¿e…tth’i ts’e˙n ÷egha˙lada
Deneskene xel danije-u ÷iµla t’asi horilden
116
Diri ¿ereht…’is yunaghe Saskatchewan dene yati
k’e ÷eghadalana (Literacy Network) yeheltsiµ ÷at’e.
Diri ÷ereht…’is NWT Literacy Council ¿eduµ yehiµla
jadiziµ t’at’u dene dana k’iziµ haliµ.
NWT Literacy council ye…tsiµ ÷at’e niµ…ts’ichoza niek’aldhe
tsaµmba t’a˙.
Diri ÷ereht…’is halisi t’aµ yek’e ÷eghalaina si nok’e ÷eyile
÷ereht…’is ts’iµ yati t’a het’iµ. Hat’u kuli bedagharile beyati t’a
het’iµ de ÷£nile het’iµle.
Sekui baµ ko beta ko ÷ereht…’is hu…tsi huru…÷iµ t’asat’ele.
¿eyile xa bet’oht’iµ xa de
NWT Literacy Council bedaghare ho…e ha÷aµ.
Diri ÷ereht…’is haliµ si beru…÷iµ de t’aµ bets’olti hasi:
NWT Literacy Council
5122-48th Street, Box 761
Yellowknife, NT X1A 2N6
Phone: (867) 873-9262
Fax: (867) 873-2176
Email: [email protected]
Website: www.nwt.literacy.ca
☺ t’at’u˙ hiµna˙u˙ tth’i henaµilni˙ si˙ ghaµ hoµlni
☺ ÷ereht…’is k’e t’asi thela chu ÷ereriht…’is ghaµ hani ne…tsi
☺ nej£n t’a sh£n k’o˙riµlya si˙
☺ beye yati k’e hani nile
☺ neyas bexel ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆e∆ na∆gha hani xa
Dëne Su…iné Yati: Emerance Cardinal
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 1
2 15
DDiirrii ¿¿eehheehhtt…… ’’ ii ˙˙ss TT’’aaxxaassii ˙˙
Diri ÷ereht…’is t’aµ Sekui xel ÷eghalana chu Sekui k’elni xat’e
Sekui "baµ ko beta" ko bexel ÷ahadi t’at’u Sekui neye si tth’i
t’at’u˙ Sekui ho˙ne…t£n.
Beno…ni harelyuµ Sekui ÷e…k’iziµ t’asi horeld£n ÷ile ¿edighare
t’asi hu…÷a-u tth’i t’at’u neye si ¿edighare ÷ane hat’e. Sekui
"betehkui" Si beskene hone…ten bet’orre ÷a ÷at’e.
Neyas n£n tthe ho˙niµ…ten ÷at’e˙lu.
Neyas nechile ÷ats’iµ bexel hoµlni-u tth’i beba ¿ereht…’is k’e hani
beba bek’eyaµiµ…k’i de yunedhe ÷edeni ÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷i
÷a˙ne hat’e.
Diri ¿ereht…’is t’at’u neyas
÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷iµ …el
tthi’i ÷ereht…’is k’e ya…ki
beba nezoµ honiµ…ten holu.
Tth’i neyas t’at’u neye si˙
beba bet…ariµ÷a ÷at’e.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa gghhaa nnii ttaa
☺ ÷eret…’is ko∆o∆ t’asi hestsi si niµ…÷i
☺ sighare neba ÷ereht…’is k’eyasti
☺ t’asi gothe huresdza
☺ ÷eret…’is ko∆e∆ nasther si seba
bet’ore÷a bek’oriµlya
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee££ hhii ll ii µµ nneesstthh££nn
☺ t’a ÷eret…’is ko∆e∆ nasther nes÷iµ de
☺ si sek’iziµ sekui gha hani k’e
yailti de
☺ t’asi kodhe honesten sets’ini de
☺ t’a seba xa ÷a-u tth’i t’o seba
xa÷aµ ÷eret…’is ko∆e∆ ts’iµ ÷ereht…’is
÷eghalasna xa bet’ore÷a niµdhen t’a
☺ seghaµ ho∆di nezoµ ÷egha lasna de
☺ senasther siµl÷iµ saµ seba nezoµ t’a
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 2
314
TT’’aatt’’uu nneeyyaass tt ’’aassii ˙˙ee kk’’oo ˙˙rreellyyaa bbeettss££ µµnn nneenniixxaa..
BBeexxee˙˙ll yane…ti t’aµnet’iµ si˙.
BBuurrii µµ …… tttthh’’aa neyas niµ’÷iµ neyas ya…tide.
NNeeyyaass bexel hoµlni
NNeeyyaass ba ÷ereht…’is hani k’e yaµ…ti
dziµne hone∆…t’u˙ hani beghaµ yane…ti.
HHaannii BBeegghhaa µµ yyaannee……ttii ..
NNeeyyaass bbeessaa µµyyaa µµ……ttii
NNaayyaass bbeexxee ˙˙ll ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee t’asie
ha˙ne…÷i
YYaattii--uu ˙˙ kkoo ˙˙ sshh££nn--uu kkoo££ t’asie
ne…ts’iµ dziµne hone˙…t’u˙.
NNee ddeennee yyaattii t’a˙net’iµ.
TT’’aatt’’uu ¿¿eerreehhtt…… ’’ ii ˙˙ss KK’’ee YYaattii
☺ ¿ereht…’i˙s k’e yati su˙di˙ ÷ahele.
☺ Dzene neyas beba hani k’e
yane…ti.
☺ T’aµ ÷ereht…’i˙s the…tsiµ si˙ beghaµ
yane…ti.
☺ T’at’u hani k’e yane…ti˙ si˙ beghaµ
su˙di˙ ÷a˙nele tth’i ts’e˙thiµe˙ bek’a˙neµ…ti.
☺ Neyas bets’£µneni hani beba
bek’eyaµiµ…ti tt…o∆ghe de˙ buriµ…ker diri
k’i∆zi∆?
"¿ed…aniµdh£n xa n£µn£µnt’i de..ko
"÷edlanene" xa n£µn£µnt’iµ de.
TT’’aattss’’ii µµ hhaa µµnnii ¿¿eerreehhtt……’’ii ˙˙ss HHuuµµ……÷÷aa ˙˙ ssii ˙˙
☺ ¿ereht…’i˙s deneghaµ na˙lye ko∆e ts’iµ.
☺ Nets’eni beghaµ ÷ereht…’is neghoµ
nale buriµke.
☺ Naniko∆e ts’iµ na∆i…ni.
☺ ¿ereht…’i˙s k’a˙ti ts’en beka˙yaµiµ…ti.
☺ T’asi˙ de˙ki˙le deneghaµ na˙ni si˙ ts’iµ
hani ÷ereht…’is nani.
☺ T£dhe yati˙ ko˙ nedziµne˙ ko˙ t’asi˙e
neghonedi xa de hani ÷ereht…’is
huruµke.
☺ N£n xa˙re hani ÷ereht…’i˙s ne…tsi.
SSeejjuuii ÷÷eerreett…… ’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee µµ nnaa ˙˙ddhheerr -- ÷÷ee……kk’’ee ˙˙ttaagghhee
bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ii µµ ……oo ˙˙tt ’’aa bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhoo ˙˙nneelltt££nn
Neyas duµ ÷eret…’is ko∆eµ nadher lu. Hat’u kuli t’at’u neyas beba
hani k’e˙yaµiµ…ti si˙ ha˙ne…÷iµ.
Neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷anele.
Neyas t’a ÷eret…’is ko∆eµ nadher si t’a nadhi bek’oriµlya xa huµl÷a.
T’aµ neyas hone…t£n d£nliµ si tth’i bek’oriµlya nene.
¿uµriiµ…ker-u. ¿eyi ghare neyas hone…t£n bet’ore÷a ÷at’e
yek’orelya halu.
¿eret…’is ko∆eµ honelt£n chu saµ shu bet’ore÷a ÷at’e, saµ t’a tth’i
ho˙nelt£n ÷at’e.
4 13
TTaa µµ……ttssii÷÷aazzee ttss’’ii ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’££nn
SSeekkuuii nneellyyee,, hhaallnnii ˙˙ cchhuu˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn
Taµ…tsi ts’ukun-u tth’i ts’ethiµe bexel yati yeneliµ. Buµ…ni bebi t’at’iµ
si benadhere. Benadher t’a t’aniµdh£n si hane…ni xat’e. Ku d£ne
ne bebi hani dhu ÷ereht…’is bets’en k’e yane…ti. Ne bebi
÷ahd£ne t’ariµlshaµ si yek’orelyaµ t’a bexel hoµlni-u ko beba nej£n
nezoµ nej£n ÷iµle kulu nej£n neritth’a xa bet’ore ÷a ÷at’e. Bebi
t’at’u t’asie k’orelyaµ si t’asie ne…÷iµ-u, ÷eritth÷agh-u, t’asie
heridi-u, t’asie naredli-u tth’i t’asie he…tsen. T’asie hi…chu tth’i
÷e÷al-u ÷eyi bet’a t’ohoµt’e si beghare t’asie held£n.
¿e…k’ek’eere neyas honiµ…t£n ÷eyi ghare t’asi k’orelya hane,
T’o lasi ne bebi xel yane…t’i-u tth’i bexel nej£n: bek’e na∆i∆ltsil-u,
beµtthele ÷enaµiµ…chuth-u, shetiµ beghaµiµ…chu ko t£dhe ts’iµdher de.
Ne bebi xa nej£n si nezoµ bebi
chu n£µn chu˙ xa.
K’e˙t…’ats’e˙n huµku˙n chu˙ tth’i
bexel seno∆dher saµna. Noµke
dh£ne theda hurel÷iµ. Netighaµ
no∆dher de ho∆kun-u ÷elaltthe.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee ˙˙……nnii
TT’’aagghhaanniittaa µµ ssii ˙˙
☺ siµ ghare t’at’i hani hores÷iµ hischu
☺ siµ ÷edeghaµ hasni
☺ t’aniµsdhen bek’ezi∆÷eghalasna
☺ ber haµiµ…t’eth de nets’esni
TT’’aassii ˙˙nneetthhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee
☺ ÷iµ…yas chu
÷ereht…’is k’e
t’asi˙thela xe˙l
sexl hoµlni
☺ seba hani ÷ereht…’is ÷iµla nile
☺ t’at’i yati si haseliµni
☺ ÷ereht…’is deneghaµ nalye xa sighare
☺ ÷ereht…’is sets’iµ
☺ sexel ber ne…t’eth-u tth’i t’at’u ber het’eth seba bek’e yaµiµ…ti
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 4
512
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhh ˙˙nn ssii ˙˙ nnaa ˙˙hhee ˙˙……nnii::
TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ
☺ ¿ereht…’is bek’e t’asie benat’iµ si.
☺ Harelyuµ t’asie ÷es÷al (hes÷al)
☺ Nej£n chu˙ yane…ti tth’i.
TT’’aa ˙˙ssii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhii…… ii µµ nneesstthh££nn
☺ ¿edeghaµ hoµlni de.
☺ Xa˙re˙ neyen t’a˙ hiµj£n-u˙ tth’i
÷e…k’ek’ere sexel hoµlniµ de.
☺ Sexel senanedher de.
☺ Yu ÷ereht…’is dhu ÷ereht…’is
deyer set…’aµi÷aµ de nes÷iµ dhu
tth’i hes÷al xa.
☺ T’ait’iµ si chu t’asi t’olye si haseliµni.
SSoo µµ llaa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhaanneelltt££nn
Sekui soµlaghe beghai si tthaa k’ej£n theda xel nezoµ ÷ore…tth’aµ
sekui nechile ÷aµziµ, tth’i hani ÷ereht…’is ÷elk’ech’a …aµ ne…÷iµ ghaµ
nu∆dher. Neyas t’at’i ÷ereht…’is k’e yalti horel÷iµ si yek’orelyaµ
÷at’e. Jaµ ts’iµ t’at’i hani horel÷iµ yek’orelyaµ ÷ane. Sekui soµ laghe
beghai ÷ereht…’is ko∆eµ yis da∆dha halu ÷ald£n ÷ereht…’is ko∆eµ
nadher lede.
T’at’u nejas beba ÷ereht…’is k’e yanelti si ha∆…÷iµe, thile tth’u
neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷one gha ÷ereht…’is k’e yati
thela neyas yene…÷iµ ÷oµle. ¿edeni beyati t’a hani ne…tsi.
Neyas beba t’asat’ele de nets’eni ha nele.
T’aµ naµdher ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆eµ
huµli de bexel ÷eyer nanegha ÷ereht…’is
beghaµ nalye xa hat’ele de ÷ereht…’is ko∆eµ
ts’iµ ÷ereht…’is begha nalye xa ¿uµri…ker.
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 5
6 11
TTaa µµ……ttssii ttss’’ii µµ ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
tttthh’’ii nnaa ˙˙kkee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuii nnee……yyee cchhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhoonneelltt££nn
Sekui nechile d£µn ts’iµ ÷iµgha t’asie horlden. ¿eyit’a honelt£n
sugha ÷at’e sekui ÷aze hani heneliµ ÷edene beghaµ de, t’at’iµ si
beghaµ nahi yeneliµ.
T’at’i hani heneliµ si ni∆ k’e nats’ede-u, tth’ay k’e nalts’il-u, beke
ye˙ nal÷ith-u˙, nani˙k’e t’asi˙ na˙ni-u˙ tth’i t’o niµk’e ni∆ya ghaµ hani
heneliµ. T’ats’en ts’en hani heneliµ xa hani sudi ne…i de. Sejui
t’at’i ÷ereht…’is heneliµ si ÷ereht…’is nirilchuth-u deneni∆ noret’i si
t’a beba nezoµ.
Nezoµ hani ÷ereht…’is k’elni ÷ahoniµlt£n.
Nezoµ hani ÷ereht…’is suriµlth£n de neyas
nek’iµ zot’iµ hat’e.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ kkaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa bbeeggaa nniitt ’’aa ((TT’’aabbeennee ˙˙ss…… ii µµ))
☺ hasni chu ÷ereht…’is “k’e yasti"
☺ t’asi˙e gha˙lasna
☺ t’asu∆k’e dzeresa chu nanik’e nasa
☺ t’a hani benes…iµ sexeladi
☺ hani ÷ereht…’is k’e t’asie goth chu
☺ T’asi˙e k’o˙reshaµ si˙ ghoµ han
☺ sa ÷eyk…ech’a senasdher
☺ t’asi sudi beghaµ hurestth’a
benes…iµ sezi nesiµ
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiill ii µµ nneesstthheenn
☺ sighare hani hischu siµlth£n de
☺ neba ÷ereht…’is k’e yasti de
☺ nuresker de beghaµ haseliµni bet’ore ÷aile kulu
☺ suriµltth’a de
☺ sexel senanedher de
☺ sexel t’asi neltsi
☺ t’asie t’aborel÷iµ shu huska xa suniµ…t£n
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 6
710
NNeeyyaass tt ’’aannii µµddhh££nn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ ssii ˙˙
☺ T’asie t’adarelyi-u tth’i yati koth huresd£n.
☺ Hesj£n-u tth’i siµla ÷uskare t’a senasther seba nezoµ.
☺ Hni chu˙ sh£n chu˙ ne…tsi.
☺ ¿ereht…’is bek’e t’asi thela nes÷iµ se ko∆e∆ chu ts’eridil chu.
TT’’aassii ˙˙ee nneeddhhee ˙˙ hhiill ii NNeesstthheenn::
☺ Nenoani ghaµ sexel hoµlni de.
☺ T’asie seba hu∆zi-u tth’i denezi
haseliµni de.
☺ T’at’u ts’ethiµe ÷ereht…’is
nareschuth ha˙zuniµlt£n.
☺ Seba ÷ereht…’is k’e yane…ti-u
si ÷ereht…’is nareschuth sile.
☺ Hani ghaµ soriµ…ker t…esbesch£ne ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u.
☺ Naµ…cheth beye ttheµl thela ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u tth’i
sedake ga.
DDii µµddhhii µµ bbeegghhaa˙˙ii ˙˙
SSeejjuuii nneellyyee ddhhuu ˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn
Sekui diµghiµ beghai de t’asi …aµ k’orelyaµ ne harelyuµ t’asie ghaµ
÷ore…ker ÷ane. Nezoµ sugha-u ne yas honiµ…t£n t’at’u neyesi-u
tth’i benare t’ahu∆t’e si. T’at’u yek’orelya xasi hani t’a-, belat’in
neriµt…’is-u tth’i ÷ereht…’is k’e dene ÷ek’ech’a ghaµ hani-u tth’i
yu÷ane t’at’u t’asi harala si tth’i ghare t’asi k’orelyo na∆ni sejui
diµchiµ beghai si t’asi …aµ ch’aneljer ÷at’e.
T’ashi bech’onejer chu beghaµ sudi hani hereltth’aµ yeneliµ. Neyas
neljerde ts’etthiµe huµtun-u bexel yani…ti.
Neyas hai bureni si yeneli, yati ÷e…k’ek’er hadi si
beba nezoµ ÷edeneghare neba yek’eya…ti xa t’a.
Neyas thazaze hore…tth’aµ theda kuli ha…uµ
hani nedue beba k’e yati horel÷iµ.
Neyas t’a niµdh£n-u˙ tth’i k’ani˙
t’asi hu…÷a˙ si˙ na∆ni dene tth’i
ha˙ra˙t’e ÷at’e t’a ÷e…tth’i-u˙ tth’i
t’a ÷ehtth’ile si ha˙oniµ…t£n.
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 7
8 9
SSeekkuuii ÷÷eerreett……’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee ∆∆ yyii ˙˙ss ddaa ∆∆gghhaa tttthhee--uu ˙˙ ttss’’ii µµ
ttaagghhee bbeegghhaaaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ee ˙˙nn..
SSeekkuuii nneellyyee sshhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhaa ˙˙nneelltt££nn
Duµ nu∆dher-u neyas huµya∆ne-u tth’i t’asie …aµ k’orelya∆ne. T’at’u
beba t’asi naye neµltsi niµ duµ ÷edeni ghare ÷ayile.
Ne yas harelyuµ t’asie hul÷a ÷ane. Neyas bexel t’asie goth
hu…÷ay halu. Neyas du∆ tha ts’ethiµe theda-u
÷ureltth’aµ beba hai ÷ereht…’is k’e bek’e
yane…ti de.
Beba hani k’e yaµiµ…ti de sudi
÷anele. Neyas betehkui ghaµ hani
ditth’a heneliµ. Sekui sudi hani
heneliµ ÷at’e diri ÷iµ…aghe hani t…es
besch£ne beghaµ hanisi dadi hestsi xasa∆
heni ÷eyi lat’e hani ÷ereht…’is beba k’e yatisekui yedaneliµ.
¿eret’is chne-u, bet’a t’asi ÷a…e xa ÷et…’is ch£ne-u ÷ereht…’is,
tthabes-u tth’i bet’a t’asi ÷erilt’us beba thiµ…a. Dech£nkel k’e
÷ereht…’is ni∆le dech£nkel k’e ÷eghalahena de.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT……aa gghhaa nnii ttaa µµ
☺ Sh£n hesj£n
☺ Saµ ÷elk’ech’a t’a senasther.
☺ Yunis ts’iµ hani
☺ Tech’adi˙ t’ana˙t’iµ si˙
☺ Setekui chu bek’izi∆ haide
ghoni sudiest’iµ.
☺ ¿eret…’isch£n dhu tthabes chu
☺ T’a˙st’iµ hure˙stsa˙.
☺ Setekui eghaµ hani hurestth’aµ.
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee ttoo ˙˙::
☺ Hu∆ka dzetit’as de
☺ ¿iµ…a t’asi˙ k’a˙nita
☺ ¿ereht…’is k’e t’asi thela si begha yailti-u
☺ Hani t’at’iµ si bek’isiµ ch’orildhen
☺ T’a thi…tsiµ si dathela duret’iµ
☺ ¿iµ…a t’asie hiltsi
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 8
8 9
SSeekkuuii ÷÷eerreett……’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee ∆∆ yyii ˙˙ss ddaa ∆∆gghhaa tttthhee--uu ˙˙ ttss’’ii µµ
ttaagghhee bbeegghhaaaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ee ˙˙nn..
SSeekkuuii nneellyyee sshhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhaa ˙˙nneelltt££nn
Duµ nu∆dher-u neyas huµya∆ne-u tth’i t’asie …aµ k’orelya∆ne. T’at’u
beba t’asi naye neµltsi niµ duµ ÷edeni ghare ÷ayile.
Ne yas harelyuµ t’asie hul÷a ÷ane. Neyas bexel t’asie goth
hu…÷ay halu. Neyas du∆ tha ts’ethiµe theda-u
÷ureltth’aµ beba hai ÷ereht…’is k’e bek’e
yane…ti de.
Beba hani k’e yaµiµ…ti de sudi
÷anele. Neyas betehkui ghaµ hani
ditth’a heneliµ. Sekui sudi hani
heneliµ ÷at’e diri ÷iµ…aghe hani t…es
besch£ne beghaµ hanisi dadi hestsi xasa∆
heni ÷eyi lat’e hani ÷ereht…’is beba k’e yatisekui yedaneliµ.
¿eret’is chne-u, bet’a t’asi ÷a…e xa ÷et…’is ch£ne-u ÷ereht…’is,
tthabes-u tth’i bet’a t’asi ÷erilt’us beba thiµ…a. Dech£nkel k’e
÷ereht…’is ni∆le dech£nkel k’e ÷eghalahena de.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT……aa gghhaa nnii ttaa µµ
☺ Sh£n hesj£n
☺ Saµ ÷elk’ech’a t’a senasther.
☺ Yunis ts’iµ hani
☺ Tech’adi˙ t’ana˙t’iµ si˙
☺ Setekui chu bek’izi∆ haide
ghoni sudiest’iµ.
☺ ¿eret…’isch£n dhu tthabes chu
☺ T’a˙st’iµ hure˙stsa˙.
☺ Setekui eghaµ hani hurestth’aµ.
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee ttoo ˙˙::
☺ Hu∆ka dzetit’as de
☺ ¿iµ…a t’asi˙ k’a˙nita
☺ ¿ereht…’is k’e t’asi thela si begha yailti-u
☺ Hani t’at’iµ si bek’isiµ ch’orildhen
☺ T’a thi…tsiµ si dathela duret’iµ
☺ ¿iµ…a t’asie hiltsi
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 8
710
NNeeyyaass tt ’’aannii µµddhh££nn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ ssii ˙˙
☺ T’asie t’adarelyi-u tth’i yati koth huresd£n.
☺ Hesj£n-u tth’i siµla ÷uskare t’a senasther seba nezoµ.
☺ Hni chu˙ sh£n chu˙ ne…tsi.
☺ ¿ereht…’is bek’e t’asi thela nes÷iµ se ko∆e∆ chu ts’eridil chu.
TT’’aassii ˙˙ee nneeddhhee ˙˙ hhiill ii NNeesstthheenn::
☺ Nenoani ghaµ sexel hoµlni de.
☺ T’asie seba hu∆zi-u tth’i denezi
haseliµni de.
☺ T’at’u ts’ethiµe ÷ereht…’is
nareschuth ha˙zuniµlt£n.
☺ Seba ÷ereht…’is k’e yane…ti-u
si ÷ereht…’is nareschuth sile.
☺ Hani ghaµ soriµ…ker t…esbesch£ne ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u.
☺ Naµ…cheth beye ttheµl thela ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u tth’i
sedake ga.
DDii µµddhhii µµ bbeegghhaa˙˙ii ˙˙
SSeejjuuii nneellyyee ddhhuu ˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn
Sekui diµghiµ beghai de t’asi …aµ k’orelyaµ ne harelyuµ t’asie ghaµ
÷ore…ker ÷ane. Nezoµ sugha-u ne yas honiµ…t£n t’at’u neyesi-u
tth’i benare t’ahu∆t’e si. T’at’u yek’orelya xasi hani t’a-, belat’in
neriµt…’is-u tth’i ÷ereht…’is k’e dene ÷ek’ech’a ghaµ hani-u tth’i
yu÷ane t’at’u t’asi harala si tth’i ghare t’asi k’orelyo na∆ni sejui
diµchiµ beghai si t’asi …aµ ch’aneljer ÷at’e.
T’ashi bech’onejer chu beghaµ sudi hani hereltth’aµ yeneliµ. Neyas
neljerde ts’etthiµe huµtun-u bexel yani…ti.
Neyas hai bureni si yeneli, yati ÷e…k’ek’er hadi si
beba nezoµ ÷edeneghare neba yek’eya…ti xa t’a.
Neyas thazaze hore…tth’aµ theda kuli ha…uµ
hani nedue beba k’e yati horel÷iµ.
Neyas t’a niµdh£n-u˙ tth’i k’ani˙
t’asi hu…÷a˙ si˙ na∆ni dene tth’i
ha˙ra˙t’e ÷at’e t’a ÷e…tth’i-u˙ tth’i
t’a ÷ehtth’ile si ha˙oniµ…t£n.
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 7
6 11
TTaa µµ……ttssii ttss’’ii µµ ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
tttthh’’ii nnaa ˙˙kkee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuii nnee……yyee cchhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhoonneelltt££nn
Sekui nechile d£µn ts’iµ ÷iµgha t’asie horlden. ¿eyit’a honelt£n
sugha ÷at’e sekui ÷aze hani heneliµ ÷edene beghaµ de, t’at’iµ si
beghaµ nahi yeneliµ.
T’at’i hani heneliµ si ni∆ k’e nats’ede-u, tth’ay k’e nalts’il-u, beke
ye˙ nal÷ith-u˙, nani˙k’e t’asi˙ na˙ni-u˙ tth’i t’o niµk’e ni∆ya ghaµ hani
heneliµ. T’ats’en ts’en hani heneliµ xa hani sudi ne…i de. Sejui
t’at’i ÷ereht…’is heneliµ si ÷ereht…’is nirilchuth-u deneni∆ noret’i si
t’a beba nezoµ.
Nezoµ hani ÷ereht…’is k’elni ÷ahoniµlt£n.
Nezoµ hani ÷ereht…’is suriµlth£n de neyas
nek’iµ zot’iµ hat’e.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ kkaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa bbeeggaa nniitt ’’aa ((TT’’aabbeennee ˙˙ss…… ii µµ))
☺ hasni chu ÷ereht…’is “k’e yasti"
☺ t’asi˙e gha˙lasna
☺ t’asu∆k’e dzeresa chu nanik’e nasa
☺ t’a hani benes…iµ sexeladi
☺ hani ÷ereht…’is k’e t’asie goth chu
☺ T’asi˙e k’o˙reshaµ si˙ ghoµ han
☺ sa ÷eyk…ech’a senasdher
☺ t’asi sudi beghaµ hurestth’a
benes…iµ sezi nesiµ
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiill ii µµ nneesstthheenn
☺ sighare hani hischu siµlth£n de
☺ neba ÷ereht…’is k’e yasti de
☺ nuresker de beghaµ haseliµni bet’ore ÷aile kulu
☺ suriµltth’a de
☺ sexel senanedher de
☺ sexel t’asi neltsi
☺ t’asie t’aborel÷iµ shu huska xa suniµ…t£n
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 6
512
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhh ˙˙nn ssii ˙˙ nnaa ˙˙hhee ˙˙……nnii::
TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ
☺ ¿ereht…’is bek’e t’asie benat’iµ si.
☺ Harelyuµ t’asie ÷es÷al (hes÷al)
☺ Nej£n chu˙ yane…ti tth’i.
TT’’aa ˙˙ssii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhii…… ii µµ nneesstthh££nn
☺ ¿edeghaµ hoµlni de.
☺ Xa˙re˙ neyen t’a˙ hiµj£n-u˙ tth’i
÷e…k’ek’ere sexel hoµlniµ de.
☺ Sexel senanedher de.
☺ Yu ÷ereht…’is dhu ÷ereht…’is
deyer set…’aµi÷aµ de nes÷iµ dhu
tth’i hes÷al xa.
☺ T’ait’iµ si chu t’asi t’olye si haseliµni.
SSoo µµ llaa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhaanneelltt££nn
Sekui soµlaghe beghai si tthaa k’ej£n theda xel nezoµ ÷ore…tth’aµ
sekui nechile ÷aµziµ, tth’i hani ÷ereht…’is ÷elk’ech’a …aµ ne…÷iµ ghaµ
nu∆dher. Neyas t’at’i ÷ereht…’is k’e yalti horel÷iµ si yek’orelyaµ
÷at’e. Jaµ ts’iµ t’at’i hani horel÷iµ yek’orelyaµ ÷ane. Sekui soµ laghe
beghai ÷ereht…’is ko∆eµ yis da∆dha halu ÷ald£n ÷ereht…’is ko∆eµ
nadher lede.
T’at’u nejas beba ÷ereht…’is k’e yanelti si ha∆…÷iµe, thile tth’u
neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷one gha ÷ereht…’is k’e yati
thela neyas yene…÷iµ ÷oµle. ¿edeni beyati t’a hani ne…tsi.
Neyas beba t’asat’ele de nets’eni ha nele.
T’aµ naµdher ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆eµ
huµli de bexel ÷eyer nanegha ÷ereht…’is
beghaµ nalye xa hat’ele de ÷ereht…’is ko∆eµ
ts’iµ ÷ereht…’is begha nalye xa ¿uµri…ker.
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 5
4 13
TTaa µµ……ttssii÷÷aazzee ttss’’ii ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’££nn
SSeekkuuii nneellyyee,, hhaallnnii ˙˙ cchhuu˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn
Taµ…tsi ts’ukun-u tth’i ts’ethiµe bexel yati yeneliµ. Buµ…ni bebi t’at’iµ
si benadhere. Benadher t’a t’aniµdh£n si hane…ni xat’e. Ku d£ne
ne bebi hani dhu ÷ereht…’is bets’en k’e yane…ti. Ne bebi
÷ahd£ne t’ariµlshaµ si yek’orelyaµ t’a bexel hoµlni-u ko beba nej£n
nezoµ nej£n ÷iµle kulu nej£n neritth’a xa bet’ore ÷a ÷at’e. Bebi
t’at’u t’asie k’orelyaµ si t’asie ne…÷iµ-u, ÷eritth÷agh-u, t’asie
heridi-u, t’asie naredli-u tth’i t’asie he…tsen. T’asie hi…chu tth’i
÷e÷al-u ÷eyi bet’a t’ohoµt’e si beghare t’asie held£n.
¿e…k’ek’eere neyas honiµ…t£n ÷eyi ghare t’asi k’orelya hane,
T’o lasi ne bebi xel yane…t’i-u tth’i bexel nej£n: bek’e na∆i∆ltsil-u,
beµtthele ÷enaµiµ…chuth-u, shetiµ beghaµiµ…chu ko t£dhe ts’iµdher de.
Ne bebi xa nej£n si nezoµ bebi
chu n£µn chu˙ xa.
K’e˙t…’ats’e˙n huµku˙n chu˙ tth’i
bexel seno∆dher saµna. Noµke
dh£ne theda hurel÷iµ. Netighaµ
no∆dher de ho∆kun-u ÷elaltthe.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee ˙˙……nnii
TT’’aagghhaanniittaa µµ ssii ˙˙
☺ siµ ghare t’at’i hani hores÷iµ hischu
☺ siµ ÷edeghaµ hasni
☺ t’aniµsdhen bek’ezi∆÷eghalasna
☺ ber haµiµ…t’eth de nets’esni
TT’’aassii ˙˙nneetthhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee
☺ ÷iµ…yas chu
÷ereht…’is k’e
t’asi˙thela xe˙l
sexl hoµlni
☺ seba hani ÷ereht…’is ÷iµla nile
☺ t’at’i yati si haseliµni
☺ ÷ereht…’is deneghaµ nalye xa sighare
☺ ÷ereht…’is sets’iµ
☺ sexel ber ne…t’eth-u tth’i t’at’u ber het’eth seba bek’e yaµiµ…ti
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 4
314
TT’’aatt’’uu nneeyyaass tt ’’aassii ˙˙ee kk’’oo ˙˙rreellyyaa bbeettss££ µµnn nneenniixxaa..
BBeexxee˙˙ll yane…ti t’aµnet’iµ si˙.
BBuurrii µµ …… tttthh’’aa neyas niµ’÷iµ neyas ya…tide.
NNeeyyaass bexel hoµlni
NNeeyyaass ba ÷ereht…’is hani k’e yaµ…ti
dziµne hone∆…t’u˙ hani beghaµ yane…ti.
HHaannii BBeegghhaa µµ yyaannee……ttii ..
NNeeyyaass bbeessaa µµyyaa µµ……ttii
NNaayyaass bbeexxee ˙˙ll ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee t’asie
ha˙ne…÷i
YYaattii--uu ˙˙ kkoo ˙˙ sshh££nn--uu kkoo££ t’asie
ne…ts’iµ dziµne hone˙…t’u˙.
NNee ddeennee yyaattii t’a˙net’iµ.
TT’’aatt’’uu ¿¿eerreehhtt…… ’’ ii ˙˙ss KK’’ee YYaattii
☺ ¿ereht…’i˙s k’e yati su˙di˙ ÷ahele.
☺ Dzene neyas beba hani k’e
yane…ti.
☺ T’aµ ÷ereht…’i˙s the…tsiµ si˙ beghaµ
yane…ti.
☺ T’at’u hani k’e yane…ti˙ si˙ beghaµ
su˙di˙ ÷a˙nele tth’i ts’e˙thiµe˙ bek’a˙neµ…ti.
☺ Neyas bets’£µneni hani beba
bek’eyaµiµ…ti tt…o∆ghe de˙ buriµ…ker diri
k’i∆zi∆?
"¿ed…aniµdh£n xa n£µn£µnt’i de..ko
"÷edlanene" xa n£µn£µnt’iµ de.
TT’’aattss’’ii µµ hhaa µµnnii ¿¿eerreehhtt……’’ii ˙˙ss HHuuµµ……÷÷aa ˙˙ ssii ˙˙
☺ ¿ereht…’i˙s deneghaµ na˙lye ko∆e ts’iµ.
☺ Nets’eni beghaµ ÷ereht…’is neghoµ
nale buriµke.
☺ Naniko∆e ts’iµ na∆i…ni.
☺ ¿ereht…’i˙s k’a˙ti ts’en beka˙yaµiµ…ti.
☺ T’asi˙ de˙ki˙le deneghaµ na˙ni si˙ ts’iµ
hani ÷ereht…’is nani.
☺ T£dhe yati˙ ko˙ nedziµne˙ ko˙ t’asi˙e
neghonedi xa de hani ÷ereht…’is
huruµke.
☺ N£n xa˙re hani ÷ereht…’i˙s ne…tsi.
SSeejjuuii ÷÷eerreett…… ’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee µµ nnaa ˙˙ddhheerr -- ÷÷ee……kk’’ee ˙˙ttaagghhee
bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ii µµ ……oo ˙˙tt ’’aa bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙
SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhoo ˙˙nneelltt££nn
Neyas duµ ÷eret…’is ko∆eµ nadher lu. Hat’u kuli t’at’u neyas beba
hani k’e˙yaµiµ…ti si˙ ha˙ne…÷iµ.
Neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷anele.
Neyas t’a ÷eret…’is ko∆eµ nadher si t’a nadhi bek’oriµlya xa huµl÷a.
T’aµ neyas hone…t£n d£nliµ si tth’i bek’oriµlya nene.
¿uµriiµ…ker-u. ¿eyi ghare neyas hone…t£n bet’ore÷a ÷at’e
yek’orelya halu.
¿eret…’is ko∆eµ honelt£n chu saµ shu bet’ore÷a ÷at’e, saµ t’a tth’i
ho˙nelt£n ÷at’e.
2 15
DDiirrii ¿¿eehheehhtt…… ’’ ii ˙˙ss TT’’aaxxaassii ˙˙
Diri ÷ereht…’is t’aµ Sekui xel ÷eghalana chu Sekui k’elni xat’e
Sekui "baµ ko beta" ko bexel ÷ahadi t’at’u Sekui neye si tth’i
t’at’u˙ Sekui ho˙ne…t£n.
Beno…ni harelyuµ Sekui ÷e…k’iziµ t’asi horeld£n ÷ile ¿edighare
t’asi hu…÷a-u tth’i t’at’u neye si ¿edighare ÷ane hat’e. Sekui
"betehkui" Si beskene hone…ten bet’orre ÷a ÷at’e.
Neyas n£n tthe ho˙niµ…ten ÷at’e˙lu.
Neyas nechile ÷ats’iµ bexel hoµlni-u tth’i beba ¿ereht…’is k’e hani
beba bek’eyaµiµ…k’i de yunedhe ÷edeni ÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷i
÷a˙ne hat’e.
Diri ¿ereht…’is t’at’u neyas
÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷iµ …el
tthi’i ÷ereht…’is k’e ya…ki
beba nezoµ honiµ…ten holu.
Tth’i neyas t’at’u neye si˙
beba bet…ariµ÷a ÷at’e.
NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii
TT’’aa gghhaa nnii ttaa
☺ ÷eret…’is ko∆o∆ t’asi hestsi si niµ…÷i
☺ sighare neba ÷ereht…’is k’eyasti
☺ t’asi gothe huresdza
☺ ÷eret…’is ko∆e∆ nasther si seba
bet’ore÷a bek’oriµlya
TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee££ hhii ll ii µµ nneesstthh££nn
☺ t’a ÷eret…’is ko∆e∆ nasther nes÷iµ de
☺ si sek’iziµ sekui gha hani k’e
yailti de
☺ t’asi kodhe honesten sets’ini de
☺ t’a seba xa ÷a-u tth’i t’o seba
xa÷aµ ÷eret…’is ko∆e∆ ts’iµ ÷ereht…’is
÷eghalasna xa bet’ore÷a niµdhen t’a
☺ seghaµ ho∆di nezoµ ÷egha lasna de
☺ senasther siµl÷iµ saµ seba nezoµ t’a
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 2
116
Diri ¿ereht…’is yunaghe Saskatchewan dene yati
k’e ÷eghadalana (Literacy Network) yeheltsiµ ÷at’e.
Diri ÷ereht…’is NWT Literacy Council ¿eduµ yehiµla
jadiziµ t’at’u dene dana k’iziµ haliµ.
NWT Literacy council ye…tsiµ ÷at’e niµ…ts’ichoza niek’aldhe
tsaµmba t’a˙.
Diri ÷ereht…’is halisi t’aµ yek’e ÷eghalaina si nok’e ÷eyile
÷ereht…’is ts’iµ yati t’a het’iµ. Hat’u kuli bedagharile beyati t’a
het’iµ de ÷£nile het’iµle.
Sekui baµ ko beta ko ÷ereht…’is hu…tsi huru…÷iµ t’asat’ele.
¿eyile xa bet’oht’iµ xa de
NWT Literacy Council bedaghare ho…e ha÷aµ.
Diri ÷ereht…’is haliµ si beru…÷iµ de t’aµ bets’olti hasi:
NWT Literacy Council
5122-48th Street, Box 761
Yellowknife, NT X1A 2N6
Phone: (867) 873-9262
Fax: (867) 873-2176
Email: [email protected]
Website: www.nwt.literacy.ca
☺ t’at’u˙ hiµna˙u˙ tth’i henaµilni˙ si˙ ghaµ hoµlni
☺ ÷ereht…’is k’e t’asi thela chu ÷ereriht…’is ghaµ hani ne…tsi
☺ nej£n t’a sh£n k’o˙riµlya si˙
☺ beye yati k’e hani nile
☺ neyas bexel ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆e∆ na∆gha hani xa
Dëne Su…iné Yati: Emerance Cardinal
91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 1
www.nwt.literacy.ca
Top Related