Zkouška z latiny ZK+

četba k domácí přípravě

(letní semestr 2017/2018)

M. Tullius Cicero: Tusculanae disputationes II, 11-13

Nam efficit hoc philosophia: medetur animis, inanes sollicitudines detrahit,

cupiditatibus liberat, pellit timores. Sed haec eius vis non idem potest apud omnes; tum valet

multum, cum est idoneam complexa naturam. "Fortes" enim non modo "fortuna adiuvat", ut

est in vetere proverbio, sed multo magis ratio, quae quibusdam quasi praeceptis confirmat vim

fortitudinis. Te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,

itaque facile in animo forti contra mortem habita insedit oratio. Sed haec eadem num censes

apud eos ipsos valere nisi admodum paucos, a quibus inventa, disputata, conscripta sunt?

Quotus enim quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vita

constitutus, ut ratio postulat? qui disciplinam suam non ostentationem scientiae, sed legem

vitae putet? qui obtemperet ipse sibi et decretis suis pareat? Videre licet alios tanta levitate et

iactatione, ut eis fuerit non didicisse melius, alios pecuniae cupidos, gloria non nullos, multos

libidinum servos, ut cum eorum vita mirabiliter pugnet oratio. Quod quidem mihi videtur esse

turpissimum. Ut enim, si grammaticum se professus quispiam barbare loquatur, aut si absurde

canat is, qui se haberi velit musicum, hoc turpior sit, quod in eo ipso peccet, cuius profitetur

scientiam, sic philosophus in vitae ratione peccans hoc turpior est, quod in officio cuius

magister esse vult, labitur artemque vitae professus delinquit in vita.

Nonne verendum est igitur, si est ita, ut dicis, ne philosophiam falsa gloria exornes?

Quod est enim maius argumentum nihil eam prodesse quam quosdam perfectos philosophos

turpiter vivere?

Nullum vero id quidem argumentum est. Nam ut agri non omnes frugiferi sunt, qui

coluntur, falsumque illud Accii:

Probae etsi in segetem sunt deteriorem datae fruges, tamen ipsae suapte natura

enitent,

sic animi non omnes culti fructum ferunt. Atque, ut in eodem simili verser, ut ager quamvis

fertilis sine cultura fructuosus esse non potest, sic sine doctrina animus; ita est utraque res sine

altera debilis. Cultura autem animi philosophia est; haec extrahit vitia radicitus et praeparat

animos ad satus accipiendos eaque mandat eis et, ut ita dicam, serit, quae adulta fructus

uberrimos ferant. Agamus igitur, ut coepimus.

Bula papeže Hadriána II. Gloria in altissimis

(post 14. 2. 869, zkráceno a upraveno)

Hadrianus episcopus et servus Dei Rostislao et Sventopulco et Kocelo.

Gloria in altissimis Deo et in terra pax, in hominibus bona voluntas.

Audivimus, […] quomodo expergefecit Dominus corda vestra, ut eum

quaereretis, et monstravit vobis non solum fide, verum etiam bonis operibus oportere

Deo servire […].

Non enim tantum apud hunc sacerdotalem thronum rogastis doctorem, sed etiam apud

pium imperatorem Michaelem. Et misit vobis beatum philosophum Constantinum cum fratre,

cum nobis potestas deesset. Illi vero cum cognovissent ad apostolicam sedem pertinere

vestras partes, contra canonem nihil fecerunt, sed ad nos venerunt, simul Sancti

Clementis reliquias ferentes. Nos autem re considerata statuimus mittere Methodium

[…] in partes vestras, virum perfectum intellectu et orthodoxum, ut vos edoceret (sicuti

rogastis), interpretans libros in linguam vestram, per totum ecclesiasticum ordinem pleniter,

etiam cum sancta missa, id est cum liturgia et baptismo, quemadmodum coepit philosophus

Constantinus divina gratia et cum invocatione Sancti Clementis. […] Hunc unum

servate morem, ut in missa primo legant evangelium Romane, dein Slovenice, ut

expleatur verbum Scripturae: Quia laudabunt dominum omnes gentes, atque alio loco:

Omnes loquentur linguis variis magnalia Dei, prout dedit illis sanctus spiritus respondere.

Si quis vero ex congregatis apud vos doctoribus ausus fuerit vituperare libros

linguae vestrae, sit excommunicatus, sed tantum in iudicium datus Ecclesiae, donec se

correxerit. Isti enim sunt lupi, non autem oves, quos convenit a fructibus eorum

cognoscere et cavere ab iis. Vos autem, filii carissimi, audite praecepta Dei, ut

inveniamini veri adoratores Dei cum omnibus Sanctis, amen.

Crescente fide (Enarratio mortis sancti Wenceslai; 2. polovina 10. století)

Tunc frater eius iunior nomine Bolezlaus, diabolica fraude deceptus, cum impiis

malignum iniit consilium contra predictum virum beatum Venezlaum, ut eum perderent. ...

In nocte illa ante auroram diei futuri, sicut et crebro, normali usu ibat ad matutinam.

Occcurit autem ei obviam frater suus. Ad quem dixit: „Heri valde bene ministrasti nobis et

habe multam gratiam a Domino.“ Ille quoque erepto ense de vagina et percutiens sancti viri

caput dixit: „Et sic hodie volo ministrare!“ Et vix sanguis emanavit, quia inpotens erat pre

pavore horribili. Tunc beatus Venezlaus facile potuit superare eum, sed noluit se ipsum

polluere. Ille vero malignus vociferabat dicens: „Eia, ubi estis, o mei. Adiuvate me!“ Tunc illi

omnes malivoli, accurentes de latebris cum gladiis et lanceis, multis vulneribus laniantes,

occiderunt eum. Cuius autem anima in illo campo certaminis huius vite liberata de ergastulo,

sanguine laureata migravit ad Dominum, quarta Kalendas Octobris.

Eiusque exanime corpus rapientes, in tumba tandem proicientes, sepelierunt humo et

eius innocentem sanguinem, qui aspersus erat in terram et in tabulis, aqua lavantes

absterserunt. Cumque alia die mane surrexissent, viderunt in eodem loco sanguinem effusum,

quem iterum aqua lavantes absterserunt. Cumque surrexissent tercia die, rursum viderunt

sanguinem effusum in loco predicto, quem tercia die laverunt.

Cosmas Decanus: Chronicon Bohemorum I, 34

Interea Ducis Boleslai domestici et familiares inimici, gens invisa, generatio mala,

Wrssovici, operabantur abominabile malum et antea retro seculis inauditum. Quorum primus

et quasi caput totius iniquitatis erat Kochan, vir sceleratissimus et omnium malorum hominum

pessimus. Hic et sui propinqui, homines iniqui, Ducis cum filio Iaromir venientes venationis

ad locum, qui dicitur Veliz, postquam referente fama perceperunt, quae facta sunt de Duce in

Polonia, „Quis iste est,“ inquiunt, „homuncio alga vilior, qui super nos debeat esse maior et

Dominus vocari? An non invenitur inter nos melior, qui et dignior sit dominari?“ Ah mala

mens, malus animus! Quod ruminant sobrii, palam faciunt ebrii. Nam iniquitas eorum, ut

incaluit, et assumpsit cornua mero, capiunt Dominum suum et crudeliter ligant, atque nudum

et resupinum per brachia et pedes ligneis clavis affigunt humi, et saltant, saltu ludentes

militari, saltantes in equis trans corpus sui Heri. Quod videns unus de conservis, nomine

Dovora, velociter currens in Pragam, quod factum fuerat, ducis nunciat amicis: et eadem hora

deducit eos ad turpe bravium sine mora.

Quos ubi viderunt iniquitatis operarii armatos super se repente irruere, diffugiunt ut

vespertiliones per silvarum latebras. At illi, ut invenerunt ducem male muscis laceratum,

seminecem, nam ut examen apum, sic ascendebat agmen muscarum super corpus nudum,

solventes eum et vehiculo ponentes deferunt Wissograd in urbem.

Servo autem Dovorae, omni laude digno Ducis amico, talis gratia redditur pro merito.

Nam voce preconica indicitur ubique per fora, ut quam ipse Dovora, tam eius proles postera,

sit inter nobiles et ingenuos in aeternum et ultra. Insuper dant ei et dignitatem venatoriam,

quae pertinet ad curtem Stebecznam, quam ex tunc et usque modo per generationes eius

possident nepotes.

Carolus IV.: Vita Caroli, cap. IV

Tempore illo misit pater meus in comitatum Luczemburgensem pro me. Ego autem

arripui iter per civitatem Metensem, per ducatum Lothringie, per Burgundiam et Sabaudiam

usque in civitatem Lausanensem super lacu. Deinde transivi montes Brige, et veni in

territorium Novariense, et abinde veni in parasceve in civitatem Papie, quam tenebat pater

meus.

In die autem pasche, scilicet tercia die postquam veneram, intoxicata fuit familia mea,

et ego divina me gracia protegente evasi, quia missa magna prolixe agebatur, et

communicaveram in eadem et nolui comedere ante missam. Cum autem irem ad prandium,

dictum fuit michi, quod familia mea subito in infirmitatem ceciderit, et specialiter illi, qui ante

prandium comederant. Ego autem sedens in mensa comedere nolui, et eramus omnes territi.

Et sic aspiciens, vidi hominem pulchrum et agilem, quem non cognovi, qui

deambulabat coram mensa fingens se mutum. De quo habita suspicione ipsum captivare feci.

Qui post multa tormenta tercia die locutus est, et confessus fuit, quod ipse in coquina cibariis

toxicum immiserat de iussu et procuracione Azzonis, Vicecomitis Mediolanensis. De illo

autem toxico fuerunt mortui: Johannes dominus [de] Berge, magister curie mee, Johannes de

Honkirin, Symon do Keyla, qui deserviebat mense mee, et quam plures alii. ...

Deinde ivi ad patrem meum in civitatem Parmensem, et eram intrans annum sextum

decimum. Pater autem meus commisit regimen omnium illorum et tuicionem mei domino

Ludovico de comitibus Sabaudie... Recedens de Parma ivit in Franciam, et tradidit filiam

suam secundogenitam, sororem meam, nomine Gutam Iohanni, filio primogenito Philippi,

regis Francie. Primogenitam autem Margaretam habebat Henricus, dux Bavarie.

Tempore illo, quo remanseram cum dicto domino Ludovico de Sabaudia in Italia,

fecerunt ligam secrete contra me et patrem meum Robertus, rex Apulie, Florentini, Vicecomes

Aczo, gubernator Mediolanensis, gubernator Veronensis, ... gubernator Mantuanus, ...

Ferariensis gubernator et diviserunt inter se occulte civitates, quas tenebam... Et sic omnes ...

irruerunt in nos. De ipsis nullum timorem pro tunc habebamus, quia pepigerant fedus

nobiscum et iuraverant nobis litterisque firmaverant patri ac nobis fideliter assistere. ... Et sic

omnes isti colligati fecerunt validissimam guerram ex omnibus partibus contra nos. Dominus

autem Ludovicus de Sabaudia predictus, commissarius noster et tutor, bene previdisset aliqua

pericula, sed non apposuit remedium, et nescio, quo motus spiritu, forte amore generi sui

Aczonis Vicecomitis supradicti, recessit de Parma, nos relinquens in angustia. Illi autem de

Rubeis, cives Parmenses ... assumpserunt factum meum fideliter et apposuerunt omne

consilium et auxilium, quod poterant, prout in sequenti pagina clarius describitur.

Privilegium fundationis Universitatis Carolinae

Karolus Dei gracia Romanorum … rex semper augustus et Boemie … rex. Ad

perpetuam rei memoriam.

Inter desiderabilia cordis nostri, et que cogitationi regali iugiter occurunt, animi

precipua reddimur anxietate solliciti, … qualiter regnum nostrum Boemie (quod pre ceteris

hereditariis aut eufortune acquisicionis honoribus et possesionibus prerogativa mentis

affeccione complectimur), cuius exaltacionem omni, qua possumus, diligencia procurantes

ipsius honori intendimus totis conatibus et saluti, sicut rerum victualium ad

dispensacionem divini nominis natura profluente tripudiat, sic ad nostre provisionis edictum

prudentum virorum copia nostris artificialiter temporibus decoretur; ut fideles nostri

regnicole, qui scienciarum fructus indesinenter esuriunt, per aliena mendicare suffragia

non coacti, paratam in regno sibi mensam propinacionis inveniant…

Sane ut tam salubris et laudabilis animi paret concepcio fructus dignos, in nostra

Pragensi metropolitica et amenissima civitate (quam terrene fertilitatis fecunditas et

plenitudine rerum amenitas localis reddunt utiliter tanto negocio congruentem)

instituendum, ordinandum et de novo creandum, consulta utique deliberacione previa,

duximus studium generale; in quo siquidem studio doctores, magistri et scolares erunt in

qualibet facultate, quibus bona magnifica promittimus; et eis, quos dignos viderimus, regalia

donaria conferemus; omnes et singulos doctores, magistros et scolares in profectione et

qualibet facultate, ac undecumque venerint, veniendo, morando et redeundo sub nostre

maiestatis speciali protectione et salvagardia retinentes; firmam singulis fiduciam oblaturi,

quod privilegia, immunitates et libertates omnes (quibus tam in Parisiensi, quam Bononiensi

studiis doctores et scolares auctoritate regia uti et gaudere sunt soliti), omnibus et

singulis illuc accedere volentibus, liberaliter impertimur et faciemus ab omnibus et

singulis inviolabiter observari…

In quorum omnium testimonium et ad certitudinem pleniorem presentes fieri et

bulla aurea typario nostre maiestatis impressa precepimus communiri…

Datum Prage anno domini milesimo trecentesimo quadragesimo octavo,

indictione prima, VII Idus Aprilis, regnorum nostrorum anno secundo.

Petrus de Mladenowicz: Relatio de Magistro Johanne Hus

Cum autem jam sic coronatus de dicta ecclesia duceretur, in cimiterio ejusdem ecclesie

eadem hora libros ipsius, ut dicebatur, comburebant; quod cum videret praeteriens, subridebat

hoc factum illorum. ...

Ad locum autem tormentorum veniens, flexis genibus et manibus expansis oculisque

erectis ad coelum, psalmodia devotissime orabat et presertim „Miserere mei deus" et „In te

domine speravi“ „In manus tuas domine" versum repetens, a suis tunc astantibus orare auditus

est hilariter et vultu laeto.

Locus vero tormentorum fuit inter hortos in prato certo, exeundo de civitate

Constancia versus propugnaculum Gotlebense, inter portas et fossata preurbii dicte civitatis.

Quidam autem astantes laici dicebant: „Nos nescimus, quae et qualia prius fecit seu

locutus est; nunc vero videmus et audimus, quia sancta verba orat et loquitur.“ ...

Sub pedibus vero magistri duos fasciculos ligaminaque lignorum supposuerunt...

Dictos vero fasciculos lignorum intermixtos straminibus circumquaque corpus ipsius sic

stantis apposuerunt usque ad mentum ejusdem; de lignis autem fuerunt due bigae alias

carrucae.

Antequam vero succenderetur, venit ad eum marsalcus imperii Happe de Poppenhem

et cum eo filius quondam Clem, ut dicebatur, ipsum adhortantes, ut adhuc vitam conservet

incolumem et ut praedicata olim per se et dicta sua abjuret et revocet. Qui in coelum

respiciens, alta voce respondit: „Deus mihi, inquit, testis est, quod ea quae false mihi

ascribuntur, per falsos testes mihi imposita, numquam docui nec praedicavi, sed de principali

intencione meae predicationis et omnium aliorum meorum actuum vel scriptorum exstitit, ut

solum homines retrahere possem a peccatis; in ea vero evangelii veritate, quam scripsi, docui

et praedicavi ex dictis et ex positionibus sanctorum doctorum, hodie laetanter volo mori.“

Et hoc audito statim dictus marsalcus una cum filio Clem concutientes manus

abscesserunt.

Quem mox lictores succenderunt et magister mox alta voce cantavit primo: „Christe

fili Dei vivi miserere nobis;“ secundo: „Christe fili Dei vivi miserere mei;“ tertio vero cum

cantare cepisset: „Qui natus ex Maria virgine;“ mox ventus flammam sibi commovit in

faciem, et sic in se ipso orans, labiis movens et capite, exspiravit in domino. In tempore vero

silentii moveri videbatur, antequam exspiravit, ad tantum tempus, quo cite dici possent duo

vel maxime tria „Pater noster“.

J. A. Komenský: De primario ingenia colendi instrumento, solerter versando, libris, oratio, III

Ceterum non sufficit libros legere, attente legendi sunt: eo fine, ut notabilissima

annotentur et enotentur. Annotentur, in ipso codice, si tuus est: enotentur autem, seu

exscribantur, sive tuus fuerit, sive alienus. Seligere enim utilissima tantae necessitatis res est,

ut nemo sit utilis librorum lector, qui non simul selector. (Nec enim te libri doctum reddent,

sed studium.) Hic unus solidus lectionis fructus est, ut quae quis legerit, sua faciat

excerpendo. Hoc quippe solum est, quod legentis attentionem acuit, et animum in attentione

detinet, et observata memoriae imprimit, et mentem majore semper lumine tingit.

Nihil de libris velle seligere, est omnia negligere. Velleque nudae memoriae res

committere, est eas vento inscribere; quia memoria nostra perflatilis est, multa admittit, quae

mox rursum dimittit, et amittit, cancellis scripturae non adjuta. Juvanda igitur ad res ulitles

captivandum, qua potest: nec autem aliter potest melius, quam ut omnia memorabilia

exscribantur, et in nostros excerptorum libellos transferantur, repetenda inde facillimo negotio

ad omnes usu.

Haec nempe est via, per quam multi ad miraculum docti viri eo pervenerunt, quo eos

pervenisse stupescunt, qui per quae compendia istuc eatur, ignorant. De Plinio scriptum est:

„Nullum unquam Librum vidit, quem non legerit; nihil cognitu dignum legit, quod non

excerpserit; nihil excerpsit, quod non rursum in litteras (i. Libros suos) retulerit.“ Et Gellius

de seipso: „Ut Librum quenque in manum ceperam, seu Graecum seu Latinum, promiscue

annotabam.“ Lipsius vero: „Non colligo, sed seligo“: non temere se exscribere, sed cum

judicio innuens, exscribere tamen non negans. Hinc de alio alius: „Sua Lipsius loquitur, sed

magnam partem ore non suo.“

Quid autem seligendum aut excerpendum est? inquies. Resp. Hoc non magnae

quaestionis fuerit. Scribe, quiquid invenies tibi novum, eatenus ignotum: et judicas esse

pulchrum, tibi aliquando usui futurum: sive sit Verbum, sive Phrasis, sive Sententia, sive

Historia, et quidvis quod gemmulae instar nitere conspicis. Quidam tantum ea, quae sui studii

sunt (ex. gr. Theologici), circumspectant, taliaque tantum exscribunt, caeteris neglectis, eoque

integros etiam pulcherrimos Libros, qui nihil ad farinam suam conferre putantur, seponunt.

Nos autem quia universalia commendamus studia, ex omni Libro, quem quis in manum sumit,

omnia memorabilia seligi et colligi suademus.

Formula promotoris Facultatis Philosophicae Universitatis Carolinae Pragensis

Promotor:

Doctorandi honorati, Doctorandae honoratae,

examinibus, quae ad eorum, qui in philosophia doctoris nomen et honores consequi

student, doctrinam explorandam lege constituta sunt, cum laude superatis, nos adiistis, ut vos

eo nomine atque honore, quem appetivistis, in hoc sollemni consessu ornaremus.

Prius autem fides est danda, vos tales semper futuros, quales vos esse iubebit dignitas,

quam obtinueritis, et quales vos fore speramus.

Spondebitis igitur:

Primum vos huius Universitatis, in qua philosophiae doctoris nomen assecuti eritis,

piam perpetuo memoriam habituros eiusque res ac rationes, quoad poteritis, adiuturos; dein

nomen illud, quod vobis tribuero, integrum ac incolume servaturos; postremo vos humanitatis

studia impigro labore culturos et provecturos, non sordidi lucri causa nec ad vanam

captandam gloriam, sed ut veritas propagetur et lux eius, qua salus humani generis continetur,

clarius effulgeat.

Haec vos ex animi vestri sententia spondebitis ac pollicebimini?

Doctorandi (unus quisque doctorandus): Spondeo ac polliceor.

Promotor:

Itaque iam nihil impedit, quominus honorem, quem obtinuere cupitis, vobis

impertiamus. Ergo ego, promotor legitime constitutus, vos ex decreto facultatis meae

philosophiae doctores creo, creatos renuntio omniaque philosophiae doctorum iura ac

privilegia in vos confero. In eius rei fidem haec diplomata universitatis sigillo insignita vobis

in manus trado.

De brevitate vitae (současná podoba od Christiana Wilhelma Kindlebena z r. 1781)

Gaudeamus igitur,

Juvenes dum sumus;

Post jucundam juventutem,

Post molestam senectutem

Nos habebit humus.

Vita nostra brevis est,

Brevi finietur;

Venit mors velociter,

Rapit nos atrociter;

Nemini parcetur.

Ubi sunt qui ante nos

In mundo fuere?

Vadite ad superos,

Transite ad inferos

Hos si vis videre.

Vivat academia,

Vivant professores,

Vivat membrum quodlibet,

Vivant membra quaelibet;

Semper sint in flore!

Vivat et res publica

Et qui illam regit,

Vivat nostra civitas,

Maecenatum caritas

Quae nos hic protegit.

Vivant omnes virgines,

Faciles, formosae!

Vivant et mulieres,

Tenerae, amabiles,

Bonae, laboriosae.

Pereat tristitia,

Pereant osores.

Pereat diabolus,

Quivis antiburschius

Atque irrisores!

Quis confluxus hodie

Academicorum?

E longinquo convenerunt,

Protinusque successerunt

In commune forum.

Vivat nostra societas,

Vivant studiosi!

Crescat una veritas,

Floreat fraternitas,

Patriae prosperitas.

Alma Mater floreat,

Quae nos educavit;

Caros et commilitones,

Dissitas in regiones

Sparsos, congregavit.