดถกตองและเขาใจงายดวยนะ

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร

กจกรรมท 2.2 เรอง การแพรผานเยอเลอกผาน สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท นยามเชงปฏบตการ

ระดบของสารละลายซโครสในหลอดแกววดไดจาก ตารางบนทกผลของกจกรรม สรปผลการท ากจกรรม

35

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. เมอน าเคลอนทไปตามเนอเยอล าเลยงน าจนถงสวนบนของล าตน เซลลทอยรอบๆ เนอเยอ

ล าเลยงน า จะไดรบน าโดยวธใด

2. นกเรยนจะสามารถน าความเขาใจเรองออสโมซสไปใชประโยชนในชวตประจ าวนไดอยางไรบาง

ชวยกนคดหนอยนะคะ

36

กจกรรมท 2.3 เรอง ปากใบ

สาระส าคญ

เมอรากดดน าจากดนบรเวณทพชขนอย น าจะถกล าเลยงมาตามทอล าเลยงน ามาถงใบและน าจะแพรออกจากกลมเซลลทท าหนาทล าเลยงน าและอาหาร ซงมองไดจากภายนอกคอเสนใบนนเอง เซลลทผวใบไมไมไดเรยงตวชดกนตลอด แตจะมรเลกๆ จ านวนมาก เรยกวา ปากใบ (Stoma) ซงอยระหวางเซลลคม 2 เซลล

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ

1. วาดภาพและชบงโครงสรางของพชทใชในการคายน าได 2. เปรยบเทยบจ านวนปากใบระหวางดานบนและดานลางของใบได

เวลาทใช 1 คาบ วสด อปกรณ และสารเคม

รายการ จ านวน/กลม 1. ใบวานกาบหอย 2. สไลดและกระจกปดสไลด 3. น ากลน 4. หลอดหยด 5. บกเกอร 6. กลองจลทรรศน

1 ใบ 1 ชด 5 cm3 1 อน 1 ใบ 1 ตว

นกเรยนทราบหรอไมวา ความหนาแนนของปากใบบรเวณผวใบดานลางมมากกวาดานบนหรอไม

37

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน 1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป 4. การจดกระท าและสอความหมายขอมล

วธท า 1. สงเกตและบนทกลกษณะผวใบ ทงดานบนและดานลางของใบวานกาบหอย หรอใบไม

ชนดอนๆ เชน พลบพลง ผกบง ต าลง 2. น าใบไมในขอ 1 มาฉกแฉลบ ใหเยอผวใบดานลางลอกออกเปนแผนบางตดอยกบรอยฉก

ตดเยอผวใบดานลางเปนชนเลกๆ น าไปวางบนหยดน าทอยบนสไลด แลวปดดวยกระจกปดสไลด

ภาพ 2.2 การฉกแฉลบใบไม

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 60

3. สองดดวยกลองจลทรรศนก าลงขยายต าและก าลงขยายสงตามล าดบ วาดภาพเซลลทเหน 4. ตรวจดเยอผวใบดานบน โดยปฏบตตามขอ 1-3

38

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร กจกรรมท 2.3 เรอง ปากใบ สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท ผลของกจกรรม ภาพเซลลทผวใบ

สรปผลการท ากจกรรม

ดานทองใบของวานกาบหอยมเซลลคมอยเปนจ านวนมากกวาอกดานหนง เวลาน ามาเตรยมสไลดจะเหนเซลลคมชดเจน และมสมวงสวยงาม

39

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. จากการสงเกตเซลลผวใบผานกลองจลทรรศน นกเรยนพบเซลลทแตกตางจากเซลลอนๆ ในบรเวณนนหรอไม เซลลดงกลาวมลกษณะอยางไร บรเวณผวใบดานบนและดานลางมความหนาแนนเทากนหรอไม

2. เซลลคมสงเคราะหดวยแสงไดหรอไม ทราบไดอยางไร

3. ใชขอมลจากตาราง เขยนกราฟแสดงความสมพนธระหวางอตราการคายน ากบอณหภม และอธบายกราฟทได

ตาราง 1 อตราการคายน าของพชชนดหนง (Pelargonium sp.)

เวลา (นาฬกา)

อณหภม (oC) เปอรเซนตความเขมของแสงเมอเปรยบเทยบกบตอนเทยงวน

อตราการคายน า (g/m2/hr)

6.00 16 0 10 8.00 16 70 30

10.00 21 100 130 12.00 29 100 270 13.00 32 100 310 14.00 34 100 280 15.00 35 100 240 16.00 34 100 170 18.00 29 0 70

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 62

ชวยกนคดหนอยนะคะ

40

กราฟทไดเปนดงน

จากกราฟนอธบายไดวา

4. จากขอมลในตารางขอ 3 พชคายน ามากทสดในชวงใด และการคายน าของพชมความเกยวของกบปจจยใดบาง

5. นกเรยนคดวาการคายน าของพชยงขนอยกบปจจยอนใดอกบาง

6. พชทปลกอยรมถนน หรอบนเกาะกลางถนนจะมเขมาควนจากยานพาหนะจบอยตามผวใบ เขมาควนเหลานมผลตอการคายน าผานปากใบของพชหรอไม อยางไร

41

ใบความร

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 2

กระบวนการแพรและออสโมซส

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 22

ไซโทพลาซม

42

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21102 ชนมธยมศกษาปท 1 เวลาทใช 1 คาบ

ใบความรท 2

กระบวนการแพรและออสโมซส

1. กระบวนการแพร สงมชวตตองมการรบสารทจ าเปนและมประโยชนเขาสเซลล และขบสารทไมตองการบางอยาง

ออกจากเซลล ดงนนการแพรและออสโมซสเปนอกกระบวนการหนงทสงมชวตใช เซลลรางกายเราตองการอาหารและออกซเจน สงเหลานมายงเซลลของเราพรอมกบเลอด

โมเลกลของอาหารและออกซเจนจะแพรออกจากเลอดเขาสเซลล เมอเซลลใชอาหารและออกซเจนหมดไป จะเกดของเสย ของเสยนคอกาซคารบอนไดออกไซดและสารเคมบางชนด ซงเปนพษตอเซลลถาเกดการสะสม คารบอนไดออกไซดและสารเคมทเปนของเสยจะแพรออกจากเซลลเขาสเลอด

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 20

ภาพ 2.3 ก. การแพรของอาหารและออกซเจนเขาสเซลล ข. การแพรของคารบอนไดออกไซด และสารเคมทเปนของเสยออกจากเซลล

ก. ข.

43

1.1 ความหมายของการแพร การแพร (Diffusion) คอ การเคลอนทของอนภาคของสารจากทมความเขมขนของอนภาค

ของสารมากไปสทมความเขมขนของอนภาคของสารนอย จนกระทงอนภาคของสารทง 2 บรเวณมความเขมขนเทากน เรยกวา สภาวะสมดลของการแพร การแพรของอนภาคของสารจะเปนไปอยางอสระ สามารถแพรไปไดทกทศทกทาง

ทมา : ยพา วรยศ และคณะ. (2547). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร วทยาศาสตร ม. 1 ชวงชนท 3. : 39

กระบวนการแพร เชน

การแพรของน าตาลทรายในน า การแพรของเกลดจนสในน า การแพรของน าหอมในอากาศ

การแพรของน าเขาสเซลลของรากพช การแพรของกาซออกซเจนเขาสเซลลของพช และเซลลสตวเพอใชในกระบวนการ

หายใจ การแพรของกาซคารบอนไดออกไซดเขาสใบไม เพอใชในกระบวนการสงเคราะห

ดวยแสง

ภาพ 2.4 ก. โมเลกลของสารหอมจากน าอบไทยจะแพรกระจายในอากาศและสงกลนหอม ข. ลกษณะโมเลกลทแพรกระจายอยในอากาศ

ก. ข.

44

1.2 ปจจยทควบคมอตราการแพรของสาร ขนอยกบสงตอไปน 1) ความแตกตางระหวางความเขมขนของอนภาคของสารในทสองแหง ถาแตกตาง

กนมาก การแพรจะเกดขนเรว 2) ขนาดและน าหนกของอนภาคของสาร สารทมขนาดอนภาคเลกและเบาจะแพรได

รวดเรวกวาสารทมขนาดอนภาคใหญและน าหนกมาก 3) อณหภมและความดน ถาเพมอณหภมและความดนใหสงขนจะแพรไดรวดเรวขน

การเพมอณหภม เปนการเพมพลงงานจลนใหแกอนภาคของสารทจะแพร จงมผลท าใหการแพรเกดขนไดรวดเรวขน

4) ความสามารถในการละลายของสาร ถาสารทแพรสามารถละลายไดดจะมอตราการแพรสง

5) ความเขมขนของสารทแพร สารทมความเขมขนมากจะสามารถแพรไดรวดเรวกวาสารทมความเขมขนนอย

1.3 การแพรของแกสทราก แกสออกซเจน (O2) จากอากาศทอยตามชองวางระหวางอนภาคดนจะแพรเขาสเซลลขน

ราก แลวแพรกระจายไปยงเซลลขางเคยงตอๆ กนไป ทงนเซลลจะใชแกสออกซเจนในกระบวนการทางเคมของเซลลเพอสลายสารอาหารใหกลายเปนพลงงาน จากนนจะปลอยแกสคารบอนไดออกไซด (CO2) ออกมาจากเซลล แกสคารบอนไดออกไซดทปลอยออกมาน จะแพรออกในทศทางตรงกนขามกบทศทางการแพรของแกสออกซเจน ในบรเวณทดนมน าทวมขง การแลกเปลยนแกสจะเกดขนไมสะดวก เพราะอากาศระหวางอนภาคดนมนอย พชจะขาดแกสออกซเจน ยกเวนพชทสามารถสรางรากใหโคงขนโผลพนผวดน เชน รากของตนโกงกาง และตนล าพ

ภาพ 2.5 การแพรของแกสออกซเจนเขาสรากพช

ทมา : ถนด ศรบญเรอง และคณะ. (2547). สมฤทธมาตรฐาน วทยาศาสตร ม. 1 เลม 1. : 49

45

2. กระบวนการออสโมซส 2.1 ความหมายของออสโมซส

ออสโมซส (Osmosis) คอ การเคลอนทของน าผานเยอเลอกผาน (Semipermeable Membrane) จากบรเวณทมความเขมขนของอนภาคของน ามากไปสบรเวณทมความเขมขนของอนภาคของน านอย หรอกลาวไดวา น าจะเคลอนทจากสารละลายทมความเขมขนนอย (มน ามาก) ไปสบรเวณทมความเขมขนของสารละลายสง (มน านอย) เชน การดดน าของขนราก การพองของเยอชนในของเปลอกไขเมอแชในน า การพรมน าผกผลไมใหสดอยเสมอ การออสโมซสจดเปนการแพรแบบหนง

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 21

ภาพ 2.6 การออสโมซส

หมายเหต สารละลายเขมขน มตวละลายจ านวนมากละลายอยในตวท าละลาย สารละลายเจอจาง มตวละลายจ านวนนอยละลายอยในตวท าละลาย

46

2.2 เยอเลอกผาน เปนเยอบางๆ ทยอมใหสารทมขนาดเลกผานเขาและออกได เชน น า แกส

สารอาหารโมเลกลเดยว (กลโคส กรดอะมโน กรดไขมน) สวนสารทมขนาดใหญ เชน แปง ไขมน โปรตน น าตาล จะผานไมได เยอเลอกผาน ไดแก เยอหมเซลล เยอหมนวเคลยส เยอชนในของเปลอกไข กระดาษเซลโลเฟน

ตวอยางการออสโมซส เชน - การแชผกในน ากอนรบประทาน ท าใหผกกรอบ สดและอรอย - การออสโมซสของน าเขาสขนราก (เพราะปรมาณน าในดนมมากกวาปรมาณน าใน

เซลลของรากพช) - การออสโมซสของน าเขาสถงเซลโลเฟนทใสสารละลายน าตาล - การพรมน าทผกหรอรดน าผกใหชมชน ท าใหผกกางใบออกเตมท ไมเหยวเฉา - การปลกพชใหเจรญเตบโตโดยใสปยคราวละมากๆ จะเปนผลเสยแกพช เพราะปยทใส

ในดนจะท าใหความเขมขนของสารละลายในดนสงกวาในราก ท าใหน าในเซลลของรากออสโมซสออกจากเซลลมาอยในดน จงท าใหพชขาดน าและเหยวเฉา

2.3 ปจจยทควบคมออสโมซส 1. ความเขมขนของสารทเกดการออสโมซส

ความเขมขนของสารทอยท ง 2 ขางของเยอเลอกผาน ถาความเขมขนตางกนมาก การออสโมซสจะเกดขนไดรวดเรว แตถาความเขมขนของสารละลายใกลเคยงกน การออสโมซสจะเกดขนชา

2. อณหภม การเพมอณหภม เปนการเพมพลงงานจลนใหแกอนภาคของสาร ท าใหอนภาค

เคลอนทเรวขน การบวนการออสโมซสจงเกดขนเรว

2.4 ความเตง เมอใสเซลลพชลงในน า น าจะซมเขาสเซลล เมอน าซมเขาเซลลจะพองขน น าจะท าใหเกด

แรงดนตานผนงเซลล ในทสดเซลลจะมน ามากเทาทจะรบได ผนงเซลลทแขงแรงยบย งการระเบดของเซลล เซลลในขณะนนมสภาพเตง เซลลทเตงชวยค าจนพช ท าใหล าตนของพชหลายชนดชอยได เมอเซลลเหลานสญเสยน าเซลลจะไมแขงแรงและไมเตงอกตอไป ล าตนพชทสญเสยน าจะเหยวโรย

47

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 23

2.5 การเหยวของโปรโทพลาซม

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 24

เมอใสเซลลพชลงในสารละลายน าตาลหรอเกลอทเขมขน น าจะซมออกสภายนอก

ชองแวควโอลจะเรมหดตว เซลลจะออนปวกเปยก เมอน าออกจากเซลลมากขน ไซโทพลาซมกเรมหลดลอกออกจากผนงเซลล โปรโทพลาซมของเซลลจะเหยวตวลง

ภาพ 2.8 การเหยวของโปรโทพลาซม

ภาพ 2.7 ความเตง

ไซโทพลาซม

เมอไซโทพลาซม หลดลอกจากผนงเซลล เซลลจงเหยว

48

2.6 ออสโมซสในเซลลพช

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 210

ภาพ 2.11 ขนราก ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 210 ภาพ 2.12 ทางเดนของน าผานราก ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 199

ภาพ 2.10 ขนราก

ภาพ 2.11 ทางเดนของน าผานราก

ภาพ 2.9 ออสโมซสในเซลลพช

ไซโทพลาซม

49

ออสโมซสเปนกระบวนการดดน าทพบมากทสดในพชทวๆ ไปในสภาวะปกตและเกดขนอยางตอเนองตลอดเวลา เนองจากสารละลายในดนทวไปจะมความเขมขนนอยกวาสารละลายในเซลลราก ท าใหเกดการออสโมซสขนโดยน าในดนจะแพรเขาสเซลลราก ท าใหเซลลรากทรบน าจากดนเขาไปมความเขมขนของสารนอยกวาเซลลรากทอยถดไป จงเกดการออสโมซสตอไป น ามการแพรไปยงเซลลทอยถดไปเปนเชนนอยางตอเนองกนไปเรอยๆ จนถงทอล าเลยงทเรยกวา ไซเลม (Xylem) ซงจะล าเลยงน าสงไปยงสวนตางๆ ของพชตอไป

2.7 การแพรกบการเปดและปดของปากใบ เซลลคมเปนเซลลทมคลอโรพลาสตอยภายใน จงเกดการสงเคราะหดวยแสงขนในเวลา

กลางวน ท าใหความเขมขนของสารภายในเซลลคมสงกวาความเขมขนของสารในเซลลขางเคยง น าจากเซลลขางเคยงจะแพรผานเขามาในเซลลคม เกดแรงดนดนใหสวนผนงดานนอกซงบางกวาดานในโปงออกทางดานขางและดงผนงเซลลดานในใหโคงออกดวย ท าใหปากใบเปด

ในเวลากลางคนจะไมเกดการสงเคราะหดวยแสงภายในเซลลคม ท าใหความเขมขนของสารภายในเซลลคมต ากวาความเขมขนของสารในเซลลขางเคยง น าในเซลลคมจงแพรออกไปยงเซลลขางเคยง เซลลคมจงเหยว ท าใหปากใบปด

การเปดและปดของปากใบมความส าคญตอการเแลกเปลยนกาซของพช เนองจากกาซตางๆ จะแพรผานเขา – ออกทางปากใบเปนสวนใหญ โดยพชจะดดกาซคารบอนไดออกไซดจากอากาศผานปากใบไปใชในการสงเคราะหดวยแสง และพชยงปลอยกาซออกซเจนทเกดจากการสงเคราะหดวยแสงออกสบรรยากาศผานทางปากใบดวย

ภาพ 2.12 แสดงการแพรของน าเขาและออกจากเซลลคมซงท าใหเกดการเปดและปดของปากใบ ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 199

50

2.8 ปจจยทมผลตอการดดน าของราก 1) ปรมาณน าในดน ดนทมปรมาณน ามากจะท าใหสารละลายในดนมความเขมขนต า

กวาความเขมขนของสารละลายในเซลลราก อตราการดดน าของรากจะมคาสง รากจงดดน าไดมาก ในสภาพน าทวมขง ปรมาณน าทมากเกนไปจะท าใหรากพชไมไดรบออกซเจน ถาอยในสภาพนเปนเวลานานพชกจะตาย

2) ความเขมขนของสารละลายในดน ในดนทมแรธาตปรมาณมาก จะท าใหความเขมขนของสารละลายในดนสงกวาความเขมขนของสารละลายภายในเซลลราก น าในเซลลรากจะแพรออกจากรากไปสดน เมอเกดตอเนองเปนเวลานานพชจะขาดน าและตายได

3) อณหภมของดน อณหภมทเหมาะตอการดดน าของพชอยระหวาง 20 – 30 องศาเซลเซยส ถาอณหภมสงเกนไป ปากใบจะปดเพอลดการคายน า ท าใหการดดน าลดลงตามไปดวย เพราะการคายน าจะท าใหเกดแรงดงน าจากรากขนไปสยอด คอเมอมการคายน าออกรากพชกจะดดน าขนมาทดแทนน าทคายออกไป

4) การถายเทอากาศในดน ในดนทอากาศถายเทด จะท าใหพชไดรบกาซออกซเจนเพยงพอกบความตองการท าใหกระบวนการตางๆ ด าเนนไปไดดวยด รวมทงการดดน าของรากกจะเกดในอตราทสงดวย

51

วธท า 1. น าแครอทมาตดใหเปนทอนยาวประมาณ 8 cm เจาะขวตรงกลางใหขนาด

เสนผานศนยกลางเทากบจกยาง แลวควานเนอออกเปนชองลกประมาณ 6 cm โดยใหชอง มความกวางมากทสด

2. ใสสารละลายซโครส 40 % ในชองทควาน ประมาณครงหนงของความลก แลวใชจกยางทมหลอดแกวเสยบอยปดรทควานใหแนน ดงภาพ

3. น าแครอทในขอ 2 ไปวางลงในบกเกอรหรอภาชนะปากกวางทมน ากลนอย ท าเครองหมายทหลอดแกวเพอแสดงระดบของสารละลายซโครสเรมตน

4. ตงชดทดลองไว สงเกตและวดระดบสารละลายซโครสทหลอดแกวทกๆ 5 นาท เปนเวลา 30 นาท

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 57

ภาพ 2.13 การแพรของน าเขาสเซลลพช