Zbornik na Veterinaren Fakultet

1

UNIVERSITY Ss. „CYRIL AND METHODIUS”UNIVERZITET „SV. KIRIL I METODIJ”

FACULTY OF VETERINARY MEDICINE – SKOPJEFAKULTET ZA VETERINARNA MEDICINA - SKOPJE

2

MACEDONIAN VETERINARY REVIEW

Vol. 32 No.1 pages: 86 2009

Journal of the Faculty of veterinary medicineUniversity Ss. "Cyril and Methodius"

Skopje, Macedonia

Editor in ChiefProf. d-r Vlatko Ilieski

[email protected]

Associate Editor:Ass. m-r Lazo Pendovski

[email protected]

Editorial Board:d-r Dine Mitrov, d-r Vladimir Petkov,

d-r Ivanco Naletoski,d-r Trpe Ristoski, d-r Romel Velev,

d-r Pavle Sekulovski, d-r Blagica Sekovska,d-r Plamen Trojacanec,d-r Goran Nikolovski,

m-r Jovana Stefanovska

Publication Commitiee:d-r Velimir Stojkovski,

d-r Miso Hristovski, d-r Igor Ulcar,d-r Slavco Mrenoski, d-r Toni Dovenski,

Published by:Faculty for veterinary

medicine - Skopje

Issued twice a yearin 300 copies

Address:Macedonian veterinary review

Lazar Pop Trajkov 5/7, 1000 Skopje Tel: ++389 2 3420 700 Fax: ++ 389 2 3114 619

www. fvm.ukim.edu.mk

MAKEDONSKI VETERINAREN PREGLED

Vol. 32 Br.1 str: 86 2009

Spisanie na Fakultetot za veterinarna medicina

Univerzitet ”Sv. Kiril i Metodij”

Skopje, Makedonija

Glaven i Odgovoren UrednikProf. d-r Vlatko Ilieski

[email protected]

Tehni~ki UrednikAss. m-r Lazo Pendovski

[email protected]

Redakciski Odbor:d-r Dine Mitrov, d-r Vladimir Petkov,

d-r Ivan~o Naletoski,

d-r Trpe Ristoski, d-r Romel Velev,

d-r Pavle Sekulovski, d-r Blagica Sekovska,

d-r Plamen Troja~anec,

d-r Goran Nikolovski,

m-r Jovana Stefanovska

Izdava~ki Sovet:d-r Velimir Stojkovski ,

d-r Mi{o Hristovski, d-r Igor Ul~ar,

d-r Slav~o Mreno{ki, d-r Toni Dovenski,

Izdava~:Fakultet za veterinarna

medicina - Skopje

Izleguva dva pati godi{no

vo tira` od 300 kopii

Adresa:Makedonski veterinaren pregled

Lazar Pop Trajkov 5/7, 1000 Skopje

Tel: ++389 2 3420 700 Fah: ++ 389 2 3114 619

www. fvm.ukim.edu.mk

3

MACEDONIAN VETERINARY REVIEW

MAKEDONSKI VETERINAREN PREGLED

Skopje, 2009

4

SODR@INA / CONTENT

CIRKOVIRUSNI BOLESTI KAJ SVIWITE (pregleden trud)Ristoski Trpe, Cvetkovi} Iskra, Segales JoaquimPORCINE CIRCOVIRUS DISEASES (review article)Ristoski Trpe, Cvetkovic Iskra, Segales Joaquim............................................................................................................................................................................5KOMPARATIVNA VARIJABILNOST NA MIKROSATELITSKA DNA KAJ IZVOREN IIZVORNO SELEKTIRAN SOJ NA [ARPLANINSKIOT OV^ARSKI PESEsmerov Igor, Panov Sa{o, Stojkovski Velimir, Slavkovska AdrijanaeCOMPARATIVE ANALYSIS OF MICROSATELLITE DNA IN WELL SARHPLANINIAN SHEPHERD AND WELLSELECTED SARHPLANINIAN SHEPHERDEsmerov Igor, Panov Sasho, Stojkovski Velimir, Slavkovska Adrijana...........................................................................................................................................................................13NUTRITIVNI EFEKTI NA ANTIDIJABETI^NA DIETA VRZ KONCENTRACIITE NATKIVNITE ANTIOKSIDANTI KAJ STAORCI SO INDUCIRAN DIABETES MELLITUS^r~eva-Nikolovska Radmila, Sekulovski Pavle, Prodanov RistoNUTRITIONAL EFECTS OF ANTIDIABETIC DIETS ON CONCENTARTION OF TISSUE ANTIOKSIDANTON RATS WITH INDUCED DIABETES MELLITUSCrceva-Nikolovska Radmila, Sekulovski Pavle, Prodanov Risto...........................................................................................................................................................................21AVTOGENA VAKCINACIJA ZA KONTROLA NA JERSINIOZATA (YERSINIOSIS SALMONIS)VO SALMONIDNATA AKVAKULTURA VO REPUBLIKA MAKEDONIJACvetkovi} Aleksandar, Hristovski Mi{o, Stojanovski Stojmir, Mreno{ki Slav~o,Cvetkovi} IskraAUTOGENOUS VACCINATION FOR CONTROL OF YERSINIOSIS (YERSINIOSIS SALMONIS) IN THESALMONID AQUACULTURE IN REPUBLIC OF MACEDONIACvetkovik Aleksandar, Hristovski Miso, Stojanovski Stojmir, Mrenoski Slavco, Cvetkovik Iskra..........................................................................................................................................................................29FAKTORI ZA POJAVA NA VISOK BROJ BAKTERII VO SUROVOTO KRAVJO MLEKOAngelovski Qup~o, Sekulovski Pavle, Jankuloski Dean, Ratkova Marija, Kostova Sandra,Prodanov MirkoFACTORS THAT INFLUENCE HIGH BACTERIAL COUNT IN RAW COW MILKAngelovski Ljupco, Sekulovski Pavle, Jankuloski Dean, Ratkova Marija, Kostova Sandra, Prodanov Mirko..............................................................................................................................................................37ISTRA@UVAWE ZA ULOGATA NA OFICIJALNIOT VETERINAR VO VKRSTENATAKONTAMINACIJA NA ORGANITE I TRUPOT NA LINIJA ZA KOLEWE SO PRIMENA NAMARKER MIKROORGANIZMIJankuloski Dean, Prodanov Mirko, Angelovski Qup~o, Ratkova Marija, Kostova Sandra,Sekulovski PavleRESEARCH FOR ROLE OF OFFICIAL VETERINARY INSPECTOR IN CROSS CONTAMINATION OF OFFALAND CARCASS AT SLAUGHTERLINE WITH USE OF MARKER MICROORGANISMSJankuloski Dean, Prodanov Mirko, Angelovski Ljupco, Ratkova Marija, Kostova Sandra, Sekulovski Pavle..........................................................................................................................................................................45ANATOMSKA KLASIFIKACIJA NA SEGMENTALNITE ARTERISKI GRANKI NAA.RENALIS KAJ SVINSKI BUBREZIPendovski Lazo, Ilieski Vlatko, Petkov Vladimir, Popovska-Per~ini} FlorinaANATOMICAL CLASSIFICATION OF THE SEGMENTAL ARTERIAL BRANCHES ON THE RENAL ARTERYIN PIG KIDNEYSPendovski Lazo, Ilieski Vlatko, Petkov Vladimir, Popovska-Percinic Florina..........................................................................................................................................................................55VLIJANIETO NA FLUIDNATA TERAPIJA ZA STABILIZACIJA NA KU^IWA VOSOSTOJBA NA [OK (prikaz na slu~aj)Novakov Todor, Troja~anec Plamen, Matijatko Vesna, Velev Romel, Jurki~ Gabrijela,Ilievska KsenijaINFLUENCE OF FLUID THERAPY FOR STABILIZATION OF DOGS IN SHOCK CAUSED WITH DIFFERENTETIOLOGY. (case report)Novakov Todor, Trojacanec Plamen, Matijatko Vesna, Velev Romel, Jurkic Gabrijela, Ilievska Ksenija...........................................................................................................................................................................71UPATSTVO DO AVTORITE..............................................................................................................................................................................................81

5

VOVED

Cirkovirusot kaj sviwite - CVS (Porcinecircovirus – PCV) prvpat e opi{an kako virusnakomponenta na PK15 kleto~na kultura vo 1974i se smetal kako nepatogen virus za sviwite.Koga CVS bil dokaàn kaj prasiwa zaboleniso Multisistemskiot sindrom na slabeewekaj odbieni prasiwa (Postweaning MultisystemicWasting Syndrome - PMWS), pra{awatapovrzani za patogenezata na virusotprodolìle da se diskutiraat i istraùvaat(12, 41). Podocna, bilo konstatirano deka

CIRKOVIRUSNI BOLESTI KAJ SVIWITE (pregleden trud)

Ristoski Trpe1, Cvetkovi} Iskra2, Segales Joaquim3

1Katedra po Patolo{ka morfologija, Fakultet za veterinarna medicina-Skopje2 Katedra po Mikrobiologija i imunologija Fakultet za veterinarna medicina-Skopje

3 Department de Sanitat i Anatomia Patologica,Centre de Recera en Sanitat Animal (CReSA), Barcelona, Spain

e-mail: [email protected]

dokaàniot cirkovirus kaj zaboleniteprasiwa imal razli~na genotipska strukturaod virusot prisuten vo PK15 kultura nakletki (28, 29). Virusot koj spored genotipotbil prisuten kaj zabolenite prasiwa bilnare~en Cirkovirus kaj sviwite tip 2 - CVS2(Porcine circovirus type 2 - PCV2), so cel da serazlikuva od cirovirusot prisuten vo PK15kultura na kletki, koj bil nare~enCirkovirus kaj sviwite tip 1 - CVS1 (Porcinecircovirus type 1 - PCV1) (26, 28). Vo 1998 godinabile napraveni nekolku eksperimentalniistraùvawa so cel da se predizvika PMWS

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRAKT

Cirkovirusot kaj sviwite tip 2 (CVS2) pripa|a na familijata Circoviridae. Virusite od ovaa

familija se karakteriziraat kako mal, neobvitkan, sferi~en virus, so genom sostaven od

ssDNA.

Virusot pri~inuva glavno supklini~ki infekcii, no brojni zaboluvawa kaj sviwite se povrzani

so dejstvuvaweto na ovoj virus (Cirkovirusni bolesti kaj sviwite). Od ekonomski aspekt,

najzna~ajno zaboluvawe e Multisistemskiot sindrom na slabeewe kaj odbieni prasiwa

(Postweaning multisystemic wasting syndrome - PMWS). Bolesta naj~esto se javuva kaj prasiwa na

vozrast od 2 do 5 meseci so znaci na progresivno slabeewe, dijarea i poremetuvawe vo di{eweto.

Bidej}i virusot ima poseben afinitet kon limfnoto tkivo, promenite se karakteriziraat

so namaluvawe na limfocitite vo limfoidnite organi i so naod na granulocitna

infiltracija (histiociti i multinuklearni kletki - gigantociti).

Denes, so sigurnost se znae deka ova zaboluvawe e od multifaktorna priroda, odnosno brojni

infektivni i neinfektivni faktori moàt da posluàt kako aktivatori za pojava na

bolesta kaj CVS2-inficiranite sviwi. Bolesta e rasprostraneta vo celiot svet, a za prvpat

vo R. Makedonija e dijagnosticirana vo 2007 godina.

Klu~ni zborovi: cirkovirus kaj sviwite tip 2, multisistemski sindrom na slabeewe kaj

odbieni prasiwa

UDK:636.4.09:616.98:578

Mak. Vet. Preg. Vol. 32, Br.1; 5 - 11, 2009 / Mak. Vet. Rew. Vol. 32, No. 1; 5 - 11, 2009

6

so primena na CVS2 kako edinstvenpri~initel. Vo najgolem del od obidite dase predizvika bolesta izostanal potpolniotspektar na promeni koi se javuvaat naterenot pod prirodni uslovi (2, 7, 21, 33)

Denes, CVS2 bolesta se smeta zaenzootska bolest vo sviwarskoto proiz-vodstvo i zaboluvaat sviwi od skoro sitevozrasti (9). Kofaktorite, kako {to sestimulacija na imónolo{kiot sistem,ednovremena infekcija, kako i genetskatapredispozicija se glavni temi na koi setemelat ponatamo{nite istraùvawa zabolesta (40). Isto taka, denes ne postojatdilemi okolu povrzanosta na CVS2 iMultisistemskiot sindrom na slabeewe kajodbieni prasiwa (PMWS), me|utoa, sé u{tese istraùva definitivniot patogenetskimodel koj go objasnuva mehanizmot na kojCVS2 infekcijata kulminira vo PMWS.

Spored najnovite istraùvawa, CVS2u~estvuva vo pojavata i na drugi patolo{kisostojbi kaj sviwite, koi se narekuvaatCirkovirusni bolesti kaj sviwite (Porcinecircovirus diseases – PCVD) (40). Pokraj PMWS,vo Cirkovirusni bolesti kaj sviwite sevbrojuvaat: Sindromot na dermatitis inefropatija kaj sviwite (Porcine dermatitis andnephropathy syndrome – PDNS); t.n. Kompleksna respiratorna bolest kaj sviwite (Porcinerespiratory disease complex – PRDC); Prolife-rativna i nekrotizira~ka pnev-monija(Proliferative and necrotizing pneumonia – PNP);kako i poedini reproduktivni zaboluvawa,dodeka kongenitalniot tremor tip AII denesne se smeta za cirkovirusno zaboluvawe (14,38).

KARAKTERISTIKI I ZNAÊWE

NA BOLESTA

Vo 1995 godina od strana na Me|unardniotkomitet za taksonomija na virusite(International Committee for the Taxonomy ofViruses – ICTV) osnovana e familijataCircoviridae, vo koja spa|a novootkrien mal,neobvitkan, sferi~en virus, so genomsostaven od ssDNK, koj e infektiven zaptici, 'rbetnici i rastenija.

CVS2 virusot e infektiven za doma{nitei divite sviwi. Serolo{kite ispituvawa jaisklu~uvaat mo`nosta za infekcija so ovojvirus na govedata, ovcite, kozite, kowite,ku~iwata, ma~kite, gluvcite i ~ovekot (4, 3,13, 40).

CVS2 infekcijata e {iroko raspros-traneta vo svetot me|u populacijatadoma{ni sviwi, nezavisno od zdravstveniotstatus na istite, kako i nivnata klini~kasostojba (4, 40). Kaj divite sviwi,seroprevalencijata na CVS2 obi~no epomala, se dviì vo granici od 33 do 48%, nopodatoci za postoewe na bolesta se sret-nuvaat vo site zemji kade se sprovedeniistraùvawa (41). Zabolenite sviwi, no iasimptomatskite sviwi dolgo vreme go{irat virusot vo okolinata, dokaàno e dekavirusot se izla~uva vo tekot na aktivnatafaza od negovata replikacijata (9, 40).

Spored uslovite koi se sretnuvaat vokomercijalnite sviwarski farmi, najgolemdel od zabolenite sviwi se na vozrast od 2do 5 meseci, {to pokaùva deka naj~estprenos na bolesta pome|u sviwite ehorizontalniot na~in. Horizontalniotna~in na prenesuvawe na bolesta e dokaàni vo eksperimentalni uslovi, pri kontakt napriemlivi sviwi so sviwi koi ve}e bilezaboleni (1, 8).

Podatocite za pojavata na vertikalenprenos na bolesta vo prirodni uslovi semnogu razli~ni, poedini avtori govorat dekaistiot vo Evropa mnogu retko se slu~uva,dodeka podatocite od Korea pokaùvaat dekaokolu 13% od abortusite i mrtvorodeniteprasiwa pripa|aat na CVS2 infekcija.

Postojat razni metodi za dijagnostika naCVS2 i toa od tkivo, krv, serum, mukozniekskreti, izmet ili urina. Ispituvawata natkiva so primena na metodite in situhibridizacijata (in situ hybridisation - ISH) (11,27, 29, 35, 37) i imunihistohemiskiot metod(27, 29, 35) se najupotrebuvani metodi zarutinska dijagnostika na CVS2. Postojat idrugi metodi za detekcija na CVS2 genomot,vklu~uvaj}i PCR (15, 16, 29, 30) i qPCR (24).

Specifi~nite CVS2 antitela moàt dabidat detektirani i so primena na imuno-peroksidaza (Immunoperoxidase monolayer assay- IPMA), ELISA i so indirektna imuno-fluorescencija (42).

MULTISISTEMSKI SINDROM NA

SLABEEWE KAJ ODBIENI PRASIWA

(POSTWEANING MULTISYSTEMICWASTING SYNDROME - PMWS)

Kako {to be{e prethodno izneseno,dosega se opi{ani pove}e formi na Cir-kovirusni bolesti kaj sviwite, no

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

7

najzna~ajno zaboluvawe od ekonomski aspekte PMWS koe e rasprostraneto niz celiot svet(40). Denes so sigurnost PMWS e definirankako multifaktorno zaboluvawe koevklu~uva infekcija so CVS2 kako i vlijaniena drugi infektivni i neinfektivnifaktori koi sluàt kako aktivatori zarazvoj na klini~kite znaci.

Spored najnovite istraùvawa vo oblastana sviwarstvoto, konstatirano e dekaCirkovirusnite bolesti kaj sviwite,osobeno PMWS imaat najgolemo vlijanie vrzsviwarskoto proizvodstvo. Proceneto e dekaEvropskata Unija godi{no gubi okolu 600milioni evra kako posledica od cirko-virusnite zaboluvawa. Direktnite gubitocinastanuvaat kako posledica na uginuvawe naprasiwata i tovenicite, kako i odnedovolniot napredok na prasiwata inivnata nemo`nost da ja dostignatklani~nata teìna. Indirektnite gubitocidoa|aat kako rezultat na zgolemena upotrebana antibiotici so cel da se kontroliraatsekundarnite bakteriski infekcii, kako ipromenite vo menaxmentot na farmata vopravec na namaluvawe na vlijanieto naPMWS.

Od PMWS zaboluvaat sviwi od 7 do 20nedelna vozrast, se javuva glavno kajpovozrasnite prasiwa i vo ranata faza odtovot, no zaboluvaweto e opi{ano i kaj sviwina vozrast od 1 do 6 meseci (17). Samo vo edenslu~aj opi{ano e zaboluvawe kaj prasiwa navozrast od 3 dena (18). PMWS e opi{an skorovo site tipovi sviwarski farmi (farmi zatov, farmi za odleduvawe na prasiwa), kakoi vo farmi koi imaat od 30 do 10 000 matorici(5, 40).

Mortalitetot i morbiditetot sevarijabilni i zavisat od farmata, na~inotna ~uvawe na ìvotnite, a se dviì vogranici od 4-30% odnosno 70-80% (39).

Naj~estite klini~ki znaci na bolesta seprogresivno slabeewe, te{ko di{ewe,zgolemeni povr{inski ingvinalni limfnijazli, bledilo, ̀ oltica i dijarea. Isto taka,moè da se pojavat ka{lica, treska,poremetuvawe na centralniot nerven sistemi nenadejno uginuvawe (17, 20, 32).

Vo farmite so PMWS zaboleni sviwi,po~esto se javuvaat i drugi infekcii ibolesti vo sporedba so farmite koi seslobodni od PMWS. Vo ovie bolesti spa|aataujeckievata bolest (Pseudorabies), PRRS,parvoviroza kaj sviwite, glaserovata bolest,

streptokokniot meningitis, salmoneloza,kolibaciloza, nespecifi~ni diarei, hepatosisdietica kako i bakteriski pnevmonii (6, 14).

Pri pojavata na PMWS najgolemio{tetuvawa nastanuvaat kaj imunolo{kiotsistem kaj sviwite. Kako vo prirodni, taka ivo eksperimentalni uslovi nastanuvanamaluvawe na limfocitite vo limfoidnototkivo, promena na kleto~nata suppopulacijavo perifernata krv i promeni voekspresijata na citokinite kaj zabolenitesviwi.

Patolo{ko-anatomskite promeni zaPMWS ne se specifi~ni. Vo pote{ki slu~aikaj sviwite moè da se javi bledilo nakoàta, kaheksija i zgolemeni limfni jazli(ingvinalni, submandibularni, mezen-terijalni i medijastijalni limfni jazli)(17, 35). Isto taka, opi{ani se promeni kakoatrofija na limfnite jazli so pojava namultifokalni do difuzni nekroti~nipodra~ja, namalena ili zgolemena slezina soportokalovo òlta boja i ikterus (20, 34).

Od nelimfoidnite tkiva naj~estipromeni se sre}avaat na belite drobovi. Kajniv se zabeleùva supakutna intersticijalnapnevmonija so zgolem broj histiociti i naodna multinuklearni kletki (gigantociti) vozadebeleniot interalveolaren yid ili voalveolite. Sreden do golem broj PMWSzaboleni sviwi pokaùvaat kranio-ventralna belodrobna konsolidacija iulceracii na ezofagogastri~niot del odèludnikot so profuzni krvarewa iatrofija na mastite (40). Vo hroni~nislu~ai, moè da se sretne fibrozen iobliterativen bronhiolitis (40, 35). Kajodredeni ̀ ivotni se zabeleùva namaluvawena brojot na limfocitite i histiocitnainfiltracija vo BALT (Bronchus-associatedlymphoid tissue). Opi{ani se promeni nacrniot drob, kako i vospalenie na crevata.Promenite na crniot drob se karakteri-ziraat so limfohistiocitna vospalitelnainfiltracija vo portalnata zona, poedine~-ni nekrozi na hepatocitite, otok ivakuolizacija na citoplazmata odhepatocitite i kariomegalija. Poretko kajzabolenite sviwi se sretnuva hroni~enintersticijalen nefritis vo koj sezabeleùva golem broj CVS2 antigen (35).Ostanati mikroskopski promeni {to sesre}avaat kaj PMWS zabolenite sviwi semala do sredna limfohistiocitna

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


8

vospalitelna infiltracija na skoro sitetkiva.

Dijagnoza na PMWS

Kone~na dijagnoza za PMWS se postavuvavrz osnova na tri kiteriumi. Vo prviotkriterium vklu~eni se soodvetniteklini~ki znaci (osnoven e slabeewe),vtoriot, naod na karakteristi~ni pato-histolo{ki promeni na limfoidnoto tkivo,i tretiot, naod na CVS2 (antigen i/ilinuklenska kiselina) vo mikroskopskitelezii. Najva`no e da se napomene dekanajgolemo vlijanie vrz postavuvaweto nakone~nata dijagnoza za PMWS imaat srednido intenzivni promeni na limfoidnototkivo, kako i sredno do izrazeno prisustvona CVS2 vo histolo{ki promenetotolimfoidno tkivo (39).

Razvieni se razni laboratoriski metodiza dijagnostika na PMWS. Kako "zlatenstandard" se smeta metodot koj ednovremenovklu~uva detekcija na CVS2 so konstatirawena tkivnite promeni. Poradi toa, in situhibridizacijata (in situ hybridisation) iimunohistohemiskiot metod se naj~estoprimenuvani metodi (27, 35).

CVS2 moè da se dijagnosticira i soprimena na PCR metodot kaj PMWS zabolenii PMWS nezaboleni sviwi, so primerocizemeni od nos, feces, urina, plunka, o~eniscedok i tonzili (10, 16, 19, 22, 25, 40).

KONTROLNI MERKI I

VAKCINACIJA PROTIV CVS2

Imaj}i go vo predvid podatotokot dekaCVS2 e ubikvitarno zaboluvawe, merkitekoi moàt da se prezemat za kontrola nabolesta se minimalni. Multifaktornatapriroda na ova zaboluvawe ukaùva dekaefektivnite kontrolni merki treba da bidatfokusirani kon razbirawe na kofaktoritei aktivatorite vklu~eni vo odredeni farmii kontrolata ili otstranuvaweto nanespecifi~nite faktori. Najistraùvanikofaktori i aktivatori vo odnos na razvojot

na bolesta ili za{titata od bolesta seodnesuvaat na menaxmentot (17), tekovnitevirusni infekcii (39), stimulacijata naimunolo{kiot sistem (4, 23), ishranata igenetikata (31).

Do denes se opi{ani nekolku vakciniprotiv CVS2 koi se bazirani na inaktiviranCVS2 izolat, na t.n. himera virus (genot odCVS2 kapsidot kloniran vo genomot nanepatogeniot CVS tip 1), DNK i subedi-ni~ni vakcini. Vo site slu~ai, vakcinite ginamaluvaat leziite na limfoidnoto tkivo,izla~uvaweto na virusot i dolìnata naviremijata.

Pove}e od polovina milion matoricidenes se vakciniraat vo Evropa i Kanada,zemji vo koi e postignato zna~itelnonamaluvawe na mortalitetot po odbivawetona prasiwata.

SOSTOJBA SO CIRKOVIRUSNITE

BOLESTI KAJ SVIWITE VO

R. MAKEDONIJA

Prvite pokazateli za prisustvoto naCirkovirusot kaj sviwite tip 2 vo R.Makedonija vrz osnova na klini~kitesimptomi poteknuvaat od poodamna, nooficijalno za prvpat CVS2 e dijagnosti-ciran vo 2007 godina (36). Sé u{te sosigurnost ne moème da ja potvrdime to~nataepizootiolo{ka sostojba za ovaa bolest kajnas, no dosega bolesta e dijagnosticiranasamo vo poedini farmi i toa vo sporadi~nislu~ai.

Bidej}i niz farmite vo R. Makedonija nee vospostavena posebna programa za za{titaod ova zaboluvawe, na farmite im seprepora~uva vnimatelno sledewe nasostojbata. Navremenoto otkrivawe nabolesta, kako i prezemaweto soodvetnipreventivni merki zna~itelno }e gi namaliekonomskite zagubi vo farmata.

Vo pogled na dijagnostikata, Fakultetotza veterinarna medicina vo Skopje istata jasproveduva so primena na imunohistohe-miskiot metod, kako eden od najdobritedijagnosti~ki metodi za ovaa bolest.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

9

LITERATURA

1. Albina E, Truong C, Hutet E, Blanchard P,Cariolet R, L'Hospitalier R, Mahé D, Allée C,Morvan H, Amenna N, Le Dimna M, Madec Fand Jestin A (2001): An experimental model forpost - weaning multisystemic wasting syndrome( PMWS ) in growing piglets. Journal ofComparative Pathology; 125: 292 - 303.

2. Allan GM, Kennedy S, McNeilly F, Foster JC,Ellis JA, Krakowka S, Meehan BM and AdairBM (1999): Experimental reporoduction ofsevere wasting disease by co-infection of pigs withporcine circovirus and porcine parvovirus.Journal of Cpmparative Pathology; 121: 1 - 11.

3. Allan GM and Ellis JA (2000): Porcinecircoviruses: a review. Journal of VeterinaryDiagnostic Investigation; 12: 3 - 14.

4. Allan GM, McNeilly F, Ellis J, Krakowka S,Meehan B, McNair I, Walker I, and Kennedy S(2000): Experimental infestion of colostrumdeprived piglets with porcine circovirus 2 (PCV2)and porcine reproductive and respiratory

PORCINE CIRCOVIRUS DISEASES (review article)

Ristoski Trpe1, Cvetkovic Iskra2, Segales Joaquim3

1 Department of Pathology, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje2Department of Microbiology and Immunology:, Faculty of Veterinary Medicine-Skopje

3 Department de Sanitat i Anatomia Patologica,Centre de Recera en Sanitat Animal (CReSA), Barcelona


syndrome virus ( PRRSV) potentiates PCV2replication. Archives of Virology; 145: 2421 -2429.

5. Allan GM, McNeilly F, Kennedy S, Meehan B,Ellis J and Krakowka S (2000);Immunostimulation, PCV - 2 and PMWS.Veterinary Record; 147: 170 - 171

6. Allan GM, McNeilly F, Meehan BM, Ellis JA,Connor TJ, Mc Nair I, Krakowka S and KennedyS (2000): A sequental study of experimentalinfestion of pigs with porcine circovirus andporcine parvovirus: Immunostaining of cryostatsections and virus isolation. Journal of VeterinaryMedicine; 47: 81 - 94.

7. Balasch M, Segales J, Rosell C, Domingo M,Mankertz A, Urniza A and Plana - Duran J(1999): Experimental inoculation ofconventional pigs with tissue homogenates frompigs with post weaning multisystemic wastingsyndrome. Journal of Comparative Pathology;121: 139 - 148.

8. Bolin SR, Stoffregen WC, Nayar GPS and HamelAL (2001): Postweaning multisystemic wasting

ABSTRACT

Porcine circovirus type 2 belongs on the family Circoviridae. This virus family includes small, non-envelopedviruses, with a circular, single-standed DNA genome.This virus causes mainly subclinical infections, but a number of diseases have been linked to it (porcine circovirusdiseases, PCVD). The most economically important PCVD is postweaning multisystemic wasting syndrome(PMWS), which mainly affects pigs of 2 to 5 months of age, with progressive wasting, diarrhea and respiratorydisorders. Main PMWS lesions are found in lymphoid tissues, which are characterized by lymphocyte depletionwith granulomatous (histiocytic and multinucleate giant cell) infiltration.PMWS is considered as multifactorial disease, with a number of infectious and non-infectious factors able toact as disease triggering in PCV2 infected pigs. PCVDs are worldwide distributed, and PMWS was diagnosedin Macedonia in 2007.

Key words: porcine circovirus type 2, postweaning multisystemic wasting syndrome


10

syndrome induced after experimentalinoculation of cesarean - derived, colostrum -deprived piglets with type 2 porcine circovirus.Journal of Veterinary Diagnostic Investigation;13: 185 - 194.

9. Calsaming M, Segales J, Quintana J, Rosell Cand Domingo M (2002): Detection of porcinecircvirus tupes 1 and 2 in serum and tissuesamples of pigs with and without postweaningpultisystemic wasting syndrome. Journal ofClinical Microbiology; 40: 1848 - 1850.

10. Celer Jr V and Carasova P (2002) First evidenceof porcine circovirus rype 2 (PCV - 2) infectionof pigs in the Czech Republic by semi-nastedPCR. Journal of Veterinary Medicine; 49: 155 -159.

11. Choi C and Chae C (1999): In – situsybridization for the detection of porcinecircovirus in pigs with postweaningmultisystemic wasting syndrome. Journal ofComparative Pathology; 121: 265 – 270.

12. Ellis J, Hassard L, Clark E, Harding J, Allan G,Willson P, Strokappe J, Martin K, McNeilly F,Meehan B, Tood D and Haines D (1998):Isolation of circovirus from lesions of pigs withpostweaning multisystemic wasting syndrome.Canadian Veterinary Jpurnal; 39: 44 – 51.

13. Ellis J, Konoby C, West KH, Allan GM,Krakowka S, McNeilly F, Meehan B and WalkerI (2001): Lack of antibodies to porcinecircovirus type 2 virus in beef and dairy cattleand horses in western Canada. CanadianVeterinary Journal; 42: 461 – 464.

14. Ellis J, Clark E, Haines D, West K, KreakowkaS, Kennedy S and Allan GM (2003): Porcinecircovirus-2 and concurrent infrctions in thefield. Veterinary Microbiology; 98: 159 – 163.

15. Fenaux M, Halbur PG, Gill M, Toth TE andMeng XJ (2000). Genetic characterization oftype 2 porcine circovirus (PCV – 2) from pigswith postweaning multisystemic wastingsyndrome in different geographic regions ofNorth America and development of a differentialPCR – restriction fragment lengthpolymorphism assay to detect and differentiatebetween infections with PCV – 1 and PCV – 2.Journal of Clinical Microbiology; 38: 2494 –2503.

16. Hamel AL, Lin LL, Sachvie C, Grudeski E andNayar GP (2000): PCR detection andcharacterization of type - 2 porcine circovirus.

Canadian Journal of Veterinary Research; 64:44 - 52.

17. Harding JCS and Clark EG (1997): Recognizingand diagnosing postweaning multisystemicwasting syndrome ( PMWS ). Swine Health andProduction: 5: 201 - 203.

18. Hirai T, Nunoya T, Ihara T, Kusanagi K andShibuya K (2001): Dual infection with PCV - 2and porcine epidemic diarrhoea virus inneonatal piglets. Veterinary Record; 148: 482 -284.

19. Kim J, Choi C, Han DU and Chae C (2001):Simultaneous detection of porcine circovirustype 2 and porcine parvovirus in pigs withPMWS by multiplex PCR. Veterinary Record;149: 304 - 305.

20. Kim J, Chung HK, Jung T, Cho WS, Choi Cand Chae C (2002). Postweaning multisystemicwasting syndrome of pigs in korea: Prevalence,microscopic lesions and coexistingmicroorganisms. Journal of veterinary MedicalScience; 64: 57 - 62.

21. Krakowka S, Ellis JA, McNeilly F, Ringler S,Rings DM and Allan G (2001): Activation ofthe immune system is the pivotal event in theproduction of wasting disease in pigs infectedwith porcine circovirus - 2 ( PCV ). VeterinaryPathology; 38: 31 - 42.

22. Krakowka S, Ellis JA, Meehan B, Kennedy S,McNeilly F and Allan G (2000): Viral wastingsyndrome of swinw: experimental reproductionof postweaning multisystemic wastingsyndrome in gnotobiotic swine by coinfectionwith porcine circovirus 2 and porcineparvovirus. Veterinary Pathology; 37: 254 - 263.

23. Kyriakis SC, Saoulidis K, Lekkas S, MiliotisCC, Papoutsis PA and Kennedy S (2002): Theefects of immuno - modulation on the clinicaland pathological expression of postweaningmultisystemic wasting syndrome. Journal ofComparative Pathology; 126: 38 - 46.

24. Liu Q, Wang L, Willson P and Babiuk LA (2000):Quantitative, competitive PCR analysis ofporcine circovirus DNA in serum from pigs withpostweaning multisystemic wasting syndrome.Journal of Clinical Microbiology; 38: 3474 -3477.

25. Magar R, Larochelle R, Thibault S andLamontagne L (2000): Experimentaltransmission of porcine circovirus type 2(PCV2) in weaning pigs: a sequental study.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

11

Journal of Comparative Pathology; 123: 258 -269.

26. Mankertz A, Mankertz J, Wolf K and Bunk HJ(1998): Identification of a protein essential forreplication of porcine circovirus. Journal ofGeneral Virology; 79: 381 - 384.

27. McNeilly F, Kennedy S, Moffet D, Meehan B.M,Foster J.C, Clarke E.G, Ellis J.A, Haines D.M,Adair B.M, Allan G.M (1999): A comparison fin situ hybridization and immunohistochemistryfor the detection of a new porcine circovirus informalin - fixed tissues from pigs with post -weaning multisystemic wasting syndrome(PMWS). Journal of Virological Methods 80.123 - 128.

28. Meehan BM, McNeilly F, Todd D, Kennedy S,Jewhurst VA, Ellis JA, Hassard LE, Clark EG,Haines DM and Allan GM (1998):Characterization of novel circovirus DNAsassociated with wasting syndromes in pigs.Journal of General Virology; 79: 2171 - 2179.

29. Morozov I, Sirinarumitr T, Sorden SD, HalburPG, Morgan MK, Yoon KJ and Pauel PS (1998):Detection of a novel strain of porcine circovirusin pigs with postweaning multisystemic wastingsyndrome. Journal of Clinical Microbiology; 36:2535 - 2541.

30. Nayar GPS, Hamel A and Lin L (1997):Detection and characterization of porcinecircovirus associated with postweaningmultisystemic wasting syndrome in pigs.Canadian Veterinary Journal; 38: 385 - 386.

31. Opriessnig T, Janke BH and Halbur PG (2006):Cardiovascular lesions in pigs naturally orexperimentally infected with Porcine CircovirusTypa 2. Journal of Comparative Pathology,Volume 134, Issue 1, p. 105-110.

32. Quintana J, SegalesJ, Rosell C, Calsamiglia M,Rodríguez - Arrioja GM, Chianini F, Folch JM,Maldonado J, Canal M, Plana - Durán J andDomingo M (2001): Clinical and pathologicalobservations of pgs with postweaningmultisystemic wasting syndrome. VeterinaryRecor; 149: 357 - 361.

33. Rovira A, Balasch M, Segales J, Garcia L, Plana-Duran J, Rosell C, Ellerbrok H, Mankertz A andDomingo M (2002): Experimental inoculationof conventional pigs with Porcine Reproductive

and Respiratory Syndrome and PorcineCircovirus 2. Journal of Virology; p. 3232-3239.

34. Rosell C, Segales J, Ramos - Vara JA, FolchJM, Rodríguez - Arrioja GM, Duran CO,Balascho M, Plana - Duran J and Domingo M(2000): Identification of porcine circovirus intissue of pigs with porcine dermatitis andnephrophaty syndrome. Veterinary Record; 146:40 - 43.

35. Rosell C, Segales J, Plana - Duran J, BalaschM, Rodriguez - Arrioja G.M, Kennedy S, AllanG.M, McNeilly F, Latimer K.S and Domingo M(1999): Pathological, Immunohistochemical andIn - situ Hibridization Studies of Natural Casesof Postweaning Multisystemic WastingSyndrome (PMWS) in Pigs. J. Comp. Path. 120,59 - 78.

36. Ristoski T, Mrenoski S, Cvetkovic I (2007): Firstreport of Circoviral infection in pigs in Republicof Macedonia. 25th ESVP Meeting, 29.August-1. September, Munich, Germany.

37. Segales J, Ramos-Vara JA, Duran CO, Porter A,Domingo M (1999): Diagnosing infectiousdisease using in situ hybridization. Swine HealthProd. 7 (3): 125 - 128.

38. Segales J (2002): Update on postweaningmultisystemic wasting syndrome and porcinedermatitis and nephropathy syndromediagnostic. Journal of Swine Health andProduction 10 (6): 277 - 281.

39. Segales J and Domingo M (2002): Postweaningmultisystemic wasting syndrome (PMWS) inpigs. Veterinary Quarterly; 24(3); 109-124.

40. Segales J, Allan G.M, Domingo M (2005):Porcine Circovirus diseases. Animal HealthResearch Reviews 6 (2): 119 - 142.

41. Tischer I, Mields W, Wolff D, Vagt M and GriemW (1986): Studies on the pathogenicity ofporcine circovirus. Archives of Virology; 91: 271- 276.

42. Wellenberg GJ, Pasch S, Bernadsen FW,Steverink PJGM, Hunneman W, Vorst TJK vander, Peperkamp NHMT, Ohlinger VF, SchippersR, Oirschot JT van and Jong MF de (2000):Isolation and characterization of porcinecircovirus type 2 from pigs showing signs ofpost - weaning multisystemic wasting syndromein the Netherlands. Veterinary Quarterly; 22:167 - 172.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


13

KOMPARATIVNA VARIJABILNOST NA MIKROSATELITSKA

DNA KAJ IZVOREN I IZVORNO SELEKTIRAN SOJ NA

[ARPLANINSKIOT OVÂRSKI PES

Esmerov Igor1, Panov Sa{o2, Stojkovski Velimir1, Slavkovska Adrijana3

1Katedra za biohemija, Fakultet za veterinarna medicina - Skopje2Katedra za molekularna biologija, Prirodno matemati~ki fakultet - Skopje,

3Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, R. Makedonija


VOVED

Prvite kontakti pome|u ~ovekot i ku~etodatirat u{te od pred 15.000 godini, vremetona raniot neolit, od koj {to period postojat

zna~ajni arheolo{ki podatoci vo forma naskici, crteì, skulpturi. Imeno, najraniteartefakti poteknuvaat u{te od vremeto napaleolitot, no tie soznanija se ograni~enisamo na odredeni kanidi, kako volkot ili

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRAKT

DNA mikrosatelitite pretstavuvaa kodominanten genetski marker koj nao|a {iroka primena

vo karakteriziraweto na biodiverzitetot na odredeni populacii.

Genetskata varijabilnost na populacijata na {arplanincite be{e odredena preku analiza

na 10 DNA mikrosatelitski lokusi (FH2361, DGN10, FH3287, FH3924, FH3608, FH3023, FH3489,FH3721, FH4027 i FH2141).

Vo studijata bea vklu~eni 37 izvorni primeroci na {arplaninskoto ov~arsko ku~e (19 nizinski

{arplaninci i 18 planinski).

Informativnosta na DNA mikrosatelitskite lokusi be{e odredena spored (PolymorhismInformativ Content-PIC), kako i spored brojot na detektirani aleli po lokus. Site deset DNAmikrosatelitski lokusi bea visoko polimorfni.

Vo genomot na {arplaninecot najvisoka vrednost za PIC (Polymorphism Informativ Content) be{e

determinirana kaj lokus FH3023 (0.975), a najniska za lokusot FH3924 (0.812).

Brojot na detektirani aleli po lokus kaj {arplaninecot varira{e od 16 kaj lokusot FH2361,

pa do 33 kaj lokusite FH3023 i FH3489.

Intrapopulaciskata genetska varijabilnost be{e utvrdena preku brojot na detektirani

aleli za sekoj DNA mikrosatelitski lokus, prose~niot broj na aleli za site osum DNAmikrosatelitski markeri i vkupniot broj na detektirani aleli, karakteristi~ni za

dadenata populacija.

Kaj populaciite na {arplaninci brojot na zaedni~ki aleli be{e najvisok vo lokusot FH2141i iznesuva{e 49, od koi 35 heterozigoti i 14 homozigoti.

Spored dobienite rezultati od ovaa studija moè da se zaklu~i deka postoi relativno niska

genetska varijabilnost vo odnos na ispituvanite parametri kaj populacija na {arplaninci.

Ova soznanie, soglasno sli~nite studii na pogolem broj avtori implicira deka {arplaninecot

e relativno ~ista rasa koja pri odgleduvaweto ne e premnogu vkrstuvana so drugi rasi na

ku~iwa, koi se fenotipski sli~ni, so cel podobruvawe na nekoi karakteristiki na rasata.

Klu~ni zborovi: ku~e, DNA mikrosateliti, genetska varijabilnost

UDK:636.74:575.113.2


14

~akalot, no seu{te ne upatuvaat na postoe-weto na ku~eto. Sepak najrano otkrieniteku~e{ki koski datiraat od 6.600 godina predna{ata era, a se pronajdeni na planinataJarno, sega{nata granica pome|u Irak iIran, dodeka pak prvite razli~ni kranialnii mandibularni oblici na ku~e{ki koskidatiraat od 5.400-4.600 godina pred na{ataera, a se otkrieni vo koritoto na rekataDanube, dene{na Romanija.(1)

Site dosega{ni soznanija kako odsociolo{ko-kulturolo{ki, taka i od nau~enaspekt ukaùvaat deka korenite nazbliùvaweto pome|u ~ovekot i ku~eto trebada se baraat vo postojanoto menuvawe nana~inot na ̀ ivot, preminuvaweto na ~ovekotvo inteligentno su{testvo, potrebata odzgolemuvawe na mo}ta, menuvaweto nana~inot na ishrana, potragata po novi izvorina hrana i iznao|awe na na~ini za polesnosovladuvawe na egzistencijalnite problemi.Sublimiraweto na ovie sostojbi vo koj senao|ale predcite na dene{niot ~ovek bimoèle da se svedat na obi~na evolucija nadve su{testva koi iladnici godini ìveeleedno pokraj drugo, a zbliùvaweto idomestikacijata stanala neizbe`na.

Pove}e od 150 rasi se identifikuvanisamo od American Kenel Club, koj giklasificiral vo sedum grupi, prete`no vrzbaza na sposobnostite so koi se odlikuvaat,istoriskiot razvoj i morfologijata.

Ku~iwata imaat 38 para na avtozomnihromozomi i dva polovi, vo sporedba so~ove~kite 23, a nivniot genom sodrì okolu0.5 Gbp pove}e DNA otkolku humaniot(International Human Genome SequencingConsortium). Razlikata vo osnova moè da seobjasni so postoeweto na nekoku povtoru-va~ki segmenti vo genomot, a nekoi sedobieni so delecii na sekvencite koi bileprisutni kaj predcite na ku~eto, aodsustvuvale kaj ~ovekovite predci.Komparacijata na razli~nite rasi na ku~iwapokaùvaat deka postoi razlika od 1 SNP na1000 bazni para, sli~no kako i kaj ~ove~katapopulacija(2)

[arplaninecot pretstavuva avtohtonarasa na ovie prostori, a negovo izvornoìveali{te pretstavuvaat [arplaninskiotpredel, nadmorska viso~ina od nad 1000metri, dodeka vo zimskiot period se spu{tavo potoplite nizinski predeli, kakosledbenik na golemite ov~i stada (slika 1).Negova osnovna upotrebna vrednost pred sè

se odnesuva na obezbeduvaweto i za{titatana stadata ovci od razli~nite predatori,volci, risovi, lisici.

Slika 1. [arplaninski ov~arski pes

(Canis lupus domesticus)

Spored nekoi podatoci {arplaninskarasa poteknuva od pred 1600-2000 godini i sesmeta za najstara rasa na ovie prostori. Zaprv pat rasata e opi~ana vo FCI (FederationCynologique Internationale) vo 1939 godina podimeto Ilirski ov~arski pes. Vo 1957 epregistriran i vo Jugoslovenskiot kinolo-{ki sojuz pod imeto Jugoslovenski ov~arskipes- "[arplaninec". Spored Me|unaronatakinolo{ka federacija (FCI), dve zemji sesmetaat kako mesto na poteklo na ova ku~e,Makedonija i Srbija. Predcite na {ar-planinecot sé se u{te kontraverzni, odnosnonekoi smetat deka toj poteknuva od Tibe-tanskiot mastif, nekoi rimski rasi naku~iwa i nekoi rasi koi poteknuvaat odturskite stepi. Kako nejverodostojna sesmeta teorijata deka poteknuvaat od nekoiaziski borbeni rasi na ku~iwa(3)

Analizite na mitohondrijalnata DNA(mtDNA) sugeriraat deka domestifikacijataasocira na genetski blok vo koj u~estvuvaatsamo nekolku predci vo genetskiot pul. Kakoi da e, golemiot genetski diverzitet me|uku~iwata dava mo`nost na ovaa hipoteza,kako i za drugite rasi na ìvotni (2). Ovaimplicira deka dokolku nastane vkrstuvawena odredeni doma{ni ìvotni so nivniteìvi predci moè da dojde do povtorna pojavana odredeni osobini koi bile prisutni i preddomestikacijata. No sepak so istraùvawatana mitohondrijalnata DNA moè da se dojdesamo do odredeni soznanija bidej}i taa senasleduva samo od majkata .(4)

Postojat dva tipa na SSLP (Simple sequencelength polymorphisms-SSLPs), minisateliti imikrosateliti:

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

15

a) Minisateliti, isto taka poznati kakovarijabilen broj na tandemski pov-toruvawa (variable number of tandem repeatsVNTRs), kade povtoruva~kite edinicidostignuvaat do 25bp.

b) Mikrosateliti, ili ednostavni tandemskipovtoruvawa short tandem repeats-STRs) sekratki sekvenci na DNA, so golemina od 1-6 bp koi se povtoruvaat pove}e pati ednopo drugo i se karakteriziraat so visokainformativnost.

MATERIJALI I METODI

Vo studijata bea vklu~eni vkupno 37{arplaninci i toa 18 pretstavnici naNizinskiot tip na {arplaninci i 19pretstavnici na Planinskiot tip {arpla-ninci.

Izolacija na DNA od leukocitnite kletkiso proteinaza K.

Izolacijata na DNA be{e napravena sofenol/hloroform ekstrakcija i precipita-cija so etil alkohol.

Koncentracijata na izoliranata DNAbe{e odredena spektofometriski na 260nmbranova dolìna. Vo 980μl dejonizirana H

2O

bea dodadeni 20μ l na rastvorena DNA. Pohomogenizacijata na primerokot, istiotbe{e spektrofotometriran na 260nmbranova dolìna na koja molekulata na DNApokaùva opti~ka aktivnost. Ostatokot naproteini kako rezultat na nedovolnotopro~istuvawe na DNA, vo tekot naizolacijata, be{e odreden so spektro-fotometrirawe na 280nm branova dolìna.

Vkupnata koli~ina na izoliranata DNAbe{e odredena spored slednava formula

OD260 x 50 faktor i razreduvawe x 40 =μgDNA/ml.

Pro~istenosta na DNA be{e odreduvanapreku odnosot i vrednosta od spektro-fotometriraweto na 260nm i 280nm. Dokolkuodnosot e 1.8 se smeta deka izoliranata DNAima dobar kvalitet.

Intaktnosta na dobienata DNA eodreduvana so elektroforeza na 1% agarozengel vo 1xTBE rastvor (90mM Tris, 90mM Bornakiselina, 8mM EDTA, pH=8.3).

DNA mikrosatelitskite lokusi beaamplificirani so koristewe na polimerazaveri`na reakcija (PCR-Polymerasis chainreaction) (5).

Za amplifikacija na mikrosatelitskitelokusi e koristen Perkin-Elmer GeneAmp PCRSystem 2400.

Smesa za amplificirawe na avtozomnitemikrosatelitski lokusi be{e praven voependorfi od 200μl.

Za amplifikacija na mikrosatelitskitelokusi e koristen sledniov program za PCR:po~etna denaturacija na 94 C°/ 10 minuti,

denaturacija na 94 C°/ 1 minuta, anilirawena prajmerite na 56 C/ 1 minuta, ekstenzijana 72 C°/ 1 minuta, krajna ekstenzija na 72 C°/8 minuti.

PCR reakcijata sodrè{e:-H

2O 14.0μl

-10xRb pufer 2.5μl-2.5mmol MgCL2 1.5μl-2.5mmol dNTP 1.0μl-0.5U Ampli Taq Gold 0.3μl-2.0 p.mol primer R/F 1.0μl-DNA 4μ l-finalniot volumen na reakcijata 23.3μl

458bp.446bp.442bp.

426bp.418bp.

370bp.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Slika 2. Denaturira~ka poliakrilamidna gel elektroforeza od PCR amplifikacii na lokusot FH3287

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


16

Goleminite na sekvencite se ot~itaa nanativna DNA elektroforeza vo polia-krilamiden gel (DNA-PAGE).

Dobienite parametri za alelnatagolemina i genotipot za sekoja individua beastatisti~ki obraboteni so programotCERVUS (6), odnosno determinirani alelnatafrekvenca, prose~niot broj na aleli polokus, alelnata golemina i vrednosta naPolymorphism Informativ Content (PIC) (7).

Golemina na alelite na lokusot 3287,genotipizirani so (DNA-PAGE). Od levo kondesno: Marker; SD1=418/442bp.; SD2=370/446bp.; SD3=426/454bp.; SD4=378/450bp.;SD5=430/434bp.; SD6=430bp.; SD7=422/430bp.;Marker; SD8=442/462bp.; SD9=426/430bp.;SD10=378/450bp.; SD11=418/434bp.; SD12=382/434bp.; SD13=382/446bp.; SD14=382/434bp.;Marker; SD15=370/434bp.; SD16=446/458bp;SD17=434/458bp.; SD18=434/444bp.; SD19=386/434bp. (slika 2)

REZULTATI I DISKUSIJA

Spored rezultatite od moite istraù-vawa ne proizleguvaat soznanija zaspecifi~ni aleli koi se detektiraat kaj{arlanincite, a ne se prisutni kaj osta-natite ~etiri rasi na ku~iwa.

Diferencijacijata na genomite na {ar-planinecot, Collie, Boykin Spaniel, GermanShepherd i Shetland Sheepdog moè da sesogleda i preku razli~nata distribucija nakarakteristi~nite ili sopstveni aleli vogenomot na {este populacii. Pri toa zarazli~nite DNA mikrosatelitski regioni sedeterminiraat razli~en broj na sopstvenialeli.

Sepak, (8) naveduvaat deka dokolku alel-nata frekvenca na unikatnite privatnialeli e pomala od 0.1%, postoi mo`nost tiealeli da se prisutni vo nekolku populacii,pa dokolku se skriniraat pogolem broj naindividui, bi se otfrlilo tvrdeweto dekaspecifi~nite ili privatni aleli sekarakteristi~ni samo za odredena popu-lacija.

Istraùvawata se odvivaa so cel da seutvrdat genetskite varijacii pome|upopulacijata na izvorniot {arplaninec iizvorno selektiraniot {arplaninec so {tobi se do{lo do odredeni soznanija zastepenot na heterozigotnost i alelnatafrekvenca.

Brojot na alelite koj DNA mikro-satelitskiot lokus gi poseduva, ja pokaùvanegovata polimorfnost, odnosno negovatainformativnost. Spored FAO kriteri-umite, DNA mikrosatelitskite lokusi koise upotrebuvaat vo vakov tip na studii trebada poseduvaat najmalku 4 aleli.

Od dobienite rezultati moè da sezabeleì deka razlikite pome|u izvornioti izvorno selektiraniot soj na {ar-planinecot se zanemarlivi, odnosno sesveduvaat na nekolku karakteristi~ni aleliza soodvetnata populacija, koi moèbi bibile pronajdeni i kaj izvorno selektiraniotsoj, dokolku bi se ispituval pogolem broj naindividui, pred se od oblasta na Kosovo iMetohija, kade {to spored soznanijata seu{te postojat nekolku linii na izvorni{arplaninci. Zabeleìtelni se odredenifenotipski razliki, koi pred se seodnesuvaat na pomasivnoto telo na izvornoselektiraniot soj na {arplanincite,dolìnata na vlaknata i goleminata nakraniumot, {to asocira na vnesuvawe naeksterierni osobini od fenotipskisli~nite rasi, kako na primer Ruska straà,Turski Karaba{ i Bernandinec. Sepak, ovietvrdewa treba dopolnitelno da se ispitaat,bidej}i vo ovaa studija ne bea vneseninavedenite rasi na ku~iwa. Malite razlikivo alelnata frekvenca, observiranata io~ekuvanata heterozigotnost ne naveduvaatna razmisluvawa koi odat vo pravec na maliintervencii vo izvornite linii na{arplaninecot, so cel da se podobrateksteriernite osobini na rasata, poradibarawata na pazarot. Sepak intervencijataso vnesuvawe na linii od drugi rasi voizvorniot tip na {arplaninecot, kako imenuvaweto na ìvotnata sredina vo podolgvremenski period, bi rezultiralo so gubewena odredeni fenotipski karakteristiki,karakteristi~ni za izvornite {arplaninskiku~iwa.

Kaj primerocite SD127/1, SD128/2, SD96/3, SD114/4, SD126/5, SD20/6, SD109/7 (voeniku~iwa), za zabeleùva mal broj nakarakteristi~ni aleli na site lokusi, {toasocira na mo`nosta da primerocitepoteknuvaat od dve linii, odnosno da separeni vo blisko krvno srodstvo, {to birezultiralo so mal broj na pozitivnimutacii i gubewe na odredeni karakteristi-ki kaj ovie primeroci.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

17

Vo studijata be{e vnesen i eden redokprimerok na izvoren bel {arplaninec.Brojot na karakteristi~nite aleli vogenomot na ovie {arplaninci moè da sesmeta za realen, bidej}i ne bile predmet naoblagodoruvawe so drugi rasi. Sepak,goleminata na populacijata moè da se javikako faktor koj bi go uslovil i so toa bi goograni~il brojot na alelite koi se karakte-risti~ni za belite izvorni {arplaninci.Odredeni aleli bea detektirani samo kajbeliot izvoren {arplaninec, {to ukaùvana toa deka se raboti za karakteristi~nialeli za populacijata. Pri toa se dobieniopredeleni soznanija za postoewe nakarakteristi~ni aleli za odredeni indivi-dui vo populacijata na izvornite beli{arplaninci vo dva lokusa (DGN 10 i FH3023,primerok SD9 so golemina na aleli od 370/402 i 338/350). Ovie primeroci vnatre voizvornata populacija na {arplaninci semnogu retki, pa upatno bi bilo dokolku senajdat vo idnina vakvi primeroci da sepodloàt na ispituvawa na istite lokusi,kako bi dobile posignifikantni rezultati.

Diferencijacijata na genomite kajizvorniot i izvorno selektiraniot {ar-planinec se sogleduva i preku razli~-natadistribucija na karakteristi~nite aleli vogenomot na dvete populacii. Pri toa zarazli~ni DNA mikrosatelitski markeri sedeterminirani razli~en broj na karak-teristi~ni aleli.

PIC (Polymorphic Informtion Content) e vaènpokazatel za polimorfizmot na mikro-satelitskata DNA, koj ja opu{uva info-rmativnosta na genetskite markeri vopopulaciskite studii. Goleminata na PIC goindicira stepenot na polimorfizmot. Podvisoka polimorfnost se podrazbira kogagoleminata na PIC>0.5, normalna poli-morfnost koga PIC<0.5 i niska polimorfnostkoga PIC<0.25. Spored gorenavedenitedobieni rezultati moème da kaème dekasite deset markeri kaj izvorniot i izvornoselektiraniot tip na {arplaninecot sevisoko polomorfni, a nivnata polimorfnostse dviì od 0,829-0,965.

Heterozigotnosta, merka za genetskiotdiverzitet ja reflektira genetskatavarijansa na populacijata, pri {to vo ovaastudija ne se zabeleùva signifikantnagenetska diferencijacija pome|u popu-lacijata na izvorniot i izvorno sele-ktiraniot {arplaninec.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Informaciite koi se dobieni od ovaastudija, a koi se baziraat pred se nagoleminite na dobienite aleli, obse-rviranata i o~ekuvanata heterozigotnost,vrednostite na polimorfizmot na desettemarkeri, kako i karakteristi~nite aleli zapopulacijata ni ukaùvaat deka ne postojatodredeni karakteristi~ni aleli po {to namolekularno nivo bi se izdvoil izvorniot odizvorno selektiraniot tip na {ar-planinecot.

Observiranata heterozigotnost kaj drugi28 rasi na ku~iwa, istraùvani so 100mikrosatelitski markeri e razli~na od ve}edetektiranata kaj [arplaninskoto ku~e iiznesuva kaj Pembroke Welsh corgi 0.630, Belgiantervuren 0.650, Border collie 0.669, Australianshepherd 0.696 (ov~arski rasi), Borzoi 0.605,Norwegian elkhound 0.623, Rhodesian ridgeback0.647, Greyhound 0.648 (lovni rasi), Bulldog0.581, Keeshond 0.650, Chow chow 0.666, AmericanEskimo dog 0.686 (nesportski rasi), Weimaraner0.614, Kabrador retriever 0.657, Golden Retriever0.657, Brittany spaniel 0.666 (sportski rasi), Bullterrier 0.387, Miniature bull terrier 0.474, Airedaleterrier 0.515, Jack Russel terrier 0.758 (terieri),Pug 0.566, Yorkshire terrier 0.684, Papillon 0.698,Pomeranian 0.750, Boxer 0.474, Doberman pincher0.527, Bernese mountain dog 0.543, Akita 0.642(rabotni rasi). Populacijata koja bilaistraùvana broela 28-45 edinki. Vkupnataheterozigotnost na rasite iznesuva 0.618,odnosno se dvièla vo granicite 0.387-0.758(9).

Vo istraùvaweto na drugi 11 rasi naIsto~no Aziski ku~iwa Sapsaree, Jindo, HAD,Kishy, Hokkaido, Akita, Shiba, Shih Tzu, Sakhalin,Eskimo, Taiwan i Average, observiranataheterozigotnost iznesuvala 0.310-0.718, sosredna vrednost od 0.580 (10).

ZAKLUÔCI

1. Dobienite vrednosti, kako i vrednosti zasekoj poedine~no za paremetarot PIC kakoi za brojot na detektirani aleli vogenomot na anliziranite populaciiukaùvaat deka DNA mikrosatelitskitelokusi koi bea primeneti vo ovaa studijagi zadovoluvaat kriteriumite koi treba dagi ispolnuvaat mikrosatelitskitemarkeri pri upotreba vo populaciskistudii pri detekcija na alelnata frek-venca i genetskiot diverzitet. DNA


18

mikrosatelitskite lokusi koi bea odbra-

ni za istraùvawe na [arplaninskta rasa

se visokoinformativni, {to se potvrduva

preku brojot na detektirani aleli po

lokus i vrednostite na Polymorphicinformation content (PIC) po lokus.

2. Goleminata na populacijata kako i brojot

na ispituvani DNA mikrosatelitski

markeri go uslovuva brojot na aleli koi

se karakteristi~ni za genomite na

analiziranite populacii. Sepak, spored-

bata na alelite pome|u planinskiot i

nizinskiot {arplaninec so ostanatite

~etiri rasi na ku~iwa ukaùvaat na

specifi~ni aleli vo devet od desette

ispituvani lokusi.

3. Vrz baza na vrednostite za genetskata

distanca, genetskiot identitet, alelnata

frekvenca, o~ekuvanata i observiranata

heterozigotnost, kako i PIC-ot na site

ispituvani lokusi moème da dojdeme do

zaklu~ok deka stepenot na divergentnost

na {arplaninecot moè da da bide

kvantificiran so analiza na DNA nivo,

preku koristewe na prajmeri koi se

upotrebeni vo istraùvaweto na drugi

rasi. Sepak neminovna e potrebata od

voveduvawe na mati~na evidencija so

strogo specifi~ni visoko informativni

DNA regioni, so {to bi se sprovela

mati~na evidencija na izvornite pretsta-

vnici na rasata, no i istovremeno bi se

spre~ilo razmnoùvaweto vo blisko

krvno srodstvo, kako i razmnoùvaweto so

rasi so sli~en genotip.

4. Stepenot na observiranata i o~ekuvanata

heterozogotnost se pribli`no sli~ni kaj

nizinskiot i planinskiot {arplaninec.

5. Spored dobienite rezultati od ovaa studija

moè da se zaklu~i deka postoi relativno

niska genetska varijabilnost vo odnos na

ispituvanite parametri kaj populacija na

{arplaninci. Ova soznanie, soglasno

sli~nite studii na pogolem broj avtori

implicira deka {arplaninecot e

relativno ~ista rasa koja pri odgledu-

vaweto ne e premnogu vkrstuvana so drugi

rasi na ku~iwa, koi se fenotipski sli~ni,

so cel podobruvawe na nekoi karakte-

ristiki na rasata.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

19

LITERATURA

1. Wayne R.K., 1993. Molecular evolution of thedog family. Trends Genetics, 9, 218–224.

2. Lindblad K. T., Wade M. K., Mikkelsen T. S.,2005, Genome sequence, comparative analysisand haplotype structure of the domestic dog.Nature, 438/8, 803-819.

3. Dimitrievic V., Jovanovic S, Savic M, TrailovicR., 2005. Genetic polymorphism of blood proteinsin yugoslav shepherd dog. Acta Veterinaria(Beograd), 55, 5-6, 357-365.

COMPARATIVE ANALYSIS OF MICROSATELLITE DNA IN WELLSARHPLANINIAN SHEPHERD AND WELL SELECTED

SARHPLANINIAN SHEPHERD

Esmerov Igor1, Panov Sasho2, Stojkovski Velimir1, Slavkovska Adrijana3

1Department of Biocehemistry, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje2Department of Molecular Biology, Faculty of Natural Sciences - Skopje

3Ministry of Agriculture, forestry and water economy, R.Macedonia


4. Gotherstrom A., 2005. Cattle domestication inthe NearEast was followed by hybridization withauroch bulls in Europe. Proccedings of the RyalSociety, 272, 2337-2344.

5. Mullis Kary B., 1993. Polymerase chain reaction(PCR) method. The Nobel Prize in Chemistry.

6. Marshall T.C, 1988. Cervus 1.0 Edinburgh,University of Edinburgh press.

7.Irion D. N., Schaffer A. L., Famula T. R.,Eggleston M. L., Hughes S. S., and Pedersen N.C., 2003. Analysis of Genetic Variation in 28 DogBreed Populations With 100 MicrosatelliteMarkers J Hered 94: 81-87

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRACT

DNA Microsatellites are codominant genetic markers and they are widely used in the characterization ofbiodiversity.Genetic variability of sarplaninian shepherds populations was determinate on the basis of analyses of ten DNAmicrosatellites loci (FH2361, DGN10, FH3287, FH3924, FH3608, FH3023, FH3489, FH3721, FH4027 andFH2141).In this study we have included 37 representative individuals from sarplaninian shepherd (19 lowlandsarplaninians and 18 mountain sarplaninians).Informativnes of DNA microsatellites loci was determinate with parameter (Polymorphism Informative Content-PIC), and according to the determinate number of alleles for each locus. All ten DNA microsatellite loci werehighly polymorphic.In the genome of sarplaninian shepherd loci FH2141 showed highest PIC value (0.975), and the loci withlowest PIC value was FH3924 locus (0.812).Number of detected alleles for each locus in the genome of sarplaninian shepherd varies from 16 (FH2361) to33 (FH3023 and FH3489).Intrapopulation genetic variability was determinate according to the number alleles for each locus separatelyin each population, mean number of alleles for all eight loci and with number of the characteristic alleles.The most common alleles in populations of sarplaninian shepherds were detected in FH2141 loci, 49 (35heterozygous and 14 homozygous).Taking in consideration the research results from this study a conclusion can be drawn that the genetic variabilityin Sarplaninian shepherd population is very low. This conclusion and similar stand points in the studies from asignificant number of other authors, implicates that the Sarplaninian shepherd is relatively pure breed rarelyinterbred with phonotypic similar dogs in order to improve the characteristics of the breed.

Kew words: dog, , DNA microsatellite, genetic variability.


20

8. Botstein D., White R., Skolnick M., Davis R. W.,1980. Construction of a genetic linkage map inman using restriction fragment lengthpolymorphisms. American Journal of HumanGenetics 32, 314-331.

9. Griagaliunaite I., Tapio M., Viinalass H., GrislisZ., Kantanen J., Miceikiane I., 2003.

Microsatellite variation in the baltic sheep breeds.

Veterinarija, 21, 43-44.

10.Kim K. S., Tanabe Y., Park C. K., and Ha J. H.

Genetic Variability in East Asian Dogs Using

Microsatellite Loci Analysis, 2001. The Journal

of Heredity 92:398-403

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

21

VOVED

[e}ernata bolest (lat. diabetes mellitus) ehroni~no poremetuvawe na metabolizmot najagle hidratite kako rezultat na relativenili apsoluten nedostatok na insulin, koj se

la~i vo - kletkite na Langerhans-ovite

ostrovca na pankreasot. Bolesta moè da sepojavi pod dejstvo na eden ili pove}efaktori, genetska predisponiranost,pankreatitis, neurogeni faktori kako {tose stres, zgolemena telesna teìna,hiperfunkcija na predniot del nahipofizata ili korata na nadbubre`nata`lezda i bilo koj faktor koj predizvikuva

NUTRITIVNI EFEKTI NA ANTIDIJABETI^NA DIETA VRZ

KONCENTRACIITE NA TKIVNITE ANTIOKSIDANTI KAJ

STAORCI SO INDUCIRAN DIABETES MELLITUS

^r~eva-Nikolovska Radmila, Sekulovski Pavle, Prodanov Risto

Institut za hrana, Fakultet za veterinarna medicina - Skopje

e-mail: [email protected];

ABSTRAKT

Za site zdravi ìvotinski organizmi karakteristi~no e odrùvaweto na ramnoteàta me|u

pojavata na silno reaktivnite slobodni radikali i nivnata razgradba od strana na

antioksidantite. Kako posledica na naru{uvawe na ovaa homeostaza se javuvaat brojni

bolesti. So cel da se zaobikoli ili da se namali destruktivniot efekt na oksidativniot

stres vrz biolo{kite sistemi, kako terapija se koristi ishranata. Oksidativniot stres

vo ovoj moment se pretpostavuva deka e odgovoren za patogenezata na {e}ernata bolest.

Postojat mnogu zapisi koj ukaùvaat na promeni vo parametrite na oksidativniot stres

kaj diabetes mellitus. Ulogata na dietalnata ishrana pri toa e da obezbedi pravilen balans na

site hranlivi materii dodeka pak specijalnite dieti se va`ni za bolnite ìvotni.

Kompleksnite jagle hidrati i dietalnite vlakna pomagaat vo zabavuvaweto na apsorpcijata

na glukozata od intestinalniot trakt i minimizirawe na fluktaciite vo nejzinoto nivo

po obrokot. Rastvorlivite vlakna vo hranata isto taka moàt da go prodolàt vremeto na

zadrùvawe vo gastrointestinalniot trakt, da ovozmoàt pogolema apsorpcija na vodata,

i da potpomognat vo sozdavawe na kratko sinxiresti masni kiselini koj ja hranat

intestinalnata mukoza.

Klu~ni zborovi: dietalna hrana, oksidativen stres, crn drob, hiperglikemija, diabeti~ni

staorci, diabetes mellitus.

degeneracija na Langerhans-ovite ostrovca.

Osnovno poremetuvawe vo slu~aj na {e}erna

bolest e nedostatok na insulin {to doveduva

do namaluvawe na sposobnosta na organizmot

vo iskoristuvawe na glukozata. Karak-

teristi~ni znaci na {e}ernata bolest se:

hiperglikemija, izla~uvawe na glukoza vo

urinata (glukosuria), zgolemena koli~ina na

izla~ena urina (poliuria), zgolemena èd

(polidipsia), zgolemeno izla~uvawe na azot vo

urinata, zgolemena koncentracija na

slobodni masni kiselini vo plazmata, masna

degeneracija na crniot drob, ketonemija,

ketonurija, acidoza, gubitok na telesnata

teìna i diabeti~na koma (1).

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

UDK:591.53.063:599.323.4.084


22

[e}ernata bolest e ~esta endokri-nopatija kaj ìvotnite, se javuva kaj ku~iwai ma~iwa. Kaj ku~iwata, hroni~niotpankreatit i imunata destrukcija na kletkitena pankreasot se najzna~ajni pri~ini zapojava na {e}erna bolest. Kaj ènskiteku~iwa, dvapati pove}e se pojavuva zarazlika od kaj ma{kite. Postojat podatociza pojava na {e}erna bolest kaj kravi, kowi,sviwi i ovci (2) i ~esto kaj ku~iwa i ma~ki.Kaj nekoj vidovi na ptici isto taka moè dase pojavi hiperglikemija (1,2).

Vo osnovata na razvitokot na {e}ernatabolest leì oksidativniot stres kako i nanejzinite komplikacii (3,4). Vo prilog naova se podatocite dobieni od strana napove}e avtori koi registrirale namaluvawena koncentracijata na kataliti~kataaktivnost na enzimite tkiven glutation(GPx) i superoksid dizmutaza (SOD).Dosega{nite rezultati od brojnite ispi-tuvawa povrzani so oksidativ-niot stres,kako i antioksidativnata za{tita, osobenokaj {e}ernata bolest, seu{te se nedovolni idonekade kontraverzni, za zavzemawe na stavvo odnos na opredelena terapija.

Eksperimentalniot diabetes mellitus ne sepojavuva kaj site vidovi ìvotni, nitu pakima ist stepen na teìna. Kaj mesojaditeeksperimentalniot diabetes mellitus e teòki zavr{uva smrtno, ako ne se kontrolira soaplikacija na insulin, dodeka pakpreìvarite se pootporni, pokaùvaatpoblagi simptomi i moàt bez primena nainsulin da preìveat podolgo vreme.

Prognozata kaj {e}ernata bolest zavisiod rano dijagnosticirawe i adekvatnaterapija. Najgolemiot broj oblici na{e}erna bolest moàt da se tretiraat soinsulin. Pokraj insulinskata administra-cija dietarnoto regulirawe igra va`nauloga vo celosniot reìm. (5)

MATERIJAL I METODI

Wistar staorci od ma{ki pol beakoristeni kako animalen model, podeleni vopet grupi:

kontrolna grupa C,grupa so dietalna hrana,staorci so induciran diabetes mellitus,

staorci so induciran diabetes mellitus idietalna hrana i

staorci so induciran diabetes mellitus iinsulin.

Predizvikuvawe na diabetes mellitus

Eksperimentalniot diabetes mellitus kajstaorcite be{e predizvikan so ednokratnoaplicirawe i.p. na Streptozotocin (Sigma AldrichChemie, GmbH, Deutchland). Streptozotocin-otpred aplikacijata go rastvaravme vocitraten pufer 50 mM (pH 4.0) Predaplikacijata ̀ ivotnite bea ostavani 12 ~asada gladuvaat. Kontrolnite ìvotni dobivaaednakov volumen na citraten pufer.

Ishrana na eksperimentalnite ìvotni

Eksperimentalnite ìvotni se hranea sosuva hrana tip Purina Veterinars Diets ColitisCanine Formula DCo proizvedena od NESTLE.Ovaa hrana ja dobivaa ìvotnite od grupatakaj koja ima{e induciran diabetes mellitus iedna kontrolna grupa za da se zabeleìefektot na hranata. Nivoto na glukoza vokrvta kaj grupata so induciran diabetesmellitus be{e regulirano edinstveno soupotreba na hranata. Za da se zabeleìrazlikata kaj edna od grupite, kaj koja be{einduciran diabetes mellitus be{e davanakomercijalna hrana za staorci i insulin zaregulirawe na nivoto na glukozata.

Tabela 1. Hemiski sostav na suvata hrana DCO

formula

Vlaga 12%

Surovi proteini 23%

Surovi masti 12%

Pepel 7%

Surovi vlakna 10%

Kalcium 1.1%

Fosfor 0.95%

Skrob 31.3%

[e}eri 2.1%

M.E. 3.42 kcal/g

Vitamin A 23000 IU/kg

Vitamin D3 1500 IU/kg

Vitamin E (alpha tocopherol) 220mg/kg

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

23

Spored proizveduva~ot DCO DiabetesCOlitis e formula koja obezbeduva kompletnai izbalansirana ishrana za ku~iwa. Visokotonivo na sloèni jaglehidrati, zgolemenakoli~ina dietetski hranlivi vlakna iumerenoto nivo na kalorii gi zadovoluvaatzgolemenite specifi~ni potrebi kaj ku~iwakoj boleduvaat od diabetes mellitus i colitis.

Dietetskata hrana za regulacija naglukozata dostavuva so ponudata visoko nivona kompleksni jaglehidrati i zgolemeno nivona rastvorlivi i nerastvorlivi vlakna za dase minimizira promenlivosta na nivoto naglukoza vo krvta.

Visokoto nivo na kompleksnite jagleni-

hidrati gi reducira fluktaciite na nivotona glukoza po obrokot.

Zgolemenoto nivo na dietalni hranlivi

vlakna go skratuva vremeto na inte-stinalniot tranzit, za da ja pomogne slabataresorpcija na glukozata i so toa jakontrolira hiperglikemijata Kaj ku~iwa sodiabetes mellitus, vlaknata moàt da japomognat sporata apsorpcija od inte-stinalniot trakt i da go reduciraat pojadeweto fluktuiraweto i hiperglikemijatana glukozata vo krvta. Vlaknata isto taka japodobruvaat i normaliziraat podvi`nostana kolonot.

Visoko nivo na rastvorlivi vlakna goprodolùva intestinalniot tranzit, zapogolema apsorpcija na vodata, i pomaga voprodukcijata na kratko sinxiresti masnikiselini koi ja ishranuvaat intestinalnatamukoza.

Zgolemeno nivo na omega-3-masni ki-

selini pomagaat vo spravuvaweto sovospalitelniot proces, mnogu se va`ni kajnekoj formi na diabetes mellitus, potekloto eod ribinoto maslo.

Umereno nivo na dietetski masti, kalorii

i proteini ja zadrùvaat telesnatakondicija .

Zgolemeno prisustvo na vitamini

ovozmoùva namaluvawe na diabeti~nitekomplikacii t.e. zgolemeno nivo na vitaminE i niacin pomaga vo metabolizmot naglukozata i mastite.

Analizi za tkivni antioksidanti

Aktivnost na superoksid dizmutazaAktivnosta na SOD vo hepar be{e

opredeluvana so set za opredeluvawe na SODspored metodot na Winterbourn et. Al. (1975).Edinicata za aktivnosta na SOD edefinirana kako suma od enzimskataaktivnost koja predizvikuva 50% redukcijana bojata, za vreme na reakcijata sosuperoksidniot anjon. Aktivnosta na SOD vohepar se izrazuva vo edinici za SOD na mgprotein.

Aktivnost na glutation reduktazaAktivnosta na crnodrobnata glutation

reduktaza (GSSG-Red) be{e opredeluvana soset za GSSG-Red po metod na Dolfin et al.(1989),a rezultatite bea izrazeni vo nm na NADPHoksidiran do NADP vo minuta na mg protein.

Sodrìna na tkiven glutation (GSH)

Sodrìnata na crnodrobniot glutationbe{e merena so set za vkupen glutationspored metodot na Akerboom et al. (1981).

Biohemiski metodi za analiza na

parametri vo tkivo

Opredeluvawe na koli~estvo naoksidirani proteini (AORR)

Spektrofotometriski metod sporedWitko-Sarsat et al. (1996). Koli~estvoto naAOPP se izrazuva vo nmol chloramin T na mgprotein.

Opredeluvawe na karbonilni soedinenijapo metodot na Levine

Za opredeluvawe na sodrìnata nakarbonilnite soedinenija be{e koristenmetodot na Levine (1990) so mali modifi-kacii.


Signifikantno namaluvawe vo aktivnos-ta na SOD i vkupniot glutation (GSH), be{ezabeleàna vo crniot drob na diabeti~niteìvotni sporedeni so kontrolnite,Zgolemuvaweto vo koncentracijata na glu-kozata go potisnuva prirodnite anti-oksidanti kako SOD i GSH. Zabeleànotonamaluvawe vo aktivnosta na SOD moè da erezultat na inaktivacijata na H

2O

2 ili

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


24

ìvotnite pod dietalen tretman ne e

promeneta {to ne e slu~aj kaj grupite koj se

tretirani so STZ, kaj koi pokaùva visoko

signifikantna razlika (p<0.001) vo odnos na

onaa kaj kontrolnata grupa ìvotni. Isto

takva visoko signifikantna razlika

(p<0.001), pokaùva koncentracijata na

vkupniot glutation kaj ìvotnite pod

eksperimentalen tretman koj e namalen vo

odnos na kontrolnata grupa ìvotni.

Vrednostite na glutation reduktazata kaj

ìvotnite pod eksperimentalen tretman se

zgolemeni vo odnos na istite kaj kontrolnata

grupa i pokaùvaat visoko signifikantna

razlika (p<0.001).

Grafikon 1. Koli~estvo na enzimi koi u~estvuvaat vo antioksidativnata za{tita(SOD, TGSH,GSSG-Red) (* p<0.05; ** p<0.01; *** p<0.001)

glikolizacija na enzimite, koja sezabeleùva pri pojava na diabetes mellitus.Moèn izvor za oksidativen stres kaj{e}ernata bolest ja vklu~uva promenata naredoks balansot rezultat na promenetiotmetabolizam na jagle hidrati i mastite,zgolemuvaweto vo sozdavaweto na slobodnitekislorodni grupi, i namaluvaweto na nivotona antioksidantite kako GSH i SOD.

Od prikaànite vrednosti za dobieniterezultati za aktivnosta na tkivnite enzimi(SOD, TGSH i GSSG Red) vo uloga naantioksidativna za{tita od kontrolnatagrupa ìvotni i grupata pod dietalentretman se zabeleùva deka na krajot odeksperimentot koncentracijata na SOD kaj

Tabela 2. Enzimi koi u~estvuvaat vo antioksidativnata za{tita

Hepar GSSG-red (nM NADPH.min -1mg-1) SOD (U/mg) GSH (nM/mg)

Diet.:C n.s. n.s. n.s.

STZ:C p<0.05(177%) p<0.001(-65.67%) p<0.001(-77.21%)

STZ+Diet.:C p<0.05 (139%) p<0,05 (-38.17%) p<0.05 (-23,76%)

STZ+Ins.:C p<0.05 (177%) p<0,01(-51,48%) p<0.01 (-45,34%)

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

25

Grafikon 2. Signifikantni promeni vo koncentracijata na oksidativno modificiranite proteinski

molekuli vo komparacija so kontrolnata grupa ìvotni (C) (* p<0.05; ** p<0.01; *** p<0.001)

Dobienite rezultati za AOPP produkcijata vo hepar kaj staorcite od grupata STZ+Diet.pokaàa signifikantno zgolemuvawe (p<0.001,105%) vo odnos na dobienite rezultati odkontrolnata grupa. Signifikantni rezultati pokaàa i staorcite od grupite STZ+Ins.,(67.64%) i STZ (67.76%), kaj koj imame p<0.01 i p<0.05 soodvetno. Goreprikaànite vrednostiza koncentracijata na AOPP treba da se pomnoàt so 10nM/mg za da se dobijat vistinskitekoncentracii.

Grafikon 3. Signifikantni promeni vo vrednostite za produkcija na karbonilni soedinenija vokomparacija so kontrolnata grupa ìvotni (C) (* p<0.05; ** p<0.01; *** p<0.001)

Dobienite vrednosti za produkcija na karbonilni soedinenija vo grupite podeksperimentalen tretman pokaàa visoko signifikantna razlika vo odnos na vrednostitedobieni od kontrolnata grupa (STZ,STZ+Diet:C,p<0.001) ili 80% kaj STZ i 31.9% kaj STZ+Diet..Umereno signifikantna razlika vo odnos na kontrolnata grupa dade grupata STZ+Ins.(20%).Kaj ̀ ivotnite koj bea pod tretman so dietalnata hrana nema zabeleìtelna razlika vo odnosna kontrolnata grupa ìvotni.

AOPP -hepar

Diet : C n.s.

STZ : C p<0.05 (61,76%)

STZ+Diet : C p<0.001 (105%)

STZ+Ins. : C p<0.01 (67,64%)

PC- hepar

Diet : C n.s.

STZ : C p<0.001 (80%)

p<0.001

STZ+Diet : C (31,9%)

STZ+Ins. : C p<0.05 (20%)


26

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ZAKLUÔK

Vrz osnova na dobienite rezultati zavlijanieto na dietalnata ishrana (PurinaVeterinars Diets Colitis Canine Formula DCo), kajstaorci so induciran diabetes mellitus,sledej}i gi markerite na oksidativen stres,vo na{eto istraùvawe moè da se izvedatslednite zaklu~oci.

1. Sekojdnevnata klini~ka opservacija, zavreme na tretmanot so STZ i dietalnatahrana zabeleàni se karakteristi~niznaci na diabetes mellitus, kako nakos-tre{eno krzno, zgolemeno urinirawe,gubewe na telesnata teìna i katarakta.

2. Dietalniot tretman kaj glikemi~niteìvotnite, pokaà visoka zavisnost natelesnata teìna so vremetraeweto naeksperimentot; (ìvotnite tretirani soSTZ ja namalija svojata teìna za razlikaod normoglikemi~nite ìvotni).

3. Za vreme traewe na eksperimentot sezabeleùva progresivno, zna~ajnozgolemuvawe vo koncentracijata naglukozata, kaj site grupi osven kontrolnai grupata so dietalna hrana koe enajizrazeno vo poslednata nedela.

4. Dietalniot tretman kaj ìvotnite,predizvika porast vo vrednostite naklu~nite markeri na oksidativniotinsult: 1. vrednosta na oksidiranitesoedinenija i 2. karbonilnite soedinenija.

5. Dietalniot tretman kaj glikemi~niteìvotni predizvika namalena anti-oksidativna za{tita ot~itana prekunamalenata kataliti~ka aktivnost na SODi vkupniot glutation, naporedno sozgolemuvaweto na GSSG-Red koja u~estvuvavo regeneracijata na glutationot.

6. Postoi tesna vrska pome|u hiperglikemija,oksidativen stres i diabeti~ni kompli-kacii {to e potvrdeno so ovoj trud.

27

LITERATURA

1. J.Procos. Annette Schubert and B.J. Briel,Changes in the levels of plasma electrolytes andglucose in severe artificially induced acidoses inmerino sheep

2. Kaneko & Rhode, Diabetes mellitus in cow

3. Halliwell, B.and Gutteridge, J.M.C. (1999): Freeradicals in biology and medicine. OxfordScience Publications, Oxford.

4. Halliwell B. And Gutteridge (1985), Theimportance of free radicals and catalytic metalions in human diseases, Mol. Aspects Med., 8

5. Djuksova fizioliogija domacih zivotinja, (1975)Melvin J. Swenson

6. Akbar-zadeh A., Norou-zian D., -Mehrabi M.R.,Jamshidi S., Farhangi A., Allah Verdi, Mofidian

NUTRITIONAL EFECTS OF ANTIDIABETIC DIETS ON CONCENTARTIONOF TISSUE ANTIOKSIDANT ON RATS WITH INDUCED

DIABETES MELLITUS

Crceva - Nikolovska Radmila, Sekulovski Pavle, Prodanov Risto

Food Institute, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje


S.M.A and Rad L., (2007): Induction of diabetesby streptozotocin in rats, Indian Journal ofClinical Biochemistry,22(2):60-64

7. Baynes, J.W. (1991): Role of oxidative stress inthe development of complications in diabetes.Diabetes. 40:405-412.

8. Oberley, L.W.,(1988): Free radicals and diabetes.Free Radical Biol Med., 5:113-124.

9. Rand, J.S., Fleeman, L.K., Farrow, H.A.,Appleton , D.J. Lederer, R. (2004): Canine andFeline Diabetes mellitus: Nature or Nurture?Amer.Soc. for Nutriton. Scien. 2072S-2080S.

10. Rand, J.S., Fleeman, L.K., Farrow, H.A.,Appleton , D.J. Lederer, R. (2004): Canine andFeline Diabetes mellitus: Nature or Nurture?Amer.Soc. for Nutriton. Scien. 2072S-2080S

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRACT

Oxidative stress is currently suggested to play as a pathogenesis in the development of diabetes mellitus. Thereare many reports indicating the changes in parameters of oxidative stress in diabetes mellitus. The role ofdietary management in diabetes mellitus is to provide a proper balance of total nutrients while meeting thespecial dietary needs of the patient. Complex carbohydrates and dietary fiber help to delay the absorption ofglucose from the intestinal tract and minimize postprandial fluctuation of glucose. The present study wasdesignated to evaluate the effect of special antidiabetic diet treatment upon oxidative stress parameters in theinitial stages of the development of diabetes. The findings of the present study suggest that special diet formulauseful for prevention of progressive hyperglycaemia in aged provoked diabetes in dogs could not restore theimbalance of cellular defence mechanism provoked by streptozotocin. Soluble fiber in the diet may also prolonggastrointestinal transit time, allow greater water absorption, and promote the production of short chain fattyacids which nourish the intestinal mucosa.

Key words: diet food, oxidative stress, liver, hiperglycemia, diabetic rats, diabetes mellitus.


29

VOVED

Jersiniozata (bolest na crveni usni,crevna bolest na crvena usta) e edna odnajva`nite bolesti kaj farmski odgleduvanii divi salmonidni vidovi ribi nasekade vosvetot. Pretstavuva bakterisko, akutno dohroni~no zaboluvawe koe se manifestira sohiperemija i hemoragii na glavata (12). Prvoizvestuvawe za pojava na bolesta vo 1955 god.dal Rucker (25) i vo negova ~est od strana naEwing i sor. (10), pri~initelot e nare~enYersinia ruckeri. Bolesta e ra{irena vo celiotsvet kade ima intenzivno odgleduvawe nasalmonidni vidovi ribi, a vo RepublikaMakedonija prva izolacija i identifikacijae napravena od strana na Markic i sor. (18) vo1999 god. kaj pomladite kategorii

AVTOGENA VAKCINACIJA ZA KONTROLA NA JERSINIOZATA

(YERSINIOSIS SALMONIS) VO SALMONIDNATA AKVAKULTURA VO

REPUBLIKA MAKEDONIJA

Cvetkovi} Aleksandar1, Hristovski Mi{o1, Stojanovski Stojmir2,

Mreno{ki Slav~o3, Cvetkovi} Iskra3

1Katedra za biologija i patologija na ribi, p~eli i dive~,

Fakultet za veterinarna medicina - Skopje,2Hidrobiolo{ki zavod,R. Makedonija,

3Katedra za mikrobiologija i imunologija,

Fakultet za veterinarna medicina - Skopje


kaliforniska pastrmka vo polnosistemskipastrmski ribnik vo okolinata na Ki~evo.

Prisustvoto na jersiniozata vopastrmskite ribnici moè uspe{no da sedrì pod kontrola so primena nahemoterapevtici. Kako rezultat na nivnataintenzivna primena se javuva se pogolemarezistencija na pri~initelot, zna~itelno seposkapuva proizvodstvoto i se javuvaatnedozvoleni ostatoci vo mesoto nakonzumnite ribi. Od tie pri~ini, najdobarna~in za preventiva na bolesta e dobrataodgleduva~ka praksa i vakcinacijata naribite vo ribnicite kade bolesta eendemi~na ili postoi rizik od nejzina pojava(2, 9, 12, 20).

Jersiniozata e edna od prvite bolesti kajribite za koja e pronajdena efikasna

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRAKT

Celta na trudot be{e da se proizvede avtogena vakcina od izolat na Yersinia ruckeri i da se

testira nejzinata efikasnost vo terenski uslovi.

Kolonii na Yersinia ruckeri biotip I izolirani od kaliforniska pastrmka so znaci na

hemoragi~na septikemija bea kultivirani vo TSB i inaktivirani so formalin. Podgotvenata

vakcina be{e razredena i aplicirana so imerzija na podmladok od kaliforniska pastrmka so

prose~na masa od 4,5 g vo vakcinalnata suspenzija. Dvaeset i osum dena po vakcinacijata be{e

sprovedena ve{ta~ka infekcija so imerzija na ribite vo infektivna suspenzija od istiot

izolat. Smrtnosta na kontrolnite ribi be{e 87%, a na vakciniranite 11%. Dobieniot

relativen procent na preìvuvawe od 87,4% ukaùva na visok stepen na steknata specifi~na

otpornost kaj vakciniranite edinki.

Klu~ni zborovi: yersinia ruckeri, kaliforniska pastrmka, vakcinacija, ve{ta~ka infekcija

UDK:639.3.09:615.371


30

profilaksa so vakcinacija i prva bolest zakoja e proizvedena komercijalna vakcina (21,22, 29). Prva uspe30{na eksperimentalnavakcinacija e izvr{ena vo 70-te godini odminatiot vek, a za metodot za podgotovka navakcinata izvestuvaat Ross i Klontz (24). Croyi Amend (8) prvi uspe{no primenilevakcinacija protiv vibriozata so forma-linski preparat i metod na kratkotrajnopotopuvawe. Istata postapka e usvoena i voimunoprofilaksata na jersiniozata (9).Denes postojat golem broj proizvoditeli nakomercijalni vakcini protiv jersiniozatakaj salmonidite. Najgolem del od niv sebazirani na formalinska inaktivacija nabujonska kultura od pri~initelot iaplikacija na vakcinata so kratkotrajnopotopuvawe na ribite vo razredenavakcinalna suspenzija (2, 20, 27). I pokrajpostoeweto na komercijalni vakcini, noviteistraùvawa ukaùvaat na postoewe na novigrupi na pri~initelot protiv koi istite nepokaùvaat efekt. Od tie pri~ini, najdobroe vakcinacijata protiv jersiniozata da seizveduva so vakcina dobiena so inaktivacijana dobieniot izolat (2, 3).

Vo Republika Makedonija jersiniozata eprisutna samo na eden ribnik i nanesuvazna~itelni ekonomski {teti na proizvod-stvoto. Za da se drì pod kontrola, voribnikot se koristat isklu~ivo antibioticikoi pokaùvaat varijabilen uspeh (12, 18).

Celta na trudot be{e, za prv pat voRepublika Makedonija, da se proizvedevakcina dobiena od na{ izolat na Yersiniaruckeri i da se testira nejzinata efikasnostvo terenski uslovi.

MATERIJAL I METODI

Podgotovka na vakcinata

Za podgotovka na vakcinata bea koristenikolonii na Yersinia ruckeri biotip I izoliraniod kaliforniska pastrmka so znaci nahemoragi~na septikemija. Od izolatot naYersinia ruckeri be{e presadena sveà kulturana triptozen soja agar (TSA, Oxoid) iinkubirana na 25OS za vreme od 48 ~asa. Siteizrasnati kolonii bea suspendirani vo 500ml triptozen soja bujon (TSB, Fluka) iinkubirani na 25OS za vreme od 48 ~asa. Poistekot na inkubacijata, bakteriskitekletki vo bujonot bea inaktivirani sododavawe 1.5 ml (0,3% (v/v)) formalin idopolnitelna inkubacija od 48 ~asa na 25OS.

Sterilnosta na dobieniot preparat be{eproverena so inokulacija na 1 ml od

inaktiviraniot bujon na krven i triptozensoja agar inkubirani na 25OS za vreme od 72~asa.

Vid na riba i uslovi na ~uvawe

Eksperimentot be{e sproveden sopodmladok na kaliforniska pastrmka(Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) soprose~na masa od 4,5 g nabaven od ribnik vokoj ne be{e utvrdeno prisustvo na Y.ruckeri.

Ribata be{e ~uvana vo bazen nakomercijalen pastrmski ribnik pregraden somreà na dva dela so volumen od po 1,5 m3. Ivo dvata dela od bazenot bea nasadeni po 120edinki (vkupno 240). Ribite vo gorniotpregraden del ja pretstavuvaa vakcinalnatagrupa, a ribite vo dolniot del, kontrolnata.

Uslovite na ~uvawe bea - protok na voda 5l/s, temperatura na voda 15,5OS i koncentra-cija na kislorod 8,7 mg/l. Ishranata be{e sokomercijalna ekstrudirana hrana zapastrmki, soglasno upatstvoto na proizvo-ditelot.

Slika 1. Podgotveni bazeni za naseluvawe

Slika 2. Naseluvawe na podmladokot

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

31

Vakcinacija na ribiteVakcinacijata be{e sprovedena 21 den po

naseluvaweto na podmladokot. Poradipojavata na nespecifi~na smrtnost kakorezultat na manipulativniot stres iednostavna kalkulacija na rezultatite, po 20edinki i od dvete grupi bea otstraneti odeksperimentot.

Podgotvenata vakcina vo koli~estvo od200 ml, vo poseben plasti~en sad be{erazredena so 1800 ml voda od ribnikot (1:10).Vo vaka podgotvenata suspenzija, ribite odvakcinalnata grupa bea potopuvani za vremeod 30 sec. Vkupno bea vakcinirani 100 edinki.Ribite od kontrolnata grupa (n=100) beapotopuvani samo vo voda od ribnikot.

So cel spre~uvawe na poslabiotimunolo{ki odgovor poradi stresotpredizvikan od manipulacijata privakcinacijata, ribite i vo dvete grupi ne beahraneti eden den pred eksperimentot.

Testirawe na efikasnosta na vakcinata

Ve{ta~kata infekcija be{e sprovedena28 dena po vakcinacijata. Eksperimentalnatainfektivna doza (~1-2x108 CFU/ml = 0,5McFarland standard) be{e podgotvena od 48~asovna kultura na Y. ruckeri odgledana votriptozen soja bujon na temperatura od 25OS.Podgotvenata kultura be{e razredena sovoda od ribnikot vo odnos 1:20 (1 l kultura +19 l voda). I vakciniranata i kontrolnatagrupa ribi bea potopuvani vo vremetraeweod 60 min. vo razredenata kultura na Y. ruckeriso postojana aeracija. Po infekcijata,ribite bea nabquduvani za vreme od 21 den.

Vo toj period, site uginati ribi i ribite soizrazeni klini~ki simptomi na jersiniozabea otstranuvani od ribnikot i testirani naprisustvo na Y. ruckeri.

Efikasnosta na vakcinata be{e utvrdenaso presmetuvawe na relativniot procent napre`ivuvawe (RPP) na ribite pove{ta~kata infekcija spored slednavaformula:

RPP % = ( 1 – A / B ) x 100

kade e

A- procent na uginati ribi od vakcinalnatagrupa

B- procent na uginati ribi od kontrolnatagrupa

Slika 5. Ve{ta~ka infekcija na podmladokot

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Slika 4. Vakcinacija na podmladokot

Slika 3. Razreduvawe na vakcinalnata suspenzija


32

DISKUSIJA

Rezultatite od eksperimentot realiziranso cel testirawe na avtogena vakcina kakometod za suzbivawe na jersiniozata gipotvrduvaat naodite na Rodgers (23) zaopravdanosta na vakcinacijata vo ribnicitekade bolesta se javuva. Odredeni iskustva voproizvodstvoto na vakcina protiv jersi-niozata (24) se steknati i pred pri~initelotda go najde svoeto mesto vo sistematikata nabakteriite pri~initeli na bolesti kajribite (10), po koe sledat opse`niistraùvawa za mo`nostite na primena narazni tehniki na podgotovka na vakcinata itestirawe na nejzinata efikasnost (1, 6, 7,13, 14, 15, 16, 17, 19, 22).

Vo postapkata na podgotovka navakcinalniot preparat, za inaktivacija nabakteriskite kletki koristevme samoformalin soglasno preporakite na Austin isor. (3) i Johnson i sor. (14). Amend i sor. (1)vo podgotovkata na preparatot koristelebutanol-ekstrahiran LPS antigen odbakteriite i zaklu~ile deka imerzionata

REZULTATI

Rezultatatite od testiraweto na efikasnosta na vakcinata se prikaàni vo tabelite 1 i 2.

Tabela 1. Rezultati od ve{ta~ka infekcija kaj vakcinalnata grupa

Vkupen broj edinki Broj uginati edinki Mortalitet (%)

Tabela 2. Rezultati od ve{ta~ka infekcija kaj kontrolnata grupa

Vkupen broj edinki Broj uginati edinki Mortalitet (%)

So zamena na dobienite vrednosti vo formulata za odreduvawe na relativniotprocent na preìvuvawe se dobiva:

RPP = ( 1 – 11 / 87 ) x 100 = 87,4 %

Od podatocite vo tabelite 1 i 2, sleduva deka procentot na preìvuvawe na ribitevo vakcinalnata grupa iznesuva 89%, a vo kontrolnata grupa 13%.

100 11 11

100 87 87

vakcinacija so ovoj ekstrakt e isto efikasnakako i inaktivacijata so formalin. Nave-denite avtori ukaùvaat deka preparatitepodgotveni na vakov na~in se bezbedni zaupotreba i davaat odli~ni rezultati kaj ribipote{ki od 1 g.

Rezultatite od ve{ta~kata infekcijaodgovaraat na rezultatite na Johnson i sor.(15), Johnson i Amend (16), Newman i Majnarich(19) i Raida i Buschman (22). Ovie avtori voistraùvaweto na mo`nostite za vakci-nacija na salmonidnite ribi protivjersinioza primenile i drugi metodi naprimena (i/p, tu{irawe i sprej) vo zavisnostod kategorijata i telesnata masa na ribite.Tie utvrdile deka vakcinacijata sopotopuvawe dava najdobri rezultati kajribite so teìna 4 - 6 g. Ve{ta~katainfekcija so imerzija na ribite go imitiraprirodniot na~in na zarazuvawe i trebasekoga{ da se primenuva pri testirawe naefikasnosta na vakcinata. Ovaa ekspo-ziciona tehnika najverojatno gi aktiviraimunite mehanizmi na povr{inata na telotoi korenspondira na mukozniot odgovor (22).Primenetiot metod za vakcinacija i

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

33

ve{ta~ka infekcija na ribite so imerzija eopravdan so ogled na telesnata teìna naribite vo eksperimentot, ednostavnosta naizveduvaweto i prirodniot na~in navleguvawe na antigenot vo organizmot.Steknatite iskustva na drugi avtori ivisokiot procent na za{titeni ribi vo ovaistraùvawe ukaùvaat deka i pokrajpostoeweto komercijalni vakcini zakontrola na jersiniozata, najdobro e vakci-nacijata da se sproveduva vo ribnik kade sepojavuva zaboluvaweto so izolat dobien odistiot ribnik. Austin i sor. (3) vo istra-ùvawata sprovedeni vo Velika Britanijautvrdile prisustvo na t.n. nova biogrupa naYersinia ruckeri protiv koja komercijalnitevakcini ne pokaàle zadovolitelen efekt.Za uspe{na imunoprofilaksa, navedeniteavtori proizvele avtogena vakcina odreprezentativen izolat i postignalerelativen procent na preìvuvawe navakciniranite ribi pogolem za 29% vo odnos

na komercijalnata vakcina.Utvrdenoto preìvuvawe na ribite vo

kontrolnata grupa vo koja mortalitetot

iznesuva{e 87%, potvrdi deka dozata za

ve{ta~ka infekcija e pravilno odredena (8,15, 28) i ovozmoì da go presmetame

relativniot procent na preìvuvawe na

ribite kako edinstveno merilo za testirawe

na vakcinata. Dobienata vrednost za RPP od

87,4% zna~itelno ja nadminuva dolnata

granica od 60% prepora~ana od Johnson i sor.

(15), odnosno 70% kako {to naveduva Ward (28)i ukaùva na visok stepen na steknata

specifi~na otpornost kaj vakciniranite

edinki.

Sporedeno so drugite metodi na vakci-

nacija na ribite, imerzijata t.e. poto-

puvaweto na ribite vo vakcinalna suspenzija

e metod na izbor poradi ednostavnata

upotreba i minimalniot stres kaj vakci-

niranite edinki.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


34

LITERATURA

1. Amend D.F., Johnson K.A., Croy T.R. andMcCarthy D.H. (1983) Some factors affecting thepotency of Yersinia ruckeri bacterin. Journal ofFish Diseases 6, 337-344.

2. Austin, B. and Austin, D. (2007) Bacterial FishPathogens: Disease in Farmed and Wild Fish,4th ed. Praxis Publishing, Chichester UK, pp.594.

3. Austin D.A., Robertson P.A.W. and Austin B.(2003) Recovery of a new biogroup of Yersiniaruckeri from diseased rainbow trout(Oncorhynchus mykiss, Walbaum). Systematicand Applied Microbiology 26, 127–131.

4. Bullock G.L. and Anderson D.P. (1984)Immunisation against Yersinia ruckeri, cause ofenteric redmouth disease. In: de Klinkelin, P (ed.)Symposium on Fish Vaccination. OIE, Paris, pp.151–166.

5. Cagirgan H. and Tanrikul T. (1998) Testing theeffectiveness of a Yersinia vaccine in infected andchemically treated juvenile rainbow trout

AUTOGENOUS VACCINATION FOR CONTROL OF YERSINIOSIS(YERSINIOSIS SALMONIS) IN THE SALMONID AQUACULTURE

IN REPUBLIC OF MACEDONIA

Cvetkovik Aleksandar1, Hristovski Miso1, Stojanovski Stojmir2,Mrenoski Slavco3, Cvetkovik Iskra3

1Department for biology and pathology of fish, honey bees and wildlife,Faculty of Veterinary Medicine - Skopje

2Hydrobiologcal Institute, Republic of Macedonia3Department for Microbiology and Immunology,

Faculty of Veterinary Medicine - Skopje


(Oncorhynchus mykiss). Journal of AppliedIchthyology 14, 239-243.

6. Cipriano R. and Ruppenthal T. (1987)Immunisation of salmonids against Yersiniaruckeri: significance of humoral immunity andcross protection between serotypes. Journal ofWildlife Diseases 23, 545–550.

7. Cossarini-Dunier M. (1986) Protection againstenteric redmouth disease in rainbow trout, Salmogairdneri Richardson, after vaccination withYersinia ruckeri bacterin. Journal of FishDiseases 9, 27–33.

8. Croy T.R. and Amend D.F. (1977) Immunizationof sockeye salmon (Oncorhynchus nerka) againstvibriosis using the hyperosmotic infiltrationtechnique. Aquaculture 12, 317-325.

9. Ellis E.A. (1988) Fish Vaccination. AcademicPress Limited, London NW1 7DX. pp. 259.

10. Ewing E.W., Ross A.J., Brenner D.J. andFanning G.R. (1978) Yersinia ruckeri sp.nov.,the redmouth (RM) bacterium. InternationalJournal of Systematic Bacteriology 28, 37–44.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRACT

The aim of this study was to produce an autogenous vaccine from Yersinia ruckeri isolate and to test it’s efficacyin field conditions.Colonies of Yersinia ruckeri biotype I isolated from rainbow trout with haemorrhagic septicemia were cultivatedin TSB and inactivated with formalin. The vaccine was diluted and administered by immersion of rainbow troutfry (~ 4.5 g BW) in the vicinal suspension. The experimental infection was done 28 days post vaccination byimmersing the fry in infectious suspension of the same isolate. Mortality of the control and vaccinated fish was87% and 11%, respectively. Vaccinated fish showed high level of gained specific resistance to the infection (RPS87,4%).

Key words: yersinia ruckeri, rainbow trout, vaccination, experimental infection

35

11. Furones D.M., Rodgers J.C. and Munn B.C.(1993) Yersinia ruckeri, the causal agent ofenteric redmouth disease (ERM) in fish. AnnualRev. of Fish Diseases, 105-125.

12. Hristovski M. i Stojanovski S. (2005)Biologija, Odgleduvawe i Bolesti na

Ribite. Nacionalen forum za za{tita na`ivotnite na Makedonija, Skopje, str.370.

13. Jeremic S. and Andjelic D. (2000) Immersivevaccination of young rainbow trout(Oncorhynchus mykiss-Walbaum) with Yersiniaruckeri bacterin. Acta Veterinaria (Beograd) 50,2-3, 77-82.

14. Johnson K.A., Flynn J.K. and Amend D.F.(1982a) Duration of immunity in salmonidsvaccinated by direct immersion with Yersiniaruckeri and Vibrio anguillarum bacterins.Journal of Fish Diseases 5, 207-213.

15. Johnson K.A., Flynn J.K. and Amend D.F.(1982b) Onset of immunity in salmonid fryvaccinated by direct immersion in Vibrioanguillarum and Yersinia ruckeri bacterins.Journal of Fish Diseases 5, 197-205.

16. Johnson K.A. and Amend D.F. (1983a)Comparison of efficacy of several deliverymethods using Yersinia ruckeri bacterin onrainbow trout, Salmo gairdneri Richardson.Journal of Fish Diseases 6, 331-336.

17. Johnson K.A. and Amend D.F. (1983b) Efficacyof Vibrio anguillarum and Yersinia ruckeribacterins applied by oral and anal intubation ofsalmonids. Journal of Fish Diseases 6, 473-476.

18. Markic Z., Hristovski M., Pejkoski C., MrenoskiS. and Davceva O. (1999) First isolation andidentification of Yersinia ruckeri in Republic ofMacedonia. Book of Abstracts, MicrobiologicaBalcanica ’99, Plovdiv, Bulgaria.

19. Newmann S.G. and Majnarich J.J. (1982) Directimmersion vaccination of juvenile rainbow trout,Salmo gairdneri Richardson, and juvenile cohosalmon, Oncorhynchus kisutch (Walbaum), witha Yersinia ruckeri bacterin. Journal of FishDiseases 5, 339-341.

20. Noga E.J. (2000) Fish Disease Diagnosis andTreatment. Blackwell Publishing Professional,Ames, Iowa 50014.

21. Plumb J.J. (1999) Health maintenance andprincipal microbial diseases of cultured fishes.Iowa State University Press, Ames, Iowa, 50014,pp. 342.

22. Raida M.K. and Buchmann K. (2008) Bathvaccination of rainbow trout (Oncorhynchusmykiss) against Yersinia ruckeri: Effects oftemperature on protection and gene expression.Vaccine 26 (8), 1050-1062.

23. Rodgers C.J. (1991) The usage of vaccinationand antimicrobial agents for control of Yersiniaruckeri. Journal of Fish Diseases 14, 291–301.

24. Ross A.J. and Klontz G.W. (1965) Oralimmunization of rainbow trout (Salmogairdneri) against an etiologic agent of"Redmoutd Disease". Journal of the FisheriesResearch Board of Canada 22, 713–719.

25. Rucker A.J. (1966) Redmouth disease of rainbowtrout (Salmo gairdneri). Bulletin del’OfficeInternational des Epizooties 65, 825–830.

26. Tebbit G.L., Erikson J.D. and Vandewater R.B.(1981) Development and use of Yersinia ruckerivaccines to control enteric redmouth disease.In: International Symposium on Fish Biologics:Serodiagnostics and Fish Vaccines, Leetown,West Virginia. Developments in BiologicalStandardisation 49, pp. 395–401.

27. Tobback E., Decostere A., Hermans K.,Haesebrouck F. and Chiers K. (2007) Yersiniaruckeri infections in salmonid fish. Journal ofFish Diseases 30, 257-268.

28. Ward P.D. (1982) The development of bacterialvaccines for fish. 47-58. in Microbial diseasesof fish. ed. R.J. Roberts, Academic Press,London.

29. Woo P.T.K. and Bruno D.W. (1999) FishDiseases and Disorders Volume 3: Viral,Bacterial and Fungal Infections. CABIPublishing, Oxon OX10 8DE, UK, pp. 874.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


37

FAKTORI ZA POJAVA NA VISOK BROJ BAKTERII VO

SUROVOTO KRAVJO MLEKO

Angelovski Qup~o, Sekulovski Pavle, Jankuloski Dean,

Ratkova Marija, Kostova Sandra, Prodanov Mirko



ABSTRAKT

Ovoj trud ima{e za cel vo prv plan da ja utvrdi momentalnata sostojba vo R.Makedonija

so brojot na bakteriite vo surovoto kravjo mleko koi se eden od elementite koi go

definiraat kvalitetot na istoto, a vo vtor plan da gi opi{e nekolkute faktori

koi doveduvaat do zgolemuvawe na brojot na bakteriite vo surovoto kravjo mleko.

Za potrebite na ova istraùvawe bea analizirani 3470 primeroci na surovo kravjo

mleko za vkupen broj na bakterii, zemeni od laktofrizeri na otkupnite punktovi vo

nekolku regioni na R. Makedonija vo periodot od januari do mart 2009.

Po napravenite analizi utvrdeno e deka parametrite dadeni vo nacionalnata

legislativa gi ispolnuvaat 56.20% od primerocite. Po napravenata sporedba so

Evropskata regulativa se pokaà deka samo 18.0% od primerocite gi ispolnuvaat

kriteriumite dadeni vo istata.

Rezultatite ukaùvaat na nedovolna higiena pri ~uvaweto i iskoristuvaweto na

mle~nite kravi, nepravilno postapuvawe so mlekoto po molzeweto, a seto toa e

rezultat na nedovolnite poznavawa na farmerite za higienata vo primarnoto

proizvodstvo na mleko.

Klu~ni zborovi: TVC, kravjo mleko, kvalitet na mleko

VOVED

Vo Pravilnikot za posebnite barawa zabezbednost i higiena i na~inot i postapkataza vr{ewe na slu`benite kontroli namlekoto i mle~nite proizvodi "Sl. vesnikna RM" br.157/2007 (19) i Direktivata na EU92/46 (Council directive 92/46/EEC laying downthe health rules for the production and placing onthe market of raw milk, heat-treated milk and milk-based products, 20) se postaveni osnovnitekriteriumi spored koi se procenuvabezbednosta na surovoto kravjo mleko.Edinstvenata razlika vo navedenite dvadokumenti e preodniot period od ~etirigodini koj e vklu~en vo na{ata regulativa.

Ovoj period opi{an vo Prilog 3 predviduva

postepeno namaluvawe na brojot namikroorganizmite i brojot na somatskite

kletki vo surovoto mleko. Za 2009 godina

legislativata dozvoluva maksimalniot brojmikroorganizmi vo surovoto kravjo mleko

bide do 600.000 cfu/ml. Laboratorijata za

ispituvawe na kvalitetot na surovo mlekopri Fakultetot za veterinarna medicina vo

Skopje vo 2008 godina izgotvi preliminarna

studija za sostojbata so brojot na bakterii isomatski kletki vo surovoto kravjo mleko

(16). Toga{nite ispituvawa utvrdija deka vo

pogled na brojot na bakterii vo surovotokravjo mleko 41.55% od zemenite primeroci

gi ispolnuvaa uslovite dadeni vo doma{-

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

UDK:637.12’62.055:579.8


38

nata legislativa, dodeka 10.7% odprimerocite odgovaraa na kriteriumite naEvropskata legislativa.

Faktori koi vlijaat na vkupniot brojbakterii vo surovoto kravjo mleko

Mlekoto se sintetizira vo specijalizi-rani kletki za taa namena vo mle~nata`lezda i vo momentot na sekrecija odalveolite vo vimeto mlekoto e sterilno(17). Po ovaa faza na produkcija na mlekotokontaminacijata so mikroorganizmi moèda se javi od tri glavni izvori (3) i toa: odsamoto vime, od nadvore{nosta na vimetoi pri rakuvaweto so mlekoto i od opremataza ~uvawe na mlekoto. Zdravstvenatasostojba i higienata na ìvotnoto,okolinata vo koja se ~uva i molze iprocedurite koi se koristat za ~istewe isanitacija na opremata za molzewe i~uvawe na mlekoto se klu~ni faktori prikontaminacijata so mikroorganizmi nasurovoto mleko. Podednakvo va`ni naspomenatite se isto taka i temperaturatai vremeto na ~uvawe koi bi dozvolilemikroorganzimite da se razmnoùvaat i dago zgolemat svojot broj. Site ovie faktorivlijaat na vkupniot broj i tipot namikroorganizmi vo zbirnoto surovo mleko.

Kontaminacija so mikroorganizmi od

vimeto: Surovoto mleko pri molzeweto kajzdravi kravi normalno sodrì nizok brojna mikroorganizmi i generalno sodrìpomalku od 1000 bakterii vo ml (10). Zarazlika od zdravoto vime koe doprinesuvavo mal stepen ili nezna~itelno kon brojotna mikroorganizmi vo mlekoto, kravite somastitis imaat potencijal da izla~uvaatogromen broj na mikroorganizmi vozbirnoto surovo mleko. Ova vlijanie namastitisot vrz vkupniot broj mikroorga-nizmi vo zbirnoto mleko zavisi od sojot napatogenite mikroorganizmi, fazata nainfekcijata i procentot na zaboleni kravivo stadoto. Inficiranite grla imaatpotencijal da izla~uvaat i preku 10 7

bakterii vo ml (3).Od mikroorganizmite predizvikuva~i

na mastitisi utvrdeno e deka najgolemovlijanie na vkupniot broj imaat bak-teriite kako Streptococcus spp., a kakonajbitni od niv se S. agalactiae i S. uberis.

Mora da se napomene i deka Staphylococcus

aureus ne se smeta za eden od povlijatelnitefaktori iako se utvrdeni i do 60.000bakterii vo ml pri infekcija so ovojmikroorganizam (7). Samata detekcija napatogenite mikroorganizmi vo mlekoto nesekoga{ ukaùva deka poteknuvaat odìvotni so mastitis. Ovie potencijalnipredizvikuva~i na mastitisi moàt da sejavat vo mlekoto od drugi izvori kako napr. ne~isti ìvotni, slaba higiena naopremata ili pak lo{o izvedeno ladewe namlekoto. Zgolemuvaweto na brojot nasomatski kletki vo mlekoto moè daposluì kako dokaz deka bakterijata kojapredizvikuva mastitis moè da prediz-vikuva i zgolemen broj bakterii vomlekoto. Ova se ~ini poverodostojno zaStreptococcus spp. otkolku za Staph. aureus, kojse izla~uva vo mlekoto vo pomal broj (4).Sepak S. agalactiae i Staph. aureus ne serazvivaat zna~ajno na opremata za molzewei zatoa nivnoto prisustvo vo zbirnotomleko se smeta za silen dokaz deka tiepoteknuvaat od inficirani ìvotni (3, 7).

Predizvikuva~ite na enviromentalnitemastitisi (vklu~uvaj}i gi tuka koli-formnite bakterii, streptokokite iodredeni koagulaza-negativni stafilo-koki) se prirodno povrzani so okolinatavo koja ìvotnite prestojuvaat i moè davlijaat na brojot na bakterii vo zbirnotomleko (1, 18).

Kontaminacija so mikroorganizmi od

nadvore{nosta na vimeto: Nadvore{nostana vimeto i boskite moàt da bidatnaseleni so mikroorganizmi koi prirodnose povrzani so koàta na ìvotnoto ili sookolinata vo koja ìvotnoto se ~uva imolze. Direktnoto vlijanie na ovieprirodni inhabitanti se smeta za malfaktor vo kontaminacijata na zbirnotomleko i poradi pri~inata {to oviemikroorganizmi ne se razmnoùvaatzna~ajno vo mlekoto. Od pogolemo zna~ewese onie mikroorganizmi koi rastat i serazmnoùvaat na vimeto zagadeno so kal,feces, hrana ili postelka.

Vimeto i boskite na kravite neizbe`nose zagaduvaat dodeka tie leàt vo {taliteili koga se ~uvaat vo kallivi ispusti.Iskoristenata postelka sodrì ogromenbroj na mikroorganizmi. Vkupniot broj nabakterii naj~esto preminuva i preku 108-1010/g. (1, 3, 8, 18). Mikroorganizmite koi

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

39

poteknuvaat od postelkata i go konta-miniraat vimeto se naj~esto: streptokoki,stafilokoki, koliformni, sporogenibakterii i drugi Gram-negativnimikroorganizmi. Na vimeto moè redovnoda se pronajdat i termofilni (bakterii koija preìvuvaat pasterizacijata) ipsihrofilni soevi na bakterii (bakteriikoi rastat na niski temperaturi)naveduvaj}i deka kontaminacijata odnadvore{nosta na vimeto moè da imaogromno vlijanie vrz vkupniot broj nabakterii (3).

Vlijanieto na odrùvaweto na

opremata i procedurite za sanitacija:

Stepenot na higienata na sistemot zamolzewe vlijae na vkupniot broj bakteriinajmnogu od site drugi navedeni faktori(13). Ostatocite od mleko na kontaktnitepovr{ini na opremata go podrùvaatrastot na ogromen broj na mikroorganizmi.Ovie povr{ini se idealni za razvojot namikroorganizmi koi poteknuvaat odokolinata (od postelkata, hranata,|ubreto). Nepravilnite proceduri za~istewe i sanitacija moàt da vlijaat nastepenot na bakteriski razvoj na povr{i-nite na sistemot za molzewe. Ova se odvivaili so zaostanuvawe na mleko vo sistemotvo koe ponataka se razvivavaat mikroorga-nizmi ili so vospostavuvawe na uslovi prikoi se razvivaat samo odredeni grupi namikroorganizmi. Porezistentni-te i/ilitermofilnite bakterii moàt dapreìveat vo pomal broj na povr{inite naopremata za koi se smetalo deka se dobrois~isteni so topla voda. Ako pri ovazaostane pomala koli~ina na mleko toga{se javuva rast na ovie mikroorganizmi.Starite gumeni i napuknati delovi odopremata se smetaat za dobar izvor na ovietermofilni bakterii. Neefikasna sa-nitacija i ~istewe, so koristewe naponiski temperaturi i/ili bez hemiskosredstvo za ovaa namena doveduva dozgolemen rast na poneotporni, brzorazmnoùva~ki Gram-negativni mikroorga-nizmi (koliformni i Pseudomonas spp.) imle~ni streptokoki (13).

Temperatura i vreme na ~uvawe na

mlekoto: ûvaweto na niska temperatura,koe go prevenira rastot na ostanatitemikroorganizmi vo isto vreme gi pre-

ferira psihrofilnite bakterii koi moèda se najdat vo mlekoto poteknuvaj}i odne~isti ìvotni, od okolinata i od slaboodrùvana oprema. Minimiziraweto nanivoto na kontaminacija na mlekoto odovie izvori }e go namali i brojot napsihrofilnite bakterii i nivnotopozna~ajno u~estvo vo vkupniot brojbakterii. Ovoj tip na bakterii se osetlivina termi~ki tretman i ne ja preìvuvaatpasterizacijata.

Pri uslovi na lo{o izvedeno ladewe namlekoto na temperaturi povisoki od 6°C,ovozmoèni se uslovi za razvoj i na drugimikroorganizmi osven na psihrofilnite.Iako vakvi incidenti se poretko seslu~uvaat, potrebno e pogolemo vnimaniepri transportot na mlekoto so kanti.Streptokokite naj~esto se povrzuvaat soslaboto ladewe na mlekoto. Ovie bakteriija zgolemuvaat i kiselosta na mlekoto.Odredeni soevi se odgovorni i za pojavatana neprijaten miris kaj mlekoto.Temperaturata na ~uvawe na mlekoto nad15°C ovozmoùva razvoj tokmu na oviebakterii (6).

Sepak tipot na bakterii koi se raz-vivaat i preovladaat vo vkupnatabakteriska populacija najmnogu zavisi odinicijalnata mikroflora na surovotomleko (3).

MATERIJAL I METODI

Za opredeluvawe na vkupniot brojmikroorganizmi bea analizirani 3470primeroci vo periodot od januari do mart2009 zemeni od proizvoditeli niz razli~niregioni vo R. Makedonija. Ovie primerocibea zemeni i dostaveni vo plasti~nisterilni ~a{ki vo koli~ina od 50 ml vo koiima{e konzervans Azidiol (0,25 ml).Primerocite po zemaweto bea transporti-rani na temperatura od 4ºC do Labo-ratorijata za ispituvawe na kvalitetot nasurovo mleko pri Fakultetot za veterinarnamedicina vo Skopje.

Site primeroci bea analizirani poakreditirana metoda vo soglasnost so ISO17025 spored referenci od IDF Standard161A:1995 Milk-Quantitative determination ofbacteriological quality.

Instrument koj se koriste{e zaispituvawata e Bactoscan 8000S (Foss Electric,

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


40

Denmark). Ovoj aparat raboti na princip naboewe na bakteriite so fluoroscentna boja.Vo postapkata, po boeweto na bakteriite,tenok film od primerokot mleko nanesen narotira~ki disk pominuva pod objektivot nafluoroscenten mikroskop. Ovoj mikroskopgi broi oboenite bakterii kako svetlosnipulsirawa koi se konvertiraat po elktron-ski pat i se prikaùvaat kako numeri~kirezultat.

REZULTATI

Od dobienite rezultati (Tabela 1) moèda se zaklu~i deka spored doma{nataregulativa 56.20% od primerocite giispolnuvaat zadadenite kriteriumi. Ova ezna~itelno podobruvawe za kratok period odna{ata minatogodi{na studija vo koja samo41.55% od primerocite gi ispolnuvaazadadenite kriteriumi.

Godina Vkupen broj mikroorganizmi Broj na primeroci %

Von pravilnik nad 600.001 cfu/ml 1517 43.72

2009 do 600.000 cfu/ml 299 8.61

2010 do 400.000 cfu/ml 543 15.65

2011 do 200.000 cfu/ml 485 13.98

2012 do 100.000 cfu/ml 626 18.04

Vkupno: 3470 100.0

Tabela 1. Rezultati za vkupniot broj na mikroorganizmi klasificirani spored Pravilnikot 157

Brojot na ispitanite primeroci koi giispolnuvaat kriteriumite od Evropskataregulativa (Council Directive 92/46 EEC) zavkupniot broj bakterii iznesuva 626primeroci ili 18.0%. Ovoj rezultat moè dase okarakterizira kako slab, no sepak i voovaa kategorija ima podobruvawe odminatogodi{nite rezultati kade u~estvotona primeroci koi sodrèa do 100.000 cfu/mliznesuva{e 10.7%. Toa zna~i deka doma{niteproizvoditeli na mleko gi prifa}aatsovremenite normi i metodi vo pogled nahigienata, molzeweto, ishranata i ~uvawetona molznite kravi.

DISKUSIJA

Procentualnoto u~estvo na primerocikoi gi ispolnuvaa kriteriumite dadeni vodoma{nata legislativa iznesuva{e56.20%. Vo odnos pak na Evropskata

Tabela 2. Rezultati za vkupniot broj na mikroorganizmi klasificirani sporedCouncil Directive 92/46 EEC

Kategorija Vkupen broj na mikroorganizmi %

primeroci koi gi ispolnuvaatkriteriumite dadeni voCouncil Directive 92/46 EEC 0-100,000 18.0

primeroci koi ne gi ispolnuvaatkriteriumite dadeni voCouncil Directive 92/46 EEC 100,001 i pove}e 82.0

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

41

legislativa ova u~estvo iznesuva 18.0%.Postoi podobruvawe vo ovaa kategorija voodnos na minatogodi{nata studija (16) kadeu~estvoto iznesuva{e 41.55% odnosno10.7%.

Kontaminacijata so mikroorganizmi nasurovoto mleko moè da bide so raznividovi na bakterii od mnogu izvori.Poradi ova odreduvaweto na pri~inata zapojavata na visok broj bakterii ne esekoga{ lesno. Iako naj~esto postoi edenvaèn izvor za visokiot broj bakterii vozbirnoto mleko, ova moè da bide rezultati na kombinacija od pove}e faktori (na pr.ne~ista oprema i slabo ladewe).

ZAKLUÔK

Po napravenite ispituvawa i sumirawena rezultatite zaklu~okot e deka hi-gienskite normi vo primarnoto proiz-vodstvo na kravjo mleko vo R. Makedonijaseu{te se na nisko nivo. So isklu~ok na malbroj na farmeri, pogolemiot del od niv negi po~ituvaat dosledno procedurite zahigiena vo ~uvaweto, iskoristuvaweto ihraneweto na molznite kravi. Ova sigurnodeka ja naglasuva potrebata od dopol-nitelno angaìrawe na licata koi sevklu~eni vo celiot proces na mleko-proizvodstvo tuka vklu~uvaj}i gi far-merite, doktorite po veterinarna medi-cina koi rabotat vo praksata, nau~niotkadar od obrazovnite institucii kako ilicata zadolèni za ovaa problematika vomlekarite.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


42

LITERATURA:

1. Bramley, A.J. 1982. Sources of Streptococcusuberis in the dairy herd I. Isolation from bovinefeces and from straw bedding of cattle. J. DairyRes. 49:369.

2. Bramley, A.J., C.H. McKinnon, R.T. Staker andD.L. Simpkin. 1984. The effect of udderinfection on the bacterial flora of the bulk milkof ten dairy herds. J. Appl. Bacteriol. 57:317.

3. Bramley, A.J. and C.H. McKinnon. 1990. Themicrobiology of raw milk. pp. 163-208 In DairyMicrobiology, Vol. 1. Robinson, R.K. (ed.)Elsevier Science Publishers, London.

4. Fenlon, D.R., D.N. Logue, J. Gunn, and J.Wilson. 1995. A study of mastitis bacteria andherd management practices to identify theirrelationship to high somatic cell counts in bulktank milk. Brit. Vet. J. 151:17.

5. Galton, D.M., R.W. L.G. Petersson, W.G.Merrill, D.K. Bandler, and D.E. Shuster. 1984.Effects of premilking udder preparation onbacterial counts, sediment and iodine residuein milk. J. Dairy Sci. 67:2580.

FACTORS THAT INFLUENCE HIGH BACTERIALCOUNT IN RAW COW MILK

Angelovski Ljupco, Sekulovski Pavle, Jankuloski Dean, Ratkova Marija, Kostova Sandra, Prodanov Mirko

Department for food safety, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje,


ABSTRACT

This paper had two aims. The first one was to evaluate the current situation with the bacterial count in theraw cow milk in R. of Macedonia, which is one of the elements that define the raw milk quality. The secondaim was to describe several factors that influence the most the bacterial count in the raw cow milk.For the purposes of this study 3470 milk samples, taken from milk cooling tanks in several regions in R. ofMacedonia were taken in the period from January - March in 2009 year.After the tests were finished it was identified that 56.20% of the samples fulfill the criteria given in thenational legislative. Compared with the EU legilsative it was noted that only 18.0% of the samples meetthe given criteria.The results obtained clearly indicate at the insufficient hygiene in the breeding of the milk cows and incorrectmilk handling after the milking as a result of the unsatisfactory farmers knowledge for the hygiene proceduresin the primary milk production.

Key words: TVC, cow milk, milk quality

6. Gehringer, G. 1980. Multiplication of bacteriaduring farm storage. In Factors influencing thebacteriological quality of raw milk.International Dairy Federation Bulletin,Document 120.

7. Gonzalez, R.N., D.E. Jasper, R.B. Busnell, andT.B. Farber. 1986. Relationship betweenmastitis pathogen numbers in bulk tank milkand bovine udder infections. J. Amer. Vet. Med.Assoc. 189:442.

8. Hogan, J.S., K.L. Smith, K.H. Hoblet, D.A.Todhunter, P.S. Schoenberger, W.D. Hueston,D.E. Pritchard, G.L. Bowman, L.E. Heider,B.L. Brockett and H.R. Conrad. 1989. Bacterialcounts in bedding materials used on ninecommercial dairies. J. Dairy Sci. 72:250.

9. Jeffrey, D.C. and J. Wilson. 1987. Effect ofmastitis-related bacteria on the total bacteriacounts of bulk milk supplies. J. Soc. DairyTechnol. 40(2):23.

10. Kurweil, R., and M. Busse. 1973. Total countand microflora of freshly drawn milk.Milchwissenschaft 28:427.

11. Richardson, G.H.. 1985. Standard Methodsfor the Examination of Dairy Products, 15th

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

43

ed. American Public Health Association.Washington D.C.

12. McKinnon, C.H., G.J. Rowlands, and A.J.Bramley. 1990. The effect of udderpreparation before milking and contaminationfrom the milking plant on the bacterialnumbers in bulk milk of eight dairy herds. J.Dairy Res. 57:307.

13. Olson, J.C. Jr., and G. Mocquat. 1980. Milkand Milk Products. P.470. In MicrobialEcology of Foods. Vol. II. J.H. Silliker, R.P.Elliott. A.C. Baird-Parker, F.L. Bryan, J.H.Christion, D.S. Clark, J.C. Olson, and T.A.Roberts (eds.). Academic Press, New York,NY.

14. Palmer, J. 1980. Contamination of milk fromthe milking environment. In FactorsInfluencing the Bacteriological Quality ofRaw Milk. International Dairy FederationBulletin, Doc. 120.

15. Pankey, J.W. 1989. Premilking udder hygiene.J. Dairy Sci. 72:1308.

16. Angelovski, Q., Jankuloski, D., Kosto-va, S., Ratkova, M., Erakovi}-Tokali},

I., Sekulovski, P. 2008. Kvalitetot na

surovoto kravjo mleko vo Republika

Makedonija sogledan preku ispituvawe

na brojot somatski kletki i brojot

mikroorganizmi. Makedonski Veteri-

naren Pregled Vol.31, No.1.

17. Tolle, A. 1980. The microflora of the udder.p 4. In Factors Influencing the BacteriologicalQuality of Raw Milk. International DairyFederation Bulletin, Document 120.

18. Zehner, M.M., R.J. Farnsworth, R.D.Appleman, K. Larntz, and J.A. Springer.1986. Growth of environmental mastitispathogens in various bedding materials. J.Dairy Sci. 69:1932.

19. Pravilnik za posebnite barawa za

bezbednost i higiena i na~inot i

postapkata za vr{ewe na slu`benite

kontroli na mlekoto i mle~nite

proizvodi. "Sl. vesnik na RM" 157/2007

20. EU 92/46/EEC Council directive laying downthe health rules for the production and placingon the market of raw milk, heat-treated milkand milk-based products. www.eur-lex.europa.eu.

21. Rysanek, D., Babak, V. and Zouharova, M. Bulktank milk somatic cell count and sources of rawmilk contamination with mastitis pathogens.Veterinarni medicina 52:223-230. 2007

22. Jayarao, B.M., Pillai, S.R., Sawant, A.A.,Wolfgang, D.R. and Hegde, N.V. Guidelines formonitoring bulk tank milk somatic cell andbacterial counts. J. Dairy Sci. 87:3561–3573.2004

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


45

VOVED

@ivotnite dostaveni za kolewe moàtpotencijalno da bidat inficirani somikroorganizmi, prosledeno so klini~kiznaci detektirani pri pregledot ante-mortem,ili lezii detektirani pri inspekcijata post-mortem (1). Izve{taite ukaùvaat deka pri

ISTRA@UVAWE ZA ULOGATA NA OFICIJALNIOT VETERINAR

VO VKRSTENATA KONTAMINACIJA NA ORGANITE I TRUPOT

NA LINIJA ZA KOLEWE SO PRIMENA NA MARKER

MIKROORGANIZMI

Jankuloski Dean, Prodanov Mirko, Angelovski Qup~o,

Ratkova Marija, Kostova Sandra, Sekulovski Pavle



ABSTRAKT

Mesoto od cica~i i ìvina e predmet na posebnite propisi pretstaveni vo Aneks IV od

Regulativata 852/2004/EEC. Regulativata se bazira na principot na individualen pregled i

ako e neophodno, palpacija i incizija na limfni jazli, organi i na mesta kade e neophodno na

trupot od zaklanite ìvotni na linijata za kolewe. Potencijalno patogenite agensi

prisutni na trupot i organite preku fizi~kiot kontakt (palpacija i incizija) gi

kontaminiraat racete i opremata na pregleduva~ot, {to pretstavuva rizik za vkrstena

kontaminacija. Ulogata na oficijalniot veterinar (OV) vo transferot na kontaminentite

e isklu~itelno zna~ajna, imaj}i vo predvid, deka vo tekot na raboteweto manipulira so golem

broj organi i trupovi. Za da se utvrdi vlijanieto na OV vo kontaminacija na trupovite pri

pregledot na meso vo ovaa studija zemavme 12 komleti govedski i 18 kompleti ov~i organi i gi

inokuliravme so dva laboratoriski marker mikroorganizmi E. coli K12 i Pseudomonas fluorescens.

Organite bea podeleni vo tri grupi po 6 primeroci i istite bea numerirani. Pregledot na

organite e vr{en od primerok 1 do primerok 6 vo tri razli~ni proceduri: 1) bez miewe na

racete i sanitacija na noòt pome|u sekoj poedine~en primerok; 2) so miewe na racete i bez

sanitacija na noòt pome|u sekoj poedine~en primerok; 3) so miewe na racete i so sanitacija

na noòt pome|u sekoj poedine~en primerok. Potoa, od sekoj komplet organi be{e odreden

brojot na marker mikroorganizmite i zemeni brisevi od opremata koja se koriste{e za pregled,

kako i od racete na OV pred pregledot i po pregledot na organite. Od dobieniot broj marker

mikroorganizmi se zabeleùva deka vo procedurata kade ne e vr{ena sanitacija ima najgolem

transfer na marker mikroorganizmite, dodeka vo procedura kade ima sanitacija

kontaminacijata e prekinata i ne se prenesuva ponatamu. Od brisevite zemeni od opremata i

od racete na pregleduva~ot po mieweto se zabeleùva deka i pokraj mieweto na opremata

ostanuvaat marker mikroorganizmi.

Klu~ni zborovi: regulativa 852/2004/EEC, oficijalen veterinar, e. coli, pseudomonas fluorescens

inspekcijata post-mortem na ̀ ivotni koi pripregledot ante-mortem ne pokaàle klini~kiznaci mo`no e da se detektiraat edinstveno20% od site makroskopski patolo{kipromeni koi vsu{nost pretstavuvaat samo1%, ili pomalku od brojot na ìvotnite (1,4). Od druga strana, ìvotnite za kolewemoàt da bidat i nositeli na patogeni

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

UDK:637.5.055:579.8:614.31


46

mikroorganizmi vo razli~ni tkiva, a pritoapri inspekcijata ante mortem da ne pokaùvaatklini~ki znaci ili patolo{ki promeni koipodocna }e bidat vidlivi pri inspekcijatapost-mortem (1, 2). Vo tekot na koleweto iobrabotkata na trupovite, patogenitemikroorganizmi moàt direktno ili indi-rektno da bidat preneseni na mesoto iliorganite na koi prethodno ne bile prisutni.Mikroorganizmite ne se vidlivi za OV votekot na sproveduvaweto na konvencio-nalnata inspekcija na trupot, i so samatamanipulacija na trupot i organite pri post-mortem pregledot, moè da nastanedopolnitelna kontaminacija (3, 5).

Mesoto od cica~i i ìvina e predmet naposebni propisi pretstaveni vo Aneks IV odRegulativata 852/2004/EEC za organizacija navnatre{niot nadzor na proizvoditelite naproizvodi od animalno poteklo nameneti zaishrana na lu|eto (1, 5). Regulativata sebazira na principot na individualenpregled, i ako e neophodno, palpacija iincizija na limfnite jazli, organite i kadee neophodno na trupot od zaklanite ìvotnina linijata za kolewe. Edna od najva`niteceli na post-mortem inspekcijata na mesoto eda se prevenira prenesuvawe na zoonotskiteinfekcii kon potro{uva~ot odnosno mesotoi organite koi ne se bezbedni da ne stignatvo lanecot na hranata (6, 7, 8). Potencijalnopatogenite agensi prisutni na trupot iorganite preku fizi~kiot kontakt (incizijai palpacija) gi kontaminiraat racete iopremata na OV {to pretstavuva zna~aenrizik za vkrstena kontaminacija. Preven-cijata na vkrstenata kontaminacija pripregledot na mesoto e mo`na samo ako seidentifikuvaat pati{tata na transfer, akose procenat i prekinat. Ulogata na OV votransferot na kontaminentite e isklu-~itelno zna~ajna, imaj}i vo predvid, deka votekot na raboteweto manipulira so golembroj organi i trupovi.

MATERIJAL I METODI

Oficijalen veterinar

Sekoj od primerocite vo studijata be{epredmet na oficijalna post-mortem inspek-cija izvedena od OV, so pove}e od 30 godi{norabotno iskustvo, fakt koj be{e odisklu~itelno zna~ewe vo procenkata navlijanieto na rutinskoto rabotewe na

iskusen oficijalen veterinar i negovotovlijanie vrz induciranata vkrstena-kontaminacija.

Marker mikroorganizmi

Koristevme dva laboratoriski markermikroorganizmi E. coli K12 i Pseudomonasfluorescens koi se rezistentni konantibiotici.

E. coli K12So eza zedovme edna potvrdena kolonija

E. coli K12 (200 μl rezistentna naNalidiksi~na kiselina) od povr{inata naprethodno zaseana plo~a so nutritiven agari inkubirana na temperatura od 37°C za 24~asa vo aerobni uslovi. Kolonijata jasuspendiravme vo epruveta so 10 ml HBI (heartbrain infusion broth, Merck, Germany) i jainkubiravme na 37°C, za 24 ~asa zazbogatuvawe, odnosno za podgotovka narabotna kultura. Po predvidenatainkubacija, 1 ml od rabotnata kulturaprefrlivme vo epruveta so 10 ml MRD(maximum recovery diluents, Oxoid, UK) zapodgotovka na inicijalen inokulum zakontaminacija na organite i 1 mlprefrlivme vo 9 ml MRD so ponatamo{nidecimalni razreduvawa za opredeluvawe nabrojot na bakterii vo ml inokulum.Inokulumite vo volumen od 10 ml bakteriskasuspenzija vo MRD koja sodrì 7,98 log E. coliK12/ml bea koristeni i za kontaminacija naorganite od dvata ìvotinski vidakoristeni vo eksperimentov-goveda i ovci.Aplikacijata na inicijalniot inokulum javr{evme so isturawe na MRD suspenzijata popovr{inata na organite i temelno jarazma~kavme so dlankite so primena nasterilni rakavici.

Pseudomonas fluorescensSo eza zedovme edna potvrdena kolonija

Ps. fluorescens (rezistenten na cephaloridine,fucidin i cetrimide antibiotski dodatok) odpovr{inata na predhodno zaseana plo~a CFC

agar (Pseudomonas C-F-C Selective Agar, Merck,Germany) inkubirana na 30°C, za 24 ~asa.Kulturata ja suspendiravme vo epruveta so10 ml TBS (Tryptic Soy Broth, Merck, Germany)i go inkubiravme na 300C, za 24 ~asa. Popredvidenata inkubacija 1 ml od rabotnatakultura prefrlivme vo epruveta so 10 mlMRD za podgotovka na inicijalen inokulumza kontaminacija na organite i 1 ml

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

47

prefrlivme vo 9 ml MRD so ponatamo{nidecimalni razreduvawa za opredeluvawe nabrojot na bakterii vo ml inokulum. Ovojinokulum be{e iskoristen vo testirawetoedinstveno za govedskite organi. Ino-kulumot vo koli~estvo od 10 ml bakteriskasuspenzija vo MRD koja sodrì 7,69 log Ps.frulorescens/ml be{e apliciran vo limfnitejazli so injektirawe. Izvr{ivme injekti-rawe vo Ln. eparterialis, Ln. bifurcations sinister,Ln. bifurcationis dexter, Lnn. mediastinalescraniales, mediales et caudales.

Organi od zaklani ìvotni

Koristevme organi od goveda i ovcineposredno zaklani vo klanica. Organite gipodelivme vo grupi. Go inokuliravme samoprviot organ od sekoja grupa so prethodnopodgotveniot inokulum so marker mikro-organizmi. Inukolacijata se vr{e{e vonajkratok moèn rok po egzenteracijatanajdocna po 15 minuti.

Ov~i organiBea upotrebeni 18 kompleti ov~i organi

od gradnata praznina sostaveni od dvetebelodrobni krila i srce povrzani soprirodnite vrski. Organite bea podeleni vo6 grupi sostaveni od 3 kompleti organi.Istite so nalepnica bea ozna~eni so broj nagrupata i broj na primerokot.

Govedski organiBea uporebeni 12 govedski beli drobovi

sostaveni od dvete belodrobni krilapodeleni vo dve grupi od 6 organi.Belodrobnite krila bea ozna~eni so brojotna grupata i brojot na primerokot vo sekojagrupa poedine~no. —

Brisevi od dlankite, prestilkata i noòt

na OV

Brisevite bea zemeni od razli~ni delovina opremata i od prestilkata na OV i toa,lateks rakavici na racete, nametka vo vremepred, vo tekot i po raboteweto.

Postapka so ov~ite organi

Vrz trite grupi ov~i organi primenivmetri razli~ni proceduri.

Procedura 1: Organite od prvata grupa gipregleduvame so palpacija i incizija odprimerokot broj 1 kon primerokot broj 6, bezmiewe na racete i sanitacija na noòtpome|u sekoj poedine~en primerok

Procedura 2: Organite od vtorata grupagi pregleduvavme so palpacija i incizija odprimerokot broj 1 kon primerokot broj 6 somiewe na racete i bez sanitacija na noòtpome|u sekoj poedine~en primerok

Procedura 3: Organite od tretata grupagi pregleduvavme so palpacija i incizija odprimerokot broj 1 kon primerokot broj 6 somiewe na racete i so sanitacija na noòtpome|u sekoj poedine~en primerok

Potoa sekoj komplet organi gi vnesovmevo sterilna stomaher kesi i go tretiravmekako edna proba i gi testiravme na markermikroorganizmi E. coli K12.

Postapka so govedskite organi

Vrz dvete grupi govedski organiprimenivme dve razli~ni proceduri.

Procedura 1: Organite od prvata grupa gipreleduvavme so palpacija i incizija odprimerokot broj 1 kon primerokot broj 6 bezmiewe na racete i sanitacija na noòtpome|u sekoj poedine~en primerok

Procedura 2: Organite od vtorata grupagi pregleduvavme so palpacija i incizija odprimerokot broj 1 kon primerokot broj 6 somiewe na racete i so sanitacija na noòtpome|u sekoj poedine~en primerok

Po pregledot govedskite belodrobnikrila so no` gi podelivme po nadol`nataoska-medijana na levo i desno belodrobnokrilo. Ednoto belodrobno krilo be{eispituvano na E. coli marker, drugoto na Ps.fluorescens.

Zemawe primeroci od organite

Primerocite od site organi gi zemavmeindividualno so plaknewe so soodvetenmikrobiolo{ki rastvoruva~ ili bujon (MRD,HIB ili TSB). Organite po pregledot gistavavme vo stomaher kesa prethodnoozna~ena so brojot na grupata i brojot naprimerokot. Potoa, ov~ite organi odprocedurata 1, 2 i 3 i govedskite odprocedurata 1 gi plaknevme so dodavawe 75ml MRD, i za govedskite od procedurata 2 sododavawe 75 ml TSB. Potoa stomaher kesitesilno gi me{avme so race 1 minuta.

Za da ja izbegneme mo`nosta odkontaminacija na primerokot vo tekot naprocedurata na zemawe primeroci,ispirocite od organite bea zemeni voobraten redosled od redosledot na pregledotzapo~nuvaj}i so organot broj 6 kon organotso broj 1 za sekoja grupa poedine~no.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


48

Ispirokot od organite go prefrlavme vo 180ml plasti~ni sterilni ~a{ki ozna~eni sobroj na primerok i broj na organot i vedna{gi ispora~uvavme vo laboratorija natestirawe.

Laboratoriska postapka

Broewe marker mikroorganizmi od sekoj

primerok

Od sekoj ispirok podgotvivme decimalnorazreduvawe so prefrlawe 1 ml vo epruvetakoja sodrì 9 ml MRD, dobivaj}i razreduvawaod 10-1 do 10-3. Od sekoe razreduvawe vo praznapetrieva plo~a prefrlavme po 1 ml. Zatestirawe koristevme metod na razleaniplo~i. Za E. coli K12 razleavme vrz plo~ataso suspenzija 20 ml VRBG inkorporiran so 200mg/ml nalidiksi~na kiselina, a za testirawena Ps. fluorescens CFC agar koi sodrìantibiotski dodatok zagreani na 47°C.

Detekcija na prisustvo na test

mikroorganizmi vo ispirokot od sekoj

primerok

Mililitar od ispirokot prefrlivme voepruveta koja sodrì 10 ml HIB vo inkubatorza 24 ~asa na 370C za zbogatuvawe i kontrolana prisustvo na E. coli K12. Po inkubacijata,so eza so metod na iscrpuvawe be{einokuliran vrz povr{inata na petrievaplo~a so VRBG koja sodrì 200 μg/mlNalidiksi~na kiselina. Istoto gonapravivme i za sekoj ispirok za test na

prisustvo na Ps. fluorescens, koj poinkubacijata vo TSB za 24 ~ na 300C be{einokuliran so eza vrz povr{inata na CFCagar koi sodrì antibiotski dodatok.

Detekcija na test mikroorganizmi od

brisevi, oprema i pribor na OV

Brisevite bea zemeni so primena nametodot na vlaèn i suv bris. Brisevite beavneseni vo epruveti so 10 ml MDR, i kratkovreme po zemaweto bea odneseni volaboratorija za obrabotka. Po me{aweto nabrisevite vo epruvetata so vorteks, 1 ml odsekoj bris be{e premesten vo epruveti koisodràt 10 ml TSB i HIB za detekcija naprisustvo na marker mikroorganizmite E.coli i Ps. fluorescens. HIB be{e inkubiran 37°C,a TSB be{e inkubiran na 30°C vo vreme od 24~asa. Site bujoni za zbogatuvawe, so eza beainokulirani na povr{inata na VRBG i CFCmediumi inkorporirani so antimikrobnisupstancii koj go inhibiraat rastot na sitemikroorganizmi, osven marker mikroorga-nizmite koristeni za testot.

REZULTATI

Rezultati od pregledot na ov~ite organi

Rezultatite od istraùvaweto sepretstaveni vo log/ml od ispirokot, i sedadeni vo tabela 1. Organite ozna~eni soprimerok 1 vo trite grupi se inokulirani sotest mikroorganizmi.

Tabela 1. Rezultati od procedurite 1, 2 i 3 pri pregledot post-mortem pri pregled na ov~ite organiizrazeni vo log

Primerok 1 Primerok 2 Primerok 3 Primerok 4 Primerok 5 Primerok 6

grupa 1 4,74 3,27 2,3 2 2 0

grupa 2 4,21 3,2 1,25 0 0 0

grupa 3 4,32 0 0 0 0 0

Se zabeleùva deka procedurata 1 vo koja OV ne gi mie racete i noòt e pri~ina zanajgolem transfer na marker mikroorganizmite. So vakvata postapka kontaminacijata eprenesena do primerokot broj 5. Sprotivno na ova, procedurata 3 vo koja OV gi mie racete igo mie i sanitira noòt vedna{ po prviot kontaminiran organ kontaminacijata e prekinata,odnosno ne se prenesuva ponatamu. Grafi~ki prikaz na dobienite rezultati e pretstaven vografikon 1.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

49

Grafikon 1. Rezultati od procedurite 1, 2 i 3 pri pregledot post-mortem.

I pokraj toa {to so metodot na broewe na marker mikroorganizmite vo ispirokot jautvrdivme granicata na kontaminacija na organite za sekoja grupa, izvr{ivme ponatamo{nadetekcija na nivno prisustvo vo organite koj dadoa negativni rezultati. Pritoa utvrdivmedeka kontaminacijata e prisutna i vo eden do dva organi vo sekoja grupa vo koja ne sme utvrdilemarker mikroorganizmi, odnosno nivniot log/ml bil 0. Rezultatite za detekcija na E. coli K12 vo ispirokot od ov~ite kompleti organi se dadeni vo tabela 2.

Tabela 2. Rast na E. Coli K 12 po zbogatuvawe na ispirokot vo HIB na VRBG

Primerok 1 Primerok 2 Primerok 3 Primerok 4 Primeork 5 Primeork 6

grupa 1 pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno

grupa 2 pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno negativno negativno

grupa 3 pozitivno pozitivno negativno negativno negativno negativno

Rezultati od pregledot na govedskite organi

Marker mikroorganizam E. coli K 12Rezultatite od istra`uvaweto za prisustvo na E. coli K 12 se pretstaveni vo log/ml od

ispirokot i se dadeni vo tabela 3. Organite ozna~eni so primerok 1 vo dvete grupi seinokulirani so test mikroorganizmi.

Tabela 3. Rezultati od procedurite 1 i 2 pri pregledot post-mortem na govedskite organi izrazeni vo log

Primerok 1 Primerok 2 Primerok 3 Primerok 4 Primerok 5 Primerok 6

grupa 1 4,2 2,1 0,92 0 0 0

grupa 2 4,0 0,69 0 0 0 0


50

Se zabeleùva deka transverot na kontaminacija e zna~itelno pomal vo sporedba so ov~iteorgani pri pribli`no isto koli~estvo inicijalni inokulumi. Pri~inata za toe verojatno emasata i pogolemata povr{ina na govedskite organi. Pri primena na procedurata 1 vo kojaOV ne gi mie racete i noòt utvrdivme transfer samo do tretiot primerok. Za sporedba, soprimena na procedurata 2 vo koja OV gi mie racete i go mie i sanitira noòt vedna{ me|usekoj pregledan organ kontaminacijata se prenesuva za eden organ pove}e vo sporedba soov~ite organi me|utoa so nezna~itelno nivo na kontaminacija od 0,69 log/ml. Grafi~ki prikazna dobienite rezultati e pretstaven vo grafikon 2.

Grafikon 2. Rezultati od procedurite 1 i 2 pri pregledot post-mortem

Identi~no kako i vo slu~ajot so ov~ite organi i kaj govedskite organi pristapivme kondetekcija na prisustvo na marker mikroorganizam E. coli K12 vo ispirokot od negativniteorgani. I vo ovoj slu~aj utvrdivme deka kontaminacijata e prenesena vo dva sledni organa vosekoja grupa vo koi ne sme utvrdile marker mikroorganizmi odnosno nivniot log/ml bil 0.Rezulatatite od detekcijata na E. coli K 12 vo ispirokot od govedskite belodrobni krila sedadeni vo tabela 4.

Tabela 4. Rast na E. coli K 12 po zbogatuvawe na ispirokot vo HIB na VRBG



grupa 2 pozitivno pozitivno pozitivno negativno negativno negativno

Marker mikroorganizam Ps. fluorescesRezultatite od istraùvaweto za prisustvo na Ps. fluoresces se predstaveni vo log/ml od

ispirokot i se dadeni vo tabela 5. Organite ozna~eni so primerok 1 vo dvete grupi seinokulirani so test mikroorganizmi.

Tabela 5. Rezultati od procedurite 1 i 2 pri pregledot post-mortem na govedskite organi izrazeni vo log


grupa 1 4,36 1,23 0 0 0 0

grupa 2 4,24 0 0 0 0 0

51

Od tabelata moè da se zabeleì mnogu kratok prag na transfer na kontaminacija za Ps.fluorescens koj zavr{uva pri procedurata 1 vedna{ po vtoriot primerok, odnosno organ.Pri~ina za toa verojatno e na~inot na aplikacija na inicijal~nata suspenzija na markermikroorganizmite so injektirawe vo site limfni jazli na belite drobovi koi zadolìtelnose zasekuvaat pri standardniot pregled post-mortem. Rezultatite od procedurata 2 pokaùvaatprekin na kontaminacijata vedna{ po kontaminiraniot organ. Pri~ina za toa se merkite namiewe i sanitacija na racete i noòt. Grafi~ki prikaz na dobienite rezultati e pretstavenvo grafikon 3.

Grafikon 3. Rezultati od procedurite 1 i 2 pri pregledot post-mortem

Pri testovite za detekcija na prisustvo na marker mikroorganizmot Ps. fluorescenszabeleàvme najgolem prenos na kontaminacija vo sporedba so markerot E. coli K12. Odnosno,kaj tri dopolnitelni tri organi od dvete grupi vo koj log/ml za marker mikroorganizmot bil0 detektiravme Ps. fluorescens. Rezulatatite od detekcijata na Ps. fluorescens vo ispirokot odgovedskite belodrobni krila se dadeni vo tabela 5.

Tabela 5. Rast na Ps. fluorescens, po zbogatuvawe na ispirokot vo TSB inokuliran na CFC.


grupa 1 pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno pozitivno negativno


Rezultati od brisevite zemeni od OV

Brisevite pri pregledot na ov~ite organi gi zemavme od oprema i pribor na OV i istitegi testiravme na detekcija na E. coli K12. Dobienite rezultati se pretstaveni vo tabela 6.

Tabela 6. Rast na E. coli K12 na VRBG agar (od HIB) po pregledot na govedskite organi

Primerok E. coli K12

No` na po~etokot na pregledot -

No` na krajot od pregledot na prvata grupa +

No` na krajot od pregledot na vtorata grupa +

Prestilka na po~etokot na pregledot -

Prestilka na krajot na prvata grupa +

Prestilka na krajot na vtorata grupa +

Race so lateks rakavici D i L na po~etokot -

Dlanka L so lateks rakavici po mieweto po zavr{uvawe na pregledot +

Dlanka D so lateks rakavici po mieweto po zavr{uvawe na pregledot +


52

Zabele`livo e deka kontaminacijata od organite se prenesuva bez razlika na toa daliinspektorot gi mie i sanitira racete i noòt. Toa zna~i deka kontaminacijata ne moè dase otstrani bez razlika na brojot na pregledanite organi so primena na procedurite 1 i 2.

Pri pregledot na govedskite organi zememnte brisevi gi testiravme na dvata markermikroorganizmi E. coli K12 i Ps. fluorescens. Dobienite rezultati se pretstaveni vo tabela 7.

Tabela 7. Rast na Ps. fluorescens na CFC agar (od TSB) po pregledot na govedskite organi

Primerok VRBG agar (od HIB) CFC agar (od TSB)

Pred perewe Po perewe i Pred perewe Po perewe isanitacija sanitacija

No` Poz. Poz. Poz. Poz.

Dlanki L i D Poz. Neg. Poz. Poz.

Otsustvoto na marker mikroorganizmot E. coli K12 na dlankite na OV po miewe na raceteukaùva na mo`nosta za otstranuvawe na kontaminacijata so pravilno sproveduvawe napostapkata na miewe so te~en sapun i voda zagreana na 450C. Prisustvoto na markerot Ps.fluorescens zemen od istata povr{ina na dlankata e pokazatel za mo`nosta nekoimikroorganizmi pocvrsto da se prilepat, odnosno deka istite prakti~no i ne moàt da seotstranat. Isto taka od testot za detekcija se gleda deka metodot na miewe i sanitacija nanoòt ne e dovolen za otstranuvawe i na dvata marker mikroorganizmi.

ZAKLUÔK

Ova istraùvawe go pokaùva zna~ajnoto

mesto na pati{tata pri prenesuvaweto na

komtaminacijata koja e predizvikana od OVpri post-mortem pregledot. Dobienite

rezultati moè da se primenat vo

podobruvaweto na higienskite praktiki votekot na sekojdnevnite proceduri pri post-mortem pregledot izveduvan od OV. Od

dobienite rezultati moè da se izvedatslednive zaklu~oci.

1. Legislativata ne gi poso~uva na~inite zaizbegnuvawe na kontaminacija na

nekontaminiranite organi so patogeni i

drugi kontaminenti koi ne moàt da bidatmakroskopski identifikuvani.

2. Postojat nedostatoci vo standardnata

procedura za sanitacija na noòt, bidej}inaloùva OV samo da go potopi se~ivoto

na noòt vo vodenoto kupatilo, no ne i

dr{kata koja ostanuva nad nivoto navodata zagreana na 810C.

3. OV pri standardnoto rabotewe ne ja mie

dr{kata i noòt nitu ja mie koga istata ekontaminirana so vidliva ne~istotija.

4. Iako prestilkata e miena so voda zagreanana 450C, ne e vozmo`no da se izmijatmikroorganizmite ili celata vidlivane~istotija/kontaminacija, odnosno ne evozmo`no da se oslobodi od site mikro-organizmi.

5. Brisevite zemeni od lateks rakavici oddlankite na OV vo tekot na rabotewetobea pozitivni, no pozitivni rezultati sedobivaat duri i po sekoe miewe so voda na450S, i po zavr{noto miewe po rabotata.Spored toa, ako inicijalnata konta-

minacija na povr{inata na mesoto/organitene e vidliva za OV i taa ne moè da seizbegne. Zna~i, glavnata pri~ina zaneposakuvanoto rasprostranuvawe nakontaminentite na sterilnoto meso i organie pregledot na mesoto i organite post-mortem.Prakti~no ne e vozmo`no OV vo tekot narabotata da ostane nekontaminiran. I pokrajtoa {to OV gi implementira site preven-tivnite merki koi se na sila, somomentalnite standardi za procedurite nasanitacija na racete i prestilkata isterilizacija na noòt i ostanatata oprema,vkrstenata kontaminacija pri rabotata naOV moè da bide reducirana, no za àl nemoè da bide eliminirana.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

53

LITERATURA

1. The EFSA Journal (2004) 54, 1-49, Opinion ofthe scientific panel on biological hazards on therequest from the commission on meat inspectionprocedures for lamb and goats.

2. Bell, R.G. and Hathaway, S.C. (1996). Thehygienic efficiency of conventional and invertedlamb dressing systems. Journal of AppliedBacteriology, 81, 225-234.

3. Berends, B.R., Snijders, J.M.A. and vanLogtestijn, J.G. (1993.) Efficacy of current ECmeat inspection procedures and some proposedrevisions with respect to microbiological safetyand quality assurance – A critical review. Vet. Rec.133, 411-415.

4. Cenci Goga, B.T., Trevisani, M., Loschi, A.R.and& Severini, M. (1996.) Pelt removal and lambcarcass contamination. In: Hinton, M.H.,

RESEARCH FOR ROLE OF OFFICIAL VETERINARY INSPECTOR IN CROSSCONTAMINATION OF OFFAL AND CARCASS AT SLAUGHTERLINE WITH

USE OF MARKER MICROORGANISMS

Jankuloski Dean, Prodanov Mirko, Angelovski Ljupco,Ratkova Marija, Kostova Sandra, Sekulovski Pavle

Food institute, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje


Rowlings, C. (Eds.). Concerted Action CT 94-1456: Factors affecting the microbial quality ofMeat 3.

5. Slaughter and Dressing. Eds. M.H. Hinton andC. Rowlings. University of Bristol Press, UK, pp.145-148.

6. EC (European Community), Anonymous (2001.)European Commission: Trends and sources ofzoonotic agents in animals, feedingstuffs, food,and man in the European Union and Norway in2001.

7. Harbers, A.H.M. (1991.) Aspects of meatinspection in an integrated quality control systemfor slaughter pigs. Thesis, Utrecht University, 136(quoted by Snijders and van Knapen, 1993).

8. Herenda, D. (1994.) Manual of meat inspectionfor developing countries. FAO, Rome.( w w w . f a o . o r g / d o c r e p / 0 0 3 / t 0 7 5 6 e /T0756E01.htm)

ABSTRACT

Red meat and poultry meat is subject of legislation presented in Annex IV of Regulation 852/2004/EEC.Regulation is based on principle of individual examination and if necessary, palpation and incision of lymphnodes, offal and where necessary carcass from slaughtered animals at the slaughter line. Potentially pathogenicagents present on the carcass and offal through physical contact (palpation and incision) are source forcontamination of the palms and equipment of meat examiner that pose risk for cross contamination. The role ofofficial veterinarian (OV) in transfer of contaminants is extremely important, having in mind that during hiswork he manipulates with large number of offal and carcasses. To estimate the role of OV in carcass contaminationduring meat examination in this study we use 12 cattle and 18 sheep sets of organs and afterwards we inoculatethem with two laboratory marker microorganisms E. coli K12 and Pseudomonas fluorescens. Offal were dividedin groups composed from 6 samples and they were numerated. Examination of the offal is performed fromsample number 1 to sample 6 using three different procedures: 1) without washing of hands and knife sanitationbetween each sample; 2) with washing of hands and without sanitation of the knife between each individualsample; 3) with washing of the hands between each individual sample. After that from each set of offal thenumber of marker microorganisms were determined and swabs were taken from the equipment that have beenused in examination and surface of the hands of OV before and after the examination. From achieved numberof marker microorganisms it can be noticed that in procedure where sanitation is not performed there is highesttransfer of contamination marker microorganisms, while in procedure where sanitation is performed transferof contamination have been disrupted and isn’t going further. Swabs token from the equipment and hands ofexaminer after washing it can be noticed that despite washing there are still markers microorganisms presenton the equipment.

Key words: regulation 852/2004/EEC, official veterinarian, e. coli, pseudomonas fluorescens.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


55

VOVED

Kaj cica~ite, bubre`na arterija(a.renalis)gi vaskularizira bubrezite(1). Bubre`nataarterija e krven sad koj izleguva od bo~natastrana na abdominalnata aorta(1, 3-5, 15, 30,35). Na samiot vlez vo hilusot na bubregotse deli na zavr{ni segmentalni granki koivo parenhimot na bubregot gi davaatinterlobarnite, la~nite i interlobu-larnite arterii (3-5). Poznavaweto na

ANATOMSKA KLASIFIKACIJA NA SEGMENTALNITE

ARTERISKI GRANKI NA A.RENALIS KAJ SVINSKI BUBREZI

Pendovski Lazo, Ilieski Vlatko,

Petkov Vladimir, Popovska-Per~ini} Florina

Katedra za Funkcionalna morfologija,

Fakultet za veterinarna medicina - Skopje


postavenosta na segmentalnite arterii vobubrezite i nivnata distribucija voparenhimot e osobeno va`no pri primenatana nekoi hirur{ki intervencii kako {to sevaskularnata rekonstrukcija na bubrezite,klini~kata transplantacija i kseno-stransplantacija (7-12, 25).

Denes, segmentalnata arteriska struk-tura na bubrezite e predmet na intezivniistraùvawa kaj cica~ite. Kaj nekoi vidovikako ma~kite (18,27), ku~iwata(3, 18, 29),

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRAKT

Celta na trudot e anatomska klasifikacija na segmentalnite artrii vo svinski bubrezi

vrz osnova na nivnata postavenost i distribucija vo bubre`niot parenhim.

Vkupno se analizirani 109 bubrega zemeni od dve hibridni rasi na sviwi (62 bubrega od rasa

landars/jork{ir i 47 bubrega od rasa daland) so prose~na teìna od 95 kg i prose~na starost

od 5 meseci. Intrarenalnata distribucija na zavr{nite granki na a.renalis vo burezite e

analizirana na 3-dimenzionalni korozivni silikonski S10 odlivki vo koi arteriite se

prikaàni zaedno so karli~no-~a{keniot sistem.

Kaj dvete rasi, sekoj bubreg ima edna bubre`na arterija koja se deli na kranijalna i kaudalna

primarna granka (93.54% kaj rasata landras/jork{ir i 89.36% kaj rasata daland) odnosno na

dorzalna i ventralna primarna granka (6.46% kaj rasata landras/jork{ir, i 10.64% kaj rasata

dalland)(p>0.05) Vo svinskite bubrezi utvrdeni se tri tipovi na arteriski sistemi

klasificirani kako: tip I (79.03% kaj rasata landras/jork{ir i 82.97% kaj rasata dalland)

koj e visoko varijabilen i se javuva vo tri podtipovi (I-a, b, c), potoa tip II (14.51% kaj rasata

landras/jork{ir i 6.39% kaj rasata dalland) i tip III(6.46% kaj rasata landras/jork{ir i

10.64% kaj rasata dalland)(p>0.05).

Spored rezultatite, vaskularnata postavnost na arteriite vo svinskiot bubreg

ovozmoùvaat krvosnabduvaweto da e podeleno na regioni {to e preduslov za primena na

beskrvna segmentalna resekcija na organot i negova upotreba vo klini~kata eksperimentalna

medicina.

Klu~ni zborovi: svinski bubrezi, bubre`na artrija, segmentalni arteriii, korozivni odlivki,

klasifikacija

UDK:636.4.09:611.136.7


56

zajacite(32), kozite i ovcite(4-6), gove-

data(22), majmunite(21) i nekoi divi

ìvotni(20) distribucijata na segmen-

talnite granki na a.renalis vo bubrezite e

dobro prou~ena. Iako vaskularnata

anatomija na svinski bubrezi intezivno se

istraùva vo poslednata dekada(15, 30, 35) se

u{te postoi nedostatok na podatoci za

razgranuvaweto na segmentalnite arterii vo

bubre`niot parenhim.

Tokmu zatoa celta na ovoj trud e

anatomska klasifikacija na segmentalnite

artrii vo svinski bubrezi vrz osnova na

nivnata postavenost i distribucija vo


MATERIJAL I METODI

Studijata e izvedena na Katedrata za

funkcionalna morfologija pri Fakultetot

za veterinarna medicina - Skopje.

Materijalot koristen za izrabotka na ovoj

trud opfa}a 109 bubrega zemeni od dve

hibridni rasi na sviwi (62 bubrega od

landars/jork{ir i 47 bubrega od daland) so

prose~na teìna od 95 kg i prose~na starost

od 5 meseci. Bubrezite se zemeni rando-

mizirano za vreme na kolewe na ìvotnite

vo klanica. Izvadeni se vo par zaedno so

golemite krvni sadovi (aorta i v.cava caudalis)

so cel da se za~uva sadovno-urinarnata

petelka intaktna. Vo analiza se vklu~eni

bubrezi bez patolo{ki promeni na


Intrarenalnata distribucija na zavr-

{nite granki na a.renalis vo burezite e

analizirana na 3-dimenzionalni korozivni

odlivki vo koi arteriite se prikaàni

zaedno so karli~no-~a{keniot sistem.

Korozivnite odlivki od vaskularniot i

sobir~kiot sistem na bubrezite se

podgotveni so injektirawe na me{avina na

silikon-S10 i izdolùva~-S3 vo soodnos 100:1

a kako zcvrsnuva~ na silikonskata masa

upotreben e S6-zacvrstuva~ vo soodnos 0.5%

od injektiranata masa.

Postapkata zapo~nuva koga vo lumenot na

a.renalis i ureterot se postaveni fleksibilni

kateteri so dijametar od 3mm. Preku ka-

tetrite, arteriskite krvnite sadovi se

injektirani so 50ml fizilo{ki rastvor vo

koj e dodaden heparin(250 i.e/l NaCl) za da se

spre~i koagulacijata na zaostanatata krv vo

bubre`nite kapilari(27, 34). Potoa

bubrezite se izmivaat so ladna proto~na

voda vo vremetraewe od 12 ~asa. Pred

injektirawe na polimerot, krvnite sadovi na

bubrezite povtorno se ispirat so do-

polnitelni 50ml fiziolo{ki rastvor so {to

celosno se odstranuva zaostanatata krv od

nivniot lumen(34).

Kaj vaka podgotvenite bubrezi, vo

stebloto na a.renalis so pomo{ na {pric i

kontinuiran blag pritisok se injektira 5-

8ml silikonska masa vo koja e dodaden crven

pigment(BIODUR Paste Red AC50) dodeka

preku ureterot se injektira 10-15ml silikon.

Za podobra vizuelizacija na karli~no-

~a{keniot sistem, vo silikonot kaj odredeni

primeroci e dodaden òlt pigment(BIODURPaste Yellow AC53).

Korozijata e napravena so komercijalna

koncentrirana HCl do potpolno razgra-

duvawe na organskata materija ostavaj}i gi

tri-dimenzionalnite vnatre{ni odlivki na

sistemite koi se injektirani.

REZULTATI

Kaj dvete rasi, utvrdeno e deka sekoj

bubreg ima edna bubre`na arterija(a.renalis).

Bubre`nata arterija na samiot vlez vo

hilusot na bubregot ili vo nego se deli na

dve primarni arteriski granki. Taka vo

93.54% kaj landras/jork{ir odnosno vo

89.36% kaj daland, a.renalis se deli na zavr{ni

kranijalni i kaudalni granki koi se dviàt

kon kranijalniot odnosno kaudalniot pol na

bubregot. Kaj ovoj na~in na razgranuvawe,

primarnite granki na a.renalis vo bubregot

imaat sagitalna (longitudinalna) posta-

venost. Vo ostanatite 6.46% kaj landras/

jork{ir, odnosno 10.64% kaj daland,

bubre`nata arterija se deli na dorzalni i

ventralni granki koi dospevaat do

dorzalnata odnosno ventralnata povr{ina

na bubregot. Vaskularnata postavenost na

primarnite granki kaj ovoj tip na

razgranuvawe e transverzalna. Statisti~ki

signifikantna razlika pome|u dvete rasi vo

odnos na primarnata podelba na a.renalis ne

postoi.(p>0.05) (tabela 1)

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

57

Spored na~inot na razgranuvawe na bubre`nata arterija vo bubregot, oblastite koi sevaskularizirani od zavr{nite segmentalnite arterii kako i nivnata vaskularnapostavenost, utvrdeni se tri tipovi na arteriski sistemi koi se klasificirani kako tip I,tip II i tip III.

Procentualnata zastapenost na razli~nite tipovi arteriski sistemi kaj ispituvaniterasi e grafi~ki prika`ana vo grafikon 1.

Grafikon 1. Procentualna zastapenost na razli~nite tipovi na

arteriski vaskularni sistemi vo bubrezite kaj dvete rasi

Kaj tipot I, (79.03% kaj landras/jork{ir i 82.97% kaj dalland)(p>0.05), primarnite grankina a.renalis (ramus cranialis et ramus caudalis) preku bubre`niot sinus dospevaat vo kranijalniotodnosno kaudalniot pol na bubregot i potoa gi davaat zavr{nite segmentalni arterii koise razgranuvat vo tri podvarijacii ozna~eni kako: Ia, Ib i Ic.

Tabela 1. Rezultati za primarnata podelba na a.renalis vo svinski bubrezi

BUBRE@NA ARTERIJA landras/jork{ir dalland

(a.renalis) (%) (%) p-level broj/vkupen broj broj/vkupen broj

kranijalni i kaudalni 93.54% 89.36% 0.4652zavr{ni granki (58/62) (42/47)

dorzalni i ventralni 6.46% 10.64% 0.3470zavr{ni granki (4/62) (5/47)


58

Slika 1. Ventralna povr{ina na karli~no-~a{ken sistem i arterii od lev bubreg na sviwa. Arteriski

tip Ia. Bubre`nata artrija(AR) se deli na kranijalna polarna granka(RCR) i kaudalna polarnagranka(RCD) koi potoa gi davaat dorzalnite segmentalni arterii(beli strelki) i ventralnite segmentalniarterii(crni strelki).

Vo podtipot Ia kranijalnata ikaudalnata polarna granka na bubre`nataarterija se pribli`no ednakvi po dol`inaarteriski krvni sadovi koi vo polovite nabubregot gi davaat zavr{nite dorzalni iventralni segmentalni arterii (aa.segmentales dorsales et aa.segmentales ventrales).(slika 1 i 2) Ventralnata segmentalnaarterija od kranijalnata polarna granka(a.segmenti cranialis ventralis) ja vaskulariziraventralnata povr{ina na kranijalniot pol

od bubregot dodeka ventralnata segmentalnaarterija od kaudalnata polarna granka(a.segmenti caudalis ventralis) ja vaskulariziraventralnata povr{ina od kaudalniot pol nabubregot. Dorzalnata povr{ina na krani-jalniot i kaudalniot pol na bubregot evaskularizarana od dorzalnite segmentalniarterii (a.segmenti cranialis dorsalis i a.segmenticaudalis dorsalis) na kranijalnata i kaudalnatapolarna granka.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

59

Slika 2. Dorzalna povr{ina na karli~no-~a{ken sistem i arterii od desen bubreg na sviwa. Arteriski

tip Ia. Bubre`nata artrija(AR) se deli na kranijalna polarna granka (RCR) i kaudalna polarna granka(RCD), pribli`no ednakvi po dol`ina arteriski krvni sadovi koi vo polovite na bubregot gi davaatdorzalnite segmentalni arterii(beli strelki) i ventralnite segmentalni arterii(crni strelki).

Vo podtipot Ib, kranijalnata polarna granka(ramus cranialis) e kratka arterija (nekolkumm) koja neposredno posle nejzinoto oddeluvawe od a.renalis, vo bubre`-niot hilus gi davadorzalnata i ventralnata segmentalna arterija(a.segmenti carnialis dorsalis et a.segmenti cranialisventralis) za kranijalniot pol na bubregot(slika 3). Kaudalnata polarna granka(ramus caudalis)ima identi~no razgranuvawe kako vo tipot Ia.


tip Ib. Bubre`nata arterija(AR) ja dava kranijalnata polarna granka(RCR), kratka arterija(nekolku mm)koja vo bubre`niot hilus gi dava dorzalnata segmentalna arterija(bela strelka) i ventralnata segmentalnaarterija(crna strelka). Od ventralnata segmentalna arterija izleguva apikalna artrija(a.apicalis)(kusabela strelka). Kaudalnata polarna granka(RCD) se razgranuva vo kaudalniot pol na bubergot.


60

Kranijalnata polarna granka(ramuscranialis) vo podtipot Ic, pokraj kranijalnitesegmentalni arterii (a.segmenti carnialisdorsalis i a.segmenti caudalis ventralis) dava u{teedna dopolnitelna granka. Ovaa arterijaizleguva od ramus cranialis na mestoto kade seoddeluvaat segmentalnite arterii zakranijalniot pol na bubregot, no ~estoizleguva i vo zaedni~ko steblo so dorzalnatasegmentalna kranijalna arterija. Poslenastanokot, se dvi`i vo kaudolateralnanasoka preku dorzalnata povr{ina na

bubre`nata karlica i dospeva do dorzalnatapovr{ina na kaudalniot pol ~ija povr{inaja vaskularizira. Stanuva zbor za arterijakoja spored regionot na vaskularizacija ezamena na a.segmenti caudalis dorsalis. (slika 4i 5) Kaj vakviot tip na razgranuvawe,ventralnata povr{ina od kaudalniot pol evaskulariziran od kaudalnata ventralnasegmentalna arterija(a.segmenti caudalisventralis) koja e prodol`etok na kaudalnatagranka na a.renalis.


tip Ic. Od bubre`nata artrija(AR) izleguva kranijalnata polarna granka(RCR) koja potoa vo karnijalniotpol gi dava kranijalnata dorzalna segmentalna arterija(kusa bela strelka) i kranijalnata ventralnatasegmentalna arterija(bela strelka). Dorzalnata segmentalna arterija dava dopolnitelna granka(crnistrelki) za kaudalniot pol na bubregot. Od ventralnata segmentalna arterija izleguva apikalnaartrija(a.apicalis)(AP). Kaudalnata polarna granka(RCD) ja dava ventralnata segmentalna arterija(kusa crnastrelka)za ventralnata povr{ina na kaudalniot pol.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

61

Slika 5. Ventralna povr{ina na karli~no-~a{ken sistem i arterii od desen bubreg na sviwa. Arteriski

tip Ic. Ventralnata povr{ina od kaudalniot pol e vaskulariziran od kaudalnata ventralna segmentalnaarterija(kusa crna strelka) koja e prodolètok na kaudalnata polarna granka(RCD) od a.renalis(AR).Kranijalnata polarna granka(RCR) gi dava kranijalnata dorzalna segmentalna arterija(kratka belastrelka) i kranijalnata ventralnata segmentalna arterija(bela strelka) za kranijalniot pol na bubregot.Od ventralnata segmentalna arterija izleguva apikalna artrija(a.apicalis)(AP).

Kaj bubrezite od tipot II postojat dvedolgi arterii koi odvoeno izleguvaat oda.renalis, naj~esto vo hilusot na bubregot ipreku bubre`niot sinus se dviàt kondorzalnata i ventralnata povr{ina nakranijalniot pol. Ovie arterii sporedvaskularnata postavenost i regionot navaskularizacija koj go opfa}aat sedorzalnata i ventralnata kranijalnasegmentalna arterija (a.segmenti carnialisdorsalis et a.segmenti cranialis ventralis).

Prodolètokot od a.renalis ja formirakaudalnata granka(ramus caudalis) koja sli~nokako vo tipot I(a-b) se deli na dorzalna iventralna segmentalna kaudalna arterija(a.segmenti dorsalis caudalis et a.segmenti ventraliscaudalis) i go vaskularizira kaudalniot polna bubregot.(slika 6 i 7) Vakov tip narazgranuvawe pronajdovme vo 14.51% kajlandras/jork{ir i vo 6.39% kaj dalland.(p>0.05)

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


62

Slika 6. Dorzalna povr{ina na karli~no-~a{ken sistem i arterii od lev bubreg na sviwa. Arteriski

tip II. Dorzalnata segmentalna arterija(bela strelka) i ventralnata segmentalna arterija(bela kusastrelka) izleguvaat odvoeno od a.renalis(AR) i se naso~uvaat kon dorzalnata i ventralnata povr{ina nakranijalniot pol. Prodolètokot od a.renalis ja formira kaudalnata polarna granka(RCD) koja govaskularizira kaudalniot pol na bubregot.

Slika 7. Ventralna povr{ina karli~no-~a{ken sistem i arterii od lev bubreg na sviwa. Arteriski tip

II. Dorzalnata segmentalna artrija(bela strelka) i ventralnata segmentalna artrija(bela kusa strelka)izleguvaat direkno od a.renalis(AR) i potoa se naso~uvaat kon dorzalnata i ventralnata povr{ina nakranijalniot pol. Prodolètokot od a.renalis ja formira kaudalnata polarna granka(RCD) koja govaskularizira kaudalniot pol na bubregot. Od kaudalnata polrana granka izleguva arteriskagranka(a.ventropyelica) koja se dviì horizontalno po venralnata povr{ina na sredi{niot del od bubre`natakarlica(crna strelka).

63

Razli~no od predhodnite dava tipa, votipot III, a. renalis se deli na dorzalna(ramusdorsalis) i ventralna granka(ramus ventralis)koi dospevaat do dorzalnata odnosnoventralnata povr{ina na hilusot odbubregot. Dorzalnata granka ja vasku-larizira celosno dorzalnata povr{ina nabubregot. Dava dve segmentalni arterii odkoi ednata ja vaskularizira dorzalnatapovr{ina na kranijalniot pol(a.segmenticranialis dorsalis) dodeka drugata arterija javaskularizira dorzalnata povr{ina nakaudalniot pol(a.segmenti caudalis dorsalis).Ventralnata povr{ina na bubregot e

vaskularizirana od ventralnata granka

(ramus ventralis) na a.renalis koja preku

ventralnata segmentalna kranijalna artrija

(a.segmenti cranialis ventalis) ja nosi krvtta vo

ventralnata povr{ina na kranijalniot pol

kako i ventralnata kaudalna segmentalna

arterija (a. segmenti caudalis ventralis) koja ja

krvosnabduva ventralnata povr{ina na

kaudalniot pol. (slika 8 i 9). Bubrezi koi

imaat vakov tip na arteriski sistemi

utvrdeni se vo 6.46% kaj rasata landras/

jork{ir i vo 10.64% kaj rasata dalland.

(p>0.05)

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


tip III. Bubre`nata arterija(AR) se deli na dorzalna granka(RD) i ventralna granka(RV). Dorzalnatagrnka gi dava dorzalnata segmentalna arterija za kranijalniot pol(bela strelka) i dorzalnata segmentalnaarterija za kaudalniot pol(crna strelka).


64

Slika 9. Ventralna povr{ina na karli~no-~a{ken sistem i arterii od desen bubreg na sviwa. Arteriski

tip III. Ventralnata granka(RV) na bubre`nata arterija(AR) gi dava ventralnata segmentalna arterija zakranijalniot pol(bela strelka) i ventralnata segmentalna artrija za kaudalniot pol (crni strelki) .

Pokraj navedenite arterii, vo kranij-alniot pol na bubrezite postoi arteriskikrven sad koj izleguva od mestoto kadedorzalnite i ventralnite segmentalniarterii se oddeluvaat od kranijalnatapolarna granka(tip I) kako i od po~etniot delna dorzalnata odnosno po~etniot del naventralnata segmentalna granka(tip I, II, III).Stanuva zbor za apikalna segmentalnaarterija(a.apicalis) koja se dvi`i konnajodale~enata to~ka na kranijalniot pol nabubregot . (slika 3, 4, 5, 10).

Isto taka, vo sredi{niot del oddorzalnata i/ili od ventralnata povr{ina nahilusniot del od bubregot kade se nao|abubre`nata karlica kaj korozivnite pre-parati utvrdeni se krvni sadovi koi

izleguvaat od kranijalnata i/ili kaudalnatapolarna granka na a.renalis. Stanuva zbor zaterminalni (segmentalni) arterii koispored regionot na vaskularizacija seimenuvani kako: a. dorsopyelica odnosnoa.ventropyelica. (slika 10, 11)

Kaj site ispitani korozivni preparti,pome|u segmentalnite arterii ne postojatanastomozi. Segmentalnite arterii pres-tavuvaat terminalni krvni sadovi koivaskulariziraat to~no opredelen regionodnosno segment od bubregot. Vo vaka iz-gradenata arteriska mre`a na svinskiotbubereg postoi jasna odvoenost na vasku-larizacijata vo kranijalnata i kaudalnatapolovina od bubregot.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

65


DISKUSIJA

Rezultatite vo ovaa studija pokaàa dekasekoj bubreg kaj ispituvanite rasi na sviwidobiva edna bubre`na arterija(a.renalis) kojaima visok prdiktiven na~in na razgranuvawe.Bubre`nata arterija se deli na kranijalna ikaudalna granka odnosno dorzalna i ven-tralna granka. Ovoj naod se sovpa|a sopublicirnite literaturnite podatoci (14,30, 35). Razli~no od bubrezite kaj sviwa, vobubrezite kaj lu|eto i kaj nekoi drugi cica~iutvrdeni se multipni(akcesorni) ili u{tepoznati kako aberentni bubre`ni arteriikoi se posebni granki koi vleguvaat zasebnoi direkno vo parenhimot na bubregot pritoabeza da navlezat vo hilusot na bubregot (7,23, 29, 32).

Pojavata na multipnite (prekubrojni)arterii vo klini~kata praksa e va`no,bidejki sekoja akcesorna arterija e ter-minalen krven sad i nejzina povredapredizvikuva segmentalna ishemija nabubregot propratena so sistemska hiper-tenzija (2). Vo slu~aj kade pove}ebrojnitearterii vleguvaat vo bubregot prekunegoviot hilus moè da dojde do kompresijana ureterot i do ote`nato istekuvawe naurinata {to vodi kon dilatacija nabubre`nata karlica i bubre`nite ~a{kiodnosno hidronefroza (29). Prisustvoto namultipni bubre`ni arterii, posebno seva`ni vo klini~kata transplantacijabidej}i ~esto pati nivnoto prisustvo nemoè da se predvidi i predizvikuvakomplikacii za vreme na hirur{kataintrevencija. Naodot od ovaa studija, deka vosvinskiot bubreg ne postojat akcesorni(multipni) bubre`ni arterii kako i arteriikoi ekstrahilarno navleguvaat vo bubre`-niot parenhim prestavuva va`na infor-macija za klini~arite-urolozi dokolkusvinskite bubrezi se upotrebuvaat voeksperimentalnata vaskularna hirurgija.

Razgranuvaweto na a.renalis vo bubre`niotparenhim prikaàn vo ovaa studija pokaàdeka distribucijata na segmentalnitearterii vo svinskite bubreze moè da sesledi {to e klu~no za nivna primena voeksperimentalnata medicina.

Vodeni~arov A. (1987) utvrdil e deka vo70% a.renalis ima t.n dihotomen tip na podelbai se razgranuva na kranijalna i kaudalnagranka odnosno dorzalna i ventralna granka

dodeka vo ostanatite 30% postoi t.ndiseminiran tip vo koj bubre`nata arterijase deli na tri granki od koi dve se kranijalnii edna kaudalna (35). Vakvite naodi ne japrikaùvaat vaskularnata postavenost nazavr{nite granki na a.renalis vo zavisnost odpolo`bata na teloto kako {to e toaprikaàno vo na{ite naodi {to prestavuvavaèn indikator dokolku svinskite bubrezise upotrebuvaat vo klini~kata kseno-transplantacija. Vo ovaa studija utvrdeno edeka kaj bubrezite koi imaat sagitalnapostavenost na primarnite granki (93.54%kaj rasata landras/jork{ir i vo 89.36% kajrasata dalland) bubre`nata arterija se delina kranijalna i kaudalna granka dodeka kajbubrezite kade a.renalis se deli na dorzalna iventralna granka (6.46% kaj rasata landras/

jork{ir, i 10.64% kaj rasata dalland) postoitransverzalna vaskularnata postavenost naprimarnite granki na bubre`nata arterija.Naodite se vo koalizija so studijata vo kojakompartivno se anlizirani organskitesistemi kaj sviwa i ~ovek, i kade se potvrduvadeka kaj sviwata vaskularnata postavenost naarteriite vo buberzite e longitudinalnadodeka kaj lu|eto e transverzalna (33). Istotaka rezultatite i procentualno sesovpa|aat so naodite na na Sampaio M.A et al.(2004) koi izvestuvaat za primarna podelbana a.renalis na kranijalna i kaudalna grankavo 93.4% odnosno na dorzalna i ventralnagranka vo 6.6% (30).

Klasifikacijata na segmetalnitearterii kaj sviwi, vo medicinskataliteratura, se zasnova vrz prthodnoutvrdenta klasifikacijata opi{ana kajnekolku vidovi na ìvotni i lu|eto. Imeno,kaj lu|eto a.renalis naj~esto se deli naanteriorna i posteriorna polarna granka(13,14,16,19,24). Sli~no razgranuvawe postoii kaj nekoi ìvotni kade naj~estobubre`nata arterija se deli na dorzalna iventralna granka(3-6, 20, 21). Vo bubrezitekaj lu|eto, sekoja polarna arterija vobubre`niot hilus se razgranuva nasegmentalni arterii koi se terminalniarterii (19). Kaj ku~eto i glu{ecot (17),lisicata i me~kata (20), dorzalnata iventralnata granka na a.renalis isto taka sedelat na segmentalni arteriski granki koise sli~ni na segmentalnite arterii kajsviwata no pome|u niv postojat anastomoziporadi odsustvoto na multipni medularnipiramidi. Kaj sviwata, koja ima bubreg so

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

66

Slika 10. Ventralna povr{ina( na karli~no-~a{ken sistem i arterii od lev bubreg na sviwa. Arteriski

tip Ib. Od bubre`nata artrija(AR) izleguva kranijalnata polarna granka(RCR)koja ja dava kranijalnata

dorzalna segmentalna arterija(bela strelka) i kranijalnata ventralnata segmentalna arterija(crna

strelka). Od kranijalnata polarna arterija izleguva apikalna artreija(a.apicalis)(kratka bela strelka).

Pred da se podeli na segmentalnite arterii, od kranijalnata polarna granka izleguvaat dve arterii(dvojna

crna strelka) koi se dvi`at vo lateralna nasoka, horizontalno po ventralnata povr{ina na bubre`nata

karlica. Kaudalnata polarna artreija(RCD) go vaskularizira kaudalniot pol na bubregot so kaudalnata

dorzalna segmentalna arterija(bela strelka) i kaudalnata ventralnata segmentalna arterija(crna strelka).


tip Ic. Od bubre`nata artrija(AR) izleguva kranijalnata polarna granka(RCR) koja gi dava kranijalnata

dorzalna segmentalna arterija(kratka bela strelka) i kranijalnata ventralna segmentalna arterija(bela

strelka). Od kaudalnata polarna arterija izleguvaat dve arterii koi se dvi`at vo lateralna nasoka,

horizontalno po ventralnata povr{ina na bubre`nata karlica(dvojna crna strelka). Kaudalnata polarna

arterija(RCD) ja vaskularizira ventralnata povr{ina na kaudalniot pol na bubergot. Dorzalnata

povr{ina na kaudalniot pol e vaskularizrana od krven sad(crna strelka) koj poteknuva od dorzalnata

segmentalna arterija na karnijalnata polarna granka.

67

multipapilarna arhitektura so prisustvo nabrojni mali i golemi bubre`ni ~a{ki, sekojkrven sad vaskularizira strogo opredelenregion od bubergot (15) {to i se potvrduvavo rezultatite na ovaa studija.

[to se odnesuva do distribucijata naarteriite vo bubreg kaj sviwa najgolempridones dale Evan et al.(1996) koi prviizvestuvaat za postoewe na regionalnapodelba na svinskiot bubregot koja se temelina segmentalnite arterii (15). Ovie krvnisadovi avtorite gi imenuvale sporednomenklaturata koja voobi~aeno se koristiza krvnite sadovi vo humanata medicina. Takaa.renalis se deli na superiorna i inferiornapolarna granka koi potoa vo polovite nabubregot se delat na anteriorni iposteriorni segmentalni arterii. Bidej}ivo Nomina Anatomica Vetrinaria, se u{te ne eusvoena nomenklatura za segmentalnitearterii vo svinski bubrezi, vo ovaa studijaprimeneta e nomenklatura koja se bazira napostoe~kata vo humanata medicina no eadaptirana na veterinarnata medicina. Vona{ite naodi kaj razgranuvaweto voarteriskiot tip I utvrdivme kranijalnapolarna granka(ramus cranialis) i kaudalanapolarna granka(ramus caudalis) koi vopolovite na bubregot gi davaat ventralnitesegmentalni arterii za kranijalniot ikaudalniot pol (aa.segmentales craniales etcaudeles ventrales) kako i dorzalnitesegmentalni artreii za kranijalniot ikaudalniot pol(aa.segmentales craniales etcaudeles dorsales). Tipot I vo na{ite naodi evisoko varijabilen i spored na~inot narazgranuvawe na a.renalis ima tri podtipa(a,b,c) koi detalno se elaborirani vo oddelotrezultati. Kaj vtoriot tip na razgranuvawwe(tip II) dorzalnata i ventralnata segmen-talna kranijalna arterija izleguvaatodvoeno od a.renalis. Vakov vaskularen tip ekonstatiran i od drugi istraùva~i(15, 30,35 ). Tipot III vo na{ata studija e edinstve-niot koj sli~no na ~ove~kiot bubreg imatransverzalna postavenost na primarnitezavr{ni polarni arterii. Kaj ovoj tippostoi vaskularna podelnost na dvelongitudinalni polovini na bubregot od koiednata e dorzalna i e vaskularizirana oddorzalnata kranijalna i kaudalna segmen-talna arterija na dorzalnata granka (ramusdorsalis) dodeka drugata polovina e ventralnai e vaskularizirana od ventralnata

kranijalna i kaudalna segmentalna arterijaod ventralnata granka (ramus ventralis).

Isto taka, vo arteriskite sistemi odbubrezite kaj ispituvanite rasi utvrden earteriski krven sad koj izleguva od mestotokade {to dorzalnite i ventralnitesegmentalni arterii se oddeluvaat odkranijalnata polarna granka(tip I) kako i odpo~etniot del na dorzalnata odnosnopo~etniot del na ventralnata segmentalnagranka(tip I, II, III). Stanuva zbor za apikalnasegmentalna arterija (a.apicalis) koja seprotega kon najodale~enata to~ka nakranijalniot pol na bubregot. Apikalnasegmentalna arterija vo bubregot na ~ovek,sli~no kako vo svinskiot bubreg, imarazli~no poteklo i voobi~aeno izleguva iliod anteriornata ili od posteriornataarterija ili direkno od bubr`nta arterijai ektrahilarno navleguva vo bubre`niotparenhim (19,29, 30).

I vo sredi{niot del od dorzalnata i/iliod ventralnata povr{ina na hilusniot delod svinskiot bubreg kade e smestenabubre`nata karlica utvrdeni se krvnisadovi koi izleguvaat od kranijalnata i/ilikaudalnata polarna granka na a.renalis. Oviearterii spored na{ite analizi seterminalni (segmentalni) krvni sadovi koizavr{uvaat vo navedenite regioni nabubregot. Imenuvani se kako: a.dorsopyelicaodnosno a.ventropyelica. Ovie arteri seutvrdeni i od ostanatite istraùva~i(30,35), so taa razlika {to nie pravime obid zanivno imenuvawe vospostavuvaj}i anatomskitermini koi se zasnovaat na nivnatatopografska pozicija i vaskularen region{to go opfa}aat.

Sporedbeno, pome|u ispituvanite rasi nepronajdovme signifikantna razlika voprocentualnata zastapenost na razli~nitetipovi na vaskularni arteriski sistemi.Spored toa moème da zaklu~ime deka vosvinski bubrezi bubre`nata arterija se delina dve primarni granki koi potoa davaatrazli~en broj na sekundarni segmentalniarterii koi se distribuiraat vo bubre`niotparenhim. Vakvata vaskularna postavnost naarteriite vo svinskiot bubreg ovozmoùvaatkrvosnabduvaweto da e podeleno na regionii e preduslov za primena na beskrvnasegmentalna resekcija na organot i negovaupotreba vo klini~kata eksperimentalnamedicina.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


68

LITERATURA

1. Anonymous (2005): Nomina AnatomicaVetreinaria. International committee onveterinary Gross anatomical Nomenclature,Hanover, Columbia Gent, Sapporo,

2. Andersson I., Boijesen E., Hellsten S., Linell F.(1979) Lesions of the dorsal renal artery insurgery of renal pelvic calculus; a potential causeof renovascular hypertension. Eur Urol; 5: 343-346

3. Arnautovic I. (1959) The distribution of the renalartery of the dog. British Veterinary Journal 115-466

4. Arnautovic I. (1962) Grananje arterijalnogsistema u bubrezima domacih zivotinja. BioloskiGlasnik.15:55-88

ANATOMICAL CLASSIFICATION OF THE SEGMENTAL ARTERIALBRANCHES ON THE RENAL ARTERY IN PIG KIDNEYS

Pendovski Lazo, Ilieski Vlatko,Petkov Vladimir, Popovska-Percinic Florina

Department of Functional Morphology, Faculty of Veterinary Medicine-Skopje


5. Arnautovic I., Bevandic M. (1964) Prilognomenklaturu arteriajlnog sistema bubregadomacih zivotinja. Veterinaria 13:389-396

6. Aslan K., Nazli M. (2001): A comparativemacro-anatomic investigation on the intrarenalsegmentation of the renal artery in goats andMorkaraman sheep. Indian Veterinary Journal,78, 139–143.

7. Aydin C., Bereber I., Altaca G., Yigit B., Titiz I.(2004) The outcome of kidney transplants withmultiple renal arteries. BMS Surgery 4: 1-3

8. Benoit G., Dalmas BV., Gillot., Hureau.(1984)Anatomical bases of kidneytransplantation in man. Anat Clin.; 6(4): 239-245

9. Boyce WH. (1983) Nephroliythotomy inUrologic Surgery. 3rd edition. Edited by J.F.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRACT

The aim of this article is to present a classification of pig kidneys segmental arterial system based of thedistribution on the segmental arteries inside the renal parenchyma.A total of 109 pig kidneys taken form two adult breeds (62 kidneys form hybrid breed landrace/yorkshireand 47 kidneys form hybrid breed dalland) sslaughtered at age of 5 months and weignining of 95 kg(mean) were investigated. The anatomy of arterial vessels was studied on three-dimensional silicone S10corrosion casts prepared together with the kidney collecting system.There was one artery per kidney in all investigated specimens that primary branched into two arteries,one cranial and the one caudal branch in a 93.54% in a hybrid breed landrace/yorkshire and in the89.36% hybrid breed dallnad. In the rest of 6.46% hybrid breed landrace/yorkshire and 10.64% hybridbreed dallnad the renal artery was branched into one dorsal and one ventral primary branch.(p>0.05)According the way of witch the secondary segmental arteries were branching, the regions of theirvisualisation as well their position inside the renal parenchyma, three different arterial systems wereclassified as: type I(79.03% landrace/yorkshire vs. 82.97% dallnad ) witch was wery variable and can befound in three subtypes(Ia, b, c), type II (14.51% landrace/yorkshire vs. 6.39% dallnad) and type III(6.46%

landrace/yorkshire vs. 10.64% dallnad) (p>0.05).

According the results, the vascular positions of segmental arteries in pig kidneys allow blood supplyinside in kidnes to be divided into separate regions witch is necessary condition for segmental resectionof kidneys during vascular partial nefroctomy as well for their use in clinical experimental medicine.

Key words: pig kidneys, renal artery, segmental arteries, corrosion casts, classification

69

Glenn. Philadelphia. JB. Lappincot Co,chapt.16; 183-194

10. Breimer ME., Bjorck S., Svalander CT. (1996)Extracorporeal (ex vivo) connection of pigkidneys to humans. Clinical data and studies ofplatelets destruction. Xenotransplantation;3:328

11. Bucher P.; Morel P.; Buhler L. (2005)Xenotransplantation: an update on recentprogress and future perspectives. Transparentinternational 18:894-901

12. Cascalho M., Ogle BM., Platt JL. (2004)Xenotransplantation and the future renalreplacement. j Am Soc Nephrol; 15:1106-1112

13. Cordier G., Nguyen-Huu., Bui-Mong H. (1963)Arterial segmentation of kidney. Press medical72: 2433-2438

14. Di Dio LJA. (1970)Urinary system in synopsisanatomy. The C.V. Mosby Co. Saint Louis. st

Edition; 276-286

15. Evan A.P., Connors B.A., Lingeman J.E.,Blomgren P., Willis L.R. (1996): Branchingpatterns of the renal artery of the pig.Anatomical Record, 246, 217–223.

16. Fine H; Keen, E.N. (1966) The arteries of thehuman kidney. Journal of anatomy; 100: 881-894

17. Fourman J., Moffat D. (1971)The blood vesselsof the kidney Oxford: Blackwell ScientificPublication

18. Fuller P.M., Huelke D.F. (1973): Kidney vascularsupply in the rat, cat and dog. Acta Anatomica,84, 516–522.

19. Graves FT. (1954) The anatomy of the intrarenalarteries and its application to segmentalresection of the kidney. British Journal ofSurgery, 42:132-139

20. Hadziselimovic H., Cus M. (1975): Blood vesselsand excretory apparatus of the kidney in somewild animals. Acta Anatomica, 91, 71–82.

21. Horacek M.J., Earle A.M., Gilmore J.P. (1987):The renal vascular system of the monkey: Agross anatomical description. Journal ofAnatomy, 153, 123–137.

22. Jain R.K., Singh Y. (1987): Vascularization ofkidneys in bovine calves. Indian VeterinaryJournal, 64, 1059– 1062.

23. Khamanarong K., Prachaney P., UtraravichienA., Tong-un T., Sripaoraya K. (2004) Anatomy

of renal arterial supply. Clinical Anatomy,17:334-336

24. Longia GS., Kumar V. , Saxena SK., Gupta.CD. (1982) Surface projection of arterialsegments in the human kidney. Acta anatomica113:145-150

25. Marlon F.L. (2000) Animal organs for humantransplantation: How close are we? BUMCproceedings; 13:3-6 BJU International. 2003;92: 607-609

26. Marais J. (1988): Microvasculature of the felinerenal medulla. Acta Anatomica, 133, 86–88.

27. Nerantsiz C., Antonakis E., Avgaustakis D.(1978): A new corrosion casting technique.Anatomical Record, 191, 321–325.

28. Reis R.H., Tepe P. (1956): Variations in thepattern of renal vessels and their relation to thetype posterior vena cava in the dog (Canisfamiliaris). The American Journal of Anatomy,99, 1–15.

29. Sampaio FJB., Schiavaini J.L; Favoritio L.A.(1993) Proportional analysis of the kidneyarterial segments. Urol Res; 21:371-374

30. Sampaio FJB., Favorito LA., Pereira-SampaioMA. (2004) Pig kidney: Anatomicalrelationships between the itrarenal arteries andthe kidney collecting system. Applied study forthe urological research and surgical training.Journal of Urology 172: 2007-2081

31. Sindel M., Ucar Y., Ozkan, O. (1990): Renalarterial system of the domestic rabbits(Oryctolagus cuniculus): Corrosion cast study.Journal of Anatomical Society India, 39, 31–40.

32. Satypal KS., Haffejee AA., Singh B., RamsaroopL., Rabbs JV., Kaliden JM(2001). Additionalrenal arteries: incidence and morphometry. SurgRadiol Anat, 23:33-38

33. Swindle M. (2002) Comparative anatomy of thepig. SRC; 1:1-3

34. Tompset D.H. (1970): Anatomical Techniques.2nd ed. E. and S. Livingstone, Edinburg andLondon.

35. Vodenicarov A., Danchev S., Vodenicarova I.(1987) Arterial vessels of the kidney in domesticswine. Vet Med Nauki.; 24:70-77

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


71

VLIJANIETO NA FLUIDNATA TERAPIJA ZA

STABILIZACIJA NA KUÎWA VO SOSTOJBA NA [OK (prikaz na slu~aj)

Novakov Todor1, Troja~anec Plamen2, Matijatko Vesna3,

Velev Romel1, Jurki~ Gabrijela3, Ilievska Ksenija2

1 Katedra po farmakologija i toksikologija, Fakultet za Veterinarna medicina - Skopje,2 Katedra po hirurgija, ortopedija i oftalmologija, Fakultet za Veterinarna medicina - Skopje,

3 Klinika za vnater{ni bolesti kaj mali ìvotni, Veterinarski fakultet - Zagreb,


ABSTRAKT

Celta na ovoj trud e prikaz na slikata na {okot vo malata praksa i negovo adekvatno i

pravovremeno tretirawe. So ova istraùvawe se opfateni vkupno 8 ku~iwa, ozna~eni so

broevite od 1 do 8. Na site ìvotni e sprovedeno op{to klini~ko prebaruvawe, postaven e

venski pat i sledeni se klini~kite parametri vo tekot na terapiraweto. So ova istraùvawe

se pokaà deka site prifateni ìvotni se nao|ale vo sostojba na {ok. Site pacienti primija

fluidna terapija za da go nadopolnat i odràt izgubeniot volumen, so isklu~ok na pacientot

so broj eden, koj{to so ogled na dijagnozata i klasifikacijata na {okot bil podloèn na

druga terapija. Site pacienti primija fluidna terapija vo oblik na ednokraten ili

pove}ekraten bolus od koloiden rastvor Hydroxyethyl Starch-a 6% (HAES) vo doza od 3 do 15ml/kg,

so fiziolo{ki rastvor vo doza od 10 do 50 ml/kg. So na{eto istraùvawe se pokaà pozitiven

efekt od primenata na HAES i fiziolo{ki rastvor. Po terapijata, kaj ku~iwata so broj 1, 2,

5 i 6 sogledavme stabilizacija na telesnata temperatura (T.T.), CRT i frekvencijata na pulsot.

Najrelevanten primer pretstavuva ku~eto pod reden broj 2, koe e primeno so T.T. 40.9, CRT 4

sekundi, i frekvencija na pulsot od 222. Po vremenski interval od 18 ~asa sogledavme zna~ajna

promena na ovie vrednosti: T.T. 38.4, CRT 3 sekundi i frekvencija na pulsot od 180 ot~ukuvawa

vo minuta. Ku~iwata pod reden broj 5, 6 pozitivno reagiraa na protokolot za stabilizacija

na sostojbata na {ok. Ku~iwata 3, 4, 7 i 8 inicijalno pozitivno izreagirale vo nekoi

parametri, me|utoa etiolo{kata situacija dovede do egzacerebacija na sostojbata i letalna

zavr{nica. Zaklu~ivme deka va`na uloga vo uspe{nosta na terapijata ima vremeto na

aplikacijata vo obidot za stabilizacija na sostojbata. Dobri rezultati se mo`ni edinstveno

dokolku le~eweto e sprovedeno pravovremeno i adekvatno (kombinacija na koloidi i

kristaloidi). Osnovnoto ne{to pri terapiraweto vo sostojba na {ok e korekcija na

hipovolemijata so adekvatna te~nost, aplicirana intravenski i vo najbrzo mo`no vreme.

Klu~ni zborovi: fluidna terapija, stabilizacija, {ok, ku~e

UDK:636.7.09:615.451.1


72

VOVED

[ok e sindrom koj se karakterizira so

nekolku klini~ki znaci, vklu~uvajki

alteracii vo mentalnata sostojba, boja na

mukozni membrani, CRT (na ang. capillary refilltime, vreme na kapilarno polnewe), srceva

frekvencija i kvalitet na puls (1).

Nedostatokot na te~nost vo intravasku-

larniot prostor se narekuva {ok i dokolku

toj nedostatok brzo i adekvtno ne se koregira

doa|a do smrt na kletkite, zatajuvawe na

organite i uginuvawe na pacientot (2).

[okot pretstavuva naj~est sindrom koj se

sretnuva vo intenzivnata veterinarna

medicina, kade najvaèn uslov za uspe{na

terapija e brza restitucija na izgubeniot

volumen. Nevrohormonaliot odgovor na

slabiot srcev udaren volumen rezultira so

periferna vazokonstrikcija i slaba

resorpcija na te~nosti koi se administri-

rani supkutano ili intraperitonealno,

zatoa samo intravenskata aplikacija na

fluidna terapija pretstavuva adekvaten

izbor vo situacija na {ok (3).

Perifernata venska kateterizacija e

ednostavna, a naj~esto koristeni veni kaj

ku~iwa se V.Cephalica i lateralnata

V.Saphena. Vo sostojba na kardiogen {ok moè

da se izvr{i kateterizacija i na V.Jugolarisso cel aplikacija na golemo koli~estvo

fluidi za brzo vreme. Kaj pacienti pod 2 kg

telesna teìna i pedijatriski pacienti

dokolku nemoè da se izvr{i intravenska

aplikacija na fluidite, terapija e

intraosealna (4).

Osnovata na fluidnata terapija e vo

nadopolnuvaweto i odrùvaweto na izgu-

beniot volumen i vospostavuvaweto na

elektroliten balans koj e potreben za

normalna funkcija na organitena pacientot.

Primarnata podr{ka na cirkulacijata pri

site sostojbi na {ok e fluidna terapija,

isklu~ok pravi kardiogeniot {ok (4).

Te~nostite koi se koristat vo intra-

venskata fluidna terapija se klasificiraat

vo tri grupi: kristaloidi, koloidi i polna

krv so krvni produkti (3).

Kristaloidite se grupa na fluidi koi

sodràt elektroliti na natrium i puferi so

mala molekulska masa. Tie navleguvaat vo

ekstracelularniot prostor i vr{at regu-

lacija na telesniot fluiden balans. Kaj

pacienti so normalna renalna funkcija,

apliciranite kristaloidi brzo se izla-

~uvaat so urinata. Tonicitetot na krista-

loidnite te~nosti e vo koorelacija so

koncentracijata na natrium. Koga koncen-

tracijata na natrium vo kristaloidnite

te~nosti e ista so onaa vo kletkite na

organizmot stanuva zbor za izotoni~ni ili

fiziolo{ki rastvori. Apliciraweto na

golemi volumeni na kristaloidi rezultira

so namaluvawe na onkotskiot pritisok pri

{to se zgolemuva ekstravazacijata na

kristaloidi vo intersticijalniot prostor.

Zatoa kristaloidnite te~nosti ne go

odrùvaat intravaskularniot volumen i ne

ja podobruvaat tkivnata perfuzija koga se

apliciraat zasebno (5).

Koloidite se grupa na fluidi koi

sodràt golemi molekuli i se dizajnirani da

se zadràt podolgo vreme vo intravasku-

larniot prostor. Tie dosta efikasno go

zgolemuvaat i odrùvaat vaskularniot

volumen, pa zatoa se narekuvaat i plazma

ekspanderi. Koloidno onkotskiot pritisok

e vaèn za odrùvaweto na fluidniot balans

me|u intravaskularniot i intrasticijalniot

prostor. Primarniot izvor na onkotskiot

pritisok vo intravaskularniot prostor go

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Slika 1: Prikaz na veni za intravenska aplikacijakaj ku~iwata

73

~inat albuminite so molekulska masa od 69

KD koi obezbeduvaat od 75% do 80% od

vkupniot koloidno-onkotski pritisok na

plazmata. Koloidnite rastvori imaat sli~na

ili pogolema molekulska masa od albuminite

so {to u~estvuvaat vo odrùvawe na

koloidno-onkotskiot pritisok. Tie se delat

na biolo{ki (polna krv, albumini, plazma)

i sintetski (dekstrani, hidroksietil skrob,

pentastarch). Hidroksietil skrobot (sin.:

hetastarch; HAES) e sozdaden so hemiska

modifikacija na amilopektinot i pretsta-

vuva jaglehidratna molekula sli~na na

glikogenot (6).

Polnata krv so krvnite produkti seapliciraat pri jaki krvarewa i gubewe nagolem volumen krv koe {to rezultira sonamaluvawe vo hematokritot t.e. PCV (na ang.packed cells volume), imeno dokolkuhematokritot padne pod 20% neophodna etransfuzija na polna krv (3). Vo sveàtapolna krv se nao|aat site faktori zakoagulacija i aktivni trombociti. Kakomo`ni komplikacii pri transfuzija moàtda se javat imunolo{ki reakcii (se koristialogeni~na krv), pad na kalciumot (pri brzanadoknada) i razvoj na tumori (4).

Planot za fluidnata restitucija napacient vo sostojba na {ok vklu~uva nekolku~ekori: 1) odreduvawe na mestoto nafluidniot deficit 2) selekcija na fluidnaterapija specifi~na za sekoj pacient 3)determinacija na celnata restitucija i 4)determinacija na restituciskata tehnika (7).

Ne postoi efektivna „standardna„formula za kristaloidna i/ili koloidnainfuzija koja }e garantira kompletnarestitucija na intravaskularniot volumen.Varijaciite vo soodnosot na kristaloidi ikoloidi zavisat od renalnata funkcija napacientot, perzistencijata na fluidite vo"tretata telesna {uplina", povredi namozokot i belite drobovi, srcevi zaboluvawai zatajuvawa i razli~ni vidovi hemoragii.Fluidnata terapija mora da bide detalnoproceneta za sekoj pacient zasebno. Celnatarestitucija se ot~ituva po prefuzioniotstatus (srceva frekvencija, krven pritisok,centralen venski pritisok, boja na mukoznimembrani, CRT i kvalitet na pulsot) (11).

Koloid Prose~na mol. Poluìvot Ph Indikaciimasa ~asa

Dekstran 40 40 kD 3 hipovolemi~en {ok

Dekstran 70 70 kD 6 4,9 hipovolemi~en {ok

HAES 6% 200-450 kD 25,5 5,5

SIRS (Sindrom nasistematski vospalitelen

odgovor),hipoalbuminemija,hipovolemi~en {ok

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Tabela 1: Karakteristiki na naj~esto koristenite koloidi vo intenzivnata mala praksa


Slika 2: Koloiden rastvor (HAES)

74

Grafikon 1: Na~in na nadopolnuvawe na fluidi kaj ku~e vo sostojba na {ok

Postojat dva vida na restitucija:supranormalna i hipotenzivna. Supranor-malnata restitucija za krajna to~ka go imanivoto nad normalniot limit, dodekahipotenzivnata se primenuva za postignu-vawe na krajni to~ki na restitucija koi sepod normalniot limit. Celta na hipo-tenzivnata restitucija e da se administrira

najmaliot moèn fluiden volumen koj }eovozmoì uspe{na restitucija na intravsku-larniot volumen i }e ja minimiziraekstravazacijata na fluidite vo inter-sticiumot (3).

Administracijata na HAES kako kon-tinuirana infuzija (constant rate infusion - CRI)ovozmoùva permanentno snabduvawe sogolemi molekuli so cel odrùvawe nakoloidno-onkotski pritisok kaj hipoalbum-inemi~nite pacienti (8).

CEL NA ISTRA@UVAWETO

Celta na ovoj trud e prikaz na efiksnostana fluidnata terapija za pravovremeno isoodvetno le~ewe na sostojbite na {ok kajku~iwata vo malata praksa. Vo edno celta eda se ukaè na pravilniot izbor, dozata kakoi na~inot na aplikacija na fluidite vo

stabilizacijata na ovie pacienti vo sostojbana {ok.

MATERIJALI I METODI

So ova istraùvawe se opfateni vkupno8 ku~iwa vo sostojba na {ok od razli~naetiologija doneseni vo klinikata za maliìvotni na Veterinarniot fakultet voZagreb, Hrvatska, ozna~eni so broevi od 1 do8, ~ija rasa, pol i vozrast se prikaàni votabelata 2.

Tabela 2: Rasa, pol i vozrast na pacientite opfateni so istraùvaweto

Pol Vozrast (meseci) Rasa

Ku~e 1 ma`jak 96 BernandinecKu~e 2 ma`jak 60 Zapadno-{kotski terierKu~e 3 ma`jak 180 RotvajlerKu~e 4 ènka 24 Ramnovlaknest retriverKu~e 5 ma`jak 8 BokserKu~e 6 ma`jak 72 Germanski ov~arKu~e 7 ma`jak 60 Staroangliski ov~arKu~e 8 ma`jak 24 Labrador retriver

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Po~etni perfuzioni parametri

Krvarewe vo telesna {uplinaTkiven edem

Edem na beli droboviEdem na mozok

Zatajuvawe na bubreziteZatajuvawe na levoto srce

Da Ne

Hipotenzivnanadoknada

3-5 ml/kg koloidi10-15 ml/kg kristaloidi

Da se povtoruvaat na sekoi30 min. se dodeka ne se

postignat celnite parametri

Supernormalnanadoknada

5-15 ml/kg koloidi20-50 ml/kg kristaloidi

Da se povtoruvaat na sekoi30 min. se dodeka ne se

postignat celnite parametri

ku~e

Sreden arteriski pritisok 60-80 mmHgCTR 1-2 sek

Sreden arteriski pritisok 80-90 mmHgCTR 1-2 sek

75

Kaj site ispituvani ìvotni predpo~etokot na tretmanot e sproveden op{tklini~ki pregled, po {to se postaveniintravenski kanili (slika 3) i se prateniklini~kite parametri vo tekot naterapiraweto. Mereweto na odredeniklini~ki parametri se izvr{i so aparat zataa namena (PM-9000 Vet Veterinary PortableMulti-Parameter Patient Monitor) na proizvo-ditelot Grady Medical Systems, Inc. od Temecula,Kalifornija, SAD.

Terapijata na sekoj pacient e indi-vidualno odredena vo zavisnost od sostojbatai izmerenite klini~ki parametri kajpacientot, no vo glavno se koriste{e: kakodiuretik Furosemid, kako hemoterapevticiCefobid, Imizol, Baytril, Penbritin, Trimetosul,Cefalotaksim, Ketocef, Augmentin i Lendacin, kakoblokator na H2 - histaminskite receptoriPeptoran, kako sedativi Apaurin, Dormicum,Heptanon, kako kortikosteroidi Solu Medrol,kako centralen antiemetik Torecan, kakoantiaritmik Lidokain, a od vitaminskipreparati be{e primenuvan Konakion i Biodylvo prepora~anite dozi.

Kako fluidnata terapija se koristenikomercialni rastvori za intravenskaprimena i toa HAES-Steril 6%, fiziolo{kirastvor Ringer i dvata na proizvoditelotBraun Medical L.t.d. i fiziolo{kiot rastvorNaCl 0.9% na proizvoditelot Pliva d.d.


Po izvr{eniot op{t klini~ki pregled iizmerenite klini~ki parametri, kaj sekojpacient utvrdena e sostojba na {ok (tabela3) predizvikana od razli~na etiologija, po{to bea podloèni na fluidna terapija zanadopolnuvawe na izgubeniot volumen idruga simptomatska terapija. Isklu~ok epacientot broj 1 kaj koj dijagnosti~ki iklasifikaciski {okot se tretira sodiuretici bez primena na fluidna terapija(kardiogen {ok). Site ostanati pacientiprimaa fluidna terapija vo oblik naednokraten ili pove}ekraten bolus nakoloiden rastvor na HAES vo doza od 3 do 5ml/kg zaedno so kristaloiden fiziolo{kirastvor (Ringer ili NaCl) vo doza od 10 do 50ml/kg.

Slika 3: Venepunkcija na pacientite koristeni vo istraùvaweto

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○


76

Po pravovremenoto sproveduvawe na fluidna terapija kaj pacientite so broj 2, 5 i 6konstatiran e povolen ishod, za razlika od pacientite so broj 3, 4, 7 i 8 kade i pokrajsprovedenata terapija ishodot be{e letalen. Kaj pacientite pod broj 2, 5 i 6 po fluidnataterapija e zabele`ana stabilizacija na telesnata temperatura, CRT i frekvencijata napulsot. Najrelevanten primer za povolniot ishod po fluidnata terapija e pacientot so redenbroj 2 (tabela 4) kaj koj mnogu brgu (ve}e po 12 ~asa) dojde do stabilizirawe na gorespomenatite parametri.

Pacient Vid {ok Metoda na Kone~na Fluidna Ishod

dijagnosticirawe dijagnoza terapija

1 kardiogen rentgenska DCM Furosemid 4 povolenultrazvu~na pretraga (dilatative mg/kg, i/v

cardiomiophaty)

HAES 3 ml/kg + povolen2 distributiven siriasis Ringer 10 ml/kg

HAES 2 ml/kg +3 septi~en babesiosis Ringer 10 ml/kg letalen

4 distributiven histiocitom fibros HAES 3 ml/kg +malign Ringer 10 ml/kg, letalen

HAES 20ml/kg/den (CRI)

5 hipovolemi~en klini~ki parametri, gastroetheritis HAES 3 ml/kg +hematolo{ki status haemorrhagica Ringer 10 ml/kg, povolen

HAES 20ml/kg/den (CRI)

HAES 3 ml/kg +6 opstruktiven rentgenska snimka volvulus intestini Ringer 10 ml/kg, povolen

NaCl 40 ml/kg(CRI)

7 opstruktiven sondirawe, HAES 5 ml/kg + letalenrentgenska snimka Ringer 15 ml/kg

8 septi~en krven razmaz na babesiosis HAES 3 ml/kg +periferna krv Ringer 10 ml/kg, letalen

NaCl 40 ml/kg(CRI)

klini~ki parametri,biohemiski profilna krv

krven razmaz naperiferna krv

rentgenska snimka,ultrazvu~na pretraga

GDV(gastricdilataion et volvulus)

Tabela 3: Zbiren prikaz na vidot na {ok, dijagnozata, terapijata i ishodot kaj pacientite koristeni vo

istra`uvaweto

77

Tabela 4: Dvièwe na klini~kite parametri kaj pacientot broj 2 po primenata na fluidna terapija

Vreme Temperatura Puls Di{ewe CRT

4:00 40.9 222 78 4.0 sek4:30 40.1 220 70 3.0 sek5:00 39.8 210 64 3.0 sek6:00 39.4 210 58 >3.0 sek7:00 38.7 200 54 >3.0 sek8:00 38.0 200 54 >3.0 sek8:45 37,5 200 48 >3.0 sek9:45 38,4 180 42 3.0 sek12:45 38,0 160 36 3.0 sek15:00 37,8 160 36 2.0 sek16:00 37,7 170 40 2.0 sek

Kaj pacientot so broj 5 poradi dijagnosticiranata hipoalbuminemija be{e potrebnoprodolùvawe na terapijata so HAES vo oblik na kontinuirana infuizija. Kaj ovoj pacientpo povtorenata terapija zabeleàno e namaluvawe vo varijacijata na telesnata temperatura(tabela 5).


Den Vreme Temperatura Puls Di{ewe CRT

1 10:00 37.0 / / < 1.0 sek11:00 38.6 / / 1.0 sek12:00 37,6 / / < 1.0 sek13:00 37.3 / / 1.0 sek17:00 37.1 / / < 1.0 sek18:00 37.6 / / < 1.0 sek23:00 37.2 / / 1.0 sek

2 11:00 36.3 64 / < 1.0 sek12:00 36.4 64 / < 1.0 sek13:00 36.4 60 / 1.0 sek14:00 36.8 / / /15:00 36.6 / / /16:00 36.6 60 / 3.5 sek18:00 37.1 70 / 3.0 sek18:30 37.0 / / 1.0 sek21:00 37.4 / / /

3 09:00 38.0 124 20 2.0 sek10:00 38.1 105 20 1.5 sek11:30 37.8 100 20 2.0 sek

4 08:00 38.0 / 20 3.0 sek16:00 38.0 / 20 2.0 sek18:00 38.0 / 20 2.0 sek

Hipotermijata koja e zabeleàna vtoriot den od po~etokot na terapijata kaj pacient sobroj 5 ja poistovetuvame so popu{tawe na kompenzatorniot mehanizam na organizmot napacientot. Imeno hipovolemijata i hipotenzijata posledi~no predizvikuvaat hipotermija(9) kaj pacientite vo sostojba na {ok. Korekcija na hipovolemijata i hipotenzijata kajhipotermi~ni pacienti rezultira so normalna ili zgolemena telesna temperatura (10) {tomoè{e da se zabeleì i kaj pacientite so broj 5 i 6 (tabela 5 i 6).


78

ZAKLUÔK

Od seto pogore izloèno moè da sezaklu~i deka va`na uloga vo efikasnosta naterapijata na {okot igra vremeto naaplikacija na fluidnata terapija. Osnovnaterapija pri sostojba na {ok e brzata


Vreme Temperatura Puls Di{ewe CRT

Pri priem (12h) 37,3 173 35 3.0 sek14h 38,2 180 30 1.0 sek18h 39,2 160 35 2.0 sek

Realnite podatoci za telesnata temperatura moème da se dobijat duri po korekcija nahipovolemijata (9) {to e primer i kaj prikaànite pacienti. Hipotenzijata predizvikuvavazokonstriktiven odgovor (klini~ki se ot~ituva so skratuvawe na CRT) koj go poddrùvaìvotot na pacientot na kratko vreme. So ovoj odgovor poddràna e perfuzijata vo mozokoti koronarniot krvotok, no vo isto vreme se namaluva cirkulacijata vo splanhnikusot,muskulite i koàta (1). Kaj pacientite so broj 2, 5 i 6 po sprovedenata fluidna terapijakoregirana e hipoperfuzijata i hipotenzijata pri {to zabeleàna e posledi~nanormalizacija na CRT i pulsot (tabela 4, 5 i 6).

Pacientite so reden broj 3, 4, 7 i 8 iako po apliciranata fluidna terapija inicijalnoreagiraa pozitivno vo pogled na merenite parametri. Sepak etiologijata na {okovatasostojba so vreme dovede do egzacerbacija na procesot {to rezultira{e so letalen ishod.

korekcija na hipovolemijata pri {to dobrirazultati se mo`ni samo dokolku le~ewetoe adekvatno sprovedeno (intravenskaaplikacija na kristaloidni i koloidnirastvori). Monitoringot na pacientot vosostojba na {ok i pravovremenata simpto-matska terapija pretstavuva su{testven delvo procesot na stabilizacija na istiot.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

79

INFLUENCE OF FLUID THERAPY FOR STABILIZATION OF DOGS INSHOCK CAUSED WITH DIFFERENT ETIOLOGY (case report)

Novakov Todor1, Trojacanec Plamen2, Matijatko Vesna3,Velev Romel1, Jurkic Gabrijela3, Ilievska Ksenija2

1Department of pharmacology and toxicology, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje,

2Department by surgery, ophthalmology and orthopiedy, Faculty of Veterinary Medicine - Skopje,

3Department of internal disease of small animals, Veterinary Faculty of Zagreb


LITERATURA

1. King L. G., Boag A. (2007): BSAVA Manual ofCanine and Feline, Emergency and Critical Care.Second ed., Aldrich J., 17 - 30.

2. Matijatko V., Kiš I. (2001): Hitna stanja uveterinarskoj medicini-III. Septièni pacijent u

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ABSTRACT

The aim of this work is the portrayal of shock in a small practice and its timely and proper treatment.This study included a total of 8 dogs that are numbered from 1 to 8. In all animals was performed complete

general clinical index, the venous route was applyed, and are accompanied by clinical parameters duringtreatment. Research showing that all animals were received in shock. In all our study patients, fluid therapywas occured to update and maintain lost volume, exception makes patient number one wich with respect to thediagnosis and classification of shock succumb on other therapy. All patients received fluid therapy in the formof one or multiple bolus colloid fluids Hydroxyethyl Starch 6% (HAES-a) dosage of 3-15 ml/kg with a physiologicalsolution in the dosage of 10-50 ml/kg. Our study showed a positive response after applications of bolus HAESand physiological solutions. Dogs 1, 2, 5 and 6 after therapy was stabilize body temperature (TT), CRT, and thefrequency. The most relevant example is the dog number 2, who received value of TT 40.9, CRT 4 seconds, andthe frequency was 222, which the value for 18 hours changed to TT 38.4, CRT 3 seconds and the frequency was180th. Dogs (5, 6) gave a positive response to the protocol to stabilize shock. Dogs 3, 4, 7 and 8 have an initialpositive reactions in some parameters, but etiological situation has led to deterioration and mortalities. Wehave concluded that the time of applications and attempt have significant role in the successible treatment tostabilize a patients. Significant results are possible only if treatment is timely and adequately (a combination ofcolloids and crystalloid). The basis of shock therapy is the correction hipovolemia appropriate liquid, intravenousapplied in the fastest possible time.

Key words: fluid therapy, stabilization, shock, dogs.


jedinici intenzivne skrbi. Hrv. vet. vjesn. 25:27-28.

3. Kirby R. (2004): Critical Care: Shock andResustitation. 29 th World Congress of theWSAVA,

4. DiBartola S. P. (2006): Fluid, Electrolyte andAcid-Base Disorders vo Small Animale Practice,

80

Day T. K. & Bateman S., 325-391, 403-419, 540-564, 567-583.

5. Nelson R. W., Couto C. G. (2003): Small AnimalInternal Medicine. Third ed., 118-120, 387- 389.

6. Bagshaw S.M., Bellomo R. (2006): Fluidresuscitation and the septic kidney. Curr. Opin.Crit. Care. 12, 527-530.

7. Ettinger S., Feldman E.C., (2000): Textbook ofVeterinary Internal Medicine diseases of the dogand cat. Fifth ed., Fluid and electrolyte therapy,325-347.

8. Hauptman J. (1996): Fluid Balance and Therapy.

9. Nyström P.O. (1998): The systemicinflammatory response syndrome: definitionsand aetiology. J. Antimicrob. Chemother. 41,Suppl. A, 1-7.

10. Hopper K. (2008): The use of plasma in thecritical patient. 14th International VeterinaryEmergency and Critical Care Symposium. 777- 780.

11. Houston D. M., Radostits O. M. (2000): TheClinical Examination. In: Radostits O.M.,Mayhew I.G., Houston D.M. (Eds.), VeterinaryClinical Examination and Diagnosis. W.B.Saunders, London, pp. 91-124.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

81

TIPOVI NA PUBLIKACII

Vo Makedonski vetrinaren pregled seobjavuvaat originalni trudovi, preglednitrudovi, kratki soo{tenija i prikazi naslu~aj.

Originalni trudovi: Originalnitetrudovi pokrivaat celosni izve{tai odistraùva~ka rabota napi{ani sporedzadadeni upatsvo na podgotovka so precizenopis i celosna interpretacija na teoretskai eksperimentalna rabota.

Pregledni trudovi: Preglednite trudovii monografii koi gi vklu~uvaat site aspektiod vetrinarnata nauka se prifatlivi zaMVP. Avtoritativen i kriti~ki pregled namomentalnata sostojba i odli~no poznavawena problamatikata koja e predmet na analizae potrebno za preglednite trudovi.

Kratki soop{tenija i prikazi na slu~aj:Kratkite soop{tenija i prikazi na slu~aj senameneti za promocija na novi idei irezultati vo novi ili razvojni oblasti navetrinarnata nauka. Vo niv se prikaùvaatva`ni pra{awa od klini~ki i biomedi-cinski istraùvawa.

FORMA NA PODNESOK

Trudovite dostaveni za objavuvawe voMakedonski veterinaren pregled se podne-suvaat na makedonski jazik so abstrakt naangliski jazik podgotveni spored upatstvotoza podgotovka.

Trudovite zaedno so tabelite so nivnitenaslovi i slikite so legendi, se ~ukaat sodvoen prored na A4 format ( 21 h 28 sm) so

UPATSTVO DO AVTORITE

Makedonski veterinaren pregled e stru~no spisanie koe go objavuva Fakultetot zaVeterinarna Medicina od Skopje. Vo spisanieto se objavuvaat izvorni nau~ni trudovi,klini~ki i laboratoriski iskustva, prikazi na slu~ai, reviski trudovi, magisteriumi idrugi prilozi od site oblasti na veterinarnata medicinata i srodnite nauki. Pravo naobjavuvawe imaat site doktori po veterinarna medicina, i drugi vraboteni vo dràvnite iprivatnite organizacii vo R. Makedonija i nadvor od nea. Rakopisite podneseni za objavuvawevo Makedonskiot veterinaren pregled stanuvaat postojana sopstvenost na spisanieto inemoàt da bidat objavuvani na drugo mesto bez potpi{ana dozvola od avtorot i odspisanieto. Eksperimentite na ìvotni treba da bidat izvedeni vo soglasnost so ve}eprifatenite principi za odgleduvawe i upotreba na ìvotnite.

margini od najmalku 2.5 sm od sekoja strana.Rakopisot treba da e so font mac c times zamakedoskiot tekst ili times new roman zaangliskiot abstrakt so golemina na fontotod 12. Naslovot, abstraktot, referencite,sekoja tabela ili slika zapo~nuva so novatastrana. Sekoja strana treba da bide numerira-na. Site tabeli i sliki se numeriraat posle-dovatelno so koristewe na arabski broevi.

NASLOVNA STRANA

Naslovnata strana na trudot treba da gosodrì naslovot na trudot, celosnite imiwana avtorite po~nuvaj}i so nivnoto prezimekako i institudcijta kade pripa|aat. Imiwana avtorite (vklu~uvaj}i gi imiwata,srednite imiwa i prezimiwata) se bezakademski stepeni. Dokolku postojat pove}eavtori, posle imeto na avtorot se apostrofi-ra mala arabska brojka koja ja ozna~uvaadresata na institucijata kade {to e pripa|a.

Vo poseben oddel kako blagodarnost sevnesuvaat i podatoci ako trudot e nekadereferiran, kako i toa dali e fikansiran odnekakov proekt ili institucija (so brojot naproektot i kompletniot naslov nainstitucijata i mestoto).

Na poseben paragraf se dodava adresa zakorespodencija koja go vklu~uva imeto nakorespodentniot avtor, rabotnata pozicija,adresa, telefon, faks i e-mail adresa.

NASLOV

Naslovot treba da bide karatok iinformativen. Se ~uka so golemi bukvi so

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

82

font 12. Se prepora~uva vo nego da sesodràt zborovi koi {to se neophodni zaidentifikacija na predmetot na istraù-vawa, vidovite na ìvotni na koi se pravenieksperimenti. Hemiski formuli, latinskikratenki od imiwa se dozvoleni vo naslovot.

ABSTRAKT

Izvadok od 100 do 250 zborovi zaoriginalnite trudovi i 100 zborovi za prikazna slu~aj se ~uka na poseben list so dvoenprored i se dostavuva kako vtora stranica odtrudot.

Sodrìnata vo izvadokot treba da enezavisna celina a ne da opi{uva {to eizneseno vo trudot. Tekstot se iznesuva vopasivna forma (bez nie ili na{ite).Goleminata na fontot e 10.

Da ne se vnesuvaat drugi kratenki osvenstandardnite edinici za merkite i nivniteizvedeni edinici.

KLU^NI ZBOROVI

Pod tekstot se vnesuvaat do 5 klu~nizborovi. Potrebno e da se vnese vidot naìvotnite upotrebeni za ispituvawe, ako nee daden vo naslovot. Za izbor na klu~nizborovi se prepora~uva MeSH vo IndexMedicus/Medline, ili na veb stranata:www.nlm.nih.gov

SODR@INA NA TRUDOT

Tekstot se deli na: voved, materijal imetodi, rezultati i diskusija. Poinakovredosled moàt da imaat reviskite trudovii prikazite na slu~aj.

Vo trudovite treba da se upotrebuvaatedinici od internacionalniot sistem naedinici (SI). Se pora~uva upotreba nasimbolite na osnovnite i izmerenite merniedinici vo makedonskiot jazik kako i naprefiksite na kirilica

Blagodarnostite se pi{uvaat na krajot odtekstot, pred literaturnite podatoci.

Li~nite prepiski, rakopisite priprigotvuvaweto ili drugite neobjavenipodatoci ne se citiraat vo literaturata nomoàt da se spomenat vo tekstot vo zagrada.

REFERENCI

Literaturnite podatoci vo tekstot secitiraat so arapski brojki vo zagradi, voista linija so tekstot. Literaturata sepi{uva na poseben list hartija, so dvoen

prored, spored redosledot na spomenuvawetovo tekstot.

1. Bunger, L., & Hill, W. G. (2005). Genetics of bodycomposition and metabolic rate. In E. J. Eisen (Ed.), TheMouse in Animal Genetics and Breeding Research (pp.

131–160). London: Imperial College Press.

2. COMA (1984). Diet and Cardiovascular Disease(Department of Health and Social Security). Report ofthe Panel on Diet in Relation to Cardiovascular Disease.

London: The Stationary Office.

3. Gibson, L.L., Croken, G. & Byrbidge-Boyd, C.M. (2006).

The Effects of Terminal Sire Breed on Carcass Qualityand Sensory Traits of Lamb. A final report to the AlbertaSheep and Wool Commission , http://

www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/sg11071/$FILE/lacombe_sensory_trial.

4. Sazili, A.Q., Parr, T., Sensky, P.L., Jones, S.W., Bardsley,

R.G., Buttery, P.J., (2005). The relationship between slowand fast myosin heavy chain content, calpastatin and meattenderness in different ovine skeletal muscles. Meat Sci.69, 17–25.

5. van den Dool, S.W., M.N. Wasser, J.W. Fijter, J. Hoekstra,

R.J. van der Geest. (2005). Functional renal volume:

quantitative analysis at gadolinium-enhanced MRangiography – feasibility study in healthy potential kidneydonors. Radiology 236: 189–195.

TABELI I SLIKI

Tabelte se priloùvaat na posebnastrana, so dvoen prored i sekoja tabela trebada vklu~uva naslov vo JPG ili TIFF formatso rezolucija 300 dpi.

Sekoja tabela, slika ili literaturenpodatok se citira vo tekstot so arapskibrojki. Redosledot na pojavuvaweto votekstot go opredeluva nivniot broj.Goleminata na tekstot e so font 10.

PODNESUVAWE NA RAKOPISOT

So sekoj podnesen trud treba da bidedostavena potpi{anata izjava za prenos naavtorskite prava.

Rakopisite se ispra}aat na slednavaadresa: Fakultet za veterinarna MedicinaMakedonski Veterinaren pregled Lazar PopTrajkov 5/7 1000 Skopje R. Makedonija

Se podnesuvaat vo elektronski zapis(disketa, CD, USB) ili po elektronska po{ta.

Trudot go podnesuva korespodentniotavtor.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

83

EKSKLUZIVNA IZJAVA ZA OBJAVUVAWE NA AVTORITE

KOI PODNESUVAAT TRUD

Potvrduvam deka nieden material vo ovoj rakopis ne e objaven porano i nieden materijal

ne e daden nikade za objavuvawe od bilo koj vid, osven izvadok (abstrakt) od 400 zborovi ilipomalku

SOGLASNOST ZA PRENOS NA PE^ATARSKITE PRAVA

Pe~atarskite prava na trudot so naslov:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

koj }e se objavi vo spisanieto Makedonski veterinaren pregled se prenesuvaat na spisanieto, no avtorite go zadr`uvaat slednovo:

Site prava na sopstvenost osven pe~atarskite, kako pravoto na patent

Pravoto za upotreba na del ili site delovi od ovoj trud za svoja li~na rabota.

prezime i ime potpis

86

FACULTY OF VETERINARY MEDICINE – SKOPJEFAKULTET ZA VETERINARNA MEDICINA - SKOPJE

Zbornik na Veterinaren Fakultet

Documents

Transcript of Zbornik na Veterinaren Fakultet