s dumlok dkkrपािक शवार द १२ जानवारी २०१८ | वष १ अक ११ | कमत १० | आरएनआयGOAMAR00186

leqaeligkryuml ekoGuml

leqaeligkryuml ekoGuml

ikyhpk lqAumlkxMfdYyk

laacutekaelighrhyikh xkulaacutekaelighrhyikh xku

पान ५

पान १२ १३

पान २२२३पान २२२३

िनसगाची पौषातली िमजास

भलतीच साीया कशीतली थडीसा

सवाग थरथरवणारी भया पहाट

दवबदची पडणारी आरास आिण गारठन

गलली झाड-झडप ाणी ह दय

साीतया गावामय तस सवयीचच

रणरणया शकोटीया भोवती

मयराीपयत बसणार चहर सय दशन

दईपयत अथणाया बाहर पडणार

नाहीत या थडीया सोबतीला धद धक

फरतच असत अशा एका सकाळी भया

पहाट लाल झालल आकाश पाहात चाल

लागाव पहाटची सळसळ झाडापडावर

होणारी धावपळ टपत असतानाच

पयाचा कलिबलाट

कोकळची पहाटची तान अन

राघची शीळ ऐकतच तलावापयत

पोहोचाव घटकाभर यथच थाबाव

णाणात वातावरण कस बदलत याचा

अनभव यावा अचानक आपयाला

खिजना सापडावा तसा सय उजळतो

साीपयाडन तो घाईघाईन यत

असतानाच समोर सोनरी करणानी िनळ

पाणी हळदव होत हा आनदच वगळा

कणकवली तालयातया हरकळ खद

गावातल ह सयाच दय थोडयाशा

फरकान साीया कशीतया सगळयाच

गावात हा आनद आह

काळाभोर पडलला साी आिण

याया टकडया सयकाशात हाऊन

िनघायानतर समोर िनळाशार पसरलल

पाणी हळदव दस लागत पायावरया

वाफा िपवळया होऊन जातात याच वळी

कोवया उहाचा हा कवडसा

अगाखाावर

यावाहळहळ थडीची

शाल मग िवरघळन जात

दवबदची माळ सयाला

अय दत िनरोप घत काठावरच बगळ

आळस झटकतात टटवी रानकबड

पाणमाजर भाराज सारच लगबगीन

दसनास होतात

पव सकाळी अगणात झाडाचा

पालापाचोळा गवत एक कन शकोटी

पटवली जायची पण आज अगणात टाइस

कवा िसमट पतीमळ अगणातल सोबती

बदलल अन याची छबी सा अगणातली

जागा दचाक कवा चारचाकया

पाक गसाठी वापरली जाऊ लागली

वाडयावाडयावर पवची मोठाली झाड

नाहीच अन शकोटीसमोर शकत बसायला

वळ सवानाच कमी वाटतो

अशा छान वातावरणात

सकाळया कोवया उहात मनभर पसरत

जाणार एक उसाहाच कारज वसत ऋतया

वागताची तयारी स होत व मागशीषात

आयावर धरलला पोपटी िहरवा मोहोर

सगधाया लहरी आसमतात पोहोचवन

वसताच वागत करतो याया घमघमाटान

सारा आसमत परमळन गला आह हळहळ

पाखराचा कलिबलाट स होतो वसताया

चालीन कोकळाया तानाना वग यतो

वातककट हणज भाराज

दडया चालीन तलावाया झडपात

उतरतात आिण चाल लागली क गडपही

होतात याच पखवाजवादन स होत

फलचयाच मद आवाजात ताना घत नतन

स होत कठही एखाा गाडीया

टपावरही काळपट

िहरवट-पोपटी पाढरट

जाभळट अस

वगवगया रगाच

िचमकल फलचख णात या झाडावन या

झाडावर झपावत असतात डोईवर तरा

िमरवत बलबलाया सरल ताना आसमताला

ताजतवान करतात शाही बलबलाचा सरही

यथ पाहावायाची पलदार शपटी

डोयासमोन अशी काय भरभरत

जातपापया िमटच नयत अस वाटत या

आनदात भर घालायची तर थट पायात

उतराव कोवळया उहात बोटीत बसाव

आिण यथछ सफर करावी

िनसगाया अनक त ndash हा या

दवसात पाहता यतात या दवसात पाऊस

पडत नाही परत मागशीष पौषमय शती

करणार शतकरी पायाया चततही

नसतात कारण दवबदच शपण दरदवशी

न चकता होत असत या दवबदतली

नजाकत पावलाना पिहली समजत

पावसाळा सपयानतर ससाट वाढलया

गवतावन भया पहाट मतीस बाहर

पडाव

सहयाीया एका पठाराची तरी

परमा करावी हणज दवबदची शाल

आिण धयाच पदर मोरिपसासारख कस

असतात ह जवळन पाहता यत अनभवता

यत ामीण भागात पौषातल ह दवस

पहाटया दनदनीन भारलल असतात थडी

नाही अशी हणता यत नाही आिण आह

असही हणता यत नाही धक कती याच

मोजमाप करता यत नाही आिण चमचमत

थब आता दसताहत अस वाटत असताना

सयाया आगमनाबरोबर कधी नाहीस

होतात हही समजत नाही अस ह दवस

आबा फणस वड सोडन अय

सवच झाड या दवसात उघडी बोडक झाली

आहत या झाडावर िवसावणार पी

कनायाकड सरकल आहत पयटनाला त

रवाना झालल असतात जगलचा गाजावाजा

कमी झायान जणकाही सारी सी िनभ

झालली आह अस वाट लागत सदर सराया

तानाची मफल स आह आिण मफलीचा

दसरा सर स होयापव असणार अतर

मधली शातता जशी असत तशीच

िनसगातील ही शातता असत हवतला

कडवट थडपणा धयातली शीतलतची धार

आिण दीला अध करणारा धरकटपणा सार

या णाया सोबतीला यतात यातील

गोडवा समजन घताना दगाबाई भागवतानी

पौषाला तालब का हटल ह लात यत

समणाचा थडीया कडायाचा हा मिहना

याआधी गलला शात आिण मागशीष

हा असाच शहारलला असतो

सीची सारी हालचाल एका

तालासरावर बाधलली आह एका जीवाच

जगण दस-या जीवाशी बाधयासारख असत

ह यथ कषान जाणवत धयाया खळानी

अनक माग त असतात वाहनचालकाना

डोळयात आिण काचवर दर दोन िमिनटानी

बोट फरवावी लागतात ह जरी खर असल

तरी आकाश आिण आपण याच अतर कमी

करणार धक सहयाीत अनभवायला हव त

याच दवसात

िनसगाचा वाफारा उघडया

डोळयानी याच दवसात पाहायला िमळतो

समावरया वाफया लाटा असो अथवा

िवतीण जलाशयातली खदखद दवसभर

रणरणया उहात हलकस हलकाव घत

असणार पाणी तही हातात घतलात तर

गारगार लागत पण पहाटया थडीत त

जळीत घताना गरम होत ही सव जाद

याचीच या दवसात अरबी समाचा

कनारा जसा आपलासा वाटतो यापाही

शात नदीचा काठ गाठावाहणज हलकच

िपस फरिवयामाण ळळणारी थडी

भटत अन पायाची ऊब आपयाला नवा

आनद दत

घडयाळाच काट फरतच असतात

वळ कहाच िनघन जातो हळच डोकावलल

लालभडक सयबब धयातन आरपार जात

पार वगान मायावर चाल लागत या

कनायावरया अनभवाना शदाया

माळत पकडता यणार नाहीच सयदयाच

सकत जस आपयाला िमळतात तस याची

दशन दयाची वळ कोणती ह आपयाला

मािहती असतच पचागातली ती वळ लात

यायला हवी मग हा आनद आणखीनच

समरसन घता यतो या भाट आनदान तमच

आयय पाच वषान तरी वाढत कारण चता

काळजी नावाच कोणतही कवडस या

आनदात णात जळन जातात

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

2

fdrsquokumlj jkuml

laacutekaelighPk dqkhryh FakMh sok

dumldkkr

3

शवार द १२ जानवारी २०१८

QumlVuml fQpj lfey tGoh

कोकणला समार ७२० कलोमीटरची सागरी

कनारपी लाभली आह मासमारी हा यथील मख

उोग आह कोकणया अथकारणात हा वसाय मोठी

भिमका बजावतो मासमारी वसायाला अनक परक

उोग कोकणातील लोकाना वसायाया सधी िनमाण

कन दतात यात मासमारी नौका बाधणी जायाच

िवणकाम नौका दती या आिण अशा उोगाचा

समावश आह सधदग िजातया दवगड सम कनारी

अगदी गजरात रायातील वसाईकही आपया नौका

बाधन घयासाठी यतात कोकणातील उोगाची िह

नवीन वाट परपरागत वाटन जाणारी आह ितला

आधिनकतची जोड िमळाली तर ापक सधी िनमाण

होतील

sok

dumldkkr

5

सधागड कला हा सम

सपाटीपासन ५९० मीटर उचीवर असन हा

कला िगरीदग कारातील आहरायगड

िजातील लोणावळा डगररागतील हा

कला कस या दीन सोपा समजला जातो

गडकोट हणज रायाच मळ

गडकोट हणज खिजना गडकोट हणज

सयाच बळ सधागड हणज भोर सथानाच

वभव सधागड हा फार ाचीन कला आह

पव या गडाला भोरपगड असही हणत असत

पढ हदवी वरायाच सथापक ी

िशवछपतचा पदपश या गडाला झाला

आिण याच नाव सधागड ठवल गल झाडामय

लपलला गड िवतारान फारच मोठा आह

गडावर जायासाठी तीन मख वाटा आहत

सधागडया पाययाशी पाछापर ह गाव

आह पाछापर ह पातशाहपर या नावाचा

अपश आह याच गावात सभाजी व

औरगजबाचा बडखोर मलगा अकबर याची भट

झाली होती

इितहास

सधागड हा कला फार ाचीन आह

या परसरात अितवात असणारी ठाणाळ

लणी ही २२०० वषापवची आहत यावन

अस अनमान िनगत क सधागड हा दखील

िततकाच जना कला असावा एखाा मोा

सखाली या गडाची जडणघडण झाली

असावी पराणात भग ऋषनी यह वात

कयाच अनक उलख

आढळतात याच ऋषनी

भोराई दवीची थापना

या डगरावर कली इस १६४८ साली हा

कला वरायात सामील झाला याबाब

असा उलख आढळतो क साखरदयात

मालवजी नाईक कारक यानी माळ लािवली

सरदार मालोजी भोसल याया हाताखाली

जाधव आिण सरनाईक ह थम कयावर

चढल या धारकयाना उभ कन याच पाठीवर

हबतराव चढल यास सभाजीराव पढ जाऊन

माथा गल पचिवसान पढ जाऊन गत मारली

बोकडिसलचा पहारा मारला पढ भोराईया

टयावरी गल तो सदरतन कलदार व लोक

धावत आल हाणहाण झाली यासमयी

कलदार कामास आल उपराितक जाऊन सदर

काबीज कली िशवरायानी या गडाच

भोरपगडावन सधागड अस नामकरण कल

गडाया पाययाशी असलया पाछापर या

गावातच सभाजी व औरगजबाचा बडखोर

मलगा अकबर याची भट झाली होती

महाराजाया अधान मडळात असलयापक

अणाजी दो बाळाजी आवजी िचटणीस

याचा मलगा आवजी बलाळ आिण िहरोजी

फजद या सवाना भापद पौणमया दवशी

सभाजीन सधागड परसरात असणाया परली

गावात हीया पायी दल

गडावरील पहायासारखी ठकाण

या गडाचा

घरा तसा मोठा आह

गडावर पायाच अनक

तलाव आढळतात गडावर पत सिचवाचा वाडा

आह यात ५० जणाची राहयाची सोय होत

तसच भोराई दवीच मदर आह यामय २५

जणाची राहयाची सोय होत यथ जगलही

बयापक आह आजबाजया जगलाया

परसरात अनक कारची औषधी वनपती

आढळतात

गडावरील पत सिचवाया

वााया बाजला भोरराच मदर आह

ितथनच पढ गयावर एक चोरदरवाजाची

िवहीर आह सिचवाया वाापासन पढ

पाययाची वाट जात आिण सरळ भोराई

दवीया मदरात आणन सोडत जर ही वाट

सोडन खालची वाट पकडली तर पढ पायाची

टाक आहत या टायातील पाणी िपयासाठी

उपय आह टायाया डावीकडील वाट ही

आपणास चोर दरवायाकड आणन सोडत ही

वाट मा आता अितवात नाही

पाछापर दरवाजा या दरवायातन

गडावर िशरयास थोड चढयावर आपण एका

पठारावर पोहोचतो पठाराया डावीकड

िसराच मदर तसच धायकोठार भााच

टाक हवालदार तळ हीमाळ आह उजवीकड

गडाची नसगक तटबदी बघावयास िमळत

गडावरील टकमक टोक

वाापासन आपण पाययाया साान वर

आल क उजवीकडची वाटा पकडावी ही वाट

मा हीपागा मधनजात या वाटन आपण

सरळ एका टोकावर पोहचतो या टोकाकड

आपण पािहयावर आपयाला रायगडावरील

टकमक टोकाची आठवण यत या टोकावर उभ

रािहयावर समोरच उभा असणारा घनगड

कोरीगड तलबया दसतो तसच अबानदी व

नदीया आजबाजची गाव हा परसर दसतो

दडी दरवाजा सवाणीया

घाटावन यणारी वाट आपणास दडी

दरवायात आणन सोडत हा दरवाजा हणज

रायगडावरील महादरवायाची बब

ितकती ह कयाच महाार आह या

ाराची रचना गोमखी बाधणीची आह दोन

भीमकाय बजामय लपयामळ या ारास

मोठ सरण लाभल आह गडावर वााया

मागील बाजस चोरवाट िवहीर आह यायात

एक भयार असन आता मा त गाळान पण भरल

आह सकटाया वळी गडावन खाली

जायासाठी चोरवाट पण आह भोराई दवीया

मदराया मागील बाजस अनक समाया आहत

यावर सबक नीकाम कल आह

गडावर जायाया वाटा

सवाणीचा घाट तलबला गावातन

सरळ धडस या गावी याव अथवा पाली गाव त

धडस गाव ह अतरही १२ कमी आह

पालीन धडस गावी याव ितथन गडावर

जायासाठी ३ तास लागतात वाट फारच

दमछाक करणारी आह वाट सरळसोट

असयामळ चकयाचा सभव कमी आह या

वाटन आपण दिड दरवाजात यतो

नाणदाड घाट एकोल गावातन

घनगड डावीकड ठवन मावळती कड िनघाव पढ

पाऊण तासान नाणदाड घाटात पोहोचतो पढ

एक बावधान गाव आह पढ पाछापरची दशा

धन ठाकरवाडीत याव मग गडमाथा अवया

दोन तासात गाठता यतो

पत सिचवाच वाड यथ उपलध असन

यथ ५० माणस रा शकतात तसच भोराई

दवीया मदरात दखील रहायाची सोय होत

जवणाची सोय वतः कलली असयास उम

पण तस शय नसयास गडावरती मोर

नावाया गहथाच घर आह तथ ४ त ५ जणाची

सोय होऊ शकत गडावरतीच अनक हौद आिण

तलाव असयान बारामही पायाची सोय होत

गडावर जायासाठी दोन तास पाछापर माग

तीन दडी दरवाजा माग (धडस माग )

लागतात

शवार द १२ जानवारी २०१८

ikyhpk lqAumlkxM fdYyk

larumlrdquok mrsdj

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Mob 9834407404 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द १२ जानवारी २०१८

laikndh

cqn vkiyumlluml dk िभमा कोरगावात घडलया

काराच पडसाद सपण रायात उमाटल

आिण दगल हता हता थाबली या परोगामी

रायाया दीत चागलाच झाला हणाक

हया नायतर ना सघषान महारााचा

नाव बदनाम झाला असता टळला आिण ा

टाळयासाठी जनी जनी य कल याचा

कौतकच कक हया पशवाई नतर सा

दिलताची िपळवणक थाबलली नाया जहा

जहा रायात आिण दशात भाजपाचा

सरकार यता तहा तहा मनवादी िवचार

सरणी आिण पशवाई पहा एकदा आणयाचो

य कलो जाता याच यााचो एक भाग

हणजच िभमा कोरगावात घडललो कार

सदवान मराठा आिण दिलत सामाजाचो

अलीकडया काळातलो सामजयाची

भिमका घणायो सघटना एक ईलो तो कवळ

या काराचा मागचा खरा गिपत काय हा ा

समाजयामळच कबना यामळच मोठो

अनथ टळलो या माय कचा लागत

िभमा कोरगावया घटनकड

बघताना

भीमानदीया काठावर असलया

कोरगावात दोनश वषापव िटीश सय

आिण पशाचा सय यायात य झाला या

यात सयन कमी असलया िटीशाया

सयात हजारोन असलया पशाया

सयाक नामोहरन कयान पशाका माघार

घवची लागली एका दीन इितहासाचो

मागोवो घतलो तर सरळ सरळ ा य

परकय िटीश आिण मराठा साायाच

मख असलया भारतीय पशाामय

झाला ा सय कोणही नाका शकत नाय

दरयानया काळात दसया बाजीराव

पशाकडना दलीताका दली जाणारी हीन

वागणक यामळा दिलत समाजात चड चीड

होतीच या िचडीचा बदयात पातर झाला

असाही हणता यता िटीशाया साथीन

यावळया दालीतामधया महार

समाजातया लोकानी पशाका नामोहरम

कयानी ो एक िवचार नाकारता यत नाय

परत वकयाका नामोहरम करयासाठी

परकय सचा एकवळ ाबय माय कन

मदत घणार ा फारसा मोठा काम नसला

तरी यायातली अयायािवाची िचडीची

भावना कशी नाकारता यत परत या

काळातया काही दिलत समाजाक समातर

असलया अय काही समाजाया सघषाचो

आिण या समाजावर होणाया उवणय

ायवादी कबना मनवादी िवचार

सरणीया समाजाचो राजकारयाचो

होणारो अयाचार लात घता या

अयाचाराया िवरोधात लढताना काही

समाजानी परकयाचा नतव नाय तर

वतचा नतव तयार कन वकयानी

वकयाया िवरोधात दलल लढ लात घवच

लागतील यायात कातकरी आदवाशी

समाजाचो नतो िबरसा मडा याचा उदाहरण

परसा आसा ददव ान िभमा कोरगावात दोनश

वषापव महार समाजान पशाया

अयाचाराचा घतललो बदलो ो लढो दलित

करता यणार नाय मा वतचा नतव िनमाण

करयात ो समाज या काळात मा थोडोसो

कमी पडलो ा माय कचा लागात

मग समानतचो िवचार दणायाकड

दल कशाक

फल शा आबडकर ही िवचारधारा

आही जोपासतव याच िवचारधारया आधार

परोगािमवाचो डको आही िपटतव

आबडकरानी मी हद हणान जमाक ईलय पण

मरताना हद हणान मरणार नाय असा सागत

बाचो माग पकरयानी बाकड जाताना त

याक हणाल हत समानतया आिण

बधभावाया मागान मी िनघाल आसय जका

कोणाक यवचा आसात तनी माया सोबत चला

याकाळात आबडकराचो दिलत समाज तर

याया सोबत गलोच िशवाय ाणासह

बजन समाजातल अनक लोक बाया

मागान गल ददव एकाच गोीचा आसा

सवसमावशक िवचार करणाया आिण

समाजातया सवच घटकाका आपया सोबत

घवन जाणाया आबडकराच आही अनयायी

हणवन घणार तच दिलत बाधव मा वत

भोवतीच गरफटलल आसत आपया

समाजातलो एखादो माणस बिट झालो नाय

हणान तयात सामािजक साकितक

पातळीवरच मतभद गावागावात बघक

िमळतत परत ा ठकाणी त आपया सकिचत

िवचार सरणीया पातळीवर आबडकराचा

तव इसराण जातत चा फार मोठा दख

आसा आजय आमया या दिलत बाधवाका

उवरत समाज आपया सोबत बाकड जावक

होयो कबना शातततना समीकड जाणारी

समाज वथा पयायान बमय भारत बनाक

होयो असा वाटत नाय हचाय फार दख होता

आबडकरासारया थोर माणसाक एकाच

समाजाया चौकटीत बाधला जाता हया

सारखी परोगामी महारााया दिन दसरी

वायट गो कोणती असतली

इितहासाचो आधार घताना

भतकाळात घडलया घटनाचो

आधार घवन वतमान काळात जगताना

भिवयातली वाटचाल ठरवना िह मानवी

जगयाची रीत झाली इितहास ो भतकाळ

आसा भतकाळात घडणार गोी या काळात

असलली उपलध साधन सामी सामािजक

परिथती वचारक पातळी यावर

अवलबन आसतत आज आपण २१ ा

शतकात पदापण कल आसव जग चावरना

मगळाकड चलला हमालतया अनक हावर

मानवी वती थािपत करयाचो य आही

करीत असताना इितहासात घडलया गोचो

आधार िनितपण घवचो परत

वतमानकाळात जगत असताना यचो सम

पातळीवरच भिवयातली दशा ठरवक हयी

याच पातळीवर डॉ बाबासाहब आबडकर

िभमा कोरगावामधया िवजयतभाकड जात

असताना िवचार करत हत असा हणाचा

लागात कारण तनी कधीही या पतीचा बड

िनमाण हयत आिण आपया दिलत बाधवाका

हातात हयार घवची वळ यत अशी कोणतीही

कती कक नाय उलट अयाचाराया िवरोधात

िशका सघटीत हा आिण सघष करा असो

मलम दयानी तोच मळात आमका

समाजलो नाय असा हणायचा काय

आता मराठा समाजानव जाया

होवक हया

दशात ायवााची सया

फारच नगय आसा रायाया पातळीवर

िवचार कलो तर या मराठा समाजाची

अिमता छपती िशवाजी महाराज छपती

सभाजी महाराज ह याशी जोडलली आसा

ायवादी या अिमतचा हयार बनवन

पतशीरपण मराठा तणाया हातात दगड

गोट दयात यशवी ठरलल आसत या

वळोवळी घडलया घटनवरना लात इला

आसा ाचीन काळापासन आजपयतचो

इितहास अयासलो तर फोडा आिण राय करा

िह िटीश नीती ायवाानी दखील

अवलबलली दसता यावळी समाजातल दोन

वग झगडत रवतत तहाच आपया सचो खटो

बळकट करणा सहज शय जाता ाच स

रायात आिण दशात सत आसलया भाजपा

सरकारान खर हदव वााया मायमातना

अवलबलला दसता या पाभमीवर िवचार

कलो तर सभाजी महाराजाचा नाव घवन या

मनोहर िभड गजनी (ज पव राीय

वयसवक सघाच पणवळ वयसवक होत)

मोठी सघटना रायात उभी कयानी या

सघटनत ाण तण कती ा ाचा उर

कोणीतरी न शोधचा हणनच एकदरीत

आजपयत घडलया घटनाचो अयास कलो तर

मराानी दखील आपलो वापर कती दवस

कक ायचो हचो आता िवचार कची वळ

इली हा

लीताका सम नतवाची गरज

आसा

डॉ बाबासाहब आबडकरानतर

महाराात कबना दशात सगयाका सोबत

घवन जाणारा नतव िनमाणच झाला नाय ज

काही लोक दिलत समाजाच नत हणन वत

रायासमोर आिण दशासमोर वताक पश करत

हत तची नतवा ायवादी

िवचारसरणीया राजायाला जावन बसली

असयाच दसान यता कालया सघषाया

वळी िह सगळी नतवा या समाजाच त वताक

नत समाजतत याच समाजान गडाळन

ठवयाचा दसान इला हया वरना एक गो

मा कषान समोर इली ती हणजी आजचो

दिलत वग थोडोसो का असना सकारामक

िवचार क लागलो फ या समाजान योय

वाटन घवन जाणाया सम नतव हया या

मा न

महारा बोधनकारीच

दशातया अनक रायात दिलत

नतवाक उदयाक इली परत या नतवाका

महाराातया फल शा आबडकर याच

िवचारधारचो आधार घवक लागलो आजही

तीच परिथती हा फल असोत आबडकर

असोत िवल रामजी शद असोत कवा

याकाळात वन गलल अनक समाजसधारक

असोत तनी समाजबोधन घडिवयासाठी

बोधानायो शाळा रायात काढयो तचो

परणाम हणज सवसमावशक समानतचो

िवचार करणारी िपढी िनमाण झाली

समाजपरीवतानाची िह या ददव ान अय

रायात घडली नाय यामळाच सामािजक

परवतनाचा नतव आजया काळात व

महारााकड रवला िह ितमा मलीन

करयाचो एक डाव ायवादी

िवचारसरणीया अथानी आसा मा

कतीही कटकारथाना रचली गली तरी

महारााची बोधनकारी िह ितमा कोणय

डागाळ शकत नाय

सगळच बाकड जावया

चग मौय नतर भारतात साट

अशोक ो फार मोठो राजा होवन गलो

अशोकाया काळात भारतासह याया

अिधपयाखाली असलया अखड भारताया

आजबाजया आताया सवच दशामय बौ

धमाच ाबय होता या काळात समानता

पपराबलचो बधभाव चड होतो नतरया

काळात आय मोगल िटीश अशा वगवगया

आमणानी यथील सम सामािजक जीवन

साकितक परपरा या सगयाच गोचो

बाबोळ कन टाकलो जातीजातीमय तढ

धमाधमामय सघष या आिण अशा अनक

घटनामळ आपण जगायापण माग चललव

गती नाय तर अधोगती आमची आमीच कन

घतव तवा इितहासाची पान न चाळया पण

चाळताना मनातली बदयाची भावना

जाळया समानतचा सदश दणारो शातीचो

माग दाखवणारो ब आपलोसो कया

िनसगाची पौषातली िमजास

भलतीच साीया कशीतली थडीसा

सवाग थरथरवणारी भया पहाट

दवबदची पडणारी आरास आिण गारठन

गलली झाड-झडप ाणी ह दय

साीतया गावामय तस सवयीचच

रणरणया शकोटीया भोवती

मयराीपयत बसणार चहर सय दशन

दईपयत अथणाया बाहर पडणार

नाहीत या थडीया सोबतीला धद धक

फरतच असत अशा एका सकाळी भया

पहाट लाल झालल आकाश पाहात चाल

लागाव पहाटची सळसळ झाडापडावर

होणारी धावपळ टपत असतानाच

पयाचा कलिबलाट

कोकळची पहाटची तान अन

राघची शीळ ऐकतच तलावापयत

पोहोचाव घटकाभर यथच थाबाव

णाणात वातावरण कस बदलत याचा

अनभव यावा अचानक आपयाला

खिजना सापडावा तसा सय उजळतो

साीपयाडन तो घाईघाईन यत

असतानाच समोर सोनरी करणानी िनळ

पाणी हळदव होत हा आनदच वगळा

कणकवली तालयातया हरकळ खद

गावातल ह सयाच दय थोडयाशा

फरकान साीया कशीतया सगळयाच

गावात हा आनद आह

काळाभोर पडलला साी आिण

याया टकडया सयकाशात हाऊन

िनघायानतर समोर िनळाशार पसरलल

पाणी हळदव दस लागत पायावरया

वाफा िपवळया होऊन जातात याच वळी

कोवया उहाचा हा कवडसा

अगाखाावर

यावाहळहळ थडीची

शाल मग िवरघळन जात

दवबदची माळ सयाला

अय दत िनरोप घत काठावरच बगळ

आळस झटकतात टटवी रानकबड

पाणमाजर भाराज सारच लगबगीन

दसनास होतात

पव सकाळी अगणात झाडाचा

पालापाचोळा गवत एक कन शकोटी

पटवली जायची पण आज अगणात टाइस

कवा िसमट पतीमळ अगणातल सोबती

बदलल अन याची छबी सा अगणातली

जागा दचाक कवा चारचाकया

पाक गसाठी वापरली जाऊ लागली

वाडयावाडयावर पवची मोठाली झाड

नाहीच अन शकोटीसमोर शकत बसायला

वळ सवानाच कमी वाटतो

अशा छान वातावरणात

सकाळया कोवया उहात मनभर पसरत

जाणार एक उसाहाच कारज वसत ऋतया

वागताची तयारी स होत व मागशीषात

आयावर धरलला पोपटी िहरवा मोहोर

सगधाया लहरी आसमतात पोहोचवन

वसताच वागत करतो याया घमघमाटान

सारा आसमत परमळन गला आह हळहळ

पाखराचा कलिबलाट स होतो वसताया

चालीन कोकळाया तानाना वग यतो

वातककट हणज भाराज

दडया चालीन तलावाया झडपात

उतरतात आिण चाल लागली क गडपही

होतात याच पखवाजवादन स होत

फलचयाच मद आवाजात ताना घत नतन

स होत कठही एखाा गाडीया

टपावरही काळपट

िहरवट-पोपटी पाढरट

जाभळट अस

वगवगया रगाच

िचमकल फलचख णात या झाडावन या

झाडावर झपावत असतात डोईवर तरा

िमरवत बलबलाया सरल ताना आसमताला

ताजतवान करतात शाही बलबलाचा सरही

यथ पाहावायाची पलदार शपटी

डोयासमोन अशी काय भरभरत

जातपापया िमटच नयत अस वाटत या

आनदात भर घालायची तर थट पायात

उतराव कोवळया उहात बोटीत बसाव

आिण यथछ सफर करावी

िनसगाया अनक त ndash हा या

दवसात पाहता यतात या दवसात पाऊस

पडत नाही परत मागशीष पौषमय शती

करणार शतकरी पायाया चततही

नसतात कारण दवबदच शपण दरदवशी

न चकता होत असत या दवबदतली

नजाकत पावलाना पिहली समजत

पावसाळा सपयानतर ससाट वाढलया

गवतावन भया पहाट मतीस बाहर

पडाव

सहयाीया एका पठाराची तरी

परमा करावी हणज दवबदची शाल

आिण धयाच पदर मोरिपसासारख कस

असतात ह जवळन पाहता यत अनभवता

यत ामीण भागात पौषातल ह दवस

पहाटया दनदनीन भारलल असतात थडी

नाही अशी हणता यत नाही आिण आह

असही हणता यत नाही धक कती याच

मोजमाप करता यत नाही आिण चमचमत

थब आता दसताहत अस वाटत असताना

सयाया आगमनाबरोबर कधी नाहीस

होतात हही समजत नाही अस ह दवस

आबा फणस वड सोडन अय

सवच झाड या दवसात उघडी बोडक झाली

आहत या झाडावर िवसावणार पी

कनायाकड सरकल आहत पयटनाला त

रवाना झालल असतात जगलचा गाजावाजा

कमी झायान जणकाही सारी सी िनभ

झालली आह अस वाट लागत सदर सराया

तानाची मफल स आह आिण मफलीचा

दसरा सर स होयापव असणार अतर

मधली शातता जशी असत तशीच

िनसगातील ही शातता असत हवतला

कडवट थडपणा धयातली शीतलतची धार

आिण दीला अध करणारा धरकटपणा सार

या णाया सोबतीला यतात यातील

गोडवा समजन घताना दगाबाई भागवतानी

पौषाला तालब का हटल ह लात यत

समणाचा थडीया कडायाचा हा मिहना

याआधी गलला शात आिण मागशीष

हा असाच शहारलला असतो

सीची सारी हालचाल एका

तालासरावर बाधलली आह एका जीवाच

जगण दस-या जीवाशी बाधयासारख असत

ह यथ कषान जाणवत धयाया खळानी

अनक माग त असतात वाहनचालकाना

डोळयात आिण काचवर दर दोन िमिनटानी

बोट फरवावी लागतात ह जरी खर असल

तरी आकाश आिण आपण याच अतर कमी

करणार धक सहयाीत अनभवायला हव त

याच दवसात

िनसगाचा वाफारा उघडया

डोळयानी याच दवसात पाहायला िमळतो

समावरया वाफया लाटा असो अथवा

िवतीण जलाशयातली खदखद दवसभर

रणरणया उहात हलकस हलकाव घत

असणार पाणी तही हातात घतलात तर

गारगार लागत पण पहाटया थडीत त

जळीत घताना गरम होत ही सव जाद

याचीच या दवसात अरबी समाचा

कनारा जसा आपलासा वाटतो यापाही

शात नदीचा काठ गाठावाहणज हलकच

िपस फरिवयामाण ळळणारी थडी

भटत अन पायाची ऊब आपयाला नवा

आनद दत

घडयाळाच काट फरतच असतात

वळ कहाच िनघन जातो हळच डोकावलल

लालभडक सयबब धयातन आरपार जात

पार वगान मायावर चाल लागत या

कनायावरया अनभवाना शदाया

माळत पकडता यणार नाहीच सयदयाच

सकत जस आपयाला िमळतात तस याची

दशन दयाची वळ कोणती ह आपयाला

मािहती असतच पचागातली ती वळ लात

यायला हवी मग हा आनद आणखीनच

समरसन घता यतो या भाट आनदान तमच

आयय पाच वषान तरी वाढत कारण चता

काळजी नावाच कोणतही कवडस या

आनदात णात जळन जातात

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

2

fdrsquokumlj jkuml

laacutekaelighPk dqkhryh FakMh sok

dumldkkr

3

शवार द १२ जानवारी २०१८

QumlVuml fQpj lfey tGoh

कोकणला समार ७२० कलोमीटरची सागरी

कनारपी लाभली आह मासमारी हा यथील मख

उोग आह कोकणया अथकारणात हा वसाय मोठी

भिमका बजावतो मासमारी वसायाला अनक परक

उोग कोकणातील लोकाना वसायाया सधी िनमाण

कन दतात यात मासमारी नौका बाधणी जायाच

िवणकाम नौका दती या आिण अशा उोगाचा

समावश आह सधदग िजातया दवगड सम कनारी

अगदी गजरात रायातील वसाईकही आपया नौका

बाधन घयासाठी यतात कोकणातील उोगाची िह

नवीन वाट परपरागत वाटन जाणारी आह ितला

आधिनकतची जोड िमळाली तर ापक सधी िनमाण

होतील

sok

dumldkkr

5

सधागड कला हा सम

सपाटीपासन ५९० मीटर उचीवर असन हा

कला िगरीदग कारातील आहरायगड

िजातील लोणावळा डगररागतील हा

कला कस या दीन सोपा समजला जातो

गडकोट हणज रायाच मळ

गडकोट हणज खिजना गडकोट हणज

सयाच बळ सधागड हणज भोर सथानाच

वभव सधागड हा फार ाचीन कला आह

पव या गडाला भोरपगड असही हणत असत

पढ हदवी वरायाच सथापक ी

िशवछपतचा पदपश या गडाला झाला

आिण याच नाव सधागड ठवल गल झाडामय

लपलला गड िवतारान फारच मोठा आह

गडावर जायासाठी तीन मख वाटा आहत

सधागडया पाययाशी पाछापर ह गाव

आह पाछापर ह पातशाहपर या नावाचा

अपश आह याच गावात सभाजी व

औरगजबाचा बडखोर मलगा अकबर याची भट

झाली होती

इितहास

सधागड हा कला फार ाचीन आह

या परसरात अितवात असणारी ठाणाळ

लणी ही २२०० वषापवची आहत यावन

अस अनमान िनगत क सधागड हा दखील

िततकाच जना कला असावा एखाा मोा

सखाली या गडाची जडणघडण झाली

असावी पराणात भग ऋषनी यह वात

कयाच अनक उलख

आढळतात याच ऋषनी

भोराई दवीची थापना

या डगरावर कली इस १६४८ साली हा

कला वरायात सामील झाला याबाब

असा उलख आढळतो क साखरदयात

मालवजी नाईक कारक यानी माळ लािवली

सरदार मालोजी भोसल याया हाताखाली

जाधव आिण सरनाईक ह थम कयावर

चढल या धारकयाना उभ कन याच पाठीवर

हबतराव चढल यास सभाजीराव पढ जाऊन

माथा गल पचिवसान पढ जाऊन गत मारली

बोकडिसलचा पहारा मारला पढ भोराईया

टयावरी गल तो सदरतन कलदार व लोक

धावत आल हाणहाण झाली यासमयी

कलदार कामास आल उपराितक जाऊन सदर

काबीज कली िशवरायानी या गडाच

भोरपगडावन सधागड अस नामकरण कल

गडाया पाययाशी असलया पाछापर या

गावातच सभाजी व औरगजबाचा बडखोर

मलगा अकबर याची भट झाली होती

महाराजाया अधान मडळात असलयापक

अणाजी दो बाळाजी आवजी िचटणीस

याचा मलगा आवजी बलाळ आिण िहरोजी

फजद या सवाना भापद पौणमया दवशी

सभाजीन सधागड परसरात असणाया परली

गावात हीया पायी दल

गडावरील पहायासारखी ठकाण

या गडाचा

घरा तसा मोठा आह

गडावर पायाच अनक

तलाव आढळतात गडावर पत सिचवाचा वाडा

आह यात ५० जणाची राहयाची सोय होत

तसच भोराई दवीच मदर आह यामय २५

जणाची राहयाची सोय होत यथ जगलही

बयापक आह आजबाजया जगलाया

परसरात अनक कारची औषधी वनपती

आढळतात

गडावरील पत सिचवाया

वााया बाजला भोरराच मदर आह

ितथनच पढ गयावर एक चोरदरवाजाची

िवहीर आह सिचवाया वाापासन पढ

पाययाची वाट जात आिण सरळ भोराई

दवीया मदरात आणन सोडत जर ही वाट

सोडन खालची वाट पकडली तर पढ पायाची

टाक आहत या टायातील पाणी िपयासाठी

उपय आह टायाया डावीकडील वाट ही

आपणास चोर दरवायाकड आणन सोडत ही

वाट मा आता अितवात नाही

पाछापर दरवाजा या दरवायातन

गडावर िशरयास थोड चढयावर आपण एका

पठारावर पोहोचतो पठाराया डावीकड

िसराच मदर तसच धायकोठार भााच

टाक हवालदार तळ हीमाळ आह उजवीकड

गडाची नसगक तटबदी बघावयास िमळत

गडावरील टकमक टोक

वाापासन आपण पाययाया साान वर

आल क उजवीकडची वाटा पकडावी ही वाट

मा हीपागा मधनजात या वाटन आपण

सरळ एका टोकावर पोहचतो या टोकाकड

आपण पािहयावर आपयाला रायगडावरील

टकमक टोकाची आठवण यत या टोकावर उभ

रािहयावर समोरच उभा असणारा घनगड

कोरीगड तलबया दसतो तसच अबानदी व

नदीया आजबाजची गाव हा परसर दसतो

दडी दरवाजा सवाणीया

घाटावन यणारी वाट आपणास दडी

दरवायात आणन सोडत हा दरवाजा हणज

रायगडावरील महादरवायाची बब

ितकती ह कयाच महाार आह या

ाराची रचना गोमखी बाधणीची आह दोन

भीमकाय बजामय लपयामळ या ारास

मोठ सरण लाभल आह गडावर वााया

मागील बाजस चोरवाट िवहीर आह यायात

एक भयार असन आता मा त गाळान पण भरल

आह सकटाया वळी गडावन खाली

जायासाठी चोरवाट पण आह भोराई दवीया

मदराया मागील बाजस अनक समाया आहत

यावर सबक नीकाम कल आह

गडावर जायाया वाटा

सवाणीचा घाट तलबला गावातन

सरळ धडस या गावी याव अथवा पाली गाव त

धडस गाव ह अतरही १२ कमी आह

पालीन धडस गावी याव ितथन गडावर

जायासाठी ३ तास लागतात वाट फारच

दमछाक करणारी आह वाट सरळसोट

असयामळ चकयाचा सभव कमी आह या

वाटन आपण दिड दरवाजात यतो

नाणदाड घाट एकोल गावातन

घनगड डावीकड ठवन मावळती कड िनघाव पढ

पाऊण तासान नाणदाड घाटात पोहोचतो पढ

एक बावधान गाव आह पढ पाछापरची दशा

धन ठाकरवाडीत याव मग गडमाथा अवया

दोन तासात गाठता यतो

पत सिचवाच वाड यथ उपलध असन

यथ ५० माणस रा शकतात तसच भोराई

दवीया मदरात दखील रहायाची सोय होत

जवणाची सोय वतः कलली असयास उम

पण तस शय नसयास गडावरती मोर

नावाया गहथाच घर आह तथ ४ त ५ जणाची

सोय होऊ शकत गडावरतीच अनक हौद आिण

तलाव असयान बारामही पायाची सोय होत

गडावर जायासाठी दोन तास पाछापर माग

तीन दडी दरवाजा माग (धडस माग )

लागतात

शवार द १२ जानवारी २०१८

ikyhpk lqAumlkxM fdYyk

larumlrdquok mrsdj

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Mob 9834407404 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द १२ जानवारी २०१८

laikndh

cqn vkiyumlluml dk िभमा कोरगावात घडलया

काराच पडसाद सपण रायात उमाटल

आिण दगल हता हता थाबली या परोगामी

रायाया दीत चागलाच झाला हणाक

हया नायतर ना सघषान महारााचा

नाव बदनाम झाला असता टळला आिण ा

टाळयासाठी जनी जनी य कल याचा

कौतकच कक हया पशवाई नतर सा

दिलताची िपळवणक थाबलली नाया जहा

जहा रायात आिण दशात भाजपाचा

सरकार यता तहा तहा मनवादी िवचार

सरणी आिण पशवाई पहा एकदा आणयाचो

य कलो जाता याच यााचो एक भाग

हणजच िभमा कोरगावात घडललो कार

सदवान मराठा आिण दिलत सामाजाचो

अलीकडया काळातलो सामजयाची

भिमका घणायो सघटना एक ईलो तो कवळ

या काराचा मागचा खरा गिपत काय हा ा

समाजयामळच कबना यामळच मोठो

अनथ टळलो या माय कचा लागत

िभमा कोरगावया घटनकड

बघताना

भीमानदीया काठावर असलया

कोरगावात दोनश वषापव िटीश सय

आिण पशाचा सय यायात य झाला या

यात सयन कमी असलया िटीशाया

सयात हजारोन असलया पशाया

सयाक नामोहरन कयान पशाका माघार

घवची लागली एका दीन इितहासाचो

मागोवो घतलो तर सरळ सरळ ा य

परकय िटीश आिण मराठा साायाच

मख असलया भारतीय पशाामय

झाला ा सय कोणही नाका शकत नाय

दरयानया काळात दसया बाजीराव

पशाकडना दलीताका दली जाणारी हीन

वागणक यामळा दिलत समाजात चड चीड

होतीच या िचडीचा बदयात पातर झाला

असाही हणता यता िटीशाया साथीन

यावळया दालीतामधया महार

समाजातया लोकानी पशाका नामोहरम

कयानी ो एक िवचार नाकारता यत नाय

परत वकयाका नामोहरम करयासाठी

परकय सचा एकवळ ाबय माय कन

मदत घणार ा फारसा मोठा काम नसला

तरी यायातली अयायािवाची िचडीची

भावना कशी नाकारता यत परत या

काळातया काही दिलत समाजाक समातर

असलया अय काही समाजाया सघषाचो

आिण या समाजावर होणाया उवणय

ायवादी कबना मनवादी िवचार

सरणीया समाजाचो राजकारयाचो

होणारो अयाचार लात घता या

अयाचाराया िवरोधात लढताना काही

समाजानी परकयाचा नतव नाय तर

वतचा नतव तयार कन वकयानी

वकयाया िवरोधात दलल लढ लात घवच

लागतील यायात कातकरी आदवाशी

समाजाचो नतो िबरसा मडा याचा उदाहरण

परसा आसा ददव ान िभमा कोरगावात दोनश

वषापव महार समाजान पशाया

अयाचाराचा घतललो बदलो ो लढो दलित

करता यणार नाय मा वतचा नतव िनमाण

करयात ो समाज या काळात मा थोडोसो

कमी पडलो ा माय कचा लागात

मग समानतचो िवचार दणायाकड

दल कशाक

फल शा आबडकर ही िवचारधारा

आही जोपासतव याच िवचारधारया आधार

परोगािमवाचो डको आही िपटतव

आबडकरानी मी हद हणान जमाक ईलय पण

मरताना हद हणान मरणार नाय असा सागत

बाचो माग पकरयानी बाकड जाताना त

याक हणाल हत समानतया आिण

बधभावाया मागान मी िनघाल आसय जका

कोणाक यवचा आसात तनी माया सोबत चला

याकाळात आबडकराचो दिलत समाज तर

याया सोबत गलोच िशवाय ाणासह

बजन समाजातल अनक लोक बाया

मागान गल ददव एकाच गोीचा आसा

सवसमावशक िवचार करणाया आिण

समाजातया सवच घटकाका आपया सोबत

घवन जाणाया आबडकराच आही अनयायी

हणवन घणार तच दिलत बाधव मा वत

भोवतीच गरफटलल आसत आपया

समाजातलो एखादो माणस बिट झालो नाय

हणान तयात सामािजक साकितक

पातळीवरच मतभद गावागावात बघक

िमळतत परत ा ठकाणी त आपया सकिचत

िवचार सरणीया पातळीवर आबडकराचा

तव इसराण जातत चा फार मोठा दख

आसा आजय आमया या दिलत बाधवाका

उवरत समाज आपया सोबत बाकड जावक

होयो कबना शातततना समीकड जाणारी

समाज वथा पयायान बमय भारत बनाक

होयो असा वाटत नाय हचाय फार दख होता

आबडकरासारया थोर माणसाक एकाच

समाजाया चौकटीत बाधला जाता हया

सारखी परोगामी महारााया दिन दसरी

वायट गो कोणती असतली

इितहासाचो आधार घताना

भतकाळात घडलया घटनाचो

आधार घवन वतमान काळात जगताना

भिवयातली वाटचाल ठरवना िह मानवी

जगयाची रीत झाली इितहास ो भतकाळ

आसा भतकाळात घडणार गोी या काळात

असलली उपलध साधन सामी सामािजक

परिथती वचारक पातळी यावर

अवलबन आसतत आज आपण २१ ा

शतकात पदापण कल आसव जग चावरना

मगळाकड चलला हमालतया अनक हावर

मानवी वती थािपत करयाचो य आही

करीत असताना इितहासात घडलया गोचो

आधार िनितपण घवचो परत

वतमानकाळात जगत असताना यचो सम

पातळीवरच भिवयातली दशा ठरवक हयी

याच पातळीवर डॉ बाबासाहब आबडकर

िभमा कोरगावामधया िवजयतभाकड जात

असताना िवचार करत हत असा हणाचा

लागात कारण तनी कधीही या पतीचा बड

िनमाण हयत आिण आपया दिलत बाधवाका

हातात हयार घवची वळ यत अशी कोणतीही

कती कक नाय उलट अयाचाराया िवरोधात

िशका सघटीत हा आिण सघष करा असो

मलम दयानी तोच मळात आमका

समाजलो नाय असा हणायचा काय

आता मराठा समाजानव जाया

होवक हया

दशात ायवााची सया

फारच नगय आसा रायाया पातळीवर

िवचार कलो तर या मराठा समाजाची

अिमता छपती िशवाजी महाराज छपती

सभाजी महाराज ह याशी जोडलली आसा

ायवादी या अिमतचा हयार बनवन

पतशीरपण मराठा तणाया हातात दगड

गोट दयात यशवी ठरलल आसत या

वळोवळी घडलया घटनवरना लात इला

आसा ाचीन काळापासन आजपयतचो

इितहास अयासलो तर फोडा आिण राय करा

िह िटीश नीती ायवाानी दखील

अवलबलली दसता यावळी समाजातल दोन

वग झगडत रवतत तहाच आपया सचो खटो

बळकट करणा सहज शय जाता ाच स

रायात आिण दशात सत आसलया भाजपा

सरकारान खर हदव वााया मायमातना

अवलबलला दसता या पाभमीवर िवचार

कलो तर सभाजी महाराजाचा नाव घवन या

मनोहर िभड गजनी (ज पव राीय

वयसवक सघाच पणवळ वयसवक होत)

मोठी सघटना रायात उभी कयानी या

सघटनत ाण तण कती ा ाचा उर

कोणीतरी न शोधचा हणनच एकदरीत

आजपयत घडलया घटनाचो अयास कलो तर

मराानी दखील आपलो वापर कती दवस

कक ायचो हचो आता िवचार कची वळ

इली हा

लीताका सम नतवाची गरज

आसा

डॉ बाबासाहब आबडकरानतर

महाराात कबना दशात सगयाका सोबत

घवन जाणारा नतव िनमाणच झाला नाय ज

काही लोक दिलत समाजाच नत हणन वत

रायासमोर आिण दशासमोर वताक पश करत

हत तची नतवा ायवादी

िवचारसरणीया राजायाला जावन बसली

असयाच दसान यता कालया सघषाया

वळी िह सगळी नतवा या समाजाच त वताक

नत समाजतत याच समाजान गडाळन

ठवयाचा दसान इला हया वरना एक गो

मा कषान समोर इली ती हणजी आजचो

दिलत वग थोडोसो का असना सकारामक

िवचार क लागलो फ या समाजान योय

वाटन घवन जाणाया सम नतव हया या

मा न

महारा बोधनकारीच

दशातया अनक रायात दिलत

नतवाक उदयाक इली परत या नतवाका

महाराातया फल शा आबडकर याच

िवचारधारचो आधार घवक लागलो आजही

तीच परिथती हा फल असोत आबडकर

असोत िवल रामजी शद असोत कवा

याकाळात वन गलल अनक समाजसधारक

असोत तनी समाजबोधन घडिवयासाठी

बोधानायो शाळा रायात काढयो तचो

परणाम हणज सवसमावशक समानतचो

िवचार करणारी िपढी िनमाण झाली

समाजपरीवतानाची िह या ददव ान अय

रायात घडली नाय यामळाच सामािजक

परवतनाचा नतव आजया काळात व

महारााकड रवला िह ितमा मलीन

करयाचो एक डाव ायवादी

िवचारसरणीया अथानी आसा मा

कतीही कटकारथाना रचली गली तरी

महारााची बोधनकारी िह ितमा कोणय

डागाळ शकत नाय

सगळच बाकड जावया

चग मौय नतर भारतात साट

अशोक ो फार मोठो राजा होवन गलो

अशोकाया काळात भारतासह याया

अिधपयाखाली असलया अखड भारताया

आजबाजया आताया सवच दशामय बौ

धमाच ाबय होता या काळात समानता

पपराबलचो बधभाव चड होतो नतरया

काळात आय मोगल िटीश अशा वगवगया

आमणानी यथील सम सामािजक जीवन

साकितक परपरा या सगयाच गोचो

बाबोळ कन टाकलो जातीजातीमय तढ

धमाधमामय सघष या आिण अशा अनक

घटनामळ आपण जगायापण माग चललव

गती नाय तर अधोगती आमची आमीच कन

घतव तवा इितहासाची पान न चाळया पण

चाळताना मनातली बदयाची भावना

जाळया समानतचा सदश दणारो शातीचो

माग दाखवणारो ब आपलोसो कया

sok

dumldkkr

5

सधागड कला हा सम

सपाटीपासन ५९० मीटर उचीवर असन हा

कला िगरीदग कारातील आहरायगड

िजातील लोणावळा डगररागतील हा

कला कस या दीन सोपा समजला जातो

गडकोट हणज रायाच मळ

गडकोट हणज खिजना गडकोट हणज

सयाच बळ सधागड हणज भोर सथानाच

वभव सधागड हा फार ाचीन कला आह

पव या गडाला भोरपगड असही हणत असत

पढ हदवी वरायाच सथापक ी

िशवछपतचा पदपश या गडाला झाला

आिण याच नाव सधागड ठवल गल झाडामय

लपलला गड िवतारान फारच मोठा आह

गडावर जायासाठी तीन मख वाटा आहत

सधागडया पाययाशी पाछापर ह गाव

आह पाछापर ह पातशाहपर या नावाचा

अपश आह याच गावात सभाजी व

औरगजबाचा बडखोर मलगा अकबर याची भट

झाली होती

इितहास

सधागड हा कला फार ाचीन आह

या परसरात अितवात असणारी ठाणाळ

लणी ही २२०० वषापवची आहत यावन

अस अनमान िनगत क सधागड हा दखील

िततकाच जना कला असावा एखाा मोा

सखाली या गडाची जडणघडण झाली

असावी पराणात भग ऋषनी यह वात

कयाच अनक उलख

आढळतात याच ऋषनी

भोराई दवीची थापना

या डगरावर कली इस १६४८ साली हा

कला वरायात सामील झाला याबाब

असा उलख आढळतो क साखरदयात

मालवजी नाईक कारक यानी माळ लािवली

सरदार मालोजी भोसल याया हाताखाली

जाधव आिण सरनाईक ह थम कयावर

चढल या धारकयाना उभ कन याच पाठीवर

हबतराव चढल यास सभाजीराव पढ जाऊन

माथा गल पचिवसान पढ जाऊन गत मारली

बोकडिसलचा पहारा मारला पढ भोराईया

टयावरी गल तो सदरतन कलदार व लोक

धावत आल हाणहाण झाली यासमयी

कलदार कामास आल उपराितक जाऊन सदर

काबीज कली िशवरायानी या गडाच

भोरपगडावन सधागड अस नामकरण कल

गडाया पाययाशी असलया पाछापर या

गावातच सभाजी व औरगजबाचा बडखोर

मलगा अकबर याची भट झाली होती

महाराजाया अधान मडळात असलयापक

अणाजी दो बाळाजी आवजी िचटणीस

याचा मलगा आवजी बलाळ आिण िहरोजी

फजद या सवाना भापद पौणमया दवशी

सभाजीन सधागड परसरात असणाया परली

गावात हीया पायी दल

गडावरील पहायासारखी ठकाण

या गडाचा

घरा तसा मोठा आह

गडावर पायाच अनक

तलाव आढळतात गडावर पत सिचवाचा वाडा

आह यात ५० जणाची राहयाची सोय होत

तसच भोराई दवीच मदर आह यामय २५

जणाची राहयाची सोय होत यथ जगलही

बयापक आह आजबाजया जगलाया

परसरात अनक कारची औषधी वनपती

आढळतात

गडावरील पत सिचवाया

वााया बाजला भोरराच मदर आह

ितथनच पढ गयावर एक चोरदरवाजाची

िवहीर आह सिचवाया वाापासन पढ

पाययाची वाट जात आिण सरळ भोराई

दवीया मदरात आणन सोडत जर ही वाट

सोडन खालची वाट पकडली तर पढ पायाची

टाक आहत या टायातील पाणी िपयासाठी

उपय आह टायाया डावीकडील वाट ही

आपणास चोर दरवायाकड आणन सोडत ही

वाट मा आता अितवात नाही

पाछापर दरवाजा या दरवायातन

गडावर िशरयास थोड चढयावर आपण एका

पठारावर पोहोचतो पठाराया डावीकड

िसराच मदर तसच धायकोठार भााच

टाक हवालदार तळ हीमाळ आह उजवीकड

गडाची नसगक तटबदी बघावयास िमळत

गडावरील टकमक टोक

वाापासन आपण पाययाया साान वर

आल क उजवीकडची वाटा पकडावी ही वाट

मा हीपागा मधनजात या वाटन आपण

सरळ एका टोकावर पोहचतो या टोकाकड

आपण पािहयावर आपयाला रायगडावरील

टकमक टोकाची आठवण यत या टोकावर उभ

रािहयावर समोरच उभा असणारा घनगड

कोरीगड तलबया दसतो तसच अबानदी व

नदीया आजबाजची गाव हा परसर दसतो

दडी दरवाजा सवाणीया

घाटावन यणारी वाट आपणास दडी

दरवायात आणन सोडत हा दरवाजा हणज

रायगडावरील महादरवायाची बब

ितकती ह कयाच महाार आह या

ाराची रचना गोमखी बाधणीची आह दोन

भीमकाय बजामय लपयामळ या ारास

मोठ सरण लाभल आह गडावर वााया

मागील बाजस चोरवाट िवहीर आह यायात

एक भयार असन आता मा त गाळान पण भरल

आह सकटाया वळी गडावन खाली

जायासाठी चोरवाट पण आह भोराई दवीया

मदराया मागील बाजस अनक समाया आहत

यावर सबक नीकाम कल आह

गडावर जायाया वाटा

सवाणीचा घाट तलबला गावातन

सरळ धडस या गावी याव अथवा पाली गाव त

धडस गाव ह अतरही १२ कमी आह

पालीन धडस गावी याव ितथन गडावर

जायासाठी ३ तास लागतात वाट फारच

दमछाक करणारी आह वाट सरळसोट

असयामळ चकयाचा सभव कमी आह या

वाटन आपण दिड दरवाजात यतो

नाणदाड घाट एकोल गावातन

घनगड डावीकड ठवन मावळती कड िनघाव पढ

पाऊण तासान नाणदाड घाटात पोहोचतो पढ

एक बावधान गाव आह पढ पाछापरची दशा

धन ठाकरवाडीत याव मग गडमाथा अवया

दोन तासात गाठता यतो

पत सिचवाच वाड यथ उपलध असन

यथ ५० माणस रा शकतात तसच भोराई

दवीया मदरात दखील रहायाची सोय होत

जवणाची सोय वतः कलली असयास उम

पण तस शय नसयास गडावरती मोर

नावाया गहथाच घर आह तथ ४ त ५ जणाची

सोय होऊ शकत गडावरतीच अनक हौद आिण

तलाव असयान बारामही पायाची सोय होत

गडावर जायासाठी दोन तास पाछापर माग

तीन दडी दरवाजा माग (धडस माग )

लागतात

शवार द १२ जानवारी २०१८

ikyhpk lqAumlkxM fdYyk

larumlrdquok mrsdj

Printed and Published by Neutral View Pvt Ltd Printed at Elegant Offset Printers Pvt Ltd D2-31 Tivim Industrial Estate Karaswada Mapusa-Goa 403526Editor Vivek Tamhankar (Responsible under PRB Act) Head Office Off No Of8 1st Floor Sapna Garden Co-operative Society Chogm Road Porvorim Alto-Porvorim Bardez 403521Chief Executive Officer Rupesh Gurudas Samant Creative Head Vinaya Walavalkar MantriKanakavali Office Flat NoS3 2nd Floor Ashok Residency Next to Hotel Aroma Shivaji Nagar Kanakavali 416602 Mob 9834407404 Email editortheneutralviewcom letterstheneutralviewcomfeaturestheneutralviewcom feedbacktheneutralviewcom For advertisements Contact 9822111709 Email advertisementstheneutralviewcom

Disclaimer Except for the editorial above articles and other text in Yewa Koknat represent the views of the concerned authors and do not necessarily reflect the views of the Yewa Koknat Editor publisher andor owners The advertisements published in Yewa Koknat are based on information furnished by the advertiser Yewa Koknat does not authenticate the printed information in the advertisement The advertiser will bear all the consequences of issues arising out of the advertisements if any and not Yewa Koknat

sok

dumldkkr

4

शवार द १२ जानवारी २०१८

laikndh

cqn vkiyumlluml dk िभमा कोरगावात घडलया

काराच पडसाद सपण रायात उमाटल

आिण दगल हता हता थाबली या परोगामी

रायाया दीत चागलाच झाला हणाक

हया नायतर ना सघषान महारााचा

नाव बदनाम झाला असता टळला आिण ा

टाळयासाठी जनी जनी य कल याचा

कौतकच कक हया पशवाई नतर सा

दिलताची िपळवणक थाबलली नाया जहा

जहा रायात आिण दशात भाजपाचा

सरकार यता तहा तहा मनवादी िवचार

सरणी आिण पशवाई पहा एकदा आणयाचो

य कलो जाता याच यााचो एक भाग

हणजच िभमा कोरगावात घडललो कार

सदवान मराठा आिण दिलत सामाजाचो

अलीकडया काळातलो सामजयाची

भिमका घणायो सघटना एक ईलो तो कवळ

या काराचा मागचा खरा गिपत काय हा ा

समाजयामळच कबना यामळच मोठो

अनथ टळलो या माय कचा लागत

िभमा कोरगावया घटनकड

बघताना

भीमानदीया काठावर असलया

कोरगावात दोनश वषापव िटीश सय

आिण पशाचा सय यायात य झाला या

यात सयन कमी असलया िटीशाया

सयात हजारोन असलया पशाया

सयाक नामोहरन कयान पशाका माघार

घवची लागली एका दीन इितहासाचो

मागोवो घतलो तर सरळ सरळ ा य

परकय िटीश आिण मराठा साायाच

मख असलया भारतीय पशाामय

झाला ा सय कोणही नाका शकत नाय

दरयानया काळात दसया बाजीराव

पशाकडना दलीताका दली जाणारी हीन

वागणक यामळा दिलत समाजात चड चीड

होतीच या िचडीचा बदयात पातर झाला

असाही हणता यता िटीशाया साथीन

यावळया दालीतामधया महार

समाजातया लोकानी पशाका नामोहरम

कयानी ो एक िवचार नाकारता यत नाय

परत वकयाका नामोहरम करयासाठी

परकय सचा एकवळ ाबय माय कन

मदत घणार ा फारसा मोठा काम नसला

तरी यायातली अयायािवाची िचडीची

भावना कशी नाकारता यत परत या

काळातया काही दिलत समाजाक समातर

असलया अय काही समाजाया सघषाचो

आिण या समाजावर होणाया उवणय

ायवादी कबना मनवादी िवचार

सरणीया समाजाचो राजकारयाचो

होणारो अयाचार लात घता या

अयाचाराया िवरोधात लढताना काही

समाजानी परकयाचा नतव नाय तर

वतचा नतव तयार कन वकयानी

वकयाया िवरोधात दलल लढ लात घवच

लागतील यायात कातकरी आदवाशी

समाजाचो नतो िबरसा मडा याचा उदाहरण

परसा आसा ददव ान िभमा कोरगावात दोनश

वषापव महार समाजान पशाया

अयाचाराचा घतललो बदलो ो लढो दलित

करता यणार नाय मा वतचा नतव िनमाण

करयात ो समाज या काळात मा थोडोसो

कमी पडलो ा माय कचा लागात

मग समानतचो िवचार दणायाकड

दल कशाक

फल शा आबडकर ही िवचारधारा

आही जोपासतव याच िवचारधारया आधार

परोगािमवाचो डको आही िपटतव

आबडकरानी मी हद हणान जमाक ईलय पण

मरताना हद हणान मरणार नाय असा सागत

बाचो माग पकरयानी बाकड जाताना त

याक हणाल हत समानतया आिण

बधभावाया मागान मी िनघाल आसय जका

कोणाक यवचा आसात तनी माया सोबत चला

याकाळात आबडकराचो दिलत समाज तर

याया सोबत गलोच िशवाय ाणासह

बजन समाजातल अनक लोक बाया

मागान गल ददव एकाच गोीचा आसा

सवसमावशक िवचार करणाया आिण

समाजातया सवच घटकाका आपया सोबत

घवन जाणाया आबडकराच आही अनयायी

हणवन घणार तच दिलत बाधव मा वत

भोवतीच गरफटलल आसत आपया

समाजातलो एखादो माणस बिट झालो नाय

हणान तयात सामािजक साकितक

पातळीवरच मतभद गावागावात बघक

िमळतत परत ा ठकाणी त आपया सकिचत

िवचार सरणीया पातळीवर आबडकराचा

तव इसराण जातत चा फार मोठा दख

आसा आजय आमया या दिलत बाधवाका

उवरत समाज आपया सोबत बाकड जावक

होयो कबना शातततना समीकड जाणारी

समाज वथा पयायान बमय भारत बनाक

होयो असा वाटत नाय हचाय फार दख होता

आबडकरासारया थोर माणसाक एकाच

समाजाया चौकटीत बाधला जाता हया

सारखी परोगामी महारााया दिन दसरी

वायट गो कोणती असतली

इितहासाचो आधार घताना

भतकाळात घडलया घटनाचो

आधार घवन वतमान काळात जगताना

भिवयातली वाटचाल ठरवना िह मानवी

जगयाची रीत झाली इितहास ो भतकाळ

आसा भतकाळात घडणार गोी या काळात

असलली उपलध साधन सामी सामािजक

परिथती वचारक पातळी यावर

अवलबन आसतत आज आपण २१ ा

शतकात पदापण कल आसव जग चावरना

मगळाकड चलला हमालतया अनक हावर

मानवी वती थािपत करयाचो य आही

करीत असताना इितहासात घडलया गोचो

आधार िनितपण घवचो परत

वतमानकाळात जगत असताना यचो सम

पातळीवरच भिवयातली दशा ठरवक हयी

याच पातळीवर डॉ बाबासाहब आबडकर

िभमा कोरगावामधया िवजयतभाकड जात

असताना िवचार करत हत असा हणाचा

लागात कारण तनी कधीही या पतीचा बड

िनमाण हयत आिण आपया दिलत बाधवाका

हातात हयार घवची वळ यत अशी कोणतीही

कती कक नाय उलट अयाचाराया िवरोधात

िशका सघटीत हा आिण सघष करा असो

मलम दयानी तोच मळात आमका

समाजलो नाय असा हणायचा काय

आता मराठा समाजानव जाया

होवक हया

दशात ायवााची सया

फारच नगय आसा रायाया पातळीवर

िवचार कलो तर या मराठा समाजाची

अिमता छपती िशवाजी महाराज छपती

सभाजी महाराज ह याशी जोडलली आसा

ायवादी या अिमतचा हयार बनवन

पतशीरपण मराठा तणाया हातात दगड

गोट दयात यशवी ठरलल आसत या

वळोवळी घडलया घटनवरना लात इला

आसा ाचीन काळापासन आजपयतचो

इितहास अयासलो तर फोडा आिण राय करा

िह िटीश नीती ायवाानी दखील

अवलबलली दसता यावळी समाजातल दोन

वग झगडत रवतत तहाच आपया सचो खटो

बळकट करणा सहज शय जाता ाच स

रायात आिण दशात सत आसलया भाजपा

सरकारान खर हदव वााया मायमातना

अवलबलला दसता या पाभमीवर िवचार

कलो तर सभाजी महाराजाचा नाव घवन या

मनोहर िभड गजनी (ज पव राीय

वयसवक सघाच पणवळ वयसवक होत)

मोठी सघटना रायात उभी कयानी या

सघटनत ाण तण कती ा ाचा उर

कोणीतरी न शोधचा हणनच एकदरीत

आजपयत घडलया घटनाचो अयास कलो तर

मराानी दखील आपलो वापर कती दवस

कक ायचो हचो आता िवचार कची वळ

इली हा

लीताका सम नतवाची गरज

आसा

डॉ बाबासाहब आबडकरानतर

महाराात कबना दशात सगयाका सोबत

घवन जाणारा नतव िनमाणच झाला नाय ज

काही लोक दिलत समाजाच नत हणन वत

रायासमोर आिण दशासमोर वताक पश करत

हत तची नतवा ायवादी

िवचारसरणीया राजायाला जावन बसली

असयाच दसान यता कालया सघषाया

वळी िह सगळी नतवा या समाजाच त वताक

नत समाजतत याच समाजान गडाळन

ठवयाचा दसान इला हया वरना एक गो

मा कषान समोर इली ती हणजी आजचो

दिलत वग थोडोसो का असना सकारामक

िवचार क लागलो फ या समाजान योय

वाटन घवन जाणाया सम नतव हया या

मा न

महारा बोधनकारीच

दशातया अनक रायात दिलत

नतवाक उदयाक इली परत या नतवाका

महाराातया फल शा आबडकर याच

िवचारधारचो आधार घवक लागलो आजही

तीच परिथती हा फल असोत आबडकर

असोत िवल रामजी शद असोत कवा

याकाळात वन गलल अनक समाजसधारक

असोत तनी समाजबोधन घडिवयासाठी

बोधानायो शाळा रायात काढयो तचो

परणाम हणज सवसमावशक समानतचो

िवचार करणारी िपढी िनमाण झाली

समाजपरीवतानाची िह या ददव ान अय

रायात घडली नाय यामळाच सामािजक

परवतनाचा नतव आजया काळात व

महारााकड रवला िह ितमा मलीन

करयाचो एक डाव ायवादी

िवचारसरणीया अथानी आसा मा

कतीही कटकारथाना रचली गली तरी

महारााची बोधनकारी िह ितमा कोणय

डागाळ शकत नाय

सगळच बाकड जावया

चग मौय नतर भारतात साट

अशोक ो फार मोठो राजा होवन गलो

अशोकाया काळात भारतासह याया

अिधपयाखाली असलया अखड भारताया

आजबाजया आताया सवच दशामय बौ

धमाच ाबय होता या काळात समानता

पपराबलचो बधभाव चड होतो नतरया

काळात आय मोगल िटीश अशा वगवगया

आमणानी यथील सम सामािजक जीवन

साकितक परपरा या सगयाच गोचो

बाबोळ कन टाकलो जातीजातीमय तढ

धमाधमामय सघष या आिण अशा अनक

घटनामळ आपण जगायापण माग चललव

गती नाय तर अधोगती आमची आमीच कन

घतव तवा इितहासाची पान न चाळया पण

चाळताना मनातली बदयाची भावना

जाळया समानतचा सदश दणारो शातीचो

माग दाखवणारो ब आपलोसो कया

sok

dumldkkr

6

गया काही वषातील घटनावर नजर

टाकली तर दशातील महानगरात मिहलावर

बस-रशा-टसी चालकाकडन होणाया

अयाचारात मोा माणावर वाढ होत

असयाच दसन यत आज महानगरातील

जीवनमान लात घता ियाना नोकरी-

वसायािनिम दवस-रा घराबाहर राहण

गरजच झाल आह सातया आत घरात ह

दवस क हाच माग पडलत ियाची जागी

झालली महवाकाा कटबाया वाढया

गरजा नोकरीतील अशातता या साठी

मिहलाना घडायाकड बघन चालत नाही ही

आजची वतिथती आह कॉल सटर िबिपओ

हॉिपटस िह ठकाण दवसाच २४ तास चाल

असतात व यात पषाया बरोबरीन ियाही

नोकया करीत आहत यामळ या सथानी

उपलध कलया वाहनावर वा बस-रशा-

टसी लोकल नवर ियाना िवसबन रहावच

लागत आता ह खरय क अशा घटना सरास

सवच वाहन चालकाकडन होत नाहीत पण

होणारही नाहीत याची काहीच शाती नाही

ह अलीकड घडलया काही घटनावन दसत

या सवच ठकाणी गणवशधारी पोलीस

उपलध करण आदश असल तरी वहाय

नाही पहा पोलीस हा गणवशधारी पषच

आह व तो अयाचार करणार नाही याची

शाती दता यणार नाही ह काही वषापव

मरीन ाईह कनायावर घडलया

घटनवन दसन यत हणज ितथही पण

िवास ठवावा अशी परिथती नाही

राजधानी दलीत घडलली उबर लीट

टसीत एका मिहलवर झालया बलाकाराची

घटना अगदी ताजी आह ही घटना झाया

झाया सरकारन अशा सवच टसी वर बदी

घालयाची घोषणा कली हा कार न समजया

पलीकडचा आह याचा अथ लोकल न मय

ियावर अयाचार झायास नवर कवा

पोिलसाकडन बालाकार झायास पोलीस

यणा बाद करयाचाच कार झाला खर तर

बदी घालन काहीच साय होत नाही ह आज वर

घातलया अनक बदन वन दसन आल आह

मग काय करता यईल

ियानी अया राी-

अपराी वास करताना

वतःची काळजी घण हा सवात

चागला उपाय हली सवाकडच

कमर असलल मोबाईल फोन व

नटपक असतातच यत जाता

सवचजण या मोबाईल मय

डोळ व डोक खपसन चालताना

दसतात ियानी रशा-

टसीत बसताना या वाहनाचा

व वाहनचालकाचा फोटो काढन

जरी आपया घरया

माणसाकड हासअप कला व

फोन कन सािगतल क मी

िनघालय आिण अमक एका

वळपयत घरी पोचतय तरी या

वाहन चालकाया मनात भीती

उप होऊन यायाकडन असा

कार होयाची शयता खप

कमी होईल दसरा उपाय

पषानी आपली मानिसकता

बदलन पण याला खप

वळ जावा लागल

मला यावर

एक अगदी वगळा उपाय

सचतोय तो मी आपयापढ माडतोय अथात हा

उपाय अगदी ाथिमक तरावरचा असन यावर

समाजात चचा घडन यण आवयक आह चचा

झायािशवाय कोणतीही गो चागली अथवा

वाईट आह अस ठरवता यणार नाही

मिहलाया सरीतत साठी दशातील

ततीयपथी लोकाचा िवचार का कला जाऊ नय

अस असा िवचार मला माडावासा वाटतोय

दशाया सव यायालयान नकताच

ततीयपथी कवा वछन लग बदल कलया

ची नद ी अथवा पष अशी न थड

जडर हणन करावी असा ऐितहािसक व

आपया समाजाला एक पाऊल पढ नणारा

िनणय दला आह थड जडर या सत

शारीरक कमतरतमळ पषव नसलल याना

आपण सव सामाय भाषत िहजड हणतो अस

वा वतःची मानिसक गरज लात घऊन

वछन लगबदल कलल ीपष ( ासजडर

) अस दोनही घटक समािव आहत नकयाच

झालया २०१४ या जन गणननसार आपया

दशात ी वा पष या ितर इतर लग

(थड जडर) हणन वतःची नद कलल एकण ५

लाख लोक आहत इथ एक लात घयासारख

आह क सदरचा आकडा सव यायालयाचा

िनणय यया अगोदरचा हणज थड जडर ला

कायदशीर मायता िमळया पवचा आह एक

अदाज असाही आह क अिधकतरया थड जडर

हणन नद कलया लोकापा हा आकडा कमीत

कमी पाच पटीन जात असावा हणज

जवळपास २० त २५ लाख लोकसया ततीय

पथी हणन आह अस गहीत धरयास हरकत

नाही

ततीय पथी हटल क सवायाच

मनात भीती उप होत बा पान

पषासारखा राकट असन ीवष धारण कलला

असयामळ याया नडला भल भल लागत

नाहीत माग कधीतरी काही बकानी याया

थकबाक वसलीसाठी ततीय पथीयाचा

रकहरी एजट हणनही उपयोग कयाच मला

मरत व याचा या

बकाना उपयोगही

झायाच ऐकवात

आह पव मघल

बधाहाया वा राज-रजवााया

जनानखायाची सरा ततीय पथीय लोकाकडच

असायची ह इितहासात नदलल आह यामाग

जनानखायातील ियावर माचार वा

अयाचार होऊ नय हाच दीकोन होता

ीवषधारी पष हा थम दशनीच भीतीदायक

दसतो परत मला समजायला लागयापासनच

माझ िनरीण आह क ह भीतीदायक लोक

मबईया लोकल न मधन सरास मिहलाया

डयातन वास करत असतात यानी

मिहलावर कधी अयाचार जाऊद साधी छड

काढयाची घटना ऐकवात नाही तसच

मिहलानीही याना याया डयात वश

करयापासन रोखल आह असही कधी वाचया-

ऐकयात नाही उलट माया पी सिहत काही

मिहलाशी मी या िवषयावर बोललो असताना

अस जाणवल क सयाकाळी गदची वळ

गयानतर लोकल मधन वास करताना याचा

एक कार आधार वाटतो मळात त मिहलाना

काही ास दत नाहीत उलट त मिहलाया

डयात असताना या डयात अपवीच लोक

िशरयाची शयता कमी असत पषाचा दह व

शारीरक ताकद धरणाया या मानान

ीच असतात व आपया ताकदीचा व

भीतीदायक दसयाचा उपयोग त इतर

ियाया रणासाठी सहज क शकतात

आज ही आपयासारखीच असलली माणस

कवळ याया शरीर आिण मनातील

िवसवादामळ समाजाया मळ वाहापासन दर

उपित जीवन जगत आहत याना माणस

हणन गहीत धरलच जात नाही यानाही

आपयासारयाच भावना आहत व

आपयासारखीच रोजी रोटीची गरज आह ह

आपण सजन घत नाही वागयात व िशणात

कठही कमी नसनहही याना ितित ठकाणी

नोकया िमळण अवघड जात आह व हणन

नाईलाजान यायावर ीवष धारण कन

इतराया अगचटीला जात नाईलाजान भीक

मागायची वळ आली आह

दसायला पषासारखच परत

मानान ी असलल ह लोक ियाकड कधी

वाका नजरन बघत नाहीत लोकल मय

मिहलाया डयातन त वास करताना िया

आत असतात अस हणयास जागा आह

याची शारीरक ताकद व याचा ीवष ह

बघनच याया भानगडीत पडायला कोनोही

धजावत नाही अगदी पोलीसही यायाशी पगा

घयास नाखष असतात तर गडाची काय कथा

अथात यायातही काही अपवी िशरया

आहत हली पषही ियाचा वश धारण

कन खोट ततीय पथी हणन भीक मागताना

दसतात खया ततीय पथीयाचा याना मोठा

िवरोध आह परत याना समाजान

नाकारयामळ समाजात वतःचा असा आवाज

नसयान त याची कफयत कठ माड शकत

नाहीत

मला अस सचवावस वाटत क जर

या ततीय पथीयाच आवयक त शारीरक व

मानिसक परीण कन याना मिहला सरा

रक हणन नमणक कयास याचा फायदा

होऊ शकल अथात यासाठी योय त िनयम व

कायद तयार करण गरजच राहील याचा फायदा

ियाना तर होईलच परत समाजाया एका

दलित घटकाला मय वाहात आणयाच

कायही होईल खया थड जडरना मानान

रोजगारही िमळल याना योय त िशण

दऊन व मिहला सरा रक अशी ओळख दऊन

मबई सारया महानगरातील लोकल न मय

पष पोलीसापा याना नमयास त आनदान

व जबाबदारीन नोकरी करतील लोकल मधला

पोलीस हा शवटी पष असतो व एका बसावध

णी यायातील अपवी जागी होयाची

शया नाकारता यत नाही यापा तीय पथी

मानिसक दा ी पण ताकदीया दीन पष

असयान त ह काम अितशय जबाबदारीन क

शकतील एक योग हण ह करयास काही

हरकत नसावी अस मला वाटत जर या योगात

यश िमळाल तर पढ मिहलासाठीच बस-रशा-

टसी ायहर हणन काम करयाची परवानगी

दता यऊ शकल जण कन एका दली समाज

घटकाला मय वाहात

आणयाच काय दखील

होईल व मिहलाची

सरितताही साधली जाईल

अथात हा अगदी ाथिमक

तरावरचा िवचार माडलाय

व यावर समाजात चचा होण

आवयक समाजातील

िवचारवत डॉटस

शासक मानस शा

यानी यावर गभीरपण

िवचार करावा अशी माझी

िवनती आह थम ायोिगक

तवावर मबई परता िवचार

कला जावा व यात यश

िमळत अस वाटयास

दशातील सवच महानगरात

हा पटन लाग करता यऊ

शकल

शवार द १२ जानवारी २०१८

furhu lkGaq[uml

egkuxjkrhy efgyk lqjkk d osxGk fopkj

sok

dumldkkr

7

सशीलकमार शद यानी शरद पवार

याचा पयातील एका कायमात भावी

रापती असा उलख कलाहातानच नकार दत

याला शरद पवार यानी िवरोध कलानतर

आपया भाषणात यानी सिवतर खलासा

करताना रापती झालली सावजिनक

जीवनातन िनव होतहा रता मायासाठी

नाही कारण मला लोकात राहायला आवडत

अस हटल या अगोदर फल पटल यानी

कजतमधील पाया बठकत २०१८ ह साल

शरद पवाराच असलयाच पतधान होयाच

वही यावषात पण होईल अस भाकत

वतिवल होतयालाही िवरोध करीत शरद

पवार यानी पाच-सहा खासदार असलया

पाचा नता पतधान कसा होईल असा

उपिथत कन हा िवषय टाळला होतामा

असा आह कशरद पवाराया नावामाग कधी

भावी पतधान तर कधी भावी रापती अशी

िबद का लावली जातात याचाही दोही पद

आज र नाहीतरापतीपदाची िनवडणक

होऊन सहा मिहनही झालल नाहीतनवीन

पतधान होयासाठी आणखी कमान दोन वष

िता करावी लागणार आहअशा िथतीत

सशीलकमार असोत फलभाई असोत क

अय पवार समथक अस का बोलत असतील

याचही िवषण होण आवयक आहआपया

नयान कवा आपण यायावर म करतो

अशा न मोठ हाव अस वाटण

वाभािवक आहमा या वाटयाला

वातवाचीही आधार असला पािहजतो

नसतानाही जहा अशी अपा कली जात

तहा यामागचा हतही समजन घण आवयक

असत भावी असा उलख करताना

सशीलकमार याना मािहती नहत का

करापतीपदाची िनवडणक आणखी पाच

वष दर आह िशवाय रापती हायच तर

कमान साधारी पाच समथन हवनर

मोदी भलही आपण शरद पवार याच बोट धऱन

राजकारणात आलो अस हणत असल तरी

जहा रापतीपदाचा िवषय यईल तहा शरद

पवार याया सारया चाणा नयाला त

रापती होऊ दणार नाहीत ह नच

कोणयाही पतधानाला रापती हा आपया

मजतला हवा असतोतस नसल तर बटासग

असतील कवा अय काही रापती असतील

यानी तहा तहाया सरकारला कस जरीस

आणल होत याच कस सवात आहततशी

चक नर मोदी कवा भाजप नच करणार

नाही सशीलकमार भलही कॉसच नत

असतील आिण याना शरद पवारावर

खरोखरच मही असल तरी सोिनया गाधी

कवा राल गाधी ह शरद पवार याना परपर

ओळखन आहतयामळ त दखील पवाराना

ऱापती करयाचा धोका िवकत घणार

नाहीतसमजा कॉसमधील पवार समथक

गटाया दबावामळ कॉस याला तयार झाली

तरी दशातील कॉस समथक खासदार आिण

आमदाराची सया लात घता शरद पवार

रापती हणन िनवडन यतील अशी शयता

नाहीदशातीलिनतीशकमार लालसाद मम

ता बनजचबाब नायड आिण डाव दखील

पवाराया पाठशी उभ राहतीलच याची

खाी कोणीच दऊ शकत नाही पवाराया

नावावर सवसहमती दखील अशय आह ह

सव वातव वतः शरद पवार याना मािहती

असयानच याना हात हालवन नको नको

हणताना आपण पािहल

आवडी-िनवडीचा

नाहीगरजचा आह

शरद पवार सय राजकारणात रा

इिछतातकोणयाही लोकनयाला रापती

भवनात कवा रायपाल होयात वारय असत

नाही वसत दादाना जहा राजथानच रायपाल

कल गल तहा याया मनाची घालमल या

काळात सवानी अनभवली होतीशरद पवार

यानाही तसच वाटतत यानी बोलनही

दाखिवल सय राजकारणात राहण ही पवार

याची आवड असली तरी आज आवडी-

िनवडीचा नाहीचतो गरजचा आहपवार यानी

सय राहण ही याची मजबरी दखील आहत

सय राजकारणातन बाजला गल तर याया

पाची होणारी वाताहत याना दसत

आहरावादी हा शरद पवार याया नावावर

चालणारा प आहअशा िथतीत त जर

रापती कवा तसम पदावर गल तर प आिण

कायकत पोरक होतील आजच पाची िथती

फार चागली आह अस नाहीदशाच सोडाच

रायातही पाच अनक बज ढासळल

आहतज शाबत आहत यातील बतकजण कोट

कचयाया फयात अस अडकल आहत कयाचा

कधीही भजबळ होऊ शकतो अशी शयता

आहया नयाना तशी िभतीही आहयामळच

नागपरात सचन ाचार कऱणी गह दाखल

होताच हलाबोल माग याव लागल होत

साधायाची

अररावी

कमालीची

वाढलली

असताना रावादीला बोटचप धोरण वीकाराव

लागत त याचमळसाधायाशी उघड पगा

यायला ही मडळी धजावत नाही याच कारणही

मागील सरकारया काळात झालया अनक

घोटाळ हच आह भिवताया िभतीनच अनक

नत त असयान प वाढीकडही कणाच ल

नाहीपाची वाढ खटलीच आह अस नाही तर

प करतडलाही जातोयअशा िथतीत शरद

पवाराच रापती होण पाला परवडणारही

नाहीराजकय चाणय असलया शरद पवार

यानाही आजया िथतीतन पाला बाहर कस

काढायच याच गिणत सटत नाहीएक आशा

होती किशवसना सतन बाहर पडल आिण

अदय हाताया पान आपण भाजला पाठबा

दऊन सतील भािगदार होऊन पाला

जीवदान दऊमा िशवसनन रावादीची ही

खळी ओळखलली असयान सना पढील दीड वष

तरी सा सोडत नाही ह न आहिनवडणकाना

चार-दोन मिहन िशलक असताना िशवसना

बाहर पडल पण तहा िथती अशी असल

कशरद पवार भाजपला पाठबा दऊ शकणार

नाहीततस कलच तर ती पासाठी आमहया

ठरलयामळ धरल तर चावतय आिण सोडल

तर पळतय अशी रावादीची िथती आह

कॉसचा हात हातात यावाच

लागल

रावादीला ही कडी फोडयाचा

एक माग आह तो कॉसशी पहा घरोबा

कऱयाचा रावादीन हा पयाय चाचपायला

सवातही कली आहगजरातमय कॉसन

आपली श वाढिवली आहभाजपला फस

आणलायाचा आनद रावादीनही साजरा

कलाएवढ दवस राल गाधी याच नतव माय

नाही अस बोलणार रावादीच नत राल

गाधवर अिभनदनाचा वषाव करीत

होतअयपदाची स राल गाधी यानी

वीकारयानतरही यायावर ततीसमन

उधळलीयाचा अथच असा ककॉसची साथ

घतयािशवाय आता तरणोपाय नाही ही

खणगाठ रावादीया नतवान मनाशी बाधली

आह असा लावता यऊ शकतोआगामी

िवधानसभा िनवडणकत रावादी जर एकटी

लढली तर या पाची खर नाही रावादीला

कॉसबरोबर लढाव लागलचअस कल तरच

पाचा िनभाव लागल अयथा या पाची

अवथाही शकाप कवा तसम पासारखी

होईल रावादीच अनक कायकत आिण

राजकय पिडताचही अस मत आह क आता

फार िवलब न करता रावादीन सरळ पहा

एकदा कॉसमय िवलीन हाव आिण

भाजपिवरोधी श अिधक बळ होतील याची

काळजी यावी राल गाधी याया

नतवाखाली कॉस आता कात टाकताना

दसतो आह पप आता पप रािहला नसन तो

परप राजकय नता झाला आह अस दशातील

राजकय िवषक सागत आहत यामळ

भाजपचा ससाट सटलला वा आवरायचा

असल तर सव समिवचारी िवरोधकानी राल

गाधया नतवाखाली एक आयािशवाय

पयाय नाही अस झाल नाही तर ादिशक

पाची खर

नाही

कॉसमय

रावादी

िवलीन झाला तर भलही शरद पवाराना

पतधानपद िमळणार नसल तरी याना

दलीत या तोडीच पद नच िमळल वळ

आलीच तर रापती भवनातही शरद पवार

िवराजमान होऊ शकतील आज प आह या

अवथतच रािहला तर पवाराच पतधानपद

आिण रापतीपद ह कवळ वरजन ठरणार

आहयाचा िवचार शरद पवार याना नच

करावा लागणार आह

दसया फळीबलची चता

पवाराया आसपास जाव शकल

एवढ तयबळ नतव पात दसर नाही दसया

फळीतील नत आप-आपया िवभागात भलही

भावी असतील पण एकण रायाचा िवचार

कला तर रायापी माय होईल अस दसर

नतव पाजवळ नाही झटपट िनणय घयाची

मता प रोखठोक भिमका यामळ काही

काळ अिजत पवार थोरया साहबाची जागा घऊ

शकतील अस वाटत होत पण सचन घोटायात

सातयान यणार याच नाव आिण पातगत

याया नावाला असलला िवरोध लात घता

पवार रापती भवनात गल तर अिजत पवार

प एकहाती साभाळ शकतील अस कोणालाच

वाटत नाहीसिया सळ असतील कवा सनील

तटकर असतील ह दखील प साभाळ शकत

नाहीतदलीप वळस पाटीलकवा जयत पाटील

याची नच जनमानसावर पकड

आह चारयायादीनही यायावर आरोप

झालल नाहीत ह जरी खर असल तरी अतगत

गटबाजीमळ याना पढ चाल िमळयाची

शयता नाहीफल पटल ह दरबारी

राजकारणी आहतयाचा महाराात उपयोग

नाही दलीतच कॉपरट सबध

साभाळयापरतीच याची उपयता असयान

याचाही काही उपयोग होणार नाहीह सार

पवाराना दसतययकाया मयादाही याना

मािहती आहत हणनच याना आज

पयाहरीतही हणाव लागतय क मला

लोकातच राहायला आवडतरापती भवन हा

माझा माग नाहीह सार खर असल तरी यापा

जात याना पाची काळजी असयानच त

रापती होण नको हणत आहतअिलकड यानी

दलीतील ल कमी कन रायात पहा ल

धातलय नागपर मोचाच नतवही यानी कल त

याचमळ आपण महाराात नस तर पाची

मळी िवकटायला वळ लागणार नाही ह

पवारानी कहाच हरल असयान याची इछा

असो नसो याना महाराातच थाबाव लागत

आह कवा थाबाव लागणार आह

राजकारणात काहीही घड शकत हा

म दर करावा लागल

शरद पवाराची मनोवथा आिण

वातवाची जाणीव झायानतरही पवार

भाचा एक लाडका िसदात असतो क

राजकारणात काहीच अशय नाही हाह खरच

आहशरद पवारानी या पदतीन वसत दादाना

धोबीपछाड दली होती त बघता राजकारणात

काहीच अशय नाही ह वगळ सागयाची गरज

नाहीपरत ह परिथतीवरही बरच अवलबन

असतजहा शऱद पवारानी दादाया िवरोधात

बड कल तहा त तण

होतफलशाआबडकराच म उारयामळ

यायाबल डाव आिण समाजवादी मडळीत

एक कारची आपलक होतीयातन याच बड

यशवी झालआज तशी कोणतीच िथती

नाहीपवाराच वय आिण शरीर साथ दत

नसयाची खरी अडचण आह यामळ काहीच

अशय नाही ह स यथ पटत नाही पाच

खासदारही यायाकड नाहीत अशा पाचा

नता पतधान होऊ शकत नाही ह यानीच

माय कलयरापती हायच तर याला आणखी

पाच वष िता करावी लागल आिण तोपयत

पवारानी वयाची ८० पार कलली असलयामळ

िनवडणकला सामोर जाण िनवडणक पलण ह

सार पवाराना शय होईलच अस नाही हणन

च काहीही होऊ शकत हा आशावाद इथ

यात ययाची शयता दसत नाही काहीही

होऊ शकत हणज पवार पतधान कवा

रापती जस होऊ शकतील अस समथकाना

वाटत तसच त होऊही शकणार नाहीत असाही

काहीही चा एक अथ िनघच शकतो क यामळ

या जर तर ला अथ नाही उलट अशी चचा कन

आपण शरद पवार याना मानिसक लश दत

असतो कवा याया जखमवरील खपया काढत

असतो दःख याच वाटतय क ह सार

पवाराया जवळची मडळीच करीत असत त

यानी थाबिवल पािहज अस आमच ाजळ मत

आह यक मराठी माणसामाणच आहालाही

शरद पवार यानी लाल कयावन दशाला

उशन भाषण कलल पाहायला जस आवडल तस

रापती भवनात याना पाहणही आवडल तशी

आमचीही इछा आहच पण इछा आिण आवड

आिण वातव यात मोठ अतर असत ह तमाम

पवार समथकानी लात ठवल पािहज

शवार द १२ जानवारी २०१८

l~- e~- nskeq[k

^Ogravekohpa xqampgkG vkfk oLrqfLFkrh---

sok

dumldkkr

9

सयाकाळया वळत

नहमीमाण िवनाथ पराडकर नाना

पाटील शान बागर नान मालवणकर

वगर मडळी बाबरवाडीया फमस पक

हअर सस या सलनमय गजाली मारत

बसल होत तकारामाची पधरावडाभर

वाढलली खरखरीत दाढी जन लड ना

पाकटातन काढन िभया खरडिवत

बसला होता

कठया तरी खनकरणावर

इतराची गरमागरम चचा रगात आली

होती आिण अशातच बाळया वाडकर

सलनमय आला आया-आयाच यान

शराला िवचारलशरा कयाण काय

इला

हळ बोल िजहयात नय एसपी

इल हत यका कळला तर

आकडयावायाक आकडी यतली

िवनाथान बाळयाला सला दला पण

शराला याच काहीच नहत

तीनश पतीस दोनश चाळीस

रोजया सवयीमाण शरान पीसह

आकडा सािगतला इकड सोळा आकडा

आयाच कळयावर बाळयान कपाळावर

हात मान घतला

काय र बाळया काय झाला

िवनाथान सहज चौकशी कली यावर

बाळया हणाला अर काय सागा तका

फाटपटी माका सपान पडला या सपनात

हय़ा शरान य माका सािगतयान क

एकस आकडो लाव मी

कदी चकान पन आकडो

लावनय नाय पन सहज

एकसवर धा पय टकवलय नी इलो

सोळा हतत ना दव दता नी कम हता

एकसची पलटी मारल आसतय तर आता

शट झाल आसतय नाना पाटलान पावती

बिघतली एकसवर खरोखरच दहा पय

होत अचानक नानाया काय मनात आल

कणास ठाऊक बाळयाची थोडी चा

करायची यान ठरवली आिण तो याला

हणालाअर मग कपाळार कया हात

मान घतस अ तरी तका पश िमळतलच

ना

हज माका नाय कळला

तका कसा कळतला पययादाच

त आकडो खळतस ना अर बाबा त एकादो

आकडो खळलस आनी यची पलटी पडली

तर तका अ पश िमळतत आता त

एकसवर धा पय लावलस पन इलो

सोळा ययामळा तका पाच पयाच

साडचारश पय िमळतल काय सागतस

काय साडचारश पय आकडयाचा अधा

वहार ऐकन बाळया जाम खश झाला

मग मी काय खोटा सागतय हया तर हय़ा

शराकच इचार नानाच बोलण ऐकन

शराही सव समजन गला यानही

नदीबलासारखी मान हलवली

हा पन तका तसो अज

कक हयो नानान पढची मािहती

दयावर बाळया

हणाला तो कसो

करायचो

ययात यवढा इशश काय नाया

को-या कागदावर िबटर मालकाक

िलवायचा क मी एकसवर धा पय

खळलय पन सोळा आकडो इयामळा

माका अ पश दवची कपा करावी खाली

तजी सही मार बाजक एका साीदाराची

सही मारायची आनी अजाक खळलली

पावती जोडचीएवढाच ना आता कोरो

कागद हाडतय अस हणन बाळया

बाजया गादीवर गला इकड सगळय़ानी

दाबन ठवलल हसण एकदम मोकळ कल

हसता-हसता तकारामाया गालाला

िभयाचा वतरा लागला आिण िभयाया

गालावर तकारामाचा हात पडला

बाळयान कागद आणयावर िवनाथान

अज िलन दला खाली बाळयान व

साीदार नाना पाटलान सही मारली

सगळ झायावर िवनाथान आणखी बॉब

टाकला तो हणाला बाळया नशीब

हणान आमका पावती दाखवलस नायतर

तका दस-या-ितस-यान फसवयान आसता

बरा ता जावद आता आमी मानसकन

तयासाठी यवढा कलव आमका िनदान

भजी नी याय तरी साग पन पययादा

पश तरी हाडतय पश हाडीपयत थाबाक

यळ कोनाक हा आमचो अयार जाचो

यळ झालो आता तया िखशात पश कती

आसत शान बागरान िवचारल शानया

ावर बाळयान वतया िखशाचा

अदाज घतला आिण हणाला शभर-यक

आसतल अर मग ययातच भागवया

चल हटलात आरडर द ितथन सगळ उठल

आिण पाटलाया हॉटलात गल िभयानही

शवटी-शवटी तकारामाची दाढी ओढन

काढली आिण तोही यायाबरोबर भजी-

यायसाठी िनघाला तकारामासह नऊ

भजी व सात चहा झाल शभर पयातल

उरलल दोन पय शान आिण नानन गोवा

घतला काळोख पडला तस मग सगळ जण

आपापया मागान गल इकड शरान

िबटर मालकाला व वथापकाला फोन

लावन सगळी हकगत सािगतली त पण

हसन-हसन हराण झाल

दस-या दवशी सलनात

आयावर िवनाथ नाना पाटील शान

बागर नान वगरना शराकडन कळल क

बाळया वाडकराकडन िबटर मालकान

आणखी चार अज िलन घतल आिण बारा

जणाया सहया घतया शवटी सगळा

कार उघड झायावर बाळया नाना

पाटलाला िशा दत राी नऊ वाजता घरी

गला यानतर जहा-जहा आलला आकडा

ऐकयावर नहमी खळणारा नद पलटी

नाय हणन सागतो तहा बाळया

वाडकराची आठवण यत आिण मटयाच

अ पस आठवन हसन-हसन जीव जातो

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckGk dne

vkdMicirckpuml [umlGsok

dumldkkr

8

कोकण कनारपीवरील नसगक

सरित बदर हणन दवगड बदराचा उलख

कला जातो या बदराया चारही दशाना

डगर पिम दशला समाच िवतीण ५००

मीटरच वशार अशी दवगड बदराची

नसगक भौगोिलक रचना आह कोकण

कनारपीवरील बताशी बदर पिमकड

तड कन वसली आहत मा एकमव

दवगडची जटी पवकड तड कन बाधली आह

कतीही वगान वाहणार वादळवार असोत

दवगड बदरातील पायावर साधा तरगही

उठत नाही हणनच वादळ वा-यात दवगड

बदर सरित समजल जात कोकण

कनारपीवरील सवात खोल बदर िवजयदग

आह तर सवात सरित बदर दवगड आह ही

दोनही बदर दवगड तालयात वसली आहत

अलीकडच आलया ओखी वादळात याचा या

बदरात असलली सरितता कती महवाची

आह ए लात आल आह

दवगड- इ स १८७७-७८ साली

दवगड बदरातन ८८२०७ पय कमतीया

मालाची िनयात झाली होती तर पय

१५७९९०७ एवढी आयात झाली होती

अशी नद िमळत फडामाग कोहापर

िनपाणीला जायासाठी साधा बलगाडीचा

रता होता परत यावर मोठी रहदारी

नसायची यामळ होणारा वापर अयप

असायचा

इस १८६० पवपासनच दवगड

हणज मबई कोचीनपासन गलबतान यणा-या

मालाची एक ापारी पठच होती दशाचा

तादळ व कडधाय साखर इयादी कािलकत

कोचीनन खोबरल तल खोबर सभ आदी

कारवारन जळाऊ व इमारती लाकड १८१५

त १९२० सालापासन मगलोरी कौल असा

ापार १९३९ पयत वाढतच गला होता

याकाळी दवगड बदरात तर समार २५ गलबत

होती आज हापस आयाया िपकान

नावापास आलला दवगड तालका याकाळी

ताग व ऊस लागवडीसाठी ओळखला जायचा

याकाळी टाईस ऑफ इिडया या

वतमानपात दवगड हप ह सदर दररोज

िस हायच ताग ऊस आबा अशा िविवध

िपकाया हगामात गलबताया सहायान

माल मबईमय जात अस कोकण

कनारपीवर या बदरातन मगलोरी कौल

आब ताग ऊस जात होता त बदर आता

िनयातीया दीन िनपयोगी ठरल आह

इ स १९३९ त १९४३ पयत

बदरातील पायाची खोली खप होती गाळ

फारसा नहता दवगड बदरात पसजरसाठी

उम बोट कपया उपलध होया मा इस

१९७५ या समारास ही वासी वाहतक पण

बद झाली तर

गलबतानी होणारी

माल वाहतक १९७०-

७५या समारास बद

झाली

िटशानी या काळी दवगड बदराच

महव ओळखल होत आिण हणनच या काळी

२ लाख पय खच कन बदरावर एक धा

बाधला िटश आरमारातील पाणबडय़ाना

इधन वगरसाठी या धय़ाचा उपयोग होत अस

या बदराचा िवकास आरमारी बदर हणन

करयाची योजना ामयान िटशानी तयार

कली होती मा वातयानतर या बदराचा

िवकास होयाऐवजी अधोगतीच स झाली

इ स १९७१या भारत-पाक

यानतर १९७२ साली भारतीय नौदलाकडन

बदराच सहण झाल भिवयात लढाऊ

बोटना रसद परवयासाठी पिम कना-यावर

मबई-गोवादरयान उपय अशा दवगड

बदराचा वापर फायदशीर ठरणार होत परत

सरकारया उदासीनतमळच या बदराचा

िवकास झालला नाही आता जटी कप स

झायावर मछीमारी बदर वसल मा यथही

सरकारची उदासीनता दसन यत आह

मबईपासन

दिणला १८०

मलावर दवगड

वसल आह

दवगडचा कला इ स १७०५ मय बाधला

या कयाया नावावनच या शहराला

दवगड नाव पडल असाव इ स १८७६-७७

या कालावधीमय मोठी दकाळी परिथती

िनमाण झाली होती यावळी दवगड बदरात

बाहन आणलल ५५५ टन धाय फडाघाटमाग

कोहापरला पाठवयात आल होत कोकण

कनारपीया मख जिजयापक आरमारी

ठाण हणन दवगड जिज-याच नाव अदबीन

घतल जात मराठशाहीच आरमार मख

काहोजी आ यानी इ स १७०५ मय

दवगडचा कला बाधला १८ा शतकात

बाधलला हा कला चारही बाजनी समाया

पायान वढलला होता असा उलखही

आढळतो िवजयदग कयाला सरण

हणनच आरमाराची िवभागणी शची

टहळणी दशाभल करण दागोळा साठवण

अशा हतनच हा कला बाधयात आला होता

दवगड बदराला या कयाबरोबरच

ऐितहािसक वारसा आह एक पयटन थळ

हणन दवगड तालका

िवशष महवाचा आह

आबा आिण मासळी यानी

समी लाभलली असली

तरी हा परसर मा

िवकासापासन विचतच

रािहला आह

दवगड बदरात साडतीनश

मछीमार आपली

उपजीिवका करीत आहत

मछीमारी ॉलरवर

मछीमारी करणा-या

ॉलरधारकाबरोबरच अनक उोग अवलबन

असतात यात मासळीचा िललाव पकारणार

किमशन एजट वाहतक करणार टपो बफ

िवकणार बफ कारखानदार मछीमारी

सोसायटीचा कमचारी वग टाकाऊ मासळी

िवकत घऊन खत करणार खटवीवाल ॉलरला

धाय परवणार ापारी मीठ िवत मासळी

वाहतक करणार मजर बळ िवकत घऊन

सकवणार बळवाल करकोळ मासळी िवकत

घऊन परगावी िवकणारी मासवाली हॉटलला

मास कापन दणा-या बाया मासळी िललावात

घऊन ती सकट करणा-या मिहला जाळी

िवकणार मछीमार सामान िवकणार ापारी

ॉलस दत करणार ढकलणार व ओढणार

मजर दवसभराच काम कनही सयाकाळी

जादा पस कमावन ससाराला हातभार लावणा-

या िवजापरी मिहला अस सम जीवन दवगड

खाडीन फलवल आह दवगड बदरात सापडणारी

कोळबी बागड पापलट अशी मासळी आजही

कोहापर पण मबईकडील पचताराकत

हॉटसमय िडश सजवत आहत

कनारपीच वभव हणन ही बदर

परिचत होती कारण कालातीत वत समजली

जाणारी जलवाहतक स होती यथावकाश

मबई-गोवा महामागावरील सव शहर िवकास

पावली आिण वाहतकची सकपनाच बदलली

कहा तरी दवगडचा भाग असलल कणकवली

गाव आता दवगडपा फार मोठ शहर हणन

नावापाला आल आह कोकण रवही याच

शहराचा सदभ दत धावत आिण यामळ

िवकासाची सकपना तीच रािहली आह जर

कोकण कनारपीचा िवकास हायचा असल

तर बदरातील दळणवळण स झाल पािहज

बदरातील दळणवळण स नसल

तर कवळ पयटनावर बदर िवकास होणार नाही

ह लात घतल पािहज बदराची मता

ओळखन बदराचा गाळ काढन टाकला पािहज

कोकण कनारपीवरील खाडय़ा ही मोठी

उपलधी आह चाकती वसलया दवगड

बदरातनच दवगडची खाडी वाहत आज

अितशय दगम वास असलल मड वगर भाग

याच खाडीन पव जोडल होत या भागातन

सहज य-जा करता यत होती जन त सोन

हणतात हणनच दवगडचा िवकास कबना

कनारपीचा िवकास करायचा असल तर

याला बदर िवकास करायला हवा यासाठी

थािनकानी आपली मानिसकता बदलायला

हवी वासी वाहतक बद पडली तरी या

वाहतकचा आढावा घऊन कनारपीला वत

वाहतक उपलध कन दली पािहज तरच बदर

स राहतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

leqaeligh vkiRrhrhy cpkokps fBdkk

gsear dqydkEcirc

शतीया ारभापासन मनय हा

शतीशी िनगिडत आह आिण तोही सय

शतीशी यामळ या काळी याच उप व

उपाचा दजा योय होता सय शतीमळ

जिमनीची सपीकता विथत होती परत

मयतरीया काळात रासायिनक खताया

बसमार वापरामळ जिमनीची त खालावली

व आता या नापीक होयाया मागावर आहत

अथवा झायाच आहत यासाठी आपयाला

पहा सय शतीकड वळण ही काळाची गरज

आह आिण सय शती करयासाठी लागणाया

घटकाची आपण पढीलमाण मािहती घऊया

१ पाचटापासन गाडळ खत

२ नबोळी अक

३ नाडफ कपोट

४ बीजामत

५ िहरवळीची खत

६ दशपण अक

७ बायो-डायनिमक कपोट

पाचटापासन गाडळ खत

िपकाच उपादन कमी होयाची जी

महवाची कारण आहत यापक सय

पदाथाचा अभाव असयान शतकरी

रासायिनक खताचा सरास व अितरक वापर

क लागल आहत यास जोड हणन

पायाचाही अितरक वापर होऊ लागला आह

यामळ काही भागातील जिमनी सया

अरशः ओसाड बनया आहत या जिमनी

लागवडीखाली आणयासाठी फार मोा

माणात म पसा खच पडणार आह

गाडळ खतिनमती

जागची िनवड व शड उभारणी

गाडळ खतिनमतीसाठी खावर दवसभर

सावली राहयासाठी छपर कराव याकरता

शतावर उपलध असणाया वसत बाब लाकड

उसाच पाचट याचा वापर करावा याची मधील

उची ६५ फट बाजची उची ५ फट व दी १०

फट असावी छपराची लाब आपयाकड उपलध

असणाया उसाया पाचटानसार कमी-जात

होईल अशा छपरामय मयापासन १-१ फट

दोही जागा सोडन ४ फट दीच व १ फट उचीच

दोन समातर वाफ वीट बाधकाम कन तयार

करावत व आतील बाजन लटर कराव तसच

खालील बाजस कोबा कन यावा जादा

झालल पाणी जायासाठी (हमवॉश) तळाशी

पाइप टाकावा वाफ तयार करयाची दसरी

पत हणज वाफ जिमनीया वर

बाधयाऐवजी ८-९ इच खोलीच दोन समातर

चर काढावत खातील माती चागली चोपन

टणक करावी

पाचट कजिवण

छपरामय खोदलया चरामय

अथवा वीट बाधकाम कलया टाकमय उसाच

पाचट भराव व याची उची जिमनीपासनवीट

बाधकामापासन २०-३० समी ठवावी पाचट

भरताना एक टन पाचटासाठी यरीया ८ कलो

सगल सपर फॉफट १० कलो व ताज शणखत

१०० कलो वापराव या सवाच पायात िमण

कराव पाचटाला ५-१० समी थर दयानतर

यावर शणखत यरीया सपर फॉफट ावणास

पातळ थर ावा याचबरोबर पाचट

कजिवयाची या लवकर होयासाठी पाचट

कजिवणार सवधक एक टनास एक कलो या

माणात यक थरावर थोडस वापराव अशा

पतीन खडावाफा भरयानतर यावर परस

पाणी माराव व पायान िभजवन घतलया

पोयान झाडन टाकाव दररोज यावरती पाणी

मारयाची दता यावी अस एक मिहना पाणी

मारयानतर पाचट अधवट कजलल दसल

िशवाय उणता कमी झायाच आढळन यईल

अस अधवट कजलया एक टन पाचटासाठी

२ ००० हिसिनया फोटडा जातीची गाडळ

सोडावीत गाडळ सोडयानतर सवसाधारणपण

२५ त ३ मिहयानी उसाया पाचटापासन

उम तीच गाडळ खत तयार झायाच दसल

गाडळ खत तयार झायाची चाचणी

१) सव पाचटापासन अडाकती लहान

िवफया गोया झायाच दसन यत

२) गाडळ खताचा साम सातया

दरयान असतो

३) गाडळ खताचा वास हा पाणी

दयानतर मातीचा वास यतो तसा यतो

४) खताचा रग गद काळा असतो

५) काबन नायोजन गणोर १५-

२०ः१ अस असत

चागल गाडळ खत

१) काबन नायोजन गणोर

१६ः१

२) न माण २४९ त ३५९

३) फरद माण ०८९ त २२८

४) पालाश माण ०४४ त ८२१

५) सय काबन २३

यािशवाय न फरद िथर करणार

िजवाण तसच बरशी असत

गाडळ खताच फायद

१) जमीन जिमनीचा पोत सधारतो

पायाचा िनचरा चागया कार होतो

जिमनीची पाणी धन ठवयाची श वाढत

जिमनीत हवा खळती राहत जिमनीचा साम

सातया आसपास योय पातळीवर राखला

जात जिमनीची धप व बापीभवन कमी होत

२) झाड व कड िपकाना सव

कारच अघटक सहज व योय माणात

उपलध होतात िपकाची जोमदार वाढ होऊन

कड व रोगितकारक श िनमाण होत

िमळालया उपाचा दजा उम तीचा

असतो फल फळ भाजीपाला याची टकाऊ

मता वाढत यामळ दरवरया बाजारपठात

माल पाठिवण शय होत

३) शतकरी जिमनीचा पोत

सधारयान उपादन वाढत पायाची बचत

होत यावर यणारा खचही वाचतो उपादत

मालाचा दजा चागला असयान बाजारभाव

चागला िमळतो

४) पयावरण पयावरणाच सतलन

राखयास मदत होत

५) दश रासायिनक खत

आयातीसाठी यणारा खच कमी होतो

दषणिवरिहत मालास परदशात मागणी

असयान परकय चलनही िमळत

sok

dumldkkr

10

शवार द १२ जानवारी २०१८

pyk dk sok

dumldkkr

11

नबोळी अक

५ ट नबोळी अक तयार करयाची

सोपी पत - उहायात (पावसाया

सवातीस) नबोया उपलध असताना या

जमा कराात या चागया वाळवन साफ

कराात व साठवण करावी फवारणीया

आदया दवशी आवयक तवा बारीक

कराात पाच कलो चरा नऊ िलटर पायात

फवारणीया आदया दवशी सायकाळी

िभजत टाकावा एक िलटर पायात २०० म

साबयाचा चरा वगळा िभजत ठवावा दसरया

दवशी सकाळी नबोळीचा अक पातळ

फडयातन चागला गाळन यावा या अकात

एक िलटर पायात तयार कलल साबणाच

ावण िमसळाव हा अक एकण दहा िलटर

होईल एवढ पाणी टाकाव वरीलमाण तयार

कलला एक िलटर अक पायात िमसळन

ढवळावा व फवारणीसाठी वापरावा अशा

कार नबोळी अक फवारणीया दवशीच

तयार कन वापरावा नबोळी अक अिधक

भावी करयासाठी दहा िलटर अकामय

खालील पदाथ फवारणीपव २४ तास अगोदर

टाकन िभजवण ३-३ तासाया अतरान

ढवळत राहण व वापरयापव फडयान

गाळन वापराव १) अया कलो िहरा

िमरचीचा बारीक ठचा २) २०० म तबाख पड

(पायात उकळन थड कन अक काढावा) ३)

२५० म गळ कवा िनरमा पावडर १२ त

१५ दवसाया अतरान फवारणी करा कडक

उहात फवारणी टाळा

दशपण अक कसा करावा

१) कडिनबाचा पाला ५ कलो २)

घाणरी (टणटणी) पाला २ कलो ३) िनरगडी

पाला २ कलो ४) पपई पाला २ कलो ५)

गळवलपाढरा धोतरा पाला २ कलो ६) ई

पाला २ कलो ७) लाल कहर पाला ndash २

कलो ८) वण एरड पाला २ कलो ९) करज

पाला २ कलो १०) सीताफळ पाला २ कलो

+ २ कलो िहरा िमरचीचा ठचा + पाव

कलो लसण ठचा + ३ कलो गावरान गाईच

शण + ५ िलटर गोम व २०० िलटर पायात

मरवा सावलीत ठवा आिण गोणपाटान झाका

दवसातन ३ वळा काठीन ढवळा व पहा

झाकण ठवा अशा कार तीस दवस आबवाव

अक गाळन या व उपलधतनसार लािटक

डयामय साठवन ठवा हा अक सहा

मिहयापयत वापरता यतो वापरयाची माा

५ िलटर अक ५००

िलटर पायातन ित

हटरी फवारणीसाठी

वापरावा

िहरवळीची खत

दवसदवस शणखत व कपोट

खताची उपलधता व पयायान जमीनीची

सपीकता कमी होत चालली आह यामळ

जिमनीची सपीकता कायमवपी टकन

राहयासाठी िहरवळीची िपक घऊन फलोयावर

ययापव जिमनीत गाडयास उम तीच

सय खत िमळन जिमनीचा पोत सधारतो व

सपीकता वाढत जिमनीच भौितक गणधम

सधारयास सय कबाची अयत आवयकता

असत परत भारत हा उण दश असयान

जिमनीतील सय कबाच ऑिसटशन खप

झपाान होत व सय कबाची नहमीच

कमतरता भासत सय पदाथाच माण

जिमनीत वाढयामळ जिमनीमय असलया

िजवाणची सया खप वाढत तसच सय पदाथ

मातीया लहान लहान कणाना एक साधन

ठवतो हलया जिमनीमय सय पदाथामळ

पाणी धन ठवयाची मता वाढत सय

पदाथ जहा सिनल अवथत (अटोबीळ) कजतो

तहा यायातील मल िपकाना उपलध

होतात िशवाय कजताना काही रासायिनक

बदल होऊन अनपलध असलली मल

उपलध होतात

िहरवळीया खतासाठी मख िपक

मळावर गाठी असणारी दालवगय

(बो बचा मग उडीद मटक गवार चवळी

इ) आिण गाठी नसलली (वारी मका सयफल)

अशा दोही कारची िपक िहरवळीया

खतासाठी वापरतात या दोन िपकामधील मख

फरक हणज मळावर गाठी असलया िपकाार

न आिण सय पदाथ जिमनीत घातल जातात

तर गाठी नसलयामधन फ सय पदाथच

जिमनीत घातला जातो िहरवळीच पीक ५०

फलोयावर असताना (४० त ५० दवसानतर)

जिमनीत गाडाव िहरवळीच खताच िपका

गाडण व दसर पीक पटण यामधील कालावधी

फार महवाचा आह सय पदाथ पणपण

विथत कजन नाच पातर नायटमय

झायानतरच दसया िपकाच परणी करण योय

ठरत (साधारणपण ८

आठवानतर)

नाडफ कपोट

टाक

बाधयाची पत

पाणी न साचणारी

उच ठकाणाची व

सावली असणारी जागा िनवडावी टाकच

बाधकाम शयतो भाजया िवटामय ९ इच

जाडीच कराव टाकचा आकार १५ फट लाब ५

फट द व ३५ फट उच असावा बाधकाम

करताना टाकचा तळाचा भाग कठीण

वपाचा कन यावा वीट बाधकामाया

यक थरानतर ितसया थरामय िखडया ठवा

िखडयाची रचना ितरकस रषत चारी बाजना

यईल अस पहाव नाडफ भरयासाठी लागणारी

सामी १) १५ टन काडी कचरा

पालापाचोळा घसकट इ २) ८ त १० पाा

शणखत व १ गाडी माती ३) ४ त ५ बटल पाणी

४) जनावराच म उपलधतनसार

नाडफ भराई पिहला थर तळाला

१५ त ८० समी जाडीचा काडी कचरा

पालापाचोळा धसकट इयादी घऊन यावर

शणकाला शपडावा यावर साधारण ५ त ६

घमली माती पसन टाकावी आवयकतनसार

पाणी शपडाव अशा कार एकावर एक थर

दऊन नाडफ बाधकामाया वर १५ फटापयत

भन यावा यावर माती व शणाया

िमणाचा लप दऊन िलपन याव काही

दवसानतर नाडफमधील सामीखाली दबलली

आढळत अशा सगी पहा वरीलमाण एकावर

एक थर दऊन माती व शणाया िमणाचा थर

दऊन याव

बायो-डायनिमक कपोट

बायो-डायनिमक कपोट खत तयार

करयासाठी खालीलमाण सािहय लागत १)

एस ndash ९ कचर २) शतातील काडीकचरा ३)

कापसाया काा ४) शतीतील तण ५)

कडनबाया झाडाची पान ६) िनरगडीची पान

७) मोगली एरडाची पान ८) गाजर गवत ९)

िगरीपप १०) बशटम ११) ताज शण ८ त १०

दवसाच १२) १५०० त २००० िलटर पाणी

एक टन कपोट खत तयार करयासाठी १५ फट

लाब ०५ द जागा लागत व या जागत ३ त ४

फट उच ढीग लावन खत तयार करतात ढगाची

दशा पव-पिम असावयास हवी ढग

लावताना १५ बाय ५ फट जागा वछ कन

यावर हलका पायाचा सडा टाकावा

वरीलमाण जमा कलया ओया व सया

काडीकचयावर पाणी टाकन चागल िभजवाव

यानतर पिहला १ फटाचा काडीकचयाचा थर

ावा यावर पाणी टाकाव दसया ८ त ३ इच

जाडीया थरावर शणकाला शपडावा १ कलो

एस-९ कचर १०० िलटर पायात टाकन

थोडा वळ चागल ढवळाव व ह िमण यक

थरावर सारया माणात सोडाव यानतर १

फटापयत जिवक पदाथ व ओल शण याचा थर

लावावा यक थरावर एस-९ कचरच ावण

शपडाव अशा कार ३ त ४ फट उच डपो तयार

करावा शणमातीन लपन यावा एक

मिहयानतर डपोला पलटी ावी अशाकार

आठ मिहयात उम कपोट तयार होत

बीजामत

बीजामताया बीजयमळ

उगवणश वाढत तसच तटवातीची वाढ

जोमदार होत सािहय ndash २० िलटर पाणी १

कलो दशी गाईच शण १ िलटर गोम १००

िमली दध िजवाण माती मठभर व ५० म चना

अमत पाणी

सािहय - पावशर दशी गाईच तप

१० कलो शण अधा कलो मध २०० िलटर

पाणी १० कलो शणामय पावशर तप व अधा

कलो मध िमसळन ह िमण २०० िलटर

पायामय चागल ढवळन याव जिमन

वाफशावर असताना जिमनीवर शपडाव कवा

पाटाया पायातन योय माणात सोडाव

जीवामत

सािहय - १० कलो दशी गाईच

शण १० िलटर गोम २ कलो जना काळा गळ

२ कलो कडधायाच पीठ या शतामय

वापरावयाच आह या शतामधील १ कलो

माती २०० िलटर पाणी वरील सव सािहय

२०० िलटर लािटक पपामय िभजत ठवाव

चागल ढवळन याव ह िमण २ त ७ दवस

आबवाव दरयानया काळात सकाळी दपारी

व सयाकाळी ावण ढवळाव जमीन वाफशावर

असताना जिमनीवर शपडाव कवा पाटाया

पायातन योय माणात (वरील ावण एक

एकरासाठी) सोडाव

शवार द १२ जानवारी २०१८

fkokth [kjkr

lsafaelig umlrh

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

13sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

12

टम यवा कोकणात

रायगड िजातील मड

मधया जिजरा कयापासन काही

अतरावर समात छपती िशवाजी

महाराजानी बाधलया ा पदग

हणजच कासा कयाला िवशष

महव आह कला तसा छोटासाच

पण सहा बजानी य भम तटबदी

कयावर बयाच ठकाणी कमळाची

िच कोरलली दसतातया मड

गावाजवळ जिजरा सामराजगड

आिण कासा उफ पदग अस कल

आहतजिजरा कयाला पयाय आिण

िसीचा कायमचा बदोबत

करयासाठी हा कला उभारला गला

मा इितहासाची पान चाळयावर ह

व अधरच रािहल हणायला हव

मड गावातन राजपरीकड

जाणारा गाडी रता आहया

रयावरया खाडीलगत एकदरा गाव

आहया ठकाणान या कयात

बोटीन जाता यत दगात वश करताच

याची भता कळन यत कासा

कयाच दोन भाग आहत एक मय

कला आिण यासमोरील पडकोट

पडकोट मोठय़ा माणावर नामशष

होत आला आहपदगया पडकोटचा

विशपण कमळाया आकाराचा

भ बज दनच आपल ल वधन

घतो मय कयाची तटबदी मा

अजनही उमपक शाबत आह मय

दारासमोरील मोठा बज तग धन

उभा आह

पदग कयाया

बाधकामाच एक विश यथ

पहावयाला िमळत

तटबदीया दोन दगडामध चना

वापरलला आह गया साडतीनश

वषामध सागराया लाटाया

तडायान आिण खाया पायामळ

तटबदीचा दगड िझजन गला आह या

दगडाची झीज पाच त दहा

समीएवढी झाली आह तरीही दोन

दगडामधला चना अजनही शाबत

आह िशवकालीन बाधकामाच ह

विश आपयाला चकत करत

पडकोटामधील चौकोनी िवहीर

तोफा इमारतच अवशष पहायला

िमळतात

दगाच मयार पवकड तड

कन आह दाराया आतया बाजला

पहारकयायासाठी कलया दवडय़ा

आहत कयाया वशाराया दोन

बाजला दोन बज आहतया ३० फट

उच बजात तोफा ठवयासाठी झरोक

व जागोजागी जया आहत तसच

बाजया तटबदीत असलया जयाचा

व तोफाचा रोख वशारावर

आहवशाराया बाजया

दगडाया भतीतील दगड लाटाया

वायाया मायान िझजलल

आहतकयाया तटावर

जायासाठी पाययाचा मारगही आह

मधया भागामध ना जया वातच

अवशष पहायला िमळतात

काही काळ भारतातील

कटम ऑफसच एक कायालय यथ

थाटलल होत चारही बाजनी खार

पाणी असताना आतमध गोडय़ा

पायाची चार टाक कलली

दसतातकयाचा दया दरवाजा

आिण याच थापय पान परत नावन

फरायचतटबदीवन जिजरा आिण

सामराजगड कल दसतात मडचा

कनाराही उम दसतो

इितहास -

जजी-याया िसीचा

कोकण पीला उपव होत होता

याला आळा घालण आवयक होत

यासाठी िशवरायानी मडजवळ

सामराजगड बाधन िसीया

जिमनीवरील हालचालवर िनयण

आणल तर िसीया समावरील

हालचालना जरब बसिवयासाठी

महाराजानी मडजवळ समात

असलया कासा बटावर कला

बाधायचा िनणय घतला याचबरोबर

पाथरवट गवडी लोहार सतार याची

रवानगी कासा बटावर करयात आली

िह बातमी कळयावर तो

अवथ झाला कारण या कयामळ

याया समातील हालचालवर

मयादा यणार होया यान आरमार

घऊन चढाईची तयारी कली होती

परत महाराजानी िसीचा बदोबत

करयासाठी दयासारग दौलतखानची

आधीच नमणक कली होती कयाची

रसद परिवयाच काम भावळीच

सभदार िजवाजी िवनायक यायावर

सोपवली होती या कामात हयगय

झायाच कळताच महाराजानी १८

जानवारी १६५७ ला िजवाजी

िवनायक याना खरमरीत प िलन

याची कान उघडणी कली होती

िशवाजी महाराजाया मावयानी

रा दवस एक कन िसीशी लढत

लढत कयाची उभारणी कली

पदग च पिहल हवालदार हणन

िशवरायानी सभानजी मोिहत याची

िनवड कली इस १६७६ मय

मोरोपत पगळ याया नतवाखाली

फौज दऊन महाराजानी जजी-याची

मोहीम काढली या मोिहमत

मचावन तोफाचा मारा जजी-या

वर कला पण अपित परणाम साधला

नाही मग मोरोपत यानी जजी-याला

िशा लावयाची धाडसी योजना

आखली पदगावर काम करणा-या

अगारातील सोनकोयाया मखान

लाय पाटलान ह जबरदत आहान

वीकारल एका राी लाय पाटील

आपया ८-१० सहका-यासह पदग

मधन बाहर पडल अधाराचा फायदा

घत जजी-याया िपछाडीला जाऊन

तटाला दोरखडाया िशा लावया व

मोरो

पताया धारक-याची वाट पाहीत

रािहला पहाट फटायची वळ झाली

तरी सय आल नाही हा पान िनराश

मनान लाय पाटलान पदग गाठला

लाय पाटलाच ह धाडस पान िशवाजी

महाराजानी याना पालखीचा मान

दला पण दयात फरणाया

सोनकोयाना पालखीचा काय

उपयोग हणन लाय पाटलान नपण

पालखी नाकारली यावन महाराज

काय त समजल यानी मोरोपताना

एक नाव गलबत बाधन याच नाव

पालखी ठवन लाय पाटलाया

वाधीन करयास सािगतल

यािशवाय राजानी लाय पाटलास छी

व िनशाण व दया कनारीची

सरपाटीलक दली

सभाजी महाराजाया

कारकदत पदग वरायात होता

सभाजी महाराजाया मयनतरही

१६८० मय हा कला मरााया

तायात असयाचा उलख इजाया

पात िमळतो यानतर पदग

िसीया तायात गला मराठयानी

पशव काळात परत तो जकन घतला

मा याबाबत काही इितहास उपलध

नाही ऐितहािसक महव ा झालला

हा कला अजनही दलित आह

^iugravenqxZ d vAumlqjs LoIu---

sok

dumldkkr

14

शवार द १२ जानवारी २०१८

महाभारत ह महाका भारतीय सकतीचा

अिवभाय भाग आह महाभारताच मळ रिचत

ास महष आहत ह आपयाला माहीत

आहच ास ह कवळ या थाच रचियत

नहत तर याचा यायाशी यापण

सबधही आह आपण ासाबल जरा मािहती

कन घऊ या आिण याचबरोबर

महाभारतकालीन जीवनाया काह पलकडही

नजर टाक या

महाभारताचा मळ थ जय हा आह जो

ासानी रचलला आह ( जय नाम

इितहासोऽयम) तो यानी आपला प शक

यायासिहत आपया ५ िशयाना सािगतला

यायापक वशपायन यान याच अजनाचा

नात जनमजय याला याया यात कथन

कल तहा याच प भारत अस झाल पढ

बयाच काळान जहा सत व सौती यानी

शौनकाद ऋषना याच कथन कल तहा

याच उपकथानकासह महाभारत अस प

झाल हणज महाभारताच मळ रचियता

ास ह आहत आपयाला या ासरिचत

रचनतन वत महष ास महाभारत-कथा

व तकालीन जनजीवन व था या सायाची

मािहती िमळत

ासाच एक नाव होत कणपायन

कणपायन ह याच मळ (खर) नाव नसणार

हणज याला आपण हली पाळयातल

नाव अस हणतो तस त नसणार

अयन हणज मण जाण चालण (जस

राम + अयन = रामायण) हली कणायन

कणायन अशी शीषक पतकाना दली जातात

यावन एखााला वाटल क अयन हा शद

चरासाठी जीवनासाठी वापरला जात

असल पण तस नाह ह आपण आा पािहलच

आह

कण हणज याम सावळा काळा पव

आपयाकड याम रगाला कमी लखत नसत

(ही गोया रगाला अिधक चागल लखायची जी

मनोवी आह ती साहिजकच इजानी

भारतावर कजा कयानतरची आह रायकत

या रगाच तो च असणार अशी ही

िडफटट

मनोवी असो तो

एक वगळाच िवषय

आह) दाशरथी राम

हा याम रगाचा

होता दवकनदन वासदव याला कण हच

नामािभधान ढ झालल आह तो सावळाच

होता याची याम घनयाम सावराअशी

नाव हच दाखवतात ौपदीच कणा ह एक

नाव आह तसच ासाया नावातील कण

आपल अनक दवही याम वणाच दाखवलल

असतात कवा िनया रगाच हणजच

दीीय याम वण

आता ह पायन मधील प हणज काय असाव

प हा शद ीप या शदा पासन उवलला

दसतो जस िविध ( हणज याय कायदा)

यापासन वध अवध ह शद तयार झालल

आहत दीन पासन दय तसच ह

अस हणतात क ासाचा जम झायावर

याना सयवतीन एक ीपावर ठवल होत

हणन यायासाठी पायन ही सा वापरली

गली पण तस असल तर मग याया नावातील

अयन चा सबध जोडला हात नाह मला

याया नावाचा अथ दसतो तो असा भारत ह

एक ीपकप आह ह आपयाला माहीतच आह

हणज पायन याचा अथ झाला ीप अथवा

ीपकपाच परमण करणारा

हणजच ासानी अस परमण कयानतर

याना कण-पायन हण लागल असावत

कणपायन ास याना वदास असही

हणतात ास हह ी कणपायन याच मळ

नाव नाह

खर हणज या ऋषया वदास या

नावावनच या नावाचा अथ प आह

शदकोश पहायची आवयकता नाह तरीही

आपण शका नको हणन याच सहाय घऊ या

ही एस आपट याची सकत-इिलश िडशनरी

ास या शदाचा अथ दत Separation into par ts Ana lys is Ar rangement Compilation An Arranger A Compiler

वद हा शद िवद या धातपासन (

यापदापासन) बनलला आह िवद हणज

जाणण वद हणज ान कवा पिव

learning (िशकवणउदबोधन) भारतीयाया

चा िवषय असलल (चार) वद याचा अथ

हाच आह

हणजच ासाना वदास हणतात त एक

तर वदाच पनसकलन करणार अशा अथान

[कवा पिव learning (िशकवणउदबोधन)

हणज वद याच ान असलल याच िवषण

करणार अशा अथान ] हटल गल असाव

महाभारतात ास हणतात कअहम वि

शको वि सजयो वि वा न वा ह वचन ज़री

ासाना क-याबल अिभत असल

तरी त याया वदक ानालाही िततक च लाग

पडत ासप शक हह ी अयत ानी होत

सजय याला ददी होती हणतात ( कारण

तो कावरील घटना दररोज़ धt रााला

सागत अस तस असो वा नसो पण सजय एक

सत होता हणजच सजयाला ासाइतक वद-

ान असण शय नाह ( यात मला याचा कवा

सत नामक तकालीन जनसमहाचा अिधप

करायचा नाहय पण सताच काय ह वदाच

सखोल ान िमळवण अस कधीच नहत )

यावन ासाया उ तीया ानाची

काहशी कपना यऊ शकत

ासानी वदाच वगकरण कल पनगठन कल

अस हणतात वदाचा काळ व ासाचा काळ

यायात खपच हणज अनक शतक -सहकाच

अतर होत यामळ वदाच पनसगठन करण

ासाना आवयक वाटल असाव आपण अस

एक मययगातल उदाहरण पा या ानर व

एकनाथ याया काळात २००-३०० वषाच

अतर आह यामळ एकनाथाया काळ मराठी

भाषचही वप ानरकालापा बदललल

होत यामळ एकनाथानी ानरीया

अतरगाला धा न लावता ितयातील पक

(प) काढन ितच शीकरण

कल यासाठी एकनाथाना या

ती उपलध झालया असणार

या ानरकालीन होया का

या Copy of Copy अशा

पतीया असणार व यात

नकलन काढणारान मळ

ानरकालीन शदाच या

नकलाकाराया काळात ढ

असललल प वापरलल असणार

इितहासाचाय राजवाड सागतात

क हली सव उपलध ानरी

ही एकनाथकालीन आह

( राजवाड याना व आणखी एका

गहथ ी माडगावकर यानाही

आनरीची जी त िमळालली

आह ती ानदवाया नतर ३०-

४० वषानी िलिखत त आह अस

हटल जात मा काह

सशोघकाना तस वाटत नाह )

वदाच पनवगीकरण करायच

हणज एकतर चारी वद

सपणपण पाठ असायला हवत

कारण यावळी लखनकलचा सार कमीच

होता आिण िलिखत पोया ताडप भजप

असा हलनरबल वतवर िलिहल जायच

यामळ तशा पोयाची सया कमीच असायची

आिण याना वारवार हाताळणही कठीणच पण

तस पाठ असणार लोक याकाळच काय

नतरया काळही होतच (आजही आहत)

िवदी िवदी चतवदी ही उपनाम (आडनाव)

हच दाखवतात दशथी अस याना हणत

असत (उदा रावण हा दशथी होता अस

हणतात) या दश (दहा) थामय चार वदाचा

समावश होताच थोडयात काय तर अगदी

खप नाह तरी बयाच जणाना वद पाठ असतील

पण वदाच वगकरण व पनसकलन करयासाठी

याहीपा फार अिधक ानाची आवयकता

आह तस नसत तर चतवदी असणाया लोकाना

वद-शमा अस काहीतरी नामािभधान िमळाल

नसत काय यातन ह पनगठनाच काम मौिखक

वपात करायच हणज तर महाकमकठीण

काम त ासानी साय कल यावन

ासाया अित- ानाची तसच

दीघकालीन माची खरी कपना यऊ शकत

परातन काळातील आणखी एका

ासाचा उलख यतो त हणज बादरायण

ास बादरायण ासाचही नाव आपयाला

परिचत आह कारण बादरायण सबध असा

वाचार आपयाला माहीत आह ( बादरायण

सबध याचा far-fetched हा अथ नतरया

काळात बनलला असावा जस कौटय च

नतरया काळात कौटय झाल कवा नाटक-

कादबयामधन िशवप सभाजी याच िवकत

अवातव िचण कल गल) मय हणज वदाच

पनवगकरण व पनसगठन करयासाठी िविवध

ऋचाच व ग उतायाच याया वय

िवषयाच व याया कयाच सबध जोडण

आवयक ठरत

कणपायन ास वगळ आिण

बादरायण ास वगळ क दोघही एकच

या बादरायण नावातही अयन

हणज मण आहच (बादर + अयन =

बादरायण ) बादर या शदाच एकान अिधक

अथ आहत जस क कापसाच झाड रशीम इ

पण आपयाला ससगत वाटणारा अथ आह

पाणी ( जाता जाता पाणी आिण ढग याचा

अनयसाधारण सबध आह सकतमय ढगाला

एक नाव आह ndash जल-द या पाणी व ढग याया

सबधातनच ाकत ( हदी ) मधील बादल

बदरा ह शद आल असणार ह उघड आह )

बादर हणज पाणी यावन

बादरायण याचा अथ होतो पायाच परमण

करणारा हणजच भारतीय ीपकपाच

समी मागान ( कवा समालगतया मागान)

परमण करणारा यावन कणपायन

ास व बादरायण ास ह एकच असा िनकष

िनघतो या एकवाला आणखी एक माण आह

ासप शकाचाय याना बादरायिण अस एक

नाव आह यावन त बादरायण याच प

आहत ह दसन यत या शकाचा उलख

महाभारताही दसतो व त थरचियता ास

याच प होत ासाच एक वचनही आपण वर

पािहलच आह िजथ शकाचा व याया ानाचा

प उलख आह अहम वि शको वि

यामळ यातनही कणपायन व

बादरायण याच एकव िस होत

lqldquokrdquok l~rdquo- ukbZdeaqcbZ

egkEcirc Okl] vkfk egkOgravekjr sok

dumldkkr

15

शवार द १२ जानवारी २०१८

(नतरया काळातही बादरायण होऊन

गल अस दसत पण त वगळ

िनाम व कवा उपाधी repeat

होण ही या काळातील एक सामाय गो होती

)

हणज बघा एवा ानी महा-ऋषीच खर

नाव ( पाळयातल मळ नाव ) आपयाला

माहीतच नाह ( महाभारतातील िनाम

तसच वद रामायण यातील नाम हा एका

वगया लखाचा िवषय आह याबलची चचा

ततास बाजला ठव या )

पण आपयाला ासाशी सबिधत जो मा

पहायचा आह तो पढच आह आिण तो फार

महवाचा आह

यातन आपयाला याकाळातील जनरीतची

काह कपना यऊ शकत

ास ह ऋिष होत ाण होत या ासाच

िपता होत पराशर ऋिष आिण माता होती

सयवती ही कोळीकया ती कमारका

असताना ासाचा जम झाला या

सयवतीच ास याया जमानतर काह

कालान हितनापरचा राजा शतन शातन

यायाशी ल झाल हणज भीम ह

सयवतीच साव प बनल व ास आिण

भीम ह साव भाऊ

कोणालाही असा पड शकतो क माता जर

कोळीण होती तर मग ास ह ाण कस

याच पीकरण अस क ासाचा िपता

पराशर हा ाण होता हणन ास ह

ाण ठरल भीम याचा िपता शतन हा

िय होता (भीमाची माता गगा िहच कल

काय हणायच ) हणन भीम ह िय

या काळी अनलोम-ितलोम िववाह होत

असत ( हणज पष एका वणाचा व ी अय

वणाची) अशा िववाहातन उप झालया

सतानाची कशी वण-वथा लावायची याच

िनयम बनलल होत एक सामािजक वथा

लावन दलली होती

मय-यगातल

वाळीत टाकण

कवा आज अगदी

२०ा-२१ा-

शतकातही तशा

कारचा िववाह

कयास

नातवाईकानी कवा

गावकयानी तो पष

आिण व ती ी याच

खन पाडण खप

पचायतीन यावर

िनणय दण Love

J e h a d असा

माहौल या काळ

वणाबाहर (आज

जातीबाहर) ल

कयास नहता या

दीन पािहयास

भारतीय समाज हा

काळाबरोबर पढ

जायाऐवजी गत

होयाऐवजी

ितगामी बनला

काय असा िवचार

मनात यतो

ासाचा जम कसा झाला सयवतीया

िपयाचा वसाय एक होता लोकाना होडीतन

नदीया एका तटावन पिलकडया तटावर

घऊन जाण अशीच एकदा सयवती पराशर

ऋषना होडीतन पलतीरी घऊन जात होती

सयवतीच ताय पान पराशर ऋिष

काममोिहत झाल व यानी ितथच सयवतीशी

समागम करयाची इछास गट कली व ितची

समती िमळायावर ितथच समागम कलाही

या समागमातन ासाचा जम झाला अथात

हा समागम ह गिपत नहत नाहतर ासाना

ाणव िमळालच नसत

( कतीन कौमायात जम दलया कणाच

जमरहय ग ठवल याच कारण ती

राजकया होती ह होत पण यामळ कणाया

आययाची कशी परवड झाली ह आपण

जाणतोच ासाची माता सयवती ही

घीवरकया असयामळ ितयावर कतीसारख

काह बधन नहत ह एकपरीन ासाच भायच

)

या पराशर ऋिष व सयवती याया

समागमाया िनिमान आपण ऋषिवषयी

जराशी general चचा क या

तमयामायासारया अनकाचा असा समज

असतो क ऋिष ह िनमही असत काम-ोधाद

षिपया पयाड गलल असत पण सवच ऋिष

अस नहत (नाहतर शकासारख पण वराय

याच अशासारख वचन अितवातच आल

नसत )

ऋषची अशी बरीच उदाहरण आहत कोणी

मोिहत होतो कणाच वीयखलन होत तर

कणाचा तपोभगही होतो िविमाचा असा

तपोभग कन याला काममोिहत करयासाठी

इान मनका या असरस घाडल होतव ती या

उशात सफलही झाली या समागमातन

शकतला िहचा जम झाला

असच आपयाला अनक ऋषी खप रागीटही

असलल आढळतात दवास तर रागीट हणन

िसच आहत याया कोपाला भलभल

घाबरत असत

आधीया काळातही आपयाला अस ऋिष

आढळतात

जमदी ऋषनीही आपला प परशराम याला

आपली पी व याची माता रणका िहच डोक

उडवायला सिगतल होत ( व यान त कलही)

अिहयचा पित ऋिष गौतम यान रागावन

ितला शाप दला व ितला िशळा बनवन टाकल

जरी पतीया दीन अिहयकडन अयोय कय

झाल होत तरी ितला सजा मा फार मोठी

िमळाली

याचा अथ एवढाच क यक ऋिष हणज

अित मानिसक व आयािमक पातळीवर

पोलली अस नसन ऋिष हणज

वतया मानिसक आिण आयािमक

उथानाचा य करणारी एक अशी खरी

परिथती होती

ासिपता पराशर हही ऋषीच होत हणज त

तपाद आचरण करत असणारच अशा ची

आयािमक गती झालली असायला हवी

वतया भावना वतच िवकार याया

तयात असायला हवत साधारण माणन जर

काममोिहत झाला तर त समज शकत कारण

सस ही माणसाची मलभत वी आह पण

तपोिनधी ऋषकडन तस वतन अपित नाह

पण पहा पराशर ह ानी ऋिष खर पण

यानाही लावयवती ी पान मोह झाला तो

यानी तथच ही कला आिण समागमही

नतर इतर नाहीच तर ितथ नौकतच कला

ानवतही कती खलनशील असतात

ासाच मोठपण ह क यानी वतया

जमाबलचाही उघडपण उलख कला

ास लहानपणापासनच मातपासन दर रािहल

व यानी तप आिण अययन कल पढ सयवती-

प िविचवीय याया िनपिक िनधनानतर

सयावतीन आपया सनाबरोबर िनयोगासाठी

ासाना पाचारण कल ासाया दीन त

िनयोग हणज आपण कलल कतपालनच होत

अिबक-अबािलका याया दीन याला एक

िभ अथ होता ती एक वगळीच कहाणी आह (

ितयावर चचा मी माया एक अय लखात

कलली आह)

ासाया या िनयोगानतर धतरा व पड (

आिण िवदर) याचा जम झाला धतरााच प

(दयधनाद कौरव) आिण पडच प (

यिधिराद पाडव) याची कथा सगयानाच

माहीत आह या चलत- भावायात रायावन

सघष िनमाण झाला यातन कावरील

महाभारतीय य झाल हणजच धतरा व पड

याया जमाला कारणीभत ठरलल याच

Biological Father ास याच िनयोग या

याला अयरीया कारणीभत झाल

ासानी जय थाया वपात महाभारताची

रचना तर कलीच पण कावरील

महाभारतीय यालाही त अशाकार

अयरीतीन कारणीभत ठरल

महाभारतात ऊव बाहो अशा कारचा ोक

आह याचा अथ आह क मी बा उच कन

ओरडतो आह पण कणीही माझ ऐकत नाह

जरी ह वाय कणाया तडी ासानी घातल

असल तरी तो ोक रचताना ासाया

मनातील आोशच बाहर पडला अस वाटत

मातया िवनतीला मान दऊन जो कवश

वाढायला ासानी िनयोगाार िनवाथपणान

मदत कली याचा एवढा िवनाश आिण

तकालीन भारतवषामधील िय सनानी व

सिनकाचा एवा मोा माणात िववस

याना पहावा लागला यान मोठ दभाय त

काय

dkyhu thoukps dkgh iSyw

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

9

सयाकाळया वळत

नहमीमाण िवनाथ पराडकर नाना

पाटील शान बागर नान मालवणकर

वगर मडळी बाबरवाडीया फमस पक

हअर सस या सलनमय गजाली मारत

बसल होत तकारामाची पधरावडाभर

वाढलली खरखरीत दाढी जन लड ना

पाकटातन काढन िभया खरडिवत

बसला होता

कठया तरी खनकरणावर

इतराची गरमागरम चचा रगात आली

होती आिण अशातच बाळया वाडकर

सलनमय आला आया-आयाच यान

शराला िवचारलशरा कयाण काय

इला

हळ बोल िजहयात नय एसपी

इल हत यका कळला तर

आकडयावायाक आकडी यतली

िवनाथान बाळयाला सला दला पण

शराला याच काहीच नहत

तीनश पतीस दोनश चाळीस

रोजया सवयीमाण शरान पीसह

आकडा सािगतला इकड सोळा आकडा

आयाच कळयावर बाळयान कपाळावर

हात मान घतला

काय र बाळया काय झाला

िवनाथान सहज चौकशी कली यावर

बाळया हणाला अर काय सागा तका

फाटपटी माका सपान पडला या सपनात

हय़ा शरान य माका सािगतयान क

एकस आकडो लाव मी

कदी चकान पन आकडो

लावनय नाय पन सहज

एकसवर धा पय टकवलय नी इलो

सोळा हतत ना दव दता नी कम हता

एकसची पलटी मारल आसतय तर आता

शट झाल आसतय नाना पाटलान पावती

बिघतली एकसवर खरोखरच दहा पय

होत अचानक नानाया काय मनात आल

कणास ठाऊक बाळयाची थोडी चा

करायची यान ठरवली आिण तो याला

हणालाअर मग कपाळार कया हात

मान घतस अ तरी तका पश िमळतलच

ना

हज माका नाय कळला

तका कसा कळतला पययादाच

त आकडो खळतस ना अर बाबा त एकादो

आकडो खळलस आनी यची पलटी पडली

तर तका अ पश िमळतत आता त

एकसवर धा पय लावलस पन इलो

सोळा ययामळा तका पाच पयाच

साडचारश पय िमळतल काय सागतस

काय साडचारश पय आकडयाचा अधा

वहार ऐकन बाळया जाम खश झाला

मग मी काय खोटा सागतय हया तर हय़ा

शराकच इचार नानाच बोलण ऐकन

शराही सव समजन गला यानही

नदीबलासारखी मान हलवली

हा पन तका तसो अज

कक हयो नानान पढची मािहती

दयावर बाळया

हणाला तो कसो

करायचो

ययात यवढा इशश काय नाया

को-या कागदावर िबटर मालकाक

िलवायचा क मी एकसवर धा पय

खळलय पन सोळा आकडो इयामळा

माका अ पश दवची कपा करावी खाली

तजी सही मार बाजक एका साीदाराची

सही मारायची आनी अजाक खळलली

पावती जोडचीएवढाच ना आता कोरो

कागद हाडतय अस हणन बाळया

बाजया गादीवर गला इकड सगळय़ानी

दाबन ठवलल हसण एकदम मोकळ कल

हसता-हसता तकारामाया गालाला

िभयाचा वतरा लागला आिण िभयाया

गालावर तकारामाचा हात पडला

बाळयान कागद आणयावर िवनाथान

अज िलन दला खाली बाळयान व

साीदार नाना पाटलान सही मारली

सगळ झायावर िवनाथान आणखी बॉब

टाकला तो हणाला बाळया नशीब

हणान आमका पावती दाखवलस नायतर

तका दस-या-ितस-यान फसवयान आसता

बरा ता जावद आता आमी मानसकन

तयासाठी यवढा कलव आमका िनदान

भजी नी याय तरी साग पन पययादा

पश तरी हाडतय पश हाडीपयत थाबाक

यळ कोनाक हा आमचो अयार जाचो

यळ झालो आता तया िखशात पश कती

आसत शान बागरान िवचारल शानया

ावर बाळयान वतया िखशाचा

अदाज घतला आिण हणाला शभर-यक

आसतल अर मग ययातच भागवया

चल हटलात आरडर द ितथन सगळ उठल

आिण पाटलाया हॉटलात गल िभयानही

शवटी-शवटी तकारामाची दाढी ओढन

काढली आिण तोही यायाबरोबर भजी-

यायसाठी िनघाला तकारामासह नऊ

भजी व सात चहा झाल शभर पयातल

उरलल दोन पय शान आिण नानन गोवा

घतला काळोख पडला तस मग सगळ जण

आपापया मागान गल इकड शरान

िबटर मालकाला व वथापकाला फोन

लावन सगळी हकगत सािगतली त पण

हसन-हसन हराण झाल

दस-या दवशी सलनात

आयावर िवनाथ नाना पाटील शान

बागर नान वगरना शराकडन कळल क

बाळया वाडकराकडन िबटर मालकान

आणखी चार अज िलन घतल आिण बारा

जणाया सहया घतया शवटी सगळा

कार उघड झायावर बाळया नाना

पाटलाला िशा दत राी नऊ वाजता घरी

गला यानतर जहा-जहा आलला आकडा

ऐकयावर नहमी खळणारा नद पलटी

नाय हणन सागतो तहा बाळया

वाडकराची आठवण यत आिण मटयाच

अ पस आठवन हसन-हसन जीव जातो

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckGk dne

vkdMicirckpuml [umlGsok

dumldkkr

8

कोकण कनारपीवरील नसगक

सरित बदर हणन दवगड बदराचा उलख

कला जातो या बदराया चारही दशाना

डगर पिम दशला समाच िवतीण ५००

मीटरच वशार अशी दवगड बदराची

नसगक भौगोिलक रचना आह कोकण

कनारपीवरील बताशी बदर पिमकड

तड कन वसली आहत मा एकमव

दवगडची जटी पवकड तड कन बाधली आह

कतीही वगान वाहणार वादळवार असोत

दवगड बदरातील पायावर साधा तरगही

उठत नाही हणनच वादळ वा-यात दवगड

बदर सरित समजल जात कोकण

कनारपीवरील सवात खोल बदर िवजयदग

आह तर सवात सरित बदर दवगड आह ही

दोनही बदर दवगड तालयात वसली आहत

अलीकडच आलया ओखी वादळात याचा या

बदरात असलली सरितता कती महवाची

आह ए लात आल आह

दवगड- इ स १८७७-७८ साली

दवगड बदरातन ८८२०७ पय कमतीया

मालाची िनयात झाली होती तर पय

१५७९९०७ एवढी आयात झाली होती

अशी नद िमळत फडामाग कोहापर

िनपाणीला जायासाठी साधा बलगाडीचा

रता होता परत यावर मोठी रहदारी

नसायची यामळ होणारा वापर अयप

असायचा

इस १८६० पवपासनच दवगड

हणज मबई कोचीनपासन गलबतान यणा-या

मालाची एक ापारी पठच होती दशाचा

तादळ व कडधाय साखर इयादी कािलकत

कोचीनन खोबरल तल खोबर सभ आदी

कारवारन जळाऊ व इमारती लाकड १८१५

त १९२० सालापासन मगलोरी कौल असा

ापार १९३९ पयत वाढतच गला होता

याकाळी दवगड बदरात तर समार २५ गलबत

होती आज हापस आयाया िपकान

नावापास आलला दवगड तालका याकाळी

ताग व ऊस लागवडीसाठी ओळखला जायचा

याकाळी टाईस ऑफ इिडया या

वतमानपात दवगड हप ह सदर दररोज

िस हायच ताग ऊस आबा अशा िविवध

िपकाया हगामात गलबताया सहायान

माल मबईमय जात अस कोकण

कनारपीवर या बदरातन मगलोरी कौल

आब ताग ऊस जात होता त बदर आता

िनयातीया दीन िनपयोगी ठरल आह

इ स १९३९ त १९४३ पयत

बदरातील पायाची खोली खप होती गाळ

फारसा नहता दवगड बदरात पसजरसाठी

उम बोट कपया उपलध होया मा इस

१९७५ या समारास ही वासी वाहतक पण

बद झाली तर

गलबतानी होणारी

माल वाहतक १९७०-

७५या समारास बद

झाली

िटशानी या काळी दवगड बदराच

महव ओळखल होत आिण हणनच या काळी

२ लाख पय खच कन बदरावर एक धा

बाधला िटश आरमारातील पाणबडय़ाना

इधन वगरसाठी या धय़ाचा उपयोग होत अस

या बदराचा िवकास आरमारी बदर हणन

करयाची योजना ामयान िटशानी तयार

कली होती मा वातयानतर या बदराचा

िवकास होयाऐवजी अधोगतीच स झाली

इ स १९७१या भारत-पाक

यानतर १९७२ साली भारतीय नौदलाकडन

बदराच सहण झाल भिवयात लढाऊ

बोटना रसद परवयासाठी पिम कना-यावर

मबई-गोवादरयान उपय अशा दवगड

बदराचा वापर फायदशीर ठरणार होत परत

सरकारया उदासीनतमळच या बदराचा

िवकास झालला नाही आता जटी कप स

झायावर मछीमारी बदर वसल मा यथही

सरकारची उदासीनता दसन यत आह

मबईपासन

दिणला १८०

मलावर दवगड

वसल आह

दवगडचा कला इ स १७०५ मय बाधला

या कयाया नावावनच या शहराला

दवगड नाव पडल असाव इ स १८७६-७७

या कालावधीमय मोठी दकाळी परिथती

िनमाण झाली होती यावळी दवगड बदरात

बाहन आणलल ५५५ टन धाय फडाघाटमाग

कोहापरला पाठवयात आल होत कोकण

कनारपीया मख जिजयापक आरमारी

ठाण हणन दवगड जिज-याच नाव अदबीन

घतल जात मराठशाहीच आरमार मख

काहोजी आ यानी इ स १७०५ मय

दवगडचा कला बाधला १८ा शतकात

बाधलला हा कला चारही बाजनी समाया

पायान वढलला होता असा उलखही

आढळतो िवजयदग कयाला सरण

हणनच आरमाराची िवभागणी शची

टहळणी दशाभल करण दागोळा साठवण

अशा हतनच हा कला बाधयात आला होता

दवगड बदराला या कयाबरोबरच

ऐितहािसक वारसा आह एक पयटन थळ

हणन दवगड तालका

िवशष महवाचा आह

आबा आिण मासळी यानी

समी लाभलली असली

तरी हा परसर मा

िवकासापासन विचतच

रािहला आह

दवगड बदरात साडतीनश

मछीमार आपली

उपजीिवका करीत आहत

मछीमारी ॉलरवर

मछीमारी करणा-या

ॉलरधारकाबरोबरच अनक उोग अवलबन

असतात यात मासळीचा िललाव पकारणार

किमशन एजट वाहतक करणार टपो बफ

िवकणार बफ कारखानदार मछीमारी

सोसायटीचा कमचारी वग टाकाऊ मासळी

िवकत घऊन खत करणार खटवीवाल ॉलरला

धाय परवणार ापारी मीठ िवत मासळी

वाहतक करणार मजर बळ िवकत घऊन

सकवणार बळवाल करकोळ मासळी िवकत

घऊन परगावी िवकणारी मासवाली हॉटलला

मास कापन दणा-या बाया मासळी िललावात

घऊन ती सकट करणा-या मिहला जाळी

िवकणार मछीमार सामान िवकणार ापारी

ॉलस दत करणार ढकलणार व ओढणार

मजर दवसभराच काम कनही सयाकाळी

जादा पस कमावन ससाराला हातभार लावणा-

या िवजापरी मिहला अस सम जीवन दवगड

खाडीन फलवल आह दवगड बदरात सापडणारी

कोळबी बागड पापलट अशी मासळी आजही

कोहापर पण मबईकडील पचताराकत

हॉटसमय िडश सजवत आहत

कनारपीच वभव हणन ही बदर

परिचत होती कारण कालातीत वत समजली

जाणारी जलवाहतक स होती यथावकाश

मबई-गोवा महामागावरील सव शहर िवकास

पावली आिण वाहतकची सकपनाच बदलली

कहा तरी दवगडचा भाग असलल कणकवली

गाव आता दवगडपा फार मोठ शहर हणन

नावापाला आल आह कोकण रवही याच

शहराचा सदभ दत धावत आिण यामळ

िवकासाची सकपना तीच रािहली आह जर

कोकण कनारपीचा िवकास हायचा असल

तर बदरातील दळणवळण स झाल पािहज

बदरातील दळणवळण स नसल

तर कवळ पयटनावर बदर िवकास होणार नाही

ह लात घतल पािहज बदराची मता

ओळखन बदराचा गाळ काढन टाकला पािहज

कोकण कनारपीवरील खाडय़ा ही मोठी

उपलधी आह चाकती वसलया दवगड

बदरातनच दवगडची खाडी वाहत आज

अितशय दगम वास असलल मड वगर भाग

याच खाडीन पव जोडल होत या भागातन

सहज य-जा करता यत होती जन त सोन

हणतात हणनच दवगडचा िवकास कबना

कनारपीचा िवकास करायचा असल तर

याला बदर िवकास करायला हवा यासाठी

थािनकानी आपली मानिसकता बदलायला

हवी वासी वाहतक बद पडली तरी या

वाहतकचा आढावा घऊन कनारपीला वत

वाहतक उपलध कन दली पािहज तरच बदर

स राहतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

leqaeligh vkiRrhrhy cpkokps fBdkk

gsear dqydkEcirc

शतीया ारभापासन मनय हा

शतीशी िनगिडत आह आिण तोही सय

शतीशी यामळ या काळी याच उप व

उपाचा दजा योय होता सय शतीमळ

जिमनीची सपीकता विथत होती परत

मयतरीया काळात रासायिनक खताया

बसमार वापरामळ जिमनीची त खालावली

व आता या नापीक होयाया मागावर आहत

अथवा झायाच आहत यासाठी आपयाला

पहा सय शतीकड वळण ही काळाची गरज

आह आिण सय शती करयासाठी लागणाया

घटकाची आपण पढीलमाण मािहती घऊया

१ पाचटापासन गाडळ खत

२ नबोळी अक

३ नाडफ कपोट

४ बीजामत

५ िहरवळीची खत

६ दशपण अक

७ बायो-डायनिमक कपोट

पाचटापासन गाडळ खत

िपकाच उपादन कमी होयाची जी

महवाची कारण आहत यापक सय

पदाथाचा अभाव असयान शतकरी

रासायिनक खताचा सरास व अितरक वापर

क लागल आहत यास जोड हणन

पायाचाही अितरक वापर होऊ लागला आह

यामळ काही भागातील जिमनी सया

अरशः ओसाड बनया आहत या जिमनी

लागवडीखाली आणयासाठी फार मोा

माणात म पसा खच पडणार आह

गाडळ खतिनमती

जागची िनवड व शड उभारणी

गाडळ खतिनमतीसाठी खावर दवसभर

सावली राहयासाठी छपर कराव याकरता

शतावर उपलध असणाया वसत बाब लाकड

उसाच पाचट याचा वापर करावा याची मधील

उची ६५ फट बाजची उची ५ फट व दी १०

फट असावी छपराची लाब आपयाकड उपलध

असणाया उसाया पाचटानसार कमी-जात

होईल अशा छपरामय मयापासन १-१ फट

दोही जागा सोडन ४ फट दीच व १ फट उचीच

दोन समातर वाफ वीट बाधकाम कन तयार

करावत व आतील बाजन लटर कराव तसच

खालील बाजस कोबा कन यावा जादा

झालल पाणी जायासाठी (हमवॉश) तळाशी

पाइप टाकावा वाफ तयार करयाची दसरी

पत हणज वाफ जिमनीया वर

बाधयाऐवजी ८-९ इच खोलीच दोन समातर

चर काढावत खातील माती चागली चोपन

टणक करावी

पाचट कजिवण

छपरामय खोदलया चरामय

अथवा वीट बाधकाम कलया टाकमय उसाच

पाचट भराव व याची उची जिमनीपासनवीट

बाधकामापासन २०-३० समी ठवावी पाचट

भरताना एक टन पाचटासाठी यरीया ८ कलो

सगल सपर फॉफट १० कलो व ताज शणखत

१०० कलो वापराव या सवाच पायात िमण

कराव पाचटाला ५-१० समी थर दयानतर

यावर शणखत यरीया सपर फॉफट ावणास

पातळ थर ावा याचबरोबर पाचट

कजिवयाची या लवकर होयासाठी पाचट

कजिवणार सवधक एक टनास एक कलो या

माणात यक थरावर थोडस वापराव अशा

पतीन खडावाफा भरयानतर यावर परस

पाणी माराव व पायान िभजवन घतलया

पोयान झाडन टाकाव दररोज यावरती पाणी

मारयाची दता यावी अस एक मिहना पाणी

मारयानतर पाचट अधवट कजलल दसल

िशवाय उणता कमी झायाच आढळन यईल

अस अधवट कजलया एक टन पाचटासाठी

२ ००० हिसिनया फोटडा जातीची गाडळ

सोडावीत गाडळ सोडयानतर सवसाधारणपण

२५ त ३ मिहयानी उसाया पाचटापासन

उम तीच गाडळ खत तयार झायाच दसल

गाडळ खत तयार झायाची चाचणी

१) सव पाचटापासन अडाकती लहान

िवफया गोया झायाच दसन यत

२) गाडळ खताचा साम सातया

दरयान असतो

३) गाडळ खताचा वास हा पाणी

दयानतर मातीचा वास यतो तसा यतो

४) खताचा रग गद काळा असतो

५) काबन नायोजन गणोर १५-

२०ः१ अस असत

चागल गाडळ खत

१) काबन नायोजन गणोर

१६ः१

२) न माण २४९ त ३५९

३) फरद माण ०८९ त २२८

४) पालाश माण ०४४ त ८२१

५) सय काबन २३

यािशवाय न फरद िथर करणार

िजवाण तसच बरशी असत

गाडळ खताच फायद

१) जमीन जिमनीचा पोत सधारतो

पायाचा िनचरा चागया कार होतो

जिमनीची पाणी धन ठवयाची श वाढत

जिमनीत हवा खळती राहत जिमनीचा साम

सातया आसपास योय पातळीवर राखला

जात जिमनीची धप व बापीभवन कमी होत

२) झाड व कड िपकाना सव

कारच अघटक सहज व योय माणात

उपलध होतात िपकाची जोमदार वाढ होऊन

कड व रोगितकारक श िनमाण होत

िमळालया उपाचा दजा उम तीचा

असतो फल फळ भाजीपाला याची टकाऊ

मता वाढत यामळ दरवरया बाजारपठात

माल पाठिवण शय होत

३) शतकरी जिमनीचा पोत

सधारयान उपादन वाढत पायाची बचत

होत यावर यणारा खचही वाचतो उपादत

मालाचा दजा चागला असयान बाजारभाव

चागला िमळतो

४) पयावरण पयावरणाच सतलन

राखयास मदत होत

५) दश रासायिनक खत

आयातीसाठी यणारा खच कमी होतो

दषणिवरिहत मालास परदशात मागणी

असयान परकय चलनही िमळत

sok

dumldkkr

10

शवार द १२ जानवारी २०१८

pyk dk sok

dumldkkr

11

नबोळी अक

५ ट नबोळी अक तयार करयाची

सोपी पत - उहायात (पावसाया

सवातीस) नबोया उपलध असताना या

जमा कराात या चागया वाळवन साफ

कराात व साठवण करावी फवारणीया

आदया दवशी आवयक तवा बारीक

कराात पाच कलो चरा नऊ िलटर पायात

फवारणीया आदया दवशी सायकाळी

िभजत टाकावा एक िलटर पायात २०० म

साबयाचा चरा वगळा िभजत ठवावा दसरया

दवशी सकाळी नबोळीचा अक पातळ

फडयातन चागला गाळन यावा या अकात

एक िलटर पायात तयार कलल साबणाच

ावण िमसळाव हा अक एकण दहा िलटर

होईल एवढ पाणी टाकाव वरीलमाण तयार

कलला एक िलटर अक पायात िमसळन

ढवळावा व फवारणीसाठी वापरावा अशा

कार नबोळी अक फवारणीया दवशीच

तयार कन वापरावा नबोळी अक अिधक

भावी करयासाठी दहा िलटर अकामय

खालील पदाथ फवारणीपव २४ तास अगोदर

टाकन िभजवण ३-३ तासाया अतरान

ढवळत राहण व वापरयापव फडयान

गाळन वापराव १) अया कलो िहरा

िमरचीचा बारीक ठचा २) २०० म तबाख पड

(पायात उकळन थड कन अक काढावा) ३)

२५० म गळ कवा िनरमा पावडर १२ त

१५ दवसाया अतरान फवारणी करा कडक

उहात फवारणी टाळा

दशपण अक कसा करावा

१) कडिनबाचा पाला ५ कलो २)

घाणरी (टणटणी) पाला २ कलो ३) िनरगडी

पाला २ कलो ४) पपई पाला २ कलो ५)

गळवलपाढरा धोतरा पाला २ कलो ६) ई

पाला २ कलो ७) लाल कहर पाला ndash २

कलो ८) वण एरड पाला २ कलो ९) करज

पाला २ कलो १०) सीताफळ पाला २ कलो

+ २ कलो िहरा िमरचीचा ठचा + पाव

कलो लसण ठचा + ३ कलो गावरान गाईच

शण + ५ िलटर गोम व २०० िलटर पायात

मरवा सावलीत ठवा आिण गोणपाटान झाका

दवसातन ३ वळा काठीन ढवळा व पहा

झाकण ठवा अशा कार तीस दवस आबवाव

अक गाळन या व उपलधतनसार लािटक

डयामय साठवन ठवा हा अक सहा

मिहयापयत वापरता यतो वापरयाची माा

५ िलटर अक ५००

िलटर पायातन ित

हटरी फवारणीसाठी

वापरावा

िहरवळीची खत

दवसदवस शणखत व कपोट

खताची उपलधता व पयायान जमीनीची

सपीकता कमी होत चालली आह यामळ

जिमनीची सपीकता कायमवपी टकन

राहयासाठी िहरवळीची िपक घऊन फलोयावर

ययापव जिमनीत गाडयास उम तीच

सय खत िमळन जिमनीचा पोत सधारतो व

सपीकता वाढत जिमनीच भौितक गणधम

सधारयास सय कबाची अयत आवयकता

असत परत भारत हा उण दश असयान

जिमनीतील सय कबाच ऑिसटशन खप

झपाान होत व सय कबाची नहमीच

कमतरता भासत सय पदाथाच माण

जिमनीत वाढयामळ जिमनीमय असलया

िजवाणची सया खप वाढत तसच सय पदाथ

मातीया लहान लहान कणाना एक साधन

ठवतो हलया जिमनीमय सय पदाथामळ

पाणी धन ठवयाची मता वाढत सय

पदाथ जहा सिनल अवथत (अटोबीळ) कजतो

तहा यायातील मल िपकाना उपलध

होतात िशवाय कजताना काही रासायिनक

बदल होऊन अनपलध असलली मल

उपलध होतात

िहरवळीया खतासाठी मख िपक

मळावर गाठी असणारी दालवगय

(बो बचा मग उडीद मटक गवार चवळी

इ) आिण गाठी नसलली (वारी मका सयफल)

अशा दोही कारची िपक िहरवळीया

खतासाठी वापरतात या दोन िपकामधील मख

फरक हणज मळावर गाठी असलया िपकाार

न आिण सय पदाथ जिमनीत घातल जातात

तर गाठी नसलयामधन फ सय पदाथच

जिमनीत घातला जातो िहरवळीच पीक ५०

फलोयावर असताना (४० त ५० दवसानतर)

जिमनीत गाडाव िहरवळीच खताच िपका

गाडण व दसर पीक पटण यामधील कालावधी

फार महवाचा आह सय पदाथ पणपण

विथत कजन नाच पातर नायटमय

झायानतरच दसया िपकाच परणी करण योय

ठरत (साधारणपण ८

आठवानतर)

नाडफ कपोट

टाक

बाधयाची पत

पाणी न साचणारी

उच ठकाणाची व

सावली असणारी जागा िनवडावी टाकच

बाधकाम शयतो भाजया िवटामय ९ इच

जाडीच कराव टाकचा आकार १५ फट लाब ५

फट द व ३५ फट उच असावा बाधकाम

करताना टाकचा तळाचा भाग कठीण

वपाचा कन यावा वीट बाधकामाया

यक थरानतर ितसया थरामय िखडया ठवा

िखडयाची रचना ितरकस रषत चारी बाजना

यईल अस पहाव नाडफ भरयासाठी लागणारी

सामी १) १५ टन काडी कचरा

पालापाचोळा घसकट इ २) ८ त १० पाा

शणखत व १ गाडी माती ३) ४ त ५ बटल पाणी

४) जनावराच म उपलधतनसार

नाडफ भराई पिहला थर तळाला

१५ त ८० समी जाडीचा काडी कचरा

पालापाचोळा धसकट इयादी घऊन यावर

शणकाला शपडावा यावर साधारण ५ त ६

घमली माती पसन टाकावी आवयकतनसार

पाणी शपडाव अशा कार एकावर एक थर

दऊन नाडफ बाधकामाया वर १५ फटापयत

भन यावा यावर माती व शणाया

िमणाचा लप दऊन िलपन याव काही

दवसानतर नाडफमधील सामीखाली दबलली

आढळत अशा सगी पहा वरीलमाण एकावर

एक थर दऊन माती व शणाया िमणाचा थर

दऊन याव

बायो-डायनिमक कपोट

बायो-डायनिमक कपोट खत तयार

करयासाठी खालीलमाण सािहय लागत १)

एस ndash ९ कचर २) शतातील काडीकचरा ३)

कापसाया काा ४) शतीतील तण ५)

कडनबाया झाडाची पान ६) िनरगडीची पान

७) मोगली एरडाची पान ८) गाजर गवत ९)

िगरीपप १०) बशटम ११) ताज शण ८ त १०

दवसाच १२) १५०० त २००० िलटर पाणी

एक टन कपोट खत तयार करयासाठी १५ फट

लाब ०५ द जागा लागत व या जागत ३ त ४

फट उच ढीग लावन खत तयार करतात ढगाची

दशा पव-पिम असावयास हवी ढग

लावताना १५ बाय ५ फट जागा वछ कन

यावर हलका पायाचा सडा टाकावा

वरीलमाण जमा कलया ओया व सया

काडीकचयावर पाणी टाकन चागल िभजवाव

यानतर पिहला १ फटाचा काडीकचयाचा थर

ावा यावर पाणी टाकाव दसया ८ त ३ इच

जाडीया थरावर शणकाला शपडावा १ कलो

एस-९ कचर १०० िलटर पायात टाकन

थोडा वळ चागल ढवळाव व ह िमण यक

थरावर सारया माणात सोडाव यानतर १

फटापयत जिवक पदाथ व ओल शण याचा थर

लावावा यक थरावर एस-९ कचरच ावण

शपडाव अशा कार ३ त ४ फट उच डपो तयार

करावा शणमातीन लपन यावा एक

मिहयानतर डपोला पलटी ावी अशाकार

आठ मिहयात उम कपोट तयार होत

बीजामत

बीजामताया बीजयमळ

उगवणश वाढत तसच तटवातीची वाढ

जोमदार होत सािहय ndash २० िलटर पाणी १

कलो दशी गाईच शण १ िलटर गोम १००

िमली दध िजवाण माती मठभर व ५० म चना

अमत पाणी

सािहय - पावशर दशी गाईच तप

१० कलो शण अधा कलो मध २०० िलटर

पाणी १० कलो शणामय पावशर तप व अधा

कलो मध िमसळन ह िमण २०० िलटर

पायामय चागल ढवळन याव जिमन

वाफशावर असताना जिमनीवर शपडाव कवा

पाटाया पायातन योय माणात सोडाव

जीवामत

सािहय - १० कलो दशी गाईच

शण १० िलटर गोम २ कलो जना काळा गळ

२ कलो कडधायाच पीठ या शतामय

वापरावयाच आह या शतामधील १ कलो

माती २०० िलटर पाणी वरील सव सािहय

२०० िलटर लािटक पपामय िभजत ठवाव

चागल ढवळन याव ह िमण २ त ७ दवस

आबवाव दरयानया काळात सकाळी दपारी

व सयाकाळी ावण ढवळाव जमीन वाफशावर

असताना जिमनीवर शपडाव कवा पाटाया

पायातन योय माणात (वरील ावण एक

एकरासाठी) सोडाव

शवार द १२ जानवारी २०१८

fkokth [kjkr

lsafaelig umlrh

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

13sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

12

टम यवा कोकणात

रायगड िजातील मड

मधया जिजरा कयापासन काही

अतरावर समात छपती िशवाजी

महाराजानी बाधलया ा पदग

हणजच कासा कयाला िवशष

महव आह कला तसा छोटासाच

पण सहा बजानी य भम तटबदी

कयावर बयाच ठकाणी कमळाची

िच कोरलली दसतातया मड

गावाजवळ जिजरा सामराजगड

आिण कासा उफ पदग अस कल

आहतजिजरा कयाला पयाय आिण

िसीचा कायमचा बदोबत

करयासाठी हा कला उभारला गला

मा इितहासाची पान चाळयावर ह

व अधरच रािहल हणायला हव

मड गावातन राजपरीकड

जाणारा गाडी रता आहया

रयावरया खाडीलगत एकदरा गाव

आहया ठकाणान या कयात

बोटीन जाता यत दगात वश करताच

याची भता कळन यत कासा

कयाच दोन भाग आहत एक मय

कला आिण यासमोरील पडकोट

पडकोट मोठय़ा माणावर नामशष

होत आला आहपदगया पडकोटचा

विशपण कमळाया आकाराचा

भ बज दनच आपल ल वधन

घतो मय कयाची तटबदी मा

अजनही उमपक शाबत आह मय

दारासमोरील मोठा बज तग धन

उभा आह

पदग कयाया

बाधकामाच एक विश यथ

पहावयाला िमळत

तटबदीया दोन दगडामध चना

वापरलला आह गया साडतीनश

वषामध सागराया लाटाया

तडायान आिण खाया पायामळ

तटबदीचा दगड िझजन गला आह या

दगडाची झीज पाच त दहा

समीएवढी झाली आह तरीही दोन

दगडामधला चना अजनही शाबत

आह िशवकालीन बाधकामाच ह

विश आपयाला चकत करत

पडकोटामधील चौकोनी िवहीर

तोफा इमारतच अवशष पहायला

िमळतात

दगाच मयार पवकड तड

कन आह दाराया आतया बाजला

पहारकयायासाठी कलया दवडय़ा

आहत कयाया वशाराया दोन

बाजला दोन बज आहतया ३० फट

उच बजात तोफा ठवयासाठी झरोक

व जागोजागी जया आहत तसच

बाजया तटबदीत असलया जयाचा

व तोफाचा रोख वशारावर

आहवशाराया बाजया

दगडाया भतीतील दगड लाटाया

वायाया मायान िझजलल

आहतकयाया तटावर

जायासाठी पाययाचा मारगही आह

मधया भागामध ना जया वातच

अवशष पहायला िमळतात

काही काळ भारतातील

कटम ऑफसच एक कायालय यथ

थाटलल होत चारही बाजनी खार

पाणी असताना आतमध गोडय़ा

पायाची चार टाक कलली

दसतातकयाचा दया दरवाजा

आिण याच थापय पान परत नावन

फरायचतटबदीवन जिजरा आिण

सामराजगड कल दसतात मडचा

कनाराही उम दसतो

इितहास -

जजी-याया िसीचा

कोकण पीला उपव होत होता

याला आळा घालण आवयक होत

यासाठी िशवरायानी मडजवळ

सामराजगड बाधन िसीया

जिमनीवरील हालचालवर िनयण

आणल तर िसीया समावरील

हालचालना जरब बसिवयासाठी

महाराजानी मडजवळ समात

असलया कासा बटावर कला

बाधायचा िनणय घतला याचबरोबर

पाथरवट गवडी लोहार सतार याची

रवानगी कासा बटावर करयात आली

िह बातमी कळयावर तो

अवथ झाला कारण या कयामळ

याया समातील हालचालवर

मयादा यणार होया यान आरमार

घऊन चढाईची तयारी कली होती

परत महाराजानी िसीचा बदोबत

करयासाठी दयासारग दौलतखानची

आधीच नमणक कली होती कयाची

रसद परिवयाच काम भावळीच

सभदार िजवाजी िवनायक यायावर

सोपवली होती या कामात हयगय

झायाच कळताच महाराजानी १८

जानवारी १६५७ ला िजवाजी

िवनायक याना खरमरीत प िलन

याची कान उघडणी कली होती

िशवाजी महाराजाया मावयानी

रा दवस एक कन िसीशी लढत

लढत कयाची उभारणी कली

पदग च पिहल हवालदार हणन

िशवरायानी सभानजी मोिहत याची

िनवड कली इस १६७६ मय

मोरोपत पगळ याया नतवाखाली

फौज दऊन महाराजानी जजी-याची

मोहीम काढली या मोिहमत

मचावन तोफाचा मारा जजी-या

वर कला पण अपित परणाम साधला

नाही मग मोरोपत यानी जजी-याला

िशा लावयाची धाडसी योजना

आखली पदगावर काम करणा-या

अगारातील सोनकोयाया मखान

लाय पाटलान ह जबरदत आहान

वीकारल एका राी लाय पाटील

आपया ८-१० सहका-यासह पदग

मधन बाहर पडल अधाराचा फायदा

घत जजी-याया िपछाडीला जाऊन

तटाला दोरखडाया िशा लावया व

मोरो

पताया धारक-याची वाट पाहीत

रािहला पहाट फटायची वळ झाली

तरी सय आल नाही हा पान िनराश

मनान लाय पाटलान पदग गाठला

लाय पाटलाच ह धाडस पान िशवाजी

महाराजानी याना पालखीचा मान

दला पण दयात फरणाया

सोनकोयाना पालखीचा काय

उपयोग हणन लाय पाटलान नपण

पालखी नाकारली यावन महाराज

काय त समजल यानी मोरोपताना

एक नाव गलबत बाधन याच नाव

पालखी ठवन लाय पाटलाया

वाधीन करयास सािगतल

यािशवाय राजानी लाय पाटलास छी

व िनशाण व दया कनारीची

सरपाटीलक दली

सभाजी महाराजाया

कारकदत पदग वरायात होता

सभाजी महाराजाया मयनतरही

१६८० मय हा कला मरााया

तायात असयाचा उलख इजाया

पात िमळतो यानतर पदग

िसीया तायात गला मराठयानी

पशव काळात परत तो जकन घतला

मा याबाबत काही इितहास उपलध

नाही ऐितहािसक महव ा झालला

हा कला अजनही दलित आह

^iugravenqxZ d vAumlqjs LoIu---

sok

dumldkkr

14

शवार द १२ जानवारी २०१८

महाभारत ह महाका भारतीय सकतीचा

अिवभाय भाग आह महाभारताच मळ रिचत

ास महष आहत ह आपयाला माहीत

आहच ास ह कवळ या थाच रचियत

नहत तर याचा यायाशी यापण

सबधही आह आपण ासाबल जरा मािहती

कन घऊ या आिण याचबरोबर

महाभारतकालीन जीवनाया काह पलकडही

नजर टाक या

महाभारताचा मळ थ जय हा आह जो

ासानी रचलला आह ( जय नाम

इितहासोऽयम) तो यानी आपला प शक

यायासिहत आपया ५ िशयाना सािगतला

यायापक वशपायन यान याच अजनाचा

नात जनमजय याला याया यात कथन

कल तहा याच प भारत अस झाल पढ

बयाच काळान जहा सत व सौती यानी

शौनकाद ऋषना याच कथन कल तहा

याच उपकथानकासह महाभारत अस प

झाल हणज महाभारताच मळ रचियता

ास ह आहत आपयाला या ासरिचत

रचनतन वत महष ास महाभारत-कथा

व तकालीन जनजीवन व था या सायाची

मािहती िमळत

ासाच एक नाव होत कणपायन

कणपायन ह याच मळ (खर) नाव नसणार

हणज याला आपण हली पाळयातल

नाव अस हणतो तस त नसणार

अयन हणज मण जाण चालण (जस

राम + अयन = रामायण) हली कणायन

कणायन अशी शीषक पतकाना दली जातात

यावन एखााला वाटल क अयन हा शद

चरासाठी जीवनासाठी वापरला जात

असल पण तस नाह ह आपण आा पािहलच

आह

कण हणज याम सावळा काळा पव

आपयाकड याम रगाला कमी लखत नसत

(ही गोया रगाला अिधक चागल लखायची जी

मनोवी आह ती साहिजकच इजानी

भारतावर कजा कयानतरची आह रायकत

या रगाच तो च असणार अशी ही

िडफटट

मनोवी असो तो

एक वगळाच िवषय

आह) दाशरथी राम

हा याम रगाचा

होता दवकनदन वासदव याला कण हच

नामािभधान ढ झालल आह तो सावळाच

होता याची याम घनयाम सावराअशी

नाव हच दाखवतात ौपदीच कणा ह एक

नाव आह तसच ासाया नावातील कण

आपल अनक दवही याम वणाच दाखवलल

असतात कवा िनया रगाच हणजच

दीीय याम वण

आता ह पायन मधील प हणज काय असाव

प हा शद ीप या शदा पासन उवलला

दसतो जस िविध ( हणज याय कायदा)

यापासन वध अवध ह शद तयार झालल

आहत दीन पासन दय तसच ह

अस हणतात क ासाचा जम झायावर

याना सयवतीन एक ीपावर ठवल होत

हणन यायासाठी पायन ही सा वापरली

गली पण तस असल तर मग याया नावातील

अयन चा सबध जोडला हात नाह मला

याया नावाचा अथ दसतो तो असा भारत ह

एक ीपकप आह ह आपयाला माहीतच आह

हणज पायन याचा अथ झाला ीप अथवा

ीपकपाच परमण करणारा

हणजच ासानी अस परमण कयानतर

याना कण-पायन हण लागल असावत

कणपायन ास याना वदास असही

हणतात ास हह ी कणपायन याच मळ

नाव नाह

खर हणज या ऋषया वदास या

नावावनच या नावाचा अथ प आह

शदकोश पहायची आवयकता नाह तरीही

आपण शका नको हणन याच सहाय घऊ या

ही एस आपट याची सकत-इिलश िडशनरी

ास या शदाचा अथ दत Separation into par ts Ana lys is Ar rangement Compilation An Arranger A Compiler

वद हा शद िवद या धातपासन (

यापदापासन) बनलला आह िवद हणज

जाणण वद हणज ान कवा पिव

learning (िशकवणउदबोधन) भारतीयाया

चा िवषय असलल (चार) वद याचा अथ

हाच आह

हणजच ासाना वदास हणतात त एक

तर वदाच पनसकलन करणार अशा अथान

[कवा पिव learning (िशकवणउदबोधन)

हणज वद याच ान असलल याच िवषण

करणार अशा अथान ] हटल गल असाव

महाभारतात ास हणतात कअहम वि

शको वि सजयो वि वा न वा ह वचन ज़री

ासाना क-याबल अिभत असल

तरी त याया वदक ानालाही िततक च लाग

पडत ासप शक हह ी अयत ानी होत

सजय याला ददी होती हणतात ( कारण

तो कावरील घटना दररोज़ धt रााला

सागत अस तस असो वा नसो पण सजय एक

सत होता हणजच सजयाला ासाइतक वद-

ान असण शय नाह ( यात मला याचा कवा

सत नामक तकालीन जनसमहाचा अिधप

करायचा नाहय पण सताच काय ह वदाच

सखोल ान िमळवण अस कधीच नहत )

यावन ासाया उ तीया ानाची

काहशी कपना यऊ शकत

ासानी वदाच वगकरण कल पनगठन कल

अस हणतात वदाचा काळ व ासाचा काळ

यायात खपच हणज अनक शतक -सहकाच

अतर होत यामळ वदाच पनसगठन करण

ासाना आवयक वाटल असाव आपण अस

एक मययगातल उदाहरण पा या ानर व

एकनाथ याया काळात २००-३०० वषाच

अतर आह यामळ एकनाथाया काळ मराठी

भाषचही वप ानरकालापा बदललल

होत यामळ एकनाथानी ानरीया

अतरगाला धा न लावता ितयातील पक

(प) काढन ितच शीकरण

कल यासाठी एकनाथाना या

ती उपलध झालया असणार

या ानरकालीन होया का

या Copy of Copy अशा

पतीया असणार व यात

नकलन काढणारान मळ

ानरकालीन शदाच या

नकलाकाराया काळात ढ

असललल प वापरलल असणार

इितहासाचाय राजवाड सागतात

क हली सव उपलध ानरी

ही एकनाथकालीन आह

( राजवाड याना व आणखी एका

गहथ ी माडगावकर यानाही

आनरीची जी त िमळालली

आह ती ानदवाया नतर ३०-

४० वषानी िलिखत त आह अस

हटल जात मा काह

सशोघकाना तस वाटत नाह )

वदाच पनवगीकरण करायच

हणज एकतर चारी वद

सपणपण पाठ असायला हवत

कारण यावळी लखनकलचा सार कमीच

होता आिण िलिखत पोया ताडप भजप

असा हलनरबल वतवर िलिहल जायच

यामळ तशा पोयाची सया कमीच असायची

आिण याना वारवार हाताळणही कठीणच पण

तस पाठ असणार लोक याकाळच काय

नतरया काळही होतच (आजही आहत)

िवदी िवदी चतवदी ही उपनाम (आडनाव)

हच दाखवतात दशथी अस याना हणत

असत (उदा रावण हा दशथी होता अस

हणतात) या दश (दहा) थामय चार वदाचा

समावश होताच थोडयात काय तर अगदी

खप नाह तरी बयाच जणाना वद पाठ असतील

पण वदाच वगकरण व पनसकलन करयासाठी

याहीपा फार अिधक ानाची आवयकता

आह तस नसत तर चतवदी असणाया लोकाना

वद-शमा अस काहीतरी नामािभधान िमळाल

नसत काय यातन ह पनगठनाच काम मौिखक

वपात करायच हणज तर महाकमकठीण

काम त ासानी साय कल यावन

ासाया अित- ानाची तसच

दीघकालीन माची खरी कपना यऊ शकत

परातन काळातील आणखी एका

ासाचा उलख यतो त हणज बादरायण

ास बादरायण ासाचही नाव आपयाला

परिचत आह कारण बादरायण सबध असा

वाचार आपयाला माहीत आह ( बादरायण

सबध याचा far-fetched हा अथ नतरया

काळात बनलला असावा जस कौटय च

नतरया काळात कौटय झाल कवा नाटक-

कादबयामधन िशवप सभाजी याच िवकत

अवातव िचण कल गल) मय हणज वदाच

पनवगकरण व पनसगठन करयासाठी िविवध

ऋचाच व ग उतायाच याया वय

िवषयाच व याया कयाच सबध जोडण

आवयक ठरत

कणपायन ास वगळ आिण

बादरायण ास वगळ क दोघही एकच

या बादरायण नावातही अयन

हणज मण आहच (बादर + अयन =

बादरायण ) बादर या शदाच एकान अिधक

अथ आहत जस क कापसाच झाड रशीम इ

पण आपयाला ससगत वाटणारा अथ आह

पाणी ( जाता जाता पाणी आिण ढग याचा

अनयसाधारण सबध आह सकतमय ढगाला

एक नाव आह ndash जल-द या पाणी व ढग याया

सबधातनच ाकत ( हदी ) मधील बादल

बदरा ह शद आल असणार ह उघड आह )

बादर हणज पाणी यावन

बादरायण याचा अथ होतो पायाच परमण

करणारा हणजच भारतीय ीपकपाच

समी मागान ( कवा समालगतया मागान)

परमण करणारा यावन कणपायन

ास व बादरायण ास ह एकच असा िनकष

िनघतो या एकवाला आणखी एक माण आह

ासप शकाचाय याना बादरायिण अस एक

नाव आह यावन त बादरायण याच प

आहत ह दसन यत या शकाचा उलख

महाभारताही दसतो व त थरचियता ास

याच प होत ासाच एक वचनही आपण वर

पािहलच आह िजथ शकाचा व याया ानाचा

प उलख आह अहम वि शको वि

यामळ यातनही कणपायन व

बादरायण याच एकव िस होत

lqldquokrdquok l~rdquo- ukbZdeaqcbZ

egkEcirc Okl] vkfk egkOgravekjr sok

dumldkkr

15

शवार द १२ जानवारी २०१८

(नतरया काळातही बादरायण होऊन

गल अस दसत पण त वगळ

िनाम व कवा उपाधी repeat

होण ही या काळातील एक सामाय गो होती

)

हणज बघा एवा ानी महा-ऋषीच खर

नाव ( पाळयातल मळ नाव ) आपयाला

माहीतच नाह ( महाभारतातील िनाम

तसच वद रामायण यातील नाम हा एका

वगया लखाचा िवषय आह याबलची चचा

ततास बाजला ठव या )

पण आपयाला ासाशी सबिधत जो मा

पहायचा आह तो पढच आह आिण तो फार

महवाचा आह

यातन आपयाला याकाळातील जनरीतची

काह कपना यऊ शकत

ास ह ऋिष होत ाण होत या ासाच

िपता होत पराशर ऋिष आिण माता होती

सयवती ही कोळीकया ती कमारका

असताना ासाचा जम झाला या

सयवतीच ास याया जमानतर काह

कालान हितनापरचा राजा शतन शातन

यायाशी ल झाल हणज भीम ह

सयवतीच साव प बनल व ास आिण

भीम ह साव भाऊ

कोणालाही असा पड शकतो क माता जर

कोळीण होती तर मग ास ह ाण कस

याच पीकरण अस क ासाचा िपता

पराशर हा ाण होता हणन ास ह

ाण ठरल भीम याचा िपता शतन हा

िय होता (भीमाची माता गगा िहच कल

काय हणायच ) हणन भीम ह िय

या काळी अनलोम-ितलोम िववाह होत

असत ( हणज पष एका वणाचा व ी अय

वणाची) अशा िववाहातन उप झालया

सतानाची कशी वण-वथा लावायची याच

िनयम बनलल होत एक सामािजक वथा

लावन दलली होती

मय-यगातल

वाळीत टाकण

कवा आज अगदी

२०ा-२१ा-

शतकातही तशा

कारचा िववाह

कयास

नातवाईकानी कवा

गावकयानी तो पष

आिण व ती ी याच

खन पाडण खप

पचायतीन यावर

िनणय दण Love

J e h a d असा

माहौल या काळ

वणाबाहर (आज

जातीबाहर) ल

कयास नहता या

दीन पािहयास

भारतीय समाज हा

काळाबरोबर पढ

जायाऐवजी गत

होयाऐवजी

ितगामी बनला

काय असा िवचार

मनात यतो

ासाचा जम कसा झाला सयवतीया

िपयाचा वसाय एक होता लोकाना होडीतन

नदीया एका तटावन पिलकडया तटावर

घऊन जाण अशीच एकदा सयवती पराशर

ऋषना होडीतन पलतीरी घऊन जात होती

सयवतीच ताय पान पराशर ऋिष

काममोिहत झाल व यानी ितथच सयवतीशी

समागम करयाची इछास गट कली व ितची

समती िमळायावर ितथच समागम कलाही

या समागमातन ासाचा जम झाला अथात

हा समागम ह गिपत नहत नाहतर ासाना

ाणव िमळालच नसत

( कतीन कौमायात जम दलया कणाच

जमरहय ग ठवल याच कारण ती

राजकया होती ह होत पण यामळ कणाया

आययाची कशी परवड झाली ह आपण

जाणतोच ासाची माता सयवती ही

घीवरकया असयामळ ितयावर कतीसारख

काह बधन नहत ह एकपरीन ासाच भायच

)

या पराशर ऋिष व सयवती याया

समागमाया िनिमान आपण ऋषिवषयी

जराशी general चचा क या

तमयामायासारया अनकाचा असा समज

असतो क ऋिष ह िनमही असत काम-ोधाद

षिपया पयाड गलल असत पण सवच ऋिष

अस नहत (नाहतर शकासारख पण वराय

याच अशासारख वचन अितवातच आल

नसत )

ऋषची अशी बरीच उदाहरण आहत कोणी

मोिहत होतो कणाच वीयखलन होत तर

कणाचा तपोभगही होतो िविमाचा असा

तपोभग कन याला काममोिहत करयासाठी

इान मनका या असरस घाडल होतव ती या

उशात सफलही झाली या समागमातन

शकतला िहचा जम झाला

असच आपयाला अनक ऋषी खप रागीटही

असलल आढळतात दवास तर रागीट हणन

िसच आहत याया कोपाला भलभल

घाबरत असत

आधीया काळातही आपयाला अस ऋिष

आढळतात

जमदी ऋषनीही आपला प परशराम याला

आपली पी व याची माता रणका िहच डोक

उडवायला सिगतल होत ( व यान त कलही)

अिहयचा पित ऋिष गौतम यान रागावन

ितला शाप दला व ितला िशळा बनवन टाकल

जरी पतीया दीन अिहयकडन अयोय कय

झाल होत तरी ितला सजा मा फार मोठी

िमळाली

याचा अथ एवढाच क यक ऋिष हणज

अित मानिसक व आयािमक पातळीवर

पोलली अस नसन ऋिष हणज

वतया मानिसक आिण आयािमक

उथानाचा य करणारी एक अशी खरी

परिथती होती

ासिपता पराशर हही ऋषीच होत हणज त

तपाद आचरण करत असणारच अशा ची

आयािमक गती झालली असायला हवी

वतया भावना वतच िवकार याया

तयात असायला हवत साधारण माणन जर

काममोिहत झाला तर त समज शकत कारण

सस ही माणसाची मलभत वी आह पण

तपोिनधी ऋषकडन तस वतन अपित नाह

पण पहा पराशर ह ानी ऋिष खर पण

यानाही लावयवती ी पान मोह झाला तो

यानी तथच ही कला आिण समागमही

नतर इतर नाहीच तर ितथ नौकतच कला

ानवतही कती खलनशील असतात

ासाच मोठपण ह क यानी वतया

जमाबलचाही उघडपण उलख कला

ास लहानपणापासनच मातपासन दर रािहल

व यानी तप आिण अययन कल पढ सयवती-

प िविचवीय याया िनपिक िनधनानतर

सयावतीन आपया सनाबरोबर िनयोगासाठी

ासाना पाचारण कल ासाया दीन त

िनयोग हणज आपण कलल कतपालनच होत

अिबक-अबािलका याया दीन याला एक

िभ अथ होता ती एक वगळीच कहाणी आह (

ितयावर चचा मी माया एक अय लखात

कलली आह)

ासाया या िनयोगानतर धतरा व पड (

आिण िवदर) याचा जम झाला धतरााच प

(दयधनाद कौरव) आिण पडच प (

यिधिराद पाडव) याची कथा सगयानाच

माहीत आह या चलत- भावायात रायावन

सघष िनमाण झाला यातन कावरील

महाभारतीय य झाल हणजच धतरा व पड

याया जमाला कारणीभत ठरलल याच

Biological Father ास याच िनयोग या

याला अयरीया कारणीभत झाल

ासानी जय थाया वपात महाभारताची

रचना तर कलीच पण कावरील

महाभारतीय यालाही त अशाकार

अयरीतीन कारणीभत ठरल

महाभारतात ऊव बाहो अशा कारचा ोक

आह याचा अथ आह क मी बा उच कन

ओरडतो आह पण कणीही माझ ऐकत नाह

जरी ह वाय कणाया तडी ासानी घातल

असल तरी तो ोक रचताना ासाया

मनातील आोशच बाहर पडला अस वाटत

मातया िवनतीला मान दऊन जो कवश

वाढायला ासानी िनयोगाार िनवाथपणान

मदत कली याचा एवढा िवनाश आिण

तकालीन भारतवषामधील िय सनानी व

सिनकाचा एवा मोा माणात िववस

याना पहावा लागला यान मोठ दभाय त

काय

dkyhu thoukps dkgh iSyw

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

शतीया ारभापासन मनय हा

शतीशी िनगिडत आह आिण तोही सय

शतीशी यामळ या काळी याच उप व

उपाचा दजा योय होता सय शतीमळ

जिमनीची सपीकता विथत होती परत

मयतरीया काळात रासायिनक खताया

बसमार वापरामळ जिमनीची त खालावली

व आता या नापीक होयाया मागावर आहत

अथवा झायाच आहत यासाठी आपयाला

पहा सय शतीकड वळण ही काळाची गरज

आह आिण सय शती करयासाठी लागणाया

घटकाची आपण पढीलमाण मािहती घऊया

१ पाचटापासन गाडळ खत

२ नबोळी अक

३ नाडफ कपोट

४ बीजामत

५ िहरवळीची खत

६ दशपण अक

७ बायो-डायनिमक कपोट

पाचटापासन गाडळ खत

िपकाच उपादन कमी होयाची जी

महवाची कारण आहत यापक सय

पदाथाचा अभाव असयान शतकरी

रासायिनक खताचा सरास व अितरक वापर

क लागल आहत यास जोड हणन

पायाचाही अितरक वापर होऊ लागला आह

यामळ काही भागातील जिमनी सया

अरशः ओसाड बनया आहत या जिमनी

लागवडीखाली आणयासाठी फार मोा

माणात म पसा खच पडणार आह

गाडळ खतिनमती

जागची िनवड व शड उभारणी

गाडळ खतिनमतीसाठी खावर दवसभर

सावली राहयासाठी छपर कराव याकरता

शतावर उपलध असणाया वसत बाब लाकड

उसाच पाचट याचा वापर करावा याची मधील

उची ६५ फट बाजची उची ५ फट व दी १०

फट असावी छपराची लाब आपयाकड उपलध

असणाया उसाया पाचटानसार कमी-जात

होईल अशा छपरामय मयापासन १-१ फट

दोही जागा सोडन ४ फट दीच व १ फट उचीच

दोन समातर वाफ वीट बाधकाम कन तयार

करावत व आतील बाजन लटर कराव तसच

खालील बाजस कोबा कन यावा जादा

झालल पाणी जायासाठी (हमवॉश) तळाशी

पाइप टाकावा वाफ तयार करयाची दसरी

पत हणज वाफ जिमनीया वर

बाधयाऐवजी ८-९ इच खोलीच दोन समातर

चर काढावत खातील माती चागली चोपन

टणक करावी

पाचट कजिवण

छपरामय खोदलया चरामय

अथवा वीट बाधकाम कलया टाकमय उसाच

पाचट भराव व याची उची जिमनीपासनवीट

बाधकामापासन २०-३० समी ठवावी पाचट

भरताना एक टन पाचटासाठी यरीया ८ कलो

सगल सपर फॉफट १० कलो व ताज शणखत

१०० कलो वापराव या सवाच पायात िमण

कराव पाचटाला ५-१० समी थर दयानतर

यावर शणखत यरीया सपर फॉफट ावणास

पातळ थर ावा याचबरोबर पाचट

कजिवयाची या लवकर होयासाठी पाचट

कजिवणार सवधक एक टनास एक कलो या

माणात यक थरावर थोडस वापराव अशा

पतीन खडावाफा भरयानतर यावर परस

पाणी माराव व पायान िभजवन घतलया

पोयान झाडन टाकाव दररोज यावरती पाणी

मारयाची दता यावी अस एक मिहना पाणी

मारयानतर पाचट अधवट कजलल दसल

िशवाय उणता कमी झायाच आढळन यईल

अस अधवट कजलया एक टन पाचटासाठी

२ ००० हिसिनया फोटडा जातीची गाडळ

सोडावीत गाडळ सोडयानतर सवसाधारणपण

२५ त ३ मिहयानी उसाया पाचटापासन

उम तीच गाडळ खत तयार झायाच दसल

गाडळ खत तयार झायाची चाचणी

१) सव पाचटापासन अडाकती लहान

िवफया गोया झायाच दसन यत

२) गाडळ खताचा साम सातया

दरयान असतो

३) गाडळ खताचा वास हा पाणी

दयानतर मातीचा वास यतो तसा यतो

४) खताचा रग गद काळा असतो

५) काबन नायोजन गणोर १५-

२०ः१ अस असत

चागल गाडळ खत

१) काबन नायोजन गणोर

१६ः१

२) न माण २४९ त ३५९

३) फरद माण ०८९ त २२८

४) पालाश माण ०४४ त ८२१

५) सय काबन २३

यािशवाय न फरद िथर करणार

िजवाण तसच बरशी असत

गाडळ खताच फायद

१) जमीन जिमनीचा पोत सधारतो

पायाचा िनचरा चागया कार होतो

जिमनीची पाणी धन ठवयाची श वाढत

जिमनीत हवा खळती राहत जिमनीचा साम

सातया आसपास योय पातळीवर राखला

जात जिमनीची धप व बापीभवन कमी होत

२) झाड व कड िपकाना सव

कारच अघटक सहज व योय माणात

उपलध होतात िपकाची जोमदार वाढ होऊन

कड व रोगितकारक श िनमाण होत

िमळालया उपाचा दजा उम तीचा

असतो फल फळ भाजीपाला याची टकाऊ

मता वाढत यामळ दरवरया बाजारपठात

माल पाठिवण शय होत

३) शतकरी जिमनीचा पोत

सधारयान उपादन वाढत पायाची बचत

होत यावर यणारा खचही वाचतो उपादत

मालाचा दजा चागला असयान बाजारभाव

चागला िमळतो

४) पयावरण पयावरणाच सतलन

राखयास मदत होत

५) दश रासायिनक खत

आयातीसाठी यणारा खच कमी होतो

दषणिवरिहत मालास परदशात मागणी

असयान परकय चलनही िमळत

sok

dumldkkr

10

शवार द १२ जानवारी २०१८

pyk dk sok

dumldkkr

11

नबोळी अक

५ ट नबोळी अक तयार करयाची

सोपी पत - उहायात (पावसाया

सवातीस) नबोया उपलध असताना या

जमा कराात या चागया वाळवन साफ

कराात व साठवण करावी फवारणीया

आदया दवशी आवयक तवा बारीक

कराात पाच कलो चरा नऊ िलटर पायात

फवारणीया आदया दवशी सायकाळी

िभजत टाकावा एक िलटर पायात २०० म

साबयाचा चरा वगळा िभजत ठवावा दसरया

दवशी सकाळी नबोळीचा अक पातळ

फडयातन चागला गाळन यावा या अकात

एक िलटर पायात तयार कलल साबणाच

ावण िमसळाव हा अक एकण दहा िलटर

होईल एवढ पाणी टाकाव वरीलमाण तयार

कलला एक िलटर अक पायात िमसळन

ढवळावा व फवारणीसाठी वापरावा अशा

कार नबोळी अक फवारणीया दवशीच

तयार कन वापरावा नबोळी अक अिधक

भावी करयासाठी दहा िलटर अकामय

खालील पदाथ फवारणीपव २४ तास अगोदर

टाकन िभजवण ३-३ तासाया अतरान

ढवळत राहण व वापरयापव फडयान

गाळन वापराव १) अया कलो िहरा

िमरचीचा बारीक ठचा २) २०० म तबाख पड

(पायात उकळन थड कन अक काढावा) ३)

२५० म गळ कवा िनरमा पावडर १२ त

१५ दवसाया अतरान फवारणी करा कडक

उहात फवारणी टाळा

दशपण अक कसा करावा

१) कडिनबाचा पाला ५ कलो २)

घाणरी (टणटणी) पाला २ कलो ३) िनरगडी

पाला २ कलो ४) पपई पाला २ कलो ५)

गळवलपाढरा धोतरा पाला २ कलो ६) ई

पाला २ कलो ७) लाल कहर पाला ndash २

कलो ८) वण एरड पाला २ कलो ९) करज

पाला २ कलो १०) सीताफळ पाला २ कलो

+ २ कलो िहरा िमरचीचा ठचा + पाव

कलो लसण ठचा + ३ कलो गावरान गाईच

शण + ५ िलटर गोम व २०० िलटर पायात

मरवा सावलीत ठवा आिण गोणपाटान झाका

दवसातन ३ वळा काठीन ढवळा व पहा

झाकण ठवा अशा कार तीस दवस आबवाव

अक गाळन या व उपलधतनसार लािटक

डयामय साठवन ठवा हा अक सहा

मिहयापयत वापरता यतो वापरयाची माा

५ िलटर अक ५००

िलटर पायातन ित

हटरी फवारणीसाठी

वापरावा

िहरवळीची खत

दवसदवस शणखत व कपोट

खताची उपलधता व पयायान जमीनीची

सपीकता कमी होत चालली आह यामळ

जिमनीची सपीकता कायमवपी टकन

राहयासाठी िहरवळीची िपक घऊन फलोयावर

ययापव जिमनीत गाडयास उम तीच

सय खत िमळन जिमनीचा पोत सधारतो व

सपीकता वाढत जिमनीच भौितक गणधम

सधारयास सय कबाची अयत आवयकता

असत परत भारत हा उण दश असयान

जिमनीतील सय कबाच ऑिसटशन खप

झपाान होत व सय कबाची नहमीच

कमतरता भासत सय पदाथाच माण

जिमनीत वाढयामळ जिमनीमय असलया

िजवाणची सया खप वाढत तसच सय पदाथ

मातीया लहान लहान कणाना एक साधन

ठवतो हलया जिमनीमय सय पदाथामळ

पाणी धन ठवयाची मता वाढत सय

पदाथ जहा सिनल अवथत (अटोबीळ) कजतो

तहा यायातील मल िपकाना उपलध

होतात िशवाय कजताना काही रासायिनक

बदल होऊन अनपलध असलली मल

उपलध होतात

िहरवळीया खतासाठी मख िपक

मळावर गाठी असणारी दालवगय

(बो बचा मग उडीद मटक गवार चवळी

इ) आिण गाठी नसलली (वारी मका सयफल)

अशा दोही कारची िपक िहरवळीया

खतासाठी वापरतात या दोन िपकामधील मख

फरक हणज मळावर गाठी असलया िपकाार

न आिण सय पदाथ जिमनीत घातल जातात

तर गाठी नसलयामधन फ सय पदाथच

जिमनीत घातला जातो िहरवळीच पीक ५०

फलोयावर असताना (४० त ५० दवसानतर)

जिमनीत गाडाव िहरवळीच खताच िपका

गाडण व दसर पीक पटण यामधील कालावधी

फार महवाचा आह सय पदाथ पणपण

विथत कजन नाच पातर नायटमय

झायानतरच दसया िपकाच परणी करण योय

ठरत (साधारणपण ८

आठवानतर)

नाडफ कपोट

टाक

बाधयाची पत

पाणी न साचणारी

उच ठकाणाची व

सावली असणारी जागा िनवडावी टाकच

बाधकाम शयतो भाजया िवटामय ९ इच

जाडीच कराव टाकचा आकार १५ फट लाब ५

फट द व ३५ फट उच असावा बाधकाम

करताना टाकचा तळाचा भाग कठीण

वपाचा कन यावा वीट बाधकामाया

यक थरानतर ितसया थरामय िखडया ठवा

िखडयाची रचना ितरकस रषत चारी बाजना

यईल अस पहाव नाडफ भरयासाठी लागणारी

सामी १) १५ टन काडी कचरा

पालापाचोळा घसकट इ २) ८ त १० पाा

शणखत व १ गाडी माती ३) ४ त ५ बटल पाणी

४) जनावराच म उपलधतनसार

नाडफ भराई पिहला थर तळाला

१५ त ८० समी जाडीचा काडी कचरा

पालापाचोळा धसकट इयादी घऊन यावर

शणकाला शपडावा यावर साधारण ५ त ६

घमली माती पसन टाकावी आवयकतनसार

पाणी शपडाव अशा कार एकावर एक थर

दऊन नाडफ बाधकामाया वर १५ फटापयत

भन यावा यावर माती व शणाया

िमणाचा लप दऊन िलपन याव काही

दवसानतर नाडफमधील सामीखाली दबलली

आढळत अशा सगी पहा वरीलमाण एकावर

एक थर दऊन माती व शणाया िमणाचा थर

दऊन याव

बायो-डायनिमक कपोट

बायो-डायनिमक कपोट खत तयार

करयासाठी खालीलमाण सािहय लागत १)

एस ndash ९ कचर २) शतातील काडीकचरा ३)

कापसाया काा ४) शतीतील तण ५)

कडनबाया झाडाची पान ६) िनरगडीची पान

७) मोगली एरडाची पान ८) गाजर गवत ९)

िगरीपप १०) बशटम ११) ताज शण ८ त १०

दवसाच १२) १५०० त २००० िलटर पाणी

एक टन कपोट खत तयार करयासाठी १५ फट

लाब ०५ द जागा लागत व या जागत ३ त ४

फट उच ढीग लावन खत तयार करतात ढगाची

दशा पव-पिम असावयास हवी ढग

लावताना १५ बाय ५ फट जागा वछ कन

यावर हलका पायाचा सडा टाकावा

वरीलमाण जमा कलया ओया व सया

काडीकचयावर पाणी टाकन चागल िभजवाव

यानतर पिहला १ फटाचा काडीकचयाचा थर

ावा यावर पाणी टाकाव दसया ८ त ३ इच

जाडीया थरावर शणकाला शपडावा १ कलो

एस-९ कचर १०० िलटर पायात टाकन

थोडा वळ चागल ढवळाव व ह िमण यक

थरावर सारया माणात सोडाव यानतर १

फटापयत जिवक पदाथ व ओल शण याचा थर

लावावा यक थरावर एस-९ कचरच ावण

शपडाव अशा कार ३ त ४ फट उच डपो तयार

करावा शणमातीन लपन यावा एक

मिहयानतर डपोला पलटी ावी अशाकार

आठ मिहयात उम कपोट तयार होत

बीजामत

बीजामताया बीजयमळ

उगवणश वाढत तसच तटवातीची वाढ

जोमदार होत सािहय ndash २० िलटर पाणी १

कलो दशी गाईच शण १ िलटर गोम १००

िमली दध िजवाण माती मठभर व ५० म चना

अमत पाणी

सािहय - पावशर दशी गाईच तप

१० कलो शण अधा कलो मध २०० िलटर

पाणी १० कलो शणामय पावशर तप व अधा

कलो मध िमसळन ह िमण २०० िलटर

पायामय चागल ढवळन याव जिमन

वाफशावर असताना जिमनीवर शपडाव कवा

पाटाया पायातन योय माणात सोडाव

जीवामत

सािहय - १० कलो दशी गाईच

शण १० िलटर गोम २ कलो जना काळा गळ

२ कलो कडधायाच पीठ या शतामय

वापरावयाच आह या शतामधील १ कलो

माती २०० िलटर पाणी वरील सव सािहय

२०० िलटर लािटक पपामय िभजत ठवाव

चागल ढवळन याव ह िमण २ त ७ दवस

आबवाव दरयानया काळात सकाळी दपारी

व सयाकाळी ावण ढवळाव जमीन वाफशावर

असताना जिमनीवर शपडाव कवा पाटाया

पायातन योय माणात (वरील ावण एक

एकरासाठी) सोडाव

शवार द १२ जानवारी २०१८

fkokth [kjkr

lsafaelig umlrh

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

13sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

12

टम यवा कोकणात

रायगड िजातील मड

मधया जिजरा कयापासन काही

अतरावर समात छपती िशवाजी

महाराजानी बाधलया ा पदग

हणजच कासा कयाला िवशष

महव आह कला तसा छोटासाच

पण सहा बजानी य भम तटबदी

कयावर बयाच ठकाणी कमळाची

िच कोरलली दसतातया मड

गावाजवळ जिजरा सामराजगड

आिण कासा उफ पदग अस कल

आहतजिजरा कयाला पयाय आिण

िसीचा कायमचा बदोबत

करयासाठी हा कला उभारला गला

मा इितहासाची पान चाळयावर ह

व अधरच रािहल हणायला हव

मड गावातन राजपरीकड

जाणारा गाडी रता आहया

रयावरया खाडीलगत एकदरा गाव

आहया ठकाणान या कयात

बोटीन जाता यत दगात वश करताच

याची भता कळन यत कासा

कयाच दोन भाग आहत एक मय

कला आिण यासमोरील पडकोट

पडकोट मोठय़ा माणावर नामशष

होत आला आहपदगया पडकोटचा

विशपण कमळाया आकाराचा

भ बज दनच आपल ल वधन

घतो मय कयाची तटबदी मा

अजनही उमपक शाबत आह मय

दारासमोरील मोठा बज तग धन

उभा आह

पदग कयाया

बाधकामाच एक विश यथ

पहावयाला िमळत

तटबदीया दोन दगडामध चना

वापरलला आह गया साडतीनश

वषामध सागराया लाटाया

तडायान आिण खाया पायामळ

तटबदीचा दगड िझजन गला आह या

दगडाची झीज पाच त दहा

समीएवढी झाली आह तरीही दोन

दगडामधला चना अजनही शाबत

आह िशवकालीन बाधकामाच ह

विश आपयाला चकत करत

पडकोटामधील चौकोनी िवहीर

तोफा इमारतच अवशष पहायला

िमळतात

दगाच मयार पवकड तड

कन आह दाराया आतया बाजला

पहारकयायासाठी कलया दवडय़ा

आहत कयाया वशाराया दोन

बाजला दोन बज आहतया ३० फट

उच बजात तोफा ठवयासाठी झरोक

व जागोजागी जया आहत तसच

बाजया तटबदीत असलया जयाचा

व तोफाचा रोख वशारावर

आहवशाराया बाजया

दगडाया भतीतील दगड लाटाया

वायाया मायान िझजलल

आहतकयाया तटावर

जायासाठी पाययाचा मारगही आह

मधया भागामध ना जया वातच

अवशष पहायला िमळतात

काही काळ भारतातील

कटम ऑफसच एक कायालय यथ

थाटलल होत चारही बाजनी खार

पाणी असताना आतमध गोडय़ा

पायाची चार टाक कलली

दसतातकयाचा दया दरवाजा

आिण याच थापय पान परत नावन

फरायचतटबदीवन जिजरा आिण

सामराजगड कल दसतात मडचा

कनाराही उम दसतो

इितहास -

जजी-याया िसीचा

कोकण पीला उपव होत होता

याला आळा घालण आवयक होत

यासाठी िशवरायानी मडजवळ

सामराजगड बाधन िसीया

जिमनीवरील हालचालवर िनयण

आणल तर िसीया समावरील

हालचालना जरब बसिवयासाठी

महाराजानी मडजवळ समात

असलया कासा बटावर कला

बाधायचा िनणय घतला याचबरोबर

पाथरवट गवडी लोहार सतार याची

रवानगी कासा बटावर करयात आली

िह बातमी कळयावर तो

अवथ झाला कारण या कयामळ

याया समातील हालचालवर

मयादा यणार होया यान आरमार

घऊन चढाईची तयारी कली होती

परत महाराजानी िसीचा बदोबत

करयासाठी दयासारग दौलतखानची

आधीच नमणक कली होती कयाची

रसद परिवयाच काम भावळीच

सभदार िजवाजी िवनायक यायावर

सोपवली होती या कामात हयगय

झायाच कळताच महाराजानी १८

जानवारी १६५७ ला िजवाजी

िवनायक याना खरमरीत प िलन

याची कान उघडणी कली होती

िशवाजी महाराजाया मावयानी

रा दवस एक कन िसीशी लढत

लढत कयाची उभारणी कली

पदग च पिहल हवालदार हणन

िशवरायानी सभानजी मोिहत याची

िनवड कली इस १६७६ मय

मोरोपत पगळ याया नतवाखाली

फौज दऊन महाराजानी जजी-याची

मोहीम काढली या मोिहमत

मचावन तोफाचा मारा जजी-या

वर कला पण अपित परणाम साधला

नाही मग मोरोपत यानी जजी-याला

िशा लावयाची धाडसी योजना

आखली पदगावर काम करणा-या

अगारातील सोनकोयाया मखान

लाय पाटलान ह जबरदत आहान

वीकारल एका राी लाय पाटील

आपया ८-१० सहका-यासह पदग

मधन बाहर पडल अधाराचा फायदा

घत जजी-याया िपछाडीला जाऊन

तटाला दोरखडाया िशा लावया व

मोरो

पताया धारक-याची वाट पाहीत

रािहला पहाट फटायची वळ झाली

तरी सय आल नाही हा पान िनराश

मनान लाय पाटलान पदग गाठला

लाय पाटलाच ह धाडस पान िशवाजी

महाराजानी याना पालखीचा मान

दला पण दयात फरणाया

सोनकोयाना पालखीचा काय

उपयोग हणन लाय पाटलान नपण

पालखी नाकारली यावन महाराज

काय त समजल यानी मोरोपताना

एक नाव गलबत बाधन याच नाव

पालखी ठवन लाय पाटलाया

वाधीन करयास सािगतल

यािशवाय राजानी लाय पाटलास छी

व िनशाण व दया कनारीची

सरपाटीलक दली

सभाजी महाराजाया

कारकदत पदग वरायात होता

सभाजी महाराजाया मयनतरही

१६८० मय हा कला मरााया

तायात असयाचा उलख इजाया

पात िमळतो यानतर पदग

िसीया तायात गला मराठयानी

पशव काळात परत तो जकन घतला

मा याबाबत काही इितहास उपलध

नाही ऐितहािसक महव ा झालला

हा कला अजनही दलित आह

^iugravenqxZ d vAumlqjs LoIu---

sok

dumldkkr

14

शवार द १२ जानवारी २०१८

महाभारत ह महाका भारतीय सकतीचा

अिवभाय भाग आह महाभारताच मळ रिचत

ास महष आहत ह आपयाला माहीत

आहच ास ह कवळ या थाच रचियत

नहत तर याचा यायाशी यापण

सबधही आह आपण ासाबल जरा मािहती

कन घऊ या आिण याचबरोबर

महाभारतकालीन जीवनाया काह पलकडही

नजर टाक या

महाभारताचा मळ थ जय हा आह जो

ासानी रचलला आह ( जय नाम

इितहासोऽयम) तो यानी आपला प शक

यायासिहत आपया ५ िशयाना सािगतला

यायापक वशपायन यान याच अजनाचा

नात जनमजय याला याया यात कथन

कल तहा याच प भारत अस झाल पढ

बयाच काळान जहा सत व सौती यानी

शौनकाद ऋषना याच कथन कल तहा

याच उपकथानकासह महाभारत अस प

झाल हणज महाभारताच मळ रचियता

ास ह आहत आपयाला या ासरिचत

रचनतन वत महष ास महाभारत-कथा

व तकालीन जनजीवन व था या सायाची

मािहती िमळत

ासाच एक नाव होत कणपायन

कणपायन ह याच मळ (खर) नाव नसणार

हणज याला आपण हली पाळयातल

नाव अस हणतो तस त नसणार

अयन हणज मण जाण चालण (जस

राम + अयन = रामायण) हली कणायन

कणायन अशी शीषक पतकाना दली जातात

यावन एखााला वाटल क अयन हा शद

चरासाठी जीवनासाठी वापरला जात

असल पण तस नाह ह आपण आा पािहलच

आह

कण हणज याम सावळा काळा पव

आपयाकड याम रगाला कमी लखत नसत

(ही गोया रगाला अिधक चागल लखायची जी

मनोवी आह ती साहिजकच इजानी

भारतावर कजा कयानतरची आह रायकत

या रगाच तो च असणार अशी ही

िडफटट

मनोवी असो तो

एक वगळाच िवषय

आह) दाशरथी राम

हा याम रगाचा

होता दवकनदन वासदव याला कण हच

नामािभधान ढ झालल आह तो सावळाच

होता याची याम घनयाम सावराअशी

नाव हच दाखवतात ौपदीच कणा ह एक

नाव आह तसच ासाया नावातील कण

आपल अनक दवही याम वणाच दाखवलल

असतात कवा िनया रगाच हणजच

दीीय याम वण

आता ह पायन मधील प हणज काय असाव

प हा शद ीप या शदा पासन उवलला

दसतो जस िविध ( हणज याय कायदा)

यापासन वध अवध ह शद तयार झालल

आहत दीन पासन दय तसच ह

अस हणतात क ासाचा जम झायावर

याना सयवतीन एक ीपावर ठवल होत

हणन यायासाठी पायन ही सा वापरली

गली पण तस असल तर मग याया नावातील

अयन चा सबध जोडला हात नाह मला

याया नावाचा अथ दसतो तो असा भारत ह

एक ीपकप आह ह आपयाला माहीतच आह

हणज पायन याचा अथ झाला ीप अथवा

ीपकपाच परमण करणारा

हणजच ासानी अस परमण कयानतर

याना कण-पायन हण लागल असावत

कणपायन ास याना वदास असही

हणतात ास हह ी कणपायन याच मळ

नाव नाह

खर हणज या ऋषया वदास या

नावावनच या नावाचा अथ प आह

शदकोश पहायची आवयकता नाह तरीही

आपण शका नको हणन याच सहाय घऊ या

ही एस आपट याची सकत-इिलश िडशनरी

ास या शदाचा अथ दत Separation into par ts Ana lys is Ar rangement Compilation An Arranger A Compiler

वद हा शद िवद या धातपासन (

यापदापासन) बनलला आह िवद हणज

जाणण वद हणज ान कवा पिव

learning (िशकवणउदबोधन) भारतीयाया

चा िवषय असलल (चार) वद याचा अथ

हाच आह

हणजच ासाना वदास हणतात त एक

तर वदाच पनसकलन करणार अशा अथान

[कवा पिव learning (िशकवणउदबोधन)

हणज वद याच ान असलल याच िवषण

करणार अशा अथान ] हटल गल असाव

महाभारतात ास हणतात कअहम वि

शको वि सजयो वि वा न वा ह वचन ज़री

ासाना क-याबल अिभत असल

तरी त याया वदक ानालाही िततक च लाग

पडत ासप शक हह ी अयत ानी होत

सजय याला ददी होती हणतात ( कारण

तो कावरील घटना दररोज़ धt रााला

सागत अस तस असो वा नसो पण सजय एक

सत होता हणजच सजयाला ासाइतक वद-

ान असण शय नाह ( यात मला याचा कवा

सत नामक तकालीन जनसमहाचा अिधप

करायचा नाहय पण सताच काय ह वदाच

सखोल ान िमळवण अस कधीच नहत )

यावन ासाया उ तीया ानाची

काहशी कपना यऊ शकत

ासानी वदाच वगकरण कल पनगठन कल

अस हणतात वदाचा काळ व ासाचा काळ

यायात खपच हणज अनक शतक -सहकाच

अतर होत यामळ वदाच पनसगठन करण

ासाना आवयक वाटल असाव आपण अस

एक मययगातल उदाहरण पा या ानर व

एकनाथ याया काळात २००-३०० वषाच

अतर आह यामळ एकनाथाया काळ मराठी

भाषचही वप ानरकालापा बदललल

होत यामळ एकनाथानी ानरीया

अतरगाला धा न लावता ितयातील पक

(प) काढन ितच शीकरण

कल यासाठी एकनाथाना या

ती उपलध झालया असणार

या ानरकालीन होया का

या Copy of Copy अशा

पतीया असणार व यात

नकलन काढणारान मळ

ानरकालीन शदाच या

नकलाकाराया काळात ढ

असललल प वापरलल असणार

इितहासाचाय राजवाड सागतात

क हली सव उपलध ानरी

ही एकनाथकालीन आह

( राजवाड याना व आणखी एका

गहथ ी माडगावकर यानाही

आनरीची जी त िमळालली

आह ती ानदवाया नतर ३०-

४० वषानी िलिखत त आह अस

हटल जात मा काह

सशोघकाना तस वाटत नाह )

वदाच पनवगीकरण करायच

हणज एकतर चारी वद

सपणपण पाठ असायला हवत

कारण यावळी लखनकलचा सार कमीच

होता आिण िलिखत पोया ताडप भजप

असा हलनरबल वतवर िलिहल जायच

यामळ तशा पोयाची सया कमीच असायची

आिण याना वारवार हाताळणही कठीणच पण

तस पाठ असणार लोक याकाळच काय

नतरया काळही होतच (आजही आहत)

िवदी िवदी चतवदी ही उपनाम (आडनाव)

हच दाखवतात दशथी अस याना हणत

असत (उदा रावण हा दशथी होता अस

हणतात) या दश (दहा) थामय चार वदाचा

समावश होताच थोडयात काय तर अगदी

खप नाह तरी बयाच जणाना वद पाठ असतील

पण वदाच वगकरण व पनसकलन करयासाठी

याहीपा फार अिधक ानाची आवयकता

आह तस नसत तर चतवदी असणाया लोकाना

वद-शमा अस काहीतरी नामािभधान िमळाल

नसत काय यातन ह पनगठनाच काम मौिखक

वपात करायच हणज तर महाकमकठीण

काम त ासानी साय कल यावन

ासाया अित- ानाची तसच

दीघकालीन माची खरी कपना यऊ शकत

परातन काळातील आणखी एका

ासाचा उलख यतो त हणज बादरायण

ास बादरायण ासाचही नाव आपयाला

परिचत आह कारण बादरायण सबध असा

वाचार आपयाला माहीत आह ( बादरायण

सबध याचा far-fetched हा अथ नतरया

काळात बनलला असावा जस कौटय च

नतरया काळात कौटय झाल कवा नाटक-

कादबयामधन िशवप सभाजी याच िवकत

अवातव िचण कल गल) मय हणज वदाच

पनवगकरण व पनसगठन करयासाठी िविवध

ऋचाच व ग उतायाच याया वय

िवषयाच व याया कयाच सबध जोडण

आवयक ठरत

कणपायन ास वगळ आिण

बादरायण ास वगळ क दोघही एकच

या बादरायण नावातही अयन

हणज मण आहच (बादर + अयन =

बादरायण ) बादर या शदाच एकान अिधक

अथ आहत जस क कापसाच झाड रशीम इ

पण आपयाला ससगत वाटणारा अथ आह

पाणी ( जाता जाता पाणी आिण ढग याचा

अनयसाधारण सबध आह सकतमय ढगाला

एक नाव आह ndash जल-द या पाणी व ढग याया

सबधातनच ाकत ( हदी ) मधील बादल

बदरा ह शद आल असणार ह उघड आह )

बादर हणज पाणी यावन

बादरायण याचा अथ होतो पायाच परमण

करणारा हणजच भारतीय ीपकपाच

समी मागान ( कवा समालगतया मागान)

परमण करणारा यावन कणपायन

ास व बादरायण ास ह एकच असा िनकष

िनघतो या एकवाला आणखी एक माण आह

ासप शकाचाय याना बादरायिण अस एक

नाव आह यावन त बादरायण याच प

आहत ह दसन यत या शकाचा उलख

महाभारताही दसतो व त थरचियता ास

याच प होत ासाच एक वचनही आपण वर

पािहलच आह िजथ शकाचा व याया ानाचा

प उलख आह अहम वि शको वि

यामळ यातनही कणपायन व

बादरायण याच एकव िस होत

lqldquokrdquok l~rdquo- ukbZdeaqcbZ

egkEcirc Okl] vkfk egkOgravekjr sok

dumldkkr

15

शवार द १२ जानवारी २०१८

(नतरया काळातही बादरायण होऊन

गल अस दसत पण त वगळ

िनाम व कवा उपाधी repeat

होण ही या काळातील एक सामाय गो होती

)

हणज बघा एवा ानी महा-ऋषीच खर

नाव ( पाळयातल मळ नाव ) आपयाला

माहीतच नाह ( महाभारतातील िनाम

तसच वद रामायण यातील नाम हा एका

वगया लखाचा िवषय आह याबलची चचा

ततास बाजला ठव या )

पण आपयाला ासाशी सबिधत जो मा

पहायचा आह तो पढच आह आिण तो फार

महवाचा आह

यातन आपयाला याकाळातील जनरीतची

काह कपना यऊ शकत

ास ह ऋिष होत ाण होत या ासाच

िपता होत पराशर ऋिष आिण माता होती

सयवती ही कोळीकया ती कमारका

असताना ासाचा जम झाला या

सयवतीच ास याया जमानतर काह

कालान हितनापरचा राजा शतन शातन

यायाशी ल झाल हणज भीम ह

सयवतीच साव प बनल व ास आिण

भीम ह साव भाऊ

कोणालाही असा पड शकतो क माता जर

कोळीण होती तर मग ास ह ाण कस

याच पीकरण अस क ासाचा िपता

पराशर हा ाण होता हणन ास ह

ाण ठरल भीम याचा िपता शतन हा

िय होता (भीमाची माता गगा िहच कल

काय हणायच ) हणन भीम ह िय

या काळी अनलोम-ितलोम िववाह होत

असत ( हणज पष एका वणाचा व ी अय

वणाची) अशा िववाहातन उप झालया

सतानाची कशी वण-वथा लावायची याच

िनयम बनलल होत एक सामािजक वथा

लावन दलली होती

मय-यगातल

वाळीत टाकण

कवा आज अगदी

२०ा-२१ा-

शतकातही तशा

कारचा िववाह

कयास

नातवाईकानी कवा

गावकयानी तो पष

आिण व ती ी याच

खन पाडण खप

पचायतीन यावर

िनणय दण Love

J e h a d असा

माहौल या काळ

वणाबाहर (आज

जातीबाहर) ल

कयास नहता या

दीन पािहयास

भारतीय समाज हा

काळाबरोबर पढ

जायाऐवजी गत

होयाऐवजी

ितगामी बनला

काय असा िवचार

मनात यतो

ासाचा जम कसा झाला सयवतीया

िपयाचा वसाय एक होता लोकाना होडीतन

नदीया एका तटावन पिलकडया तटावर

घऊन जाण अशीच एकदा सयवती पराशर

ऋषना होडीतन पलतीरी घऊन जात होती

सयवतीच ताय पान पराशर ऋिष

काममोिहत झाल व यानी ितथच सयवतीशी

समागम करयाची इछास गट कली व ितची

समती िमळायावर ितथच समागम कलाही

या समागमातन ासाचा जम झाला अथात

हा समागम ह गिपत नहत नाहतर ासाना

ाणव िमळालच नसत

( कतीन कौमायात जम दलया कणाच

जमरहय ग ठवल याच कारण ती

राजकया होती ह होत पण यामळ कणाया

आययाची कशी परवड झाली ह आपण

जाणतोच ासाची माता सयवती ही

घीवरकया असयामळ ितयावर कतीसारख

काह बधन नहत ह एकपरीन ासाच भायच

)

या पराशर ऋिष व सयवती याया

समागमाया िनिमान आपण ऋषिवषयी

जराशी general चचा क या

तमयामायासारया अनकाचा असा समज

असतो क ऋिष ह िनमही असत काम-ोधाद

षिपया पयाड गलल असत पण सवच ऋिष

अस नहत (नाहतर शकासारख पण वराय

याच अशासारख वचन अितवातच आल

नसत )

ऋषची अशी बरीच उदाहरण आहत कोणी

मोिहत होतो कणाच वीयखलन होत तर

कणाचा तपोभगही होतो िविमाचा असा

तपोभग कन याला काममोिहत करयासाठी

इान मनका या असरस घाडल होतव ती या

उशात सफलही झाली या समागमातन

शकतला िहचा जम झाला

असच आपयाला अनक ऋषी खप रागीटही

असलल आढळतात दवास तर रागीट हणन

िसच आहत याया कोपाला भलभल

घाबरत असत

आधीया काळातही आपयाला अस ऋिष

आढळतात

जमदी ऋषनीही आपला प परशराम याला

आपली पी व याची माता रणका िहच डोक

उडवायला सिगतल होत ( व यान त कलही)

अिहयचा पित ऋिष गौतम यान रागावन

ितला शाप दला व ितला िशळा बनवन टाकल

जरी पतीया दीन अिहयकडन अयोय कय

झाल होत तरी ितला सजा मा फार मोठी

िमळाली

याचा अथ एवढाच क यक ऋिष हणज

अित मानिसक व आयािमक पातळीवर

पोलली अस नसन ऋिष हणज

वतया मानिसक आिण आयािमक

उथानाचा य करणारी एक अशी खरी

परिथती होती

ासिपता पराशर हही ऋषीच होत हणज त

तपाद आचरण करत असणारच अशा ची

आयािमक गती झालली असायला हवी

वतया भावना वतच िवकार याया

तयात असायला हवत साधारण माणन जर

काममोिहत झाला तर त समज शकत कारण

सस ही माणसाची मलभत वी आह पण

तपोिनधी ऋषकडन तस वतन अपित नाह

पण पहा पराशर ह ानी ऋिष खर पण

यानाही लावयवती ी पान मोह झाला तो

यानी तथच ही कला आिण समागमही

नतर इतर नाहीच तर ितथ नौकतच कला

ानवतही कती खलनशील असतात

ासाच मोठपण ह क यानी वतया

जमाबलचाही उघडपण उलख कला

ास लहानपणापासनच मातपासन दर रािहल

व यानी तप आिण अययन कल पढ सयवती-

प िविचवीय याया िनपिक िनधनानतर

सयावतीन आपया सनाबरोबर िनयोगासाठी

ासाना पाचारण कल ासाया दीन त

िनयोग हणज आपण कलल कतपालनच होत

अिबक-अबािलका याया दीन याला एक

िभ अथ होता ती एक वगळीच कहाणी आह (

ितयावर चचा मी माया एक अय लखात

कलली आह)

ासाया या िनयोगानतर धतरा व पड (

आिण िवदर) याचा जम झाला धतरााच प

(दयधनाद कौरव) आिण पडच प (

यिधिराद पाडव) याची कथा सगयानाच

माहीत आह या चलत- भावायात रायावन

सघष िनमाण झाला यातन कावरील

महाभारतीय य झाल हणजच धतरा व पड

याया जमाला कारणीभत ठरलल याच

Biological Father ास याच िनयोग या

याला अयरीया कारणीभत झाल

ासानी जय थाया वपात महाभारताची

रचना तर कलीच पण कावरील

महाभारतीय यालाही त अशाकार

अयरीतीन कारणीभत ठरल

महाभारतात ऊव बाहो अशा कारचा ोक

आह याचा अथ आह क मी बा उच कन

ओरडतो आह पण कणीही माझ ऐकत नाह

जरी ह वाय कणाया तडी ासानी घातल

असल तरी तो ोक रचताना ासाया

मनातील आोशच बाहर पडला अस वाटत

मातया िवनतीला मान दऊन जो कवश

वाढायला ासानी िनयोगाार िनवाथपणान

मदत कली याचा एवढा िवनाश आिण

तकालीन भारतवषामधील िय सनानी व

सिनकाचा एवा मोा माणात िववस

याना पहावा लागला यान मोठ दभाय त

काय

dkyhu thoukps dkgh iSyw

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

13sok

dumldkkrशवार द १२ जानवारी २०१८

12

टम यवा कोकणात

रायगड िजातील मड

मधया जिजरा कयापासन काही

अतरावर समात छपती िशवाजी

महाराजानी बाधलया ा पदग

हणजच कासा कयाला िवशष

महव आह कला तसा छोटासाच

पण सहा बजानी य भम तटबदी

कयावर बयाच ठकाणी कमळाची

िच कोरलली दसतातया मड

गावाजवळ जिजरा सामराजगड

आिण कासा उफ पदग अस कल

आहतजिजरा कयाला पयाय आिण

िसीचा कायमचा बदोबत

करयासाठी हा कला उभारला गला

मा इितहासाची पान चाळयावर ह

व अधरच रािहल हणायला हव

मड गावातन राजपरीकड

जाणारा गाडी रता आहया

रयावरया खाडीलगत एकदरा गाव

आहया ठकाणान या कयात

बोटीन जाता यत दगात वश करताच

याची भता कळन यत कासा

कयाच दोन भाग आहत एक मय

कला आिण यासमोरील पडकोट

पडकोट मोठय़ा माणावर नामशष

होत आला आहपदगया पडकोटचा

विशपण कमळाया आकाराचा

भ बज दनच आपल ल वधन

घतो मय कयाची तटबदी मा

अजनही उमपक शाबत आह मय

दारासमोरील मोठा बज तग धन

उभा आह

पदग कयाया

बाधकामाच एक विश यथ

पहावयाला िमळत

तटबदीया दोन दगडामध चना

वापरलला आह गया साडतीनश

वषामध सागराया लाटाया

तडायान आिण खाया पायामळ

तटबदीचा दगड िझजन गला आह या

दगडाची झीज पाच त दहा

समीएवढी झाली आह तरीही दोन

दगडामधला चना अजनही शाबत

आह िशवकालीन बाधकामाच ह

विश आपयाला चकत करत

पडकोटामधील चौकोनी िवहीर

तोफा इमारतच अवशष पहायला

िमळतात

दगाच मयार पवकड तड

कन आह दाराया आतया बाजला

पहारकयायासाठी कलया दवडय़ा

आहत कयाया वशाराया दोन

बाजला दोन बज आहतया ३० फट

उच बजात तोफा ठवयासाठी झरोक

व जागोजागी जया आहत तसच

बाजया तटबदीत असलया जयाचा

व तोफाचा रोख वशारावर

आहवशाराया बाजया

दगडाया भतीतील दगड लाटाया

वायाया मायान िझजलल

आहतकयाया तटावर

जायासाठी पाययाचा मारगही आह

मधया भागामध ना जया वातच

अवशष पहायला िमळतात

काही काळ भारतातील

कटम ऑफसच एक कायालय यथ

थाटलल होत चारही बाजनी खार

पाणी असताना आतमध गोडय़ा

पायाची चार टाक कलली

दसतातकयाचा दया दरवाजा

आिण याच थापय पान परत नावन

फरायचतटबदीवन जिजरा आिण

सामराजगड कल दसतात मडचा

कनाराही उम दसतो

इितहास -

जजी-याया िसीचा

कोकण पीला उपव होत होता

याला आळा घालण आवयक होत

यासाठी िशवरायानी मडजवळ

सामराजगड बाधन िसीया

जिमनीवरील हालचालवर िनयण

आणल तर िसीया समावरील

हालचालना जरब बसिवयासाठी

महाराजानी मडजवळ समात

असलया कासा बटावर कला

बाधायचा िनणय घतला याचबरोबर

पाथरवट गवडी लोहार सतार याची

रवानगी कासा बटावर करयात आली

िह बातमी कळयावर तो

अवथ झाला कारण या कयामळ

याया समातील हालचालवर

मयादा यणार होया यान आरमार

घऊन चढाईची तयारी कली होती

परत महाराजानी िसीचा बदोबत

करयासाठी दयासारग दौलतखानची

आधीच नमणक कली होती कयाची

रसद परिवयाच काम भावळीच

सभदार िजवाजी िवनायक यायावर

सोपवली होती या कामात हयगय

झायाच कळताच महाराजानी १८

जानवारी १६५७ ला िजवाजी

िवनायक याना खरमरीत प िलन

याची कान उघडणी कली होती

िशवाजी महाराजाया मावयानी

रा दवस एक कन िसीशी लढत

लढत कयाची उभारणी कली

पदग च पिहल हवालदार हणन

िशवरायानी सभानजी मोिहत याची

िनवड कली इस १६७६ मय

मोरोपत पगळ याया नतवाखाली

फौज दऊन महाराजानी जजी-याची

मोहीम काढली या मोिहमत

मचावन तोफाचा मारा जजी-या

वर कला पण अपित परणाम साधला

नाही मग मोरोपत यानी जजी-याला

िशा लावयाची धाडसी योजना

आखली पदगावर काम करणा-या

अगारातील सोनकोयाया मखान

लाय पाटलान ह जबरदत आहान

वीकारल एका राी लाय पाटील

आपया ८-१० सहका-यासह पदग

मधन बाहर पडल अधाराचा फायदा

घत जजी-याया िपछाडीला जाऊन

तटाला दोरखडाया िशा लावया व

मोरो

पताया धारक-याची वाट पाहीत

रािहला पहाट फटायची वळ झाली

तरी सय आल नाही हा पान िनराश

मनान लाय पाटलान पदग गाठला

लाय पाटलाच ह धाडस पान िशवाजी

महाराजानी याना पालखीचा मान

दला पण दयात फरणाया

सोनकोयाना पालखीचा काय

उपयोग हणन लाय पाटलान नपण

पालखी नाकारली यावन महाराज

काय त समजल यानी मोरोपताना

एक नाव गलबत बाधन याच नाव

पालखी ठवन लाय पाटलाया

वाधीन करयास सािगतल

यािशवाय राजानी लाय पाटलास छी

व िनशाण व दया कनारीची

सरपाटीलक दली

सभाजी महाराजाया

कारकदत पदग वरायात होता

सभाजी महाराजाया मयनतरही

१६८० मय हा कला मरााया

तायात असयाचा उलख इजाया

पात िमळतो यानतर पदग

िसीया तायात गला मराठयानी

पशव काळात परत तो जकन घतला

मा याबाबत काही इितहास उपलध

नाही ऐितहािसक महव ा झालला

हा कला अजनही दलित आह

^iugravenqxZ d vAumlqjs LoIu---

sok

dumldkkr

14

शवार द १२ जानवारी २०१८

महाभारत ह महाका भारतीय सकतीचा

अिवभाय भाग आह महाभारताच मळ रिचत

ास महष आहत ह आपयाला माहीत

आहच ास ह कवळ या थाच रचियत

नहत तर याचा यायाशी यापण

सबधही आह आपण ासाबल जरा मािहती

कन घऊ या आिण याचबरोबर

महाभारतकालीन जीवनाया काह पलकडही

नजर टाक या

महाभारताचा मळ थ जय हा आह जो

ासानी रचलला आह ( जय नाम

इितहासोऽयम) तो यानी आपला प शक

यायासिहत आपया ५ िशयाना सािगतला

यायापक वशपायन यान याच अजनाचा

नात जनमजय याला याया यात कथन

कल तहा याच प भारत अस झाल पढ

बयाच काळान जहा सत व सौती यानी

शौनकाद ऋषना याच कथन कल तहा

याच उपकथानकासह महाभारत अस प

झाल हणज महाभारताच मळ रचियता

ास ह आहत आपयाला या ासरिचत

रचनतन वत महष ास महाभारत-कथा

व तकालीन जनजीवन व था या सायाची

मािहती िमळत

ासाच एक नाव होत कणपायन

कणपायन ह याच मळ (खर) नाव नसणार

हणज याला आपण हली पाळयातल

नाव अस हणतो तस त नसणार

अयन हणज मण जाण चालण (जस

राम + अयन = रामायण) हली कणायन

कणायन अशी शीषक पतकाना दली जातात

यावन एखााला वाटल क अयन हा शद

चरासाठी जीवनासाठी वापरला जात

असल पण तस नाह ह आपण आा पािहलच

आह

कण हणज याम सावळा काळा पव

आपयाकड याम रगाला कमी लखत नसत

(ही गोया रगाला अिधक चागल लखायची जी

मनोवी आह ती साहिजकच इजानी

भारतावर कजा कयानतरची आह रायकत

या रगाच तो च असणार अशी ही

िडफटट

मनोवी असो तो

एक वगळाच िवषय

आह) दाशरथी राम

हा याम रगाचा

होता दवकनदन वासदव याला कण हच

नामािभधान ढ झालल आह तो सावळाच

होता याची याम घनयाम सावराअशी

नाव हच दाखवतात ौपदीच कणा ह एक

नाव आह तसच ासाया नावातील कण

आपल अनक दवही याम वणाच दाखवलल

असतात कवा िनया रगाच हणजच

दीीय याम वण

आता ह पायन मधील प हणज काय असाव

प हा शद ीप या शदा पासन उवलला

दसतो जस िविध ( हणज याय कायदा)

यापासन वध अवध ह शद तयार झालल

आहत दीन पासन दय तसच ह

अस हणतात क ासाचा जम झायावर

याना सयवतीन एक ीपावर ठवल होत

हणन यायासाठी पायन ही सा वापरली

गली पण तस असल तर मग याया नावातील

अयन चा सबध जोडला हात नाह मला

याया नावाचा अथ दसतो तो असा भारत ह

एक ीपकप आह ह आपयाला माहीतच आह

हणज पायन याचा अथ झाला ीप अथवा

ीपकपाच परमण करणारा

हणजच ासानी अस परमण कयानतर

याना कण-पायन हण लागल असावत

कणपायन ास याना वदास असही

हणतात ास हह ी कणपायन याच मळ

नाव नाह

खर हणज या ऋषया वदास या

नावावनच या नावाचा अथ प आह

शदकोश पहायची आवयकता नाह तरीही

आपण शका नको हणन याच सहाय घऊ या

ही एस आपट याची सकत-इिलश िडशनरी

ास या शदाचा अथ दत Separation into par ts Ana lys is Ar rangement Compilation An Arranger A Compiler

वद हा शद िवद या धातपासन (

यापदापासन) बनलला आह िवद हणज

जाणण वद हणज ान कवा पिव

learning (िशकवणउदबोधन) भारतीयाया

चा िवषय असलल (चार) वद याचा अथ

हाच आह

हणजच ासाना वदास हणतात त एक

तर वदाच पनसकलन करणार अशा अथान

[कवा पिव learning (िशकवणउदबोधन)

हणज वद याच ान असलल याच िवषण

करणार अशा अथान ] हटल गल असाव

महाभारतात ास हणतात कअहम वि

शको वि सजयो वि वा न वा ह वचन ज़री

ासाना क-याबल अिभत असल

तरी त याया वदक ानालाही िततक च लाग

पडत ासप शक हह ी अयत ानी होत

सजय याला ददी होती हणतात ( कारण

तो कावरील घटना दररोज़ धt रााला

सागत अस तस असो वा नसो पण सजय एक

सत होता हणजच सजयाला ासाइतक वद-

ान असण शय नाह ( यात मला याचा कवा

सत नामक तकालीन जनसमहाचा अिधप

करायचा नाहय पण सताच काय ह वदाच

सखोल ान िमळवण अस कधीच नहत )

यावन ासाया उ तीया ानाची

काहशी कपना यऊ शकत

ासानी वदाच वगकरण कल पनगठन कल

अस हणतात वदाचा काळ व ासाचा काळ

यायात खपच हणज अनक शतक -सहकाच

अतर होत यामळ वदाच पनसगठन करण

ासाना आवयक वाटल असाव आपण अस

एक मययगातल उदाहरण पा या ानर व

एकनाथ याया काळात २००-३०० वषाच

अतर आह यामळ एकनाथाया काळ मराठी

भाषचही वप ानरकालापा बदललल

होत यामळ एकनाथानी ानरीया

अतरगाला धा न लावता ितयातील पक

(प) काढन ितच शीकरण

कल यासाठी एकनाथाना या

ती उपलध झालया असणार

या ानरकालीन होया का

या Copy of Copy अशा

पतीया असणार व यात

नकलन काढणारान मळ

ानरकालीन शदाच या

नकलाकाराया काळात ढ

असललल प वापरलल असणार

इितहासाचाय राजवाड सागतात

क हली सव उपलध ानरी

ही एकनाथकालीन आह

( राजवाड याना व आणखी एका

गहथ ी माडगावकर यानाही

आनरीची जी त िमळालली

आह ती ानदवाया नतर ३०-

४० वषानी िलिखत त आह अस

हटल जात मा काह

सशोघकाना तस वाटत नाह )

वदाच पनवगीकरण करायच

हणज एकतर चारी वद

सपणपण पाठ असायला हवत

कारण यावळी लखनकलचा सार कमीच

होता आिण िलिखत पोया ताडप भजप

असा हलनरबल वतवर िलिहल जायच

यामळ तशा पोयाची सया कमीच असायची

आिण याना वारवार हाताळणही कठीणच पण

तस पाठ असणार लोक याकाळच काय

नतरया काळही होतच (आजही आहत)

िवदी िवदी चतवदी ही उपनाम (आडनाव)

हच दाखवतात दशथी अस याना हणत

असत (उदा रावण हा दशथी होता अस

हणतात) या दश (दहा) थामय चार वदाचा

समावश होताच थोडयात काय तर अगदी

खप नाह तरी बयाच जणाना वद पाठ असतील

पण वदाच वगकरण व पनसकलन करयासाठी

याहीपा फार अिधक ानाची आवयकता

आह तस नसत तर चतवदी असणाया लोकाना

वद-शमा अस काहीतरी नामािभधान िमळाल

नसत काय यातन ह पनगठनाच काम मौिखक

वपात करायच हणज तर महाकमकठीण

काम त ासानी साय कल यावन

ासाया अित- ानाची तसच

दीघकालीन माची खरी कपना यऊ शकत

परातन काळातील आणखी एका

ासाचा उलख यतो त हणज बादरायण

ास बादरायण ासाचही नाव आपयाला

परिचत आह कारण बादरायण सबध असा

वाचार आपयाला माहीत आह ( बादरायण

सबध याचा far-fetched हा अथ नतरया

काळात बनलला असावा जस कौटय च

नतरया काळात कौटय झाल कवा नाटक-

कादबयामधन िशवप सभाजी याच िवकत

अवातव िचण कल गल) मय हणज वदाच

पनवगकरण व पनसगठन करयासाठी िविवध

ऋचाच व ग उतायाच याया वय

िवषयाच व याया कयाच सबध जोडण

आवयक ठरत

कणपायन ास वगळ आिण

बादरायण ास वगळ क दोघही एकच

या बादरायण नावातही अयन

हणज मण आहच (बादर + अयन =

बादरायण ) बादर या शदाच एकान अिधक

अथ आहत जस क कापसाच झाड रशीम इ

पण आपयाला ससगत वाटणारा अथ आह

पाणी ( जाता जाता पाणी आिण ढग याचा

अनयसाधारण सबध आह सकतमय ढगाला

एक नाव आह ndash जल-द या पाणी व ढग याया

सबधातनच ाकत ( हदी ) मधील बादल

बदरा ह शद आल असणार ह उघड आह )

बादर हणज पाणी यावन

बादरायण याचा अथ होतो पायाच परमण

करणारा हणजच भारतीय ीपकपाच

समी मागान ( कवा समालगतया मागान)

परमण करणारा यावन कणपायन

ास व बादरायण ास ह एकच असा िनकष

िनघतो या एकवाला आणखी एक माण आह

ासप शकाचाय याना बादरायिण अस एक

नाव आह यावन त बादरायण याच प

आहत ह दसन यत या शकाचा उलख

महाभारताही दसतो व त थरचियता ास

याच प होत ासाच एक वचनही आपण वर

पािहलच आह िजथ शकाचा व याया ानाचा

प उलख आह अहम वि शको वि

यामळ यातनही कणपायन व

बादरायण याच एकव िस होत

lqldquokrdquok l~rdquo- ukbZdeaqcbZ

egkEcirc Okl] vkfk egkOgravekjr sok

dumldkkr

15

शवार द १२ जानवारी २०१८

(नतरया काळातही बादरायण होऊन

गल अस दसत पण त वगळ

िनाम व कवा उपाधी repeat

होण ही या काळातील एक सामाय गो होती

)

हणज बघा एवा ानी महा-ऋषीच खर

नाव ( पाळयातल मळ नाव ) आपयाला

माहीतच नाह ( महाभारतातील िनाम

तसच वद रामायण यातील नाम हा एका

वगया लखाचा िवषय आह याबलची चचा

ततास बाजला ठव या )

पण आपयाला ासाशी सबिधत जो मा

पहायचा आह तो पढच आह आिण तो फार

महवाचा आह

यातन आपयाला याकाळातील जनरीतची

काह कपना यऊ शकत

ास ह ऋिष होत ाण होत या ासाच

िपता होत पराशर ऋिष आिण माता होती

सयवती ही कोळीकया ती कमारका

असताना ासाचा जम झाला या

सयवतीच ास याया जमानतर काह

कालान हितनापरचा राजा शतन शातन

यायाशी ल झाल हणज भीम ह

सयवतीच साव प बनल व ास आिण

भीम ह साव भाऊ

कोणालाही असा पड शकतो क माता जर

कोळीण होती तर मग ास ह ाण कस

याच पीकरण अस क ासाचा िपता

पराशर हा ाण होता हणन ास ह

ाण ठरल भीम याचा िपता शतन हा

िय होता (भीमाची माता गगा िहच कल

काय हणायच ) हणन भीम ह िय

या काळी अनलोम-ितलोम िववाह होत

असत ( हणज पष एका वणाचा व ी अय

वणाची) अशा िववाहातन उप झालया

सतानाची कशी वण-वथा लावायची याच

िनयम बनलल होत एक सामािजक वथा

लावन दलली होती

मय-यगातल

वाळीत टाकण

कवा आज अगदी

२०ा-२१ा-

शतकातही तशा

कारचा िववाह

कयास

नातवाईकानी कवा

गावकयानी तो पष

आिण व ती ी याच

खन पाडण खप

पचायतीन यावर

िनणय दण Love

J e h a d असा

माहौल या काळ

वणाबाहर (आज

जातीबाहर) ल

कयास नहता या

दीन पािहयास

भारतीय समाज हा

काळाबरोबर पढ

जायाऐवजी गत

होयाऐवजी

ितगामी बनला

काय असा िवचार

मनात यतो

ासाचा जम कसा झाला सयवतीया

िपयाचा वसाय एक होता लोकाना होडीतन

नदीया एका तटावन पिलकडया तटावर

घऊन जाण अशीच एकदा सयवती पराशर

ऋषना होडीतन पलतीरी घऊन जात होती

सयवतीच ताय पान पराशर ऋिष

काममोिहत झाल व यानी ितथच सयवतीशी

समागम करयाची इछास गट कली व ितची

समती िमळायावर ितथच समागम कलाही

या समागमातन ासाचा जम झाला अथात

हा समागम ह गिपत नहत नाहतर ासाना

ाणव िमळालच नसत

( कतीन कौमायात जम दलया कणाच

जमरहय ग ठवल याच कारण ती

राजकया होती ह होत पण यामळ कणाया

आययाची कशी परवड झाली ह आपण

जाणतोच ासाची माता सयवती ही

घीवरकया असयामळ ितयावर कतीसारख

काह बधन नहत ह एकपरीन ासाच भायच

)

या पराशर ऋिष व सयवती याया

समागमाया िनिमान आपण ऋषिवषयी

जराशी general चचा क या

तमयामायासारया अनकाचा असा समज

असतो क ऋिष ह िनमही असत काम-ोधाद

षिपया पयाड गलल असत पण सवच ऋिष

अस नहत (नाहतर शकासारख पण वराय

याच अशासारख वचन अितवातच आल

नसत )

ऋषची अशी बरीच उदाहरण आहत कोणी

मोिहत होतो कणाच वीयखलन होत तर

कणाचा तपोभगही होतो िविमाचा असा

तपोभग कन याला काममोिहत करयासाठी

इान मनका या असरस घाडल होतव ती या

उशात सफलही झाली या समागमातन

शकतला िहचा जम झाला

असच आपयाला अनक ऋषी खप रागीटही

असलल आढळतात दवास तर रागीट हणन

िसच आहत याया कोपाला भलभल

घाबरत असत

आधीया काळातही आपयाला अस ऋिष

आढळतात

जमदी ऋषनीही आपला प परशराम याला

आपली पी व याची माता रणका िहच डोक

उडवायला सिगतल होत ( व यान त कलही)

अिहयचा पित ऋिष गौतम यान रागावन

ितला शाप दला व ितला िशळा बनवन टाकल

जरी पतीया दीन अिहयकडन अयोय कय

झाल होत तरी ितला सजा मा फार मोठी

िमळाली

याचा अथ एवढाच क यक ऋिष हणज

अित मानिसक व आयािमक पातळीवर

पोलली अस नसन ऋिष हणज

वतया मानिसक आिण आयािमक

उथानाचा य करणारी एक अशी खरी

परिथती होती

ासिपता पराशर हही ऋषीच होत हणज त

तपाद आचरण करत असणारच अशा ची

आयािमक गती झालली असायला हवी

वतया भावना वतच िवकार याया

तयात असायला हवत साधारण माणन जर

काममोिहत झाला तर त समज शकत कारण

सस ही माणसाची मलभत वी आह पण

तपोिनधी ऋषकडन तस वतन अपित नाह

पण पहा पराशर ह ानी ऋिष खर पण

यानाही लावयवती ी पान मोह झाला तो

यानी तथच ही कला आिण समागमही

नतर इतर नाहीच तर ितथ नौकतच कला

ानवतही कती खलनशील असतात

ासाच मोठपण ह क यानी वतया

जमाबलचाही उघडपण उलख कला

ास लहानपणापासनच मातपासन दर रािहल

व यानी तप आिण अययन कल पढ सयवती-

प िविचवीय याया िनपिक िनधनानतर

सयावतीन आपया सनाबरोबर िनयोगासाठी

ासाना पाचारण कल ासाया दीन त

िनयोग हणज आपण कलल कतपालनच होत

अिबक-अबािलका याया दीन याला एक

िभ अथ होता ती एक वगळीच कहाणी आह (

ितयावर चचा मी माया एक अय लखात

कलली आह)

ासाया या िनयोगानतर धतरा व पड (

आिण िवदर) याचा जम झाला धतरााच प

(दयधनाद कौरव) आिण पडच प (

यिधिराद पाडव) याची कथा सगयानाच

माहीत आह या चलत- भावायात रायावन

सघष िनमाण झाला यातन कावरील

महाभारतीय य झाल हणजच धतरा व पड

याया जमाला कारणीभत ठरलल याच

Biological Father ास याच िनयोग या

याला अयरीया कारणीभत झाल

ासानी जय थाया वपात महाभारताची

रचना तर कलीच पण कावरील

महाभारतीय यालाही त अशाकार

अयरीतीन कारणीभत ठरल

महाभारतात ऊव बाहो अशा कारचा ोक

आह याचा अथ आह क मी बा उच कन

ओरडतो आह पण कणीही माझ ऐकत नाह

जरी ह वाय कणाया तडी ासानी घातल

असल तरी तो ोक रचताना ासाया

मनातील आोशच बाहर पडला अस वाटत

मातया िवनतीला मान दऊन जो कवश

वाढायला ासानी िनयोगाार िनवाथपणान

मदत कली याचा एवढा िवनाश आिण

तकालीन भारतवषामधील िय सनानी व

सिनकाचा एवा मोा माणात िववस

याना पहावा लागला यान मोठ दभाय त

काय

dkyhu thoukps dkgh iSyw

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

14

शवार द १२ जानवारी २०१८

महाभारत ह महाका भारतीय सकतीचा

अिवभाय भाग आह महाभारताच मळ रिचत

ास महष आहत ह आपयाला माहीत

आहच ास ह कवळ या थाच रचियत

नहत तर याचा यायाशी यापण

सबधही आह आपण ासाबल जरा मािहती

कन घऊ या आिण याचबरोबर

महाभारतकालीन जीवनाया काह पलकडही

नजर टाक या

महाभारताचा मळ थ जय हा आह जो

ासानी रचलला आह ( जय नाम

इितहासोऽयम) तो यानी आपला प शक

यायासिहत आपया ५ िशयाना सािगतला

यायापक वशपायन यान याच अजनाचा

नात जनमजय याला याया यात कथन

कल तहा याच प भारत अस झाल पढ

बयाच काळान जहा सत व सौती यानी

शौनकाद ऋषना याच कथन कल तहा

याच उपकथानकासह महाभारत अस प

झाल हणज महाभारताच मळ रचियता

ास ह आहत आपयाला या ासरिचत

रचनतन वत महष ास महाभारत-कथा

व तकालीन जनजीवन व था या सायाची

मािहती िमळत

ासाच एक नाव होत कणपायन

कणपायन ह याच मळ (खर) नाव नसणार

हणज याला आपण हली पाळयातल

नाव अस हणतो तस त नसणार

अयन हणज मण जाण चालण (जस

राम + अयन = रामायण) हली कणायन

कणायन अशी शीषक पतकाना दली जातात

यावन एखााला वाटल क अयन हा शद

चरासाठी जीवनासाठी वापरला जात

असल पण तस नाह ह आपण आा पािहलच

आह

कण हणज याम सावळा काळा पव

आपयाकड याम रगाला कमी लखत नसत

(ही गोया रगाला अिधक चागल लखायची जी

मनोवी आह ती साहिजकच इजानी

भारतावर कजा कयानतरची आह रायकत

या रगाच तो च असणार अशी ही

िडफटट

मनोवी असो तो

एक वगळाच िवषय

आह) दाशरथी राम

हा याम रगाचा

होता दवकनदन वासदव याला कण हच

नामािभधान ढ झालल आह तो सावळाच

होता याची याम घनयाम सावराअशी

नाव हच दाखवतात ौपदीच कणा ह एक

नाव आह तसच ासाया नावातील कण

आपल अनक दवही याम वणाच दाखवलल

असतात कवा िनया रगाच हणजच

दीीय याम वण

आता ह पायन मधील प हणज काय असाव

प हा शद ीप या शदा पासन उवलला

दसतो जस िविध ( हणज याय कायदा)

यापासन वध अवध ह शद तयार झालल

आहत दीन पासन दय तसच ह

अस हणतात क ासाचा जम झायावर

याना सयवतीन एक ीपावर ठवल होत

हणन यायासाठी पायन ही सा वापरली

गली पण तस असल तर मग याया नावातील

अयन चा सबध जोडला हात नाह मला

याया नावाचा अथ दसतो तो असा भारत ह

एक ीपकप आह ह आपयाला माहीतच आह

हणज पायन याचा अथ झाला ीप अथवा

ीपकपाच परमण करणारा

हणजच ासानी अस परमण कयानतर

याना कण-पायन हण लागल असावत

कणपायन ास याना वदास असही

हणतात ास हह ी कणपायन याच मळ

नाव नाह

खर हणज या ऋषया वदास या

नावावनच या नावाचा अथ प आह

शदकोश पहायची आवयकता नाह तरीही

आपण शका नको हणन याच सहाय घऊ या

ही एस आपट याची सकत-इिलश िडशनरी

ास या शदाचा अथ दत Separation into par ts Ana lys is Ar rangement Compilation An Arranger A Compiler

वद हा शद िवद या धातपासन (

यापदापासन) बनलला आह िवद हणज

जाणण वद हणज ान कवा पिव

learning (िशकवणउदबोधन) भारतीयाया

चा िवषय असलल (चार) वद याचा अथ

हाच आह

हणजच ासाना वदास हणतात त एक

तर वदाच पनसकलन करणार अशा अथान

[कवा पिव learning (िशकवणउदबोधन)

हणज वद याच ान असलल याच िवषण

करणार अशा अथान ] हटल गल असाव

महाभारतात ास हणतात कअहम वि

शको वि सजयो वि वा न वा ह वचन ज़री

ासाना क-याबल अिभत असल

तरी त याया वदक ानालाही िततक च लाग

पडत ासप शक हह ी अयत ानी होत

सजय याला ददी होती हणतात ( कारण

तो कावरील घटना दररोज़ धt रााला

सागत अस तस असो वा नसो पण सजय एक

सत होता हणजच सजयाला ासाइतक वद-

ान असण शय नाह ( यात मला याचा कवा

सत नामक तकालीन जनसमहाचा अिधप

करायचा नाहय पण सताच काय ह वदाच

सखोल ान िमळवण अस कधीच नहत )

यावन ासाया उ तीया ानाची

काहशी कपना यऊ शकत

ासानी वदाच वगकरण कल पनगठन कल

अस हणतात वदाचा काळ व ासाचा काळ

यायात खपच हणज अनक शतक -सहकाच

अतर होत यामळ वदाच पनसगठन करण

ासाना आवयक वाटल असाव आपण अस

एक मययगातल उदाहरण पा या ानर व

एकनाथ याया काळात २००-३०० वषाच

अतर आह यामळ एकनाथाया काळ मराठी

भाषचही वप ानरकालापा बदललल

होत यामळ एकनाथानी ानरीया

अतरगाला धा न लावता ितयातील पक

(प) काढन ितच शीकरण

कल यासाठी एकनाथाना या

ती उपलध झालया असणार

या ानरकालीन होया का

या Copy of Copy अशा

पतीया असणार व यात

नकलन काढणारान मळ

ानरकालीन शदाच या

नकलाकाराया काळात ढ

असललल प वापरलल असणार

इितहासाचाय राजवाड सागतात

क हली सव उपलध ानरी

ही एकनाथकालीन आह

( राजवाड याना व आणखी एका

गहथ ी माडगावकर यानाही

आनरीची जी त िमळालली

आह ती ानदवाया नतर ३०-

४० वषानी िलिखत त आह अस

हटल जात मा काह

सशोघकाना तस वाटत नाह )

वदाच पनवगीकरण करायच

हणज एकतर चारी वद

सपणपण पाठ असायला हवत

कारण यावळी लखनकलचा सार कमीच

होता आिण िलिखत पोया ताडप भजप

असा हलनरबल वतवर िलिहल जायच

यामळ तशा पोयाची सया कमीच असायची

आिण याना वारवार हाताळणही कठीणच पण

तस पाठ असणार लोक याकाळच काय

नतरया काळही होतच (आजही आहत)

िवदी िवदी चतवदी ही उपनाम (आडनाव)

हच दाखवतात दशथी अस याना हणत

असत (उदा रावण हा दशथी होता अस

हणतात) या दश (दहा) थामय चार वदाचा

समावश होताच थोडयात काय तर अगदी

खप नाह तरी बयाच जणाना वद पाठ असतील

पण वदाच वगकरण व पनसकलन करयासाठी

याहीपा फार अिधक ानाची आवयकता

आह तस नसत तर चतवदी असणाया लोकाना

वद-शमा अस काहीतरी नामािभधान िमळाल

नसत काय यातन ह पनगठनाच काम मौिखक

वपात करायच हणज तर महाकमकठीण

काम त ासानी साय कल यावन

ासाया अित- ानाची तसच

दीघकालीन माची खरी कपना यऊ शकत

परातन काळातील आणखी एका

ासाचा उलख यतो त हणज बादरायण

ास बादरायण ासाचही नाव आपयाला

परिचत आह कारण बादरायण सबध असा

वाचार आपयाला माहीत आह ( बादरायण

सबध याचा far-fetched हा अथ नतरया

काळात बनलला असावा जस कौटय च

नतरया काळात कौटय झाल कवा नाटक-

कादबयामधन िशवप सभाजी याच िवकत

अवातव िचण कल गल) मय हणज वदाच

पनवगकरण व पनसगठन करयासाठी िविवध

ऋचाच व ग उतायाच याया वय

िवषयाच व याया कयाच सबध जोडण

आवयक ठरत

कणपायन ास वगळ आिण

बादरायण ास वगळ क दोघही एकच

या बादरायण नावातही अयन

हणज मण आहच (बादर + अयन =

बादरायण ) बादर या शदाच एकान अिधक

अथ आहत जस क कापसाच झाड रशीम इ

पण आपयाला ससगत वाटणारा अथ आह

पाणी ( जाता जाता पाणी आिण ढग याचा

अनयसाधारण सबध आह सकतमय ढगाला

एक नाव आह ndash जल-द या पाणी व ढग याया

सबधातनच ाकत ( हदी ) मधील बादल

बदरा ह शद आल असणार ह उघड आह )

बादर हणज पाणी यावन

बादरायण याचा अथ होतो पायाच परमण

करणारा हणजच भारतीय ीपकपाच

समी मागान ( कवा समालगतया मागान)

परमण करणारा यावन कणपायन

ास व बादरायण ास ह एकच असा िनकष

िनघतो या एकवाला आणखी एक माण आह

ासप शकाचाय याना बादरायिण अस एक

नाव आह यावन त बादरायण याच प

आहत ह दसन यत या शकाचा उलख

महाभारताही दसतो व त थरचियता ास

याच प होत ासाच एक वचनही आपण वर

पािहलच आह िजथ शकाचा व याया ानाचा

प उलख आह अहम वि शको वि

यामळ यातनही कणपायन व

बादरायण याच एकव िस होत

lqldquokrdquok l~rdquo- ukbZdeaqcbZ

egkEcirc Okl] vkfk egkOgravekjr sok

dumldkkr

15

शवार द १२ जानवारी २०१८

(नतरया काळातही बादरायण होऊन

गल अस दसत पण त वगळ

िनाम व कवा उपाधी repeat

होण ही या काळातील एक सामाय गो होती

)

हणज बघा एवा ानी महा-ऋषीच खर

नाव ( पाळयातल मळ नाव ) आपयाला

माहीतच नाह ( महाभारतातील िनाम

तसच वद रामायण यातील नाम हा एका

वगया लखाचा िवषय आह याबलची चचा

ततास बाजला ठव या )

पण आपयाला ासाशी सबिधत जो मा

पहायचा आह तो पढच आह आिण तो फार

महवाचा आह

यातन आपयाला याकाळातील जनरीतची

काह कपना यऊ शकत

ास ह ऋिष होत ाण होत या ासाच

िपता होत पराशर ऋिष आिण माता होती

सयवती ही कोळीकया ती कमारका

असताना ासाचा जम झाला या

सयवतीच ास याया जमानतर काह

कालान हितनापरचा राजा शतन शातन

यायाशी ल झाल हणज भीम ह

सयवतीच साव प बनल व ास आिण

भीम ह साव भाऊ

कोणालाही असा पड शकतो क माता जर

कोळीण होती तर मग ास ह ाण कस

याच पीकरण अस क ासाचा िपता

पराशर हा ाण होता हणन ास ह

ाण ठरल भीम याचा िपता शतन हा

िय होता (भीमाची माता गगा िहच कल

काय हणायच ) हणन भीम ह िय

या काळी अनलोम-ितलोम िववाह होत

असत ( हणज पष एका वणाचा व ी अय

वणाची) अशा िववाहातन उप झालया

सतानाची कशी वण-वथा लावायची याच

िनयम बनलल होत एक सामािजक वथा

लावन दलली होती

मय-यगातल

वाळीत टाकण

कवा आज अगदी

२०ा-२१ा-

शतकातही तशा

कारचा िववाह

कयास

नातवाईकानी कवा

गावकयानी तो पष

आिण व ती ी याच

खन पाडण खप

पचायतीन यावर

िनणय दण Love

J e h a d असा

माहौल या काळ

वणाबाहर (आज

जातीबाहर) ल

कयास नहता या

दीन पािहयास

भारतीय समाज हा

काळाबरोबर पढ

जायाऐवजी गत

होयाऐवजी

ितगामी बनला

काय असा िवचार

मनात यतो

ासाचा जम कसा झाला सयवतीया

िपयाचा वसाय एक होता लोकाना होडीतन

नदीया एका तटावन पिलकडया तटावर

घऊन जाण अशीच एकदा सयवती पराशर

ऋषना होडीतन पलतीरी घऊन जात होती

सयवतीच ताय पान पराशर ऋिष

काममोिहत झाल व यानी ितथच सयवतीशी

समागम करयाची इछास गट कली व ितची

समती िमळायावर ितथच समागम कलाही

या समागमातन ासाचा जम झाला अथात

हा समागम ह गिपत नहत नाहतर ासाना

ाणव िमळालच नसत

( कतीन कौमायात जम दलया कणाच

जमरहय ग ठवल याच कारण ती

राजकया होती ह होत पण यामळ कणाया

आययाची कशी परवड झाली ह आपण

जाणतोच ासाची माता सयवती ही

घीवरकया असयामळ ितयावर कतीसारख

काह बधन नहत ह एकपरीन ासाच भायच

)

या पराशर ऋिष व सयवती याया

समागमाया िनिमान आपण ऋषिवषयी

जराशी general चचा क या

तमयामायासारया अनकाचा असा समज

असतो क ऋिष ह िनमही असत काम-ोधाद

षिपया पयाड गलल असत पण सवच ऋिष

अस नहत (नाहतर शकासारख पण वराय

याच अशासारख वचन अितवातच आल

नसत )

ऋषची अशी बरीच उदाहरण आहत कोणी

मोिहत होतो कणाच वीयखलन होत तर

कणाचा तपोभगही होतो िविमाचा असा

तपोभग कन याला काममोिहत करयासाठी

इान मनका या असरस घाडल होतव ती या

उशात सफलही झाली या समागमातन

शकतला िहचा जम झाला

असच आपयाला अनक ऋषी खप रागीटही

असलल आढळतात दवास तर रागीट हणन

िसच आहत याया कोपाला भलभल

घाबरत असत

आधीया काळातही आपयाला अस ऋिष

आढळतात

जमदी ऋषनीही आपला प परशराम याला

आपली पी व याची माता रणका िहच डोक

उडवायला सिगतल होत ( व यान त कलही)

अिहयचा पित ऋिष गौतम यान रागावन

ितला शाप दला व ितला िशळा बनवन टाकल

जरी पतीया दीन अिहयकडन अयोय कय

झाल होत तरी ितला सजा मा फार मोठी

िमळाली

याचा अथ एवढाच क यक ऋिष हणज

अित मानिसक व आयािमक पातळीवर

पोलली अस नसन ऋिष हणज

वतया मानिसक आिण आयािमक

उथानाचा य करणारी एक अशी खरी

परिथती होती

ासिपता पराशर हही ऋषीच होत हणज त

तपाद आचरण करत असणारच अशा ची

आयािमक गती झालली असायला हवी

वतया भावना वतच िवकार याया

तयात असायला हवत साधारण माणन जर

काममोिहत झाला तर त समज शकत कारण

सस ही माणसाची मलभत वी आह पण

तपोिनधी ऋषकडन तस वतन अपित नाह

पण पहा पराशर ह ानी ऋिष खर पण

यानाही लावयवती ी पान मोह झाला तो

यानी तथच ही कला आिण समागमही

नतर इतर नाहीच तर ितथ नौकतच कला

ानवतही कती खलनशील असतात

ासाच मोठपण ह क यानी वतया

जमाबलचाही उघडपण उलख कला

ास लहानपणापासनच मातपासन दर रािहल

व यानी तप आिण अययन कल पढ सयवती-

प िविचवीय याया िनपिक िनधनानतर

सयावतीन आपया सनाबरोबर िनयोगासाठी

ासाना पाचारण कल ासाया दीन त

िनयोग हणज आपण कलल कतपालनच होत

अिबक-अबािलका याया दीन याला एक

िभ अथ होता ती एक वगळीच कहाणी आह (

ितयावर चचा मी माया एक अय लखात

कलली आह)

ासाया या िनयोगानतर धतरा व पड (

आिण िवदर) याचा जम झाला धतरााच प

(दयधनाद कौरव) आिण पडच प (

यिधिराद पाडव) याची कथा सगयानाच

माहीत आह या चलत- भावायात रायावन

सघष िनमाण झाला यातन कावरील

महाभारतीय य झाल हणजच धतरा व पड

याया जमाला कारणीभत ठरलल याच

Biological Father ास याच िनयोग या

याला अयरीया कारणीभत झाल

ासानी जय थाया वपात महाभारताची

रचना तर कलीच पण कावरील

महाभारतीय यालाही त अशाकार

अयरीतीन कारणीभत ठरल

महाभारतात ऊव बाहो अशा कारचा ोक

आह याचा अथ आह क मी बा उच कन

ओरडतो आह पण कणीही माझ ऐकत नाह

जरी ह वाय कणाया तडी ासानी घातल

असल तरी तो ोक रचताना ासाया

मनातील आोशच बाहर पडला अस वाटत

मातया िवनतीला मान दऊन जो कवश

वाढायला ासानी िनयोगाार िनवाथपणान

मदत कली याचा एवढा िवनाश आिण

तकालीन भारतवषामधील िय सनानी व

सिनकाचा एवा मोा माणात िववस

याना पहावा लागला यान मोठ दभाय त

काय

dkyhu thoukps dkgh iSyw

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

16

lsquoवाट पान नयन सया थकल रऽऽ

अस हणयाची पाळी आणणारी गलाबी

थडी दोन दवसापवच दारी यऊन ठाकली

गल दोन मिहन थडीचा पाच नहता

कालपासनच जरा जरा झबतो गारवा अस

हायला लागल आिण थडीया आगमनाया

आशा आब मोहरागत पलवन आया आिण

तडातन नकळत हाळी आली थडी आली

रऽऽ ( अगदी गगा आली र

अगणीटाईलमाण)

कारण थडी हा माझा तसा लाडका

ऋत अगदी बालपणापासनच याची

आमची दोती पवया काळी आमया

बालपणी थडी दवाळीतच अगदी

चावदसादवशीच यऊन ठपकायची

दातावर दात आपटत उटण लावत लटपटया

पायान आहाला कारीट फोडाव लागत अस

यावळी कारीटपी नरकासर थडीनच

अधमला झालला असायचा फ याचा

शवट करयाच काम आमची थडीन

गारठलली टाच करायची एवढी कडायाची

थडी अगदी ऑटोबरपासनच असायची

एवढी हवा श होती आता अलीकड थडीच

रशनग झाल आह मागणी तसा परवठा होऊ

शकत नाही ह सव आपलच क तव

थडी माझा शाळासोबती याची

आिण आमची ओळख शाळत जातानाच

पायवाटन हायची यावळी लोकल

बोडाया शाळा दबार पतीन भरायया

सकाळी आिण दपारी दपारया वळी

गजपासन िवायापयत सगळय़ाना घरी

मतपक झोपायला िमळत अस सव कस

सशगात ना लासची घाई ना माकाची

चढाओढ ना करअरचा

पव िहवाळय़ाया

दवसात गारवा

दणयात पडलला

असायचा आिण हाता-यानी रता साफ कन

रयावर शकोटय़ा पटिवलया असायया

िखशात भाजलया शगा आिण रयात

पटलया सव शकोटना भटी दत दत शाळत

जाण हायच शाळत रोज जाताना मज िव

यती नाना अस हटल जायच आमया या

ससधी हणजच िव पयायान शाळत

पोहोचायला अथात िवलब हायचा पिहली

घटा अथात चकायची

थडीची ती खािसयत शाळत गयावर उशीर

झाला हणन डोयावर दर घऊन शाळला

फरी मारयाची गजची िशा यात

िखशातया शगा हमखास खाली पडायया

याचा घमघमीत वास गजया नाकात

िशरायचा ाथनया वळी यानी शगा

आणया असतील यानी या िनमटपण आिण

ामािणकपण गजया टबलावर ठवयाच

गजच शाही फमान िखशातया सव

शगाचा खिजना गजया टबलावर ठवताना

दख हायच आपली सगळी थावर जगम

मालमा जमा होताना ती थडीही डोळय़ात

पाणी आणायची यानतर गजी आहाला

आवार सफाईला पाठवायच आही या थडीत

आवार सफाई कन यईतो टबलावरील

भाजलया शगाची टरफल झालली असायची

गजया धोतराचा सोगा दखील याया

वछ चह-यावर आही वगात ययापव

फरलला असायचा नतर आही गऽऽ ा

ग िवण ऽऽ हा ाथनचा ोक स करायचो

साात ा आिण

िवणला ज जमल

नाही त आमया

गजनी कन

दाखिवलल असायच णाधात शगाच

टरफलात पातर कारण त दखील शाळत

लाबवन आपया घन सकाळी चालत

यायच यानाही थडी बजार कन सोडायची

एवढा थडीचा अमल असायचा यावळी

आमया गजया अगातही लोकमाय

टळकाच बळ आलल असायच मी शगा

खाया नाहीत मी टरफल उचलणार नाही

आहाला ह सगळ सचायच पण आमच शदच

थडीमळ कठाशी हरवन जायच एवढा

असायचा थडीचा दबदबा

पावसाळा ऋत धरणीला

नवसजीवनी दतो ितया अगावर मखमली

शाल पाघरतो याचमाण िहवाळा दखील

यक ािणमााला नवसजीवनी दतो आिण

याया िमवावर मखमली शालही

पाघरतो थडीचा मोसम आला क गावोगावी

मदरात साजर होणार जोसव दवाया

जा शकोटी कायम सहली वनभोजन

गवळदव दवाची िविवध वाषक गरमा गरम

डाळप सारवलया खळय़ावर रगणा-या

टफनी आदी पारपरक हभोजन आिण

हसमलन पार पडतात यामळ तन आिण

मन जोडली जातात गलाबी थडीचा एक

वगळाच भाव सव ािणमाावर पडत

असतो आमया बालपणी झीला मालपकर

दशावतारात थडीवर आधारलल अिभनय गीत

साकार करायचा पौष मिहयातील बोच-या

थडीच परणाम आपया अिभनय कौशयान

रिसक कासमोर साकार कन टाळय़ा

िमळवायया

आला पसाचा हयना पसाचा

हयना थडी ग वाजत फार ऽऽ थडी ग वाजत

फारऽऽ

पौष मिहयातील थडीच आिण

यामळ शरीर आकडण काकडण आदच

िविवध कार झीला मालपकर कन

दाखवायचा खडखड लाड भाजलया शगा

आिण गोळय़ाची भजी आदचा खराक चघळत

चघळत आबालव आनद लटायचो यामळ

थडी आणखीनच रगतदार हायची

याच काळात सातवीत असताना

सावत मातरानी काऊट गाईड कार

शाळत आणला सावत मातर असा काही स

करायच क आहाला बडन पॉवल वाटायच

याचा शकोटीचा कायम या थडीया

दवसात आणखीनच रग भरायचा राी

सवाना शाळया पटागणावर घऊन शकोटी

पटिवली जायची वाला जशा उफाळती ही

ाथना यानतर

आच-याचा हातारा शकोटीला आला

आच-याचा हातारा हाता-याची

बायको शकोटीला आली

ही नावाची गफण करणार गीत थडी

गलाबी कन टाकायची

थडीया दवसातील सहलीची

धामधम वनभोजनाच तादळ जमिवण

गवळदवाची वगणी गोळा करण सारवलया

खळय़ातील टफनी थडी रगतदार कन

टाकायची

माघ मिहयात तर थडी िशगला

पोहोचलली असायची आमया

िशमगोसवात नाचणारा

भाऊ अपराज नहमी

हणायचा

माघात वाचान तरच

िशमगो नाचान

एवढी जबरदत थडी

आता थडीच काही खर नाही

जशी महागाई आता कमी होण

नाही तशीच गलाबी थडीही

पहा यण नाही सव

वाढलली वाहनाची सया ती

चोवीस तास ओकत असलली

िवषारी वायची धरकाडी

यामळ िनसगचच बदलन

गल याला जबाबदार

आपणच आहोत

पण काल पहा थडी

डोकाव लागली बालपणीया

सव थडगार पडलया

आठवणी उबदार झाया आिण

पहा माझी लखणी सरसावली

आिण सहज काप-या हातान

पाढ-यावर काळ झाल

थडी आली रऽऽऽ

शवार द १२ जानवारी २०१८

lqjsrsquok Bkdwj

FakMhr FakMkowu tkow sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

17

टम यवा कोकणात

सम कनार असोत कवा थड हवची

ठकाण हा तर पयटन आिण फरायला

जायासाठी पिहया पसतीचा पयाय आह मा

अभयारय आपयाला िनसगाया जवळ घऊन

जातात किम जगयातन जरा वगळा आनद

दतात असच एक ठकाण हणज रायगड

िजातील फणसाड अभयारय फणसाड आिण

कनकरचा फरफटका मारताना आपण

िनसगाया कशीत हरवन जातो इथन माग

फरताना पहा पहा यावस वाटत

अभयारय हटयावर आपया काही

धारणा असतात अलीकडया काळात पयटन

फोफावयामळ यक सीत आपयाला

ताडोबा काहा गीर िजम कॉबट अशी काही

अभयारयाची नाव आिण ितथल बर-वाईट

अनभव पाठ झालल असतात िवशषतः

साया काळात ितथ उसळणारी पयटकाची

जा दलालाकडन होणारी लटालट वाघ-सह

दाखवयाया नावाखाली चालणारी फसविगरी

अशा अनक गोी कानावर यतात काही चागल

अनभवही असतात पण अनकदा गदया आिण

अित ावसाियक पणाया ासापायी अशा

चागया अनभवाचा आनद परसा िमळतच नाही

अभयारय पहायला खप धाडस लागत आिण

वगळी दीही लागत असही काही समज

असतात या सगया समजाना फाटा दणार

सम तरीही ावसाियकपणाचा पश न

झालल एक अभयारय कोकणात आह याच

नाव फणसाड

रायगड

िजातया मड आिण

रोहा या दोन तालयामय

या अभयारयाचा पसारा

आह बारिशव काशीद

िचकनी नादगाव मजगाव

वळात कोकबन सपगाव

अशा अडतीस गावानी त

वढलल आह फणसाडला

जायच तर रोहा कवा

अिलबागन जाता यत

सपगाव या गावातच अभयारयाच वशार

आह बाहन पाहायला गल तर अभयारयाचा

कठलाही बडजाव कवा आकषकपणा दसत नाही

मा थोड आत डोकावन पािहल तर

वशाराजवळच एका मोकया जागत चौथर

उभ कन बाधलल तब आिण एक बदत रट

हाउस आपल ल वधन घत याच ठकाणी

पयटकाची राहयाची सोय होत वशारापासन

आतला हा गद झाडीचा परसर आपल मन जकन

घतो

पयटकासाठी तबिनवास

वातयपव काळात फणसाड अभयारयाच

मड-जिजरा सथानाच राखीव िशकार होत

सथानाच नवाब िसी याया मालकच

िशकारथळ हणन या परसराचा वापर होत अस

जगलाच आिण पशपयाच रण करयासाठी

राय सरकारन १९८६मय ह जगल अभयारय

हणन घोिषत कल यानतर याचा हळहळ

िवकास झाला या

जगलात पानझडी

शक वन आिण

िनसदाहरत आिण

सदाहरत वन आढळन

यतात इथ पपळ

साग आवळा सपण

िशसव कदब कळम

अजनी सावर िशवण

करज लोखडी खवस

अस समार ७१८

कारच व आढळन

यतात गारबीची महाकाय वल यथ असन या

वलीला चार फट लाबीया शगा लागलया

आढळन यतात यािशवाय अनक कारया औषधी

वनपतीही यथ आढळतात अभयारयात ३०

पाणथळ जागा आहत याना गाण अस नाव आह

इथ पी आिण ाणी याच िनरीण करयासाठी

छोा जागाही आहत सगयाच ठकाणया

जागा फारशा चागया अवथत रािहलया

नाहीत पण नशीब बलवर असल तर अनक

ाणी पी दीस पडतात

या जगलात जीप कवा बदत

गाानी फरयाची था कमी आह कारण इथ

द आिण गाानी यया-जायासारख सोयीच

रत जात नाहीत यापा पायी कवा

बलगाडीन फरयाची मजा वगळीच आह पहाट

कवा सयाकाळी बलगाडीन जगलात जाऊन

एखाा ठकाणी िनवातपण डरा टाकन बसता

यत पायी जायाची तयारी असल तरी तशी

परवानगी िमळत अथात एकान जायाऐवजी

गटान जाण अिधक यकर

महारााच मानिचह असलला शक

(जायट िरल) हा ाणी गाणाजवळील

सदाहरत जगलात पाहायला िमळतो यािशवाय

िबबट साबर भकर लालतडी माकड िपसोरी

काळमाजर कोहा खवया माजर जवादा आदी

१६ जातया सतन ायाच इथ वात आह

अथात ह ाणी दसयासाठी नशीब जोरावर हव

ह मा खर ाणी दसल नाहीत तरी पी खप

दसतात दाट वझाडीत मोर रानकबडा

चकाी िहरवी कबतर नीलिगरी कबतर

कापसी िशा सपगड काळा गड शडी गड

ाणी घार करपोपट वडा राघ घबड जगली

पगळा जगली रातवा ताबट दलवाला सतार

चडोल कोतवाल भगराज नारद बलबल शपी

नीळकठ िगधाड वगय नतक पावशा अशा

१४२ जातच पी पाहायला िमळतात ाणी

पी दसल तर ठीकच नाही तर नसत जगल

अनभवण हासा एक सम करणारा अनभव

आह

िनवासासाठीया तबमय गाापासन

सगळी सिवधा आह लास हाउसमय राहयाचा

अनभव तर वगळाच आपापया सोयीनसार

आपयाला िनवासाची वथा िनवडता यत

थािनक बचत गटाया मदतीन चालवलया

भोजनगहामय जवणाचीही उम सोय होत

उहायाया दवसात थािनक कोकणी मवाही

चाखता यतो सगयात मय हणज

समकनायापासन जवळच असनही या

अभयारयात दाट झाडीमळ कायम आहाददायक

वातावरण असत कोकणातया दमट हवामानाचा

आिण घामाचा इथ फारसा ास होत नाही

कनकर अिलबागपासन १३

कलोमीटरवर असलया कनकराची वारीही

करण या एकाच सहलीत शय आह ी

कनकरचा डगर चढन जायासाठी समार ७५०

पायया आहत पाययापयत गाडी जात पण

ितथन मा चालतच जाव लागत अथात

विथत बाधलया पायया आिण गद झाडीचा

रता असयामळ उहाचा फार ास होत नाही

वाटत िवातीच काही टपही आहत

पाययाया आजबाजया गद झाडीत भरपर

फोटोसशनची हौसही भागवता ययासारखी आह

पाणी बरोबर यायला हवच पण मय काही

ठकाणी पायाची सोयही आह हा डगर चढताना

दिणकड सागरगडचा डगर आिण पिमकड

अरबी सम अस नयनरय दय दसत

कनकराच मय मदर ाचीन असन याची

उची ५४ फट आह मधोमध कड आह

शजारीच माती मदर बलराम-कण मदरही

आहत दवळाच बाधकाम यादव घरायातील राज

रामदव याया कारकदत झाल आह

फणसाडपासन जवळच अिलबाग

काशीद आी नागाव अस िस समकनार

आहत ितथ भट दऊन सयाकाळी अभयारयात

मामाला परत ययाचा पयायही िनवडता यतो

माडापोफळीया बनानी सजलल रवदाडा गावही

इथन जवळच आह

फणसाडला जायासाठी मबईन

अिलबागमाग आिण पयान तािहणीमाग रोहा

आिण रोान फणसाडला पोहोचता यत

अभयारयाया वशारापयत गाडी जाऊ शकत

मड आिण रोहा यथन एसटी बसचीही सोय आह

मा याची सया मयादत आह

शवार द १२ जानवारी २०१८

QsjQVdk QklkM vOgravekjkpk

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

आज इतक वष झाल आरण आह

सरकार सगया बाबतीत सवलती दतय

तरीही त अजनही िशकत नाहीत फकटया

सवलतवर मा करतात कमी माक पडन

सा याना सहज नोकया भटतात याना जरा

काही बोलल क ऍोिसटीची धमक दतात

याना माज आलाय त नालायकच आहत

सायाच आरणच काढन यायला हव आता

कोणी जातीपाती पाळत नाही ना मग कशाला

हवय आरण अशी वाय तथाकिथत

सिशित आिण वतःला उवणय वगर

समजणाया लोकाया खाजगी चचामय

बयाचदा यतात

अशावळी या लोकाना काय बोलाव

याच उर सचत नाही यात सवचजण

दिलताना इतर मागासवगय लोकाना

गलामीत ठवयाया मानिसकतच असतील

असही नाही कारण बयाचदा वयिक

जीवनात शाळा-कॉलजची फ भरताना

नोकरीसाठी अज करताना पधा परीा

दताना वगर आरणामळ आपयावर अयाय

झायाची भावना मनात कठ तरी घर कन

बसलली असत अयासात बरोबरीचा कवा

थोडासा कमी शार असलला आपला

िमसा फ जातीच सटफकट दाखवन

सहज चागया कॉलजला ऍडिमशन िमळवतो

आिण पढ जाऊन सरकारी नोकरी दखील

पटकवतो याच वडील सरकारी नोकरीत

कामाला घरची सबा डोयावर यणारी

आिण तरीही याची फ माफ मा आपली

घरची परिथती बताची तरीही सगी कज

काढन भरावी लागणारी भरमसाठ फ अस

अनक अनभव कधी वतःच तर कधी दसयाच

ऐकलल कळत नकळत आरण आिण त याना

आपल श बनवन टाकतात हळहळ वतःया

अपयशालासा त आिण आरणच कस

जबाबदार आह असा यिवाद आपण

करायला लागतो ह एक भयाण सामािजक

वातव समोर यत आह यातन जातीय तढ

दवसदवस वाढतच जातय आिण बाहर

पडायचा माग मा दसत नाहीय

अमरका सघ रायामय एककाळी

कणवणय लोक गलामिगरीत जीवन जगत

होत अाहम लकन यानी गलामिगरी न

करयासाठी जहा ताव सादर कला तहा

याला िवरोध करणाया रायासोबत

अमरकला यादवी याला सामोर जाव

लागलशवटी ३१जानवारी १८६५रोजी १३

ा घटनादतीन अमरकतन गलामिगरी

कायदशीररया हपार करयात आली

नानच वातय अनभवणाया कणवणय

लोकाची अवथा खपच िबकट झाली आधी त

कोणाचीतरी मालमा हणन कमान सरित

होत कामासाठी िजवत राहावत हणन तरी

याया खायािपयाची आिण राहयाची

सोय होती रातोरात िमळालया वातयान

ही जगयाची सरितता त अचानक गमावन

बसल अया या भाबावलया अवथत नमक

काय कराव हा यायासमोर होता चड

गरबी थावर मालमा सोडाच राहायला

साधी घर नाहीत िशण नसयान मोलमजरी

सोडन इतर काम िमळायची सोय नाही

कमान वतन कवा कामगार सरण कायद

नसयान जवळपास फकटची कलली मजरी

आिण यातन िमळालला

तटपजा पगार

पोसायला भलमोठ कटब

अशा अनक समया

याया समोर आ वासन

उया ठाकया जर

गरबी ही एकमव समया असती तर ती सहज

सोडिवण शय होत अलाबामा सारया

सघरायामय बसय गौरवणय लोकसा

गरीबच होत वगान फोफावणाया औोिगक

ातीमय नान अमरकया आयाला

यणाया लोकानासा झटपट ीमत

होयासाठी असय सधी उपलध होया पण

कणवणय लोक ह जमतःच मदबी असतात

अयत अवछ असतात जनावरामाण

घाणीत राहतात रोगराई पसरवतात

मारामाया करतात दा व इतर सन

करतात र असतात आळशी असतात अस

अनक समज गोया कातडीया लोकामय होत

गलामिगरीच समथन करयासाठी यरोिपयन व

अमरकया समाजवथत कणवणय

लोकाना अयत हीन दजाच मनयवत ाणी

ठरवणार तवान िनमाण झाल ह आकन

कणवणय हणज बायबलमधया नोहाचा प

हामच वशज आहत याला याच वशज

गलामीत जगतील असा ाप दला होता असा

यिवाद वतःला कर धामक हणिवणार

िती धममातड करत होत जवशा हणत

कणवणय वशात बिमा आिण नितकता

परशी िवकिसत झालली नाही तर डॉटर

हणत क ह लोक घाणीत राहतात हणन

साथीच रोग पसरवतात थोडयात याया

गलामिगरीच कारण त वतः आिण याचा

कणवणच होता वषानवष समाजात खोलवर

जलया या सगया गरसमजामळ

कायदशीररया वत झालया कणवणय

लोकाना गोर लोक यायात िमसळन घत नसत

आिण याना नोकया दखील नाकारया जात

असत कणवणय लोकाना गोयाया

हॉटलमय दकानात शाळत बीचवर इयादी

ठकाणी वश दला जात नहता सव सामाय

गोया लोकाया मनात याया बल

एककारची घणा होती ९जल १८६८रोजी

१४ा घटना दतीन वणाया आधारावर

नोकया कवा समान नागरी ह नाकारयाया

िवरोधात कायदा अमरकन ससदत मजर

करयात आला तरीही या परिथती फारसा

बदल झाला नाही मळातच असलली गरबी

आिण सातयान समाजात वावरताना

भदभावाची वागणक यामळ फार कमी

कणवणय लोक उिशण घऊ शकत आिण

यातलीही मोजकच लोक बयापक नोकया

िमळव शकत ितथही याना कळत नकळत

साप भावनच वागवल जायच कारण

समाजात खोलवर जलया समजती अस कायद

कन णाधात नाहीया होण शयच नहत

१८८०-९०या दशकात हळहळ घडायला

लागलली परिथती २०ा शतकाया

मयानतरही फारशी बदलली नहती लनॉन

कग नावाया एका कणवणय िवाथाला

१९५८मय िमिसिसपी िवािपठान वश

नाकारला यािव यान कोटात दावा दाखल

कयावर कोटान याला जबरदतीन वाया

इिपतळात भरती कल (आपयाकडच रोिहत

वमलाच उदाहरण

इथ आठवयािशवाय

राहत नाही)

यावळी जज

हणाला होता

कणवणय

िवायान िमिसिसपी िवािपठात वश

िमळवयाचा िवचार करण हणज श

वडपणाच आह यादवी यामय

गलामिगरीया बाजन लढलया सघरायामय

गलामिगरी कायान सपिवयावर दखील

छोाशा कारणावन कणवणयाना मरपयत

मारहाण करण िजवतपणीच जाळन मारण

यता-जाता टोमण मारण या गोी सामाय

समजया जात असत धनदाडया गोयाया या

अयाचाराया िवरोधात दाद मागयाची

दखील सोय नहती कणवणय आिण

गौरवणय लोकामय लच नह तर शारीरक

सबध ठवयास दखील अमरकन समाजात

अघोिषत मनाई होती अशी ल करणाया

लोकाना एककार सामािजक बिहकाराला

तड ाव लाग ३ फवारी १८७०रोजी

१५ा घटना दतीन कणवणयाना ौढ

मतदानाचा दला खरा पण याची भावी

अमलबजावणी होत नहती १९५४-१९६८

दरयान माटन यथर कग (यिनअर) याया

नतवाखाली तबल १५ वष लढा दयानतर

कणवणयाना समान नागरी ह िमळाल १६व

रााय अाहम लकन यानी इसवीसन

१८६५ ला गलामिगरीतन म कयानतर एक

कणवणय ४४वा रााय बराक ओबामाया

पान २००९साली िमळाला हणज १४४वष

हा लढा चालच होता आजही तो सच आह

२७ फवारी २०१६रोजी एका कणवणयाला

पोिलसानी गोया घातयावर उटाहा सघ

रायात उसळलली दगल पाहता आजही ही

समया पणतः सटली नाही हच दसत

तलनन भारतामय जासाक राय

लाग झायावर वीकारलल आरण ९०या

दशकात मडल आयोगाया आधार इतर

मागासवगय समाज घटकाना दलल आरण

पाहता अजनही आपयाला बराच टपा

गाठायचा आह ह जाणवत ऍोिसटीया

वारवार घडणाया घटना पाहता जातीभद

आजही िततकाच ती आह याची जाणीव होत

कारण उयापया ६०-७० वषामय हजारो

वषापासन घडलली मानिसकता बदल शकत

नाही

आज भारतभर आजवर वतःला

उवणय समजणार अनक जातच लोक िशण

सवलती आिण सरकारी नोकयामय आरण

मागयासाठी समोर यत आहत पण मळ

समयकड यातन दल होत आह २०११या

आकडवारीनसार भारतात क व रायातील

िमळन एकण सरकारी-िनमसरकारी नोकयाची

सया समार १ कोटी ७५ लाख इतक आह तर

खाजगी व सावजिनक ात समार २ कोटी ८९

लाख नोकया उपलध आहत सरकारी

नोकयापक ६०-७० नोकया अिधकारी

कवा कारकनी दजाया आहत यातया समार

२२ इतया थमणी ३३ ितीयणी

६६८ ततीयणी आिण २७२ चतथणी

दजाची पद आहत अनसिचत जातना १५

आिण अनसिचत जमातना ७५ आरण

असताना आजही थमणी अिधकारामय

अनसिचत जातीच लोक कवळ १० जागावर

भरल जातात तर चतथणी कारकन पदामय

मा समार २२ जागावर अनसिचत जातीच

लोक भरती होतात एकण सरकारी नोकयापक

३०-४० सफाईकामगार मजर यासारया

समाजात हलया दजाया समजया जाणाया

आहत या पदावर मा आजही बसय लोक

अनसिचत जाती व जमातमधील आहत अशा

पदामधील कवळ मकादम सदय पदावरच इतर

जातच लोक आहत २००० सालया

जनगणननसार ४५-५० अनसिचत जाती-

जमातीच लोक आजही दार रषखाली जीवन

जगतात तर दारय रषखालील तथाकिथत

उवणयाच माण कवळ १० आह

उोगधद दकानदारी व इतर वसाय शती

यातही अनसिचत जाती-जमातया लोकाच

माण नगय आह ह सामािजक वातव िवचार

करायला लावणार आह आरणान नोकरीत

सधी िमळालया लोकाना दखील अनकदा

अपमानापद वागणक दली जात दनदन

वहारात िमसळन न घण घरगती कायमाला

बोलवयाच टाळण यातन सहकमचारी जातीची

जाणीव सातयान कन दत असतात साधी

गो असत दोन समान गणवच लोक आहत

आिण जागा मा एकच आह यावळी बढती

कोणाला ायची असा िनमाण झायावर

वरया पदावर बसलल लोक वजातीिहत

बघतात आजही बताश उणी अिधकारी

तथाकिथत उवणय आहत िवशषतः आजही

ाणाला ाहण धाजण असतो तस इतर

जातमय जातीिहताला ाधाय इतक दल

जात नाही ही गो तहाला बका िशणसथा

इयाद खाजगी कवा िनमसरकारी अथापनात

कषान जाणवत या सथा या या िविश

जातची मदारी आिण एककार रोजगार हमी

योजना बनया आहत आजवरचा हा अनभव

पाहता यावर उपाय हणन बढतीमय आरण

आह

एकबाजला उवणय लोकायात

आरणामळ मागासवगय लोकाबाबत िनमाण

होत असलला असतोष आिण यातन उफाळन

यणारा ष तर दसया बाजला सामािजक

यायाची कपना सयात उतरवायला कवळ

अशतः यशवी झालल आरण पाहता यावर

गभीरपण चतन करायला हव

सवच जातया गणवत िवायाना

योय सधी उपलध होयासाठी सवच

नागरकासाठी पणतः मोफत िशण आिण

रोजगाराया कवा िशणाया सधीसाठी

सारखी कमान गणवा अट ह उपाय तातडीन

अमलात आणायला हवत एकण उपलध

अनारित व आरित जागापक ६० जागा

या या वगातील आथक दबल घटकाना

ाधायमान दण ही सधारणा आरण

पतीत होण अपित आह सामािजक बोधन

चळवळी षआधारत बनयापासन रोखण ह

सा एक फार मोठ आहान आपयासमोर आह

त नालायकच आहत ही मानिसकता

बदलयासाठी सतिलत सािहय िनमाण करण

आिण दनदन वहारात याच आचरण या

दोहीही गोी हायला हात तरच कमी

होयाऐवजी वाढत चाललली सामािजक दरी

आपण भन काढ शक

sok

dumldkkr

19

शवार द १२ जानवारी २०१८

^rs ukykdp vkgsrvfldquordquoumld ekGh

iquml

समाजातील यक वग वा दश

आपापया इितहासाचा गव करीत असतो

कोणाचा इितहास हा क थानी भरलला

असतो तरीही तो या िवि इितहासाला

गौरवािवत मानीत असतो कोणाचा

इितहास हा कपट नीतीन भरलला असतो

अशा इितहासाला काही लोक आदश

इितहासाच लबल लावीत असतात

समाजातील एक वग अशा इितहासाची

पनरावी करयाच व बघत असतो गत

इितहासात काही पष िनमाण झालत क

याया िवचारामळ सामािजक वथा व

मानवी जीवन नरकयातनाच क बनलली

होत अस िवनाश पष सदा आज याच

आदश बनलल आहत आजया वतमान

काळात ज लोक अशा इितहासाला व िवनाश

पषाना आपला आदश व गव मानन ती

समाजवथा परत आणयाच य करीत

असतील तर या लोकाना लोकशाही

समानता व मानवता िवरोधीच हटल

पािहजत याना समानतची भीती वाटत

असत समानतया तवामळ आपयाला

िमळालला िवशष दजा जायाची भीती वाटत

असत अशा अहकारी लोकाया मदमय

जातीतच बीज ठासन भरलल असत या

िवचारधारच लोक कधीच बसयाक

नसतात परत अपसयया परिथतीतही

त मजबत व ताकदवार असतात यायाकड

ससाधनतच भाडार असत जाती तया

आधावर समाजाया िविवधागी भागावर

याच वचव असत याच आधार त

बसयाक लोकाना गलाम बनवीत असतात

धम धमशा आिण परपरा ह याच सवात

मोठ हयार असत धम व याया परपरा

याच त वतला चालक व मालक समजत

असतात

आजया वािनक व सय नागरक

समाजाया काळात अशा दमनकारी व

कथानी भरलया इितहासापासन उसािहत

होयापा या इितहासाला िवसरण व

काळाया ओघात याला फकन दयातच

खरी समजदारी असली पािहज आिण ना

इितहासाया नविनमाणाची कास धरली

पािहजत वातिवकत आपया गड व

बलाकारी आजोबाची कोण आठवण

काढतो अशा आजोबाया िनशानीला

पढया िपा िवमतीत टाकत असतात

हाच का दमनकारी इितहासाला लाग

होतो अशा इितहासाच िवमरण झाललच

बर असत परत भारतातील ाणवग

आपया ताकदीया जोरावर अशा

इितहासाला बजनाया मनात अिधकािधक

खोलवर जिवयाच य करतो

समाजाचा दसरा एक आरसा सदा

असतो गौरवािवत इितहास आिण

महापषाचा कवळ आिण कवळ गव करीत

असतात गव करयातच त समाधान व

धयता मानीत असतात महापषाया

समानतावादी िवचाराना व नितक

मयासमोर याना आकाश ठगण वाटत

असत याया महान िवचाराना कवळ

भाषनापरत मयादत ठवन पजयात कडन

ठवयाची याची धारणा

बनलली असत परत याया

महान िवचारावर चालण

याना फार अवघड वाटत

असत महापषाया

िवचारावर आधारत ना ातीची योत

याना पटवावीशी वाटत नाही ह काम फार

अवघड आह महापषाच िवचार हणज

वतला फकर बनिवयाचा कारखाना

समजत असतात पढया िपाया जीवनाचा

िवचार न करता कवळ वतमानाचा िवचार

करीत असतात यामळ महापषाया

िवचारातील इितहास रचयाचा त कधी

िवचारच करीत नाहीत कवळ आपसातच

भाडण करीत बसन आिण त मोठा क मी

यातच त आपल भिवय दावणीला लावीत

असतात महापषाया अनयायीवापा त

भ बनलल दसतात ह भ याना कवळ

जयती व पतयात बदत कन ठवीत

असतात कवळ छापील व पोपटपछी

िवचारानी इितहास िनमाण होत नाही तर

िवचाराना वाही व कायवण करन गरजच

असत कााया कपणावन चाल करीतच

नवाती घडत असत

वर चचलया दोही परपर

िवचारधारा भारतात अितवात आहत दोही

िवचारधारच वागण आपापया बाज

माडताना दसतात यापक एक मजबत तर

दसरी कमजोर एक िवचारधारा दसयाया

घरात घसन मारयाची मता ठवत तर दसरी

गटबाजीया िवकलागतमळ आपया

बचावाची िवकलागतमळ ितला पािहलया

काठीचा सहारा यावा लागतो कमजोरतमळ

एकाला न होण अपरहाय असत एक प

आह िवचारधारा कधीही कमजोर नसत तर

अनयायी वगाया िनियतमळ ती कमजोर

बनत असत इितहासात वशालीया िलछवी

लोकाचा पराभव हा उदाहरणाया वपात

बिघतला पािहज लीवी लोकाया

गटबाजीपणामळ व आपया िवचाराना

ितलाजली दयामळ अजातशन आपया

नीतीन वशाली राय न कल वशालीया

लीछवी लोकाच ह उदाहरण कवळ

भाषनापरतच मयादत रािहल आह परत या

उदाहरणान मा कती कधीच िशकिवली नाही

वर मी भारतातील दोन मय िवचारधाराचा

उलख कला आह यापक एक राीय

वयसवक सघ परकत हगडवार ndash

गोळवलकर िवचारधारा तर दसरी फल

परयार आबडकरादी िवचारधारा हगडवार

ndashगोळवलकर िवचारधारला मयत सघीय

िवचारधारा अस हणतात राीय वयसवक

सघ एक मखौटाधारी सघटना आह ही सघटना

लोकाया समोर बोलत एक परत याची कती

मा दसरीच असत लोकाना मामय ठवण

हा ितचा गणधम आह समानतया िवपरीत

िवषमता हा सघाचा आवडता िसात

भारतीय लोकाना ा व अधदया गतत

गतवन ठवण हा िसाताचा एक बद असन त

नहमी कथाना व कपरपराना गौरवािवत

करीत असतात सघ (आरएसस) पराण

धमशा व मयावर आधारत

चातवयवथा आिण

िवषम समाजवथच

पनीवन क बघतो

आह ाहणाना भारतीय

धमवथच मालक व

ईराचा जिमनीवरील दवा बनव बघत आहत

आजया परिथतीमय सघ ही

भारतातील सवशशाली सघटना आह

लोकसयचा माणात ाहण ही कवळ ५

टपाही कमी असणारी जमात परत ितन

भारतातील ८५ ट लोकसयवर आपल

वचव थािपत कल आह भारतीय

समाजवथच आहीच कवळ एकमव मालक

आहोत असा याचा दावा व अहभाव असतो

इतर धमाना त आपली शाखा समजत असतात

सघाया शाखत जाणार आजची बालक ह

उाची समाजवथा आपया हटरन

चालवतील हा भारतीय लोकशाहीसाठी फार

मोठा धोका आह त भारताचा नवा इितहास

घडव इिछत नाहीत तर हजारो वषापवया

सनातन धमाच पनीवन याना अिभत

आह

तर दसरीकड बसयाक समाज हा

जाती जाती मय िवभािजत आह यक

जातीया लोकाना वाटत असत क आपण

याया पा उ जातीच आहोत यक जाती

ा िवषमता व असमानतया ठोकरी खात

असतात परत यातच तो वतला आनदी

समजन बफ जीवन जगत असतो याच

बसय समाजातील महामा फल िबरसा

मडा महामा बसवर रामसामी परयार

आिण बाबासाहब आबडकर या महापषानी

गलामीची जाणीव कन दली होती

िवषमतावादी वथिवद यानी बड

पकारल होत यानी धमशा जाळली आिण

तथाकिथत दवाया मयाना चौकात आणन

बदडवल यानी सािगतल ह आमया

गलामीच ितक आहत यामळ या

तीकानाच थम न करावयास हव याची

यानी वतपासनच सवात कन ातीचा

िबगल वाजिवला होता या महापषानी

िवचारधारा दया िववकवाद िशकिवला

िवानाया तकातन समीा व चतन करन

िशकिवल यानी धमाया दलालापासन

सावधान राहयाच आवाहन कल यानी

धमशा पड आिण परपरा याया दलदलीत

न फसयाच आवाहन कल होत

बाबासाहब आबडकरानी तर दशाच

सिवधान िलन ना ातीची बीज परली

बसयान समाजाला घटनारा याच ह व

अिधकार िमळवन दल परत या महापषाच

अनयायी याया िवचाराया ित हताश

झालल दसतात त आपापसातच िवभािजत

असलल दसतात आपापली शरणथळ शोधत

कोणी कास मय कोणी भाजपा मय तर

कोणी िशवसनमय जातात आपया

समाजाया होटबकया जोरावर याना

समय बसिवतात त समाज व इतर

पामधील दलालाच काम करीत असतात

महापषानी चाल कलया चळवळीच भिवय

या दलालाया हातात कस काय सरित

राहील काहीजण तर कायद बनिवणाया

ससदमय जावन जोक कन इतराना

हसिवयाच काम करीत असतात जस क

नतक मजयात आपया नाचगायान

जमलयाना खश करीत असत काही जन सपण

पाच वष तडाला कलप लावयातगत ससदत

बसलल असतात काय अस लोक फल

आबडकरी चळवळीच नतव करयास लायक

व सम असतात सिवधान दनाया

सदभात ससदतील चचत सहभागी होत शरद

यादव काय हणाल त लात ठवयासारख

आह त हणाल ldquoम इस चचा म सामील नही

होना चाहता था मझ लगा था यहा बठ दिलत

और आदवासी समाजक लोक कछ बोलग

अपन समाज क समया दख और दद सदन क

सामन रखग लकन सबक सब अपन मािलक स

डर ए ह अगर कछ बोल तो अगल इलशनम

मरा टकट न कट जाय ऐस गलाम लोग अपन

समाज का भिवय कस बना पाएग इन लोगो

क वजहस इही क समाज क लोगो क हालात

भयावह हो चक हrdquo

पशाना हरिवणाया भीमा

कोरगावया यदाबाबत गव कला जातो

बाबासाहब िनयनमान जावन या

बहादराना सलाम करीत असत बाबासाहब

आबडकरानी यातनच रणा घवन िताती

कली परत आज भीमा कोरगावया यदाचा

गव करणार कवळ या इितहासाचा गव

करतात परत रणा घत नवा इितहास िनमाण

करयाच याया यानी मनी यत नसत त या

इितहासाला कवळ भाषणापरत मयादत ठव

इिछतात मारकावर माथा टकयान काहीच

साय होत नाही तर या मारकापासन व

याया चारीयातन रणा घत यद जकन

नवा इितहास रचावा लागतो बाबासाहब

हणत बकया कबाचा कोणीही बळी दतो

सहाचा कोणीही दत नाही हणन तही सह

बणा असा सदश त दतात

गटातटात िवभािजत लोकाच हाल

वशालीया लीछवी लोकासारखच होत

असतात या लोकाना ५० वष झाल तरी

आपला नता िनवडता यत नाही अस लोक

काय महापषाया िवचाराच वाहक बनन

याची व साकार क शकतील

गटातटाया नयासोबत वाहत जाणार लोक

नवा इितहास घडव शकत नाही तर त आपया

जीवनाया अतापयत आपला पसा र आिण

वळ बरबाद करीत असतात गटबाज नयाना

डडा लावणारच ातीच वाहक बन शकतात

हणन इितहासाचा गौरव करा परत याचा

साधन हणन उपयोग करणही िशकल

पािहजत तहाच नवा इितहास घडवन

महापषाच खर अनयायी हणन वतची

ओळख जगाला दाखव शकता अयथा आपया

खबीन व नीतीन शना व याया तीकाना

आपया पोटात सामावन घत न करयाची

मता राखणारा राीय वयसवक सघ

दरवाया समोर उभा ठाकन आहच आज

सघाया टजवर जायासाठी हपापलल व

सघीय लोकाना आवतन दवन घरात घणाया

आबडकरी भाची लगबग बिघतली क

पढया इितहासाच पान कस असल याची

कपनाच भयावह वाटत

sok

dumldkkr

18

शवार द १२ जानवारी २०१८

ckiw jkAringrukxiwj

bfrgklkpk dk xoZ uok bfrgkl rj jpk

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

टम यवा कोकणात

कोकण हा कनारपीचा आिण

नसगक दा अयत सरित बदराचा दश

हणन ओळखला जातो या कनायाला पाच

हजारान वषाचा इितहास असयाच अनक

पराव सापडतात महाभारत रामायण

कौटयाच अथशा आदी थात या भमीच

वणन आह अपरात भमी हणनही अनक

ठकाणी या दशाचा उलख आह यथील

बदराया मायमातन होणाया माल

वाहतकचा इितहास पािहला तर दयावदच ा

वारसा कोकणलाही होता ह आपया लात

यईल परत आजया यगात ह सार सपल

तरीही हा इितहास नावी रणा दणारा आह

अप हणज पिम दशा होय तर

अपरात हणज या भमीचा पिम दशला

अत झालाय अशी भमी तापी वतरणया

सीमपासन तर कधी भग-कछपासन

कयाकमारीया टोकापयत या भमीची ाी

पसरलली होती या भमीला अागर असही

हटल जात अस इथया समकना-यावर

असय बदर िवकिसत झाली होती आिण ती

पार इसपव काळापासनच भरभराटीला

आली होती बहकथत व कथा

सरतसागरातील काही ोकामय कोकण

अपरात व चचणी बदराच उलख वारवार

आढळतात पालघर जवळच चचणी ह गाव

सरसागरमधील पराानसार उरतील

पाटलीप ह राजधानीच नगर वसयापवच

असल पािहज हणजच िचचणी बदर ह पाच

हजार वषापवपासनच अितवात असल

पािहज अस कोशकार डॉ कतकर यानी आपया

थात हटल आह आिण त खरही आह

कोकणातील बदराचा इितहास

अयासयास मोय काळापासन ठळकपण या

परसराच उलख िलिखत वपात आढळतात

या बदराया सोबतच यथील बाजारपठाही

िवकिसत झाया भरभराटीला आया

कोकणातील अनक बदराच व बाजारपठामधील

वभवाच वणन या काळातील परकय

वाशाया वासवणनात िवपल आढळतात

अनक ठकाणी नान होत असलया

उखननामय या बदराच ाचीन परावही

सापडतात

सौराातील लोथल यथ झालया

उखननात ाचीन बदर व नगर सापडल असन त

इसपव २४५० मयच अयत शाश

पतीन बाधलल होत ह बदर ७४५ फट लाब

तर १२० फट द होत ७५ टनापयत माल वान

नणारी जहाज या बदरात सहजपण लागतील

इतक मता या बदराची होती मालाया

साठवणकसाठी बाधलया इमारतीच परावही

यथ सापडल आहत अशा या लोथलपासन

भारतातील ाचीन बदराची जी सवात होत ती

कयाकमारीला वळसा घालन बगालमधील

तािली या बदरापयत पोहोचत परिलस

ऑफ द एरयन सी या ाचीन पािमाय

थात या बदरािवषयी बरीच मािहती िमळत

बोरवली यथील काहरीया

लयामय जलवाहतकची व नौकाची अनक

िशप आढळतात बोरवलीया एसर

गावातील िवरगळावर आरमारी जलयाची

दय कोरलली आहत काही ाचीन नायावरही

एक िशडाया दोन िशडाया जहाजाया

ितमा आढळतात जलवाहतकया ताची

उक मािहती तकालीन ाचीन सकत

थामधन आढळत वासी नौका कशा

असाात

राजपरीसाठी जलिवहाराया नौका

ापारासाठी वषानवष जलवास करणा-या

नौका य सगी उपय ठरणा-या लढाऊ

नौका आदी असय कारया नौकाच

तपशीलवार वणन या थातन आढळत

सातवाहन काळातील थामधन नौकाच अनक

कार वणन कलल आहत ह कार याया

लाबी दी व उचीवन तसच जहाजात सिनक

कती घता यतील याया मतवन ठरिवलल

आहत मयमा भीमा चपला पटला गभा

अशा सामाय तीया नौका तर तरणी लोला

गािमनी जघला लािवनी धारणी विगणी

अशा दीघ आिण िवशष तीया नौका यात

आढळतात आज याना आपण हाय िशस

हणतो अशा कारया उव अन

वणमखी गभीण अशाही कारया नौकाची

वणन आढळतात यािशवाय लझरी बोट

हणता यईल अशा वभवशाली राजिवलासी

नौकाची वणनही भरपर आढळतात आपणास

आपया आरमाराची उभारणी छपती िशवाजी

महाराजानी कली होती एवढच माहीत असत

पण आपली आरमारी परपरा िशवाजी

महाराजाया पवपासनच काही हजार वषाची

आह ह ऐकन नवल वाटल पण ह सय आह

आपया कनारपीवर आढळणा-या

अनक ाचीन बदराया परसरातील

बाजारपठामय िनरिनराळय़ा मालाची

दवाणघवाण करणार ापारी कोकणातन अनक

मागानी घाट चढन दशावर जात असत व

नािशक पठण कोहापर यासारया

ठकठकाणया िस नगरातील

बाजारपठामय ापार करीत असत या लाब

लाबया नगराना जोडणार रत कधी िवकिसत

झाल असतील हा दखील इितहासाया

दीन महवाचा आह भारतातील रयाचा

इितहास धडाळताना आपणास वदापयत

रयािवषयीच सदभ सापडतात अथवदाया

पवी सामय भारतीय साथवाहाबल

हणजच ापारासाठी वास करणा-याबल

एक म आढळतो

या भमीवर मागाची सया िवपल

आह ह माग जनायन हणजच लोकाया

दळणवळणाच मख साधन आहत या मागावर

रथाया चाको-या आहत मालवा गाडय़ा

यया-जायासाठीही हच माग मख साधन

आहत या मागावर चालयाचा भयाब-या

सवाना सारखा अिधकार आह या मागावन

शच व चोर डाकच भय न करण आवयक

आह ज माग सव कार सरित व कयाणकारी

आहत त पवीया सतच सचक आहत असा

या माचा अथ आह

अथववदातील या वणनावन

भारतात एवढय़ा जया काळात दखील

िनरिनराळय़ा दरया नगराना जोडणार

सरित माग होत व यावन िनयाच

दळणवळण स होत अस लात यत या

मागावन वास करणा-यामय ापा-

याखरीज साध-सयासी तीथयािक

फरीवाल घोडय़ाच ापारी खळ

sok

dumldkkr

20

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaeligतमाशवाल िवायास सपवन

दशदशनाथ िनघालल िवान अस

अनक लोक असत

रत बाधयाकड व त सरित

ठवयाकड या काळात बरच ल दल जात

अस या मागावर दानधम करणार लोक

आवजन िविहरी बािधत असत पाणपोया

िनमाण करीत असत वाळवटातील वासात

थलिनयमक असत व त ता-याया सहायान

वाटसना मागदशन करीत असत सागरी

वासात अस मागदशन करणा-यास

जलिनयामक हणत असत एखाा मोठय़ा

वासी जयासोबत आघाडीवरील रता साफ

करयासाठी काही माणसाच वत पथक अस

पाली भाषतील अनक थामय िनरिनराळय़ा

नगरामधील अतराच उलख असलल

आढळतात

रयाया दखभाली दती

सोबतच अतराच गिणत कन मोजमाप

करयाच तही ाचीन भारतीयाना अवगत

होत अस वरील उलखावन दसत जन

बौ वदक आदी उपासकाया सकत पाली

व ाक त आदी सव भाषामधील ाचीन

वायातन भारतीयानी आपया दशातील

दळणवळणाया मागाचा जो िवकास कला

याच पदोपदी िचण आढळत

कोकणात सातयान अनक परकय

ापारी व भटया वाटसनी भटी दया

होया यानी या दशातील पयटनात आलल

अभत वणन आपापया वासवणनामय

िवपल माणात कलल आढळत या परकय

वाशाया वणनात कोकणातील अनक

बदराची मािहती आढळत यानी दवगड या

बदराचा तोगम या नावान उलख कलला

आढळतो रडी वगल मालवण िवजयदग

जयगड चौल दाभोळपासन चचणीपयतया

अनक कोकणातील बदराचा उलख या परकय

वासवणनपर थामधन आढळतो ाचीन

काळी वाहतकया साधनामय जलवाहातक

हीच सवात भावी व जलद वासाची सोय

होती यामळ बदराया िवकासाकड

ाधायान ल दल गल

ाचीन हद रायकत उम दयावद

होत याना मोसमी वा-याची व आकाशातील

हता-याची जाण होती होकायासारख

दशादशक चबकय यही यायाकड असाव

उच िशडाया जहाजातन दश िवदशात वास

करताना कोणया मोसमातील वार उपय

ठरतील याच प गिणती ठोकताळ याना

अवगत होत जहाज बाधणीच उम ान तर

याना होतच पण याचबरोबर आपया

आथक उलाढालीची गिणत या बदरामधन

चालणा-या ापारातन सोडिवली जाऊ

शकतात याची ाचीन राजकयाना परपर

जाण होती यामळच समाकड याच िवशष

ल होत भारतातील ापारी ापार

करताना आपया भारतीय सकतीचा चार

करयासाठी कसा हातभार लावीत असत ह

दशातील पढील उदाहरणावन लात

यईल दशातील पगान या िस

नगरापासन अवया दोन मलावर एक

िशलालख सापडला आह या िशलालखाचा

ारभ काही सकत लोकानी होतो

करळमधील यात कवी कलशखर यान

रचलया मकदमालामधील ह लोक आहत

जवळ जवळ नवश वषापव करळमधील एक

ापारी दशात गला होता तहा तथील

िवणमदराला यान भट दली होती या

मदराला यान एक नवीन सभामडप बाधन

दला होता व एका अखड नदादीपाची तथ

थापना कली होती या वळी या नदादीपास

लागणा-या तपादक सािहयाची व तो दवा

लावणा-या सवकाया िनवाहासाठी एक

कायमवपी िनधीही ठवला होता या

िनधीया ाजातन हा नदादीप सदव तवत

राहावा अशी वथा यान लावन दली होती

आज या घटनचा ऐितहािसक साीदार हणन

हा िशलालख उपलध आह यथ या मदराच

वणन करयास यथ जागा नाही

पढ िचनी साट कलाईखानान

दशावर कलया आमणात या मदराची

बरीच तोडमोड झालली असली तरीही वाचलल

ह मदर अजनही आपया कलामकतची व

वभवाची सा दत उभ आह दिण भारतातील

ापारी धमसारक बौ िभ िवान

ाण पयटनास िनघालल व धाडसी

जीवनाची ओढ असणार भारतीय राजप याची

या सपण सागरी ात कशी सहजपण यजा स

अस याची कपना ययास कथासरसागरातील

अनक कथापक एकच कथा यथ परशी आह ही

एका चवामीन या नावाया माणसाची गो

आह

याचा मलगा व धाकटी बहीण

हरिवयामळ याया शोधाथ हा दिण

भारतातन वासाला िनघतो याला वाटत

समजत क कनकवमा नावाया ापा-यान

याना वाचिवल असन ती दोघही यायाजवळ

सरित आहत कनकवमा नारीकल बटावर

आह ही बातमी ऐकन चवामीन नारीकला

बटावर पोहोचतो तथ पोहोचयावर याला

समजत क कनकवमा कटाह ीपावर गला असन

याया पाठोपाठ चवामीन कटाह ीपावर

पोहोचतो कटाह ीपावन कपर ीप आिण

कपर ीपावन सवणिपापयत

चवामीपाठोपाठ आपया बिहणीचा व

मलाचा शोध घयासाठी पोहोचतो

चवामी कलया सागरी वासाच बहारदार

वणन या कथत वाचावयास िमळत

अखर सवणीपावर याला याचा

प व बिहणीची भट होत या मान या बटाची

वणन या कथत दलली आहत अगदी याचमाण

आजही ही बट असलली पाहायला िमळतात

कथासरीसागर हा थ मळात गणाढय़

नावाया पिडताया बदकथा या थावर

आधारत आह गणाढय़ हा दोन हजार वषापव

सातवाहनाया राजसभत असयाच इितहासात

नद आढळत महाराातील सातवाहन ही कवळ

राजकय सा नहती तर ापारी सा दखील

होती याया नायावर जहाजाची िच अकत

कलली आढळतात भारताया ितही समात

याची सा चालत होती

िसमतोयिपतवाहन ही उपाधी सातवाहन

गौरवान िमरिवत होत यानी वाहन ितही

समाच पाणी िपऊन अनबध सचार करतात

असा हा या उपाधीचा अथ आह

भारताची याकाळची भौगोिलक

परिथती पहाता उरया िहमालयापा

समाकडन जगपयटन व दिवजय शय होता

यामळच भारताया ितही समातन सहजपण

भारतीय रायकयाया जहाजाच ताफ

अनबधपण सचार करीत होत हणनच

महाराातील सातवाहन राज

िसमतोयिपतवाहन या गौरवापद उपाधीन

वतला भषिवत असत भारतीय जहाज ितही

समातच नह तर जगाया काना कोप-यात

पोहोचली होती

इ स पवपासनच तराा चौदाा

शतकापयत जलपयटनाचा दिवजयाचा

धडाकाच इथया नािवक राजसानी चालिवला

होता दश कबोिडया थायलड

िहएतनाम इडोनिशया या नावान ओळखया

जाणा-या अनक दशामय पिहली राजकय

शासन वथा कली ती इथया अगतीपानी

जगभरातील नसगक अवथत राहणा-या

मानवाला ानाची िवानाची व मानवी

सकतीची पिहली ओळख कन दली ती

भारतीयानी आपया नािवक साहसाया

बळावर दिण भारतातील वाकाटक चालय

पाडय़ चौल िवजयनगर आदी रायातील हद

राजसा कशा भारताया ितही समावर

अिनबध सा गाजिवत असत याची अनक वणन

यरोिपयन व अरबी वाशाया वासवणनात

आढळतात माक पोला हा यरोिपयन िवान

वासी चीन मधील कलाईखानाया पदरी

वषानवष रािहला होता

चीनमधन भारतात यताना आय

आिशयातील सममागान िविवध दशाना भटी

दतच तो आला होता या दशातील समाा या

दशात तो यावळी वातास होता यावळी

समाामय ी िवजय हा हदसाट राय

करीत होता तो वत जरी वदक धमानयायी

असला तरीही वधमा इतयाच आथन बौ

धमाचाही ितपाळ करीत होता कबना

आय आिशयातील या दशामय वदक व बौ

धम ह वगवगळ असयाची जाणीवच दसन यत

नाही ह दोही धम या दशात भारताची

सकती हणनच हातात हात घालन िवकिसत

झाल माका पोलो हा काही काळ मदरतील

पाडय़ रायात यऊन रािहला होता

जपानपासन जावा समाा कबोिडया मलिशया

आदीपासन भारताया दिण कना-यापयत

सव हद राय व सकती कशी नादत होती

भारतीय साटाची मोठमोठी जलयान नौदल

कशी यजा करीत होती दिणाय राज वतस

कस िसमर या पदवीन िमरवीत होत याची

फार सरख वणन माक पोला यान आपया

थात कलली आहत

पिडत जवाहरलाल नह याचा

िडकहरी ऑफ इिडया या थात दिण

भारताया आय आिशयातील दिवजयाची

धम व सकतीया साराया रसभरीत

वणनानी पानया पान भरलली आहत डॉ

शरदराव हबाळकर याया भारतीय सकतीचा

िवसचार या थात तर या इितहासाची

मािहती िवपल माणात आढळत

सातासमाची सााी हणिवणा-या ट

िटनचा जम सा यावळी झाला नहता

तहा यथील िवकिसत ससकत मानव समावर

वार होऊन पवी दिणला कसा िनघाला

होता या रौ भीषण उसळया समापलीकड

काय आह जाणन घयाची अिनवार ओढ या

भारतीयाना कशी वाट लागली समाया

ितकल वादळी लाटाशी सामना करीत नवीन भ

भागाचा शोध लागयानतर आपयापा तथील

मानव हा अगत आह

पशतय िनसगावथत जगत आह ह

लात आयानतर या रानटी अवथत असणा-

या मानवता दान करयासाठी आपल ान

िवान पणाला लावन यथील धाडसी दयावद

राजसानी सागरी मोिहमा कशा सच ठवया

पढ एका मागन एक ह वीर सम

लघन आपया सकतीची वजा खाावर घऊन

कस जात रािहल मग कभ वयभव नावाचा वीर

कबोिडयाला गला कौडीय नावाया वीरान

फनानची सकती िनमाण कली चपा अनामची

बलाढय़ हद सााय याच काळात जमाला

आली समाामय ीिवजय ह राय वभवाया

िशखरावर पोहोचल होत अवमन हा वीर थट

बोनओत जाऊन पोहोचला तथन अमरकया

कना-याला भारतीयाया नौका लागया आिण

अमरकत मय सकतीची थापना झाली

आदी वणन आपणास कवी कपना

असयामाण वाटतील पण ह वातव आह

यासाठी इटरनटवरील गगल सच या इिजना

माफ त शोध घतयास ीलका हदश

मलिशया जावा समाा कबोिडया बोनयो

सगापर त पार जपानपयत या काळातील

भारतीय सकतीची िवपल िचह मदर मत

लणी नगर या पात भरपर माणात

िवखरलली आढळतात आज जगातील सवात

िवतीण भ हद मदर कठ आह याचा शोध

घतला असता त कबोिडया यथील अगकोरवाट ह

असयाच लात यत ाचीन पौरािणक

कथतील सम मथनाया कथमाण या

मदीराची िनमती कलली आह यथ िवशाल

समासारखा जलाशय आह यात म पवत

आह

दव आहत व दयही आहत गगा आह यमना

आह भारतीय सकतीची सव पक यथ आहत

सम मथनाया या महाकाय िशपात िनमाण

कलला िवशाल शषनाग हाच जवळ जवळ पाच

कलोमीटर लाबीचा आह हा अगकोरवाटचा

सपण परसर पाहयासाठी आठवडा दखील

परत नाही जगास परचीत असणारी अजठा

लयामधील िच आपणास ीलकतील

िशगीरीया यथील गफामय दखील आढळतात

या दोही ठकाणया िचामय इतक बब

साय आह क जण ती एकाच िचकारानी

रगिवलली असावीत यावळची भारतीय

सकतीच आदान दान पहाता ही िच दखील

भारतीय िचकारानीच काढलली असावीत

आज आपया कोकणातील

बाजारपठाच िच पान वाईट वाटत कठ गला

तो वभवशाली भतकाळ अस काय झाल क

यामळ ाचीन काळी इतया गत असणा-या

भारतीय सकतीला आज जागितक अथकारणात

सवात िपछाडीला उभ रहाव लागत आह या

भमीत सोयाचा धर िनघत होता हणनच

आपणावर सातयान आमण झाली इथया

अपार सपतीची लटमार झाली

इथली मदर व वात वभवाची

मोडतोड झाली इजानी तर कावबाजपण

इथला बाजार बडिवला कशल वीणकरानी बोट

तोडली

sok

dumldkkr

21

शवार द १२ जानवारी २०१८

gumlrs dumldk

पान २४

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkr

23

कटक दसला क यायामाग उडी

मारतो व आपया पायात पकडन फाडन

टाकतो पोट भरल क इतर कटक जवळील

झडपाया काटय़ावर अडकवन ठवायच हणन

याला खाटीक नाव पडल िनळ पख असलला

आकषक नीलपख शतीमधील नकसानकारक

कटक खातो याच िवणीतील दशन पान

आपण तिभत होतो आकाशात वडयावाकडया

गोलाटया मारत कक श आवाजात गाऊन तो

आपया िमकला खश करतो गहाणी घबडाच

भय मयत उदीर घशी आह परत

मानवाया अधमळ या सोनरी-पाढ-या

घबडाला मारल जात काया जादया

सबबीखाली या पयाचा जीव घतला जात आह

१०० स मी महाधनश जया भम

झाडाया वनात िनवास करतो अगठयाएवढा

असलला सम फलटोया दखील इथ राहतो

पयाया रगामयही िविवधता आढळत खप

छोट अगारक मािणकासारख फलामय

लपाछपी खळत असतात हळाचा गडद

िपवळा रग पान मन स होत शक

झाडाया तपकरी पालवीत लाल डोक व

िहरवगार अगाच तईया पोपट तई-तई आवाज

गात असतात ितीर लाह वटवट ह

वाखालील झाडाझडपाया दाटीमय लपन

बसतात अधक मातीचा रग असणार ह पी

सहज नजरस पडत नाहीत

साीया रागातन फरायला जातो

तहा जण काही पयाचा ऑक ाच चाल

असतो िपसारा फलवन मोर आपल वागत

करायला याव अस ओरडत असतो सभगाची

नल चाल असतच मलबारी कतर हा यात

विशय़पण पी आह िवणीया हगामात

कठयाही िचपटातील नटासारखा आपया

यसीला िशया मान बोलावत असतो

आणखी एक विशय़ हणज तो आपल सम

पिम घाट वगळता जगात कठच सापडत

नाही पिम घाटात १६ पयाया जाती

आढळतात

मलबारी पोपट वायनाडचा

हासकतर मलबारी राखी धनश पाढ-या

पोटाचा टकाचोर िनलाग राखाडी डोयाचा

बलबल ताबस-तपकरी वटवटया ह १५००

मीटर उचीपयत पाययाया सपाट भागापासन

त डगरामय आढळतात पाढ-या पोटाचा

आखड पी काळा-नारगी माशीमार

िनलिगरी नीलाग ताबस-तपकरी छातीचा

हासकतर व राखाडी छातीचा हासकतर ह

पवतावरया जगलात आढळतात

हासकतरचा आवाज ऐक आयावर कोणीतरी

हसतोय हा भास होतो यातील मलबारी धनश

भारतातील एकमव धनश याया चोचीला

सपाटशग नाही मानया पाठीवर चसबोड

असलल अयत नपयतन झाडाया फाा

चकवत अितवगान उडणार िनलिगरी व कबतर

पवतावरया जगलाया पाययाशी आढळत

तथ लाल रासारया चकाकत आपया

बाकलया चोचीन फलातील मध िपणारा

करिमजी पाठीचा सयपी दखील सयकाशात

राहतो

दोन मयादत जाती

पवतावरया गवताळ दशातही दसतात

िनलिगरी तीरिचमणी व द शपटीचा गवती

वटवटया इतर दोन म पी टायटलरचा पण

वटवटया व किमरी माशीमार पिम

िहमालयातील जनन ातन िहवाळी

थलातरत हणन पिम घाट एकमव

पीात यतात तसच आपयाला साीत

अनक थलातरत पी पाहायला िमळतील

साधी भगरी िहवायाया मोसमात अगदी

सहजपण दसत शकडो अमर ससाण

िहवायामधन पव आकत सफर करतात

तहा याया मागात भारत उपखड यतो

काही त मानतात क ह पी भारतानतर

अरबी समावन उडत थट आकतच

िवातीला थाबतात या ससायाया

थलातराची पिहली नद भारतातील य

पीत डॉ सिलम अली यानी रायगड यथ ३

िडसबर १९५० रोजी कली गया काही वषात

मबई लोणावळा यथन शकडनी उडणा-या या

ससायाची नद झाली आह काही पी उया

दशन थलातर करतात हा थलातराचा वास

उच पवतराजीमय राहणार पी करतात

िहवायात उच पवताची िशखर

ढगानी आछादली जातात आसपासच काहीच

दसत नाही सोसाटयाचा वारा वाहत असतो

पावसायात चड पाऊस पडतो मग यथ

खायाचा तटवडा िनमाण होतो हणन पी

िशखरावन पायथळाशी यतात पाऊस कमी

झाला ती पहा वरील िशखरावर जातात

पावसायाया काळात ितबोटी खडया कोकणात

िवणीसाठी पधारतो इधनयाया रगानी

नटलला खडया नाया काठावर बीळ खणन ५

त ७ अडी घालतो हा खडया पावसायाया

गडद पालवीतन रॉकटसारखा उडताना दसतो

साीत मयत वन आहत यामळ

मानवान कलली या वनाचा िववस ही एक

काळजीची बाब आह पावसाळा सपला क

दररोज २० त २५ लाकडान भरलल क

साीया घाटात जाताना दसतात

वतोडीच दपरणाम थािनकानाच भोगाव

लागतात रािगरीतील मबक गावाचच

उदाहरण घऊया टकडीवरील झाड तोडयानतर

माकडाच कळप थट गावात यऊन गधळ घाल

लागल घरातन अधाय व बागतील सव फळ

चोन ही माकड गावाला वठीस धरत आहत

अिधवास न झायान पयाचदखील हाल

होतात ककणर व घबड ह वड पपळसारया

भम झाडाया ढोलीत वषानवष घरटी

बनिवतात काही िमिनटातच जसीबीन याची

घर पाडन टाकतात दसरीकड सतार पी

ितवष झाडाया खोडात नव बीळ खणन घरट

बनवतो वतोडीमळ हा पी मग एकाच

झाडाया खोडात आपली घरटी बनिवयास भाग

पडतो यान त झाड पोकळ होऊन जात मग

कधी वा-याया जोरान तदखील पडत व

सताराची एकमव घरट बाधयाची जागा न

होत अिधवास नाहीस होत असयामळ पयाना

खायाचा तटवडाही िनमाण होतो

साीया िवनाशक अशी आणखी

एक श आह ती हणज बफकर खाणकाम

पवताना फोडन फोट कन i r o n o r e

manganese baux limestone च साठ

खणल जातात जविविवधतन सप असलया

आपया दशात होणा-या या खाणकामाच

दपरणाम आपण नजरअदाज क शकत नाही

यातन िनमाण झालला कचरा पायाया

साठय़ामय फकयान पाणी दिषत होत या

नदीकाठावर वषानवष रािहलल पी िवषबाधन

मयमखी पडतात हळहळ पी इथ यण बद

करतात दिषत हवन गावक-याना सनाच

आजार होतात इवलस पी तर भरकन उडन

जातात पण त जाणार तरी कठ खाणकाम

वतोडी औोिगककरणामळ याची घर न

झालली असतात

आज त वतया मायभमीत

भारताया ५ ट जीडीपीच िनवािसत ठरल

आहत पयाच सदय मनमोहक असतच पण

याचबरोबर त आपया शतीसाठी उक

कटकमार ठरतात किम औषधापा जात

परणामकारक सयपयासारख पी फलातील

मध िपताना परागकण एका फलातन दस-या

फलात पोहोचवन फलोपादनाच महवाच काय

करतात िगधाड व कावळ आपल सफाई कामगार

असतात कारण त दगधी व रोगराई पस दत

नाहीत िनसगातील नाजक तराज त साभाळत

पी जगभरातील कवना उिजत करीत

असतात

ायाची साखळी खर तर पयावरण

सतलन राखयात मदत करत असत

िगधाडासारखा पी वछतापी हणन

ओळखला जातो कावळही याच मािलकतील

पश-पी याया सहवासात राहताना अनक

अनभव यतात सया साीमय हरण साबर

गव िबबट पटरी वाघ ही अशा अनक

ायाया जाती या दमळ हणन आपण

ओळखतो या पाहायला िमळत आहत या सव

पयाच सवधन आिण यातन पयावरण सतलन

या गोी अिधक जोमान हायला हात आता

जगल सम हायला लागली आहत साीतील

ओढही काहीशी कमी झाली आह परत एवढ

परस नाही बराच पला गाठायचा आह यामळ

आमया साी मतीत आिण पयावरण

सवधनात तमचीही साथ अस ा

शवार द १२ जानवारी २०१८

OgravekAring dkVnjssok

dumldkkr

22

शवार द १२ जानवारी २०१८

साी हटला क आठवतात उच

टोकदार कड उचच उच टकडीवन कोसळणार

धबधब नाच णझण वाहणार पाणी आिण

या िहरवळीत दसणार पश-पी आता या

साीत ही पटरी वाघ यायासह काळ

वाघही दाखल झाल आहत ाणी सपीन

सम असलल ह जगल वगवगया

धरणकपामळ िवपल पायाच होऊ

लागल आह या सा-या वातावरणात वयजीव

सवधनही मोठया माणावर वाढत आहत

साीमी भाऊ काटदर नहमीच जगलच िम

असतात यानी या भटकतीतील अनभव

सािगतल आहत

आकाशाला गवसणी घालणा-या

अनक ना-उपनाना जम दणा-या उचच

उच धबधयाना अगाखाावर खळिवणा-

याअसय वयजीवाना आपया पखाखाली

आय दणा-या साीया पवतरागा

भारताया दिणस कणखरपण उया आहत

दखनया पठाराला समातर िवतारलया या

पवतरागा िनमळया कोकण कनारपीला

भारताया मय भमीपा वगळपण दतात

हणनच साीच आगळपण िवशष आह या

साीया पिम घाटात

जविविवधतबरोबरच शकडो पयाया जाती

आहत यामळ साीया द-याखो-यात

सातयान कलिबलाट घमत असतो

जागितक तरावरील जविविवधतन

सप अशा पिहया दहा जागापक एक असा

तरा साीया िशरपचात रोवलला आह

साीया पवतरागत ५०० फलझाड १३४

सतन ाणी १७९ उभयचर ाणी असय शोध

न लागलया वनपती आढळतात जागितक

तरावरील ३२५ न अिधक अितव धोयात

असलया वनपती यथ आढळतात अदाज

१६०० क मी साीया रागा गजरात-

महारााया सीमपासन करळ त

कयाकमारीपयत पसरलया आहत

यात महारा गजरात गोवा

कनाटक तािमळनाड व करळ याची सरासरी

उची १२०० मीटर आह ६५ लाख वषापव

जहा भारत आिण मादागाकर वगवगळ झाल

तहा दखनया पठाराचा दिणकडील भाग

तटला व १०० फट उचवटा रािहला याचच

कालातरान पवतरागामय पातर झाल या

पवतरागामय याया उचीनसार व

सपाटीनसार वगवगळ अिधवास पाहायला

िमळतात यातील सवात महवाच हणज

जगल गवताळ दश पाणथळ दश झडप

समकनार शती याचा समावश होता

साीया दशात अितवी होत

छोट खळखळणार ओढ िमळन चड धबधब

तयार होतात व एक अनोखा असा आवाज करत

उच डगराया कडयावन जलदगतीन

वाहतात साीया खोलगट भागात नाना

पर यऊन आपयाबरोबर आणलया

जीवनसवान शजारची भातशती सप करतात

डगरमायावरया पावसामळ तथ सदर व

घनदाट अशी वन तयार होतात

पवताया उतारावर ओलसर

पानझाडीची वन पसरलली आहत अशा वनात

फरताना आपयाला पयाचा गोड कलिबलाट

ऐकायला यतो काही आपया िमकासाठी

गातात तर काही आपया िपलाना मायन साद

घालत असतात काही इतर नर पयापासन

आपली टरटोरी ात सरित करतात

कोतवालासारख काही पी उक नल क

शकतात यान याच श अचिबत होतात कवळ

दी अननभवी पी िनरीकाला अपरी पडत

कारण पी अनकदा घनदाट पानामय दडन

राहतात

कधी कधी अशी सधी चालन यत क

एखाा छोटयाशा आवारात िविवध कारच

पी काही णातच पाहायला िमळतात अशा

पयाया थाना िमस हटग लोस

हणतात सगयाच जातीच पी यात सामील

होतात िनभयी कोतवाल पळसाया विलत

फलावर मध िपताना दसतो तवढयात जण काही

लाल र असलली अगारक पयाची जोडी यऊन

झाडावर बसत तहा आपण अगदी िनशद होतो

उोगी मधमाशा मध गोळा करयात

म असतात जहा िहरवगार वडा राघचा थवा

यायावर तटन पडतो माशीमार असतातच

यातील टीबीएफसी नर आपया िनया-नारगी

कोटमय बाबदार दसतो राजशाही थाटात

वगय नतक नावाचा पी जण पाढरी श

पायघोळ झगा घालन कटकाया माग भरारी

मारत असतो योतीसारखी उजळणारी पाठ

असलला सतारपी झाडाया खोडावर आपया

लाब जीभन भय खरपत असतो तवढयात साधा

दसणारा i o r o गवतासारखा िहरवागार

woodshrike चचल fantail उडन यतात

साीया वनात फरताना तहाला अनकदा

अशा पयाच सिम थव दसतील

तहा आपया मनाया कोपरात एक

मोहक िच अनभवयास िमळल

साीया काही भागात

खरटलली झडप आढळतात

करकोचासारख पी अशा दशात

पाहायला िमळतात आपण

ितराला तर ओळखतच असाल

महाराातील काही भागात याला

अयत रतन मान याच मास

खाल जात इवलस सहजा न

सापडणार वटवट पी अशा दशात

राहतात यातील एक हणज

तकठी वटवटया जो महाराात

िहवायात थलातर करतो

नावामाणच याचा गळा पाढरा

श असतो झडपामय आढळणार

पी शोधायच हटल तर कठीण कारण

त मनयाची नजर चकवन गिपत राहतात या

पयाना अचक ओळखण वषानवष पयाच

िनरीण करणा-यालादखील अवघड ठरत

साीतील मोठया माणात

वाहणा-या नामळ इथ अनक पाणथळ जागा

तयार झाया आहत या पाणथळ जागामय

पयाच चड थव दसतात बदक तर उरतील

लडाखया िशखरामधन लाबलचक सफर कन

इथ पोहोचतात पाणकावळ ततारी

पाणकबडी बगळा उघडचोच करकोचासारख

पी िनवातपण पायाया काठावर मास बडक

कटक शोधत असतात ितरदाज नावाचा एक

पी आपली मान सापासारखी डोलवत पायात

पोहताना दसतो यामळ इिलशमय याला

क बड अस नाव पडल आह

साीचा काही भाग गवताळ

दशात समािव होतो तथील चाडोल व वटवट

िवणीया हगामातील मनोरजक दशनासाठी

सिस आहत मादीला खश करायला आकाशात

िविवध गोलाटया मारतात व सदर आवाजात

गायन करतात अशा मोहक दशनास कठली

मादी नकार दऊ शकत गवताया िबया खाणा-

या मिनयादखील अशा अिधवासात आढळतात

या िचमकया पयाच थव लाब गवतावर बसन

यातील िबया आपया चोचीन खाताना

दसतात

ददव ान मनयाया हासापोटी या

मिनयाना पकडन अनकदा पज-यात बदत कल

जात मग सदर मिनयाया जोडया मबईतील

ॉफड माक टसारया ठकाणी कवळ १५० त

२०० पयाना िवकया जातात अशा ायाया

वसायात घऊन जाणार बरचस पी वासात

मय पावतात या िनरपराध पयाया इवयाशा

डोयासमोर याचा परवार न होतो याच

उवरत जीवन पज-यात मयादत राहत

िनदय ीपण मानव सदयाया नावाखाली

आपया अशा किवलवाया परिथतीत

असलया पयाना घरात डाबन ठवतो

साीया पिमस पसरलला आह

सोनरी वाळया कना-यानी नटलला कोकण या

कना-यावर करव व सरय पयाच चड मोठ

थव पाहायला िमळतात ह पी कशल दयावादी

असतात त अयत शौयान समाया खवळलया

लाटामय झप घऊन मास पकडतात जलदगतीन

पसरणारी शतीदखील काही पयाना आसरा दत

खाटीक पी उच झडपावर बसन आपया

अवतीभोवती ल ठवन असतो

laacutekaelighrhy ikh xku

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24

sok

dumldkkrशवार द २९ सटबर २०१७

2sok

dumldkkr

24

ऐन इजाया अमलात जहा

दयावद सा हणन इज नावापाला

आलल असताना सा याना भारतीयानी

बाधलया जहाजावर अवलबन रहाव लागत

होत ह ऐकन तहाला आय वाटल पण ह

सय आह वािडया घराण जहाज बाधणी

ात १७ ा शतकात जगभर नावाजल गल

होत यानी १७३६ पासन १८८५ पयत जवळ

जवळ ४००या वर जहाज बाधन जगात

आपल नाव थािपत कल होत नपोिलयनचा

आरमारी पाडाव करणा-या मोिहमत या

वािडयानी बाधलया जहाजानीच कामिगरी

बजावली होती कॉनवालीस ह ७४ तोफाच

िटश जहाज इ स १८०० मय वािडयानीच

बाधलल होत अलो ndash अमरकन यात त

आघाडीवर होत वयाया पासाा वष या

जहाजान रिशया िवया यात भाग घतला

होता अगदी अलीकड १९५७ मय ह जहाज

तोडयात आल आिण आय हणज याही वळी

त चाल िथतीत होत

वािडयाच डोयट (िवजचा मारा

करणार) ह जहाज १८१७ मय मबई नहीसाठी

बाधल गल आजही ह जहाज इलडमय

पोटमथ यथ नहीया िशणासाठी वापरल

जात मजबतीया बाबतीत उाक थािपत

करणा-या वािडयाया सालसटी (साी) या

जहाजाला िवसन कस चालल एकदा उर

बाटीक समात िटश जहाजाचा ताफा ९

आठवड अडकन पडला होता यातन मोडतोड न

होता कवळ एकच जहाज वाचल त होत

वािडयाच सालसटी वािडयानी बाधलल

एिशया ह जहाज ीसया बाजन तक थान

िव िटशाया तायात आघाडीवर होत

१८२७ ची ही घटना पढ आपया

वातयाची शतादी साजरी करताना

ीसन या जहाजाची आठवण खास

िचरमरणीय कन ठवली ती या जहाजाच

पोटाच ितकट काढन

वािडया ह िटशाशी एकिन होत

पण तरीही वािडयाना िटशाकडन साप

वागणक िमळत होती एक भारतीय काला

आदमी हणन तछतची वागणक िमळत

अस याची खत करयासाठी

कॉनवालीस या याया जागितक दजाया

जहाजावर (This Ship was built a

black fellow AD1800) अस माम

कोन ठवल इजाया वाया अहकाराला

िचमटा काढणारी ही कती होती वािडयानी

िटशासाठी अनक यनौकाचा परवठा कला

लडन रॉयल नही ईट इिडया कपनी

मकतचा इमाम व जगभरातील असय िवदशी

कपयासाठी वािडया जहाज बाधणी करीत

असतऐन इजाया आमदानीत १७ ा १८

ा शतकात भारतीय जहाज बाधणी उोग

सव गणला जातो ह पान िटशाया

पोटात दखत होतच

भारतीय जहाज उोगाला आवर

घालयासाठी यानी सव त पतशीर य

कल १८१४ सालीच हदी बोटना इलडमय

यऊ न दयाचा कायदा पास झाला होता पण

यात इलडचच नकसान होत यामळ या

कायाची अमलबजावणी होऊ शकली नाही

तरी भारतीय जहाज उोगावर जाचक बधन

घालयात िटश यशवी झाल जस यानी

पशाशी हात िमळवणी कन भारतीय

आरमार बडिवल तसच कटल कारवाया कन

यथील जहाज बाधणी उोगाच खीकरण कल

आज तर भारतीय जलवाहतक जहाज बाधणी व

बदराकड सरकार अनाथनच पहाताना दसत

पोल िडझल गाडय़ाया यगात

जलवाहातकला िखळ बसली पण ही वाहतक

खर तर वत आह व दशाया दीन आवयक

ही आह

ाचीन व मययगीय काळातील या

उोगातील भारतीय कतबगारीची सा पहाता

यातन रणा घऊन पहा एकदा या ात

भारतीय असर हाव यासाठी पायाभत य

होण गरजच आह सवात जात काय नकसान

झाल असल तर त आह आपण आपया

कतवावरील िवासच गमावन बसलो आहत

आमया गतीच माग आपण हरवन बसलो

आहोत आमची वभवशाली बदर आज ओस

पडलीत यथील बाजारपठामय आज राम न

उरयामळ जो तो मबई पयाकड पळ लागला

पण इितहासातन बोध घतला व आधिनक

िवानाची कास धन आपण गतीचा माग

धरला तर दरचा मगळही आपयाला दर नाही

मग पहा एकदा आपया बदरामधन आपली

ापारी नािवक दल ापारासाठी बाहर

पडतील व यथील बाजारपठा भरभराटीला

यतील

शवार द १२ जानवारी २०१८

tyokgrwdhps dsaaelig gumlrs dumldk

• 1 Page 1
• 2 Page 2 amp 3
• 3 Page 4 amp 5
• 4 Page 6 amp 7
• 5 Page 8 amp 9
• 6 Page 10 amp 11
• 7 Page 12 amp 13
• 8 Page 14 amp 15
• 9 Page 16 amp 17
• 10 Page 18 amp 19
• 11 Page 20 amp 21
• 12 Page 22 amp 23
• 13 Page 24