Zbrodnie „honorowe” problemem współczesnej Europy? Zarys ...

Katarzyna Sadowa(Uniwersytet Wrocawski)

zbrodnie honorowe ProbLemem wSPczeSnej euroPy? zaryS TemaTyki

abSTracT

are crimeS of honour an iSSue for modern euroPe? The ouTLine of The ProbLem

In this article author analyses the aspect of honour killings especially as aEuropean problem. Firstly, author explains the definition of this crimes category, then shows the source of the problem that is connected with Muslims. Author also explains the meaning of honour for Muslims. By showing some characteristic features, author points out, that honour killings are more different than domestic violence. In the last part of publication author presents statistics of the scope of honour killings, analysing both Muslim countries as well as European. It is shown that the problem of honour killings is getting popular in Europe as aresult of progressive immigra-tion of Muslims. Author also accents, that there is no effective practice that leads to elimination of this problem in Europe.Sowa klucze: zbrodnie honorowe, zabjstwa honorowe, islam, prawa kobiet, imi-granci muzumascy.

Od kilku lat wmediach coraz bardziej naganiany jest jeden zwiodcych wedug mnie wewspczesnym wiecie problemw zwizanych zama-niem praw czowieka, amianowicie aspekt tzw. zbrodni honorowych. Jako e przestpstwa te, oprcz tego, e godz wpodstawowe normy obo-wizujce wwikszoci pastw wiata, odznaczaj si du brutalnoci, aponadto co szokuje najbardziej ich sprawcami s najczciej czon-kowie tej samej rodziny co ofiara, wniniejszej pracy pragn przybliy

210 kaTarzyna Sadowa

iprzeanalizowa t problematyk, gwnie pod ktem zagroenia, jakie przestpstwa te nios dla obywateli krajw europejskich. Sdz, e jest to tym bardziej istotne, zwaywszy nafakt, i niestety wiadomo pro-blemu wrd obywateli krajw europejskich jest zdecydowanie niewy-starczajca, a jednoczenie wystpowanie tego typu przestpstw coraz czciej odnotowywane jest naterenie Europy.

Niniejsza praca oparta jest wwikszoci nabadaniach i literaturze anglojzycznej fragmenty rde stanowi tumaczenie wasne autorki artykuu.

I.Zbrodniehonorowedefinicjazbrodni

Aby mc przybliy zoono problemu, jakim s zbrodnie honoro-we nawstpie naley zjawisko to zdefiniowa. Wedug raportu Human Rights Watch zbrodnia honorowa jest aktem przemocy, zazwyczaj morderstwem, popenianym przez czonka rodziny przeciwko drugiemu czonkowi rodziny, ktry postrzegany jest jako osoba, ktra przyniosa hab rodzinie1. Kwame Anthony Appiah, profesor filozofii naUniwer-sytecie wPrinceton wskazuje, e zbrodnie te, nazywane s honorowymi, zewzgldu nato, e s one popeniane przez sprawcw jako droga do przywrcenia honoru rodziny, ktry zosta utracony wwyniku pozama-eskiej aktywnoci, zamierzonej lub niezamierzonej, dokonanej przez jednego zeskich czonkw tej rodziny2, zkolei Unni Wikan, profesor naUniwersytecie wOslo zabjstwo honorowe wyjania jako morder-stwo dokonane nazlecenie caej rodziny, aby przywrci honor tej rodzi-nie, po tym, jak zostaa ona zhabiona3. Zgromadzenie Parlamentarne

1 Por. Ustna interwencja Human Rights Watch podjta na57 sesji Komisji ONZ ds. Praw Czowieka, 6sierpnia 2001r.; http://www.hrw.org/news/2001/04/05/it-em-12-integration-human-rights-women-and-gender-perspective-violence-against-women, dostp: 17.11.2013.

2 K.A.Appiah, The Honor Code, [bmw] 2010, s.146 [za:] R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring Interna-tional Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.188.

3 U.Wikan, En Fraga Om Herde, Ordfront Forlag AB, Sztokholm 2005 [za:] P.Ches-ler, Are Honor Killings Simply Domestic Violence?, Middle East Quarterly 2009; http://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violence, dostp: 17.11.2013.

http://www.hrw.org/news/2001/04/05/item-12-integration-human-rights-women-and-gender-perspective-violence-against-womenhttp://www.hrw.org/news/2001/04/05/item-12-integration-human-rights-women-and-gender-perspective-violence-against-womenhttp://www.hrw.org/news/2001/04/05/item-12-integration-human-rights-women-and-gender-perspective-violence-against-womenhttp://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violence

zbrodnie honorowe ProbLemem wSPczeSnej euroPy? 211

Rady Europy wraporcie Komitetu Rwnych Szans Kobiet iMczyzn z8czerwca 2009 roku zatytuowanym Pilna potrzeba zwalczania tak zwanych morderstw honorowych wskazuje natomiast nadefinicj Lynn Welchman iSary Hossain, brzmic: Zbrodnie honorowe s postrzega-ne jako obejmujce rne przejawy przemocy wobec kobiet, wtym mor-derstwa honorowe, napacie, uwizienia lub ograniczenia wolnoci oraz ograniczenia wyboru maestwa, ktrych publicznym uzasadnieniem jest przywizanie do spoecznego porzdku, ktry wymaga zachowania koncepcji pojcia honoru wyraonej wmskiej (rodzinnej lub/imae-skiej) kontroli sprawowanej nad kobiet, a konkretnie nad kobiecymi zachowaniami seksualnymi, rzeczywistymi, bdcymi przedmiotem po-dejrze lub potencjalnymi4. Bdc przy definiowaniu koncepcji zbrodni honorowych, warto zwrci uwag nafakt, i niektrzy autorzy buntuj si wobec uywania wtym aspekcie sowa honorowy, jako majcego pozytywny wydwik, ktrego wadnym wypadku nie mona przypi-sa tyme zbrodniom. Jak bowiem susznie wskazuje Aisha Gill, starszy wykadowca iekspert od zbrodni honorowych naUniwersytecie Ro-ehampton wLondynie: Nie ma nic honorowego w tych zbrodniach. S to morderstwa, jasne iproste. Postrzegam sformuowanie zbrodnia honorowa jako oksymoron5. Niektrzy wol wic nazywa ten rodzaj zbrodni jako tak zwane honorowe zabjstwa, kobietobjstwo (jednak naley tutaj zaznaczy, e ofiarami tych zbrodni padaj take mczy-ni, cho przypadki takie odnotowywane s rzadziej,6 dlatego te wswej

4 L.Welchman, S.Hossain, Honour Crimes, Paradigms and Violence against Wom-en, Londyn 2006 [za:] Raport Komisji ds. Rwnych Szans dla Kobiet iMczyzn Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z8czerwca 2009r.; http://www.assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=12696&Language=E-N#P138_12002, dostp: 17.11.2013.

5 A.Gill [za:] R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Glob-al Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.187.

6 Szerzej zob. D.Pipes, Honor Killings of Muslim Males in the West, lipiec 2010, http://www.danielpipes.org/blog/2005/11/honor-killing-of-muslim-males-in-the-west, do-stp: 17.11.2013. Przykady morderstw honorowych, ktrych ofiarami padli mczyni: A.Perras, Bez litoci dla mioci, Nowe Forum. Najciekawsze historie wiata 2014, nr7, s.4649; Egypt: Newlywed husband shot over pre-marital sex, http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-25034929, dostp: 17.11.2013; S. Siwach, Haryana honour killing: Man stabbed 15 times, body cut into 6 pieces, http://timesofindia.india-times.com/city/chandigarh/Haryana-honour-killing-Man-stabbed-15-times-body-cut-into-6-pieces/articleshow/22875187.cms, dostp: 17.11.2013.

http://www.danielpipes.org/blog/2005/11/honor-killing-of-muslim-males-in-the-westhttp://www.danielpipes.org/blog/2005/11/honor-killing-of-muslim-males-in-the-westhttp://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-25034929http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-25034929http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Haryana-honour-killing-Man-stabbed-15-times-body-cut-into-6-pieces/articleshow/22875187.cmshttp://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Haryana-honour-killing-Man-stabbed-15-times-body-cut-into-6-pieces/articleshow/22875187.cmshttp://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Haryana-honour-killing-Man-stabbed-15-times-body-cut-into-6-pieces/articleshow/22875187.cms


pracy skupi si pragn naproblematyce zbrodni honorowych, jako zjawiska dotyczcego przede wszystkim kobiet), czy habice morder-stwo,7 zczym osobicie si zgadzam, albowiem sdz, i nie naley wja-kikolwiek sposb przypisywa pozytywnego wydwiku tego rodzaju morderstwom. Dlatego te wniniejszej pracy posugujc si okreleniem honorowy kadorazowo ujmowa je bd wcudzysw.

II.rdoproblemu

Wzwizku z tym, e zdecydowana wikszo zbrodni honorowych zwizana jest zespoecznociami muzumaskimi8 (jakkolwiek zaznaczy naley, e cho wznacznie mniejszym stopniu, to problem ten wystpuje take wrd wyznawcw innych religii chrzecijan, wyznawcw hin-duizmu czy sikhizmu)9, wniniejszej publikacji przeanalizowa pragn to zjawisko wycznie pod ktem problemu zwizanego ztradycj islamu, pomijajc analiz przypadkw popeniania takowych przestpstw przez przedstawicieli innych wyzna czy kultur.

Wskazujc nafakt, i zbrodnie honorowe maj swe rdo przede wszystkim wwiecie muzumaskim, warto zastanowi si nad tym, co jest przyczyn tego, i zjawisko to jest rozpowszechnione natak szerok skal wanie wrd wyznawcw islamu, tym bardziej, e wielu eksper-tw zaprzecza pogldowi, jakoby zbrodnie te rzeczywicie zwizane byy zsam religi.

Wliteraturze wskazuje si, i pocztkw tradycji, ktra doprowadzia do upowszechnienia si przestpstw honorowych doszukiwa mona si ju wstaroytnym Babilonie w1750r.p.ne. Kodeks Hammurabiego

7 Por. R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.187.

8 Dowodem nato, i zabjstwa honorowe s problemem zwizanym wznacznej wik-szoci zmuzumanami, moe by badanie przeprowadzone przez Phyllis Chesler, ktra przeanalizowaa 172 incydenty przestpstw honorowych, zktrych a 91% sprawcw okazao si by wyznawcami islamu. Szerzej zob. P.Chesler, Worldwide Trends In Honor Killings, Middle East Quarterly 2010, http://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killings, dostp: 17.11.2013.

9 Por. R.Husseini, Murder In the Name of Honor, [bmw] 2009r. A.Gill [za:] R.Kie-ner, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.188.

http://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killingshttp://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killings


ustanawia dziewictwo kobiety wasnoci rodziny. Wspoeczestwach przed-pastwowych, wktrych zapewnienie porzdku naleao do gru-py, aprywatne wymierzanie sprawiedliwoci stao narwni zprawem karnym, zbrodnie honorowe stanowiy zarwno rodek prewencyjny, jak irepresyjny.10 Skupiajc si jednak naspoeczestwach muzuma-skich wskaza naley, e ju wprzed-islamskiej Arabii ojcowie niekie-dy zabijali nowonarodzone crki, aby zapobiec moliwoci przyniesienia przez nie wpniejszym czasie haby rodzinie poprzez dopuszczenie si cudzostwa.11 Praktyki te zwizane byy nieodzownie zpojawianiem si islamu naPwyspie Arabskim, wwyniku czego, wystpujca tam wcze-niej (wtzw. okresie dahilijji) kultura matriarchalna, wyparta zostaa przez kultur patriarchaln, co doprowadzio do silnego umniejszenia po-zycji kobiet.12 Mimo wic, i wedug specjalistw, wKoranie co prawda nie zosta bezporednio wyraony pogld, i kobiety s wasnoci m-czyzn, zracji czego de facto pozbawione s wielu podstawowych praw, to dostrzega si, e jest on gboko zakorzeniony warabskiej tradycji. Bada-cze zjawiska stawiaj ponadto tez, i zprawa szariatu wynikaj pewne postawy przyczyniajce si do dokonywania zbrodni honorowych, gdy najego mocy kobiety traktowane s gorzej ni mczyni.13 Pogld ten krytykowany jest przez wielu muzumaskich specjalistw, dla przyka-du, Huseini, jordaska dziennikarka twierdzi, e nigdzie wKoranie, ani wadnej gwnej interpretacji prawa szariackiego morderstwa honoro-we nie s nakazane, co wicej, wielu renomowanych islamskich uczo-nych iduchownych wypowiada si przeciwko praktykowaniu takowych zbrodni.14 Podobnego zdania s inni przedstawiciele islamskich grup na-cisku, takich jak Rada Stosunkw Amerykasko-Islamskich (CAIR),

10 Por. Combating honour crimes in Europe, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SURGIR, edycja 20112012, s. 10.

11 Szerzej zob. Muzumaska Liga Kobiet, Women In Pre-Islamic Arabia, sierpie 1995r. [za:] R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.196.

12 Szerzej zob. E.Machut-Mandecka, Kobieta bez zasony. Muzumanka wwietle wia-ry ikultury, [w:] By kobiet wOriencie, D.Chmielowska, B.Grabowska, E.Ma-chut-Mandecka (red.), Warszawa 2008r., s.1822.

13 Por. R.Kiener, What Does Islam Say About Honor Killings?, [w:] R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.190.

14 R.L.Terman, To specify Or single out: should weuse term Honor killing?, Mus-lim World Journal of Human Rights 2010, vol.7, issue 1 [za:] R.Kiener, Honor


Kanadyjski Kongres Islamski, czy akademicy, tacy jak Ajay Nair, Tom Keil, ktrzy twierdz, e zbrodnie honorowe nie maj adnego zwiz-ku zislamem, bd wrcz wogle nie istniej.15 Ztakimi gosami nie mona si wedug mnie zgodzi. Samo twierdzenie, jakoby takie zjawi-sko, jak zbrodnie honorowe wogle nie istniao wydaje si by wrcz absurdalne, jako, e s one odnotowywane przez rnorodne organizacje oraz rzdy pastw nacaym wiecie (dane te przedstawi wdalszej czci publikacji). Nie mona take zgodzi si wedug mnie zpogldem, e nie istnieje aden zwizek pomidzy tymi zbrodniami aislamem, mimo, e kwestia ta nie wynika bezporednio zKoranu, czy szariatu. Zjawisko to jest bowiem, jak ju wczeniej wskazaam, gboko zakorzenione warab-skiej kulturze oraz nieodzownie zwizane zpozycj, jak wtej kultu-rze zajmuj kobiety, ktrych prawa s ograniczone wstosunku do praw mczyzn. rdem takiego stanu rzeczy jest sam Koran. Dla przykadu, werset trzydziesty czwarty sury czwartej wskazuje, i: Mczyni stoj nad kobietami zewzgldu nato, e Bg da wyszo jednym nad dru-gimi, izewzgldu nato, e oni rozdaj zeswojego majtku. Przeto cno-tliwe kobiety s pokorne izachowuj wskrytoci to, co zachowa Bg. Inapominajcie te, ktrych nieposuszestwa si boicie, pozostawiajcie je woach ibijcie je! Ajeli s wam posuszne, to starajcie si nie stosowa do nich przymusu. Zaprawd, Bg jest wzniosy, wielki!16, natomiast werset dwiecie dwudziesty trzeci sury drugiej gosi: Wasze kobiety s dla was polem uprawnym. Przychodcie wic nawasze pole, jak chcecie, iczycie pierwej co dobrego dla samych siebie. Bjcie si Boga iwiedz-cie, e si spotkacie zNim! Aty go radosn wie dla wierzcych!17. Co wicej ciao kobiety ijej seksualno s wyrazem wartoci caej spoecz-noci, wzwizku zczym wywierana jest silna presja nazachowywanie si kobiet zgodnie zgeneralnie pojt przyzwoitoci,18 awic midzy innymi zgodnie zewskazaniami wersetu trzydziestego pierwszego sury

Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.190.

15 P.Chesler, Worldwide Trends In Honor Killings,, Middle East Quarterly 2010; http://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killings, dostp: 17.11.2013.

16 Koran,zarabskiego przeoy ikomentarzem opatrzy J.Bielawski, Warszawa 1986, IV:34.

17 Ibidem, II:223.18 Por. Honour Killings, http://www.islaminstitut.de/uploads/media/Ehrenmorde.pdf,

dostp: 17.11.2013.

http://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killingshttp://www.meforum.org/2646/worldwide-trends-in-honor-killingshttp://www.islaminstitut.de/uploads/media/Ehrenmorde.pdf


dwudziestej czwartej: Powiedz wierzcym kobietom, eby spuszczay skromnie swoje spojrzenia istrzegy swojej czystoci; ieby pokazyway jedynie te ozdoby, ktre s widoczne nazewntrz; ieby narzucay za-sony napiersi, ipokazyway swoje ozdoby jedynie swoim mom lub ojcom, albo ojcom swoich mw, albo swoim synom lub synom swoich mw, albo swoim braciom, albo synom braci, lub synom swoich sistr; lub ich onom, lub tym, ktrymi zawadny ich prawice; albo swoim sucym spord mczyzn, ktrzy nie s owadnici podaniem ciele-snym; albo te chopcom, ktrzy nie poznali nagoci kobiet. Iniech one nie stpaj tak, aby byo wiadomo, jakie ukrywaj ozdoby. Nawracajcie si wszyscy do Boga, owy, wierzcy! By moe, bdziecie szczliwi-!19. Jako wic, e zarzut niedochowania przyzwoitoci iczystoci przez kobiety jest jednym zgwnych czynnikw, prowadzcych do zbrodni honorowych (naco wska wdalszej czci pracy) omiel si wyrazi pogld, e do oczywistym jest, i Koran (awic bezporednio sama re-ligia islamu), acilej okrelony sposb jego interpretacji jest jednym zporednich rde, przyczyniajcych si do popeniania zbrodni wimi obrony rzekomo naruszonego honoru.

III.Pojciehonoruirodzajeczynwhabicych

Wysuwajc tez przedstawion powyej, jako, e zbrodnie honorowe zwizane s ztradycj muzumask, naley zastanowi si, dlaczego utra-ta honoru ma dla wyznawcw islamu tak wielkie znaczenie, popychajce czonkw rodziny do zabicia bliskiej im osoby. Wedug Centrum Spoecz-nej Spjnoci wLondynie, bezpartyjnej organizacji badajcej radykaliza-cj iekstremizm wWielkiej Brytanii, rodziny, ktre zostay okryte hab mog dowiadczy rnych konsekwencji, takich, jak: ostracyzm, konse-kwencje polityczne (przywdcy religijni ipolitycy mog utraci poparcie, presti iwpywy), szkody owymiarze ekonomicznym (rodzina moe otrzy-ma mniejsze posagi dla swoich dzieci, awniektrych przypadkach skle-py ifirmy mog by fizycznie atakowane lub bojkotowane przez czonkw spoecznoci, ktrzy uwaaj, e ich kolektywnie postrzegany honor take zosta naruszony) iwreszcie utrata poczucia wasnej wartoci (czonkowie

19 Koran,zarabskiego przeoy ikomentarzem opatrzy J.Bielawski, Warszawa 1986, XXIV:31.


danej rodziny mog popa wdepresj, anawet mog dowiadcza myli samobjczych).20 Zobawy przed takimi, negatywnymi konsekwencjami ze strony spoecznoci, wynikajcymi z okrycia danej rodziny hab, d one, zawszelk cen, do odzyskania utraconego honoru, nawet, jeli nastpi ma to poprzez przelanie krwi bliskiej osoby.

Po nakreleniu znaczenia jakie odgrywa pojcie honoru dla przedsta-wicieli kultury muzumaskiej, naley wedug mnie wskaza na czyny, ktrych dopuszczenie si powoduje zhabienie muzumaskich rodzin. Ursula Smartt wswoim artykule powiconym zbrodniom honorowym wskazuje na nastpujce przyczyny, w wyniku ktrych kobieta sta si moe ofiar przemocy wimi honoru: odmowa zawarcia zaaranowane-go maestwa, staranie si orozwd (nawet jeli motywowane jest prze-moc stosowan przez ma wobec maonki), popenienie cudzostwa, czy wreszcie bycie ofiar napaci seksualnej. Ofiar zbrodni honorowej mog pa take ci, ktrzy napartnerw, kochankw lub maonkw wy-bieraj sobie osoby wyznajce inn religi bd pochodzce zinnej grupy etnicznej.21 Co wicej, Sandrine Treiner wswoim artykule Wimi hono-ru: zbrodnie wwiecie muzumaskim, zaznacza, e wedug raportu z2003 roku sporzdzonego wramach prac Rady Europy, bardzo czsto przyczyn takiej zbrodni jest sama pogoska, plotka, oskarajca kobiet opopenie-nie jakiego habicego wmniemaniu rodziny czynu.22

Analizujc owe habice czyny zaznaczy naley, e brak ich oficjal-nej, uniwersalnej definicji. Kto wic okrela, jakie zachowanie jest nie-moralne izajakie zachowanie naley tak brutalnie kara kobiety? Osd taki wydaj sami oprawcy. Moim zdaniem jest to niedopuszczalne, atym bardziej niedopuszczalne jest, aby bezporednio sdy karne pozwalay sprawcom zbrodni, czy gwatw nasamodzielne okrelanie warunkw zbrodni, za ktre s sdzeni. Niestety, czasami tak wanie si dzieje, naco wskazuje wswoim raporcie przygotowanym wramach prac Rady Europy Ann Cryer. Zdarzay si bowiem przypadki, gdy oprawcy uza-sadniali podczas rozpraw swoje zbrodnie tradycj izwyczajami, co mia-o miejsce zarwno wkrajach, wktrych kultura muzumaska stanowi

20 J.Brandon, S.Hafez, Crime of the Community: Honor-Based Violence In UK, [b.m.w.] 2010, s.8.

21 U.Smartt, Honor Killings, Just of the Peace 2006, vol. 170.22 Por. S.Treiner, Wimi honoru: zbrodnie wwiecie muzumaskim, [w:] Czarna

Ksiga Kobiet, C.Ockrent (red.), Warszawa 2010, s.76.


wikszo, takich jak Turcja, Pakistan, Libia, czy Jordania, jak ipord mniejszoci yjcych wEuropie: wSzwecji czy Wielkiej Brytanii.23 Zja-wisko to i tendencja do agodzenia kar zaprzestpstwa tego typu jest moim zdaniem co najmniej kontrowersyjna sdz bowiem, i rzekoma utrata honoru jako motyw brutalnego zabjstwa nie powinna wad-nym, choby najmniejszym stopniu stanowi usprawiedliwienia, bd okolicznoci agodzcej, wrcz przeciwnie zazbrodnie motywowane kulturowo kary powinny by wedug mnie zaostrzone.

Pragn ponadto zwrci uwag nafakt, i mimo, e adna zwymie-nionych wyej przyczyn przestpstw honorowych, nie moe moim zda-niem zperspektywy podstawowych praw czowieka wchoby najmniej-szym stopniu stanowi ich uzasadnienia, to najwiksz uwag przykuwa przesanka bycia ofiar napaci seksualnej jako czynnika wywouj-cego poczucie zhabienia wrd czonkw rodziny zgwaconej kobiety, ktra to wmniemaniu krewnych nie odgrywa roli ofiary napaci lecz winowajczyni. Jednym zwielu przykadw takiego przypadku jest hi-storia czternastoletniej Heny Begum pochodzcej zBangladeszu, ktra zmara wwyniku publicznego biczowania, po tym, jak zgosia, i zo-staa zgwacona przez swojego czterdziestoletniego kuzyna naskutek podjtej przez ni decyzji ozgoszeniu przestpstwa, czonkowie rodziny pobili j ioskaryli oromans zkuzynem, arada wsi skazaa nakar 100 batw24 zacudzostwo.25 Innym, szczeglnie kontrowersyjnym wmoim odczuciu przykadem zabjstwa honorowego kobiety, ktrego przesan-k by fakt, i zasza ona wci po tym, jak zostaa zgwacona, jest hi-storia Turczynki, Kadriye Demirel, ktra zostaa zabita zazhabienie

23 Por. Raport Komisji ds. Rwnych Szans dla Kobiet iMczyzn Zgromadzenia Par-lamentarnego Rady Europy z7marca 2003r., Ms Cryer, So-called honour crimes, http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=10068&Language-=en, dostp: 17.11.2013.

24 Kara stu batw zaprzestpstwo cudzostwa uregulowana jest w samym Kora-nie:Cudzoonicy i cudzoonikowi wymierzcie po stobatw, kademu znich obojga! Wimi religii Boga, jeli wierzycie wBoga iwDzie Ostatni, niech nie powstrzyma was adna wzgldem nich pobaliwo. Iniech pewna grupa wier-nych bdzie obecna przy ich karze. Koran, zarabskiego przeoy ikomentarzem opatrzy J.Bielawski, Warszawa 1986, XXIV:2.

25 M.Winter, Bangladeshi teen dies from sharia lashing after reportedly beeing raped, USA Today 2001; http://content.usatoday.com/communities/ondeadline/post/2011/02/bangladeshi-teen-dies-from-sharia-lashing-after-reportedly-being-raped/1#.UoAfEOKmYy8, dostp: 17.11.2013.

http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=10068&Language=enhttp://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=10068&Language=enhttp://content.usatoday.com/communities/ondeadline/post/2011/02/bangladeshi-teen-dies-from-sharia-lashing-after-reportedly-being-raped/1%23.UoAfEOKmYy8http://content.usatoday.com/communities/ondeadline/post/2011/02/bangladeshi-teen-dies-from-sharia-lashing-after-reportedly-being-raped/1%23.UoAfEOKmYy8http://content.usatoday.com/communities/ondeadline/post/2011/02/bangladeshi-teen-dies-from-sharia-lashing-after-reportedly-being-raped/1%23.UoAfEOKmYy8


rodziny przez swojego starszego brata. Co jednak szokuje szczeglnie w tej historii, to sowa jej modszego, dziewicioletniego brata, ktry podczas pogrzebu siostry zwrci uwag opakujcej crk matce, ko-pic j, e nie powinna ona paka nad mierci tej ladacznicy, ale nad niesprawiedliwoci jak jest ukaranie wizieniem brata, ktry j zabi, ratujc przecie wten sposb honor rodziny.26 Przykad ten dosadnie obrazuje wedug mnie, jak istotn rol odgrywa wkulturze islamskiej in-doktrynacja, zaczynajca si ju od najmodszych lat, co uwaam zajed-n zpodstawowych przyczyn utrudniajcych walk zkontrowersyjnymi tradycjami islamskimi, ktrych rzekoma suszno wpajana jest dzieciom (mam wtym miejscu namyli przede wszystkim chopcw) praktycznie od urodzenia.

Analizujc przesanki bdce przyczynami zbrodni honorowych, nasuwa si pytanie, co jest rdem tego, e tak kuriozalne sytuacje, wktrych rodziny zgwaconych dziewczt zamiast okazywa im wsparcie oskaraj je ozbrodnie izabijaj, maj wogle miejsce? Poza oczywicie odczuwanym przez rodziny poczuciem zhabienia, przyczyny doszuki-wa si mona wedug mnie take bezporednio wKoranie. Zwrci bo-wiem naley uwag nawerset dwiecie osiemdziesity drugi sury drugiej, ktry gosi: () dajcie wiadectwa dwch wiadkw spord waszych mczyzn! Ajeli nie bdzie dwch mczyzn, to jeden mczyzna idwie kobiety mog by wiadkami, naktrych si zgodzicie ()27. Zgodnie znim, zeznaniu jednego mczyzny odpowiada wic zeznanie a dwch kobiet. Wymg ten znacznie utrudnia moliwo udowodnienia faktycz-nego zajcia przez kobiet bdc ofiar, przez co atwiej odwrci jej sytuacj ioskary j ohabicy czyn. Co prawda werset pitnasty sury czwartej witej Ksigi, brzmicy: Awobec tych spord waszych ko-biet, ktre popeni wszeteczestwo, zadajcie wiadectwa czterech spo-rd was. Ijeli oni powiadcz, to trzymajcie je wdomach, dopki nie zabierze ich mier albo te pki Bg nie przygotuje dla nich jakiej innej drogi28 wymaga a czterech wiadkw dla potwierdzenia cudzostwa, jednak naley mie nauwadze, i wkulturze, wktrej status kobiety jest

26 Szerzej zob. F.Kardam, The Dynamics of Honor Killings in Turkey. Prospects for action, United Nations Population Found, Turcja 2005, s.39, http://www.violenceisnotourcul-ture.org/sites/default/files/676_filename_honourkillings.pdf, dostp: 17.11.2013.

27 Koran,zarabskiego przeoy ikomentarzem opatrzy J.Bielawski, Warszawa 1986, II:282.

28 Ibidem, IV:15.

http://www.violenceisnotourculture.org/sites/default/files/676_filename_honourkillings.pdfhttp://www.violenceisnotourculture.org/sites/default/files/676_filename_honourkillings.pdf


nieporwnywalnie niszy od statusu mczyzny, uzyskanie takiego wia-dectwa (niekoniecznie prawdziwego) moe nie stanowi wikszego pro-blemu. Wrezultacie, udowodnienie przez kobiet, e rzeczywicie pada ona ofiar gwatu jest wwikszoci przypadkw praktycznie niemoliwe, wefekcie czego, jeli zdecyduje si ona zgosi zdarzenie, zostaje automa-tycznie oskarona ocudzostwo tzw. zina29 (zaktre tradycyjne prawo szariatu przewiduje kar mierci dla zamnych bd kar 100 batw dla niezamnych).30 Nie do wic, e muzumanki s wwielu przypadkach pozbawione moliwoci uzyskania pomocy, czy jakiegokolwiek zado-uczynienia wprzypadku dowiadczania przemocy seksualnej, to co wi-cej, wielokrotnie win obarcza si je same zaco dodatkowo rodzina czy wymiar sprawiedliwoci poddaje je brutalnym karom, niejednokrotnie koczcym si mierci.

IV.Specyfikazbrodnihonorowych

Analizujc zjawisko zbrodni honorowych wskaza naley ich charak-terystyczne cechy. Wtym miejscu warto zwrci uwag, nato, i wob-liczu naganiania wostatnich latach omawianego problemu zarwno przez organizacje midzynarodowe, jak imedia pojawiaj si gosy, twierdzce, e takowy rodzaj zbrodni wogle nie istnieje, aposzczegl-ne przypadki morderstw to zwyka przemoc domowa. Takiego zdania jest midzy innymi Mustafa Carrol, dyrektor Rady Stosunkw Amery-kasko-Islamskich (CAIR), ktry wpadzierniku 2008 roku skomento-wa zabjstwo honorowe, jakie miao miejsce wDallas, jako niemajce adnego zwizku zislamem Jeli onas chodzi, to dopki motyw nie zostanie udowodniony wsdzie, dopty jest to zwyke morderstwo ()Wrd nas (muzumanw) nie ma rynku nazazdrosnych mw ()

29 Zina Pojcie uywane wKoranie dla okrelenia pozamaeskich seksualnych relacji. Koran wskazuje, e kara zaZina przewidziana jest zarwno wyciu po-miertnym, jak iprzez prawo szariatu. Wniektrych pastwach stosujcych szariat cudzostwo karane jest poprzez biczowanie, uwizienie bd ukamienowanie. Por. J.Brandon, S.Hafez, Crime of the Community: Honor-Based Violence In UK, [b.m.w.] 2010, s.7.

30 Szerzej zob. J.Schacht, An Introduction to Islamic Law, Oxford 1982, s.175178; Honoring The Killers: Justice Denied For Honor, Crimes In Jordan 2004, vol. 16, nr1(e), s.3.


ani naprzemoc domow (). To nie naley do islamskiej kultury31. Jak jednak wskazuje wswoim artykule Phyllis Chesler, analiza przypadkw poszczeglnych zbrodni honorowych neguje pogldy, jakoby problem w nie istnia.32 Morderstwa dokonywane wimi honoru charakteryzuj si bowiem pewnymi cechami, napodstawie ktrych odrni je mona od przestpstw bdcych przejawem typowej przemocy domowej.

Przede wszystkim, wduej czci przypadkw znaczc rol wpode-ganiu do zbrodni honorowych bd wtuszowaniu owych przestpstw odgrywaj kobiety bdce czonkiniami danej rodziny, czy spoecznoci. Co wicej, bardzo czsto zaangaowana wnie jest caa rodzina, anie jej pojedynczy czonkowie (wcznie zmatkami, czy ciotkami, ktre niekiedy wrcz zachcaj do ich popenienia iprzymykaj oko natortury, ktrym poddawane s ich wasne crki). Wskaza przy tym trzeba, i rodziny daj przyzwolenie nastosowanie przemocy wobec kobiet, gdy czsto postrzega si je nie jako indywidualne istnienia, ajako cz spoecznoci, kolek-tyw.33 Wrd innych cech charakteryzujcych zbrodnie honorowe wy-mieni naley: fakt, i s one planowane; do kontroli kobiet wykorzystuje si groby; dalsza rodzina wywiera siln presj nanajbliszych czonkw rodziny ofiary; wdokonanie przestpstwa czsto zamieszane s cae spo-ecznoci, wktrych dane rodziny yj; motywem dokonania zbrodni jest zhabienie rodziny; sprawcy morderstw postrzegani s zazwyczaj przez otoczenie irodzin jako bohaterowie, anie jako brutalni oprawcy, przy czym bardzo rzadko okazuj oni skruch czciej s dumni zeswoich czynw, dziki ktrym wich mniemaniu przywrcili honor rodzinie, kt-ra pada ofiarom habicego zachowania kobiety.34 Wzwizku ztym, e tak bezwzgldna postawa sprawcw jest wmoim odczuciu szczegl-nie bulwersujca, pozwol sobie wtym miejscu przytoczy wybrane jej przykady. Pierwszym znich jest wypowied Pakistaczyka Muhamma-da Ismaila, ktry dopuci si zbrodni honorowej naswojej teciowej, onie iszwagierce. Wwywiadzie dotyczcym owego czynu, oznajmi on, bez najmniejszego alu, e jest zniego dumny i e bez wahania by go

31 M.Carrol, [w:] P.Chesler, Are Honor Killings Simply Domestic Violence?, Middle East Quarterly 2009; http://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domes-tic-violence, dostp: 17.11.2013.

32 Por. P.Chesler, Are Honor Killings Simply, op. cit.33 Por. U.Smartt, Honor Killings, Just of the Peace 2006, vol. 170.34 Por. P.Chesler, Are Honor Killings Simply, op. cit.; Combating honour crimes in Eu-

rope, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SURGIR, edycja 20112012, s.10.

http://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violencehttp://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violence


powtrzy.35 Innym rwnie wstrzsajcym przypadkiem postawy spraw-cw wobec zbrodni honorowej jest historia Rand Abdel-Quader, ktra to jako wolontariuszka pomagajca wBasrze rodzinom uchodcw pozna-a brytyjskiego onierza, zktrym kilkakrotnie widziano j wmiejscach publicznych. Informacja ta zostaa przekazana jej ojcu, ktry postanowi wymierzy crce kar stajc nagardle iduszc j. Co wicej, bracia dziewczyny, wezwani napomoc przez matk, poparli ojca iokazujc po-gard opluli ciao siostry, anastpnie wrzucili do wykopanego przez nich grobu. Niestety poza samym faktem morderstwa, wstrzsajca iwtym przypadku okazaa si sama postawa oprawcw po dokonaniu zbrodni. Dwa tygodnie po zajciu ojciec zamordowanej udzieli bowiem wywia-du, wktrym stwierdzi, e jest dumny ztego, co zrobi, aauje jedynie tego, e nie zabi crki ju przy narodzinach.36 Jak czytamy: Zasugiwaa namier mwi Abdel-Quader Niczego nie auj. Znajomi iprzyja-ciele, ktrzy s ojcami tak jak ja, bez zastrzee mnie popieraj. Oni te wiedz, e jej zachowanie byo nie do przyjcia dla kadego muzumanina, ktry szanuje swoj religi tumaczy37. Co wicej, finaem tej historii byo zamordowanie matki Rand, Leili, ktra po caym zajciu rozwioda si zmem, anastpnie ukrywaa si przez pi tygodni wobawie przed zemst, niestety nieskutecznie, gdy zostaa zastrzelona.38

Charakteryzujc przestpstwa honorowe wskaza naley jeszcze jed-n, istotn izarazem szczeglnie wstrzsajc, zwaywszy naich rodzin-ne to zbrodni cech wykonywaniu morderstw honorowych bardzo czsto towarzyszy eskalacja przemocy kobiety zabijane s bowiem przez: dekapitacj, ukamienowanie, oblanie kwasem, spalenie, podcicie garda, uduszenie wraz zuyciem tortur czy nawet przy uyciu siekiery.39

Sdz wic, e przestpstwa honorowe zdecydowanie naley odr-ni od zwykej, szeroko rozumianej, przemocy domowej. Jednoczenie

35 Szerzej zob. R. Sayah, Honor murderer boasts of triple killing, http://edition.cnn.com/2012/08/20/world/asia/pakistan-honor-confession/index.html, dostp: 16.12.2012.

36 Por. O.Benson, J.Stangroom, Dlaczego Bg nienawidzi kobiet?, Warszawa 2011, s.147148.

37 A.Sarhan, C.Davies, My doughter deserved to die for falling in love, Observer 2008, 11 maja.

38 Por. O.Benson, J.Stangroom, Dlaczego Bg nienawidzi kobiet?, Warszawa 2011, s.148149.

39 Por. P.Chesler, Are Honor Killings Simply, op. cit.; Combating honour crimes in Eu-rope, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SURGIR, edycja 20112012, s.10.

http://edition.cnn.com/2012/08/20/world/asia/pakistan-honor-confession/index.htmlhttp://edition.cnn.com/2012/08/20/world/asia/pakistan-honor-confession/index.html


naley take zwrci uwag, i istotnym, jeli nie podstawowym, pro-blemem odrniajcym oba rodzaje przestpstw jest fakt, i ofiary ak-tw przemocy domowej s nieustannie zachcane wcaej Europie przez policj iagencje pomocy do zgaszania takich zaj. Nie jest tak zkolei wprzypadku zbrodni honorowych. Incydenty te bowiem czsto po-zostaj nie zgoszone i, wwikszoci, wogle nie poddane ledztwu.40

V.Skalazjawiska

Coraz czstsze podejmowanie przez rnorodne organizacje czy media tematu zbrodni honorowych sugerowa moe, i problem ten jest pro-blemem powszechnym oskali oglnowiatowej, anie dotykajcym jedy-nie zamknite, poszczeglne spoecznoci. Tez t niestety potwierdzaj wyniki rnorodnych bada istatystyk. Wedug raportu ONZ z2000 roku okoo 5 tysicy kobiet rocznie ponosi mier na skutek zbrodni honorowych.41 Tak sam liczb przedstawi raport Rady Europy spo-rzdzony wczerwcu 2009 roku, wktrym jednak zauwaono, e licz-ba ta stanowi zaledwie czubek gry lodowej, gdy obejmuje jedynie morderstwa, nie uwzgldniajc innych form przemocy wimi honoru.42 Rwnie dziaaczki praw kobiet uwaaj jednak, e liczba ta jest znacznie zaniona Diana Nammi, dyrektorka Irasko Kurdyjskiej Organizacji Praw Kobiet wLondynie (IKWRO43) twierdzi, e rocznie wramach za-bjstw honorowych ginie nacaym wiecie okoo 20 tysicy kobiet.44

40 Por. U.Smartt, Honor Killings, Just of the Peace 2006, vol. 170.41 Por. J.Balicki, Imigranci krajw muzumaskich wUnii Europejskiej. Wyzwania dla

polityki integracyjnej, Warszawa 2010, s.340.42 Por. Pkt. 19. Raportu Komisji ds. Rwnych Szans dla Kobiet iMczyzn Zgro-

madzenia Parlamentarnego Rady Europy z 8 czerwca 2009 r.; http://www.as-sembly.coe.int/ASP/Doc/Xref ViewHTML.asp?FileID=12696&Language=E-N#P138_12002, dostp: 17.11.2013.

43 IKWRO jest organizacj zaoon w2002 roku przez Dian Nammi. Misj organi-zacji jest ochrona ipromowanie praw kobiet idziewczt pochodzcych zBliskiego Wschodu iAfganistanu, ktre naraone s naprzemoc wimi honoru, przymuso-we zawieranie maestw, okaleczenia narzdw pciowych oraz przemoc domowa. Zob. wicej na stronie domowej: http://ikwro.org.uk, dostp: 17.11.2013.

44 D.Nammi, [w:] R.Kiener, Honor Killings. Can murder of women and girls be Stopped?, Global Researcher Exploring International Perspectives 2011, vol.5, no.8, s.190.

http://ikwro.org.uk


Omawiane zjawisko rozpowszechnione jest szczeglnie wkrajach mu-zumaskich. W samym Pakistanie odnotowuje si niemal 1000 mor-derstw honorowych rocznie rednio wic a trzy kobiety dziennie gin tam wimi honoru. Wkraju tym wiele czynw uwaanych jest zprzyno-szcych wstyd, jednak szczegln wag przypisuje si dochowaniu czysto-ci przez kobiety.45 WIranie liczba zabjstw honorowych jest co prawda trudna do okrelenia, zewzgldu nato, e oficjalne, wiarygodne statystyki dotyczce tego zjawiska nie s udostpniane, jednak zwaywszy nadane przedstawiajce wystpowanie przestpstw honorowych naterenie po-szczeglnych prowincji, skala problemu wcaym kraju jest prawdopodob-nie bardzo dua. W2004 roku Asia Pacific Womens Watch podaa, i wsamej prowincji Khuzestan w2001 roku a 565 kobiet zgino wefekcie zbrodni honorowych, 375 ztych zgonw uznane zostao jako zgony sa-mobjcze. Wedug brytyjskich autorw pomidzy marcem amajem 2003 roku wtej samej prowincji wimi honoru zamordowano przynajmniej 45 kobiet. Wtym samym roku, winnej prowincji Illam odnotowano, e dziennie wimi honoru gina jedna kobieta. Co wicej, w2005 roku Specjalny Raport ONZ odnotowa nienaturalny wzrost samobjstw po-penianych wIranie przez mode kobiety, do czego przyczyni si miay: presja spoeczna, brak legalnych rodkw ochrony dla kobiet naraanych na przemoc, prawo rodzinne faworyzujce mczyzn w kwestii rozwo-dw czy opieki nad dziemi oraz szeroka dyskryminacja kobiet. Niektre zsamobjstw uznane zostay w2006 roku przez Komisj Praw Czowie-ka ONZ zazwizane zprzestpstwami honorowymi. Zkolei wedug rde iraskich, w2008 roku sze, bd nawet do dziewiciu kobiet pa-do ofiarom zbrodni honorowych wpierwszych piciu miesicach 2008 roku. Wtym samym roku szacuje si, e 35% zabjstw wTeheranie byo zabjstwami honorowymi.46 WSyrii wedug statystyk, kadego roku wmorderstwach honorowych ginie 100200 kobiet.47 WIraku, wedug Aso Kamal, aktywistki dziaajcej narzecz praw czowieka wraz zDoaa Network Against Violence, ponad 12000 kobiet zostao zamordowanych

45 Szerzej zob. M.Z.Ullah, Honour killings In Pakistan under Theoretical, Legal and Religious Perspectives. An analitical Study of Honour Killings Abuse and Disconnecting Islam from This Ancient Brutal Tradition, Malmo 2010, s.2.

46 Szerzej zob. Report Iran: Honour Killings, Landafino 2009r., s.89.47 Por. Syria increases punishment for honor killing, The Jerusalem Post 2001, http://

www.jpost.com/Breaking-News/Syria-increases-punishment-for-honor-killing, dostp: 17.11.2013.

http://www.jpost.com/Breaking-News/Syria-increases-punishment-for-honor-killinghttp://www.jpost.com/Breaking-News/Syria-increases-punishment-for-honor-killing


wimi honoru pomidzy 1991 a2007 rokiem.48 WTurcji zkolei po-midzy 2002 a2009 rokiem odnotowano ogromny wzrost zabjstw ho-norowych z66 kobiet w2002 a do 953 zaledwie wpierwszych sied-miu miesicach 2009 roku49. Statystyki mwi wic moim zdaniem same zasiebie morderstwa honorowe zpewnoci s problemem ito duym problemem wspczesnych pastw muzumaskich.

Sdz, e warto wtym miejscu wskaza, i napowszechno tych prze-stpstw wwiecie muzumaskim wpyw ma wduym stopniu bezkarno sprawcw. Poza bowiem nieproporcjonalnie agodnymi karami, jakimi za-groone s zbrodnie honorowe wposzczeglnych krajach, wspomnie naley ofunkcjonujcej wwiecie muzumaskim regule qisas, zgodnie zktr morderca nie moe zosta ukarany mierci, jeeli rodzina ofiary przebaczy mu zbrodni. Biorc pod uwag fakt, i wprzypadku morderstw honorowych rodzina przestpcy jest zreguy rwnoczenie rodzin ofia-ry, najczciej przebacza ona oprawcy wobawie outrat kolejnej bliskiej osoby. Prowadzi to do poczucia bezkarnoci przez sprawcw, aco zatym idzie, do wzrostu liczby zabjstw honorowych. Problemem przyczynia-jcym si do popularnoci tego rodzaju morderstw jest ponadto postawa samych przywdcw islamu, ktrzy niestety toleruj to zjawisko, abynaj-mniej nie sprzeciwiaj si mu wzdecydowany sposb.50 Suszne wydaj si by wtym kontekcie sowa Nonie Darwish: muzumaski szariat jest tym potniejszy, im bardziej zastrasza kobiety swe gwne ofiary. Okrut-ny system prawny iskorumpowana policja to jeszcze zamao, by zama wol kobiet i zmusi je do absolutnego posuszestwa. Dlatego zachca si mczyzn, by brali sprawiedliwo wswoje rce ibyli dla kobiet jed-noczenie policjantami, sdziami ikatami. Wten wanie sposb kobiety zmuszane s do bezwzgldnej ulegoci51.

Omawiajc skal zabjstw honorowych wkrajach muzumaskich, wskaza jednak take naley, e wostatnich latach podjte zostay pewne

48 Por. Iraq: Kurdish govermnet promises more action on honour killings, Irin News 2010, http://www.irinnews.org/report/91216/iraq-kurdish-government-promises-more-ac-tion-on-honour-killings, dostp: 17.11.2013.

49 Szerzej zob. D.Jones, Turkeys Murder Rate of Women Skyrockets, Voice of Amer-ica 2001, http://www.voanews.com/content/turkeys-murder-rate-of-women-sky-rockets-117093538/170517.html, dostp: 17.11.2013.

50 Por. N.Darwish, Okruciestwo wmajestacie prawa. Przeladowanie kobiet wwiecie islamu, Warszawa 2011, s.113, 116.

51 Ibidem, s.116.

http://www.irinnews.org/report/91216/iraq-kurdish-government-promises-more-action-on-honour-killingshttp://www.irinnews.org/report/91216/iraq-kurdish-government-promises-more-action-on-honour-killingshttp://www.voanews.com/content/turkeys-murder-rate-of-women-skyrockets-117093538/170517.htmlhttp://www.voanews.com/content/turkeys-murder-rate-of-women-skyrockets-117093538/170517.html


dziaania prawne naterenach niektrych znich, zmierzajce do ogranicze-nia wystpowania omawianego zjawiska. Dla przykadu, wPakistanie od 2004 roku artyku 302 Kodeksu Karnego przewiduje dla sprawcy mor-derstwa popenionego wimi honoru moliwo kary doywocia bd mierci.52 Rwnie wTurcji w2005 roku zmieniono Kodeks Karny, kt-rego artyku 81.1przewiduje kar doywocia dla kadego, kto umylnie popeni morderstwo, natomiast zgodnie zartykuem 82.1, jeli zbrodnia zostanie popeniona m.in. zprzyczyn etnicznych, czy przeciwko przod-kowi, potomkowi, maonkowi, bratu lub siostrze, bd wobec dziecka czy kobiety wciy lub wsposb brutalny, sprawca podlega spotgowa-nej karze doywocia. Niestety, wskazuje si, e wpraktyce nie odnosi to znacznych efektw.53 WSyrii w2009 roku take zrewidowano co prawda kodeks karny, wwyniku czego, obecnie, minimalna kara za zabjstwo honorowe wynosi dwa lata pozbawienia wolnoci, jednak aktualna wer-sja kodeksu dopuszcza rwnoczenie moliwo zastosowania okoliczno-ci agodzcych przez sdziego dla mczyzny, ktry dopuci si zbrodni honorowej naswojej onie zpowodu tak zwanego pogwacenia hono-ru.54 Warte uwagi s take zmiany stanu prawnego dotyczcego zabjstw honorowych wJordanii, do ktrych wznacznym stopniu przyczynia si dziaalno dziennikarki The Jordan Times, Rany Husajni, ktra od 1993 roku zacza nagania wswych reportaach problem zabjstw honoro-wych wJordanii, stanowicych 25% wszystkich morderstw.55 Wefekcie jej dziaa, w2001 roku namocy prawa tymczasowego numer 86 wyco-fano klauzul zawart wparagrafie 340 kodeksu karnego, ktra uwalnia-a od kary mw zabijajcych ony przyapane nacudzostwie oraz ich

52 Por. Art. 302 Pakistaskiego Kodeksu Karnego z6padziernika 1860r., http://www.pakistani.org/pakistan/legislation/1860/actXLVof1860.html, dostp: 17.11.2013 [za:] Combating honour crimes in Europe, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SUR-GIR, edycja 20112012, s.13.

53 Por. Art. 81.1, 82.1Kodeksu Karnego Republiki Tureckiej z26 wrzenia 2004r.; http://legislationline.org/documents/action/popup/id/6872/preview, dostp: 17.11.2013 [za:] Combating honour crimes in Europe, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SUR-GIR, edycja 20112012, s.13.

54 Por. Combating honour crimes in Europe, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SURGIR, edycja 20112012, s.13.

55 Szerzej zob. Sz. Mattar, Rana Husajni dziennikarka przerywa milczenie, [w:] Czarna Ksiga Kobiet, C.Ockrent (red.), Warszawa 2010, s.8788; Human Rights Watch, Honoring The Killers: Justice Denied For Honor, Crimes In Jordan 2004, vol. 16, nr1(e), s.1516.

http://www.pakistani.org/pakistan/legislation/1860/actXLVof1860.htmlhttp://www.pakistani.org/pakistan/legislation/1860/actXLVof1860.htmlhttp://legislationline.org/documents/action/popup/id/6872/previewhttp://legislationline.org/documents/action/popup/id/6872/preview


kochankw. Wnowym brzmieniu przepis ten gwarantuje jedynie okolicz-noci agodzce dla takich sprawcw, nie zwalniajc ich cakowicie od od-powiedzialnoci. Ponadto okolicznoci agodzce rozcignite zostay take nakobiety.56 Jak jednak zaznacza Husajni, zmiany te nie s wystarczajce, gdy paragraf ten wcigu ostatnich czterdziestu lat by zastosowany jedy-nie raz, wikszo spraw rozstrzygana jest bowiem napodstawie paragrafu 98, wzwizku zczym sama poprawka dotyczca paragrafu 340 wrezul-tacie nie zmienia nic wwyrokowaniu.57 Paragraf 98 zkolei, bdcy pod-staw wikszoci wyrokw zzakresu zbrodni honorowych, gwarantuje zmniejszenie kary dla sprawcw (obu pci) popeniajcych przestpstwo wstanie wielkiej wciekoci bd furii, wynikajcej zbezprawnego inie-bezpiecznego zachowania zestrony ofiary58. Wpraktyce zagodzenie kary wramach owego przepisu dotyczy jedynie mskich sprawcw, ktrych kary zabrutalne mordy honorowe wynosz wniektrych przypadkach zale-dwie sze miesicy pozbawienia wolnoci.59 Uregulowanie prawne prze-stpstw honorowych wJordanii izastosowanie odpowiednich przepisw wpraktyce niewtpliwie wymaga wedug mnie zaostrzenia, aby zjawisko to zostao wkocu efektywnie ograniczone.

Jak obserwujemy, wkrajach muzumaskich co prawda s podejmo-wane pewne kroki majce na celu ograniczenie przestpstw honoro-wych (prawdopodobnie wwyniku presji wywieranej przez takie organi-zacje, jak ONZ), jednak omiel si wyrazi pogld, i s one dziaaniami iluzorycznymi, gdy wpraktyce okazuj si one niestety nieefektywne, skutkiem czego, problem przestpstw honorowych wtych pastwach jest daleki od rozwizania.

Niestety, zjawisko zabjstw honorowych, od co najmniej kilku lat dotyka nie tylko kraje muzumaskie, ale take europejskie. Rozpatru-jc przyczyny takiego stanu rzeczy izastanawiajc si nad jego rdami, zwrci naley uwag napostpujc imigracj iwzrost liczby mniejszoci muzumaskich wEuropie. Wsamej Unii Europejskiej60 liczba muzu-

56 Szerzej zob. Sz. Mattar, Rana Husajni, op. cit., s.8889.; Human Rights Watch, Honoring The Killers, op. cit., s.1617.

57 Por. Sz. Mattar, Rana Husajni, op. cit., s.8889.58 G.Muhammad, The Tribes of Jordan, monograph, 1999, p.44345 [za:] Human

Rights Watch, Honoring The Killers, op. cit., s.18.59 Szerzej zob. ibidem, s.1820.60 Wskazuje si, i wcaej Europie wcigu dwudziestu lat, pomidzy 1990 a2010 ro-

kiem odnotowano liczby imigrantw muzumaskich z29.6mln do 44.1mln. Co


manw wynosi bowiem okoo 15 milionw.61 Ponisza tabela prezentuje liczb imigrantw muzumaskich wposzczeglnych, wybranych krajach.

Tabela1

Kraj Liczba muzumanw

Muzumanie wpopulacji kraju

Kraje pochodzenia

Austria 400 tys. 5% Turcja, BakanyBelgia 500 tys. 5% Maroko, Turcja, AlgieriaDania 200270 tys. 5% Turcja, Maroko, Pakistan, Irak,

Iran, Somalia, BoniaFrancja 56mln 810% Algiera, Maroko, Tunezja, TurcjaHiszpania 1mln 2,3% Maroko, Algieria, Gambia, SenegalHolandia 1mln 5,8% Turcja, Maroko, SurinamNiemcy 33,3mln 3,64% Turcja (2mln), Bonia iHercego-

wina, IranSzwecja 300 tys. 3% Kraje arabskie, Iran, TurcjaWielka Brytania

1,72mln 3% Pakistan, Bangladesz, Indie

Wochy 1,5mln 2,5% Maroko, Albania, Tunezja, Senegalrdo: Muzumanie wEuropie, A.Przymies (red.), Warszwa 2005; wiat. Zda-

rzenia. Wyzwania. Zagroenia, Rzeczpospolita 2006, 9maja; J.OBrien, M.Palmer, The Atlas of Religion. Mapping Contemporary Challneges and Beliefs, Londyn 2007 [za:] J.Balicki, Imigranci krajw muzumaskich wUnii Europejskiej. Wyzwania dla polityki integracyjnej, Warszawa 2010, s.78.

Faktem jest, i naterenie Unii Europejskiej coraz czciej odnotowywa-ne s przypadki zabjstw honorowych pord osiedlonych mniejszoci. Przyczyn tego jest midzy innymi denie przez islamskich imigrantw do wzmocnienia tradycji wrd swojej spoecznoci. Czsto obawiaj si

wicej, wedug statystyk, do 2030 roku ich populacja przekroczy ma 58 mln, przez co stanowi ona bdzie okoo 8% caej populacji europejskiej (obecnie stanowi ona ok.6%). Por. PewResearch, The Future Of The Global Muslim Population, Projections for 20102030, stycze 2011, s.121; http://www.pewforum.org/files/2011/01/Fu-tureGlobalMuslimPopulation-WebPDF-Feb10.pdf, dostp: 11.05.2014.

61 Por. J.Balicki, Imigranci krajw muzumaskich wUnii Europejskiej. Wyzwania dla polityki integracyjnej, Warszawa 2010, s.73.

http://www.pewforum.org/files/2011/01/FutureGlobalMuslimPopulation-WebPDF-Feb10.pdfhttp://www.pewforum.org/files/2011/01/FutureGlobalMuslimPopulation-WebPDF-Feb10.pdf


oni bowiem, e ich dzieci bd stopniowo odchodzi od modelu, wktrym zostay pierwotnie wychowane. Dua liczba tradycjonalistw opowiada si wzwizku ztym zamaestwami aranowanymi dla swoich potomkw, ktre s szczeglnym problemem wrd drugiego, trzeciego iczwartego pokolenia imigrantw. Owe praktyki maestw przymusowych iprby ucieczki przed nimi przez mode kobiety s jedn zprzyczyn rosncej licz-by morderstw honorowych wEuropie.62 Niezalenie jednak od przesa-nek tych zbrodni, faktem jest, e wostatnich latach zjawisko morderstw honorowych jest coraz powszechniejsze wkrajach europejskich. Napro-blem ten zwrcono uwag m.in. wraporcie Rady Europy w2009 roku, wktrym wskazano, e wkrajach zachodnich istnieje tendencja do uzna-wania morderstw honorowych jako problemu wycznie krajw azja-tyckich, takich jak Pakistan, Afganistan, Bangladesz, niektrych krajw Afryki oraz bliskiego Wschodu. Jednak nie ma wtpliwoci co do tego, e wcigu ostatnich dwudziestu lat zbrodnie honorowe staj si coraz bar-dziej powszechne take wEuropie, zwaszcza weFrancji, Szwecji, Holan-dii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, czy Turcji.63 Przykady europejskich zbrodni honorowych ostatnich lat prezentuje tabela 2.

Tabela2

Nazwisko ofiary

Rok, miejsce

Nazwisko sprawcy, pochodzenie

Motyw Metoda

Rukhsana Naz (19)

1999 Anglia

Brat imat-ka / Pakistan

Nie zgodzia si nazaaranowa-ny lub Wciy zprzyjacielem

Uduszona przez brata, podczas gdy przytrzymy-waa j matka

Anooshe Se-diq Ghulam (22)

2002 Norwegia

Nasrud-din Shamsi, m / Afganistan

Nie suchaa ma, chciaa rozwodu

Zastrzelona

62 Por. Combating honour crimes in Europe, podrcznik powstay zinicjatywy fundacji SURGIR, edycja 20112012, s.15.

63 Por. Pkt. 14 Raportu Komisji ds. Rwnych Szans dla Kobiet iMczyzn Zgroma-dzenia Parlamentarnego Rady Europy z8czerwca 2009r., http://www.assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=12696&Language=EN#P190_23812, dostp: 17.11.2013.


Nazwisko ofiary

Rok, miejsce


Motyw Metoda

Fadime Sa-hindal (32)

2002 Szwecja

Ojciec ibrat / Kurdo-wie zTurcji

Nie zgodzia si nazaaranowa-ne maestwo; miaa zwizek znie-muzuma-ninem; staraa si ostudia wysze; szukaa prawnej pomocy przeciw-ko ojcu ibratu

Zastrzelona

Heshu Yones (16)

2002 Anglia

Abdalla Yones, ojciec / Irak

Chodzia zchrzecijani-nem; zbyt za-chodnia

Zakuta, gar-do podcite

Sohane Benziane (17)

2002 Francja

Jamal Derrar, byy chopak ikoledzy szkol-ni / Algeria

Zbyt zachod-nia

Zgwacona, torturowana ispalona yw-cem

Maja Brada-ric (16)

2003 Holandia

Siostrzeniec i3innych / Bo-nia

Uywaa inter-netu, eby zna-le chopca

Spalona

Sahjda Bibi (21)

2003 Anglia

Rafaqat Hussa-in, kuzyn / Pa-kistan

Nie zgodzia si nazaaranowane maestwo

Kuta noem 22 razy

Shafilea Ah-med (16)

2003 Anglia

Podejrzanymi s rodzice / Pa-kistan

Sprzeciwiaa si planom rodzi-cw wkwestii zaaranowanego maestwa

Uduszona

Gul (32) 2004 Holandia

M/Afganistan Staraa si oroz-wd

Zastrzelona

Hatin Suru-cu (23)

2005 Niemcy

Trzej bra-cia / Turcja

Ucieka przed zaaranowanym maestwem; nie nosia chusty

Zastrzelona


Nazwisko ofiary

Rok, miejsce


Motyw Metoda

Rudina Qi-nami (16)

2005 Albania

Ojciec / Alba-nia

Zaakceptowa-a podwiezienie samochodem przez niespo-krewnionego mczyzn

Zastrzelona

Banaz Mah-mod (20)

2006 Anglia

Mahmod Mah-mod, ojciec, wujek Ari Mah-mod / Kurdo-wie zIraku

Miaa romans Zgwacona, uduszona

Samaira Nazir (25)

2006 Anglia

Azhar Nazir, brat iku-zyn / Pakistan

Zakochaa si wuchodcy zAfganista-nu; odmwi-a rozwaenia zaaranowane-go maestwa wPakistanie

Zakuta, gar-do podcite

Sazan Bajez--Abdullah (24)

2006 Niemcy

Kazim Mah-mud, m / Irak

Zachowywaa si wnieskrom-ny sposb

Zakuta, pod-palona

Sabia Rani (19)

2006 Anglia

Shazad Khan, m itecio-wie / Pakistan

Chciaa rozwodu Zatuczona

Ghazala Khan (18)

2006 Dania

Brat, ojciec iinni czon-kowie rodzi-ny / Pakistan

Rodzina nie akceptowaa jej ma

Zastrzelona

Caneze Riaz (39)

2006 Anglia

Mohammed Riaz, m / Pa-kistan

Zbyt zachod-nia

Spalona

Sayrah Riaz (16)

2006 Anglia

Mohammed Riaz, ojciec / Pa-kistan

Zbyt zachod-nia

Spalona


Nazwisko ofiary

Rok, miejsce


Motyw Metoda

Sophia Riaz (15)

2006 Anglia


Zbyt zachod-nia

Spalona

Alicia Riaz (10)

2006 Anglia


Zbyt zachod-nia

Spalona

Hannah Riaz (3)

2006 Anglia

Mohammed Riaz, oj-ciec / Pakistan

Zbyt zachod-nia

Spalona

Hina Sale-em (21)

2006 Wochy

Ojciec iszwa-gier / Pakistan

Nie szanowa-a pakistaskiej kultury, rozwio-da si, nosia ubrania pokazu-jce brzuch

Zakuta

Sana Ali (17)

2007 Anglia

M / Pakistan Nie znany, ale policja podejrze-wa motyw ho-noru

Zakuta

Morsal Obeidi (16)

2008 Niemcy

Ahmad Obe-idi, brat, iku-zyn / Afghani-stan

Chciaa zbyt duo wolnoci; nie cenia islam-skich wartoci

Zakuta

rdo: P. Chesler, Are Honor Killings Simply Domestic Violence?, Middle East Quarterly 2009, http://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violence, dostp: 17.11.2013.

Powysza tabela prezentuje oczywicie jedynie wybrane przypadki przestpstw honorowych, jakie miay miejsce wEuropie wostatnich latach. Wrzeczywistoci byo ich bowiem niestety duo wicej. Wsa-mej Wielkiej Brytanii rocznie wwyniku morderstw honorowych gi-nie okoo 1012 kobiet, wedug raportu policji iprokuratury krlew-skiej z2003 roku. Zwraca si jednak uwag, e faktyczna liczba tych zbrodni moe by wiksza, zuwagi nabrak konkretnej definicji zbrodni

http://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violencehttp://www.meforum.org/2067/are-honor-killings-simply-domestic-violence


honorowej.64 Co ciekawe, wedug specjalnej jednostki policyjnej ba-dajcej przestpstwa honorowe jedynie niewielki procent imigrantw muzumaskich wAnglii sdzi, e mog one by usprawiedliwiane. Sco-tland Yard ostrzeg w2003 roku, e nie bdzie tolerowana adna, moty-wowana kulturowo przemoc, amorderstwa popeniane wimi honoru zagroone bd najsurowszym wymiarem kary.65 W ostatnich latach, naskutek presji medialnej, politycznej ispoecznej, ale take dziki za-angaowaniu pojedynczych funkcjonariuszy, policja znacznie zintensy-fikowaa dziaania zmierzajce do rozwizania przypadkw przemocy honorowej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych ustanowio zkolei r-ne procedury majce nacelu pomoc kobietom przymuszanym do zawie-rania maestw aranowanych. Niestety, mimo, i dostrzega si postp wpodejmowaniu dziaa przez policj i rzd zmierzajcych do walki zprzestpstwami honorowymi, wikszo kobiecych grup jest zdania, e wci s one niewystarczajce.66

Problem zabjstw honorowych powany jest rwnie midzy inny-mi wHolandii, gdzie liczba imigrantw jest dua. Do ujawnienia tego zjawiska przyczynia si tam Ayyan Hirsi Ali67. Wefekcie jej inicjatywy wykazano, e wzaledwie dwch zdwudziestu piciu jednostek admi-nistracyjnych wokresie pomidzy padziernikiem 2004 roku amajem 2005 roku zrk rodzin zgino jedenacie muzumaskich dziewczt.68 Zgodnie zraportem Sekretarza Generalnego ONZ z20 sierpnia 2004

64 Por. J.Brandon, S.Hafez, Crime of the Community: Honor-Based Violence In UK, [b.m.w.] 2010, s.3738.

65 Szerzej zob. J.Balicki, Imigranci krajw muzumaskich wUnii Europejskiej. Wy-zwania dla polityki integracyjnej, Warszawa 2010, s.342.

66 Szerzej zob. J.Brandon, S.Hafez, Crime of the Community: Honor-Based Violence In UK, [b.m.w.] 2010, s.134140.

67 Ayaan Hirsi Ali urodzona wMogadiszu obroczyni praw kobiet wspoeczestwach islamskich. W1992 roku uciekajc przed zaaranowanym maestwem przybya do Holandii, gdzie wlatach 20032006 zasiadaa wparlamencie zajmujc si wsparciem integracji imigrantw spoza Zachodu wspoeczestwie holenderskim iobron praw kobiet muzumaskich wHolandii. W2004 roku wraz zreyserem Theo van Go-ghiem nakrcia film dokumentalny pt. Submission obrazujcy ucisk kobiet wkon-serwatywnych spoeczestwach islamskich. Wwyniku emisji filmu wholenderskiej telewizji Theo van Gogh zosta zamordowany przez islamskiego eksternist. Szerzej zob. Ayaan Hirsi Ali, http://www.aei.org/scholar/ayaan-hirsi-ali/, dostp: 17.11.2013.

68 Por. J.Balicki, Imigranci krajw muzumaskich wUnii Europejskiej. Wyzwania dla polityki integracyjnej, Warszawa 2010, s.343.

http://www.aei.org/scholar/ayaan-hirsi-ali/


roku, wHolandii, podobnie jak wkilku innych pastwach m.in. Por-tugalii czy Irlandii, nie wprowadzono rozrnienia pomidzy przestp-stwami honorowymi ainnymi przestpstwami bdcymi aktami prze-mocy wobec kobiet, wwyniku czego wszystkie przypadki rozpatrywane napodstawie tych samych, odpowiednich przepisw karnych. Rozwini-te natomiast zostay rodki ipolityka majce da lepszy wgld wnatur iskal zbrodni popenianych wimi honoru, aby wesprze integracj oraz emancypacj kobiet idziewczt zmniejszoci etnicznych.69

Warto wtym miejscu wskaza, e przypadek zbrodni honorowej odnotowano take naterenie Polski. Wczerwcu 2010 roku zgoszono bowiem zaginicie 32 letniej Agnieszki Fojtuch, ony obywatela Paki-stanu NaeemaAbbasa. Po 10 dniach poszukiwa odnaleziono ciao ko-biety, ktra, jak stwierdzono, zgina od dwch ciosw noa zadanych wbrzuch. Ozbrodnie oskarono jej byego ju wwczas ma. Wyrok wsprawie zapad wmarcu 2012 roku, win udowodniono Naeemowi, jednak mimo dania przez prokuratora kary doywocia, skazano go na15 lat wizienia, auzasadnienie wyroku zostao utajnione, podob-nie jak cay proces.70 Dopiero po dwch latach opublikowano szczegy sprawy, dziki reportaowi Marka uszczyny, wktrym opisa on bru-talne szczegy zajcia. Zawar wnim take fragmenty wywiadu zsa-mym oskaronym (majcym zreszt oprcz czwrki dzieci zofiar take dwjk dzieci zinn Polk Malwin Balcer), ktry mimo ewidentnych dowodw obciajcych izezna wiadkw potwierdzajcych dokona-nie morderstwa, przekonuje oswej niewinnoci, zapowiadajc apelacj, a nawet odwoanie si do Europejskiego Trybunau Praw Czowieka wStrassburgu.71 Pragn wty miejscu wyrazi zaniepokojenie, i zcza-sem zjawisko zabjstw honorowych moe wystpowa naterenie na-szego kraju czciej, dlatego sdz, e warto ju teraz zastanowi si nad

69 Por. Pkt. 36, 40 Raportu Sekretarza Generalnego ONZ z20 sierpnia 2004r., nrA/5-9/281, http://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/policy_and_resear-ch/un/59/A_59_281_en.pdf, dostp: 17.11.2013.

70 Szerzej zob. Honorowe morderstwa dotary do Polski, http://www.euroislam.pl/index.php/2011/01/honorowe-morderstwa-dotarly-do-polski/, dostp: 11.12.2013; Hono-rowe morderstwo w Polsce, http://www.euroislam.pl/index.php/2012/03/honorowe--morderstwo-w-polsce/, dostp: 11.12.2013

71 Szerzej zob. M.uszczyna, Troch potgi. Zabjstwo honorowe wPolsce, Gazeta Wybor-cza. Duy Format 2014, 02.04; http://wyborcza.pl/duzyformat/1,137626,15731376,Tro-che_potegi__Zabojstwo_honorowe_w_Polsce.html, dostp: 12.04.2014.

http://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/policy_and_research/un/59/A_59_281_en.pdfhttp://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/policy_and_research/un/59/A_59_281_en.pdfhttp://www.euroislam.pl/index.php/2011/01/honorowe-morderstwa-dotarly-do-polski/http://www.euroislam.pl/index.php/2011/01/honorowe-morderstwa-dotarly-do-polski/http://www.euroislam.pl/index.php/2012/03/honorowe-morderstwo-w-polsce/http://www.euroislam.pl/index.php/2012/03/honorowe-morderstwo-w-polsce/http://wyborcza.pl/duzyformat/1%2C137626%2C15731376%2CTroche_potegi__Zabojstwo_honorowe_w_Polsce.htmlhttp://wyborcza.pl/duzyformat/1%2C137626%2C15731376%2CTroche_potegi__Zabojstwo_honorowe_w_Polsce.html


wypracowaniem odpowiednich rodkw prewencyjnych oraz sposobw zmierzajcych do eliminacji problemu.

Obecnie dziaania majce nacelu zwalczanie przestpstw natle hono-rowym inicjowane s napoziomie midzynarodowym. Zgromadzenie Ge-neralne ONZ podjo wlatach 2001, 2003 i2005 rezolucje zatytuowane Prace nad eliminacj przestpstw przeciw kobietom popenianych wimi honoru, wktrych wzywa kadorazowo wszystkie pastwa midzy inny-mi do: zintensyfikowania wysikw narzecz zapobiegania ieliminowania zbrodni wobec kobiet popenianych wimi honoru, ktre mog mie r-ne formy, zapomoc rodkw legislacyjnych, edukacyjnych, spoecznych iinnych, wtym poprzez upowszechnianie informacji oraz zaangaowanie m.in. liderw opinii publicznej, pedagogw, przywdcw religijnych, szefw, tradycyjnych liderw imediw wkampanie podnoszce wiadomo72, do utworzenia, wzmocnienia lub uatwienia, tam gdzie to moliwe, instytu-cjonalnych mechanizmw wsparcia, tak, by ofiary oraz inni, mogli zgasza przestpstwa wsposb poufny ibezpieczny ()73, do podjcia wszelkich niezbdnych rodkw wcelu zapewnienia, e takie przestpstwa nie s tolero-wane74, aponadto zaprasza spoeczno midzynarodow, wtym waciwe organy ONZ, fundusze iprogramy, midzy innymi poprzez udzielenie po-mocy technicznej iprowadzenie programw doradczych, do wsparcia wysi-ku wszystkich krajw, naich wniosek, wcelu wzmocnienia instytucjonalnej zdolnoci do zapobiegania zbrodniom wobec kobiet idziewczt popenia-nych wimi honoru ido zajcia si przyczynami tych zbrodni75.

72 Pkt 4b Rezolucji Zgromadzenia Oglnego ONZ Prace nad eliminacj przestpstw przeciw kobietom popenianych wimi honoru z31 stycznia 2001 roku, A/RES/55/66, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/55/66&Lang=E, do-stp: 17.11.2013.

73 Pkt 4c Rezolucji Zgromadzenia Oglnego ONZ Prace nad eliminacj przestpstw przeciw kobietom popenianych wimi honoru z31 stycznia 2001 roku, A/RES/55/66, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/55/66&Lang=E, do-stp: 17.11.2013.

74 Pkt 3d Rezolucji Zgromadzenia Oglnego ONZ Prace nad eliminacj przestpstw przeciw kobietom popenianych wimi honoru z3stycznia 2003 roku, A/RES/57/179, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/57/179&Lang=E, dostp: 17.11.2013.

75 Pkt 4a Rezolucji Zgromadzenia Oglnego ONZ Prace nad eliminacj przestpstw przeciw kobietom popenianych wimi honoru z10 lutego 2005 roku, A/RES/59/165, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/59/165&Lang=E, dostp: 17.11.2013.

http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/55/66&Lang=Ehttp://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/55/66&Lang=Ehttp://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/57/179&Lang=Ehttp://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/59/165&Lang=E


Dziaania majce nacelu zwalczanie przestpstw honorowych po-dejmowane s take wramach dziaania Rady Europy. W2000 roku w ramach Zgromadzenia Parlamentarnego wydana zostaa Rekomen-dacja 1450, wktrej wyraono ubolewanie, e wniektrych pastwach czonkowskich wci maj miejsce zbrodnie honorowe,76 natomiast w2003 roku wydano rezolucj 1327 ju wcaoci powicon proble-mowi zbrodni honorowych.77 Wnawizaniu do niej, kolejn rezolucj 1681 oraz rekomendacj 188178 wramach Rady Europy wydano sze lat pniej. Wrezolucji tej, wskazano, e problem zbrodni honorowych jest niestety () daleki od rozwizania, uleg pogorszeniu, take wEu-ropie. Gwnie dotyka on kobiet, ktre s najczstszymi ofiarami, zarw-no wEuropie, jak inacaym wiecie, szczeglnie wpatriarchalnych ifun-damentalistycznych spoeczestwach ispoecznociach79. Podkrelono wniej ponadto, i Zgromadzenie stanowczo potpia te zbrodnie iodrzu-ca wszelkie formy usprawiedliwiania nich: adna tradycja ani kultura nie moe powoywa si najakikolwiek rodzaj honoru by narusza podsta-wowe prawa kobiet. Nie ma adnego honoru wtak zwanych zbrodniach honorowych. Zgromadzenie jest zdeterminowane aby pooy kres tej praktyce, uznajc t spraw aniezwyke piln80.

Wpadzierniku 2004 roku zebrali si przedstawiciele tzw. Platformy Sztokholmskiej ds. Walki zPrzemoc Zwizan zHonorem wEuropie,

76 Por. pkt 6Rekomendacji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 1450 Prze-moc przeciwko kobietom wEuropie zdnia 3kwietnia 2000 roku, http://www.assembly.coe.int//main.asp?link=http://assembly.coe.int/documents/adoptedtext/ta00/erec1450.htm#1, dostp: 17.11.2013.

77 Szerzej zob. Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 1327 Tak zwa-ne zbrodnie honorowe zdnia 4kwietnia 2003 roku, http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta03/ERES1327.htm, dostp: 17.11.2013.

78 Szerzej zob. Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 1881 Pilna potrzeba zwalczania tak zwanych honorowych zbrodni zdnia 26 czerwca 2009 roku, http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htm, dostp: 17.11.2013.

79 Pkt 1Rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 1681 Pilna potrzeba zwalczania tak zwanych honorowych zbrodni zdnia 26 czerwca 2009 roku, http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htm, do-stp: 17.11.2013.

80 Pkt 3Rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 1681 Pilna potrzeba zwal-czania tak zwanych honorowych zbrodni zdnia 26 czerwca 2009 roku, http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htm, dostp: 17.11.2013.

http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta03/ERES1327.htmhttp://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta03/ERES1327.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htmhttp://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta09/erec1881.htm


a konsekwencj tego spotkania byo przedstawienie kilku zalece dla pastw czonkowskich Unii Europejskiej, m.in. wzmocnienie usug wspar-cia ipomocy dla ofiar, wtym spoecznych, zdrowotnych iprawnych, wspar-cie edukacyjnie, wsparcie poprzez odpowiednie schroniska ilinie wsparcia, doradztwo oraz kampanie informacyjne. Zalecono rwnie koordynacj europejskiej policji iinnych instytucji regionalnych, wtym take prawa zzakresu ochrony obywateli europejskich przed ryzykiem przestpstw ho-norowych izabjstw, take naterenie pastw trzecich oraz wezwano do cigania sprawcw bdcych uciekinierami bd popeniajcymi zbrodnie honorowe naterenie pastw trzecich.81 Problem zbrodni honorowych poruszono ponadto m.in. wpunkcie 24 Rezolucji Parlamentu Europejskie-go zdnia 26 listopada 2009 roku wsprawie eliminacji przemocy wobec kobiet, ktry brzmi: stanowczo wzywa pastwa czonkowskie do uznania przemocy uwarunkowanej pci zgwaconych kobiet, wtym wzwizkach maeskich inieformalnych zwizkach intymnych lub dokonywanej przez krewnych pci mskiej, zaprzestpstwo wprzypadku braku zgody ofiary oraz ciganie tego typu przestpstw zurzdu, jak rwnie do odrzucenia praktyki powoywania si nazwyczaje lub tradycje kulturowe lub praktyki religijne jako czynniki agodzce odpowiedzialno sprawcy wprzypad-kach przemocy wobec kobiet, wtym wprzypadkach tak zwanych zbrodni honorowych oraz okaleczania eskich narzdw pciowych82.

Widzimy wic, e dziaania majce nacelu przeciwdziaanie iograni-czanie zjawisk zabjstw honorowych (przede wszystkim mam tu namyli kraje europejskie) s podejmowane gwnie wskali midzynarodowej, wra-mach dziaa ONZ, niestety, jak obserwujemy, s one wci nieefektywne. Wydawane zalecenia, czy wskazwki czsto bowiem nie maj odzwiercie-dlenia wpraktycznych dziaaniach poszczeglnych krajw. Wci brakuje uniwersalnej legalnej definicji zabjstwa honorowego, napodstawie kt-rej moliwe byoby odrnienie tego typu przestpstwa od innych zbrodni, dziki czemu nastpi mogoby ewentualne zaostrzenie kar dla sprawcw tych przestpstw. Nie zostaa take wypracowana jak dotd adna skuteczna

81 Szerzej zob. Platforma Sztokholmska ds. Walki zPrzemoc Zwizanej zHonorem wEuropie, 78padziernika 2004r., http://www.endvawnow.org/uploads/brow-ser/files/stockholm_platform.pdf, dostp: 17.11.2013.

82 Pkt 24 Rezolucji Parlamentu Europejskiego zdnia 26 listopada 2009r. wsprawie eliminacji przemocy wobec kobiet, Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej 2010/C 285 E/07, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:285E-:0053:0058:PL:PDF, dostp: 17.11.2013.

http://www.endvawnow.org/uploads/browser/files/stockholm_platform.pdfhttp://www.endvawnow.org/uploads/browser/files/stockholm_platform.pdfhttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:285E:0053:0058:PL:PDFhttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:285E:0053:0058:PL:PDF


praktyka rozstrzygania kontrowersyjnych sytuacji, wktrych imigranci mu-zumascy yjcy naterenie pastw europejskich daj rozstrzygania r-norodnych kwestii prawnych ich dotyczcych (jak np.rozwody, maestwa itd.) napodstawie zasad szariatu, anie prawa danego pastwa europejskiego. Co wicej, naterenie Anglii, mocy sekcji pierwszej litery b Aktu Arbitraowe-go z1996 roku stanowicej, i strony powinny same decydowa osposobie, wjaki ich spory bd rozwizywane, podlegajc wycznie zabezpieczeniom, jakie s konieczne zewzgldu nainteres publiczny83 zalegalizowane zostay sdy szariatowe jako sdy arbitraowe. Jest to moim zdaniem wysoce niepo-dany krok, bdcy wmojej opinii zbyt duym ustpstwem narzecz -da imigrantw muzumaskich, tym bardziej, i wykazano, e wramach dziaalnoci tyche sdw systematycznie dyskryminowane s kobiety.84 Po-dejmowanie podobnych ustpstw przez rzdy pastw europejskich, dopro-wadzi moe wedug mnie jedynie do nasilania si rnorodnych, kontro-wersyjnych zjawisk godzcych wpodstawowe prawa czowieka, zwizanych wpewnym stopniu zkultur muzumask, takich jak: cyrkumcyzja dziew-czt, maestwa nieletnich, czy wreszcie omawiane zabjstwa honorowe. Zjawiska te, bdce poniekd archaicznym przeytkiem kultury arabskiej, nie powinny moim zdaniem mie wogle miejsca wewspczesnym wie-cie, atym bardziej nie powinnimy pozwala aby miay miejsce naterenie Europy.

VI.Wnioskikocowe

Po przeanalizowaniu zjawiska zabjstw honorowych stwierdzi naley, e jest to nie tylko problem pastw muzumaskich, ale take europej-skich. wiadczy otym, oprcz oczywicie samych dotychczasowych przy-padkw tych przestpstw odnotowanych naterenie Europy, take rosnca liczba imigrantw muzumaskich wie si zni bowiem tendencja przenoszenia natereny pastw europejskich islamskich tradycji izwycza-jw kulturowych wtym rwnie tych dotyczcych pojmowania honoru isposobw jego obrony. Rwnoczenie dziaania podejmowane wcelu

83 Lit. B sekcji 1Aktu Arbitraowego Wielkiej Brytanii z17 czerwca 1996r., http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1996/23/section/1, dostp: 11.12.2013.

84 Szerzej zob. S.Kern, Britains Sharia Courts: You Cannot Go Against What Islam Says, Gatestone Institute International Policy Council, 23 kwietnia 2013; http://www.gatestoneinstitute.org/3682/uk-sharia-courts, dostp: 11.12.2013.

http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1996/23/section/1http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1996/23/section/1http://www.gatestoneinstitute.org/3682/uk-sharia-courtshttp://www.gatestoneinstitute.org/3682/uk-sharia-courts


eliminacji problemu s nieefektywne, oczym wiadczy fakt, wykazywany wstatystykach iraportach, e skala zjawiska niestety nie maleje, awrcz przeciwnie wzrasta. Jestem wic przekonana, e pastwa europejskie po-winny powici temu problemowi jeszcze wiksz uwag, by wypracowa skuteczne metody jego zwalczania.

Przede wszystkim naley moim zdaniem odstpi od posugiwania si pojciem zabjstwa honorowe, albowiem okrutne morderstwa czy oka-leczanie bezbronnych kobiet honorowymi zdecydowanie nie powinny by nazywane. Niezbdne jest take wmoim mniemaniu sformuowa-nie uniwersalnej definicji legalnej tego typu przestpstw, woparciu okt-r mona by rozstrzyga poszczeglne ich przypadki. Kolejnym wartym rozwaenia krokiem jest zaostrzenie wymiaru kar wposzczeglnych pa-stwach, jakimi zagroony byby ten rodzaj przestpstw w stosunku do zwykych morderstw, aby wten sposb wyeksponowa sprzeciw wobec rozprzestrzenianiu tak brutalnych praktyk uzasadnianych religi czy tra-dycj. Rwnoczenie jestem zdania, e rzdy pastw europejskich nie po-winny ulegle ustpowa daniom (czsto kontrowersyjnym) wysuwanym zestrony imigrantw, prowadzcym do rozpowszechniania si naterenie krajw europejskich praktyk izwyczajw wduej mierze bdcych nie do pogodzenia zwartociami kultury zachodniej, atake zpodstawowymi prawami czowieka. Oczywicie nie ma to bynajmniej by rwnoznacz-ne zszerzeniem nietolerancji dla innych kultur tolerancja jest bowiem wedug mnie niezbdna dla pokojowej egzystencji wspczesnego wiata (trzeba mie przy tym nauwadze, i problematyka wielokulturowoci, jest tematyk niezwykle zoon oraz e kultury s nieporwnywalne, gdy kada znich tworzy swoisty iniepowtarzalny ukad odniesienia dla y-jcych wniej jednostek85). Rwnoczenie zastanowi si jednak naley, czy tak charakterystycznej dla nas, Europejczykw tolerancji, odpowiada tolerancja zestrony innych kultur wstosunku do naszej? Czy osiedlajce si wkrajach Europy mniejszoci, wtym muzumaskie, szanuj wartoci inormy naszego kontynentu? Czy imigranci s gotowi przestrzega podsta-wowych praw obowizujcych Europejczykw? Czy moe zamiast asymilo-wa si, tworz oni hermetyczne spoecznoci szerzc, awrcz narzucajc,

85 M.Herskovits, Man and his Works. The Science of Cultural Anthropology, Nowy Jork 1948, s.63 [za:] B.Wojciechowski, Midzykulturowe prawo karne. Filozoficzne pod-stawy karania wwielokulturowych spoeczestwach demokratycznych, Toru 2009, s.27.


wasne wartoci, prawa iobyczaje nie baczc przy tym nanormy pastw, wktrych yj? Zastanwmy si nad tymi pytaniami, majc przy tym nauwadze sowa somalijskiej obroczyni praw kobiet Ayaan Hirsi Ali: () Oto dlaczego dzisiaj walcz zewszystkich si nie tylko przeciw islamo-wi, ale przeciw pojciu wielokulturowego spoeczestwa. To najpewniejszy sposb nautrat wartoci, oktre walczylimy. Jestem teraz Holenderk, Europejk. To, co stworzylimy, gwarantuje wolno, rwno, zwaszcza ukobiet. Tymczasem jestem wcieka kiedy widz kobiety muzumaskie usiebie, wHolandii, ktre nie mog cieszy si swoimi prawami, tak bar-dzo s winiami mczyzn. Wadze dodaj im odwagi, przy najmniejszej okazji powtarzajc, e kady ma prawo do wasnych zwyczajw. Zgoda, ja rwnie jestem imigrantk, jednak mj jzyk, moja narodowo, moja dzisiejsza kultura s holenderskie. Dzisiaj ponad jedna trzecia mieszkacw Amsterdamu to imigranci. Czemu skania imigrantw do praktykowa-nia ich jzyka, po co finansowa ich instytucje religijne izachca ich do wasnej segregacji? Jeli tutaj przybyli, niech przyjmuj nasze, holenderskie, prawa izwyczaje. () Wielokulturowo jest jedynie politycznie poprawn nazw apartheidu kobiet86.

86 A.H.Ali [za:] C.Ockrent, Ayaan Hirsi Ali deputowana aislam, [w:] Czarna ksiga kobiet, C.Ockrent (red.), Warszawa 2010, s.256.

Zbrodnie „honorowe” problemem współczesnej Europy? Zarys ...

Documents

Transcript of Zbrodnie „honorowe” problemem współczesnej Europy? Zarys ...