XANA BIBELE YI DYONDZISA YINI Hakunene? - …download.jw.org/files/media_books/bh_TS.pdfXANABIBELE...

XANA BIBELEYI DYONDZISAYINI Hakunene?LE

SWI

BIB

ELE

YI

SWI

DYO

ND

ZISA

KA

bh

-TS

BIB

LE

ULO

NG

ESH

Abh

-SH

XANA BIBELEYI DYONDZISAYINI Hakunene?

Photo Credits: ˛ Page 7: Courtesy American Bible Society˛ Page 19: Earth: NASA photo ˛ Pages 24-5: WHO photo by Edouard Boubat

˛ Pages 88-9: Explosion: Based on USAF photo; child: Based onWHO photo by W. Cutting

� 2005Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

All Rights Reserved

Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene?VAKANDZIYISI

Watch Tower Bible and Tract Society of South Africa1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A.

Nkandziyiso wa 2012

Buku leyi a yi xavisiwi. Yi lunghiseleriwe ku pfunetaentirhweni wa misava hinkwayo wa ku dyondzisa vanhu Bibele,

lowu seketeriwaka hi minyikelo ya ku tirhandzela.

Handle ka loko ku kombisiwile, Matsalwa lama tshahiweke ebukwini leyi mahuma eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima.Laha ku kumekaka NW endzhaku ka ku tshaha, swi kombisa leswaku mhaka

ya kona yi huma eka New World Translation of the Holy Scriptures—With References ya Xinghezi.

What Does the Bible Really Teach?Tsonga (bh -TS)

Made in the Republic of South AfricaYi Endliwe eRiphabliki Ra Afrika Dzonga J.G.

BUKU LEYI I YA

NDZIMA TLUKA

Xana Lexi Hi Xona Xikongomelo Xa Xikwembu? � � � � � � � � � � � 3

1. Hi Yihi Dyondzo Leyi Nga Ntiyiso MalunghanaNi Xikwembu? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 8

2. Bibele I Buku Leyi Humaka Eka Xikwembu � � � � � � � � � � � � � 18

3. Hi Xihi Xikongomelo Xa Xikwembu Hi Misava? � � � � � � � � � 27

4. Yesu Kreste I Mani? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 37

5. Nkutsulo I Nyiko Ya Nkoka Leyi Humaka Eka Xikwembu � � 47

6. Lava Feke Va Kwihi? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 57

7. Ntshembo Wa Xiviri Hi Varhandziwa Va Wena Lava Feke � � � 66

8. Mfumo Wa Xikwembu I Yini? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 76

9. Xana Hi Hanya “eMasikwini Yo Hetelela”? � � � � � � � � � � � � � 86

10. Ndlela Leyi Swivumbiwa Swa Moya Swi KhumbakaVutomi Bya Wena Ha Yona � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 96

11. Ha Yini Xikwembu Xi Pfumelela Leswaku Ku VaNi Ku Xaniseka? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 106

12. Ku Hanya Hi Ndlela Leyi Tsakisaka Xikwembu � � � � � � � � � 115

13. Langutelo Ra Xikwembu Hi Vutomi � � � � � � � � � � � � � � � � � 125

14. Ndlela Yo Va Ni Ndyangu Lowu Tsakeke � � � � � � � � � � � � � � 134

15. Vugandzeri Lebyi Amukelekaka Eka Xikwembu � � � � � � � � � 144

16. Seketela Vugandzeri Bya Ntiyiso � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 154

17. Tshinela Eka Xikwembu Hi Xikhongelo � � � � � � � � � � � � � � � 164

18. Nkhuvulo Ni Vuxaka Bya Wena Ni Xikwembu � � � � � � � � � � 174

19. Tshama U Ri Karhi U Rhandza Xikwembu � � � � � � � � � � � � � 184

Xiengetelo � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 194

LESWI NGA ENDZENI

HLAYA phepha-hungu rin’wana ni rin’wana.Kutani u hlalela mahungu eka thelevhixi-ni kumbe u ma yingisela eka xiya-ni-moya.U ta kuma leswaku ku vulavuriwa ngopfuhi vugevenga, nyimpi ni vutherorisi! Anaka-nya hi swiphiqo swa wena n’wini. Swi ngaendleka leswaku u dya mbitsi u xeva hi nhlo-mulo hikwalaho ko vabyeriwa hi loyi u n’wirhandzaka kumbexana munhu wa kona ulovile. Swi nga endleka u titwa ku fana nimunhu lonene Yobo, loyi a vuleke leswakuwa “tsakama hi ku xaniseka.”—Yobo 10:15.

Tivutise:

ˇ Xana lexi a xi ri xona xikongomelo xaXikwembu ha mina ni vanhu lavan’wanahinkwavo?

ˇ I mani la nga ndzi pfunaka leswaku ndzikota ku tiyisela swiphiqo swa mina?

ˇ Xana swa tshembisa leswaku hi ta kalahi hanya hi ku rhula emisaveni?

Bibele yi ni tinhlamulo leti enerisaka taswivutiso leswi.

Xana Lexi Hi XonaXikongomelo Xa Xikwembu?

BIBELE YI DYONDZISA LESWAKUXIKWEMBU XI TA ENDLA SWILO LESWI

LANDZELAKA LA MISAVENI.

“Xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni yavona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri

ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi ngehe vi kona.”—Nhlavutelo 21:4

“La khutaka u ta tlulakukota mhunti.”—Esaya 35:6

“Mahlo ya lavanga voniki mata pfuriwa.”

—Esaya 35:5

4

‘Hinkwavo lava ngaeka masirha-bako ya

xitsundzuxo va ta huma.’—Yohane 5:28, 29

“Ku hava munhula tshamaka

kona la nga ta ku:‘Ndza vabya.’ ”—Esaya 33:24

“Ku ta va ni maveleyo tala emisaveni.”—Pisalema 72:16

VUYERIWA HI LESWI BIBELE YI SWI DYONDZISAKA

Leswi u swi dyondzeke eka matlukalama hundzeke, u nga swi bakanyelietlhelo naswona u nga swi teki swi rinorho ntsena. Xikwembu xi tshembisaleswaku xi ta swi endla naswona Bibeleyi hlamusela ndlela leyi xi nga ta swiendla ha yona.

Nilokoswiritano, Bibele yi vu-yerisa hi tindlela to tala. Yi kupfulela ndlela ya leswaku utiphina hi vutomi sweswi. Yi-manyana, u anakanya hiswilo leswi ku karhataka. Kunga ha va ku ri ku pfumalamali, swiphiqo swa ndya-ngu, ku vabya kumbe kuferiwa hi murhandziwa wawena. Bibele yi nga ku pfunaleswaku u kota ku langutana niswiphiqo sweswo namuntlha, na-swona yi nga ku chavelela hi kuhlamula swivutiso swo fana ni leswi:

ˇ Ha yini hi xaniseka?

ˇ Hi nga swi kotisa ku yini ku langutana ni swilo leswi hitikiselaka vutomi?

ˇ Hi nga endla njhani leswaku ndyangu wa hina wu va lowutsakeke?

ˇ Ku endleka yini hi hina loko hi fa?

ˇ Xana hi ta kala hi va vona varhandziwa va hina lava feke?

ˇ Hi nga tiyiseka njhani leswaku Xikwembu xi ta swi endla leswixi tshembiseke leswaku xi ta hi endlela swona enkarhini lowutaka?

6 Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene?

Leswi u hlayaka buku leyi, swi vula leswaku u rhandza kutiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Buku leyi yi ta ku pfuna.Xiya leswaku tindzimana ta yona ti ni swivutiso leswi fambisanakana tona ehansi ka tluka. Vanhu va timiliyoni va tiphinile hi kudyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha, va tirhisa swivutiso nitinhlamulo. Hi tshemba leswaku na wena u ta tiphina. Onge Xi-kwembu xi nga ku katekisa loko u ri karhi u tiphina hi dyondzoleyi tsakisaka ni leyi enerisaka, leyi nga ta ku endla u tiva leswi Bi-bele yi swi dyondzisaka hakunene!

TIVA BIBELE YA WENA

BIBELE yi vumbiwa hi tibuku ta 66 leti katsaka ni mapapila. Swipandziwe swi va tindzima ni tindzimana leswaku yi ta hlaye-ka hi ku olova. Loko ku kombisiwe matsalwa ebukwini leyi, no-mboro leyi landzelaka vito ra buku kumbe ra papila ra Bibeleyi vula ndzima kasi leyi landzelaka ndzima i ndzimana. Hi xi-kombiso, loko ku tsariwe “2 Timotiya 3:16,” swi vula leswaku ipapila ra vumbirhi leri yaka eka Timotiya, ndzima 3, ndzima-na 16.

U ta hatla u tolovela Bibele ya wena hi ku pfula matsalwalama kombisiweke ebukwini leyi. Nakambe, u nga sungula kuhlaya Bibele siku ni siku! Loko wo hlaya tindzima tinharhu ku-mbe ta ntlhanu hi siku, u ta heta Bibele hinkwayo hi lembe.

Xana Lexi Hi Xona Xikongomelo Xa Xikwembu? 7

XANA u tshama u xiya ndlela leyi vana va vutisaka swivutiso hayona? Vo tala va sungula ku vutisa swivutiso loko va sungula kuvulavula. U kuma va ku honolerile ivi va ku vutisa swivutiso swofana ni leswi nge: Ha yini xibakabaka xi ri xa wasi? Tinyeleti tiendlisiwe ku yini? I mani la dyondziseke swinyenyana ku yimbe-lela? U nga ha ringeta hi matimba ku hlamula swivutiso swa vonakambe minkarhi yin’wana swa tika. Hambiloko u hlamule kahle,ku nga ha landzela xivutiso xin’wana lexi nge: Ha yini?

2 A hi vana ntsena lava vutisaka swivutiso. Lokohi ri karhi hi kula, na hina hi ni swivutiso le-swi hi lavaka tinhlamulo ta swona. Hi vutisaswivutiso sweswo leswaku hi kuma nkongo-miso, hi tiva makhombo lawa hi fanelekehi ma papalata kumbe leswaku hi enerise-ka hi leswi hi lavaka ku swi tiva. Kambe swivonaka onge vanhu van’wana va tshika ku vu-tisa swivutiso, ngopfu-ngopfu leswi nga swankoka swinene. Hambiloko va vutisa ka-mbe va hatla va karhala ku lavisisatinhlamulo ta kona.

3 Anakanya hi xivutiso lexi vu-tisiweke eka xifunengeto xa buku

1, 2. Ha yini swi ri swinene ku tshamela ku vu-tisa swivutiso?3. Ha yini vanhu vo tala va tshika ku lava tinhla-mulo ta swivutiso swa nkoka swinene?

NDZIMA YO SUNGULA

Hi Yihi Dyondzo Leyi Nga NtiyisoMalunghana Ni Xikwembu?

Xana hakunene Xikwembu xi ni mhaka na wena?

Xana Xikwembu xi njhani? Xana xi ni vito?

Xana swa koteka ku va ni vuxaka ni Xikwembu?

leyi, swivutiso leswi vutisiweke exinghenisweni kumbe leswi vuti-siweke emasungulweni ya ndzima leyi. Leswi hi swin’wana swaswivutiso swa nkoka swinene, leswi u nga swi vutisaka. Kambe, va-nhu vo tala va hatle va karhala ku lavisisa tinhlamulo ta swivutisosweswo. Ha yini? Xana Bibele yi na tona tinhlamulo ta swona? Va-n’wana va vona onge tinhlamulo ta yona ta tika ku ti twisisa.Van’wana va vilerisiwa hi leswaku va ta kala va tihlekisa hi vanhuhikwalaho ko vutisa swivutiso. Kasi van’wana va tibyele leswakuswivutiso swo tano swi nga hlamuriwa ntsena hi varhangeri va vu-khongeri kumbe hi vadyondzisi. Wena u ri yini?

4 Swi nga endleka leswaku na wena wa swi lava ku kuma tinhla-mulo ta swivutiso swa nkoka evuton’wini. Handle ko kanakana,minkarhi yin’wana u tivutisa swivutiso leswi landzelaka: ‘Hi xihixikongomelo xa vutomi? Xana vutomi byi ta tshama byi ri hi ndle-la leyi ntsena? Kahle-kahle Xikwembu xi njhani?’ I swinene kuvutisa swivutiso swo tano naswona i swa nkoka leswaku u lava ti-nhlamulo leti enerisaka ni leti tshembekaka, kukondza u tikuma.Yesu Kreste, mudyondzisi la dumeke u te: “Hambetani mi kombe-la, kutani mi ta nyikiwa; hambetani mi lava, kutani mi ta swikuma; hambetani mi gongondza, kutani mi ta pfuleriwa.”—Mate-wu 7:7.

5 Loko u ‘hambeta u lava’ tinhlamulo ta swivutiso swa nkoka, uta kuma leswaku ku lavisisa ka wena ku ta ku vuyerisa swinene.(Swivuriso 2:1-5) Ku nga khathariseki leswi van’wana va ku byele-ke swona, ti kona tinhlamulo, naswona u nga ti kuma eBibeleni.Tinhlamulo ta kona ta olova naswona u nga swi kota ku ti twisisa.Kasi xa nkoka swinene hi leswaku ti ku endla u va ni ntshembonaswona u tsaka. Nakambe ti nga ku pfuna leswaku u titwa u ene-risekile sweswi. A hi rhange hi xivutiso lexi karhataka vanhu votala.

XANA XIKWEMBU A XI NA MHAKA NA HINANASWONA A XI NA NTWELA-VUSIWANA?

6 Vanhu vo tala va pfumela leswaku swi tano. Va vula leswaku‘Loko Xikwembu a xi ri na mhaka na hina, misava a yi nga ta va

4, 5. Hi swihi swivutiso swin’wana swa nkoka leswi hi nga swi vutisakaevuton’wini naswona ha yini hi fanele hi lava tinhlamulo ta swona?6. Ha yini vanhu vo tala va ehleketa leswaku Xikwembu a xi na mhakaloko vanhu va xaniseka?

Hi Yihi Dyondzo Leyi Nga Ntiyiso Malunghana Ni Xikwembu? 9

leswi yi nga xiswona namuntlha!’ Misava leyi hi hanyaka eka yonayi tele hi tinyimpi, rivengo ni nhlomulo. Kasi hina vanhu, havabya, ha xaniseka naswona hi feriwa hi varhandziwa va hina. Hi-kokwalaho, vanhu vo tala va ri, ‘Loko Xikwembu a xi ri na mhakana hina naswona xi twisisa swiphiqo swa hina, a xi ta swi sivela le-swaku swi nga vi kona.’

7 Leswi nyanyisaka xiyimo hi leswaku minkarhi yin’wana vafu-ndhisi va endla leswaku vanhu va anakanya leswaku Xikwembu axi na ntwela-vusiwana. Njhani? Loko vanhu va weriwa hi kho-mbo, va byeriwa leswaku i ku rhandza ka Xikwembu. Entiyisweni,vafundhisi volavo va sola Xikwembu hikwalaho ka swilo swobiha leswi endlekaka. Xana hi yona dyondzo leyi nga ntiyiso ma-lunghana ni Xikwembu? Kahle-kahle Bibele yi dyondzisa yini?Yakobo 1:13 yi hlamula yi ku: “Loko a ri endzingweni, munhu anga vuli a ku: ‘Ndzi ringiwa hi Xikwembu.’ Hikuva Xikwembu xinga ka xi nga ringiwi hi swilo swo biha naswona xona a xi ringimunhu.” Swi le rivaleni leswaku Xikwembu a xi si tshama xi va-nga vubihi lebyi hi byi vonaka emisaveni namuntlha. (Yobo 34:10-12) I ntiyiso leswaku xa swi pfumelela swilo swo biha leswakuswi endleka. Kambe, ku pfumelela nchumu wo karhi leswaku wuendleka a swi fani ni ku wu vanga.

8 Hi xikombiso, anakanya hi tatana la tlhariheke ni la nga ni ri-rhandzu, loyi a nga ni jaha leri kuleke, leri nga si humaka muti.Loko jaha leri ri xandzuka kutani ri tsuva ri suka ekaya, tatana warona a nga ri siveli. Jaha leri ri ta ya emahlweni ri hanya vusopfakutani swilo swi ri fambela ximatsi. Xana ku ta va ku ri tata warona la vangeke leswaku ri va ni swiphiqo? Nikatsongo! (Luka 15:11-13) Hilaha ku fanaka, Xikwembu a xi va sivelanga vanhu lokova hlawula ku famba endleleni yo biha, kambe a hi xona xi vange-ke swiphiqo leswi va weleke eka swona. Hakunene, a swi twali kusola Xikwembu hikwalaho ka maxangu hinkwawo lawa vanhu valangutaneke na wona.

7. (a) Swi tise ku yini leswaku vafundhisi va siya vanhu vo tala va ri nimiehleketo ya leswaku Xikwembu a xi na ntwela-vusiwana? (b) Kahle-ka-hle, i yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi miringo leyi hi nga halangutanaka na yona?8, 9. (a) Xana u nga ku kombisa njhani ku hambana exikarhi ka ku pfu-melela vubihi ni ku byi vanga? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi solaXikwembu hileswi xi pfumeleleke vanhu leswaku va famba endleleni yobiha?


9 Ku ni swivangelo leswi twalaka leswi endleke leswaku Xikwe-mbu xi pfumelela vanhu va famba endleleni yo biha. Tanihi leswixi nga Muvumbi wa hina la nga ni matimba hinkwawo, a swi bohileswaku xi hi hlamusela swivangelo swa kona. Hambiswiritano,Xikwembu xi swi hlamuserile swivangelo swa kona hikuva xa hirhandza. U ta twa leswi engetelekeke hi swivangelo sweswo ekaNdzima 11. Kambe, swi tive leswaku Xikwembu a hi xona xi va-ngaka swiphiqo leswi swi hi kayakayisaka. Ku ri ni ku swi vanga, xihi byela ndlela leyi nga yona ntsena yo huma eka swiphiqo leswi!—Esaya 33:2.

10 Ku tlula kwalaho, Xikwembu xa kwetsima. (Esaya 6:3) Le-swi swi vula leswaku xi tengile naswona a xi na xisandzu. A xi sitshama xi endla nchumu ni wun’we wo biha. Kutani hi nga xitshemba hilaha ku heleleke. Kambe, a hi nge va tshembi vanhu vanyama hikuva minkarhi yin’wana va kanganyisa. Hambi ku ri va-lawuri lava tshembekaka ngopfu, minkarhi yin’wana a va swi kotiku lulamisa swihoxo leswi endliweke hi vanhu vo biha. Kambe Xi-kwembu xi ni matimba hinkwawo. Xi ta swi kota ku herisa kuxaniseka hinkwako loku vanhu va langutaneke na kona, loku va-ngiweke hi vubihi. Loko Xikwembu xi teka goza, xi ta byi heriselamakumu vubihi!—Pisalema 37:9-11.

XANA XIKWEMBU XI TITWISA KU YINI HI VUHOMBOLOKILEBYI HI LANGUTANAKA NA BYONA?

11 Leswi vubihi bya ha riki kona, xana Xikwembu xi titwisa kuyini hi swilo leswi endlekaka emisaveni sweswi ni leswi wena ulangutaneke na swona? Bibele yi dyondzisa leswaku Xikwembuxi “rhandza vululami.” (Pisalema 37:28) Hikwalaho xi ni mha-ka swinene loko xi vona leswi lulameke ni leswo biha. Xi venganchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga lulamangiki. Bibele yivula leswaku Xikwembu xi ‘vavisekile embilwini ya xona’ loko xivona misava hinkwayo yi tele vubihi, enkarhini lowu hundze-ke. (Genesa 6:5, 6) Xikwembu a xi si cinca. (Malakiya 3:6) Xaha ma venga maxangu lama nga kona emisaveni hinkwayo. Na-swona Xikwembu a xi swi rhandzi ku vona vanhu va ri karhi

10. Ha yini hi tshemba leswaku Xikwembu xi ta swi herisa swilo hinkwa-swo leswi karhataka vanhu?11. (a) Xana Xikwembu xi titwisa ku yini hi vuhomboloki? (b) Xana Xi-kwembu xi titwisa ku yini loko u xaniseka?


va xaniseka. Bibele yi vula leswaku ‘xa ku khathalela.’—1 Petro5:7.

12 Hi nga tiyiseka njhani leswaku Xikwembu a xi swi tsake-li ku hi vona hi xaniseka? Hi lebyi vumbhoni byin’wana.Bibele yi dyondzisa leswaku munhu u endliwe hi xifaniso xaXikwembu. (Genesa 1:26) Hikwalaho, hi ni timfanelo letinenehikuva na xona Xikwembu xi ni timfanelo letinene. Hi xiko-mbiso, xana wa swi tsakela ku vona vanhu lava nga riki nanandzu va xaniseka? Loko u nga swi tsakeli ku vona vuhombolo-ki byo tano, swi tive leswaku Xikwembu na xona xi byi vengangopfu.

13 Nchumu wun’wana lowu endlaka leswaku hina vanhu hi valava hlawulekeke hi leswaku hi ni rirhandzu. Yoleyo hi yin’wa-

na ya tindlela leti kombisaka leswakuhi tekelele Xikwembu. Bibele yi dyo-ndzisa leswaku “Xikwembu i rirhandzu.”(1 Yohane 4:8) Hi ni rirhandzu hileswi Xi-kwembu xi hi rhandzaka. Xana rirhandzuri nga ku susumeta leswaku u herisa kuxaniseka ni vuhomboloki lebyi u byi vo-naka emisaveni namuntlha? Loko a wuri ni matimba yo byi herisa, xana a wuta byi herisa? Ina, a wu ta endla tano!Swi tive ke, leswaku Xikwembu na xonaxi ta herisa ku xaniseka ni vuhomboloki.Switshembiso leswi boxiweke emasungu-lweni ya buku leyi a hi norho ntsenakumbe mintsheketo yo hungasa ha yona.Switshembiso swa Xikwembu swi ta heti-seka! Kambe, leswaku u swi tshemba, ufanele u tiva leswi engetelekeke hi Xikwe-mbu lexi hi tshembisaka swona.

12, 13. (a) Ha yini hi ri ni timfanelo letine-ne to fana ni rirhandzu, naswona rirhandzuri endla leswaku hi titwisa ku yini hi leswiendlekaka emisaveni? (b) I yini lexi nga ku ti-yisekisaka leswaku hakunene Xikwembu xi taendla swo karhi hi swiphiqo leswi nga konaemisaveni?

Loko u lava leswakumunhu wo karhi aku tiva, u n’wi byelavito ra wena, a switano ke? Xikwembuxi hi byela vito raxona eBibeleni


XIKWEMBU XI LAVA U TIVA VITO RA XONA14 I yini lexi u nga xi endlaka loko u lava leswaku munhu wo ka-

rhi a ku tiva? Xana a wu n’wi byeli vito ra wena? Xana Xikwembuxi ni vito? Etikerekeni to tala va vula leswaku vito ra xona i “Xi-kwembu” kumbe “Hosi,” kambe wolawo a hi mavito ya xiviri. Iswithopo, swo fana ni “hosi” ni “muungameri.” Bibele yi dyondzi-sa leswaku Xikwembu xi ni swithopo swo tala. Swin’wana swaswona i “Xikwembu” ni lexi nge “Hosi.” Hambiswiritano, Bibe-le yi tlhela yi dyondzisa leswaku Xikwembu xi ni vito: vito raxona i Yehovha. Pisalema 83:18 yi ri: “Wena loyi vito ra wena unga Yehovha, wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni

14. Vito ra Xikwembu i mani naswona ha yini hi fanele hi ri tirhisa?

Bibele yi dyondzisaleswaku Yehovha i Muvumbi la

nga ni rirhandzu, la endleke swilohinkwaswo leswi nga kona

hinkwayo.” Loko Bibele ya wena yi nga ri na rona vito leri, hikombela u ya eka Xiengetelo lexi kumekaka eka matluka 195-7,ebukwini leyi kutani u ta kuma xivangelo xa kona. Ntiyiso wamhaka hi leswaku vito ra Xikwembu ri humelela ko tala ema-tsalweni ya khale ya Bibele lama tsariweke hi voko. Hikwalaho,Yehovha u lava leswaku u tiva vito ra yena u tlhela u ri tirhisa. Hinga ha vula leswaku u tirhisa Bibele leswaku a titivisa eka wena.

15 Xikwembu xi tithye vito leri vulaka swo tala. Vito ra xona leringe Yehovha, ri vula leswaku Xikwembu xi ta hetisisa xitshembisoxin’wana ni xin’wana xa xona nileswaku xi ta endla xin’wana nixin’wana lexi tiyimiseleke ku xi endla.� Hakunene vito ra Xikwe-mbu ri hlawulekile. Ri fanela xona ntsena. Yehovha u hlawuleke hitindlela to talanyana. Njhani?

� Rungula leri engetelekeke leri hlamuselaka vito ra Xikwembu ni ndlelaleyi ri vitaniwaka ha yona ri kumeka eka Xiengetelo lexi nga eka matlu-ka 195-7.

15. Xana vito leri nge Yehovha ri vula yini?

Ndlela leyi tatanala nga ni rirhandzu a

rhandzaka vana va yenaha yona yi kombisa

rirhandzu lerikulu leriTata wa hina la nge

matilweni a hirhandzaka ha rona


16 Hi swi vonile leswaku loko Pisalema 83:18 yi vulavula hi Ye-hovha, yi te: “Wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla.” Nakambei Yehovha a ri yexe loyi ku vuriwaka leswaku u ni “Matimba Hi-nkwawo.” Nhlavutelo 15:3 yi ri: “Yikulu naswona ya hlamarisamintirho ya wena, Yehovha Xikwembu, xa Matimba Hinkwawo.Tindlela ta wena ti lulamile naswona i ta ntiyiso, wena Hosi leyinga riki na makumu.” Xithopo lexi nge “[wa] Matimba Hinkwa-wo,” xi hi dyondzisa leswaku a ku na un’wana la nga ni matimbalawa Yehovha a nga na wona. Matimba ya yena a ma nge pimani-siwi na nchumu; i makulu ngopfu. Nakambe, xithopo lexi nge“Hosi leyi nga riki na makumu,” xi hi tsundzuxa leswaku Yehovhau hlawulekile hi ndlela yin’wana. Hi yena la veke kona minkarhihinkwayo. Pisalema 90:2 yi ri: “U Xikwembu ku suka enkarhinilowu nga riki na makumu [kumbe hilaha ku nga heriki] ku yaenkarhini lowu nga riki na makumu.” Sweswo swi endla leswakuhi va ni xichavo lexikulu, a swi tano ke?

17 Nakambe Yehovha u hlawulekile, hikuva hi yena ntsena langa Muvumbi. Nhlavutelo 4:11 yi ri: “Swa ku fanela, Yehovha,wena Xikwembu xa hina, ku amukela ku vangama ni ku xiximiwani matimba, hikuva u tumbuluxe swilo hinkwaswo, naswona hi-kwalaho ka ku rhandza ka wena swi ve kona, swi tumbuluxiwile.”Hinkwaswo leswi u nga swi anakanyaka—ku sukela eka swivumbi-wa swa moya leswi nga le tilweni ku ya eka tinyeleti leti tatekexibakabaka ni mihandzu leyi kumekaka emirhini ku katsa ni ti-nhlampfi leti teleke elwandle ni le milambyeni—swi kona hileswiYehovha a nga Muvumbi!

XANA U NGA VA NI VUXAKA NA YEHOVHA?18 Loko vanhu van’wana va hlaya hi timfanelo ta Yehovha leti

endlaka leswaku a xiximiwa swinene, va teriwa hi ku chava. Vavona onge Xikwembu xi le henhla swinene eka vona lerova a vange pfuki va swi kotile ku va ni vuxaka na xona nileswaku a vanchumu eka Xikwembu lexi tlakukeke swonghasi. Kambe, xana iswinene ku titwa hi ndlela yoleyo? Bibele a yi pfumelelani na

16, 17. Swithopo leswi landzelaka swi hi dyondzisa yini hi Yehovha: (a)“[wa] Matimba Hinkwawo”? (b) “Hosi leyi nga riki na makumu”? (c) “Mu-vumbi”?18. Ha yini vanhu van’wana va vona onge a swi nge koteki leswaku va vani vuxaka ni Xikwembu, kambe i yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka?


swona sweswo. Loko yi vulavula hi Yehovha, yi ri: ‘Entiyisweni, anga le kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.’ (Mintirho 17:27) Bibele yi tlhela yi hi khutaza yi ku: “Tshinelani eka Xikwembu,kutani xi ta tshinela eka n’wina.”—Yakobo 4:8.

19 U nga byi aka njhani vuxaka ni Xikwembu? Xo sungula, ha-mbeta u endla leswi u swi endlaka sweswi—ku nga ku dyondza hiXikwembu. Yesu u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, kunghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyi-so, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Ina, Bibeleyi dyondzisa leswaku ku tiva Yehovha na Yesu swi yisa ‘evuto-n’wini lebyi nga heriki’! Hilaha se swi hlamuseriweke hakona,“Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:16) Nakambe Yehovha u nitimfanelo tin’wana letinene, leti endlaka leswaku a rhandzeka. Hixikombiso, Bibele yi vula leswaku Yehovha i “Xikwembu xa ti-ntswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa warirhandzu ni ntiyiso.” (Eksoda 34:6) Hi “lonene naswona u lu-nghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Xikwembu xi lehisa mbilu.(2 Petro 3:9) Xa tshembeka. (Nhlavutelo 15:4) Loko u ri karhi udyondza leswi engetelekeke eBibeleni, u ta swi vona leswaku Yeho-vha u swi kombisile leswaku u ni timfanelo leti ni tin’wana to talaleti endlaka leswaku a rhandzeka.

20 I ntiyiso leswaku u nge swi koti ku vona Xikwembu hikuva imoya. (Yohane 1:18; 4:24; 1 Timotiya 1:17) Kambe u nga tivavumunhu bya xona hi ku dyondza Bibele. Hilaha mupisalema avuleke hakona, u nga swi kota ku “vona ku tsakisa ka Yehovha.”(Pisalema 27:4; Varhoma 1:20) Loko u ri karhi u dyondza hi Yeho-vha, u ta va wa xiviri eka wena kutani u ta va ni swivangelo leswiengetelekeke swa ku n’wi rhandza ni ku titwa u ri ni vuxaka nayena.

21 U ta swi twisisa hakatsongo-tsongo leswaku ha yini Bibele yihi dyondzisa leswaku hi teka Yehovha a ri Tata wa hina. (Matewu6:9) Vutomi bya hina byi huma eka yena naswona u hi navelela le-

19. (a) Hi nga byi sungurisa ku yini vuxaka ni Xikwembu naswona hi tavuyeriwa hi yini? (b) Hi tihi timfanelo ta Xikwembu leti u ti rhandzakangopfu?20-22. (a) Xana leswi hi nga swi kotiki ku vona Xikwembu swi vula le-swaku a hi nge swi koti ku va ni vuxaka na xona? Hlamusela. (b) I yinilexi vanhu van’wana va nga ku khutazaka ku swi endla, loko va anakanyaleswaku va ringeta ku ku phula ekhombyeni, hambiswiritano, u fanele uendla yini?


swinene evuton’wini—tanihi laha tatana un’wana ni un’wana anga endlaka hakona eka vana va yena. (Pisalema 36:9) Bibele yitlhela yi dyondzisa leswaku vanhu va nga va vanghana va Yeho-vha. (Yakobo 2:23) Tivone se u ri munghana wa Muvumbi waswilo hinkwaswo leswi nga kona!

22 Loko u ri karhi u dyondza swo tala eBibeleni, u ta kuma leswa-ku vanhu van’wana va ta ringeta ku ku sivela ku dyondza, va ngaha anakanya leswaku va ringeta ku ku phula ekhombyeni. Swi ngaha endleka va chava leswaku u ta tshika tidyondzo leti a wu ti pfu-mela eku sunguleni. Kambe u nga pfumeleli munhu a ku sivela kuva munghana lonkulu wa Xikwembu.

23 I ntiyiso leswaku ku ni swilo swin’wana leswi u nga taka u ngaswi twisisi eku sunguleni. Loko u titsongahatile, u ta kombelampfuno, kambe u nga tshiki ku vutisa swivutiso hi ku chava le-swaku u ta hlekiwa hi vanhu. Yesu u vule leswaku i swinene kutitsongahata ku fana ni n’wana. (Matewu 18:2-4) Naswona hilahahi swi tivaka hakona, vana va vutisa swivutiso swo tala. Xikwembuxi lava leswaku u kuma tinhlamulo ta swona. Bibele yi bumabu-mela van’wana lava a va hisekela ku dyondza hi Xikwembu. Vakambisise Matsalwa hi vukheta va lava ku vona loko swilo leswi vaswi dyondzeke swi ri ntiyiso.—Mintirho 17:11.

24 Ndlela leyinene ngopfu yo dyondza hi Yehovha i ku kambisi-sa leswi Bibele yi swi tameleke. Bibele a yi fani ni tibuku tin’wana.Hi ndlela yihi? Ndzima leyi landzelaka yi ta hlamusela mhaka leyi.

23, 24. (a) Ha yini u fanele u ya emahlweni u vutisa swivutiso swa le-swi u swi dyondzaka? (b) Hi ta bula hi yini eka ndzima leyi landzelaka?

LESWI BIBELE YI SWI DYONDZISAKA

ˇ Xikwembu xi na mhaka na wena hi kukongoma.—1 Petro 5:7.

ˇ Vito ra Xikwembu i Yehovha.—Pisalema 83:18.

ˇ Yehovha wa ku rhamba leswaku u tshinelaeka yena.—Yakobo 4:8.

ˇ Yehovha u ni rirhandzu, musa ni tintswalo.—Eksoda 34:6; 1 Yohane 4:8, 16.


XANA wa ha tsundzuka loko munghana la rhandzekaka a ku nyikanyiko yo hlawuleka? A swi kanakanisi leswaku a wu tsake ngopfunaswona u yi teke yi ri nyiko leyinene. Phela, nyiko yi ku byela swokarhi hi loyi a ku nyikaka yona—yi ku byela leswaku u teka vu-nghana bya n’wina byi ri bya risima. Swi le rivaleni leswaku u n’winkhensile munghana wa wena hi nyiko leyi a ku nyikeke yona.

2 Bibele i nyiko leyi humaka eka Xikwembu leyi hi faneleke hi yiamukela hi mandla mambirhi. Buku leyi yo hlawuleka yi hi palu-xela swilo leswi a hi nga ta pfuka hi swi tivile ni siku ni rin’we. Hixikombiso, yi hi byela hi ku vumbiwa ka matilo lama nga ni tinye-leti, misava ni vanhu vo sungula ku nga wanuna ni wansati. Bibeleyi tamele misinya ya milawu leyi tshembekaka, leyi nga hi pfuna-ka leswaku hi langutana ni swiphiqo swa vutomi ni maxangu. Yihlamusela ndlela leyi Xikwembu xi nga ta xi hetisisa ha yona xi-kongomelo xa xona kutani xi tisa swiyimo leswinene emisaveni.Hakunene Bibele i nyiko leyi tsakisaka!

3 Nakambe Bibele i nyiko leyinene hikuva yi hi byela swo karhihi Yehovha Xikwembu, Munyiki wa yona. Leswi a hi nyikeke buku

1, 2. Hi tihi tindlela leti ha tona Bibele yi nga nyiko leyi tsakisaka, leyihumaka eka Xikwembu?3. Leswi Yehovha a hi nyikeke Bibele swi vula yini, naswona ha yini yi rinyiko leyinene?

NDZIMA YA VUMBIRHI

Bibele I Buku LeyiHumaka Eka Xikwembu

Bibele yi hambane njhani ni tibukuletin’wana hinkwato?

Xana Bibele yi nga ku pfuna njhani leswakuu langutana ni swiphiqo swa wena n’wini?

Ha yini u fanele ku tshemba vuprofetalebyi tsariweke eBibeleni?

yoleyo, swi vula leswaku u lava leswaku hi n’wi tiva kahle. Haku-nene, Bibele yi nga hi pfuna leswaku hi va ni vuxaka na Yehovha.

4 Loko u ri na yona Bibele, a hi wena ntsena. Bibele yi hundzulu-xeriwe hi tindzimi leti tlulaka 2 300 yi helerile kumbe ku ri tibukuto karhi ta yona, kutani vaaki va misava lava tlulaka 90 wa tiphese-nte va na yona. Hi xiringaniso, ku kandziyisiwa Tibibele to tlulamiliyoni, vhiki rin’wana ni rin’wana! Ku kandziyisiwe tikopi ta ti-biliyoni ta Tibibele leti heleleke kumbe leti nga helelangiki. Swi lerivaleni leswaku a ku na buku yin’wana leyi fanaka na Bibele.

5 Ku tlula kwalaho, Bibele yi “huhuteriwe hi Xikwembu.” (2 Ti-motiya 3:16) Hi ndlela yihi? Bibele yi hlamula hi yoxe yi ku:“Vanhu a va vulavula leswi humaka eka Xikwembu va ri karhi vasusumetiwa hi moya lowo kwetsima.” (2 Petro 1:21) Hi xikombi-so: N’wamabindzu a nga byela matsalana leswaku a tsala papila.Papila rero i marito ya n’wamabindzu. Hikwalaho ri huma ekan’wamabindzu, ku nga ri eka matsalana. Hilaha ku fanaka, Bibeleyi tamele marito lama humaka eka Xikwembu ku nga ri lama hu-maka eka vavanuna lava rhumiweke leswaku va yi tsala. Xisweswoswi fanerile ku va Bibele hinkwayo yi vitaniwa “rito ra Xikwe-mbu.”—1 Vatesalonika 2:13.

4. I yini leswi ku tsakiseke hi ndlela leyi Bibele yi kandziyisiwaka ha yona?5. Hi yihi ndlela leyi Bibele yi ‘huhuteriweke hi Xikwembu’ ha yona?

Bibele leyi vuriwaka “Vuhundzuluxeri Bya Misava LeyintshwaBya Matsalwa Yo Kwetsima” yi kumeka hi tindzimi to tala

19

YA PFUMELELANA NASWONA YA PAKANISA6 Swi teke malembe lama tlulaka 1 600 ku tsala Bibele. Lava ti-

rhisiweke ku yi tsala a va hanyanga hi nkarhi wun’we naswona ava huma eka mindhavuko yo hambana-hambana. Van’wana a vari varimi, vaphasi va tinhlampfi ni varisi. Kasi van’wana a va rivaprofeta, vaavanyisi ni tihosi. Luka, la tsaleke Evhangeli a a ridokodela. Bibele ya pfumelelana ku suka eku sunguleni ku yaemahetelelweni ya yona hambileswi lava tirhisiweke ku yi tsala ava huma eka mindhavuko yo hambana-hambana.�

7 Buku yo sungula ya Bibele yi hi byela ndlela leyi swiphiqo swavanhu swi sunguleke ha yona. Buku yo hetelela yi hi byela leswakumisava hinkwayo yi ta va paradeyisi kumbe ntanga. Tibuku tohambana-hambana ta Bibele ti rungula matimu ya magidi ya ma-lembe naswona buku ha yin’we yi hi pfuna leswaku hi twisisaxikongomelo xa Xikwembu ni ndlela leyi xi nga ta hetiseka hayona. Ndlela leyi Bibele yi pfumelelanaka ha yona ya hlamari-sa swinene, kambe a swi fanelanga swi hi hlamarisa hikuva hiswona leswi hi nga swi langutelaka ebukwini leyi humaka eka Xi-kwembu.

8 Bibele ya pakanisa etimhakeni ta sayense. Yi tamele ni rungulaleri twisisiweke endzhaku ka nkarhi wo leha ri tsariwile. Hi xiko-mbiso, buku ya Levhitika yi tamele milawu leyi a yi kongomisaVaisrayele va khale leswaku va nga tshiki munhu la nga ni vuvabyilebyi tlulelaka a tshama ni vanhu van’wana, swin’we ni milawu yansivelo-mavabyi, kasi matiko lama va rhendzeleke a ma nga tivinchumu hi milawu yo tano. Enkarhini lowu vanhu a va ri ni la-ngutelo leri hoxeke hi xivumbeko xa misava, Bibele se a yi vurileleswaku i xirhendzevutana kumbe bolo. (Esaya 40:22) Bibele yivule hi ku pakanisa leswaku misava yi ‘hayekiwe ehenhla ka hava.’(Yobo 26:7) I ntiyiso leswaku Bibele a hi buku leyi hlamuselaka ti-

� Hambileswi vanhu van’wana va vulaka leswaku tibuku tin’wana taBibele ti kanetana ni tin’wanyana, a byi kona vumbhoni bya sweswo.Vona ndzima 7 ya buku leyi nge Bibele—Xana I Rito Ra Xikwembu Ku-mbe I Ra Munhu?, leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.

6, 7. Ha yini ku pfumelelana ka rungula leri nga eBibeleni ku ri nchu-mu lowu hlamarisaka swinene?8. Nyika swikombiso swa leswaku Bibele ya pakanisa etimhakeni ta saye-nse.


mhaka ta sayense. Kambe loko yi vulavula hi timhaka ta sayense,yi ba nhloko ya mhaka. Xana a hi swona leswi a hi ta swi langute-la ebukwini leyi humaka eka Xikwembu?

9 Nakambe Bibele ya pakanisa etimhakeni ta matimu naswonaya tshembeka. Leswi yi swi vulaka swi kongomile. A yi boxi ntse-na mavito ya vanhu kambe yi boxa ni nxaxamelo wa rixaka leri vahumaka eka rona.� Vatsari va yona a va fani ni van’wamatimu lavadumeke, lava hi xitalo va nga boxiki ku hluriwa ka vanhu varikwa-vo, vatsari va Bibele a va tshembekile lerova va tsale ni swihoxoswa vona vini ni swa matiko ya vona. Hi xikombiso, ebukwini yaBibele ya Tinhlayo, mutsari wa yona, Muxe, u vule xidyoho xayena lexikulu lexi a kumeke xigwevo lexikulu hikwalaho ka xona.(Tinhlayo 20:2-12) A hi xitalo u kumaka marungula yo tano lamatshembekeke eka marungula man’wana ya matimu kambe ma ku-meka eBibeleni hikuva i buku leyi humaka eka Xikwembu.

BUKU YA VUTLHARI LEBYI PFUNAKA10 Leswi Bibele yi huhuteriweke hi Xikwembu, yi “pfuna ku dyo-

ndzisa, ku tshinya [ni] . . . ku lulamisa swilo.” (2 Timotiya 3:16)Ina, Bibele i buku leyi pfunaka. Yi tamele vuxokoxoko lebyi hi pfu-naka ku twisisa hi vuenti ndlela leyi munhu a vumbekeke ha yona.Sweswo a swi hlamarisi hikuva Mutsari wa yona, Yehovha Xikwe-mbu, i Muvumbi! U twisisa mianakanyo ya hina ni ndlela leyi hititwaka ha yona ku tlula leswi hina hi titivisaka xiswona. Ku tlulakwalaho, Yehovha u tiva leswi hi swi lavaka leswaku hi va lava tsa-keke. U tiva ni mahanyelo lawa hi faneleke hi ma papalata.

11 Xiya marito ya Yesu lama vuriwaka Dyondzo ya le Ntshaveni,lama kumekaka eka Matewu tindzima 5 ku ya eka 7. Edyondzweni

� Hi xikombiso, vona nxaxamelo wa rixaka leri Yesu a humeke ekarona, lowu kumekaka eka Luka 3:23-38.

9. (a) Hi tihi tindlela leti Bibele yi kombisaka ha tona leswaku ya pakani-sa naswona ya tshembeka etimhakeni ta matimu? (b) Xana ku tshembekaka vatsari va yona ku ku byela yini hi Bibele?10. Ha yini swi nga hlamarisi leswi Bibele yi nga buku leyi pfunaka?11, 12. (a) Hi tihi timhaka leti Yesu a vulavuleke ha tona eDyondzweniyakwe ya le Ntshaveni? (b) Hi tihi timhaka tin’wana leti pfunaka, letiBibele yi vulavulaka ha tona naswona ha yini ndzayo ya yona yi nga hu-ndzeriwi hi nkarhi?

Bibele I Buku Leyi Humaka Eka Xikwembu 21

leyi leyinene swonghasi, Yesu u vulavule hi timhaka to hlaya-nyana, leti katsaka ndlela yo kuma ntsako wa xiviri, yo lulamisatimholovo, yo khongela ni ndlela leyi ha yona munhu a nga vakani langutelo lerinene hi swilo leswi vonakaka. Marito ya Yesuma ha pfuna swinene namuntlha ku fana ni nkarhi lowu a ma vu-leke ha wona.

12 Misinya yin’wana ya milawu ya Bibele yi vulavula hi vutomibya ndyangu, matirhelo ni ku va ni vuxaka ni vanhu van’wana.Misinya ya milawu ya Bibele yi tirha eka vanhu hinkwavo naswo-

Esaya mutsari waBibele u profetehi ta ku wa kaBabilona

na ndzayo ya yona ya pfuna minkarhi hinkwayo. Vutlhari lebyitameriweke hi Bibele byi katsakanyiwa hi marito ya Xikwembulawa xi ma vuleke hi ku tirhisa muprofeta Esaya, loko a ku: “MinaYehovha, ndzi Xikwembu xa wena, Loyi a ku dyondziselaka ku kupfuna.”—Esaya 48:17.

BUKU YA VUPROFETA13 Bibele yi tamele vuprofeta byo tala, lebyi byin’wana bya byo-

na se byi hetisekeke. Hi xikombiso, Yehovha u tirhise muprofetaEsaya la hanyeke hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., leswakua profeta hi ta ku lovisiwa ka muti wa Babilona. (Esaya 13:19;14:22, 23) Ku boxiwe vuxokoxoko bya ndlela leyi muti lowu a wuta hluriwa ha yona. Mavuthu lama hlaselaka a ma ta phyisa matiya nambu wa Babilona kutani ma tsemakanya ma nghena emu-tini ma nga kalanga ma lwa na munhu. A hi sweswo ntsena.Vuprofeta bya Esaya byi kale byi vula ni vito ra hosi leyi a yi tahlula Babilona—ku nga Korexe.—Esaya 44:27–45:2.

14 Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 200—hi vusiku byaOctober 5 na 6, 539 B.C.E.—ku ni vuthu leri fikeke ri gova ekusu-hi na Babilona. A ri kongomisiwa hi mani? A ri kongomisiwa hihosi ya Muperesiya, leyi vuriwaka Korexe. A wu fikile nkarhi waleswaku ku hetiseka vuprofeta lebyi hlamarisaka. Kambe, xanahakunene vuthu ra Korexe a ri ta hlula muti wa Babilona ri ngakalanga ri lwa, hilaha ku profetiweke hakona?

15 Vusiku byebyo Vababilona a va ri ni nkhuvo naswona a vatitwa va sirhelelekile endzeni ka marhangu lamakulu ya mutiwa vona. Kasi hi nkarhi wolowo, Korexe a a ri karhi a ha-mbukisa mati ya nambu lowu a wu tsemakanya muti. A switekanga nkarhi leswaku mati ma phya kutani masocha ya yenama kota ku tsemakanya nambu ma tshinela emarhangwiniya muti. Kambe vuthu ra Korexe a ri ta nghenisa ku yiniemarhangwini ya Babilona? Siku rero nivusiku, swi endlekile le-swaku tinyangwa ta muti ti siyiwa ti nga pfariwanga va nga swixiyanga!

13. Hi byihi vuxokoxoko lebyi Yehovha a huhuteleke muprofeta Esaya le-swaku a byi tsala malunghana na Babilona?14, 15. Hi yihi ndlela leyi vuxokoxoko byin’wana bya vuprofeta bya Esa-ya malunghana na Babilona byi hetisekeke ha yona?


16 Malunghana na Babilona ku profetiwe leswi: “A ku nge hetshamiwi eka yena, naswona a nge vi kona eka xitukulwana xin’wa-na ku ya eka xitukulwana xin’wana. Muarabiya a nge wu dzimintsonga wa yena kona, naswona ku hava varisi lava nga ta tshikamintlhambi ya vona yi vundza kona.” (Esaya 13:20) Vuprofeta le-byi a byi vulanga ta ku herisiwa ka muti ntsena kambe byi tlhelebyi boxa ni leswi a swi ta landzela endzhaku ka sweswo. Byi kombi-se leswaku muti wa Babilona a wu ta loviseriwa makumu. Byi konavumbhoni bya ku hetiseka ka marito lawa. Vumbhoni bya kona indhawu leyi nga riki na vaaki ya Babilona wa khale—kwalomu katikhilomitara ta 80 edzongeni wa Baghdad, eIraq, leswi tiyisekisakaleswaku Yehovha a a tiyisile loko hi nomu wa Esaya, a te: “Ndzi tan’wi kukula hi nkukulo lowu lovisaka.”—Esaya 14:22, 23.�

17 Ku kambisisa ndlela leyi ha yona Bibele yi nga buku ya vu-profeta lebyi tshembekaka swi tiyisa ripfumelo, a swi tano ke?

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi vuprofeta bya Bibele,vona broxara leyi nge Buku Ya Vanhu Hinkwavo, matluka 27-9, leyi ka-ndziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.

16. (a) Esaya u profete leswaku ku ta hetelela ku endleke yini hi muti waBabilona? (b) Hi yihi ndlela leyi vuprofeta bya Esaya malunghana ni kulovisiwa ka muti wa Babilona byi hetisekeke ha yona?17. Xana ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele ku tiyisa ripfumelo hi ndle-la yihi?


Hakunene, loko Yehovha Xikwembu a hetisise switshembiso leswia swi endleke enkarhini lowu hundzeke, hi fanele hi tiyiseka hila-ha ku heleleke leswaku xitshembiso xa yena xo endla misava yi vaparadeyisi, na xona xi ta hetiseka. (Tinhlayo 23:19) Kunene hi nintshembo wo kuma “vutomi lebyi nga heriki lebyi Xikwembu,lexi xi nga hembiki, xi byi tshembiseke emahlweni ka minkarhileyi nga heriki.”—Tito 1:2.�

“RITO RA XIKWEMBU RA HANYA”18 Hi ku landza leswi ha ha ku bulaka ha swona eka ndzima leyi,

swi le rivaleni leswaku Bibele i buku yo hlawuleka hakunene. Ina,i ya nkoka naswona ya pfumelelana yi tlhela yi pakanisa etimhake-ni ta sayense ni ta matimu, yi ni vutlhari lebyi pfunaka naswona yi

� Ku lovisiwa ka muti wa Babilona ko va xin’wana xa swikombiso swaku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele. Swikombiso swin’wana swi katsa kulovisiwa ka muti wa Tiri ni wa Ninivha. (Ezekiyele 26:1-5; Sofaniya2:13-15) Nakambe vuprofeta bya Daniyele byi longoloxe mimfumo yamisava leyi a yi ta fuma hi ku landzelana endzhaku ka mfumo wa Babi-lona. Yona yi katsa mfumo wa Meda-Peresiya ni wa Grikiya. (Daniyele8:5-7, 20-22) Leswaku u kuma nhlamuselo ya vuprofeta byo tala lebyikhumbaka Mesiya, lebyi Yesu Kreste a byi hetiseke, vona Xiengetelo lexikumekaka eka matluka 199-201.

18. Hi wahi marito ya nkoka lawa muapostola Pawulo la nga Mukreste ama vulaka hi “rito ra Xikwembu”?

Marhumbi ya Babilona


tamele vuprofeta byo tshembeka. Muapostola Pawulo la nga Mu-kreste u tsale a ku: “Rito ra Xikwembu ra hanya naswona ri nimatimba, ri kariha ku tlula banga rihi ni rihi leri tsemaka hi ma-tlhelo mambirhi, ri tlhava hambi ku ri ku ya fika emaaveni yamoya-xiviri ni moya, ni ya mahlangano swin’we ni mongo wawona, naswona ra swi kota ku twisisa miehleketo ni makunguya mbilu.”—Vaheveru 4:12.

19 Mahanyelo ya hina ma nga cinca loko hi hlaya “rito” ra Xi-kwembu kumbe rungula ra xona, leri kumekaka eBibeleni. Swi tahi pfuna leswaku hi kota ku tikambisisa hi ndlela leyi hi nga sitshamaka hi tikambisisa ha yona. Hi nga ha vula leswaku ha xi rha-ndza Xikwembu, kambe ndlela leyi hi angulaka ha yona eka leswihi dyondzisiwaka swona eRitweni ra xona leri huhuteriweke, kunga Bibele, swi ta paluxa leswi hi swi anakanyaka hambi ku ri le-swi hi tiyimiseleke swona.

20 Hakunene Bibele i buku leyi humaka eka Xikwembu. I bukuleyi hi faneleke hi yi hlaya, hi yi dyondza naswona hi yi rhandza.Kombisa leswaku wa yi tlangela nyiko leyi humaka eka Xikwembuhi ku ya emahlweni u kambisisa leswi yi swi tameleke. Loko u rikarhi u endla tano, u ta xi twisisa kahle xikongomelo xa Xikwe-mbu hi vanhu. Ndzima leyi landzelaka yi ta hlamusela leswaku hixihi xikongomelo xexo ni leswaku xi ta hetisisiwa hi ndlela yihi.

19, 20. (a) Bibele yi nga ku pfuna njhani leswaku u tikambisisa? (b) Unga kombisa hi ndlela yihi leswaku wa yi tlangela nyiko yo hlawuleka leyihumaka eka Xikwembu, ku nga Bibele?


ˇ Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu kutani ya pa-kanisa naswona ya tshembeka.—2 Timotiya 3:16.

ˇ Rungula leri kumekaka eRitweni ra Xikwembura pfuna eka xin’wana ni xin’wana lexi hi xiendlaka siku ni siku.—Esaya 48:17.

ˇ Switshembiso swa Xikwembu leswi kumekakaeBibeleni swi ta hetiseka hakunene.—Tinhlayo 23:19.


ENTIYISWENI Xikwembu xi ni xikongomelo lexi tsakisaka himisava. Yehovha u lava leswaku yi tala hi vanhu lava tsakeke nilava hanyeke kahle. Bibele yi vula leswaku ‘Xikwembu xi rimentanga aEdeni’ nileswaku xi ‘endle leswaku ku mila murhi wu-n’wana ni wun’wana lowu navelekaka ematihlweni ya munhu nilowu fanelekaka ku dyiwa.’ Endzhaku ka loko Xikwembu xi vu-mbe wanuna wo sungula ni wansati, ku nga Adamu na Evha, xiva veke ekaya leri ro xonga kutani xi ku eka vona: “Tswalananimi andza, mi tata misava, mi yi fuma.” (Genesa 1:28; 2:8, 9, 15)Hikwalaho, a ku ri xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu vava ni vana, va ndlandlamuxa kaya leri a ri ri ntanga leswaku ritata misava hinkwayo nileswaku va khathalela swiharhi.

2 Xana u ehleketa leswaku xikongomelo xa Yehovha Xikwe-mbu hi vanhu xa leswaku va hanya emisaveni leyi nga paradeyisixi ta kala xi hetiseka? Xikwembu xi ri: “Ndzi swi vurile . . . ndzi tatlhela ndzi swi endla.” (Esaya 46:9-11; 55:11) Ina, leswi Xikwe-mbu xi tiyimiseleke ku swi endla xi ta swi endla hakunene! Xivula leswaku ‘misava leyi a xi yi tumbuluxelanga swa hava ka-mbe xi yi vumbele leswaku ku akiwa eka yona.’ (Esaya 45:18) I

1. Hi xihi xikongomelo xa Xikwembu hi misava?2. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku xikongomelo xa Xikwembu hi mi-sava xi ta hetiseka? (b) Hi ku ya hi Bibele, i vamani lava nga ta hanya himasiku?

NDZIMA YA VUNHARHU

Hi Xihi XikongomeloXa Xikwembu Hi Misava?

Hi xihi xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu?

Hi yihi ndlela leyi Xikwembu xitlhontlhiweke ha yona?

Xana vutomi byi ta va njhani enkarhinilowu taka la misaveni?

vanhu va muxaka muni lava Xikwembu a xi lava leswaku va ha-nya emisaveni leyi? Naswona a xi lava leswaku va hanya nkarhiwo tanihi kwihi eka yona? Loko Bibele yi hlamula yi ri: “Lavo lu-lama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona himasiku.”—Pisalema 37:29; Nhlavutelo 21:3, 4.

3 Swi le rivaleni leswaku leswi a swi si endleka. Sweswi va-nhu va vabya ivi va fa; va lwa va dlayana. Ku ni leswi ngafambangiki kahle. Hambiswiritano, a swi kanakanisi leswaku Xi-kwembu a xi nga tiyimiselanga leswaku misava yi va hi ndlelaleyi yi nga xiswona namuntlha! Timhaka ti onhake kwihi? Hayini xikongomelo xa Xikwembu xi nga hetisekanga? Etibukwinita matimu leti tsariweke hi vanhu, a yi kona leyi nga hi nyikakanhlamulo hikuva timhaka ti onhake le tilweni.

MASUNGULO YA NALA4 Buku yo sungula ya Bibele yi hi byela hi mukaneti wa Xi-

kwembu la humeleleke entangeni wa Edeni. U vuriwa “nyoka”kambe a a nga ri nyoka ya xiviri. Buku yo hetelela ya Bibele yivula leswaku hi ‘loyi a vuriwaka Diyavulosi na Sathana, la xisa-ka misava hinkwayo leyi akiweke.’ U tlhela a vuriwa “nyoka yakhale.” (Genesa 3:1; Nhlavutelo 12:9) Ntsumi leyi ya matimbakumbe xivumbiwa lexi nga vonakiki xa moya, xi tirhisenyoka leswaku xi kota ku vulavula na Evha, tanihi laha munhu latlhariheke a nga endlaka onge rito ra yena ri huma eka xipopana.Swi le rivaleni leswaku munhu yoloye wa moya a a ri kona lokoXikwembu xi vumba misava leswaku vanhu va ta tshama ekayona.—Yobo 38:4, 7.

5 Hambiswiritano, leswi swivumbiwa hinkwaswo swa Yeho-vha swi hetisekeke, i mani la endleke loyi a vuriwaka“Diyavulosi” kumbe “Sathana”? Handle ko tipfinyinga, un’wanawa vana lava va Xikwembu va moya, lava nga ni matimba, u tihu-ndzule Diyavulosi hi yexe. Xana sweswo swi kotekise ku yini?

3. Hi swihi swiyimo leswi vangaka gome leswi nga kona emisaveni na-swona leswi swi tlakusa swivutiso swihi?4, 5. (a) Kahle-kahle i mani la vulavuleke na Evha hi ku tirhisa nyoka?(b) Swi nga tisa ku yini leswaku munhu loyi a nga tshama a va lonene,la tshembekaka a hundzuka khamba?


Phela, namuntlha munhu loyi a a lulamile naswona a tshembe-ka, a nga hundzuka khamba. Xana sweswo swi endlekisa ku yini?Munhu yoloye a nga pfumelela ku navela ko biha leswaku kudzima timitsu embilwini ya yena. Loko a tshamela ku anakanyahi ku endla swilo sweswo swo biha, u ya a navela ku swi endla. Ku-tani loko o tshuka a kuma nchumu lowu ku nga khale a ri karhia wu lava, a nga ha wu yiva.—Yakobo 1:13-15.

6 Hi swona leswi endlekeke eka Sathana Diyavulosi. Swi tiko-mba onge u xi twile Xikwembu loko xi byela Adamu na Evhaleswaku va va ni vana va tata misava. (Genesa 1:27, 28) Swi le ri-valeni leswaku Sathana u te: ‘Phela, vanhu lava hinkwavo va ngagandzela mina ku ri ni ku va va gandzela Xikwembu!’ Hiloko kunavela ko biha ku ya ku dzima timitsu embilwini ya yena. U hete-lele a teke goza ra ku kanganyisa Evha hi ku hembela Xikwembu.(Genesa 3:1-5) Hi ndlela yoleyo u hundzuke “Diyavulosi,” leswivulaka “Mulumbeti.” Hi nkarhi lowu fanaka u hundzuke “Satha-na,” leswi vulaka “Mukaneti.”

7 Sathana Diyavulosi u xise Adamu na Evha hi mano ya yenaleswaku va nga xi yingisi Xikwembu. (Genesa 2:17; 3:6) Kutaniva hetelele va file hikuva Xikwembu a xi vurile leswaku loko vanga xi yingisi, va ta fa. (Genesa 3:17-19) Leswi Adamu a a nga hahetisekanga hikwalaho ka xidyoho, vana va yena hinkwavo vatswariwe va ri ni xidyoho. (Varhoma 5:12) Leswi swi endlekekeha yena hi nga swi fanisa ni pani ra ku baka xinkwa. Loko pani riphatekile, ku endleka yini hi swinkwa leswi bakiwaka hi rona?Lofo ha rin’we ri huma ri phatekile kumbe ri nga hetisekanga.Hilaha ku fanaka, munhu ha un’we u tswariwa a “phatekile” hi-kwalaho ka leswi Adamu a nga hetisekangiki. Hi yona mhakaleyi vanhu hinkwavo va dyuhalaka ivi va fa.—Varhoma 3:23.

8 Entiyisweni loko Sathana a endla leswaku Adamu na Evhava dyohela Xikwembu, a a hlohlotela moya wa ku xandzuka. A

6. Swi tise ku yini leswaku n’wana wa Xikwembu wa moya, la nga nimatimba, a hundzuka Sathana Diyavulosi?7. (a) Ha yini Adamu na Evha va file? (b) Ha yini vana hinkwavo va Ada-mu va dyuhala ivi va fa?8, 9. (a) Swi tikomba onge hi xihi xihehlo lexi Sathana a hehleke Xi-kwembu ha xona? (b) Ha yini Xikwembu xi nga hatliselanga ku dlayavaxandzuki volavo?

Hi Xihi Xikongomelo Xa Xikwembu Hi Misava? 29

a sola ndlela leyi Yehovha a fumaka ha yona. Kahle-kahle, Satha-na a a ku: ‘Xikwembu i mufumi wo biha. Xi byela vanhu va xonamavunwa ivi xi va tsona swilo leswinene. Vanhu a va fanelangava fumiwa hi Xikwembu. Va nga tiendlela swiboho eka leswine-ne ni swo biha. Naswona va ta tiphina hi vutomi loko va fumiwahi mina.’ Xana Xikwembu a xi ta xi lunghisa njhani xihehlo xotano xa xisandzu? Van’wana va ehleketa leswaku Xikwembu a xi

Xana Sathana a a ta n’wi nyikisaku yini Yesu mimfumo hinkwayo ya

misava loko a yi nga ri ya yena?


fanele xi dlaye vaxandzuki volavo. Kambe, xana sweswo a swi tava swi herise xihehlo xa Sathana? Xana a swi ta va swi kombisileleswaku ndlela leyi Xikwembu xi fumaka ha yona yi lulamile?

9 Vululami lebyi hetisekeke bya Yehovha a byi nga ta n’wi pfu-melela leswaku a hatlisela ku dlaya vaxandzuki volavo. U swivonile leswaku a ku laveka nkarhi leswaku xihehlo xexo xa Sa-thana xi lulamisiwa hi ndlela leyinene ni leyi nga ta kombisaleswaku Diyavulosi i muhembi. Hiloko Xikwembu xi endla xi-boho xo tshika vanhu va tifuma va ri karhi va kuceteriwa hiSathana. Leswaku hikwalaho ka yini Yehovha a endle tano ni le-swaku ha yini a pfumelele leswaku ku hundza nkarhi wo lehaswonghasi a nga si tlhantlha mphikamakaneta leyi, swi ta hla-museriwa eka Ndzima 11 ya buku leyi. Kambe, mhaka leyi hifaneleke hi anakanyisisa ha yona hi leyi: Xana Adamu na Evha vaendle kahle hi ku yingisa Sathana loyi a a nga si tshama a vaendlela nchumu ni wun’we lowunene? Xana a swi ri swinene kuva va pfumele leswaku Yehovha, loyi a va nyikeke swilo hinkwa-swo, i muhembi la nga ni tihanyi? Xana wena a wu ta va u endleyini?

10 I swinene ku anakanyisisa hi swivutiso leswi hikuvaun’wana ni un’wana wa hina namuntlha, u langutana ni mphi-kamakaneta yoleyo. Ina, na wena u ni lunghelo ro hlamulaswihehlo leswi Sathana a hehlaka Yehovha ha swona. U nga pfu-mela leswaku Yehovha a va Mufumi wa wena kutani u pfunetaeku paluxeni ka mavunwa ya Sathana. (Pisalema 73:28; Swivuri-so 27:11) Khombo ra kona, vanhu vo tala namuntlha emisavenileyi a va swi lavi ku endla tano. Sweswo swi tlakusa xivutiso xankoka lexi nge, Xana kahle-kahle Bibele yi dyondzisa leswaku Sa-thana u fuma misava leyi?

I MANI LA FUMAKA MISAVA LEYI?11 Yesu a nga si tshama a swi kanakana leswaku misava leyi

10. U nga swi hlamula njhani swihehlo leswi Sathana a hehlaka Yeho-vha ha swona?11, 12. (a) Xana ndzingo lowu Sathana a ringeke Yesu ha wona wu swikombisa hi ndlela yihi leswaku misava leyi yi fumiwa hi Sathana? (b) Iyini xin’wana lexi kombisaka leswaku Sathana hi yena la fumaka misa-va leyi?


yi fumiwa hi Sathana. Hi ndlela yo karhi ya singita, Sathana utshama a kombisa Yesu “mimfumo hinkwayo ya misava ni kuvangama ka yona.” Hiloko Sathana a n’wi tshembisa a ku: “Swi-lo leswi hinkwaswo ndzi ta ku nyika swona loko wo nkhinsamau ndzi gandzela.” (Matewu 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Anakanya himhaka leyi. Xana Sathana a a ta ringa Yesu hi ku n’wi nyi-ka mimfumo ya misava loko misava leyi a yi nga fumiwi hiyena? Yesu a nga yi kanetanga mhaka ya leswaku mimfumo hi-nkwayo ya misava i ya Sathana. Hakunene Yesu a a ta va akanete mhaka yoleyo loko mimfumo leyi a yi nga lawuriwi hiSathana.

12 I ntiyiso leswaku Yehovha i Xikwembu xa matimba hi-nkwawo, Muvumbi wa vuako lebyi hinkwabyo byo hlamarisa.(Nhlavutelo 4:11) Nilokoswiritano, a ku kona laha Bibele yi vu-laka leswaku Yehovha Xikwembu kumbe Yesu Kreste i mufumiwa misava leyi. Entiyisweni, Yesu u vule hi ku kongoma leswa-ku Sathana i “mufumi wa misava leyi.” (Yohane 12:31; 14:30;16:11) Bibele yi tlhela yi vula leswaku Sathana Diyavulosi i “xi-kwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” (2 Vakorinto 4:3, 4)Loko muapostola Yohane la nga Mukreste a tsala hi ta mukane-ti loyi kumbe Sathana, u te: “Misava hinkwayo yi le hansi kamatimba ya lowo homboloka.”—1 Yohane 5:19.

NDLELA LEYI MISAVA YA SATHANA YINGA TA HERISIWA HA YONA

13 Loko lembe rin’wana ni rin’wana ri ri karhi ri hundza, vu-bihi bya misava byi ya byi nyanya. Yi tele hi masocha lamatshamaka ma ri eku lweni, van’watipolitiki lava nga tshembekiki,varhangeri va vukhongeri lava kanganyisaka ni swigevenga leswinga riki na ntwela-vusiwana. Misava hinkwayo yi le ka xiyimolexi ku hundzula xona ku nga ku tlanga hi nkarhi. Bibele yi vulaleswaku nkarhi wu le kusuhi wa leswaku Xikwembu xi herisa mi-sava leyi yo biha hi nyimpi ya xona ya Armagedoni. Sweswoswi ta endla leswaku ku simekiwa misava leyintshwa yo lulama.—Nhlavutelo 16:14-16.

13. Ha yini ku ri ni xilaveko xa misava leyintshwa?


14 Yehovha Xikwembu u hlawule Yesu Kreste leswaku a va Hosiya Mfumo wa Yena wa le tilweni, kumbe hulumendhe. Khale kakhaleni, Bibele yi profete yi ku: “Hi velekeriwe n’wana, hi nyiki-we n’wana wa jaha; naswona ku fuma ka vuhosana ku ta vaekatleni ra yena. Kutani vito ra yena u ta thyiwa . . . Hosana ya KuRhula. Ku tala ka ku fuma ka vuhosana ni ku rhula a swi ngevi na makumu.” (Esaya 9:6, 7) Malunghana ni mfumo lowu,Yesu u dyondzise valandzeri va yena leswaku va khongela va ku:“Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endlekeemisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10)Hilaha hi nga ta swi vona hakona loko hi ya emahlweni ni bukuleyi, ku nga ri khale Mfumo wa Xikwembu wu ta susa mimfumoya misava leyi ivi wu sala wu fuma wu ri woxe. (Daniyele 2:44)Kutani Mfumo wa Xikwembu wu ta tisa misava leyi nga parade-yisi.

MISAVA LEYINTSHWA YI TSHINELE!15 Bibele ya hi tiyisekisa yi ku: “Ku ni matilo lamantshwa ni

misava leyintshwa leswi hi swi rindzeleke hi ku ya hi xitshembi-so xa [Xikwembu], naswona ku ta va ni ku lulama eka swona.”(2 Petro 3:13; Esaya 65:17) Minkarhi yin’wana loko Bibele yi vu-lavula hi “misava” yi va yi vulavula hi vanhu lava hanyaka ekayona. (Genesa 11:1) Kutani “misava leyintshwa” yo lulama i va-nhu lava amukelekaka eka Xikwembu.

16 Yesu u tshembise leswaku emisaveni leyintshwa, vanhu lavanga ta amukeleka eka Xikwembu va ta kuma nyiko ya “vutomilebyi nga heriki.” (Marka 10:30) Hi kombela u pfula eka Yohane3:16 na 17:3 eBibeleni ya wena, kutani u hlaya leswi Yesu a vule-ke leswaku hi fanele hi swi endla leswaku hi kuma vutomi lebyinga heriki. Sweswi vona mikateko leyi Bibele yi tshembisaka le-swaku yi ta kumiwa hi lava va faneriwaka hi nyiko yoleyo leyihumaka eka Xikwembu loko misava yi ta va yi ri Paradeyisi.

14. I mani loyi Xikwembu xi n’wi hlawuleke leswaku a va Hosi ya Mfu-mo wa xona naswona sweswo swi profetiwe hi ndlela yihi?15. “Misava leyintshwa” i yini?16. Hi yihi nyiko ya risima leyi Xikwembu xi nga ta yi nyika lava amu-kelekaka eka xona naswona hi fanele hi endla yini leswaku hi yi kuma?


17 Vubihi, nyimpi, vugevenga ni madzolonga swi ta va swi ngaha ri kona. “Lowo homboloka a nge he vi kona . . . Kambe lavorhula va ta dya ndzhaka ya misava.” (Pisalema 37:10, 11) Ku ta vani ku rhula hikuva ‘Xikwembu xi ta herisa tinyimpi ku ya fikaemakumu ya misava.’ (Pisalema 46:9; Esaya 2:4) Kutani “lowolulama u ta hluka, ni ku rhula ku ta andza ku fikela n’weti wunga ha vi kona”—leswi vulaka leswaku ku rhula ku ta va kona hi-laha ku nga heriki!—Pisalema 72:7.

18 Vagandzeri va Yehovha va ta tshama va sirhelelekile. Mi-nkarhi hinkwayo loko Vaisrayele lava hanyeke enkarhini wa kutsariwa ka Bibele va yingisa Xikwembu, a va tshama va sirhelele-kile. (Levhitika 25:18, 19) Mawaku ndlela leyi swi nga ta tsakisaka yona ku tiphina hi nsirhelelo lowu fanaka eParadeyisini!—Esa-ya 32:18; Mikiya 4:4.

19 Swakudya a swi nge he kayiveli. Mupisalema u yimbelele aku: “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa eti-nhlohlorhini ta tintshava.” (Pisalema 72:16) Yehovha Xikwembuu ta katekisa vanhu va yena vo lulama, “kunene misava yi ta hu-mesa swimila swa yona.”—Pisalema 67:6.

20 Misava hinkwayo yi ta hundzuka paradeyisi. Ku ta akiwa ma-kaya lamantshwa yo xonga ni mintanga etikweni leri a ri onhiwehi vanhu lava nga ni xidyoho. (Esaya 65:21-24; Nhlavutelo 11:18) Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, swiphemu swa misava le-swi nga ha riki na vanhu vo biha, swi ta lunghisiwa kukondzamisava hinkwayo yi va ntanga wo saseka lowu nga ni mihandzuleyi vekaka ku fana ni ntanga wa le Edeni. Xikwembu a xi ngepfuki xi tsandzekile ku ‘pfula voko ra xona kutani xi enerisaku navela ka xilo xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka.’—Pisalema145:16.

21 Vanhu ni swiharhi va ta hanyisana hi ku rhula. Swivandzana

17, 18. Hi nga tiyiseka njhani leswaku ku ta va ni ku rhula ni nsirhele-lo emisaveni hinkwayo?19. Hi swi tivisa ku yini leswaku ku ta va ni ndzalo ya swakudya emisa-veni leyintshwa ya Xikwembu?20. Hi nga tiyiseka njhani leswaku misava hinkwayo yi ta hundzuka pa-radeyisi?21. I yini lexi kombisaka leswaku vanhu ni swiharhi va ta hanyisana hiku rhula?


ni swifuwo swi ta dya swin’we. Hambi ku ri xihlangi a xi nge swichavi swiharhi leswi sweswi swi nga ni khombo.—Esaya 11:6-9;65:25.

22 Vuvabyi byi ta hela. Leswi Yesu a nga Hosi ya Mfumo waXikwembu wa le tilweni, u ta tshungula vanhu hinkwavo lava va-byaka hi mpimo lowu tlulaka lowu a va tshunguleke ha wonaloko a ha ri la misaveni. (Matewu 9:35; Marka 1:40-42; Yohane5:5-9) Kutani “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku:‘Ndza vabya.’”—Esaya 33:24; 35:5, 6.

23 Varhandziwa va hina lava feke va ta pfuxiwa kutani va nga hatlheli va fa. Hinkwavo lava etleleke emasirheni, lava nga emi-anakanyweni ya Xikwembu va ta pfuxiwa va tlhela va hanya.Entiyisweni, “ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lavanga lulamangiki.”—Mintirho 24:15; Yohane 5:28, 29.

24 Hakunene lava va hlawulaka ku yingisa Yehovha Xikwe-mbu, Muvumbi wa hina Lonkulu, va tlhela va n’wi tirhela, va tatiphina hi vumundzuku lebyi tsakisaka! Loko Yesu a tshembisamudyohi loyi a feleke etlhelo ka yena, a ku: “U ta va na mina ePa-radeyisini,” a a vulavula hi Paradeyisi leya ha taka emisaveni.(Luka 23:43) I swa nkoka leswaku hi dyondza leswi engetelekekeha Yesu Kreste, loyi a nga ta hi tisela mikateko leyi hinkwayo.

22. Ku ta endleka yini hi vuvabyi?23. Ha yini ku pfuxiwa ka vafi ku ta va nchumu lowu tsakisaka eka hina?24. U titwa njhani hi ku hanya emisaveni loko se yi hundzuriwe Para-deyisi?


ˇ Xikongomelo xa Xikwembu xo hundzulamisava yi va paradeyisi xi ta hetiseka.—Esaya 45:18; 55:11.

ˇ Sweswi misava leyi yi fumiwa hi Sathana.—Yohane 12:31; 1 Yohane 5:19.

ˇ Emisaveni leyintshwa, Xikwembu xi ta nyikavanhu mikateko yo tala.—Pisalema 37:10, 11, 29.


KU NI vanhu vo tala lava dumeke emisaveni. Van’wana va dumeemugangeni lowu va tshamaka eka wona, kasi van’wana va dumeedorobeni kumbe etikweni ra rikwavo. Kambe ku ni lava vadumeke emisaveni hinkwayo. Hambiswiritano, ku tiva ntsena le-swaku ximani-mani u dumile a swi vuli leswaku u n’wi tiva hilahaku heleleke. A swi vuli leswaku u tiva vuxokoxoko bya ndhavukowa yena ni leswi a nga xiswona.

2 Emisaveni hinkwayo ku na leswi vanhu va nga tshama va switwa ha Yesu Kreste, hambileswi a hanyeke la misaveni kwalomuka malembe ya 2 000 lama hundzeke. Hambiswiritano, vanhu votala va ni mavonelo yo hambana-hambana hi leswi Yesu a a ri xi-swona hakunene. Van’wana va vula leswaku a a ri munhu lonenentsena. Van’wana va ri a a ri muprofeta. Kasi van’wana va vula le-swaku Yesu i Xikwembu kutani u fanele a gandzeriwa. Xana switano hakunene?

3 I swa nkoka leswaku u va ni vutivi lebyi kongomeke ha Yesu.Ha yini? Hikuva Bibele yi ri: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga he-riki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’wexa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3)Ina, ku va ni vutivi lebyi kongomeke ha Yehovha Xikwembu nahi Yesu Kreste swi nga endla leswaku u kuma vutomi lebyi nga

1, 2. (a) Ha yini ku tiva swo karhi hi munhu la dumeke swi nga vuli swo-na leswaku u n’wi tiva hilaha ku heleleke? (b) Hi wahi mavonelo yohambana-hambana lawa vanhu va nga na wona ha Yesu?3. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku u va ni vutivi lebyi kongomeke haYesu?

NDZIMA YA VUMUNE

Yesu Kreste I Mani?

Hi wihi ntirho wo hlawuleka lowuYesu a wu endlaka?

A a huma kwihi?

A a ri munhu wa njhani?

heriki. (Yohane 14:6) Ku tlula kwalaho,Yesu u veke xikombiso lexinene xa ndlela

leyi hi nga hanyaka ha yona ni leyi hi faneleke hihanyisana ni van’wana ha yona. (Yohane 13:34, 35) Eka

ndzima yo sungula ya buku leyi, hi twe dyondzo leyi nga ntiyisomalunghana ni Xikwembu. Sweswi a hi kambisiseni leswi kahle-kahle Bibele yi swi dyondzisaka ha Yesu Kreste.

MESIYA LA TSHEMBISIWEKE4 Khale ka khaleni loko Yesu a nga si velekiwa la misaveni, Bibe-

le yi profete hi ta ku ta ka loyi Xikwembu a xi ta n’wi rhumelatanihi Mesiya kumbe Kreste. Rito leri nge “Mesiya,” (leri hu-maka eka rito ra Xiheveru) na “Kreste” (leri humaka ekarito ra Xigriki), havumbirhi bya wona ma vula “Mutoti-wa.” Munhu loyi la tshembisiweke a a ta totiwa, leswi

4. Rito leri nge “Mesiya” ni leri nge “Kreste,” ma vula yini?

Yesu u ve Mesiya kumbeKreste loko a khuvuriwa

Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene?

vulaka leswaku Xikwembu a xi ta n’wi hlawula leswaku a endlantirho wo hlawuleka. Eka tindzima tin’wana leti landzelaka hi tadyondza swo tala hi xikhundlha xo hlawuleka lexi Mesiya a nga tanyikiwa xona leswaku a hetisisa switshembiso swa Xikwembu. Hita tlhela hi dyondza hi mikateko leyi Yesu a nga hi tiselaka yonasweswi. Hambiswiritano, a swi kanakanisi leswaku loko Yesu anga si velekiwa, vanhu vo tala va lave ku tiva leswaku ‘I mani loyia a ta va Mesiya?’

5 Hi lembe-xidzana ro sungula C.E., vadyondzisiwa va Yesu wale Nazareta a va nga kanakani nikatsongo leswaku a a ri yena Me-siya la tshembisiweke. (Yohane 1:41) Un’wana wa vadyondzisiwa,ku nga wanuna la vuriwaka Simoni Petro, u byele Yesu hi kukongoma a ku: “U Kreste.” (Matewu 16:16) Kambe, i yini lexi tiyi-sekiseke vadyondzisiwa volavo, lexi na hina hi nga tiyisekaka haxona leswaku hakunene Yesu i Mesiya la tshembisiweke?

6 Vaprofeta va Xikwembu lava hanyeke emahlweni ko va Yesu ata emisaveni, va profete timhaka to tala ha Mesiya. Timhaka leti ati ta pfuna vo tala leswaku va kota ku n’wi tiva. Hi nga swi fanisahi ndlela leyi: A hi nge u rhumiwa ku ya landza munhu loyi unga si tshamaka u n’wi vona, munhu loyi u le xitichini xa mabazilexi nga lo mphaa, hi vanhu kumbe exitichini xa xitimela kumbeerivaleni ra swihaha-mpfhuka leri ku kalaka ni vuphelo bya ma-rha hi ku tala ka vanhu. Xana a swi nga ta ku olovela loko ubyeriwe swo karhi hi munhu wa kona? Hilaha ku fanaka, Yeho-vha u tirhise vaprofeta va le Bibeleni leswaku va hlamusela hivuxokoxo, leswi Mesiya a a ta swi endla ni leswi a a ta langutanana swona. Ku hetiseka ka vuprofeta byebyo byo tala a ku ta pfunavanhu lava tshembekaka leswaku va n’wi tiva hi ku olova.

7 Anakanya hi swikombiso swimbirhi ntsena. Xo sungula, lokoka ha sale malembe lama tlulaka 700 leswaku a ta emisave-ni, muprofeta Mikiya u profete leswaku Loyi a tshembisiwekeu ta velekeriwa eBetlehema, ku nga ximutana xa le tikweni raYuda. (Mikiya 5:2) Kahle-kahle Yesu u velekeriwe kwihi? Kona

5. I yini lexi vadyondzisiwa va Yesu a va nga xi kanakani ha yena?6. Kombisa ndlela leyi ha yona Yehovha a pfuneke vanhu va yena lavatshembekaka leswaku va tiva Mesiya.7. Hi wahi marito ya vaprofeta vambirhi lama hetisekeke, lawa a ma khu-mba Yesu?

Yesu Kreste I Mani? 39

eximutanini xexo! (Matewu 2:1, 3-9) Xikombiso xa vumbirhi,loko ka ha sale malembe-xidzana yo tala leswaku a velekiwa, vu-profeta lebyi tsariweke eka Daniyele 9:25, byi boxe rona lembeleri Mesiya a a ta humelela ha rona—ku nga 29 C.E.� Ku hetisekaka vuprofeta lebyi ni byin’wana, ku kombisa leswaku Yesu a a riMesiya la tshembisiweke.

8 Vumbhoni byin’wana bya leswaku Yesu a a ri Mesiya byi hu-mele erivaleni loko lembe ra 29 C.E. ri ya eku heleni. Rona lemberero, Yesu u ye eka Yohane lowa Mukhuvuri, leswaku a ta n’wikhuvula eNambyeni wa Yordani. Yehovha u tshembise Yohane le-swaku u ta n’wi nyika xikombiso lexi a nga ta tiva Mesiya ha xona.Yohane u xi vonile xikombiso xexo loko a khuvula Yesu. Loko Bi-bele yi vula leswi endlekeke, yi ri: “Loko Yesu a khuvuriwile, ahuma hi ku hatlisa ematini; kutani waswivo, matilo ma pfuleka,a vona moya wa Xikwembu wu xika ku fana ni tuva wu ta ehe-nhla ka yena. Waswivo! Nakambe, ku huma rito ematilweni, riku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukele-ke.’” (Matewu 3:16, 17) Endzhaku ka loko Yohane a vonile ni kutwa leswi endlekeke, a nga swi kanakananga nikatsongo leswakuYesu u rhumiwe hi Xikwembu. (Yohane 1:32-34) Yesu u ve Mesi-ya, kumbe Kreste, la hlawuriweke ku va Murhangeri ni Hosi, lokomoya wa Xikwembu kumbe matimba ya xona lama tirhaka, machuluriwe ehenhla ka yena siku leri a khuvuriweke ha rona.—Esa-ya 55:4.

9 Ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele ni xitiyisekiso xa YehovhaXikwembu hi byakwe, ku swi veka erivaleni leswaku Yesu a ari Mesiya la tshembisiweke. Kambe, Bibele yi hlamula swivutisoswin’wana swimbirhi swa nkoka ha Yesu Kreste: Xo sungula, xanaa a huma kwihi? Xa vumbirhi, a a ri munhu wa njhani?

YESU A A HUMA KWIHI?10 Bibele yi dyondzisa leswaku Yesu a a tshama etilweni loko a

� Leswaku u kuma nhlamuselo hi vuprofeta bya Daniyele lebyi hetise-keke eka Yesu, vona Xiengetelo lexi kumekaka eka matluka 197-9.

8, 9. Hi byihi vumbhoni lebyi humeleke erivaleni loko Yesu a khuvuri-wa, bya leswaku a a ri Mesiya?10. Xana Bibele yi vula leswaku Yesu a a ri kwihi loko a nga si ta la mi-saveni?


nga si ta la misaveni. Mikiya u profete leswaku Mesiya a a ta vele-kiwa eBetlehema a tlhela a vula leswaku a a ri wa ‘masungulolama sukelaka eminkarhini yo sungula.’ (Mikiya 5:2) Yesu hi bya-kwe u vule ko tala leswaku a a tshama etilweni a nga si velekiwatanihi munhu wa nyama. (Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Tanihixivumbiwa xa moya etilweni, Yesu a a ri ni vuxaka byo hlawulekana Yehovha.

11 Yesu i N’wana la rhandzekaka ngopfu eka Yehovha—ku nixivangelo lexi twalaka xa sweswo. U vuriwa “mativula ya ntu-mbuluko hinkwawo,” hikuva hi yena xivumbiwa xo sungula lexiXikwembu xi xi tumbuluxeke.� (Vakolosa 1:15) Ku ni xivangeloxin’wana lexi endlaka leswaku N’wana loyi a rhandzeka ngopfu.Hi yena “N’wana la tswariweke a ri swakwe.” (Yohane 3:16) Leswiswi vula leswaku Yesu hi yena loyi Xikwembu xi n’wi vumbekehi xoxe. Naswona Yesu hi yena loyi Xikwembu xi n’wi tirhisekeloko xi vumba swilo leswin’wana hinkwaswo. (Vakolosa 1:16) Na-kambe, Yesu u vuriwa “Rito.” (Yohane 1:14) Leswi swi hi byelaleswaku Xikwembu a xi tirhisa yena leswaku a xi vulavulela, a swikanakanisi leswaku a a hundzisa marungula ni swileriso leswi hu-maka eka Tatana, a swi hundzisela eka vana lavan’wana va moyani va nyama.

12 Xana N’wana loyi wa mativula wa ringana ni Xikwembu hi-laha van’wana va vulaka hakona? Bibele yi vula leswaku a switano. Hilaha hi voneke hakona eka ndzimana leyi hi humaka ekayona, N’wana loyi u vumbiwile. Swi le rivaleni leswaku u ni ma-sungulo, kasi Yehovha Xikwembu a nga na masungulo kumbemakumu. (Pisalema 90:2) N’wana la tswariweke a ri swakwe a ngasi tshama ni siku ni rin’we a teriwa hi mianakanyo ya leswakua tiringanisa ni Tata wa yena. Bibele yi swi humesela erivaleni

� Yehovha u vitaniwa Tatana hikuva hi yena Mutumbuluxi. (Esaya 64:8)Tanihi leswi Yesu a tumbuluxiweke hi Xikwembu, u vitaniwa N’wana waXikwembu. Swi tano ni hi swivumbiwa leswin’wana swa moya, na swonaswi vitaniwa vana va Xikwembu ku katsa na Adamu hi yexe.—Yobo 1:6;Luka 3:38.

11. Bibele yi swi kombisa hi ndlela yihi leswaku Yesu i N’wana wa Yeho-vha la rhandzekaka ngopfu?12. Hi swi tivisa ku yini leswaku N’wana loyi wa mativula a nga ringanini Xikwembu?


leswaku Tatana u nkulu eka N’wana. (Yohane 14:28; 1 Vakorinto11:3) Yehovha hi yena a ri yexe la nga “Xikwembu xa MatimbaHinkwawo.” (Genesa 17:1) Hikwalaho a nga kona la ringanaka nayena.�

13 Yehovha ni N’wana wa yena wa mativula va hete tibiliyoni tamalembe va ri vanakulobye lavakulu—ka ha sele nkarhi wo lehaleswaku ku vumbiwa matilo lama nga ni tinyeleti swin’we ni mi-sava. A swi kanakanisi leswaku a va rhandzana ngopfu! (Yohane 3:35; 14:31) N’wana loyi la rhandzekaka a a tekelele Tata wa yena. Hiyona mhaka leyi Bibele yi vulaka leswaku N’wana loyi “i xifanisoxa Xikwembu lexi nga vonakiki.” (Vakolosa 1:15) Ina, N’wana loyiwa le tilweni u swi kombisile leswaku u tekelele timfanelo ni vu-munhu bya Tata wa yena hilaha n’wana wa munhu wa nyamaa nga tekelelaka tata wakwe hakona hi tindlela to hambana-ha-mbana.

14 N’wana wa Yehovha la tswariweke a ri swakwe u suke etilwe-ni hi ku tirhandzela, a ta emisaveni leswaku a ta va munhu wanyama. Kambe, u nga ha vutisa u ku, ‘Swi kotekise ku yini leswa-ku munhu wa moya a velekiwa a ri munhu wa nyama?’ Leswakusweswo swi koteka, Yehovha u endle singita. Loko N’wana wayena wa mativula a ha ri etilweni, Yehovha u teke vutomi byayena a byi nghenisa embelekweni wa nhwana wa Muyuda, la vu-riwaka Mariya. A swi kalanga swi lava tatana wa nyama. Hi ndlelayoleyo Mariya u veleke n’wana la hetisekeke kutani a n’wi thyavito ra Yesu.—Luka 1:30-35.

XANA YESU A A RI MUNHU WA NJHANI?15 Leswi Yesu a swi vuleke ni ku swi endla loko a ri la misaveni,

swi hi pfuna leswaku hi n’wi tiva ku antswa. Kasi xa nkoka swi-nene, ha Yesu, hi kota ku n’wi tiva kahle Yehovha. Ha yini swi ri

� Leswaku u kuma vumbhoni lebyi engetelekeke bya leswaku N’wanaloyi wa mativula a nga ringani ni Xikwembu, vona Xiengetelo eka matlu-ka 201-4.

13. Xana Bibele yi vula yini loko yi ku, N’wana “i xifaniso xa Xikwembulexi nga vonakiki”?14. Swi tise ku yini leswaku N’wana wa Yehovha la nga yexe a velekiwa ari munhu wa nyama?15. Ha yini hi vula leswaku ha Yesu hi kota ku n’wi tiva kahle Yehovha?


tano? Phela u nga rivali leswaku N’wana loyi i xifaniso lexi hele-leke xa Tata wa yena. Hi yona mhaka leyi Yesu a byeleke un’wanawa vadyondzisiwa va yena a ku: “Loyi a ndzi voneke u vone naTatana.” (Yohane 14:9) Tibuku ta mune ta Bibele leti vuriwakaTievhangeli—ku nga Matewu, Marka, Luka na Yohane—ti hi bye-la swo tala hi ta vutomi, mintirho ni hi vumunhu bya YesuKreste.

16 Yesu a a tiveka ngopfu tanihi “Mudyondzisi.” (Yohane 1:38;13:13) Xana a a dyondzisa yini? Rungula ra yena a ri dzike ngo-pfu eka “mahungu lamanene ya mfumo”—ku nga Mfumo waXikwembu, hulumendhe ya le tilweni, leyi nga ta fuma misavahinkwayo ni leyi nga ta tisela vanhu lava yingisaka mikatekoya hilaha ku nga heriki. (Matewu 4:23) Rungula leri a ri humaeka mani? Yesu hi byakwe u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hiswa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke,” ku nga Yehovha.(Yohane 7:16) Yesu a a swi tiva leswaku Tata wakwe u lava leswa-ku vanhu va twa mahungu lamanene ya Mfumo. Eka Ndzima 8,hi ta dyondza leswi engetelekeke hi Mfumo wa Xikwembu ni le-swi wu nga ta swi endla.

17 Hi kwihi laha Yesu a a dyondzisa kona? A a dyondzisa ku-n’wana ni kun’wana laha a a kuma vanhu kona—ematiko-xikayani le madorobeni, eswimitanini, etindhawini ta vuxaviselo ni lemakaya ya vanhu. Yesu a a nga rindzeli leswaku vanhu va ta ekayena. A a ya eka vona. (Marka 6:56; Luka 19:5, 6) Ha yini Yesu atikarhate hi ndlela yoleyo, a heta nkarhi wo tala swonghasi a chu-mayela ni ku dyondzisa? Hikuva loko a endla tano, a a endlaleswi Xikwembu xi n’wi rhumeke swona. Minkarhi hinkwayoYesu a a endla ku rhandza ka Tata wa yena. (Yohane 8:28, 29)Kambe, a ku ri ni xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku a chu-mayela. A a yi twela vusiwana mintshungu leyi a yi ta eka yena yita n’wi vona. (Matewu 9:35, 36) A yi honisiwa hi varhangeri vavukhongeri, lava a va fanele va yi dyondzisa ntiyiso malunghanani Xikwembu ni hi swikongomelo swa xona. Yesu a a swi tiva ka-hle leswaku vanhu va ni torha ra rungula ra Mfumo.

16. Xana rungula ra Yesu a ri dzike ngopfu eka yini, naswona a ri humaeka mani?17. Yesu a a dyondzisa kwihi, naswona ha yini a a tikarhatela ku dyondzi-sa vanhu?


18 Yesu a a ri munhu wa rirhandzu ni ntwela-vusiwana swi-nene. Hi yona mhaka leyi a swi olova leswaku vanhu va n’witolovela naswona a a ri ni tintswalo. Hambi ku ri vana a va titwava ntshunxekile loko va ri na yena. (Marka 10:13-16) Yesu a a ngari na xihlawuhlawu. A a venga vukanganyisi ni vuhomboloki.(Matewu 21:12, 13) U kombe vavasati xichavo hambileswi hinkarhi wolowo a va tekeriwa ehansi naswona va nga ri na ti-mfanelo to ya kwihi. (Yohane 4:9, 27) Yesu a a titsongahata swisuka embilwini. Siku rin’wana u hlambise vaapostola va yenamilenge, ku nga ntirho lowu hi ntolovelo wu endliwaka hi na-ndza.

19 Yesu a a tshama a tiyimisele ku nyika vanhu leswi va swi pfu-malaka. Leswi swi vonake kahle loko a hanyisa vanhu hi singita,hi ku pfuniwa hi matimba ya moya wa Xikwembu. (Matewu 14:14) Hi xikombiso, wanuna un’wana loyi a a ri ni nhlokonho, ufike eka Yesu, a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Yesu utwe ku vava ni ku xaniseka loku a ku twiwa hi wanuna loyi.

18. Hi tihi timfanelo ta Yesu leti ti ku tsakisaka ngopfu?19. Hi xihi xikombiso xa leswaku Yesu a a tshama a tiyimisele ku nyikavanhu leswi va swi pfumalaka?

Yesu u chumayele kun’wana ni kun’wanalaha vanhu a va kumeka kona

Hiloko ntwela-vusiwana wu n’wi susumetela leswaku a tshambu-luta voko a khumba wanuna yoloye, ivi a ku: “Ndza swi lava.Basisiwa.” Kutani wanuna yoloye a hanyisiwa! (Marka 1:40-42)Anakanya ndlela leyi wanuna yoloye a titweke ha yona!

U TSHEMBEKE KU YA FIKA EMAKUMU20 Yesu u veke xikombiso lexinene ngopfu xa ku yingisa Xikwe-

mbu etimhakeni hinkwato. U tshame a tshembekile eka Tata wayena wa le tilweni, eka swiyimo hinkwaswo leswi a langutanekena swona hambileswi a kanetiweke ni ku xanisiwa hi tindlela tohambana-hambana. Yesu u yime a tiyile kutani u kote ku hlulamiringo ya Sathana. (Matewu 4:1-11) Ku ve ni nkarhi lowu maxa-ka ya Yesu a ma nga pfumeli eka yena, ma kala ma vula leswaku“wa hlanya.” (Marka 3:21) Kambe Yesu a nga swi pfumelelangasweswo leswaku swi n’wi kavanyeta; u ye emahlweni ni ntirho waXikwembu. Hambileswi Yesu a rhukaniweke ni ku tseketseriwa, utikhomile, a nga ringetanga ku tirihisela eka valala va yena.—1 Pe-tro 2:21-23.

20, 21. Yesu u xi veke njhani xikombiso xa ku tshembeka eka Xikwembuetimhakeni hinkwato?

45

21 Yesu u tshame a tshembekile kukondza a fa rifu ra tiha-nyi emavokweni ya valala va yena. (Vafilipiya 2:8) Twana leswia swi tiyiseleleke hi siku ro hetelela a ha ri munhu wa nya-ma. U khomiwile, a hehliwa hi timbhoni ta mavunwa, a voniwanandzu hi vaavanyisi vo homboloka, a hlekuriwa hi ntshungulowu n’wi pfukeleke a tlhela a xanisiwa hi masocha. Loko se a be-leriwe emhandzini, u koke moya ro hetelela kutani a huwelela aku: “Swi hetisekile!” (Yohane 19:30) Hambiswiritano, endzhakuka masiku manharhu Yesu a file, Tata wa yena wa le tilweni un’wi pfuxile, ivi a n’wi nyika vutomi bya moya. (1 Petro 3:18)Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, u tlhelele etilweni. Ufike kona a “tshama evokweni ra xinene ra Xikwembu,” kutania yimela leswaku a nyikiwa matimba ya vuhosi.—Vaheveru 10:12, 13.

22 I yini leswi Yesu a swi hetisiseke hi ku tshama a tshembekilekukondza a fa? Kahle-kahle, rifu ra Yesu ri hi pfulele ndlela yokuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi, hiku pfumelelana ni xikongomelo xa Yehovha xa le ku sunguleni.Ndzima leyi landzelaka yi ta hlamusela leswaku rifu ra Yesu ri swiendlisa ku yini sweswo.

22. I yini leswi Yesu a swi hetisiseke hi ku tshama a tshembekile kuko-ndza a fa?


ˇ Vuprofeta lebyi hetisekeke ni xitiyisekiso xa Xi-kwembu hi xoxe swi swi veka erivaleni leswakuYesu i Mesiya kumbe Kreste.—Matewu 16:16.

ˇ Yesu u hanye nkarhi wo leha etilweni a rixivumbiwa xa moya a nga si ta la misaveni.—Yohane 3:13.

ˇ Yesu a a ri mudyondzisi, munhu la nga nirirhandzu naswona u veke xikombiso lexinenexa ku yingisa Xikwembu hilaha ku heleleke.—Matewu 9:35, 36.


HI YIHI nyiko ya nkoka leyi u nga tshama u nyikiwa yona? A swibohi leswaku nyiko yi durha leswaku yi va ya nkoka. Phela, nyi-ko a yi vi ya nkoka hileswi yi durhaka. Kambe yi va ya risimaswinene loko yi ku tsakisa kumbe yi enerisa xilaveko xo karhievuton’wini bya wena.

2 Eka tinyiko hinkwato leti u nga navelaka ku nyikiwa tona,ku ni leyi nga ya nkoka swinene ku ti tlula hinkwato. I nyiko leyiXikwembu xi yi nyikeke vanhu. Yehovha u hi nyika swilo swotala ngopfu kambe nyiko ya nkoka swinene eka hina i xitlhaveloxa N’wana wa yena, Yesu Kreste, lexi veke nkutsulo. (Matewu 20:28) Hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi, nkutsuloi nyiko ya risima swinene ku tlula hinkwato leti u nga nyikiwa-ka tona, hikuva yi nga endla leswaku u tsaka hilaha ku ngaheriki naswona yi nga enerisa swilaveko swa wena swa nkoka.Hakunene, nkutsulo i ndlela leyikulu eka hinkwato, leyi kombi-saka leswaku Yehovha wa ku rhandza.

1, 2. (a) Leswaku hakunene nyiko yi va ya nkoka swinene eka wena,yi fanele yi va njhani? (b) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku nkutsuloi nyiko ya risima swinene eka tinyiko hinkwato leti u nga nyikiwakatona?

NDZIMA YA VUNTLHANU

Nkutsulo I NyikoYa Nkoka Leyi Humaka

Eka Xikwembu

I yini nkutsulo?

Wu humesiwe njhani?

Wu nga ku pfuna hi ndlela yihi?

U nga kombisa hi ndlela yihi leswakuwa wu tlangela?

I YINI NKUTSULO?3 Hi ku kongoma hi nga ku, nkutsulo i ndlela leyi Yehovha a

ponisaka vanhu ha yona eka xidyoho ni rifu. (Vaefesa 1:7) Le-swaku hi twisisa dyondzo leyi ya Bibele, hi fanele hi anakanyahileswi endlekeke le nsin’wini ya le Edeni. Hi ta kota ku twisisaleswaku nkutsulo i nyiko ya risima swinene eka hina loko horhanga hi twisisa leswi Adamu a lahlekeriweke hi swona loko adyoha.

4 Loko Yehovha a vumba Adamu, u n’wi nyike nchumu wu-n’wana wa risima swinene—ku nga vutomi lebyi hetisekeke.Anakanya leswaku sweswo a swi ta vula yini eka Adamu. Leswia a vumbiwe a ri ni miri ni mianakanyo leswi hetisekeke, a a ngata vabya, a dyuhala kumbe a fa. Leswi a a ri munhu la he-tisekeke, a a ri ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha. Bibeleyi vula leswaku Adamu a a ri “n’wana wa Xikwembu.” (Luka3:38) Hikwalaho, Adamu a a ri ni vuxaka lebyikulu na Yeho-vha Xikwembu, lebyi fanaka ni bya n’wana ni tata wakwe langa ni rirhandzu. Yehovha a a vulavula ni n’wana wa yena walaha misaveni, a nyika Adamu mintirho leyi enerisaka a tlhela an’wi byela leswi a swi languteleke eka yena.—Genesa 1:28-30;2:16, 17.

5 Adamu a a endliwe hi “xifaniso xa Xikwembu.” (Genesa 1:27) Sweswo a swi nga vuli swona leswaku loko u vone Adamuswi fana niloko u vone Xikwembu. Hilaha hi dyondzeke hako-na eka Ndzima 1 ya buku leyi, a swi koteki ku vona Yehovhahikuva i moya. (Yohane 4:24) Hikwalaho Yehovha a nga na miriwa nyama ni ngati. Loko hi ku Adamu u vumbiwe hi xifaniso xaXikwembu, hi vula leswaku u ni timfanelo leti fanaka ni ta Xi-kwembu, leti katsaka rirhandzu, vutlhari, vululami ni matimba.Xin’wana lexi Adamu a a fana ni Tata wa yena ha xona hileswa-ku a a ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. Leswi vulaka leswaku

3. I yini nkutsulo naswona i yini lexi hi faneleke hi xi twisisa leswakuhi ta kota ku tlangela nyiko leyi ya risima?4. Xana vutomi lebyi hetisekeke lebyi Adamu a nyikiweke byona a byiri njhani?5. Bibele yi vula yini loko yi ku Adamu a a endliwe hi “xifaniso xa Xi-kwembu”?


Adamu a a nga fani ni muchini lowu endlaka ntsena leswi wuendleriweke swona. Yena a a kota ku tiendlela swiboho, a hla-wula leswinene eka leswo biha. Loko a a lo hlawula ku yingisaXikwembu, a a ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi ngaParadeyisi.

6 Kutani swi le rivaleni leswaku loko Adamu a hlawula ku ngaxi yingisi Xikwembu kutani a gweviwa rifu, u lahlekeriwile swi-nene. Xidyoho xa yena xi endle leswaku a lahlekeriwa hi nyikoliya ya vutomi lebyi nga heriki ni mikateko hinkwayo leyi a yi tatisiwa hi byona. (Genesa 3:17-19) Khombo ra kona, a hi Adamuntsena la lahlekeriweke hi nyiko leyi ya risima, ni vana lava a ata va na vona enkarhini lowu taka a va ta lahlekeriwa na vona.Rito ra Xikwembu ri ri: ‘Xidyoho xi nghene emisaveni hi mu-nhu un’we Adamu, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifuri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.’ (Varho-ma 5:12) Ina, hinkwerhu hi tswariwe hi ri ni xidyoho hikwalahoka Adamu. Hi yona mhaka leyi Bibele yi vulaka leswaku u ‘tixa-visile’ evuhlongeni bya xidyoho ni rifu a tlhela a xavisa ni vanava yena. (Varhoma 7:14) Adamu na Evha a va rivaleriwanga xi-dyoho xa vona hikuva va hlawule ku nga xi yingisi Xikwembuhi vomu. Kambe, ku vuriwa yini hi vana va vona, ku katsa nahina?

7 Yehovha u ponise vanhu hi nkutsulo. I yini nkutsulo?Nkutsulo wu katsa swilo swimbirhi. Xo sungula, nkutsulo i ha-kelo leyi humesiwaka leswaku nchumu wo karhi wu tlhelelaeka n’wini wa wona. Hi nga wu fanisa ni mali leyi humesi-waka leswaku ku ntshunxiwa socha leri khomiweke hi valala.Xa vumbirhi, nkutsulo i hakelo leyi sivaka, kumbe leyi hakela-ka nchumu wo karhi. Wu fana ni mali leyi hakeriwaka leswakuku lunghisiwa nchumu lowu onhakeke kumbe munhu la vavi-siweke. Hi xikombiso, loko munhu a vange mhangu yo karhi, ufanele a humesa mali leyi ringanaka kahle ni ntikelo wa leswionhiweke.

6. Loko Adamu a honisa ku yingisa Xikwembu, i yini lexi a lahlekeriwe-ke hi xona naswona sweswo swi hi khumbe njhani hina vana va yena?7, 8. Kahle-kahle nkutsulo wu katsa swilo swihi swimbirhi?

Nkutsulo I Nyiko Ya Nkoka Leyi Humaka Eka Xikwembu 49

8 Xana a swi ta kotekisa ku yini ku hakela nchumu lowuAdamu a endleke leswaku hinkwerhu hi lahlekeriwa hi wonanaswona a hi ta ntshunxiwa njhani evuhlongeni bya xidyohoni rifu? A hi voneni nkutsulo lowu Yehovha a wu humeseke nileswi wu nga ku pfunaka ha swona.

NDLELA LEYI YEHOVHA A HUMESEKENKUTSULO HA YONA

9 Leswi ku lahlekeke vutomi bya munhu la hetisekeke, a byikona vutomi bya munhu la nga hetisekangiki lebyi a byi ta kotaku byi kutsula. (Pisalema 49:7, 8) A ku laveka nkutsulo lowuringanaka hi ku pakanisa ni leswi lahlekeke. Leswi swi pfume-lelana ni nawu wa vululami lebyi hetisekeke, lowu kumekakaeRitweni ra Xikwembu, lowu nge: “Moya-xiviri wu ta hakeriwahi moya-xiviri.” (Deteronoma 19:21) Kutani, i yini lexi a xi takota ku kutsula moya-xiviri lowu hetisekeke kumbe vutomi le-byi lahliweke hi Adamu? A ku laveka vutomi byin’wana lebyihetisekeke lebyi a byi ta va “nkutsulo lowu yelanaka” na byona.—1 Timotiya 2:6.

10 Yehovha u wu humese njhani nkutsulo lowu a wu laveka?U rhumele un’wana wa vana va yena va moya lava hetisekekeleswaku a ta emisaveni. Kambe, Yehovha a nga pambulangantsena n’wana wihi na wihi eka vana va yena va moya a n’wirhumela emisaveni. U rhumele loyi a nga wa risima swinene ekayena, N’wana wa yena la tswariweke a ri swakwe. (1 Yohane 4:9,10) N’wana loyi u siye kaya ra yena, etilweni, a ta emisaveni hiku tirhandzela. (Vafilipiya 2:7) Hilaha hi dyondzeke hakona ekandzima leyi hi humaka eka yona, Yehovha u endle singita lokoa nghenisa vutomi bya N’wana wa yena embelekweni wa Mari-ya. Moya wo kwetsima wa Xikwembu wu endle leswaku Yesu avelekiwa a ri munhu la hetisekeke wa nyama naswona a nga rina xidyoho.—Luka 1:35.

11 Xana munhu un’we u swi kotise ku yini ku kutsula vanhu

9. A ku laveka nkutsulo wa muxaka muni?10. Yehovha u wu humese njhani nkutsulo?11. Xana munhu un’we a nga swi kotisa ku yini ku kutsula vanhu va ti-miliyoni?


va timiliyoni? Kasi swi tise ku yini leswaku vanhu va timiliyoniva tikuma va ri vadyohi? U nga rivali leswaku loko Adamu adyoha, u lahlekeriwe hi nyiko ya risima ya vutomi lebyi hetise-keke. Kutani a nga swi kotanga ku byi hundzisela eka vana vayena. U lo kota ku va hundzisela xidyoho ni rifu. Yesu, loyi Bi-bele yi n’wi vitanaka “Adamu lowo hetelela” a a ri ni vutomilebyi hetisekeke bya munhu wa nyama naswona a nga si tsha-ma a dyoha. (1 Vakorinto 15:45) Hi nga ha vula leswaku Yesu usive Adamu leswaku a ta hi ponisa. U hakele nkutsulo lowu xi-dyoho xa Adamu xi laveke leswaku wu hakeriwa, hi ku nyikelahi vutomi bya Yena lebyi hetisekeke kutani a tshama a ri la yi-ngisaka Xikwembu. Hi ndlela yoleyo, Yesu u endle leswaku vanava Adamu va tlhela va va ni ntshembo.—Varhoma 5:19; 1 Vako-rinto 15:21, 22.

12 Bibele yi ku hlamusela hi vuxokoxoko ku xaniseka lokuYesu a ku tiyiseleke loko a nga si fa. Yi vula leswaku u biwe hindlela ya tihanyi, a beleriwa hi ndlela yo vava kutani a fa rifu rovava emhandzini ya nxaniso. (Yohane 19:1, 16-18, 30; Xiengete-lo eka matluka 204-6) Ha yini a swi fanerile leswaku Yesu atwisiwa ku vava konghasi? Eka ndzima yin’wana leyi hi nga si fi-kaka eka yona, hi ta vona ndlela leyi Sathana a yi kanakaneke hayona mhaka ya leswaku Yehovha u na wona malandza lamanga ta tshama ma tshembekile loko ma ringiwa. Hi ku tiyise-la nxaniso lowukulu a tshembekile, Yesu u kote ku khomisaSathana tingana eka leswi a swi vuleke. U kombise leswaku mu-nhu la hetisekeke, la nga ni ntshunxeko wo tihlawulela, a ngaswi kota ku tshama a tshembekile eka Xikwembu ku nga kha-thariseki leswaku Diyavulosi u n’wi ringa hi ndzingo wa njhani.Yehovha u fanele a tsakile swinene loko a vona N’wana wa yenala rhandzekaka a tshama a tshembekile!—Swivuriso 27:11.

13 Xana nkutsulo wu hakeriwe njhani? Hi siku ra vu-14 ran’hweti ya Xiyuda ya Nisani, hi lembe ra 33 C.E., Yehovha u pfu-mele leswaku N’wana wa yena la hetisekeke a dlayiwa. Hi ndlelayoleyo Yesu u nyikele “kan’we swi helela kwalaho” hi vutomi

12. Ku ringiwa ka Yesu ku kombise yini?13. Xana nkutsulo wu hakeriwe njhani?


Yehovha u nyikele hiN’wana wa yena la

tswariweke a ri swakweleswaku a va nkutsulo

bya yena lebyi hetisekeke bya munhu wa nyama. (Vaheveru 10:10) Hi siku ra vunharhu endzhaku ka loko Yesu a file, Yehovhau n’wi pfuxile leswaku a tlhela a hanya vutomi bya moya. LokoYesu a fika etilweni, u nyike Xikwembu ntikelo wa vutomi byayena bya munhu wa nyama, lebyi a nyikeleke ha byona leswakubyi va nkutsulo eka vana va Adamu. (Vaheveru 9:24) Yehovha uwu amukerile ntikelo wa xitlhavelo xa Yesu lexi a xi ri nkutsulolowu lavekaka leswaku ku ponisiwa vanhu evuhlongeni bya xi-dyoho ni rifu.—Varhoma 3:23, 24.

NDLELA LEYI NKUTSULO WU NGA KU PFUNAKA HA YONA14 Hambileswi hi nga ni xidyoho, hi nga swi kota ku tiphina

hi mikateko yo tala hikwalaho ka nkutsulo. A hi voneni yin’wa-na ya mikateko leyi hi yi kumaka sweswi ni leyi hi nga ta yikuma enkarhini lowu taka hikwalaho ka nyiko leyi ya risima,leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona.

15 Ku rivaleriwa swidyoho. Hikwalaho ka leswi hi tswariwekehi ri ni xidyoho, a swi olovi leswaku hi endla leswinene. Hi-nkwerhu ha dyoha hileswi hi swi vulaka kumbe hileswi hi swiendlaka. Kambe xitlhavelo xa Yesu xa nkutsulo xi endla leswakuhi kota ku ‘rivaleriwa swidyoho swa hina.’ (Vakolosa 1:13, 14)Hambiswiritano, leswaku swidyoho swa hina swi rivaleriwa ha-kunene, hi fanele hi hundzuka hi ku helela. Nakambe hi fanelehi kombela Yehovha hi ku titsongahata leswaku a hi rivalela hi-kwalaho ka leswi hi nga ni ripfumelo eka xitlhavelo xa nkutsuloxa N’wana wa yena.—1 Yohane 1:8, 9.

16 Ku va ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu. Loko hititwa hi ri ni nandzu, hi nga hatla hi heleriwa hi matimba ni kutivona hi nga pfuni nchumu. Hambiswiritano, hi tintswalo tayena, Yehovha u hi pfulele ndlela leswaku hi n’wi gandzela himapfalo lama baseke, hi ku endla leswaku hi rivaleriwa swidyo-ho hi nkutsulo lowu a wu humeseke, hambileswi hi nga vanhulava nga hetisekangiki. (Vaheveru 9:13, 14) Leswi swi endla

14, 15. Hi fanele hi endla yini leswaku hi ‘rivaleriwa swidyoho swahina’?16. I yini lexi endlaka leswaku hi gandzela Xikwembu hi ripfalo leri ba-seke, naswona ripfalo ro tano ri hi pfuna njhani?


leswaku hi vulavula na Yehovha hi ntshunxekile. Hikwalaho hinga vulavula na yena hi xikhongelo hi ntshunxekile. (Vaheveru4:14-16) Ku tshama u ri ni ripfalo leri baseke swi endla leswakumunhu a va ni ku rhula endzeni ka yena, a nga tilanguteli eha-nsi naswona ku endla leswaku a tsaka.

17 Ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga pa-radeyisi. Varhoma 6:23 yi ri: “Hakelo leyi tisiwaka hi xidyoho irifu.” Ndzimana yoleyo yi tlhela yi ku: “Kambe nyiko leyi nyiki-waka hi Xikwembu i vutomi lebyi nga heriki ha Kreste Yesu Hosiya hina.” Eka Ndzima 3 ya buku leyi, hi hlamusele mikatekoleyi nga ta va kona eParadeyisini kwala misaveni. (Nhlavutelo21:3, 4) Hikwalaho ka leswi Yesu a hi feleke, hi ta kota ku kumamikateko yoleyo hinkwayo, ku katsa ni vutomi lebyi nga herikihi ri vanhu lava hanyeke kahle emirini. Leswaku hi kuma mika-teko yoleyo, hi fanele hi kombisa leswaku ha yi tlangela nyikoleyi ya nkutsulo.

U NGA KU KOMBISA NJHANI KU TLANGELA KA WENA?18 Ha yini hi fanele hi nkhensa Yehovha hi mbilu hinkwayo

hikwalaho ka nkutsulo? Phela, nyiko yi va ya risima swineneloko munhu wa kona a tirhise nkarhi wa yena, matimba kumbemali leswaku a yi kuma. Ha tsaka loko hi vona leswaku nyiko

17. Hi yihi mikateko leyi veke kona hileswi Yesu a hi feleke?18. Ha yini hi fanele hi nkhensa Yehovha hileswi a humeseke nkutsulo?

Ku engetela vutivi byawena ha Yehovha i

ndlela yin’wana leyikombisaka leswaku wa

yi tlangela nyiko yayena ya nkutsulo

leyi munhu a hi nyikeke yona yi huma embilwini. Nkutsulo inyiko ya risima eka tinyiko hinkwato hikuva Xikwembu xi nyi-kele hi nchumu lowu ku nga si tshamaka ku nyikeriwa ha wona.Yohane 3:16 yi ri: “Xikwembu xi rhandze misava swinene xikala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe.”Nkutsulo wu kombisa leswaku Yehovha u hi rhandza hi mbiluya yena hinkwayo. Nakambe wu kombisa leswaku Yesu na yenawa hi rhandza hikuva u nyikele hi vutomi bya yena hi ku tirha-ndzela hikwalaho ka hina. (Yohane 15:13) Hikwalaho, nyiko yankutsulo yi fanele yi hi khorwisa leswaku Yehovha ni N’wa-na wa yena va hi rhandza.—Vagalatiya 2:20.

19 Kutani ke, u nga swi kombisa hi ndlela yihi leswaku wa yitlangela nyiko ya nkutsulo leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona?Xo sungula, tiva leswi engetelekeke hi Munyiki Lonkulu, Yehovha.(Yohane 17:3) Ku dyondza Bibele hi ku tirhisa buku leyi swi ta kupfuna leswaku u endla tano. Loko u ri karhi u kurisa vutivi byawena ha Yehovha, u ta ya u n’wi rhandza. Kutani rirhandzu rerori ta endla leswaku u lava ku n’wi tsakisa.—1 Yohane 5:3.

20 Kombisa ripfumelo exitlhavelweni xa nkutsulo wa Yesu. Kuvuriwe leswi malunghana na Yesu: “Loyi a kombisaka ripfumeloeka N’wana u ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:36) Hi ngari kombisa njhani ripfumelo eka Yesu? Munhu a nga vi na ripfu-melo hi ku vula ntsena hi nomu. Yakobo 2:26 yi ri: “Ripfumeloleri nga riki na mintirho ri file.” Ina ripfumelo ra xiviri ri vonakahi “mintirho” ku nga swiendlo swa hina. Ndlela yin’wana yo ko-mbisa leswaku hi ni ripfumelo eka Yesu i ku endla hinkwaswoleswi hi nga swi kotaka leswaku hi n’wi tekelela, ku nga ri hileswihi swi vulaka ntsena kambe ni hi swiendlo swa hina.—Yohane13:15.

21 Vana kona enkhubyeni wa lembe ni lembe wa Xilalelo xaHosi. Hi vusiku bya Nisani 14, 33 C.E., Yesu u simeke nkhuvo wohlawuleka lowu Bibele yi wu vitanaka “xilalelo xa Hosi.” (1 Va-korinto 11:20; Matewu 26:26-28) Nkhuvo lowu wu tlhela wu

19, 20. Hi tihi tindlela leti u nga kombisaka ha tona leswaku wa yi tla-ngela nyiko leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona ya nkutsulo?21, 22. (a) Ha yini hi fanele hi va kona enkhubyeni wa Xilalelo xa Hosilowu vaka kona lembe ni lembe? (b) I yini lexi nga ta hlamuseriwa ekaNdzima leyi landzelaka?


vitaniwa Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. Yesu u simeke nkhuvolowu leswaku a pfuna vaapostola va yena ni Vakreste hinkwavova ntiyiso, lava veke kona endzhaku ka vona, leswaku va tsu-ndzuka leswaku hi ku fa ka yena tanihi munhu wa nyama lahetisekeke, u nyikele moya-xiviri wa yena kumbe vutomi byayena byi va nkutsulo. Malunghana ni nkhuvo lowu, Yesu u leri-se a ku: “Tshamani mi ri karhi mi endla leswi leswaku mi ndzitsundzuka.” (Luka 22:19) Ku va kona eXitsundzuxweni, ku hitsundzuxa leswaku Yehovha na Yesu va hi rhandza ngopfu lero-va va kale va hi kutsula. Hi nga kombisa leswaku ha wu tlangelankutsulo hi ku va kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Yesu, lembeni lembe.�

22 Hakunene lunghiselelo ra Yehovha ra nkutsulo i nyiko yarisima swinene. (2 Vakorinto 9:14, 15) Nyiko leyi nga pimanisi-wiki na nchumu yi kota ku pfuna ni lava feke. Ndzima 6 na 7 tita hlamusela leswaku swi endlekisa ku yini.

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hileswi Xilalelo xa Hosi xivulaka swona, vona Xiengetelo eka matluka 206-8.


ˇ Nkutsulo i ndlela leyi Yehovha a ponisaka va-nhu ha yona eka xidyoho ni rifu.—Vaefesa 1:7.

ˇ Yehovha u humese nkutsulo hi ku rhumelaN’wana wa yena la tswariweke a ri swakweleswaku a ta hi fela.—1 Yohane 4:9, 10.

ˇ Nkutsulo wu endla leswaku hi rivaleriwaswidyoho swa hina, hi va ni ripfalo leri basekenaswona hi va ni ntshembo wa vutomi lebyinga heriki.—1 Yohane 1:8, 9.

ˇ Hi kombisa leswaku ha wu tlangela nkutsulo hiku engetela vutivi bya hina ha Yehovha,hi ku kombisa ripfumelo eka xitlhavelo xa nku-tsulo wa Yesu ni hi ku va kona eXilalelweni xaHosi.—Yohane 3:16.


LESWI i swivutiso swa nkoka leswi se ku hundzeke magidi ya ma-lembe vanhu va ri karhi va tivutisa swona. Ku nga khatharisekileswaku hi vamani kumbe hi tshama kwihi, kambe tinhlamulo taswona ta hi khumba.

2 Eka ndzima leyi hi humaka eka yona, hi hlamusele ndlela leyiha yona xitlhavelo xa nkutsulo wa Yesu Kreste xi hi pfulelekendlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki. Hi tlhele hi dyondza le-swaku Bibele yi profete nkarhi lowu ha wona ‘rifu ri nga ta va ringa ha ri kona.’ (Nhlavutelo 21:4) Kambe hi karhi ha fa. Solomo-ni Hosi yo tlhariha u te: “Lava hanyaka va swi tiva leswaku va tafa.” (Eklesiasta 9:5) Hi ringeta ku hanya nkarhi wo leha hilaha hinga kotaka hakona. Hambiswiritano, ha tivutisa leswaku ku taendleka yini hi hina loko hi fa.

3 Loko hi feriwa hi loyi hi n’wi rhandzaka, ha rila. Hi nga vutisahi ku: ‘Ku endleke yini ha vona? Xana va le ku xanisekeni? Xanava hi sirhelela? Xana hi nga va pfuna? Xana hi ta tlhela hi vavona?’ Tikereke hi ku hambana ka tona ti swi hlamula hi tindle-la to hambana-hambana swivutiso leswi. Tin’wana ti dyondzisaleswaku loko u endla leswinene evuton’wini, u ta ya etilweni ka-mbe loko u endla leswo biha, u ta ya eku hisiweni endhawini yoxanisa vanhu. Tin’wana ti dyondzisa leswaku loko vanhu va fa, vahundzela exivandleni xa mimoya va ya tshama ni vakokwa wavona. Kasi tin’wana ti dyondzisa leswaku loko vanhu va fa, va ya

1-3. Hi swihi swivutiso leswi vanhu va swi vutisaka mayelana ni vafi na-swona tikereke hi ku hambana ka tona ti swi hlamula hi ndlela yini?

NDZIMA YA VUTSEVU

Lava Feke Va Kwihi?

Ku endleka yini hi hina loko hi fa?

Ha yini hi fa?

Xana swi ta chavelela ku tiva xiyimo xaxiviri lexi vafi va nga eka xona?

exivandleni xin’wana laha va fikaka va avanyisiwa kutani va vele-kiwa se va ri eka xivumbeko xin’wana.

4 Tikereke to tano hinkwato ti pfumela nchumu wun’we—le-swaku ku ni nchumu lowu salaka wu hanya loko miri wu fa. Hiku ya hi tikereke to tala ta nkarhi lowu hundzeke ni ta namuntlha,hi ya emahlweni hi hanya hilaha ku nga heriki hi ndlela yo ka-rhi naswona hi kota ku vona, ku twa ni ku anakanya. Kambe,xana swi nga kotekisa ku yini sweswo? Phela, switwi swa hina nimianakanyo ya hina swi fambisana ni ku tirha ka byongo byahina. Loko munhu a fa, byongo byi tshika ku tirha. Mikhumbulo,mintlhaveko ni switwi swa hina a swi nge swi koti ku ya emahlwe-ni swi tirha hi swoxe hi ndlela yo karhi leyi nga hlamuselekiki.Swa fa.

KAHLE-KAHLE KU ENDLEKA YINI LOKO MUNHU A FA?5 Leswi endlekaka loko munhu a fa a hi nchumu lowu Yeho-

vha, Muvumbi wa byongo a nga tsandzekaka ku wu hlamusela.Muvumbi u swi tiva kahle leswi endlekaka naswona xiyimo xavafi u xi hlamuserile eRitweni ra yena ku nga Bibele. Dyondzo yayona leyi nga le rivaleni hi leyi: Loko munhu a fa, u tshika ku vakona. Rifu i rito-fularha ra vutomi. Vafi a va twi nchumu, a va voninchumu naswona a va anakanyi nchumu. A ku na nchumu niwun’we eka hina lowu salaka wu hanya loko miri wu file. A hi namoya-xiviri kumbe moya lowu nga fiki.�

6 Endzhaku ka loko Solomoni a swi xiyile leswaku lava hanya-ka va swi tiva leswaku va ta fa, u tsale a ku: “Loko ku ri lava feke,a va tivi nchumu nikatsongo.” Hiloko a ya emahlweni a hlamuselantiyiso wolowo wa xisekelo hi ku vula leswaku lava feke a va ngeswi koti ku rhandza kumbe ku venga nileswaku “a ku na ntirhohambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari [esirheni].” (Eklesiasta9:5, 6, 10) Hilaha ku fanaka, Pisalema 146:4 yi vula leswaku lokomunhu a fa, “miehleketo yakwe ya lova.” Ha fa, kutani a hi nge

� Leswaku u kuma nhlamuselo ya rito leri nge “moya-xiviri” ni leri nge“moya,” hi kombela u vona Xiengetelo eka matluka 208-11.

4. Hi wihi nchumu wun’we lowu tikereke to tala ti pfumelelanaka hawona mayelana ni rifu?5, 6. I yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi xiyimo xa lava feke?


swi koti ku ya emahlweni hi hanya loko miriwa hina wu file. Vutomi bya hina byi fana nilangavi ra khandlhela. Loko langavi rero ri ti-miwa a ri yi helo. Ro nyamalala.

LESWI YESU A SWI VULEKE HI LAVA FEKE7 Yesu Kreste u vulavule hi xiyimo xa lava

feke. U vulavule ha xona hikwalaho ka Laza-ro loyi a a n’wi toloverile swinene loyi se a afile. Yesu u byele vadyondzisiwa va yena a ku:“Lazaro nakulorhi u ye eku wiseni.” Vadyondzi-siwa a va ehleketa leswaku Yesu u vula leswakuLazaro u lo etlela kunene leswaku a ta hlakarhe-la eka vuvabyi lebyi n’wi khomeke. Kambe aswi nga ri tano. Yesu u hlamusele a ku: “Lazarou file.” (Yohane 11:11-14) Xiya leswaku Yesu ufanise ku fa ni ku wisa swin’we ni ku etlela. La-zaro a a nga ri etilweni kumbe etiheleni letipfurhaka. A a nga yanga ku ya hlangana ni ti-ntsumi kumbe vakokwa wa yena. Lazaro a anga yanga exivandleni xin’wana leswaku a ya velekiwa nakambe,leswaku a va eka xivumbeko xin’wana. A a ri eku wiseni esirhe-ni onge hiloko a biwe hi vurhongo lebyikulu byo pfumala nimilorho. Matsalwa man’wana ma fanisa rifu ni ku etlela. Hi xi-kombiso, loko mudyondzisiwa Stefano a khandliwe hi maribye,Bibele yi vula leswaku u ‘etlele eku feni.’ (Mintirho 7:60) Hilahaku fanaka, muapostola Pawulo u tsale leswaku hi nkarhi wa yenaa ku ri ni lava va ‘etleleke eku feni.’—1 Vakorinto 15:6.

8 Xana a ku ri xikongomelo xa Xikwembu xa le ku sunguleni le-swaku vanhu va fa? Doo! Yehovha a a endle leswaku vanhu vahanya hilaha ku nga heriki emisaveni. Hilaha hi dyondzeke hako-na eku sunguleni ka buku leyi, Xikwembu xi veke mpatswa wosungula wa vanhu eparadeyisini yo xonga. Xi va nyike vutomi le-byi hetisekeke. Yehovha a a va navelela leswinene ntsena. Xana u

7. Yesu u yi hlamusele njhani ndlela leyi rifu ri nga xiswona?8. Hi swi tivisa ku yini leswaku a ku nga ri xona xikongomelo xa Xikwe-mbu leswaku vanhu va fa?

Xana langavi riye kwihi?

Lava Feke Va Kwihi?

kona mutswari la nga ni rirhandzu, la navelaka leswaku vana vayena va xanisiwa hi switlhavi leswi fambisanaka ni ku dyuhala nirifu? A nga kona! Yehovha a a va rhandza vana va yena naswonaa a lava leswaku va tiphina hi ntsako emisaveni hilaha ku ngaheriki. Loko Bibele yi vulavula hi vanhu yi ri: ‘Yehovha u veke eti-mbilwini ta vona nkarhi lowu nga riki na makumu.’ (Eklesiasta 3:11) Xikwembu xi hi vumbe hi ri lava navelaka ku hanya hilaha kunga heriki. Naswona xi pfule ndlela ya leswaku hi swi kota ku ha-nya hilaha ku nga heriki.

Yehovha u vumbe vanhu leswakuva ta hanya emisaveni hilaha

ku nga heriki


LEXI ENDLAKA LESWAKU VANHU VA FA9 Kutani, ha yini vanhu va fa? Leswaku hi kuma nhlamulo, hi

fanele hi kumisisa leswi endlekeke loko ka ha ri ni wanuna un’weni wansati un’we emisaveni. Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu aendla leswaku emisaveni ku mila murhi wun’wana ni wun’wa-na lowu navelekaka ematihlweni ya munhu ni lowu fanelekakaku dyiwa.” (Genesa 2:9) Hambiswiritano, ku ni nchumu wun’welowu a n’wi aleleke eka wona. Yehovha u byele Adamu a ku: “Unga ha tidyela u eneriseka eka murhi wun’wana ni wun’wana wantanga. Kambe loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswobiha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fahakunene.” (Genesa 2:16,17) Nawu lowu a wu nga tiki lerova mu-nhu a nga tsandzeka ku wu yingisa. A ku ri ni mirhi yo tala leyiAdamu na Evha a va nga tidyela mihandzu ya yona. Kambe nawulowu wu va pfulele ndlela yo hlawuleka yo kombisa leswaku van’wi nkhensa Loyi a va nyikeke swilo hinkwaswo, ku katsa nivutomi lebyi hetisekeke. Ku yingisa ka vona a ku ta kombisa nile-swaku va byi xixima vulawuri bya Tata wa vona wa le tilweninileswaku va wu lava nkongomiso wa yena wa rirhandzu.

10 Khombo ra kona, mpatswa wo sungula wa vanhu wu hlawu-le ku tlula nawu wa Yehovha. Sathana u tirhise nyoka kutani avutisa Evha a ku: “Xana hakunene i ntiyiso leswaku Xikwembu xivule leswaku mi nga tshuki mi dya eka murhi wun’wana ni wu-n’wana wa ntanga?” Evha u hlamule a ku: “Mbhandzu wa mirhiya ntanga hi nga dya. Kambe loko ku ri ku dya mbhandzu wa mu-rhi lowu nga exikarhi ka ntanga, Xikwembu xi te, ‘mi nga tshukimi dya eka wona, e-e, mi nga tshuki mi wu khumba leswaku minga fi.’”—Genesa 3:1-3.

11 Hiloko Sathana a ku: “Entiyisweni mi nga ka mi nga fi. . . . Xi-kwembu xi tiva leswaku siku mi nga ta dya eka wona, mahlo yan’wina ma ta pfuleka kutani mi ta fana ni Xikwembu, mi ta tivaleswinene ni leswo biha.” (Genesa 3:4, 5) Sathana a a lava leswa-ku Evha a pfumela leswaku u ta vuyeriwa loko o dya mbhandzu

9. Hi xihi xipimelo lexi Yehovha a xi vekeleke Adamu, naswona ha yininawu lowu a wu nga tiki lerova munhu a nga tsandzeka ku wu yingisa?10, 11. (a) Swi tise ku yini leswaku mpatswa wo sungula wa vanhu wunga xi yingisi Xikwembu? (b) Ha yini ku nga yingisi ka Adamu na Evhaku ri nandzu lowukulu?

Lava Feke Va Kwihi? 61

lowu yirisiweke. Hi ku ya hi yena, Evha a a ta tihlawulela leswine-ne ni leswo biha; a a ta tiendlela ku rhandza ka yena. Sathana utlhele a hehla Yehovha hileswaku leswi a nge swi ta va humelelaloko va dya mbhandzu wolowo i mavunwa, a swi nge humeleli.Evha u ma khorwile mavunwa wolawo ya Sathana. Hiloko a tekambhandzu a wu dya. Kutani a nyika ni nuna wa yena leswaku nayena a dya. Va dye va ri karhi va swi tiva leswaku a va fanelangava dya. A va swi tiva kahle leswaku va endla leswi Xikwembu xiva byeleke leswaku va nga swi endli. Hi ku dya mbhandzu wolo-wo, a va wu honisa hi vomu nawu wo olova ni lowu twisisekaka.Va kombise leswaku va n’wi tekela ehansi Tata wa vona wa letilweni ni vulawuri bya yena. Ku pfumala xichavo loku va kukombiseke eka Muvumbi wa vona la nga ni rirhandzu a ku ri na-ndzu lowu nga rivaleriwiki!

Adamu u vumbiwe hi ntshurikutani u tlhelele entshurini


12 Hi xikombiso: Xana a wu ta titwisa ku yini loko wo kurisan’wana wa jaha kumbe wa nhwanyana ivi a hanya hi ndlela leyikombisaka leswaku a nga ku xiximi nikatsongo kumbe a nga kurhandzi? A swi ta ku twisa ku vava. Kutani anakanya ndlela leyi Ye-hovha a faneleke a titwe ha yona loko Adamu na Evha va hlawulaku endla leswi lwisanaka na yena.

13 A xi nga ri kona xivangelo xa leswaku Yehovha a tshika Ada-mu na Evha va ya emahlweni va hanya hilaha ku nga heriki. Vafile hilaha a vuleke hakona leswaku va ta fa. Vutomi bya Adamu naEvha byi herile. A va hundzelanga exivandleni xa mimoya.Hi vula tano hikwalaho ka leswi Yehovha a swi byeleke Adamuendzhaku ka loko a tlule nawu wa yena. Xikwembu xi te: “U [ta]tlhelela emisaveni hikuva u humesiwe eka yona. Hikuva u ntshuriu ta tlhelela entshurini.” (Genesa 3:19) Xikwembu xi endle Adamuhi ntshuri wa misava. (Genesa 2:7) Loko Adamu a nga si endliwa,a a nga ri kona. Hikwalaho, loko Yehovha a vula leswaku Adamu uta tlhelela entshurini, A a vula leswaku Adamu u ta tlhelela eka xi-yimo lexi a a ri eka xona, xa ku nga vi kona. Adamu a a nga ta va navutomi, a a ta fana ni ntshuri lowu a endliweke ha wona.

14 Adamu na Evha a va ta va va ha hanya ninamuntlha, kambeva file hikuva va hlawule ku ka va nga xi yingisi Xikwembu kutaniva dyoha. Lexi endlaka leswaku hi fa hi leswaku ku dyoha ka Ada-mu ni ku fa ka yena swi endle leswaku vana va yena hinkwavo vatswariwa va ri ni xidyoho ni rifu. (Varhoma 5:12) Hikwalaho, xi-dyoho xexo xi fana ni ku tluleriwa hi vuvabyi lebyi dlayaka, lebyimunhu a nga ta ka a nga swi koti ku byi balekela. Rifu leri vangi-waka hi xona i ndzhukano eka vanhu. Rifu i nala, a hi munghana.(1 Vakorinto 15:26) Hi ba mandla hi vuyelela hileswi Yehovha aendleke leswaku ku va ni nkutsulo lowu nga ta hi ponisa eka nalaloyi la chavisaka!

KU TIVA XIYIMO XA XIVIRI HI LAVA FEKE SWA PFUNA15 Swa chavelela ku tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi

12. I yini lexi nga hi pfunaka hi twisisa ndlela leyi Yehovha a titweke hayona loko Adamu na Evha va hlawula ku endla leswi lwisanaka na yena?13. Yehovha u te ku ta endleka yini hi Adamu loko a fa naswona sweswoswi vula yini?14. Ha yini hi fa?15. Ha yini swi chavelela ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi?


xiyimo xa vafi. Hilaha hi swi voneke hakona, lava feke a va twi kuvava naswona a va le nhlomulweni. A xi kona xivangelo xo vachava hikuva a va nge hi vavisi. A va lavi mpfuno wa hina kasi nahina a va nge hi pfuni hi nchumu. A hi nge swi koti ku vulavulana vona, na vona a va nge swi koti ku vulavula na hina. Varhange-ri vo tala va vukhongeri va xisa vanhu va va byela leswaku va ngapfuna lava feke kutani vanhu lava pfumelaka mavunwa yo tanova nyika varhangeri lava mali. Kambe, ku tiva xiyimo xa xiviri hilava feke swi ta hi pfuna leswaku hi nga kanganyisiwi hi lava dyo-ndzisaka tidyondzo to tano ta mavunwa.

16 Xana kereke ya wena ya pfumelelana ni leswi Bibele yi swidyondzisaka hi ta lava feke? Tikereke to tala a ti pfumelelani naswona. Ha yini? Hikuva leswi ti swi dyondzisaka swi huma eka Sa-thana. U tirhisa vukhongeri bya mavunwa leswaku byi dyondzisavanhu leswaku loko miri wa vona wu fa, va ta ya emahlweniva hanya exivandleni xa mimoya. Lebyi i vunwa lebyi Sathana abyi pfanganisaka ni mavunwa man’wana leswaku vanhu va fula-rhela Yehovha Xikwembu. Njhani?

17 Hilaha swi kombisiweke hakona eku sunguleni, tikereke ti-n’wana ti dyondzisa leswaku loko munhu a endla leswo biha, u taya exivandleni lexi a nga ta fika a xanisiwa endzilweni hilaha kunga heriki. Dyondzo leyi yi rhukana Xikwembu. Yehovha i Xikwe-mbu xa rirhandzu naswona a nge pfuki a xanise vanhu hi ndlelaleyi. (1 Yohane 4:8) U nga n’wi teka njhani munhu la xanisakan’wana wa yena la nga yingisiki hi ku khoma voko ra yena a rihisa endzilweni? Xana a wu ta n’wi xixima munhu wo tano? Enti-yisweni, xana u nga lava ni ku aka vuxaka na yena? Nikatsongo!U nga n’wi teka a ri munhu la nga ni nsele lowukulu. Phela hiswona leswi Sathana a lavaka leswaku hi swi pfumela mayelanana Yehovha, leswaku ku sukela khale ka khaleni, u le ku xanisenika vanhu hi ndzilo lowu nga timekiki!

18 Sathana u tlhela a tirhisa tikereke tin’wana leswaku ti dyo-

16. Tidyondzo leti dyondzisiwaka etikerekeni to tala ti huma kwihi na-swona sweswo swi vonaka hi ndlela yihi?17. Ha yini dyondzo ya ku xanisa vanhu hilaha ku nga heriki yi ri ndzhu-kano eka Yehovha?18. Mhaka ya ku gandzela vafi yi sekeriwe eka dyondzo yihi ya vukho-ngeri leyi nga vunwa?


ndzisa leswaku loko vanhu va file, va hundzuka mimoya leyi fa-neleke yi xiximiwa ni ku dzunisiwa hi lava hanyaka. Hi ku ya hidyondzo leyi, mimoya ya vafi yi nga hundzuka vanghana lavaku-lu kumbe valala lavakulu. Vanhu vo tala va ma pfumela mavunwalawa. Va chava vafi kutani va va xixima va tlhela va va gandzela.Bibele a yi pfumelelani nikatsongo ni dyondzo yoleyo, ku ri nasweswo yi dyondzisa leswaku lava feke va etlele nileswaku hi fane-le hi gandzela Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso ntsena, ku ngaYehovha, Muvumbi ni Muwundli wa hina.—Nhlavutelo 4:11.

19 Ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi swi ku sirhelela leswaku unga hambukisiwi hi mavunwa ya tikereke. Swi tlhela swi ku pfu-na leswaku u twisisa tidyondzo tin’wana leti humaka eBibeleni.Hi xikombiso, loko se u swi vona leswaku vanhu a va hundzeliexivandleni xa mimoya loko va file, u kota ku xi twisisa kahle xi-tshembiso xa leswaku vanhu va ta hanya hilaha ku nga herikiemisaveni leyi nga paradeyisi.

20 Khale ka khaleni, Yobo wanuna la tshembekaka u tshame atlakusa xivutiso lexi nge: “Xana loko munhu la tiyeke emirini a faa nga tlhela a hanya?” (Yobo 14:14) Xana swi nga koteka leswakuvanhu lava nga riki na vutomi, lava etleleke emasirheni, va tlhelava hanya? Leswi Bibele yi swi dyondzisaka emhakeni leyi swachavelela hakunene, hilaha ndzima leyi landzelaka yi nga ta hla-musela hakona.

19. Ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi swi hi pfuna ku twisisa dyondzoyihi ya Bibele?20. Hi xihi xivutiso lexi nga ta tlhuvutsiwa eka ndzima leyi landzelaka?


ˇ Lava feke a va voni kumbe ku twa kumbeku anakanya.—Eklesiasta 9:5.

ˇ Lava feke va le ku wiseni; a va le ku xaniseke-ni.—Yohane 11:11.

ˇ Ha fa hikwalaho ka leswi hi tswariweke hiri ni xidyoho lexi humaka eka Adamu.—Varhoma 5:12.


A HI NGE u le ku tsutsumeni, u hlongorisiwa hi nala wa wena lalavaka ku ku dlaya. Wa ku tlula hi matimba naswona a wu swikoti ku n’wi siya hi rivilo. Wa swi tiva leswaku loko o ku khoma,swi herile hi wena hikuva u tshama u n’wi vona a dlaya vangha-na va wena van’wana. Hambi u ringeta hi matimba ku engetelarivilo kambe u ya a tshinela. U swi vona kahle leswaku ndlela yopona a yi kona. Kambe, u nga swi rindzelanga, ku humelela mu-nhu a lava ku ku lamulela. U ni matimba swinene ku tlula nalawa wena naswona u ku tshembisa leswaku u ta ku pfuna. A swikanakanisi leswaku mbilu ya wena yi ta wa!

2 Hi ndlela yo karhi ku ni nala wo tano la ku hlongorisaka. Ka-hle-kahle u le ku hi hlongoriseni hinkwerhu ka hina. Hilaha hidyondzeke hakona eka ndzima leyi hi humaka eka yona, Bibeleyi vula leswaku rifu i nala. A nga kona ni un’we wa hina la nga ribalekelaka. Vo tala va hina hi n’wi vonile nala loyi loko a dlayavanhu lava hi va rhandzaka. Kambe Yehovha u ni matimba swi-nene ku tlula rifu. Hi yena Mulamuleri la nga ni rirhandzu, loyiana se a kombiseke leswaku a nga n’wi hlula nala loyi wa hina.Naswona u tshembisa leswaku nala loyi, ku nga rifu, u ta n’wi lo-visela makumu. Bibele yi ri: “Rifu i nala wo hetelela la nga taherisiwa.” (1 Vakorinto 15:26) Lawa i mahungu yo tsakisa!

1-3. Hi wihi nala loyi a hi hlongorisaka hinkwerhu, naswona ha yini kukambisisa leswi Bibele yi swi dyondzisaka swi hi tisela ntsako?

NDZIMA YA VUNKOMBO

Ntshembo Wa Xiviri HiVarhandziwa Va Wena Lava Feke

Hi swi tivisa ku yini leswaku lava feke va tapfuxiwa hakunene?

Xana Yehovha wa swi lava ku pfuxa lava feke?

I vamani lava nga ta pfuxiwa?

3 A hi rhange hi vona ndlela leyi hi titwaka ha yona loko rifuri hi hlasela. Sweswo swi ta endla leswaku hi twisisa nchumuwun’wana lowu nga ta endla leswaku hi tsaka ngopfu. Phela, Ye-hovha u tshembisa leswaku lava feke va ta tlhela va hanya. (Esaya26:19) Kunene va ta pfuxiwa hikuva Yehovha hi yena la tshembi-saka leswaku va ta tlhela va hanya.

LOKO U FERIWA HI LOYI U N’WI RHANDZAKA4 Xana u tshama u feriwa hi loyi u n’wi rhandzaka? Mabibi ya

mbilu ni gome swin’we ni ku heleriwa hi matimba, leswi vangi-waka hi ku feriwa, swi nga vonaka swi nga tiyiseleleki. Loko hilangutane ni xiyimo xexo, hi fanele hi lava nchavelelo eRitwenira Xikwembu. (2 Vakorinto 1:3, 4) Bibele yi hi pfuna leswakuhi twisisa ndlela leyi Yehovha na Yesu va titwaka ha yona hi rifu.Yesu, loyi a a ri xikombiso lexi hetisekeke xa Tata wa yena, a a switiva leswaku swi njhani ku feriwa hi loyi u n’wi rhandzaka. (Yo-hane 14:9) Loko Yesu a ri eYerusalema, a a tala ku endzela Lazaroni vasesi wa yena, Mariya na Marta, lava a va tshama emutini wale kusuhi wa Betaniya. A va ri vanghana lavakulu. Bibele yi ri:“Yesu a a rhandza Marta ni makwavo wa xisati na Lazaro.” (Yoha-ne 11:5) Kambe, hilaha hi swi voneke hakona eka ndzima leyi hihumaka eka yona, Lazaro u file.

5 Xana Yesu u titwise ku yini loko munghana wa yena a fa? Hibyeriwa leswaku Yesu na yena u ririle loko maxaka ni vanghanava rila rifu ra Lazaro. Loko Yesu a va vona, u twe ku vava ngopfu.U ‘konyile emoyeni, a karhateka.’ Kutani rungula ri ya emahlwe-ni ri ku: “Yesu a humesa mihloti.” (Yohane 11:33, 35) Xana kurila ka Yesu a ku kombisa leswaku a nga na ntshembo? Doo!Entiyisweni, Yesu a a swi tiva leswaku ku ta endleka nchumuwun’wana wo hlamarisa ku nga ri khale. (Yohane 11:3, 4) Ha-mbiswiritano, u ve ni gome leri vangiwaka hi rifu.

6 Hi nga ha vula leswaku ku rila ka Yesu ku hi tiyisa nhlana. Ku

4. (a) Ha yini ndlela leyi Yesu a titwaka ha yona hi mhaka ya ku feriwahi loyi u n’wi rhandzaka, yi hi dyondzisa ndlela leyi Yehovha a titwakaha yona? (b) I vamani lava a va ri vanghana vo hlawuleka va Yesu?5, 6. (a) I yini lexi Yesu a xi endleke loko a ri ni ndyangu ni vanghanava Lazaro lava a va rila nkosi wa yena? (b) Ha yini ku rila ka Yesu ku hitiyisa nhlana?

Ntshembo Wa Xiviri Hi Varhandziwa Va Wena Lava Feke 67

hi dyondzisa leswaku Yesu ni Tata wa yena, Yehovha, va ri vengarifu. Kambe, Yehovha Xikwembu wa swi kota ku lwa ni nala loyia n’wi hlula! A hi voneni leswi Xikwembu xi pfumeleleke Yesu le-swaku a swi endla.

“LAZARO, HUMA!”7 Lazaro a a vekiwe ebakweni kutani Yesu u kombele leswaku

ku susiwa ribye leri a ri pfale nomu wa bako. Marta u arile hiku-va Lazaro a a ri ni masiku ya mune a file naswona miri wa yenase a wu sungule ku bola. (Yohane 11:39) Hi ku ya hi langutelo ravanhu va nyama, a ku nga ha ri na ntshembo!

8 Hiloko ribye ri susiwa kutani Yesu a huwelela hi rito leri tla-kukeke a ku: “Lazaro, huma!” Ku endleke yini? ‘Munhu loyi a afile u humile.’ (Yohane 11:43, 44) A swi kanakanisi leswaku va-nhu lava a va ri kona kwalaho a va tsake ku tlula mpimo! Kunga khathariseki leswaku Lazaro a a ri xaka, munghana kumbemuakelani, lexi a va xi tiva hileswaku a a file. Kambe va kote kutlhela va vona murhandziwa wa vona a yime swin’we na vona.Sweswo swi fanele swi vonake onge ko va norho. A swi kanakani-si leswaku vo tala va vukarhe Lazaro va tsakile. Koloko ku ve kuhluriwa ka rifu hakunene!

9 Yesu a nga vulanga leswaku u endle singita leri hi matimbaya yena n’wini. Exikhongelweni xa yena loko a nga si vitana La-zaro, u swi veke erivaleni leswaku Yehovha hi yena Xihlovo xamatimba lawa a nga ta pfuxa mufi ha wona. (Yohane 11:41, 42)A ku nga ri ro sungula leswaku Yehovha a tirhisa matimba yayena hi ndlela leyi. Ku pfuxiwa ka Lazaro i rin’wana ra masingitaya kaye ya ku pfuxiwa ka vafi, lama tsariweke eRitweni ra Xikwe-mbu.� Swa tsakisa ku hlaya ni ku kambisisa marungula lawa. Ma

� Marungula man’wana ma kumeka eka 1 Tihosi 17:17-24; 2 Tihosi 4:32-37; 13:20, 21; Matewu 28:5-7; Luka 7:11-17; 8:40-56; Mintirho 9:36-42;na 20:7-12.

7, 8. Hi ku ya hi langutelo ra hina vanhu, ha yini ku vonake ku nga hari na ntshembo emhakeni ya Lazaro, kambe i yini lexi Yesu a xi endleke?9, 10. (a) Yesu u vule leswaku i mani Xihlovo xa matimba lama a ma ti-rhiseke ku pfuxa Lazaro? (b) I yini xin’wana lexi munhu a vuyeriwaka hixona loko a hlaya hi ta ku pfuxiwa ka vafi eBibeleni?


Eliya u pfuxe n’wana wa noni.—1 Tihosi 17:17-24

Muapostola Petrou pfuxe wansati

la nga Mukreste lavuriwaka Dorkasi.—Mintirho 9:36-42

Ku pfuxiwa ka Lazaro kuendle leswaku vanhu va tsakaswinene.—Yohane 11:38-44

hi dyondzisa leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe, hikuva kupfuxiwe vana, vanhu lavakulu, va xinuna ni va xisati, Vaisrayeleni lava nga riki Vaisrayele. Naswona vanhu lava ku vulavuriwakaha vona eka marungula lawa ku vuriwa leswaku a va tsakile! Hixikombiso, loko Yesu a pfuxa xinhwanyetana lexi a xi file, va-tswari va xona “a va nga ha tikoti hi ku tsaka.” (Marka 5:42) Ina,Yehovha u endle leswaku va tsaka hi ndlela leyi a va nga ta pfukava yi rivarile ni siku ni rin’we.

10 I ntiyiso leswaku vanhu lava Yesu a va pfuxeke va hetelele vafile. Xana sweswo swi vula leswaku ku pfuxiwa ka vona a ku ri kutlanga hi nkarhi? A swi tano. Marungula lawa ya le Bibeleni maendla leswaku hi kholwa tidyondzo tin’wana ta nkoka naswonama endla leswaku hi va ni ntshembo.

LESWI HI SWI DYONDZAKAETIMHAKENI TA KU PFUXIWA KA VAFI

11 Bibele yi dyondzisa leswaku lava feke “a va tivi nchumu ni-katsongo.”A va hanyi naswona a va nge ku byeli nchumu hileswiendlekaka endhawini yin’wana. Leswi hi swi vona hileswi hume-leleke eka Lazaro. Xana loko Lazaro a pfuka eku feni, u rungulelevanhu hi ta leswi a swi voneke etilweni? Kumbe, xana u va cha-vise hi ta ku hisiwa ka vanhu etiheleni? Doo! A ku kona lahaBibele yi vulaka leswaku Lazaro u rungule timhaka to tano. Ema-sikwini ya mune lawa a ma heteke a file, ‘a a nga tivi nchumunikatsongo.’ (Eklesiasta 9:5) Lazaro a a tietlelerile eku feni.—Yo-hane 11:11.

12 Rungula ra ku pfuxiwa ka Lazaro ri tlhela ri hi dyondzisa le-swaku ku pfuxiwa ka vafi i mhaka ya xiviri, a hi ntsheketo. LokoYesu a pfuxa Lazaro, a ku ri ni vanhu lava a va n’wi langutile lokoa ri karhi a n’wi pfuxa. Hambi ku ri varhangeri va vukhongerilava a va venga Yesu, a va alanga leswaku singita leri ri endleki-le. Ematshan’weni yo ala, va te: “Xana hi ta endla yini, hikuvamunhu loyi [Yesu] u endla masingita yo tala?” (Yohane 11:47)

11. Xana rungula ra ku pfuxiwa ka Lazaro ri hi pfuna hi ndlela yihi le-swaku hi vona leswaku Eklesiasta 9:5 yi tiyisile?12. I yini lexi endlaka hi tiyiseka leswaku hakunene Lazaro u pfuxiwileeku feni?


Vanhu vo tala va tile va ta vona munhu la pfuxiweke. Kutani swe-swo swi endle leswaku vo tala va va ni ripfumelo eka Yesu. Kupfuxiwa ka Lazaro ku va nyike vumbhoni bya xiviri bya leswakuYesu a a rhumiwe hi Xikwembu. Vumbhoni lebyi a byi ri erivale-ni lerova varhangeri van’wana va Vayuda lava a va ome tinhloko,va luke mano yo dlaya Yesu na Lazaro.—Yohane 11:53; 12:9-11.

13 Xana swa twisiseka ku pfumela leswaku ku pfuxiwa ka vafi imhaka ya xiviri? Ina, swa twisiseka hikuva Yesu u dyondzise le-swaku siku rin’wana “hinkwavo lava nga eka masirha-bako yaxitsundzuxo” va ta pfuxiwa. (Yohane 5:28) U nga rivali leswakuYehovha i Muvumbi wa swilo hinkwaswo leswi hanyaka. Xanaswi fanele swi hi tikela ku pfumela leswaku u ta swi kota ku endlaleswaku swilo leswi feke swi tlhela swi hanya? Phela, Yehovha anga rivali. Kambe, xana u ta swi kota ku tsundzuka varhandzi-wa va hina lava feke? Ku ni timiliyoni ta timiliyoni ta tinyeletiexibakabakeni, kambe Xikwembu xi tiva nyeleti yin’wana ni yi-n’wana hi vito! (Esaya 40:26) Hikwalaho Yehovha Xikwembu uta swi kota ku tsundzuka xin’wana ni xin’wana hi varhandziwava hina lava feke, naswona u ta swi kota ku va pfuxa va tlhela vahanya.

14 Hambiswiritano, xana Yehovha wa swi lava ku pfuxa lavafeke? Bibele yi dyondzisa leswaku u tiyimiserile ku va pfuxa.Yobo wanuna wo tshembeka u vutisile a ku: “Xana loko munhula tiyeke emirini a fa a nga tlhela a hanya?” Yobo a a vula leswa-ku u ta rindza esirheni kukondza ku fika nkarhi lowu Xikwembuxi nga ta n’wi tsundzuka ha wona. U byele Yehovha a ku: “U ta vi-tana, mina ndzi ta ku hlamula. U ta navela ntirho wa mavoko yawena.”—Yobo 14:13-15.

15 Anakanya hi mhaka leyi! Yehovha wa swi navela ku pfuxalava feke. Xana a swi tsakisi ku tiva leswaku Yehovha u titwa hindlela yoleyo? Kambe ku vuriwa yini hi ku pfuxiwa ka lava fekeenkarhini lowu taka? I vamani lava nga ta pfuxiwa naswona va tapfuxeriwa kwihi?

13. Ntshembo wa hina wa leswaku hakunene Yehovha u ta va pfuxa lavafeke wu sekeriwe kwihi?14, 15. Xana Yehovha u titwisa ku yini hi ku pfuxa lava feke hilaha swikombisiweke hakona emaritweni ya Yobo?


“HINKWAVO LAVA NGA EKAMASIRHA-BAKO YA XITSUNDZUXO”

16 Timhaka ta le Bibeleni ta ku pfuxiwa ka lava feke ti hi dyo-ndzisa swo tala mayelana ni leswi swi nga ta endleka enkarhinilowu taka loko ku pfuxiwa lava feke. Vanhu lava pfuxiweke kwa-la misaveni va tlhele va tshama ni varhandziwa va vona. Swi tava tano ni loko ku pfuxiwa vafi enkarhini lowu taka—kambehi ndlela leyi antswaka ngopfu. Hilaha hi dyondzeke hakonaeka Ndzima 3, xikongomelo xa Xikwembu hileswaku misavahinkwayo yi va paradeyisi. Leswi vulaka leswaku ku fanele kuherisiwa nyimpi, vugevenga ni mavabyi ku ri kona lava feke vapfuxiwaka. Va ta kota ku hanya hilaha ku nga heriki emisavenileyi, va titshamele hi ku rhula naswona va tsakile.

17 I vamani lava nga ta pfuxiwa? Yesu u vule leswaku ‘hinkwa-vo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va ta twa rito rayena kutani va huma.’ (Yohane 5:28, 29) Nhlavutelo 20:13 yi se-ketela mhaka yoleyo loko yi ku: “Kutani lwandle ri humesa vafilava nga eka rona, rifu ni Hayidesi swi humesa vafi lava nga ekaswona.” “Hayidesi” yi vula sirha leri toloveleke. (Vona Xiengete-lo eka matluka 212-13.) Hinkwavo lava nga emasirheni va tapfuxiwa. Vanhu va tibiliyoni lava wiseke emasirheni va ta tlhelava hanya. Muapostola Pawulo u te: “Ku ta va ni ku pfuxiwaka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.” (Mintirho 24:15)Xana sweswo swi vula yini?

18 “Lava lulameke” va katsa vanhu vo tala lava hi hlayeke havona eBibeleni, lava hanyeke loko Yesu a nga si ta laha misave-ni. Van’wana va vona i Nowa, Abrahama, Sara, Muxe, Rhuti,Estere ni van’wana va ntsandza-vahlayi. Van’wana va vavanunani vavasati lava va ripfumelo ku vulavuriwa ha vona eka ndzima11 ya buku ya Vaheveru. Kambe “lava lulameke” va katsa ni ma-landza ya Yehovha ya manguva lawa lama nga fa. Hikwalahoka ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, a ha ha ri chavi rifu.—Vahe-veru 2:15.

16. Xana lava feke va pfuxeriwa ku hanya eka swiyimo swa njhani?17. Xana ku pfuxiwa ka vafi ku ta va kukulu hi ndlela yihi?18. “Lava lulameke” lava nga ta pfuxiwa, va katsa vamani naswona wenau titwa njhani hi ntshembo lowu?


19 Ku vuriwa yini hi vanhu lavan’wana hinkwavo lava ngan’wi tirhelangiki Yehovha hikwalaho ka leswi va nga tivangikinchumu ha yena? Vanhu lava va timiliyoni “lava nga lula-mangiki” a va nge rivariwi. Na vona va ta pfuxiwa leswakuva nyikiwa nkarhi wo dyondza hi Xikwembu xa ntiyiso ivi va xitirhela. Hi nkarhi wa gidi ra malembe, lava feke va ta pfuxiwa ku-tani va nyikiwa nkarhi wa leswaku va tirhela Yehovha swin’weni vanhu lava tshembekaka emisaveni. Wolowo wu ta va nkarhilowu tsakisaka. Nkarhi lowu wu vitaniwa Siku Ra Vuavanyisi eBi-beleni.�

20 Xana leswi swi vula leswaku vanhu hinkwavo lava feke va tapfuxiwa? Doo! Bibele yi vula leswaku vafi van’wana va le “Gehe-na.” (Luka 12:5) Ndhawu leyi vuriwaka Gehena yi thyiwe tanohileswi a ku lahleriwa thyaka eka yona naswona a yi ri ehandleka muti wa Yerusalema wa khale. A ku lahleriwa mintsumbu nithyaka eka yona. Vafi lava a va lahliwa kona hi lava Vayuda a vava teka va nga faneriwi hi ku lahliwa ni ku pfuxiwa. Hikwalaho,swa fanela leswi rito Gehena ri fanekiselaka ku loviseriwa maku-mu. Hambileswi Yesu a nga ta avanyisa lava hanyaka ni lavafeke, Yehovha hi yena la nga ta va Muavanyisi wo hetelela. (Mi-ntirho 10:42) Lava nga ta kumeka va hombolokile naswona vanga swi lavi ku hundzuka, a nge va pfuxi.

KU PFUXERIWA ETILWENI21 Bibele yi tlhela yi vulavula hi ku pfuxiwa kun’wana ka ku ya

hanya tanihi xivumbiwa xa moya. Bibele yi vula leswaku i YesuKreste ntsena la pfuxiweke hi ndlela leyi.

22 Endzhaku ka loko Yesu a dlayiwile loko a ha ri munhu wanyama, Yehovha a nga pfumelanga leswaku N’wana wa Yenala tshembekeke a tshama esirheni. (Pisalema 16:10; Mintirho

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi Siku Ra Vuavanyisi, hikombela u languta Xiengetelo eka matluka 213-15.

19. I vamani “lava nga lulamangiki” naswona Yehovha u ta va nyika nka-rhi wo endla yini?20. I yini Gehena naswona i vamani lava yaka kona?21, 22. (a) Hi kwihi ku pfuxiwa kun’wana loku nga kona? (b) I mani laveke wo sungula ku pfuxeriwa evuton’wini bya moya?


13:34, 35) Xikwembu xi pfuxe Yesu kambe a xi n’wi pfuxanga ari munhu wa nyama. Muapostola Petro u vula leswaku Kresteu ‘dlayiwe a ri wa nyama kambe a hanyisiwa a ri wa moya.’(1 Petro 3:18) Hakunene leri a ku ri singita lerikulu. Yesu utlhele a hanya a ri xivumbiwa xa moya lexi nga ni matimba!(1 Vakorinto 15:3-6) Yesu u ve wo sungula ku pfuxiwa hi ndlelaleyi yo hlamarisa. (Yohane 3:13) Kambe a a nga ta va wo hete-lela.

23 Hi ku tiva leswaku u ta tlhelela etilweni ku nga ri khale, Yesuu byele valandzeri va yena lava tshembekaka leswaku u ta va “lu-nghiselela ndhawu” loko a fika le tilweni. (Yohane 14:2) Yesuu vule leswaku lava yaka etilweni i “ntlhambinyana” wa yena.(Luka 12:32) I vangani lava nga ta vumba ntlawa lowu lowutso-ngo wa Vakreste vo tshembeka? Hi ku ya hi Nhlavutelo 14:1,muapostola Yohane u ri: “Hiloko ndzi languta, kutani waswivo, aku ri ni Xinyimpfana [Yesu Kreste] xi yime eNtshaveni ya Siyoni,xi ri ni lava 144 000 va tsariwe vito ra xona ni vito ra Tata wa xonaemimombyeni ya vona.”

24 Vakreste lava va 144 000, ku katsa ni vaapostola va Yesu votshembeka, va pfuxeriwa ku ya hanya etilweni. Va pfuxiwa rini?Muapostola Pawulo u tsale leswaku va ta pfuxiwa loko Kreste asungula ku fuma. (1 Vakorinto 15:23) Hilaha u nga ta swi vonahakona eka Ndzima 9, hi hanya enkarhini wolowo wa ku fumaka yena. Leswi vulaka leswaku loko lava ha seleke va 144 000va fa, va pfuxiwa xikan’we-kan’we va ya hanya etilweni. (1 Vako-rinto 15:51-55) Hambiswiritano, vanhu lavan’wana hinkwavo vani ntshembo wo pfuxeriwa ku hanya emisaveni leyi nga ta va yiri Paradeyisi enkarhini lowu taka.

25 Ina, Yehovha u ta n’wi hlula hakunene nala wa hina loyi anga rifu, a nge he tlheli a va kona! (Esaya 25:8) Kambe, u nga hativutisa, ‘Xana lava pfuxeriwaka ku ya hanya etilweni, va ya endlayini kwale?’ Va ta vumba Mfumo wo hlamarisa wa le tilweni. Hita dyondza leswi engetelekeke hi mfumo lowu eka ndzima leyilandzelaka.

23, 24. I vamani lava vumbaka ntlawa wa “ntlhambinyana” wa Yesu na-swona i vangani?25. Hi ta dyondza hi yini eka ndzima leyi landzelaka?



ˇ Timhaka ta le Bibeleni ta ku pfuxiwa kalava feke ti hi nyika ntshembo wa xiviri.—Yohane 11:39-44.

ˇ Yehovha u tiyimiserile ku pfuxa vafi.—Yobo 14:13-15.

ˇ Hinkwavo lava nga emasirheni va ta pfuxiwa.—Yohane 5:28, 29.

Eparadeyisini, lava feke va ta pfuxiwa kutaniva tlhela va vonana ni varhandziwa va vona


VANHU vo tala emisaveni va xi tiva xikhongelo lexi hi xitalo xivitaniwaka Xikhongelo xa Hosi. I xikhongelo lexi dumeke lexiYesu Kreste hi byakwe a xi tirhiseke tanihi xikombiso xa ndle-la leyi ku nga khongeriwaka ha yona. I xikhongelo xa nkokaswinene naswona loko u kambisisa swikombelo swinharhu swosungula eka xona, swi ta ku pfuna leswaku u dyondza swo talaswa leswi Bibele yi swi dyondzisaka hakunene.

2 Emaritweni yo sungula ya xikhongelo lexi, Yesu u dyondzisevayingiseri va yena a ku: “Mi fanele mi khongela hi ndlela leyi:‘Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emi-saveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.’” (Matewu 6:9-13)Xana swi vula yini swikombelo leswinharhu?

3 Se hi dyondze swo tala hi vito ra Xikwembu, ku nga Yehovha.Naswona se hi hlamusele swo talanyana malunghana ni leswi kurhandza ka Xikwembu ku nga swona—leswi xi swi endleleke va-nhu ni leswi xi nga ta va endlela swona enkarhini lowu taka.Kambe, Yesu a a vulavula hi yini loko a vula leswaku hi khongelahi ku: “Mfumo wa wena a wu te”? I yini Mfumo wa Xikwembu?Xana ku ta ka wona ku ta ri kwetsimisa hi ndlela yihi vito ra Xi-

1. Hi xihi xikhongelo lexi dumeke lexi hi nga ta xi kambisisa sweswi?2. Hi swihi swilo swinharhu leswi Yesu a dyondziseke vadyondzisiwa vayena leswaku va swi khongelela?3. I yini leswi hi faneleke hi swi tiva hi Mfumo wa Xikwembu?

NDZIMA YA VUNHUNGU

Mfumo Wa Xikwembu I Yini?

I yini leswi Bibele yi hi dyondzisaka swona hiMfumo wa Xikwembu?

I yini leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta swi endla?

Xana Mfumo wa Xikwembu wu ta ku endla rini kurhandza ka Xikwembu la misaveni?

kwembu? Naswona ku ta ka Mfumo lowu ku fambisana hi ndle-la yihi ni ku endliwa ka ku rhandza ka Xikwembu?

LESWI MFUMO WA XIKWEMBU WU NGA SWONA4 Mfumo wa Xikwembu i hulumendhe leyi simekiweke hi

Yehovha Xikwembu, leyi nga ni Hosi leyi hlawuriweke hi Xikwe-mbu. I mani Hosi ya Mfumo wa Xikwembu? I Yesu Kreste. TanihiHosi, Yesu u nkulu eka vafumi hinkwavo lava nga vanhu va nya-ma naswona u vitaniwa “Hosi ya lava nga tihosi ni Mufumi walava nga vafumi.” (1 Timotiya 6:15) U ni matimba yo kota kuendla swilo leswinene ngopfu ku tlula mufumi wihi ni wihi langa munhu wa nyama, hambi loyi a vonakaka a tlula lavan’wanahi vunene.

5 Xana Mfumo wa Xikwembu wu ta fuma wu ri kwihi? Leswa-ku hi kuma nhlamulo a hi rhange hi tiva leswaku Yesu u kwihi?Wa ha tsundzuka leswaku u beleriwe emhandzini ya nxaniso ivia fa kutani a pfuxiwa eku feni. Hi ku hatlisa endzhakunyana kasweswo, u tlhandlukele etilweni. (Mintirho 2:33) Leswi vulaka le-swaku Mfumo wa Xikwembu wu kwale tilweni. Hi yona mhakaleyi Bibele yi wu vitanaka ‘mfumo wa le tilweni.’ (2 Timotiya 4:18) Hambileswi Mfumo wa Xikwembu wu nga le tilweni, wu tafuma ni misava.—Nhlavutelo 11:15.

6 I yini lexi endlaka leswaku Yesu a va Hosi leyinene ngopfu?Xivangelo xin’wana hi leswaku a nge pfuki a file. Loko Bibele yin’wi pimanisa ni vafumi lava nga vanhu va nyama, yi n’wi vitana“loyi ku nga yena ntsena la nga fiki, la tshamaka eku vonakaleniloku nga tshinelelekiki.” (1 Timotiya 6:16) Sweswo swi vula le-swaku xin’wana ni xin’wana lexinene lexi Yesu a nga ta xi endlaxi ta tshama hi masiku. Naswona u ta endla swilo swo tala leswinga ta vuyerisa vanhu va yena.

7 Loko vuprofeta bya Bibele byi vulavula ha Yesu byi ri: “Moyawa Yehovha wu ta tshama ehenhla ka yena, moya wa vutlhari niwa ku twisisa, moya wa xitsundzuxo ni wa matimba, moya wa

4. I yini Mfumo wa Xikwembu naswona i mani Hosi ya wona?5. Xana Mfumo wa Xikwembu wu ta fuma wu ri kwihi naswona wu fumayini?6, 7. I yini lexi endlaka leswaku Yesu a va Hosi leyinene ngopfu?

Mfumo Wa Xikwembu I Yini? 77

vutivi ni wa ku chava Yehovha; naswona yena u ta tiphina hi kuchava Yehovha. A nge avanyisi hi ku ya hi leswi a swi vonakaematihlweni ya yena, kumbe a tshinya hi ku ya hi leswi twiwakahi tindleve takwe ntsena. Kutani u ta avanyisa swisiwana hi kutshembeka, naswona u ta tshinya hi vunene ku pfuna lavo rhulaemisaveni.” (Esaya 11:2-4) Marito lawa ma kombisa leswaku Yesuu ta va Hosi yo lulama ni leyi nga ni ntwela-vusiwana eka vanhulava nga ta hanya emisaveni. Xana u nge swi tsakeli ku fumiwa hihosi yo tano?

8 Hi lowu nchumu wun’wana lowu tsakisaka hi Mfumo wa Xi-kwembu: Yesu a nge fumi a ri yexe. Ku ni lava va nga ta fuma nayena. Hi xikombiso, muapostola Pawulo u byele Timotiya a ku:“Loko hi ya emahlweni hi tiyisela, hi ta tlhela hi va tihosi swi-n’we.” (2 Timotiya 2:12) Ina, Pawulo na Timotiya swin’we nivan’wana lava tshembekaka, lava hlawuriweke hi Xikwembu, vata fuma na Yesu eMfun’weni wa le tilweni. I vangani lava nga takuma nkateko lowu?

9 Hilaha swi boxiweke hakona eka Ndzima 7 ya buku leyi,muapostola Yohane u kombiwe xivono lexi eka xona a vone-ke “Xinyimpfana [Yesu Kreste] xi yime eNtshaveni ya Siyoni[ntsindza wa vuhosi bya yena bya le tilweni], xi ri ni lava144 000 va tsariwe vito ra xona ni vito ra Tata wa xona emi-mombyeni ya vona.” I vamani lava va 144 000? Yohane u ri:“Lava hi vona lava hambetaka va landzela Xinyimpfana ku ngakhathariseki leswaku xi ya kwihi. Lava va xaviwe evanhwini le-swaku va va swirhangana eka Xikwembu ni le ka Xinyimpfana.”(Nhlavutelo 14:1, 4) Ina, i valandzeri va Yesu Kreste lava tshe-mbekaka, lava hlawuriweke hi ku kongoma leswaku va ya fumana yena etilweni. Loko va file, va pfuxeriwa etilweni leswaku “vata va tihosi emisaveni” swin’we na Yesu. (Nhlavutelo 5:10) Kusukela enkarhini wa vaapostola, Xikwembu a xi ri karhi xi hla-wula Vakreste vo tshembeka leswaku xi ta hlanganisa nhlayo ya144 000.

8. I vamani lava nga ta fuma na Yesu?9. I vangani lava nga ta fuma na Yesu naswona Xikwembu xi sungule riniku va hlengeleta?


10 Mhaka ya leswaku Yesu ni lava va 144 000 va fuma va-nhu i lunghiselelo lerinene ngopfu. Phela, Yesu u swi tiva kahleleswaku swi njhani ku va munhu wa nyama ni leswaku swi njha-ni ku xaniseka. Pawulo u vule leswaku Yesu “a hi yena loyi anga tsandzekaka ku hi tshandzisa eku tsaneni ka hina, kambe hiloyi a ringiweke hi tindlela hinkwato ku fana na hina, kambeyena a nga vanga na xidyoho.” (Vaheveru 4:15; 5:8) Lava va ngata fuma na yena va xanisiwile va tlhela va tiyisela loko va ha ri va-nhu va nyama. Kasi va langutane ni swiphiqo leswi vangiwaka hiku nga hetiseki va tlhela va tiyiselela mixaka hinkwayo ya mava-byi. A swi kanakanisi leswaku va ta swi twisisa swiphiqo leswivanhu va langutanaka na swona!

I YINI LESWI MFUMO WA XIKWEMBUWU NGA TA SWI ENDLA?

11 Loko Yesu a vula leswaku vadyondzisiwa va yena va fanele vakhongelela Mfumo wa Xikwembu leswaku wu ta, u tlhele a vulaleswaku va fanele va khongelela ku rhandza ka xona leswaku kuendliwa “emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” Xi-kwembu xi le tilweni naswona tintsumi to tshembeka ti endla kurhandza ka xona minkarhi hinkwayo, kona le tilweni. Hambiswi-ritano, eka Ndzima 3 ya buku leyi, hi dyondze leswaku ntsumiyin’wana yo homboloka yi tshike ku endla ku rhandza ka Xikwe-mbu kutani yi endla leswaku Adamu na Evha va dyoha. EkaNdzima 10, hi ta dyondza swo tala hi leswi Bibele yi swi dyondzi-saka malunghana ni ntsumi leyi yo homboloka, leyi hi yi tivakahi vito leri nge Sathana Diyavulosi. Sathana ni swivumbiwa leswinga tintsumi ta moya, leswi hlawuleke ku n’wi landzela—leswivuriwaka madimona—va pfumeleriwile leswaku va tshamanyanaetilweni. Leswi vulaka leswaku hi nkarhi wolowo a hi hinkwavolava a va endla ku rhandza ka Xikwembu. Sweswo a swi ta cincaloko Mfumo wa Xikwembu wu sungula ku fuma. Yesu Kreste,Hosi leya ha ku vekiwaka exiluvelweni, a a ta lwa na Sathana.—Nhlavutelo 12:7-9.

10. Ha yini ku ri lunghiselelo lerinene leswaku Yesu ni lava va 144 000va fuma vanhu?11. Ha yini Yesu a vule leswaku vadyondzisiwa va yena va fanele va kho-ngelela leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku endliwa etilweni?


12 Marito lama landzelaka ya vuprofeta ma hlamusela leswi aswi ta endleka loko ma ku: “Ndzi twa rito lerikulu etilweni ri ku:‘Sweswi ku ponisa ni matimba ni mfumo wa Xikwembu xa hinani vulawuri bya Kreste wa xona se swa tirha, hikuva [Sathana]muhehli wa vamakwerhu u lahleriwe ehansi, yena loyi a va he-hlaka vusiku ni nhlikanhi emahlweni ka Xikwembu xa hina!’”(Nhlavutelo 12:10) Xana u swi xiyile swiendlakalo swimbirhi swankoka leswi hlamuseriwaka endzimaneni leyi ya Bibele? Xo su-ngula, Mfumo wa Xikwembu wu sungula ku fuma wu ri ehansika Yesu Kreste. Xa vumbirhi, Sathana wa hlongoriwa etilweni alahleriwa emisaveni.

13 I yini leswi endlekeke endzhaku ka swiendlakalo sweswoswimbirhi? Malunghana ni leswi humeleleke etilweni, ha hla-ya: “Tsakani hikwalaho ka swona, n’wina matilo na n’wina lavatshamaka eka wona!” (Nhlavutelo 12:12) Ina, tintsumi leti tshe-mbekaka etilweni ta tsaka hikuva Sathana ni madimona ya yenava hlongoriwile kutani etilweni ku sale ntsena lava tshembekakaeka Yehovha Xikwembu. Ku ni ku rhula loku heleleke ni ntirhisa-no. Etilweni ku endliwa ku rhandza ka Xikwembu.

14 Kambe, ku humelele yini emisaveni? Bibele yi ri: “Khomboeka misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi u xikele eka n’wina, ahlundzukile swinene, hi ku tiva leswaku u ni nkarhi wo koma.”(Nhlavutelo 12:12) Sathana u hlundzukile leswi a hlongoriwekeetilweni nileswi a saleriweke hi nkarhi wo koma. Leswi a hlu-ndzukeke, u vanga nhlomulo kumbe “khombo” emisaveni. Ekandzima leyi landzelaka hi ta dyondza leswi engetelekeke hi “kho-mbo” leri. Loko ha ha anakanya hi mhaka leyi, hi nga ha vutisa,Xana Mfumo wa Xikwembu wu nga swi kotisa ku yini ku endlaleswaku ku rhandza ka Xikwembu ku endliwa la misaveni?

15 Wa ha tsundzuka leswi Xikwembu xi tiyimiseleke ku swiendla hi misava leyi? Ndzima 3 yi swi hlamuserile. Le Edeni,

12. Hi swihi swiendlakalo swimbirhi swa nkoka leswi hlamuseriwaka ekaNhlavutelo 12:10?13. I yini leswi endlekeke hikwalaho ka leswi Sathana a hlongoriweke eti-lweni?14. Ku humelele yini endzhaku ka loko Sathana a lahleriwe la misaveni?15. I yini leswi Xikwembu xi tiyimiseleke swona hi misava leyi?


Xikwembu xi kombise leswaku ku rhandza ka xona hi leswakumisava yi va paradeyisi leyi teleke hi vanhu lavanene, lava ngafiki. Sathana u endle leswaku Adamu na Evha va dyoha kambesweswo a swi xi hundzulanga xikongomelo xa xona, swi lo kava-nyeta ku hetiseka ka leswi Xikwembu xi lavaka leswaku misavaleyi yi va xiswona ntsena. Xikongomelo xa Yehovha ka ha ri le-swaku ‘lavo lulama va dya ndzhaka ya misava, va tshama ekayona hi masiku.’ (Pisalema 37:29) Naswona Mfumo wa Xikwe-mbu wu ta xi hetisisa xikongomelo xexo. Hi ndlela yihi?

16 Xiya vuprofeta lebyi kumekaka eka Daniyele 2:44. Byi hlaye-kisa xileswi: “Emasikwini ya tihosi teto Xikwembu xa le tilweni xita veka mfumo lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowuwu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana. Wu ta pfo-tlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo, kambe wona wuta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” Xana leswi swi hi bye-la yini hi Mfumo wa Xikwembu?

17 Xo sungula, swi hi byela leswaku Mfumo wa Xikwembua wu ta simekiwa “emasikwini ya tihosi teto” kumbe loko mi-mfumo yin’wana yi ri karhi yi fuma. Xa vumbirhi, swi hi byelaleswaku Mfumo lowu wu ta va kona hilaha ku nga riki na maku-mu. A wu nge hluriwi ivi wu siviwa hi mfumo wun’wana. Xavunharhu, Mfumo wa Xikwembu wu ta lwa ni mimfumo ya mi-sava. Mfumo wa Xikwembu wu ta hlula. Kutani vanhu va tahetelela va fumiwa hi wona ntsena. Hi kona vanhu va nga ta ti-phina hi mfumo lowunene ku tlula hinkwayo.

18 Bibele yi vula swo tala hi nyimpi yoleyo yo hetelela leyi ngata va kona exikarhi ka Mfumo wa Xikwembu ni mimfumo yamisava leyi. Hi xikombiso, yi dyondzisa leswaku loko makumuma ri karhi ma tshinela, mimoya yo biha yi ta haxa mavu-nwa leswaku yi xisa ‘tihosi ta misava hinkwayo leyi akiweke.’ Hixikongomelo xihi? Hi xikongomelo xo “ti [tihosi] hlengeletelanyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.”Tihosi ta misava ti ta hlengeleteriwa “endhawini leyi vuriwakaHar–Magedoni hi Xiheveru.” (Nhlavutelo 16:14, 16) Hikwalaho

16, 17. Xana Daniyele 2:44 yi hi byela yini hi ta Mfumo wa Xikwembu?18. Yi vuriwa yini nyimpi yo hetelela leyi ku nga ta va ku lwa Mfumo waXikwembu ni mimfumo ya misava leyi?


ka leswi vuriweke eka tindzimana teto timbirhi, nyimpi leyi yohetelela, leyi ku nga ta va ku lwa mimfumo ya vanhu ni Mfu-mo wa Xikwembu, yi vitaniwa nyimpi ya Har–Magedoni kumbeArmagedoni.

19 I yini leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta kota ku swiendla hi Armagedoni? Anakanya nakambe hi xikongomelo xaXikwembu hi misava. Yehovha Xikwembu u tiyimisele leswakumisava yi tala hi vanhu vo lulama lava hetisekeke, lava nga tan’wi tirhela va ri eParadeyisini. I yini lexi endlaka leswaku swe-swo swi nga koteki sweswi? Xo sungula, ha dyoha, ha vabya ivi hihetelela hi file. Hambiswiritano, eka Ndzima 5 hi dyondze le-swaku Yesu u hi ferile leswaku hi kota ku hanya hilaha ku ngaheriki. Kumbexana wa ha ma tsundzuka marito lama tsariwekeeka Evhangeli ya Yohane, lama nge: “Xikwembu xi rhandze mi-sava swinene xi kala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariwekea ri swakwe, leswaku un’wana ni un’wana loyi a kombisaka ripfu-melo eka yena a nga lovisiwi kambe a va ni vutomi lebyi ngaheriki.”—Yohane 3:16.

20 Xihinga xin’wana hi leswaku vanhu vo tala va endla swi-lo swo biha. Va hemba, va kanganyisa naswona mahanyeloya vona ma bihile. A va swi lavi ku endla ku rhandza ka Xi-kwembu. Vanhu lava endlaka swilo swo biha va ta lovisiwa hinkarhi wa nyimpi ya Xikwembu ya Armagedoni. (Pisalema 37:10) Kambe, xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku ku rhandzaka Xikwembu ku nga endliwi emisaveni hileswaku mimfumo ayi va khutazi vanhu leswaku va ku endla. Yo tala yi ni tihanyikumbe yi hombolokile. Bibele yi vula hi ku kongoma yi ku: ‘Mu-nhu u fuma munhu ku n’wi endla swo biha.’—Eklesiasta 8:9.

21 Endzhaku ka Armagedoni, vanhu va ta va va fumiwa hi mfu-mo wun’we ku nga Mfumo wa Xikwembu. Mfumo wolowo wuta endla ku rhandza ka Xikwembu wu tlhela wu tisa mikatekoleyi tsakisaka. Hi xikombiso, wu ta susa Sathana ni madimo-na ya yena. (Nhlavutelo 20:1-3) Matimba ya xitlhavelo xa Yesu

19, 20. I yini lexi sivelaka leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku ngaendleki sweswi la misaveni?21. Mfumo wu ta swi endlisa ku yini leswaku ku rhandza ka Xikwembuku endliwa la misaveni?


Ku hlongoriwa ka Sathana nimadimona ya yena va lahleriwa

emisaveni ku tise khombo emisaveni.Swiphiqo swo tano swi ta herisiwa

ku nga ri khale

ma ta tirhisiwa hi ndlela leyi nga ta endla leswaku vanhu lavatshembekaka va nga tlheli va vabya kumbe va fa. Ku ri na swe-swo, va ta hanya hilaha ku nga heriki loko se ku fuma Mfumo waXikwembu. (Nhlavutelo 22:1-3) Misava yi ta hundzuriwa para-deyisi. Hikwalaho, Mfumo wu ta endla leswaku ku rhandza kaXikwembu ku endliwa emisaveni naswona wu ta kwetsimisa vitora Xikwembu. Xana sweswo swi vula yini? Swi vula leswaku ekuheteleleni, loko se ku fuma Mfumo wa Xikwembu, vanhu hi-nkwavo lava hanyaka va ta dzunisa vito ra Yehovha.

XANA MFUMO WA XIKWEMBUWU TA SWI ENDLA RINI SWESWO?

22 Loko Yesu a byela vadyondzisiwa va yena leswaku va kho-ngela va ku, “Mfumo wa wena a wu te,” swi le rivaleni leswaku hinkarhi wolowo Mfumo wolowo a wu nga si ta. Xana wu tileloko Yesu a tlhandlukela etilweni? Doo, hikuva endzhaku ka lokoYesu a pfuxiwe eku feni, Petro na Pawulo va vule leswaku vupro-feta lebyi kumekaka eka Pisalema 110:1 byi hetiseke eka yenaloko byi ku: “Rito ra Yehovha eka Hosi ya mina ri ri: ‘Tshamaevokweni ra mina ra xinene ku fikela loko ndzi veka valala vawena va va vunavelo bya milenge ya wena.’” (Mintirho 2:32-35;Vaheveru 10:12, 13) Leswi vulaka leswaku u fike a rindza.

23 Kambe a a ta rindza nkarhi wo tanihi kwihi? Hi lembe-xidza-na ra vu-20, swichudeni swa Bibele leswi hisekaka swi ye swi swi

22. Hi swi tivisa ku yini leswaku Mfumo wa Xikwembu a wu tanga lokoYesu a ri la misaveni kumbe hi ku hatlisa loko a pfuxiwa ivi a tlhandlu-kela etilweni?23. (a) Xana Mfumo wa Xikwembu wu sungule rini ku fuma? (b) I yinileswi ku nga ta buriwa ha swona eka ndzima leyi landzelaka?

Loko se ku lawula Mfumo wa Xikwembu, ku rhandza ka xonaku ta endliwa emisaveni hilaha ku endliwaka hakona etilweni


twisisa hakatsongo-tsongo leswaku nkarhi wolowo wa ku rindzaa wu ta hela hi 1914. (Malunghana ni lembe leri, vona Xiengete-lo eka matluka 215-18.) Leswi endlekeke emisaveni ku sukela hi1914 swi tiyisekise leswaku ndlela leyi swichudeni swa Bibele le-swi hisekaka a swi yi twisisa ha yona mhaka yoleyo a yi ri ntiyiso.Ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele ku kombisa leswaku hi 1914,Kreste u ve Hosi naswona Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni wusungule ku fuma. Hikwalaho, hi hanya ‘enkarhini wo koma’ waku fuma ka Sathana. (Nhlavutelo 12:12; Pisalema 110:2) Naka-mbe hi nga vula hi ku tiyiseka leswaku ku nga ri khale, Mfumowa Xikwembu wu ta teka goza kutani wu endla leswaku ku rha-ndza ka xona ku endliwa la misaveni. Xana swa ku tsakisa ku twasweswo? Xana wa swi kholwa leswaku i ntiyiso? Ndzima leyi la-ndzelaka yi ta ku pfuna u vona leswaku hakunene hi swona leswiBibele yi swi dyondzisaka.

LESWI BIBELE YI SWI DYONDZISAKAˇ Mfumo wa Xikwembu i hulumendhe ya le

tilweni leyi Hosi ya wona ku nga Yesu Kreste,naswona ku tekiwe vanhu va 144 000 emisavenileswaku va ta fuma na yena.—Nhlavutelo 14:1, 4.

ˇ Mfumo wu sungule ku fuma hi 1914 naswona hirona lembe rero Sathana u hlongoriwe etilweni alahleriwa la misaveni.—Nhlavutelo 12:9.

ˇ Mfumo wa Xikwembu wu ta lovisa mimfumo yavanhu ku nga ri khale kutani misava yi ta vaparadeyisi.—Nhlavutelo 16:14, 16.


XANA u tshama u hlalela mahungu eka thelevhixini kumbe uma yingisela eka xiya-ni-moya ivi u ku, ‘Xana misava leyi yi tahelela kwihi?’ Makhombo ma humelela hi xitshuketa lerova aku na munhu la nga ku byelaka leswi nga ta humelela mundzu-ku. (Yakobo 4:14) Hambiswiritano, Yehovha wa swi tiva leswinga ta humelela enkarhini lowu taka. (Esaya 46:10) Khale kakhaleni, Rito ra yena, ku nga Bibele, ri profete swilo swo biha le-swi nga ta humelela enkarhini wa hina ri tlhela ri vula swiloleswinene leswi nga ta endleka ku nga ri khale.

2 Yesu Kreste u vulavule hi Mfumo wa Xikwembu lowu nga taherisa vubihi kutani wu hundzula misava leyi yi va paradeyisi.(Luka 4:43) Vanhu va lave ku tiva leswaku Mfumo wolowo wuta ta rini. Hambi ku ri vadyondzisiwa va Yesu va n’wi vutisile vaku: “Xi ta va xihi xikombiso xa vukona bya wena ni xa makumuya mafambiselo ya swilo?” (Matewu 24:3) Loko a va hlamula, uva byele leswaku i Yehovha Xikwembu ntsena la tivaka siku lerimakumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma nga ta fika ha rona.

1. Hi kwihi laha hi nga yaka kona loko hi lava ku tiva hi swa nkarhi lowutaka?2, 3. Hi xihi xivutiso lexi vadyondzisiwa va Yesu va n’wi vutiseke xonanaswona u va hlamule njhani?

NDZIMA YA VUKAYE

Xana Hi Hanya“eMasikwini Yo Hetelela”?

Hi swihi swiendlakalo leswi Bibele yi profetekeleswaku swi ta endleka enkarhini wa hina?

Xana Rito ra Xikwembu ri vula leswaku vanhu vata va njhani “emasikwini yo hetelela”?

Malunghana ni ‘masiku yo hetelela’ hi swihiswilo leswinene leswi Bibele yi profeteke

leswaku swi ta endleka?

(Matewu 24:36) Hambileswi Yesu a nga va byelangiki siku rakona, u va byele swilo leswi a swi ta endleka emisaveni lokoMfumo wu nga si tisela vanhu ku rhula ka xiviri ni nsirhelelo.Leswi a swi vuleke swi karhi swa humelela!

3 Loko hi nga si kambisisa vumbhoni bya leswaku hi hanya‘emakumu ya mafambiselo ya swilo,’ a hi tweninyana hi ta nyi-mpi leyi ku nga riki na munhu loyi a a ta yi vona. A yi lweriwaetilweni kambe ndlela leyi yi heleke ha yona ya hi khumba.

NYIMPI ETILWENI4 Ndzima leyi hi humaka eka yona ebukwini leyi yi hlamu-

sele leswaku Yesu Kreste u ve Hosi etilweni hi lembe ra 1914.(Daniyele 7:13, 14) Xikan’we-kan’we loko Yesu a ha ku nyikiwamatimba ya Mfumo, u teke goza. Bibele yi ri: “Kutani ku tlheke-ka nyimpi etilweni: Mikayele [vito rin’wana ra Yesu] ni tintsumita yena va lwa ni dragona, [ku nga Sathana Diyavulosi] dragonayona yi lwa yi ri ni tintsumi ta yona.”� Sathana ni tintsumi tayena to homboloka, ku nga madimona, va hluriwile kutani vahlongoriwa etilweni va lahleriwa emisaveni. Vana va Xikwembuvo tshembeka va moya va tsakile leswi Sathana ni madimona vahlongoriweke. Kambe, laha misaveni vanhu a va nga ta tsaka.Ku ri na sweswo Bibele yi profete leswi: “Khombo eka misava . . .hikuva Diyavulosi u xikele eka n’wina, a hlundzukile swinene,hi ku tiva leswaku u ni nkarhi wo koma.”—Nhlavutelo 12:7,9, 12.

5 Xiya leswi a swi ta endleka loko ku hela nyimpi ya le tilwe-ni. Leswi Sathana a hlundzukeke, a a ta tisela vanhu lava ngaemisaveni khombo. Hilaha u nga ta swi vona hakona, hi ha-nya enkarhini wolowo wa khombo. Kambe, khombo ra konaa ri nge teki nkarhi wo leha, ri ta va ra “nkarhi wo koma.”Hambi ku ri yena Sathana wa swi tiva sweswo. Bibele yi vula

� Loko u lava ku tiva leswaku Mikayele i vito rin’wana ra Yesu Kreste,vona Xiengetelo eka matluka 218-19.

4, 5. (a) Ku humelele yini etilweni loko Yesu a vekiwa ku va Hosi?(b) Hi ku ya hi Nhlavutelo 12:12, a byi ta va byihi vuyelo bya nyimpi yale tilweni?

Xana Hi Hanya “eMasikwini Yo Hetelela”? 87

leswaku nkarhi wolowo i ‘masiku yo hete-lela.’ (2 Timotiya 3:1) Hi fanele hi tsakahikuva Xikwembu xi ta hatla xi susa nku-cetelo wo biha wa Diyavulosi emisaveni!A hi kambisiseni swilo swin’wana leswiBibele yi swi profeteke, leswi endleka-ka sweswi hi vulavulaka. Swi kombisaleswaku hi hanya emasikwini yo hetele-la nileswaku ku nga ri khale, Mfumo waXikwembu wu ta tisela vanhu lava rha-ndzaka Yehovha mikateko leyi nga tatshama hi masiku. A hi rhangeni hi kukambisisa swikombiso swa mune leswiYesu a vuleke leswaku nkarhi lowu hi ha-nyaka eka wona hi ta wu vona ha swona.

SWIKOMBISO LESWIKULU SWAMASIKU YA MAKUMU

6 “Tiko ri ta pfukela tiko rin’wana nimfumo wu ta pfukela mfumo wun’wana.”(Matewu 24:7) Ku fe timiliyoni ta va-nhu etinyimpini ta lembe-xidzana lerihundzeke. N’wamatimu un’wana wa leBritain u tsale a ku: “Eka matimu hinkwa-wo, a ku si tshama ku halatiwa ngati yotala ku fana ni leyi halatiweke eka lembe-xidzana ra vu-20. . . . Nyimpi a yo vatshamelo maxelo eka lembe-xidzana leri,a wu kala nkarhi lowu a ku nga ri na ti-nyimpi.” Xiviko lexi humaka eka Vandlara Worldwatch xi ri: “Nhlayo ya vanhulava feke enyimpini [hi lembe-xidzanara vu-20] yi phindheke kanharhu, lokoyi pimanisiwa ni ya lava feke eka tinyi-mpi hinkwato leti lwiweke ku sukela hi

6, 7. Xana leswi vuriweke hi Yesu malungha-na ni tinyimpi ni ku kayivela ka swakudya swihetiseka hi ndlela yihi namuntlha?

88

lembe-xidzana ro sungula AD ku ya fikahi 1899.” Nyimpi yi dlaye vanhu vo tluladzana ra timiliyoni ku sukela hi 1914. Anga kona la nga hlamuselaka gome ni kuvava loku twiwaka hi vanhu lava feriwekehi varhandziwa va vona.

7 “Ku ta va ni ku kayivela ka swakudya.”(Matewu 24:7) Vaendli va ndzavisiso vavula leswaku ku ve ni ku andza lokuhlamarisaka eka ntshovelo wa swaku-dya emalembeni ya 30 lama hundzeke.Hambiswiritano, swakudya swi ya swi ka-yivela hikuva vanhu vo tala a va namali leyi ringaneke yo xava swakudya ku-mbe va pfumala masimu lawa va nga marimaka. Ematikweni lama ha hluvukaka,vanhu vo tlula biliyoni va sika. Vandla raRihanyo ra Misava Hinkwayo ri ringanye-ta leswaku lembe ni lembe ku fa vana votlula ntlhanu wa timiliyoni hikwalaho kandlala.

8 “Ku ta va ni ku tsekatseka lokuku-lu ka misava.” (Luka 21:11) Hi ku ya hiNkambisiso wa Sayense ya Matimu ya Mi-sava wa le United States, ku languteriweku tsekatseka lokukulu ka misava ka 19hi xiringaniso hi lembe. Matimba ya kuninginika ka kona ma nga kota ku mbi-ndzimuxa miako ma tlhela ma pandzamisava. Nakambe hi xiringaniso, lembeni lembe ku ve ni ku tsekatseka ka misavaloku ku nga hirimuxaka miako. Tirhe-khodo leti nga kona ti kombisa leswakuku tsekatseka ka misava ku dlaye vanhu

8, 9. I yini lexi kombisaka leswaku vuprofetabya Yesu malunghana ni ku tsekatseka ka misa-va ni mintungu byi hetisekile?

89

vo tlula timiliyoni timbirhi ku sukela hi1900. Xiviko xin’wana xi ri: “Nhluvukowa swa thekinoloji a wu pfunanga ku yakwihi leswaku vanhu va nga dlayiwi hi kutsekatseka ka misava.”

9 “Ku ta va ni mintungu.” (Luka 21:11) Hambileswi ku endliweke nhluvukoeka ta vutshunguri, mavabyi ya khale nilama ha ku tumbulukaka ma dyisa vanhumbitsi. Xiviko xin’wana xi vula leswakumavabyi ya 20 lama dumeke—lama ka-tsaka rifuva, dari ni kholera—hi wona sema cangayirisaka vanhu manguva lawa,naswona man’wana ya wona a ma hatshunguleki hi ku olova hi mirhi leyitolovelekeke. Se ku tumbuluke mavabyiman’wana lamantshwa ya kwalomu ka30. Man’wana ya wona a yi si kumeka mi-rhi yo ma tshungula naswona ma dlaya.

VANHU VA MASIKU YA MAKUMU10 Bibele yi boxe swikombiso swo ka-

rhi leswi endlekaka emisaveni yi tlhela yiprofeta leswaku masiku ya makumu mata vonaka hi ku cinca ka mahanyelo yavanhu. Muapostola Pawulo u hlamuse-le leswi vanhu a va ta va xiswona. Eka2 Timotiya 3:1-5 ha hlaya: “Emasikwiniyo hetelela ku ta fika minkarhi ya manga-va leyi swi nonon’hwaka ku langutana nayona.” Hi ku komisa, Pawulo u vule le-swaku vanhu va ta va

ˇ lava tirhandzakaˇ varhandzi va mali

10. Hi yihi mikhuva leyi hlamuseriweke eka2 Timotiya 3:1-5 leyi u yi vonaka eka vanhu vamanguva lawa?

90

ˇ lava nga yingisiki vatswari

ˇ lava nga tshembekiki

ˇ lava nga riki na xinakulobye xantumbuluko

ˇ lava nga tikhomiki

ˇ lava nga ni tihanyi

ˇ lava rhandzaka mintsako ku ri ni kurhandza Xikwembu

ˇ va ri ni xivumbeko xa kutinyiketela loku nga ni vukwembukambe va tikomba va nga tshembekieka matimba ya kona

11 Xana va tano vanhu va le muga-ngeni wa ka n’wina? A swi kanakanisileswaku va tano. Kun’wana ni kun’wa-na u kuma vanhu lava nga ni mikhuvayo biha. Sweswo swi vula leswaku Xi-kwembu xi ta va herisa ku nga ri khalehikuva Bibele yi ri: “Loko lavo ho-mboloka va hluka ku fana ni ximila nivanhu hinkwavo lava hanyaka hi swobiha va rhumbuka, va swi endlela leswa-ku va ta loviseriwa makumu.”—Pisalema92:7.

SWIKOMBISO LESWINENE!12 Hakunene masiku lawa ya makumu

ma ni makhombo yo tala, hilaha Bibe-le yi profeteke hakona. Hambiswiritano,ku ni swilo leswinene leswi endlekaka

11. Pisalema 92:7 yi ri ku ta endleka yini hi lavobiha?12, 13. Xana “vutivi bya ntiyiso” byi andze hindlela yihi “enkarhini [lowu] wa makumu”?

91

exikarhi ka vagandzeri va Yehovha hambileswi misava leyi yinga ni nkitsikitsi.

13 Buku ya Daniyele eBibeleni yi profete leswaku “vutivi byantiyiso byi ta andza.” Xana sweswo a swi ta endleka rini? A swita endleka “enkarhini wa makumu.” (Daniyele 12:4) Ngopfu-ngopfu ku sukela hi 1914, Yehovha u pfune lava va swi lavakahi mbilu hinkwayo ku n’wi tirhela leswaku va va ni vutivi lebyiengetelekeke bya Bibele. Va ye va ti twisisa swinene tidyondzota risima leti khumbaka vito ra Xikwembu ni xikongomelo xaxona, xitlhavelo xa Yesu Kreste lexi nga nkutsulo, xiyimo xa vafini ku pfuxiwa ka vona. Tlhandlakambirhi, vagandzeri va Yeho-vha va dyondza ndlela leyi va nga hanyaka vutomi bya vona hayona leswaku va vuyeriwa va tlhela va tisa ku dzuneka eka Xi-kwembu. Nakambe, va ye va swi twisisa kahle leswi Mfumo waXikwembu wu nga ta swi endla ni ndlela leyi wu nga ta lulami-sa swilo ha yona emisaveni. Va endla yini hi vutivi byebyo?Xivutiso xexo xi hi yisa eka vuprofeta byin’wana lebyi hetiseka-ka emasikwini lawa ya makumu.

14 Loko Yesu Kreste a profeta hi “makumu ya mafambiselo yaswilo,” u vule leswaku “mahungu lamanene lawa ya mfumo mata chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke.” (Matewu 24:3, 14) Mahungu lamanene ya Mfumo—leswi Mfumo wu ngaswona, leswi wu nga ta swi endla ni ndlela leyi hi nga kumakamikateko ya wona ha yona—ma karhi ma chumayeriwa emisa-veni hinkwayo ematikweni lama tlulaka 230, hi tindzimi letitlulaka 400. Timiliyoni ta Timbhoni ta Yehovha ti chumayelamahungu lamanene ya Mfumo hi ku hiseka. Ti huma eka “ma-tiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo nitindzimi hinkwato.” (Nhlavutelo 7:9) Timbhoni ti fambisa ti-dyondzo ta Bibele ta le kaya ta mahala ni vanhu lava lavaka kutiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka hakunene. Koloko i ku he-tiseka ka vuprofeta lebyi tsakisaka, ngopfu-ngopfu leswi Yesu aprofeteke leswaku Vakreste va ntiyiso va ta ‘vengiwa hi vanhuhinkwavo’!—Luka 21:17.

14. Mahungu lamanene ya Mfumo ma chumayeriwa ku fikela kwihi na-muntlha, naswona i vamani lava ma chumayelaka?


“Mahungu lamanenelawa ya mfumo ma tachumayeriwa emisavenihinkwayo leyi akiweke.”—Matewu 24:14.

XANA WENA U TA ENDLA YINI?15 Leswi vuprofeta byo tala bya le Bibeleni byi nga le ku

hetisekeni namuntlha, xana a wu pfumeli leswaku hi hanyaemasikwini ya makumu? Loko Yehovha se a enerisekile hi kuchumayeriwa ka mahungu lamanene, hi kona “makumu” manga ta fika. (Matewu 24:14) “Makumu” ma vula nkarhi lowu Xi-kwembu xi nga ta herisa vubihi ha wona emisaveni. Yehovha uta tirhisa Yesu ni tintsumi leti nga ni matimba leswaku a lovisahinkwavo lava N’wi kanetaka hi vomu. (2 Vatesalonika 1:6-9)Sathana ni madimona ya yena a va nge he va hambukisi vanhu.Endzhaku ka sweswo, Mfumo wa Xikwembu wu ta tisa mikate-ko eka vanhu hinkwavo lava titsongahatelaka vulawuri bya yenalebyinene.—Nhlavutelo 20:1-3; 21:3-5.

16 Leswi makumu ya mafambiselo ya Sathana ma nga le kusu-hi ni ku hela, hi fanele hi tivutisa leswi, ‘Xana mina ndzi fanelendzi endla yini?’ I vutlhari ku hambeta u dyondza leswi engete-lekeke hi Yehovha ni leswi a swi languteleke eka hina. (Yohane17:3) Vana xichudeni lexi hisekelaka ku dyondza Bibele. Titolo-vete ku hamba u hlangana ni lava navelaka ku endla ku rhandzaka Yehovha. (Vaheveru 10:24, 25) Nghenisa vutivi lebyi engete-lekeke lebyi Yehovha Xikwembu a endleke leswaku byi kumiwahi vanhu emisaveni hinkwayo, u hundzula mahanyelo ya wenaloko swi fanerile, leswaku u ta amukeleka eka Xikwembu.—Ya-kobo 4:8.

17 Yesu u profete leswaku vanhu vo tala va ta byi bakanyela lekule vumbhoni bya leswaku hi hanya emasikwini ya makumu.Ku lovisiwa ka lavo biha ku ta ta hi xitshuketa. Ku ta tela vanhuvo tala va nga ku rindzelanga ku fana niloko khamba ri fikanivusiku. (1 Vatesalonika 5:2) Yesu u lemukise a ku: “Hilaha ma-siku ya Nowa a ma ri hakona, ni masiku ya vukona bya N’wanawa munhu ma ta va tano. Hikuva kukota leswi a va ri xiswo-

15. (a) Xana wa pfumela leswaku hi hanya emasikwini ya makumu, na-swona ha yini u pfumela? (b) Xana “makumu” ma ta vula yini eka lavakanetaka Yehovha naswona ku ta endleka yini eka lava titsongahatelakavulawuri bya Mfumo wa Xikwembu?16. I yini lexi u nga ta va u tlharihile loko wo xi endla?17. I yini lexi nga ta endla leswaku ku lovisiwa ka lavo homboloka kufikela vanhu vo tala va nga ku rindzelanga?


na emasikwini wolawo ya le mahlweni ka ndhambi, va dya, vanwa, vavanuna va teka ni vavasati va hlomisiwa, ku fikela sikuleri Nowa a ngheneke ha rona engalaveni; nileswi va nga lemu-kangiki nchumu ku fikela loko ndhambi yi fika yi va kukulahinkwavo, swi ta va tano ni hi vukona bya N’wana wa munhu.”—Matewu 24:37-39.

18 Hi yona mhaka leyi Yesu a byeleke vayingiseri va yena a ku:“Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileri-wa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi,kutani hi xitshuketa siku rero ri mi wela hi xihatla ku fanani ntlhamu. Hikuva ri ta wela hinkwavo lava tshamaka emi-saveni hinkwayo. Kutani, hitekani nkarhi hinkwawo mi endlaxikombelo leswaku mi ta humelela loko mi balekela swilo leswihinkwaswo leswi nga ta humelela, ni ku yima emahlweni kaN’wana wa munhu [mi ri lava amukelekaka].” (Luka 21:34-36)Loko marito ya Yesu ho ma tekela enhlokweni hi ta va hi tlhari-hile. Ha yini? Hikuva lava amukeriwaka hi Yehovha Xikwembuni “N’wana wa munhu,” Yesu Kreste, va ni ntshembo wo ponaloko mafambiselo ya Sathana ma lovisiwa kutani va hanya hila-ha ku nga heriki emisaveni leyintshwa yo tsakisa, leyi nga kwalanyongeni!—Yohane 3:16; 2 Petro 3:13.

18. Hi xihi xilemukiso xa Yesu lexi hi faneleke hi xi tekela enhlokweni?


ˇ Masiku ya makumu ma vonaka hi tinyimpi, kukayivela ka swakudya, ku tsekatseka ka misavani mintungu.—Matewu 24:7; Luka 21:11.

ˇ Emasikwini yo hetelela, vanhu vo tala vatirhandza, va rhandza mali ni ntsako kambe ava xi rhandzi Xikwembu.—2 Timotiya 3:1-5.

ˇ Emasikwini lawa yo hetelela, mahungulamanene ya Mfumo ma karhi machumayeriwa emisaveni hinkwayo.—Matewu 24:14.

Xana Hi Hanya “eMasikwini Yo Hetelela”? 95

HAKANYINGI loko u lava ku tiva munhu, u fanele u tiva nindyangu wa ka vona. Hilaha ku fanaka, leswaku u tiva YehovhaXikwembu, u fanele u ti tiva kahle tintsumi takwe, hikuva i swi-rho swa ndyangu wa yena wa le tilweni. Bibele yi vula leswakutintsumi i “vana va Xikwembu.” (Yobo 38:7) Kutani, hi byihi vu-tihlamuleri lebyi ti nga na byona eku hetisiseni ka xikongomeloxa Xikwembu? Xana ku ni leswi ti nga tshama ti swi endlela va-nhu enkarhini lowu hundzeke? Xana ku na leswi tintsumi ti kupfunaka ha swona? Loko swi ri kona, ti ku pfuna njhani?

2 Bibele yi vulavula ko tala hi tintsumi. Leswaku hi tiva leswiengetelekeke hi tintsumi, a hi kambeni swikombiso swi nga ri swi-ngani leswi vulavulaka ha tona. Xana swi tise ku yini leswaku ti vakona? Vakolosa 1:16 yi ri: “Ha yena [Yesu Kreste] swilo hinkwaswoswi tumbuluxiwile ematilweni ni le henhla ka misava.” Leswi vu-laka leswaku Yehovha Xikwembu u tirhise N’wana wa yena wamativula leswaku a vumba swivumbiwa hinkwaswo swa moya le-swi vuriwaka tintsumi. Xana i tingani tintsumi leti nga kona?Bibele yi vula leswaku ku vumbiwe madzana ya timiliyoni ta ti-ntsumi naswona hinkwato ti ni matimba.—Pisalema 103:20.�

� Loko yi vulavula hi tintsumi to lulama, Nhlavutelo 5:11 yi ri: “Nhlayoya tona a yi ri timiriyadi ta timiriyadi” kumbe “khume ra magidi ri andzisi-we hi khume ra magidi.” (Nhlamuselo ya le hansi ya NW) Kutani, Bibele yavula leswaku ku vumbiwe tintsumi ta madzana-dzana ya timiliyoni.

1. Ha yini hi fanele hi tiva tintsumi?2. Swi tise ku yini leswaku tintsumi ti va kona naswona i tingani?

NDZIMA YA VUKHUME

Ndlela Leyi Swivumbiwa Swa Moya SwiKhumbaka Vutomi Bya Wena Ha Yona

Xana tintsumi ta hi pfuna?

Xana tintsumi to homboloka ti vakucetele njhani vanhu?

Xana hi fanele hi chava mimoya leyo biha?

3 Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ri hi byela leswaku lokomisava yi tumbuluxiwa, ‘vana va Xikwembu hinkwavo va huwe-lerile va dzunisa.’ (Yobo 38:4-7) Xisweswo tintsumi ti vumbiweka ha sele nkarhi wo leha leswaku ku vumbiwa misava ni vanhuva nyama. Tsalwa leri ri tlhela ri boxa leswaku tintsumi ta swikota ku tsaka hikuva ri vula leswaku ‘hinkwato ti huwelerile hintsako.’ Xiya leswaku ‘vana va Xikwembu hinkwavo’ va huweleleswin’we hi ntsako. Hi nkarhi wolowo tintsumi hinkwato a ti rindyangu lowu nga ni vun’we lowu tirhelaka Yehovha Xikwe-mbu.

NSEKETELO NI NSIRHELELO WA TINTSUMI4 Ku sukela loko swivumbiwa swa moya leswi tshembekaka swi

vone ku tumbuluxiwa ka vanhu vo sungula, swi tshame swi rikarhi swi lava ku vona ndlela leyi ndyangu wa vanhu wu andza-ka ha yona ni ndlela leyi xikongomelo xa Xikwembu xi nga tahetiseka ha yona. (Swivuriso 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Hambi-swiritano, loko nkarhi wu ri karhi wu famba, tintsumi ti xiyeleswaku vanhu vo tala va tshike ku tirhela Muvumbi wa vona langa ni rirhandzu. A swi kanakanisi leswaku sweswo swi hlunami-se tintsumi leti to tshembeka. Kambe, rini na rini loko munhuhambi a ri un’we, a hundzuka a vuyela eka Yehovha, ‘tintsumita tsaka swinene.’ (Luka 15:10) Leswi tintsumi ti karhatekakaswinene hi vuhlayiseki bya lava va tirhelaka Xikwembu, a swihlamarisi leswi hi ku phindha-phindha Yehovha a tirhiseke ti-ntsumi leswaku ti tiyisa ti tlhela ti sirhelela malandza ya yena yotshembeka ya la misaveni. (Vaheveru 1:7, 14) Hi leswi swikombi-so swin’wana.

5 Tintsumi timbirhi ti pfune Lota wo tshembeka ni vana vayena va vanhwanyana leswaku va pona loko ku lovisiwa miti yohomboloka ya Sodoma na Gomora, hi ku va humesa eka yona.(Genesa 19:15, 16) Endzhaku ka malembe-xidzana yo tala, mu-profeta Daniyele u hoxiwe ekheleni ra tinghala, kambe u ponile

3. Yobo 38:4-7 yi hi byela yini hi tintsumi?4. Bibele yi swi kombisa njhani leswaku tintsumi to tshembeka ta kha-thala hileswi vanhu va swi endlaka?5. Hi swihi swikombiso swa nseketelo wa tintsumi leswi hi swi kumakaeBibeleni?

Swivumbiwa Swa Moya Swi Khumba Vutomi Bya Wena 97

kutani a ku: “Xikwembu xa mina xi rhume ntsumi ya xona, yipfala nomu wa tinghala.” (Daniyele 6:22) Hi lembe-xidzana rosungula C.E., ntsumi yi ntshunxe muapostola Petro ekhotsweni.(Mintirho 12:6-11) Nakambe, tintsumi ti seketele Yesu loko a su-ngula ntirho wa yena wo chumayela laha misaveni. (Marka 1:13)Naswona, loko Yesu a ri ekusuhi ni ku fa, ku humelele ntsumi yifika “yi n’wi tiyisa.” (Luka 22:43) Nseketelo wolowo wa ntsumiwu fanele wu n’wi tiyisile swinene Yesu hi nkarhi wolowo wankoka swinene evuton’wini bya yena!

6 Namuntlha tintsumi a ta ha humeleli emahlweni ka vanhuva Xikwembu laha misaveni va ri karhi va ti vona. Kambe, tintsu-mi ta matimba ta Xikwembu ta ha va sirhelela vanhu va xonahambileswi va nga ti voniki hi mahlo ya nyama, ngopfu-ngopfuti va sirhelela eka swilo leswi nga onhaka vumoya bya vona. Bibe-le yi ri: “Ntsumi ya Yehovha yi aka nxaxa ku rhendzela hinkwavolava n’wi chavaka, naswona ya va ponisa.” (Pisalema 34:7) Hayini marito lawa ma fanele ma hi tiyisa nhlana? Hikuva ku niswivumbiwa swa moya swo biha leswi nga ni khombo, leswi la-vaka ku hi lovisa! Swivumbiwa leswi i vamani? Swi huma kwihi?Swi ringeta ku hi lovisa hi ndlela yihi? Leswaku hi kuma nhla-mulo, a hi rhange hi kambisisanyana xiendlakalo xin’wana lexiendlekeke loko vanhu va ha ku tumbuluxiwa.

SWIVUMBIWA SWA MOYALESWI NGA VALALA VA HINA

7 Hilaha hi dyondzeke hakona eka Ndzima 3 ya buku leyi,ntsumi yin’wana yi navele ku fuma vanhu, hiloko yi fularhela Xi-kwembu. Endzhakunyana ntsumi leyi yi tiviwe hi vito leri ngeSathana Diyavulosi. (Nhlavutelo 12:9) Eka malembe-xidzana ya16 endzhaku ka loko Sathana a kanganyise Evha, u swi kotile kukucetela vanhu hinkwavo leswaku va fularhela Xikwembu, u lotsandziwa hi vanhu va nga ri vangani vo tshembeka, ku nga Ave-le, Enoko na Nowa.—Vaheveru 11:4, 5, 7.

6. (a) Xana tintsumi ti va sirhelela njhani vanhu va Xikwembu namu-ntlha? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa sweswi?7. Xana Sathana u endle vanhu va fularhela Xikwembu hi mpimo wo ta-nihi kwihi?


8 Hi nkarhi wa Nowa, tintsumi tin’wana ti xandzukele Yehovha.Ti siye ndhawu ya tona endyangwini wa Xikwembu wa le tilwe-ni, ti ta la misaveni kutani ti tihundzula vanhu va nyama. Hayini? Genesa 6:2 yi ri: “Vana va Xikwembu xa ntiyiso va sungulaku vona leswaku vana va vanhwanyana va vanhu va sasekile;hiloko va ya teka vasati eka vona, ku nga hinkwavo lava va vahlawuleke.” Kambe Yehovha Xikwembu a nga ma pfumelelangamahanyelo ya tintsumi leti ni vuhomboloki lebyi veke kona hi-kwalaho ka wona, leswaku swi ya emahlweni. U tise ndhambhiemisaveni, leyi fikeke yi lovisa vanhu hinkwavo vo biha kutani ku

8. (a) Swi tise ku yini leswaku tintsumi tin’wana ti hundzuka madi-mona? (b) I yini leswi madimona ma swi endleke leswaku ma ponaNdhambhi ya le nkarhini wa Nowa?

“Xikwembu xa mina xi rhume ntsumiya xona, yi pfala nomu wa tinghala.”

—Daniyele 6:22


sala malandza ya yena yo tshembeka ntsena. (Genesa 7:17, 23)Leswi swi endle leswaku tintsumi leti xandzukeke kumbe madi-mona, ma boheka ku siya mimiri ya wona ya nyama, ma tlhelelaetilweni ma ri swivumbiwa swa moya. Ma seketele Diyavulosi,loyi a veke “mufumi wa madimona.”—Matewu 9:34.

9 Loko tintsumi leti nga yingisangiki ti fika etilweni, a ti amu-keriwanga etilweni ku fana ni mufumi wa tona, Sathana. (2 Petro2:4) Hambileswi ti nga ha swi kotiki ku tihundzula vanhu va nya-ma sweswi, ta ha swi kota ku kucetela vanhu leswaku va endlaswo biha. Entiyisweni, madimona lawa ma pfuna Sathana le-swaku a ‘xisa misava hinkwayo leyi akiweke.’ (Nhlavutelo 12:9;1 Yohane 5:19) Njhani? Kahle-kahle, tintsumi ti tirhisa tindlelaleti endleriweke ku hambukisa vanhu. (2 Vakorinto 2:11) A hi ka-mbisiseni tin’wana ta tindlela leti.

NDLELA LEYI MADIMONA MAHAMBUKISAKA VANHU HA YONA

10 Madimona ma tirhisa vungoma leswaku ma xisa vanhu.Vungoma byi vula ku tirhisana ni madimona, hi ku kongomakumbe hi munhu wo karhi. Bibele ya byi sola vungoma na-swona yi hi lemukisa leswaku hi nga tshuki hi tihlanganisa ninchumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka na byona.(Vagalatiya 5:19-21) Madimona ma tirhisa vungoma ku phasa va-nhu hilaha muphasi wa tinhlampfi a tirhisaka xirhiyo leswaku aphasa tinhlampfi. Muphasi wa tinhlampfi u tirhisa swirhiyo swohambana-hambana leswaku a ta kota ku phasa tinhlampfi to ha-mbana-hambana. Hilaha ku fanaka, mimoya yo biha yi tirhisatindlela to hambana-hambana ta vungoma leswaku yi lawula vu-tomi bya vanhu va tinxaka hinkwato.

11 Muxaka wun’wana wa vungoma lowu madimona ma wutirhisaka, i ku hlahluva. Tindlela tin’wana ta ku hlahluva ivungoma bya swilo swa le mpfhukeni, ku tirhisa makhadi yovhumbha ha wona, ku vhumbha hi ku tirhisa swivoni, ku nya-nga swandla ni ku lava ku tiva hi swilo swo chavisa kumbe swilo

9. (a) Ku endleke yini hi madimona loko ma fika etilweni? (b) I yini le-swi hi nga ta swi kambisisa malunghana ni madimona?10. Xana vungoma i yini?11. I yini ku hlahluva naswona ha yini hi fanele hi ku papalata?


leswi munhu a swi lorheke. Hambileswi vanhu vo tala va swi vo-naka swi nga hoxanga ku hlahluva, Bibele yi kombisa leswakuvavhumbhi ni mimoya yo homboloka swa fambisana. Hi xiko-mbiso, Mintirho 16:16-18 yi vulavula hi “dimona ra vungoma”leri a ri pfuna nhwanyana wun’wana leswaku a ‘vhumbha.’ Ka-mbe, kuteloko dimona ri humesiwile eka yena, a nga ha swikotanga ku vhumbha.

12 Ndlela yin’wana leyi madimona ma xisaka vanhu ha yona iku va khutaza leswaku va lava ku tiva hi lava feke. Hi xitalo va-nhu lava nga le gomeni hikwalaho ko feriwa hi murhandziwa wavona va byeriwa mavunwa hi xiyimo xa lava feke. Mungoma anga ha vula rungula ro karhi ro hlawuleka kumbe a vulavula hirito leri fanakanyana ni ra mufi. Hikwalaho ka sweswo, vanhu votala va anakanya leswaku vanhu lava feke va hanya nileswakuloko vo vulavurisana na vona va ta kota ku tiyisela gome leri vanga na rona. Kambe “nchavelelo” wo tano wu hoxile naswonawu ni khombo. Ha yini? Hikuva madimona ma swi kota ku ti-endla vanhu lava feke kutani ma byela mungoma leswi ma switivaka hi mufi. (1 Samuwele 28:3-19) Tlhandlakambirhi, hilaha

12. Ha yini swi ri ni khombo ku ringeta ku vulavurisana ni lava feke?

Madimona ma kanganyisa vanhu hi tindlela to hambana-hambana

NDLELA YO LWA NIMIMOYA YO BIHA

ˇ Lahla swilo leswifambisanaka nivungoma

ˇ Dyondza Bibele

ˇ Khongela Xikwembu

hi dyondzeke hakona eka Ndzima 6 ya buku leyi, vanhu lava fekea va ha hanyi. (Pisalema 115:17) Kutani “un’wana ni un’wana lavutisaka lava feke” u xisiwa hi mimoya leyo biha naswona swe-swo swi lwisana ni ku rhandza ka Xikwembu. (Deteronoma 18:10, 11; Esaya 8:19) Hikwalaho, tivonele leswaku u nga phasiwi hintlhamu wa madimona lowu nga ni khombo.

13 Mimoya yo biha a yi xisi vanhu ntsena kambe yi tlhela yi vachavisa. Namuntlha Sathana ni madimona ya yena va karihengopfu hikuva va swi tiva leswaku va saleriwe hi “nkarhi wokoma” leswaku va pfaleriwa, va nga ha yi emahlweni ni vukanga-nyisi bya vona. (Nhlavutelo 12:12, 17) Hambiswiritano, magidiya vanhu lava siku ni siku a va tshama va ri karhi va chava mimo-ya yo biha, va swi kotile ku ntshunxeka. Va swi endlise ku yini? Iyini lexi munhu a nga xi endlaka hambiloko se a nghene hinhloko evungomeni?

NDLELA YO LWA NI MIMOYA YO BIHA14 Bibele yi hi byela ndlela leyi hi nga lwaka ni mimoya yo biha

hi tlhela hi ntshunxeka eka yona. Anakanya hi xikombiso xa Va-kreste va lembe-xidzana ro sungula va muti wa Efesa. Van’wanava vona a va hanya hi vungoma va nga si va Vakreste. Loko seva endle xiboho xo byi fularhela, va endlise ku yini? Bibele yi ri:“Vo hlaya swinene lava a va hanya hi masalamusi va hlengeletatibuku ta vona kutani va ti hisa emahlweni ka vanhu hinkwavo.”(Mintirho 19:19) Vanhu volavo lava a va ha ku va Vakreste, vaveke xikombiso lexinene eka lava lavaka ku lwa ni mimoya yobiha namuntlha, hi ku hisa tibuku ta vona ta masalamusi. Vanhulava lavaka ku tirhela Yehovha va fanele va lahla swilo hinkwa-swo leswi fambisanaka ni vungoma. Sweswo swi katsa tibuku,timagazini, tivhidiyo, swifaniso ni tikhasete ta vuyimbeleri, letikhutazaka vungoma, ti endla onge byi kahle naswona bya tsaki-sa. Swin’wana swa kona i switshungulo kumbe swilo swin’wanaleswi vanhu va swi vehelaka leswaku va tisirhelela ha swona ekamakhombo.—1 Vakorinto 10:21.

13. Van’wana vo tala lava eku sunguleni a va chava madimona va endleyini?14. Ku fana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va le Efesa, hi ngatintshunxa njhani eka mimoya yo biha?


15 Endzhaku ka loko ku hundze malembe yo karhi Vakresteva le Efesa va hise tibuku ta vona ta masalamusi, muapostolaPawulo u va tsalele a ku: ‘Hi dodombisana ni mavandla lama ho-mbolokeke ya moya.’ (Vaefesa 6:12) Madimona a ma lan’wanga.A ma ri karhi ma ringeta ku kombisa leswaku ma nga va pfunavanhu. Kutani, i yini xin’wana lexi Vakreste volavo a va fanele vaxi endla? Pawulo u te: “Ehenhla ka swilo hinkwaswo, rhwalanixitlhangu lexikulu xa ripfumelo, lexi mi nga ta kota ku timela haxona miseve hinkwayo leyi pfurhaka ya lowo homboloka [Satha-na].” (Vaefesa 6:16) Loko ripfumelo ra hina ri tiyile, hi ta swi kotaku hlula mavandla lama hombolokeke ya moya.—Matewu 17:20.

16 Kutani ke, hi nga ri tiyisa njhani ripfumelo ra hina? Hi kudyondza Bibele. Khumbi ra tiya loko ri ri ni masungulo lama ti-yeke. Swi tano ni le ka hina, loko hi lava leswaku ripfumelo rahina ri tshama ri tiyile, ri fanele ri va ri simekiwe eka vutivi lebyikongomeke bya Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele. Loko hi hlayahi tlhela hi dyondza Bibele siku ni siku, ripfumelo ra hina ri tatiya. Ku fana ni khumbi leri tiyeke, ripfumelo leti tiyeke ri ta hisirhelela eka nkucetelo wo biha wa mimoya yo biha.—1 Yohane5:5.

17 Hi rihi goza rin’wana leri Vakreste va le Efesa a va faneleva ri teka? A va fanele va kuma nsirhelelo wun’wana hikuva ava hanya emutini lowu vudimona a byi tinyike matimba. Hiyona mhaka leyi Pawulo a va byeleke a ku: “Hi swikhongelo swamixaka hinkwayo ni xikombelo mi hamba mi khongela nkarhihinkwawo hi moya.” (Vaefesa 6:18) Leswi na hina hi hanyakaemisaveni leyi vudimona byi tinyikeke matimba, i swa nkoka le-swaku hi khongelela nsirhelelo wa Yehovha hi mbilu hinkwayoleswaku hi ta kota ku lwa ni mimoya yo biha. I swa nkoka kutirhisa vito ra Yehovha loko hi khongela. (Swivuriso 18:10) Hi-kwalaho hi fanele hi hambeta hi khongela leswaku Xikwembu xihi ‘kutsula eka lowo homboloka,’ Sathana Diyavulosi. (Matewu

15. I yini lexi hi faneleke hi xi endla loko hi lava ku hlula mavandla lamahombolokeke ya moya?16. Hi nga ri tiyisa njhani ripfumelo ra hina?17. Hi rihi goza leri hi faneleke hi ri teka loko hi lava ku hlula mimoyayo biha?


6:13) Yehovha u ta swi hlamula swikhongelo swo tano leswi hu-maka embilwini.—Pisalema 145:19.

18 Mimoya yo biha yi ni khombo, kambe loko hi kaneta Di-yavulosi naswona hi tshinela eka Xikwembu hi ku endla kurhandza ka xona, hi nga swi kota ku hanya hi nga yi chavi.(Yakobo 4:7, 8) Matimba ya mimoya yo biha ma pimiwile. Seyi avanyisiwile hi nkarhi wa Nowa naswona yi ta avanyiseriwamakumu enkarhini lowu taka. (Yudha 6) Nakambe u nga rivalileswaku tintsumi ta Yehovha leti nga ni matimba ta hi sirhelela.(2 Tihosi 6:15-17) Tintsumi teto ti swi navela hi mbilu hinkwa-yo leswaku hi hlula mimoya leyo biha. Kahle-kahle tintsumi tolulama ti hi khutaza leswaku hi endla tano. Hikwalaho, a hitshameni hi ri ekusuhi na Yehovha ni ndyangu wa yena wa swi-vumbiwa swa moya leswi tshembekaka. Nakambe, onge hi ngapapalata muxaka wun’wana ni wun’wana wa vungoma naswonaminkarhi hinkwayo hi tirhisa ndzayo leyi humaka eRitweni ra Xi-kwembu. (1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9) Hi ndlela yoleyo hi ta kotaku hlula loko hi ri karhi hi lwa ni swivumbiwa swo hombolokaswa moya.

19 Kambe, ha yini Xikwembu xi pfumelele mimoya leyo bihani vuhomboloki leswi xanisaka vanhu swonghasi? Xivutiso xexoxi ta hlamuriwa eka ndzima leyi landzelaka.

18, 19. (a) Ha yini hi fanele hi tiyiseka leswaku hi ta hlula loko hi ri ka-rhi hi lwa ni swivumbiwa swo homboloka swa moya? (b) Hi xihi xivutisolexi nga ta hlamuriwa eka ndzima leyi landzelaka?


ˇ Tintsumi to tshembeka ti pfuna lava tirhelakaYehovha.—Vaheveru 1:7, 14.

ˇ Sathana ni madimona ya yena va xisa vanhuva endla leswaku va fularhela Xikwembu.—Nhlavutelo 12:9.

ˇ Loko u endla ku rhandza ka Xikwembu kutaniu kaneta Diyavulosi, Sathana u ta ku balekela.—Yakobo 4:7, 8.


ENDZHAKU ka nyimpi leyi tsemaka nhlana leyi a yi ri kona eti-kweni rin’wana leri nga sala ri hlakatiwile, mintsumbu ya magidiya vavasati ni vana yi lahliwe emugodini lowukulu, lowu rhendze-riweke hi swihambano leswitsongo. Eka xihambano ha xin’wea ku tsariwe marito lama nge: “Hikwalaho ka yini?” Lexi i xi-vutiso lexi minkarhi yin’wana vo tala va xi vutisaka loko va rini gome. Vanhu va vutisa xivutiso lexi loko nyimpi, khombo,vuvabyi kumbe vugevenga, swi dlaye murhandziwa wa vona ku-mbe swi onhe yindlu ya vona kumbe ku ri ni swin’wana leswi vavangeleke gome. Va lava ku tiva leswaku ha yini va weriwa hi ma-khombo yo tano.

2 Ha yini Xikwembu xi pfumelela leswaku ku va ni ku xaniseka?Loko Yehovha Xikwembu a ri ni matimba hinkwawo, rirhandzu,vutlhari naswona a ri ni vululami, ha yini misava yi tele hi rivengoni ku pfumala vululami swonghasi? Xana na wena u tshama u ti-vutisa swivutiso leswi?

3 Xana swi hoxile ku lava ku tiva leswaku ha yini Xikwembu xipfumelela leswaku ku va ni ku xaniseka? Van’wana va anakanyaleswaku ku vutisa xivutiso xo tona swi kombisa leswaku ripfumelo

1, 2. Hi swihi swilo leswi xanisaka vanhu namuntlha naswona swi endlaleswaku va vutisa swivutiso swihi?3, 4. (a) I yini lexi kombisaka leswaku a swi bihanga ku vutisa Xikwe-mbu leswaku ha yini xi pfumelela leswaku ku va ni ku xaniseka? (b) XanaYehovha u titwisa ku yini hi vubihi ni ku xaniseka?

NDZIMA YA VUKHUME-N’WE

Ha Yini Xikwembu Xi PfumelelaLeswaku Ku Va Ni Ku Xaniseka?

Xana Xikwembu hi xona xi vangaka ku xanisekaloku nga kona emisaveni?

Hi yihi mphikamakaneta leyi pfukeke lensin’wini ya Edeni?

Xana Xikwembu xi ta ku herisa hi ndlela yihiku xaniseka ka vanhu?

ra vona ri tsanile kumbe va delela Xikwembu. Kambe, loko u hlayaBibele, u ta kuma leswaku malandza ya Xikwembu lama tshe-mbekeke ni lawa ma xi chavaka, na wona ma tshame ma vutisaswivutiso swo tano. Hi xikombiso, muprofeta Habakuku u vutiseYehovha a ku: “Ha yini u ndzi endla ndzi vona leswo biha, naswo-na u tshamela ku languta ku karhateka? Ha yini ku phanga nimadzolonga swi ri emahlweni ka mina, ha yini ku ri ni ku holova,naswona ha yini ku ri ni ku lwa?”—Habakuku 1:3.

4 Xana Yehovha u holovele muprofeta Habakuku hileswi a vuti-seke swivutiso sweswo? Doo! Ematshan’weni yo n’wi holovela, uendle leswaku marito lama humaka embilwini ya Habakuku matsariwa eka rungula leri huhuteriweke ra Bibele. U tlhele a n’wipfuna leswaku a swi twisisa kahle leswi a swi endleka naswona a vani ripfumelo leri tiyeke. Yehovha u lava leswaku swi va tano ni leka wena. Tsundzuka leswaku Bibele yi hi dyondzisa leswaku ‘wa hikhathalela.’ (1 Petro 5:7) A nga kona munhu la vengaka vubihi niku xaniseka loku vangiwaka hi byona, ku fana ni Xikwembu. (Esa-ya 55:8, 9) Hambiswiritano, ha yini ku ri ni ku xaniseka konghasiemisaveni?

HA YINI KU RI NI KU XANISEKA KONGHASI?5 Vanhu va tikereke to hambana-hambana va lave ku tiva

5. Hi swihi swivangelo leswi pfaka swi vuriwa loko ku hlamuseriwaleswaku ha yini vanhu va xaniseka, kambe i yini leswi Bibele yi swi dyo-ndzisaka?

Yehovha u ta herisa ku xaniseka hinkwako

107

xivangelo xa ku xaniseka konghasi eka varhangeri ni vadyondzisiva vona. Hakanyingi va byeriwa leswaku i ku rhandza ka Xikwe-mbu nileswaku xi swi kunguhate khale hinkwaswo leswi a swi taendleka, ku katsa ni makhombo lama humelelaka. Vanhu vo talava byeriwa leswaku Xikwembu xi endla swilo hi ndlela leyi ngatwisisekiki kumbe leswaku xi dlaya vanhu—hambi ku ri vana—le-swaku va ta ya eka xona le tilweni. Kambe, hilaha se u dyondzekehakona, Yehovha Xikwembu a nge pfuki a vange vubihi. Bibele yiri: “A swi ve ekule swinene ni Xikwembu xa ntiyiso leswaku xiendla hilaha ku hombolokeke, ni Lowa Matimba Hinkwawo kuendla hilaha ku nga lulamangiki!”—Yobo 34:10.

6 Xana wa swi tiva leswaku ha yini vanhu hi xihoxo va hehla Xi-kwembu hikwalaho ka ku xaniseka hinkwako loku nga kona lamisaveni? Ko tala va hehla Xikwembu xa Matimba Hinkwawo hi-leswi va anakanyaka leswaku hi xona lexi fumaka misava leyi. A vawu tivi ntiyiso wa nkoka lowu nga lo dlaa, erivaleni, lowu Bibele yiwu dyondzisaka. Ntiyiso wolowo u dyondze ha wona eka Ndzi-ma 3 ebukwini leyi. Ntiyiso wa kona hileswaku mufumi wa xiviriwa misava leyi i Sathana Diyavulosi.

7 Bibele yi veka mhaka erivaleni yi ku: “Misava hinkwayo yi lehansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Mhakaleyi i ntiyiso loko u anakanyisisa hi yona. Mahanyelo ya vanhu vamisava leyi ma swi veka erivaleni leswaku va tekelele xivumbiwaxa moya lexi “xisaka misava hinkwayo leyi akiweke.” (Nhlavutelo12:9) Sathana u ni rivengo lerikulu, wa xisa naswona u ni tihanyi.Hi swona leswi endlaka leswaku ni misava leyi a yi lawulaka yi vani rivengo lerikulu, vuxisi ni tihanyi. I xivangelo xo sungula lexiendlaka leswaku vanhu va xaniseka swonghasi.

8 Xivangelo xa vumbirhi lexi endlaka leswaku vanhu va xanise-ka swonghasi hi leswaku, hilaha swi hlamuseriweke hakona ekaNdzima 3 ebukwini leyi, hi mpfhuka ku ve ni ku xandzuka le nta-ngeni wa Edeni, vanhu va hundzuke lava nga hetisekangiki ni kuva ni xidyoho. Vanhu lava nga ni xidyoho va rhandza ku fuma

6. Ha yini vanhu vo tala hi xihoxo va hehla Xikwembu hikwalaho ka kuxaniseka loku nga kona emisaveni?7, 8. (a) Vanhu va misava leyi va kombisa njhani leswaku va tekelelemufumi wa yona? (b) Xana ku nga hetiseki ka vanhu ni “nkarhi ni xi-endlakalo lexi nga languteriwangiki,” swi hoxe xandla hi ndlela yihi ekuxanisekeni ka vanhu?


van’wana kutani sweswo swi vanga tinyimpi, ntshikilelo ni ku xa-niseka. (Eklesiasta 4:1; 8:9) Xivangelo xa vunharhu xa ku xanisekai “nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki.” (Eklesiasta 9:11) Leswi misava leyi yi nga lawuriwiki hi Yehovha, Mufumi la si-rhelelaka, vanhu va nga ha tikuma va ri eku xanisekeni hikwalahoko va endhawini yo karhi hi nkarhi lowu nga fanelangiki.

9 Swa hi chavelela ku tiva leswaku Xikwembu a hi xona xi va-ngaka ku xaniseka. A hi xona xi vangaka tinyimpi, vugevenga nintshikilelo kumbe hambi ku ri makhombo ya ntumbuluko, lamaendlaka leswaku vanhu va xaniseka. Hambiswiritano, ha ha lavaku tiva leswaku, Ha yini Yehovha a pfumelele leswaku ku va ni kuxaniseka hinkwako loku nga kona? Phela, loko ku ri leswaku ha-kunene u ni Matimba Hinkwawo, a nga swi kota ku herisa kuxaniseka loku. Kambe, ha yini a nga ku siveli? Xikwembu xa rirha-ndzu lexi hi xi tivaka, xi fanele xi ri ni xivangelo lexi twalaka xotshika vanhu va xaniseka.—1 Yohane 4:8.

KU SUNGULA KA MPHIKAMAKANETA YA NKOKA10 Ku va hi kumisisa leswaku ha yini Xikwembu xi pfumelele

leswaku ku va ni ku xaniseka, hi fanele hi anakanyisisa hi leswi hu-meleleke loko vanhu va sungula ku xaniseka. Loko Sathana a xiseAdamu na Evha leswaku va nga n’wi yingisi Yehovha, ku pfukexivutisoxa nkoka swinene. Sathana a a nga kanakani leswaku Yeho-vha u ni matimba. Phela wa swi tiva leswaku matimba ya Yehovhaa ma nge pimanisiwi na nchumu. Kambe, Sathana u sole mfaneloya Yehovha yo fuma. U hehle Yehovha a vula leswaku i mufumi watihanyi, hi ku vula leswaku Yehovha wa hemba hileswi a alaka kubyela vanhu leswinene, leswi va nga ta swi kuma. (Genesa 3:2-5) Himarito man’wana Sathana a a vula leswaku vanhu va nga swi kotaku tihanyela va nga fumiwi hi Xikwembu. Sweswo a ku ri ku hlase-la vuhosi bya Yehovha, ku nga mfanelo ya yena yo fuma.

11 Adamu na Evha va xandzukele Yehovha. Entiyisweni va te: ‘Ahi swi lavi leswaku Yehovha a va Mufumi wa hina. Hi nga swi kotaku tiendlela swiboho eka leswinene ni swo biha.’ Xana Yehovhaa a ta yi lulamisa njhani mphikamakaneta leyi? Xana a a ta swi

9. Ha yini hi fanele hi tiyiseka leswaku Yehovha u ni xivangelo lexi twa-laka xo tshika vanhu va hambeta va xaniseka?10. I yini lexi Sathana a nga xi sola naswona u xi sole hi ndlela yihi?11. Ha yini Yehovha a nga lovisanga vaxandzuki va le Edeni?

Ha Yini Xikwembu Xi Pfumelela Leswaku Ku Va Ni Ku Xaniseka? 109

dyondzisa njhani swivumbiwa leswi nga vanhu ni tintsumi leswa-ku vaxandzuki lava va endle xihoxo nileswaku mafumelo ya yenahi wona lamanene ku tlula hinkwawo? Un’wana a nga ha vulaleswaku Xikwembu a xi fanele xi lovise vaxandzuki lava ivi xivumba vanhu van’wana. Kambe, Yehovha ana se a a xi vurile xiko-ngomelo xa yena xa leswaku vana va Adamu na Evha va fanele vatata misava, naswona a a lava leswaku va hanya emisaveni leyi ngaparadeyisi. (Genesa 1:28) Minkarhi hinkwayo Yehovha u hetisisaswikongomelo swa yena. (Esaya 55:10, 11) Kasi, handle ka sweswo,ku lovisa vaxandzuki va le Edeni a ku nga ta tlhantlha mphikama-kaneta leyi pfukeke malunghana ni mfanelo ya Yehovha yo fuma.

12 A hi endle xikombiso. A hi nge mudyondzisi u byela swichu-deni ndlela leyi swi faneleke swi wu endla ha yona ntirho wo karhiwo tika. Ivi xichudeni xin’wana lexi lwisanaka ni mudyondzisi xivula leswaku ndlela leyi a lavaka leswaku ntirho wolowo wu endli-wa ha yona, yi hoxile. Kutani xi byela swichudeni-kulobye leswakumudyondzisi a nga tivi nchumu, xona xi tiva ndlela yo antswa yoendla ntirho wolowo. Kutani ku va ni swichudeni swin’wana leswianakanyaka leswaku xi tiyisile ivi na swona swi yima na xona. Iyini leswi mudyondzisi a faneleke a swi endla? Loko o hlongo-

12, 13. Kombisa leswaku ha yini Yehovha a pfumelele Sathana leswakua fuma misava nileswaku ha yini Xikwembu xi pfumelele vanhu leswakuva tifuma.

Xana xichudeni lexi xi tiva ngopfu ku tlula mudyondzisi wa xona?

la swichudeni leswi xandzukeke, swichudeni leswin’wana swi tan’wi teka njhani? Xana a swi nge anakanyi leswaku xichudenilexi xandzukeke ni leswi swi yimeke na xona, swi tiyisile? Phe-la swichudeni leswin’wana hinkwaswo a swi nge he n’wi xiximimudyondzisi loyi, swi ta anakanya leswaku u chava ku kombiwaxihoxo xa yena. Kambe, a hi nge mudyondzisi u pfumelela xichu-deni lexi xandzukeke leswaku xi kombisa swichudeni leswin’wanandlela leyi xona a xi ta wu endla ha yona ntirho wolowo.

13 Yehovha u endle leswi fanaka ni leswi endliweke hi mudyo-ndzisi loyi. U nga rivali leswaku mhaka leyi a yi nga khumbivaxandzuki lavaya va le Edeni ntsena. Ku ni timiliyoni ta tintsumileti a ti hlalerile. (Yobo 38:7; Daniyele 7:10) Ndlela leyi Yehovha alulamiseke ku xandzuka koloko ha yona, a yi ta ti khumba ngopfutintsumi teto naswona a yi ta hetelela yi khumbe ni swivumbiwahinkwaswo leswi nga vanhu. Kutani i yini leswi Yehovha a swiendleke? U tshike Sathana a kombisa ndlela leyi a nga ta fuma va-nhu ha yona. Xikwembu xi tlhele xi tshika vanhu leswaku vatifuma va ri karhi va kongomisiwa hi Sathana.

14 Mudyondzisi loyi hi vulavuleke ha yena eka xifaniso xa hinawa swi tiva leswaku xichudeni lexi xandzukeke ni swichudeni le-swi yimaka na xona, va hoxisile. Kambe wa swi tiva nakambeleswaku swichudeni leswin’wana swi ta dyondza swo karhi emha-keni yoleyo loko o pfumelela swichudeni leswi xandzukeke swiringeta ku endla leswi swi anakanyaka leswaku swi lulamile. Lokoswichudeni leswi xandzukeke swo hluleka, swichudeni hinkwa-swo leswo tshembeka swi ta swi vona leswaku mudyondzisi hiyena ntsena la nga ni mfanelo yo swi dyondzisa. Endzhaku ka swe-swo swi ta swi twisisa loko mudyondzisi a hlongola xichudeni xihina xihi lexi xandzukaka. Hilaha ku fanaka, Yehovha wa swi tiva le-swaku vanhu va timbilu letinene ni tintsumi va ta pfuneka loko vavona leswaku Sathana ni lava yimaka na yena va hlulekile nileswa-ku vanhu a va nge swi koti ku tifuma. Ku fana na Yeremiya wakhale, va ta tivonela hi ya vona ntiyiso wa marito lama nge: “OhoYehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misa-veni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wukongomisi nkondzo wa yena.”—Yeremiya 10:23.

14. Hi byihi vuyelo lebyi nga ta va kona leswi Yehovha a endleke xibo-ho xa ku tshika vanhu va tifuma?


HA YINI A TSHIKE VANHU VA XANISEKANKARHI WO LEHA SWONGHASI?

15 Kambe, ha yini Yehovha a pfumelele vubihi leswaku byi yaemahlweni nkarhi wo leha swonghasi? Naswona ha yini a ngasiveli swilo swo biha? Anakanya hi swilo swimbirhi leswi mudyo-ndzisi loyi hi vulavuleke ha yena exifanisweni xa hina a a nga taswi endla. Xo sungula, a a nga ta xi pfala nomu xichudeni lexixandzukeke loko xa ha sungula ku vula mhaka ya xona. Xa vumbi-rhi, mudyondzisi a a nga ta xi pfuna eka leswi xi lavaka ku swiendla. Hilaha ku fanaka, ku ni swilo swimbirhi leswi u faneleke uanakanyisisa hi swona leswi Yehovha a a tiyimisele leswaku a ngeswi endli. Xo sungula, a nga n’wi sivelanga Sathana ni lava va yi-maka na yena loko va ringeta ku kombisa leswaku leswi va swiendlaka swi lulamile. Leswi vulaka leswaku a swi fanerile leswakua pfumelela nkarhi wo karhi wu hundza. Ematin’wini lama tekekemagidi-gidi ya malembe, vanhu va ringete tindlela hinkwato ta kutifuma. Vanhu va endle nhluvuko etimhakeni ta sayense ni le kaswilo swin’wana, kambe, vusweti, vugevenga, nyimpi ni ku pfu-mala vululami swi nyanyile. Swi ve erivaleni leswaku mfumo wamunhu wu be hansi.

16 Xa vumbirhi, Yehovha a nga n’wi pfunanga Sathana leswaku afuma misava leyi. Hi xikombiso, loko Xikwembu a xi lo sivela ma-khombo lama tsemaka nhlana, xana sweswo a swi nga ta vulaleswaku leswi vaxandzuki va swi vuleke i ntiyiso? Xana Xikwembua xi nga ta va xi endle leswaku vanhu va anakanya leswaku kumbe-xana swilo swi nga n’wi fambela kahle munhu loko a tifuma?Phela, loko Yehovha a a lo endla tano, a a ta va a seketele mavunwalawa a phyarhekiweke wona. Hambiswiritano, ‘a swi koteki leswa-ku Xikwembu xi hemba.’—Vaheveru 6:18.

17 Kambe, ku vuriwa yini hi ku onhaka loku veke kona hikwa-laho ka leswi vanhu va xandzukeleke Xikwembu? Hi nga rivalileswaku Yehovha u ni matimba hinkwawo. Hikokwalaho, u ta swikota ku herisa ku xaniseka hinkwako ka vanhu. Hilaha se hi dyo-

15, 16. (a) Ha yini Yehovha a pfumelele vubihi leswaku byi ya emahlwe-ni nkarhi wo leha swonghasi? (b) Ha yini Yehovha a nga sivelanga swiloswo tanihi makhombo lama tsemaka nhlana?17, 18. Yehovha u ta endla yini hi ku onhaka loku vangiweke hi mfumowa vanhu ni nkucetelo wa Sathana?


ndzeke hakona, ku onhiwa ka pulanete ya hina ku ta lulamisiwaloko misava yi hundzuriwa Paradeyisi. Ku va ni ripfumelo exitlha-velweni xa Yesu xa nkutsulo ku ta herisa leswi xidyoho xi switiseleke vanhu, kasi rifu ri ta herisiwa loko lava feke va pfuxiwa. Hindlela yoleyo Xikwembu xi ta tirhisa Yesu ku “herisa mintirho yaDiyavulosi.” (1 Yohane 3:8) Yehovha u ta endla swilo leswi hi-nkwaswo hi nkarhi lowu faneleke. Hi fanele hi tsaka leswi a ngahatliselangiki ku teka goza hikuva ku lehisa ka yena mbilu kuendle leswaku hi kota ku dyondza ntiyiso ni ku n’wi tirhela. (2 Pe-tro 3:9, 10) Leswi Xikwembu xa ha lehiseke mbilu, xi lava leswakulava va xi rhandzaka va xi gandzela, kutani xona xi ta va pfuna le-swaku va tiyisela loko va ri karhi va xaniseka hi ndlela yihi na yihileyi va nga langutanaka na yona emisaveni leyi pfilunganeke.—Yo-hane 4:23; 1 Vakorinto 10:13.

18 Van’wana va nga ha ku, Xana ku xaniseka loku hinkwako a kuta va ku ri kona loko Xikwembu a xi lo vumba Adamu na Evha xiva endla leswaku va nga swi koti ku xandzuka? Ku kuma nhlamu-lo ya xivutiso xexo, u fanele u tsundzuka leswaku ku ni nyiko yarisima leyi Yehovha a ku nyikeke yona.

U TA YI TIRHISA NJHANI NYIKO LEYI XIKWEMBUXI KU NYIKEKE YONA?

19 Hilaha hi dyondzeke hakona eka Ndzima 5 ebukwini leyi,munhu u vumbiwe a ri ni ntshunxeko wa ku tihlawulela. Xana waswi xiya leswaku yoleyo i nyiko ya risima? Xikwembuxi vumbe swiharhi swa ntsandza vahlayi naswo-na swi kongomisiwa hi vutlhari bya ntumbuluko.(Swivuriso 30:24) Vanhu va endle tirhoboto letiendlaka xin’wana ni xin’wana lexi ti endleriwekexona. Xana a hi ta tsaka loko Xikwembu a xi hi vu-mbe hi ndlela yoleyo? Doo, hi yona mhaka leyihi tsakaka leswi hi nga ni ntshunxeko wo tihla-

19. Hi yihi nyiko ya risima leyiYehovha a hi nyikeke yona na-swona ha yini hi fanele hi yi tekayi ri ya risima?

Xikwembu xi ta ku pfuna leswakuu tiyisela loko u xaniseka


wulela leswi hi lavaka ku va swona, ndlela leyi hi lavaka ku hanyaha yona, vanhu lava hi lavaka leswaku va va vanghana va hina niswin’wana. Ha swi rhandza ku va ni ntshunxeko wo karhi naswo-na Xikwembu xi lava leswaku hi hanyisa xisweswo.

20 Yehovha a nga swi lavi loko hi n’wi tirhela leswaku hi hetisisanawu ntsena. (2 Vakorinto 9:7) Hi xikombiso: Loko n’wana a bye-la mutswari a ku “ndza ku rhandza,” i yini lexi mutswari a xitsakelaka ngopfu—xana u tsakisiwa hileswi ku nga ni un’wana labyeleke n’wana leswaku a vula tano kumbe hileswi a vulaka swihuma embilwini? Kutani xivutiso hi leswaku, Xana wena u ta wutirhisa njhani ntshunxeko wa wena wo tihlawulela lowu Yehovhaa ku nyikeke wona? Sathana, Adamu na Evha a va wu tirhisanga hindlela ya vutlhari ntshunxeko wa vona. Va xandzukele YehovhaXikwembu. Wena u ta endlisa ku yini?

21 U nga swi kota ku yi tirhisa hi ndlela leyinene ngopfu nyikoleyi yo hlamarisa ya ntshunxeko wo tihlawulela. U nga ha hlanga-nyela ni timiliyoni ta vanhu lava hlawuleke ku seketela Yehovha.Va tsakise Xikwembu hikuva va hisekele ku kombisa leswaku Sa-thana u vule mavunwa ya rihlaza naswona a nge pfuki a swi kotileku fuma vanhu. (Swivuriso 27:11) Na wena u nga endla tano hi kuhlawula ku hanya hi ndlela leyinene. Sweswo swi ta hlamuseriwaeka ndzima leyi landzelaka.

20, 21. Hi nga yi tirhisa njhani nyiko ya ntshunxeko wa ku tihlawulela,hi ndlela leyinene ngopfu naswona ha yini hi fanele hi endla tano?


ˇ Xikwembu a hi xona xi vangaka swilo swo bihaemisaveni.—Yobo 34:10.

ˇ Sathana u sole mfanelo ya Yehovha ya ku fuma,hi ku vula leswaku i muhembi nileswaku a ngaswi lavi leswaku vanhu lava a va fumaka va kumaswilo leswinene.—Genesa 3:2-5.

ˇ Yehovha u ta tirhisa N’wana wa yena leswaku ava Hosi ya Mfumo wa Mesiya, lowu nga ta herisaku xaniseka hinkwako evanhwini.—1 Yohane 3:8.


I MUNHU wa njhani loyi u nga lavaka leswaku a va munghana wawena? A swi kanakanisi leswaku u lava munhu la nga ni voneloleri fanaka ni ra wena, la rhandzaka leswi u swi rhandzaka ni loyimahanyelo ya yena ma fanaka ni ya wena. Naswona u ta rhandzamunhu loyi a nga ni timfanelo letinene to fana ni ku tshembekani musa.

2 Ku sukela khale ka khaleni, ku ni vanhu lava Xikwembu xi vahlawuleke leswaku va va vanghana va xona lavakulu. Hi xikombi-so, Yehovha u vitane Abrahama nakulobye wa yena. (Esaya 41:8;Yakobo 2:23) Xikwembu xi vule leswaku Davhida i “wanuna laamukelekaka embilwini ya mina,” hikuva a a ri munhu la rha-ndzekaka eka Yehovha. (Mintirho 13:22) Nakambe, Yehovha uteke muprofeta Daniyele tanihi “munhu loyi a navelekaka swine-ne.”—Daniyele 9:23.

3 Ha yini Yehovha a teke Abrahama, Davhida na Daniyele va rivanghana va yena? U byele Abrahama a ku: ‘U yingise rito ramina.’ (Genesa 22:18) Kutani Yehovha u aka vuxaka ni vanhu lavatitsongahataka, lava endlaka leswi a va byelaka swona. U byele Va-israyele a ku: “Yingisani rito ra mina kutani ndzi ta va Xikwembu

1, 2. Boxa swikombiso swa vanhu lava Yehovha a va tekeke va ri vangha-na va yena lavakulu.3. Ha yini Yehovha a hlawula vanhu vo karhi leswaku va va vanghana vayena?

NDZIMA YA VUKHUME-MBIRHI

Ku Hanya Hi Ndlela LeyiTsakisaka Xikwembu

U fanele u endla yini leswaku u va munghanawa Xikwembu?

Ntlhontlho wa Sathana wu ku khumba njhani?

Hi wahi mahanyelo lawa Yehovha a nga ma rhandziki?

U fanele u endla yini leswaku u hanya hi ndlelaleyi tsakisaka Xikwembu?

xa n’wina, n’wina mi ta va vanhu va mina.” (Yeremiya 7:23) Nawena u nga va munghana wa Yehovha loko u n’wi yingisa!

YEHOVHA U TIYISA VANGHANA VA YENA4 Ku va munghana wa Xikwembu swi vuyerisa ngopfu. Bibele yi

vula leswaku Yehovha u lava tindlela to “kombisa ntamu wakweeka lava mbilu ya vona yi hetisekeke eka yena.” (2 Tikronika 16:9)Xana Yehovha a nga wu kombisa njhani ntamu wa yena eka wena?Ndlela yin’wana hi leyi boxiweke eka Pisalema 32:8, laha hi hlaya-ka marito lama nge: “[Mina Yehovha] ndzi ta endla leswaku u vani ku twisisa naswona ndzi ku letela hi ndlela leyi u faneleke u fa-mba ha yona. Ndzi ta ku tsundzuxa ndzi veke tihlo ra mina ri riehenhla ka wena.”

5 Yoleyo i ndlela leyi tsakisaka leyi kombisaka nkhathalelo waYehovha! U ta ku kongomisa a tlhela a ku sirhelela loko u ri karhiu pfumela ku kongomisiwa hi yena. Xikwembu xi lava leswaku uhlula miringo leyi u langutaneke na yona. (Pisalema 55:22) Kuta-ni loko u tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo, u nga tiyiseka kufana ni mupisalema loyi a nga te: “Ndzi veke Yehovha emahlwenika mina nkarhi hinkwawo. Hikuva u le vokweni ra mina ra xine-ne, a ndzi nge tsekatsekisiwi.” (Pisalema 16:8; 63:8) Ina, Yehovha anga ku pfuna u hanya hi ndlela leyi n’wi tsakisaka. Kambe, hilahana wena u swi tivaka hakona, ku ni nala wa Xikwembu la nga swilaviki leswaku u endla tano.

NTLHONTLHO WA SATHANA6 Ndzima 11 ya buku leyi yi hlamusele ndlela leyi Sathana

Diyavulosi a tlhontlheke vulawuri bya Xikwembu ha yona. Satha-na u hehle Xikwembu hi mavunwa, a vula leswaku Yehovha uhombolokile hileswi a nga tshikangiki Adamu na Evha va tihlawu-lela leswinene ni swo biha. Endzhaku ka loko Adamu na Evha vadyohile naswona misava yi ri karhi yi tala hi vana va vona, Sa-thana u sole xikongomelo xa vanhu xo tirhela Xikwembu. U te:“Wena Xikwembu, vanhu a va ku tirheli hileswi va ku rhandzaka.Loko wo ndzi pfumelela, ndzi nga va hambukisa hinkwavo.” Mha-ka leyi khumbaka wanuna la vuriwaka Yobo, yi kombisa leswaku

4, 5. Yehovha u wu kombisa njhani ntamu wa yena eka vanhu va yena?6. I yini leswi Sathana a swi vuleke hi vanhu?


hi swona leswi a swi ri emianakanyweni ya Sathana. I mani Yobonaswona swi tise ku yini leswaku ntlhontlho wa Sathana wu n’wikhumba?

7 Yobo u hanye kwalomu ka malembe ya 3 600 lama hundzeke.A a ri munhu lonene hikuva Yehovha u te: “A ku na munhu lafanaka na yena emisaveni, munhu la pfumalaka xisandzu, wo lula-ma, la chavaka Xikwembu naswona a kendlukaka eka leswo biha.”(Yobo 1:8) Yobo a a tsakisa Xikwembu.

8 Sathana u sole xikongomelo xa Yobo xo tirhela Xikwembu.Diyavulosi u byele Yehovha a ku: “Xana wena a wu vekanga rihla-mpfu ku n’wi sirhelela [Yobo] ni ku sirhelela yindlu yakwe nihinkwaswo leswi a nga na swona matlhelo hinkwawo? U katekisentirho wa mavoko yakwe, naswona swifuwo swakwe swi tele hi-nkwako-nkwako emisaveni. Kambe, ndzi kombela leswaku u cincau tshambuluta voko ra wena, u khumba hinkwaswo leswi a nga naswona kutani u vona loko a nga ta ka a nga ku rhukani exikandze-ni.”—Yobo 1:10, 11.

9 Hi ndlela yoleyo, Sathana u vule leswaku Yobo u tirhela Xikwe-mbu hileswi xi nga ta n’wi nyika swo karhi. Diyavulosi u tlhele avula leswaku loko Yobo o ringiwa, u ta fularhela Xikwembu. XanaYehovha u angurise ku yini eka ntlhontlho lowu wa Sathana?Leswi mhaka leyi a yi khumba xikongomelo xa Yobo xo tirhela Ye-hovha, u pfumelele Sathana leswaku a ringa Yobo. Sweswo a swi tayi kombisa kahle mhaka ya leswaku Yobo u rhandza Xikwembuhakunene kumbe a nga xi rhandzi.

MIRINGO YA YOBO10 Sathana a nga ha yimayimanga, u lo namba a tisela Yobo mi-

ringo yo hambana-hambana. Swifuwo swin’wana swa Yobo swiyiviwile ivi swin’wana swi dlayiwa. Naswona malandza ya yena yotala ma dlayiwile. Sweswo swi siye Yobo a ri xisiwana. Khombo ri-n’wana a ku ri ku dlayiwa ka vana va Yobo va khume hi xidzedze.

7, 8. (a) I yini lexi endleke leswaku Yobo a va munhu wo hlawuleka ekavanhu va nkarhi lowu a a hanya eka wona? (b) Sathana u xi sole hi ndle-la yihi xikongomelo xa Yobo xo tirhela Xikwembu?9. Hi yihi ndlela leyi Yehovha a anguleke ha yona eka ntlhontlho wa Sa-thana naswona ha yini?10. Hi yihi miringo leyi Yobo a langutaneke na yona naswona u anguri-se ku yini?

Ku Hanya Hi Ndlela Leyi Tsakisaka Xikwembu 117

Yobo u kume hakelohikwalaho ka leswi a

tshameke a tshembekile

Hambileswi a weriweke hi makhombo lawa yo chavisa, “Yobo anga dyohanga kumbe ku vula leswi nga fanelangiki eka Xikwe-mbu.”—Yobo 1:22.

11 Sathana a nga lan’wanga. U fanele a anakanye leswaku hambi-leswi Yobo a koteke ku tiyiselela ku lahlekeriwa hi rifuwo ra yena,malandza ya yena ni vana va yena, kambe loko o vabya u ta fula-rhela Xikwembu. Yehovha u pfumelele Sathana leswaku a hlaselaYobo hi vuvabyi lebyi nyenyetsaka, byo vava. Kambe, hambi ku ribyona byi tsandzekile ku dlaya ripfumelo ra Yobo eka Xikwembu.Ematshan’weni ya sweswo, u vule hi xivindzi a ku: “Ndzi nga kandzi nga tshiki vutshembeki bya mina kukondza ndzi timeka!”—Yobo 27:5.

12 Yobo a a nga swi tivi leswaku maxangu ya yena ma vangiwa hiSathana. Leswi Yobo a a nga tivi nchumu leswaku Diyavulosi utlhontlhe vulawuri bya Yehovha, u anakanye leswaku Yehovha hiyena la n’wi vangelaka maxangu lawa a langutaneke na wona.(Yobo 6:4; 16:11-14) Hambiswiritano, u tshame a tshembekile ekaYehovha. Leswi Sathana a swi vuleke leswaku Yobo u tirhela Xi-kwembu hileswi xi nga ta n’wi nyika swo karhi, swi hundzukemavunwa ya rihlaza hikuva Yobo u tshame a tshembekile!

13 Ku tshembeka ka Yobo ku endle leswaku Yehovha a kota kuhlamula ntlhontlho wa Sathana lowu sandzaka. Hakunene Yoboa a ri munghana wa Yehovha naswona Xikwembu xi n’wi rihile hi-kwalaho ko hanya hi ku tshembeka.—Yobo 42:12-17.

NDLELA LEYI WENA U KHUMBEKAKA HA YONA14 Mhaka leyi pfuxiweke hi Sathana ya ku tshembeka ka vanhu

eka Xikwembu, a yi nga khumbi Yobo ntsena. Na wena ya ku khu-mba. Sweswo swi vonaka kahle eka leswi vuriwaka eka Swivuriso27:11, laha Rito ra Yehovha ri nge: “N’wananga, tlhariha u tsakisambilu yanga, leswaku ndzi ta angula loyi a ndzi tlhontlhaka.” Ma-rito wolawo lama tsariweke endzhaku ka madzana ya malembe

11. (a) Hi xihi xihehlo xa vumbirhi lexi Sathana a hehleke Yobo ha xonanaswona Yehovha u angurise ku yini? (b) Xana Yobo u angurise ku yinieka vuvabyi bya yena lebyi vavaka?12. Yobo u angurise ku yini eka ntlhontlho wa Diyavulosi?13. Ku tshembeka ka Yobo eka Yehovha ku n’wi vuyerise ha yini?14, 15. Hi swi tivisa ku yini leswaku ntlhontlho wa Sathana a wu ngakhumbi Yobo ntsena kambe a wu ta khumba vanhu hinkwavo?


Yobo se a file, ma kombisa leswaku Sathana u ye emahlweni atlhontlha Xikwembu ni ku hehla malandza ya xona. Loko hi ha-nya hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha, entiyisweni hi hoxa xandlaleswaku xihehlo xa Sathana xi hundzuka vunwa kutani sweswoswi tsakisa mbilu ya Xikwembu. Xana u titwa njhani hi sweswo?Xana a swi nge ku tsakisi ku hoxa xandla leswaku swihehlo swaDiyavulosi swi hundzuka vunwa hambiloko sweswo swi ta vula le-swaku u hundzula mahanyelo ya wena?

15 Xiya leswaku Sathana u te: “Hinkwaswo leswi munhu a ngana swona u ta swi humesa leswaku a ponisa moya-xiviri wakwe.”(Yobo 2:4) Loko Sathana a vula a ku “munhu,” u swi veke erivale-ni leswaku xihehlo xa yena xi katsa vanhu hinkwavo, ku nga riYobo ntsena. Leyi i yinhla ya nkoka. Sathana u tlhontlha ku tshe-mbeka ka wena eka Xikwembu. Diyavulosi u lava ku ku vona u ngaxi yingisi Xikwembu kutani u fularhela ndlela leyinene loko u la-ngutane ni swiyimo swo tika. Xana Sathana a nga swi endlisa kuyini sweswo?

16 Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Ndzima 10 ebukwinileyi, Sathana u tirhisa tindlela to hambana-hambana leswaku va-nhu va fularhela Xikwembu. U hlasela ‘ku fana ni nghala leyivombaka, leyi lavaka loyi yi nga n’wi dyaka.’ (1 Petro 5:8) Hi ndle-la yoleyo, nkucetelo wa Sathana wu nga vonaka loko vanghana,maxaka kumbe vanhu van’wana, va ku kaneta loko u ringeta kudyondza Bibele ni ku tirhisa leswi u swi dyondzaka.� (Yohane 15:19, 20) Kasi Sathana wa swi kota nakambe ku “tihundzula ntsumiya ku vonakala.” (2 Vakorinto 11:14) Diyavulosi a nga tirhisa ti-ndlela ta vuxisi leswaku a ku yenga u tshika ku hanya hi ndlela leyitsakisaka Xikwembu. A nga ha ku heta matimba, kumbexana a kuendla u tivona u nga ta swi kota ku hanya hi ndlela leyi tsaki-saka Xikwembu. (Swivuriso 24:10) Ku nga khathariseki leswaku

� Leswi a swi vuli swona leswaku lava va ku kanetaka va lawuriwa hi Sa-thana hi ku kongoma. Kambe Sathana i xikwembu xa mafambiselo lawaya swilo naswona misava hinkwayo yi lawuriwa hi yena. (2 Vakorinto 4:4;1 Yohane 5:19) Xisweswo, hi nga langutela ku vengiwa loko hi hanya hindlela leyi tsakisaka Xikwembu naswona van’wana va ta hi kaneta.

16. (a) Hi tihi tindlela leti Sathana a ti tirhisaka ku hambukisa vanhu ekaXikwembu? (b) Xana Diyavulosi a nga ti tirhisa njhani tindlela leti ekawena?


Sathana u tiendla “nghala leyi vombaka,” kumbe “ntsumi ya kuvonakala,” ntlhontlho wa yena wa fana: Leswi a swi vulaka hileswaku loko u langutane ni miringo, u ta tshika ku tirhela Xikwe-mbu. U nga angurisa ku yini eka ntlhontlho wa yena, u kombisaleswaku u tshembekile eka Xikwembu hilaha Yobo a endleke ha-kona?

KU YINGISA SWILERISO SWA YEHOVHA17 U nga angula ntlhontlho wa Sathana hi ku hanya hi ndle-

la leyi tsakisaka Xikwembu. Sweswo swi katsa yini? Bibele yi ri:“U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu yawena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mati-mba ya wena lamakulu hinkwawo.” (Deteronoma 6:5) Loko u yaemahlweni u rhandza Xikwembu, u ta ya u navela ku endla leswixi swi languteleke eka wena. Muapostola Yohane u tsale a ku: “Kurhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona.” Lokou rhandza Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo u ta kuma leswa-ku “swileriso swa xona a swi tiki.”—1 Yohane 5:3.

18 Hi swihi swileriso swa Yehovha? Swin’wana swa swona swikatsa mahanyelo lawa hi faneleke hi ma papalata. Hi xikombi-so, vona bokisi leri nga eka tluka 122, leri nge “Papalata LeswiYehovha A Swi Vengaka.” Eka rona u ta kuma ku xaxametiwe ma-hanyelo lawa Bibele yi ma solaka hi ku kongoma. Man’wana yawona ma nga ha vonaka ma nga bihanga loko u ma twa ro sungu-la. Kambe, endzhaku ka loko u anakanyisise hi matsalwa lamakombisiweke, swi nga endleka u swi xiya leswaku i vutlhari ku ti-rhisa milawu ya Yehovha. Swi nga ha endleka leswaku swi kutikela ngopfu ku cinca mahanyelo ya wena. Hambiswiritano, u taeneriseka naswona u va ni ntsako swinene loko u hanya hi ndlelaleyi tsakisaka Xikwembu. (Esaya 48:17, 18) Naswona u nga swikota. Hi swi tivisa ku yini?

19 Yehovha a nga langutelanga leswaku hi endla swilo leswi hinga taka hi nga swi koti ku swi endla. (Deteronoma 30:11-14) U

17. Hi xihi xivangelo lexikulu xa leswaku hi yingisa swileriso swa Yeho-vha?18, 19. (a) Hi swihi swileriso swin’wana swa Yehovha? (Vona bokisi leringa eka tluka 122.) (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku Xikwembu a xi la-ngutelanga leswaku hi endla leswi hi nga taka hi nga swi koti ku swiendla?


tiva vuswikoti bya hina ni swipimelo swa hina ku tlula ndlelaleyi hina hi titivaka ha yona. (Pisalema 103:14) Tlhandlakambi-rhi, Yehovha a nga hi nyika matimba leswaku hi kota ku n’wiyingisa. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Xikwembu xa tshembe-ka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi minga swi tiyiselaka, kambe loko mi ringiwa xi ta mi nyika ndlelayo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.” (1 Vakorinto 10:13)Yehovha a nga ku pfuna leswaku u kota ku tiyisela, hi ku ku nyi-ka “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke.” (2 Vakorinto 4:7)Endzhaku ka loko Pawulo a tiyiselele miringo yo tala, u te: “Ekaswilo hinkwaswo ndzi ni ntamu hikwalaho ka loyi a ndzi nyikakamatimba.”—Vafilipiya 4:13.

PAPALATA LESWI YEHOVHA A SWI VENGAKA

Ku dlaya.—Eksoda 20:13;

21:22, 23.

Ku tikhoma loko biha karimbewu.—Levhitika 20:10, 13,

15, 16; Varhoma 1:24, 26, 27, 32;

1 Vakorinto 6:9, 10.

Vungoma.—Deteronoma 18:

9-13; 1 Vakorinto 10:21, 22;

Vagalatiya 5:20, 21.

Vugandzeri byaswikwembu swa hava.—1 Vakorinto 10:14.

Vudakwa.—1 Vakorinto 5:11.

Ku yiva.—Levhitika 6:2, 4;

Vaefesa 4:28.

Ku hemba.—Swivuriso 6:16, 19;

Vakolosa 3:9; Nhlavutelo 22:15.

Makwanga.—1 Vakorinto 5:11.

Madzolonga.—Pisalema 11:5;

Swivuriso 22:24, 25; Malakiya 2:16;

Vagalatiya 5:20.

Mavulavulelo yo biha.—Levhitika 19:16; Vaefesa 5:4;

Vakolosa 3:8.

Ku tirhisa ngati hi ndlelayo biha.—Genesa 9:4; Mintirho

15:20, 28, 29.

Ku ala ku wundla ndyangu.—1 Timotiya 5:8.

Ku hlanganyela etinyimpinikumbe enkwetlembetanweniwa tipolitiki ta misava leyi.—Esaya 2:4; Yohane 6:15; 17:16.

Ku dzaha fole kumbeku tirhisa swidzidzirisi leswiku vuriwaka leswaku i swaku tihungasa.—Marka 15:23;

2 Vakorinto 7:1.


KU HLAKULELA TIMFANELO TA XIKWEMBU20 I ntiyiso leswaku ku tsakisa Yehovha a swi vuli ntsena ku pa-

palata swilo leswi a swi vengaka. U fanele u rhandza ni leswia swi rhandzaka. (Varhoma 12:9) Xana a wu va rhandzi vanhulava nga ni vonelo leri fanaka ni ra wena, lava rhandzaka leswiu swi rhandzaka ni lava mahanyelo ya vona ma fanaka ni yawena? Yehovha na yena u rhandza vanhu vo tano. Hikwalaho,dyondza ku rhandza swilo leswi Yehovha a swi rhandzaka. Swi-n’wana swa swona swi hlamuseriwe eka Pisalema 15:1-5, laha hi

20. Hi tihi timfanelo leti rhandzekaka eka Xikwembu, leti u faneleke u tihlakulela naswona ha yini swi ri swa nkoka?


hlayaka hi ta vanhu lava Xikwembu xi va tekaka va ri vanghanava xona. Vanghana va Yehovha va kombisa leswi Bibele yi swi vu-laka “mihandzu ya moya.” Yona yi katsa timfanelo to fana ni“rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku va ni mbilu yo leha, musa, vune-ne, ripfumelo, ku olova [ni] ku tikhoma.”—Vagalatiya 5:22, 23.

21 Ku hlaya ni ku dyondza Bibele minkarhi hinkwayo swi ta kupfuna leswaku u hlakulela timfanelo leti rhandzekaka eka Xikwe-mbu. Naswona ku dyondza leswi Xikwembu xi swi langutelekeeka wena swi ta ku pfuna leswaku u hanya hi ku pfumelelana niku rhandza ka xona. (Esaya 30:20, 21) Loko u ya u rhandza Yeho-vha, u ta ya u navela ku hanya hi ndlela leyi tsakisaka Xikwembu.

22 Ku hanya hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha swi lava matshala-tshala yo karhi. Bibele yi fanisa ku cinca mahanyelo ya wena ni kuhluvula vumunhu bya khale ivi u ambala lebyintshwa. (Vakolo-sa 3:9, 10) Kambe, loko mupisalema a vulavula hi swileriso swaYehovha, u tsale a ku: “Ku swi hlayisa swi ni hakelo leyikulu.”(Pisalema 19:11) Na wena u ta kuma leswaku swa vuyerisa swine-ne ku hanya hi ndlela leyi tsakisaka Xikwembu. Hi ku endla tano,u ta angula ntlhontlho wa Sathana ivi u tsakisa mbilu ya Yeho-vha!

21. I yini lexi nga ta ku pfuna leswaku u hlakulela timfanelo leti rhandze-kaka eka Xikwembu?22. U ta vuyeriwa hi yini loko u hanya hi ndlela leyi tsakisaka Xikwembu?


ˇ Loko u yingisa Xikwembu u nga va munghanawa xona.—Yakobo 2:23.

ˇ Sathana u vule leswaku vanhu hinkwavo ava nge swi koti ku tshama va tshembekile.—Yobo 1:8, 10, 11; 2:4; Swivuriso 27:11.

ˇ Hi fanele hi papalata mahanyelo lama nga xitsakisiki Xikwembu.—1 Vakorinto 6:9, 10.

ˇ Hi nga tsakisa Yehovha hi ku venga leswi a swivengaka ivi hi rhandza leswi a swi rhandzaka.—Varhoma 12:9.


MUPROFETA YEREMIYA u ri: “Entiyisweni Yehovha i Xikwembu.I Xikwembu lexi hanyaka.” (Yeremiya 10:10) Ku tlula kwalaho,Yehovha Xikwembu i Muvumbi wa swilo hinkwaswo leswi ha-nyaka. Swivumbiwa swa le tilweni swi ri eka yena: “U tumbuluxeswilo hinkwaswo, naswona hikwalaho ka ku rhandza ka wena swive kona, swi tumbuluxiwile.” (Nhlavutelo 4:11) Loko Hosi Davhi-da a yimbelela risimu ro dzunisa Xikwembu, u te: “Hi wena u ngani xihlovo xa vutomi.” (Pisalema 36:9) Kutani, vutomi i nyiko leyihumaka eka Xikwembu.

2 Nakambe Yehovha u seketela vutomi bya hina. (Mintirho 17:28) U hi nyika swakudya leswi hi swi dyaka, mati lawa hi ma nwa-ka, moya lowu hi wu hefemulaka ni misava leyi hi tshamaka ekayona. (Mintirho 14:15-17) Ndlela leyi Yehovha a endleke swiloleswi ha yona yi endla leswaku hi tiphina hi vutomi. Kambe le-swaku hi tiphina hilaha ku heleleke, hi fanele hi dyondza milawuya Xikwembu hi tlhela hi hanya hi yona.—Esaya 48:17, 18.

KU KOMBISA LESWAKU HA BYI XIXIMA VUTOMI3 Xikwembu xi lava leswaku hi xixima vutomi—bya hina ni bya

van’wana. Hi xikombiso, hi nkarhi wa Adamu na Evha, n’wanawa vona Kayini u hlundzukele ndzisana ya yena Avele. Yehovha ulemukise Kayini leswaku vukarhi bya yena byi ta n’wi endlisa xi-dyoho lexikulu. Kambe Kayini u xi be hi makatla xilemukiso

1. I mani la vumbeke swilo hinkwaswo leswi hanyaka?2. Xikwembu xi endle yini leswaku hi kota ku hanya?3. Xana Xikwembu xi titwise ku yini hi ku dlayiwa ka Avele?

NDZIMA YA VUKHUME-NHARHU

Langutelo Ra Xikwembu Hi Vutomi

Hi rihi langutelo ra Xikwembu hi vutomi?

Hi rihi langutelo ra Xikwembu hi ku humesa khwiri?

Hi nga swi kombisa njhani leswaku habyi xixima vutomi?

HI KOMBISA LESWAKU HI XIXIMA VUTOMI

ˇ hi ku nga dlayi n’wanala nga si velekiwaka

ˇ hi ku susarivengo hinkwaroetimbilwini tahina

ˇ hi ku tshikamikhuva leyinga basangiki

xexo. Hiloko a “hlasela Avele makwavo a n’wi dlaya.” (Genesa 4:3-8) Yehovha u xupule Kayini leswi a dlayeke makwavo.—Genesa4:9-11.

4 Endzhaku ka loko ku hundze magidi ya malembe, Yehovha unyike vanhu va Israyele milawu leyi a yi ta va pfuna leswaku van’wi tirhela hi ndlela leyi amukelekaka eka yena. Milawu leyi yipfa yi vitaniwa Nawu wa Muxe hileswi Yehovha a yi hundziselekeeka vanhu hi ku tirhisa Muxe. Nawu wun’wana wa Muxe a wu ku:“U nga tshuki u dlaya hi vomu.” (Deteronoma 5:17) Leswi swi ko-mbise Vaisrayele leswaku Xikwembu xi teka vutomi bya munhubyi ri bya risima kutani na vona a va fanele va teka vutomi bya va-nhu van’wana byi ri bya risima.

5 Ku vuriwa yini hi vutomi bya n’wana la nga si velekiwaka? Hiku landza Nawu wa Muxe, a swi hoxile ku dlaya n’wana la ha rikiembelekweni wa mana wakwe. Na byona vutomi byebyo i byarisima eka Yehovha. (Eksoda 21:22, 23; Pisalema 127:3) Leswi vu-laka leswaku ku humesa khwiri i xidyoho.

6 Ku xixima vutomi swi katsa ku va ni langutelo lerinene hi va-nhu-kulorhi. Bibele yi ri: “Mani na mani la vengaka makwavo imudlayi, naswona ma swi tiva leswaku a ku na mudlayi loyi vu-tomi lebyi nga heriki byi tshamaka eka yena.” (1 Yohane 3:15)Loko hi lava ku kuma vutomi lebyi nga heriki, hi fanele hi susa ri-vengo hinkwaro etimbilwini ta hina hikuva rivengo hi rona rihlohlotelaka tinyimpi to tala leti nga kona. (1 Yohane 3:11, 12) Iswa nkoka leswaku hi dyondza ku rhandzana.

7 Ku vuriwa yini hi ku xixima vutomi bya hina vini? Hi ntolo-velo a nga kona la lavaka ku fa kambe minkarhi yin’wana vanhuva titsakisa hi swilo leswi vekaka vutomi bya vona ekhombyeni.Hi xikombiso, vanhu vo tala va dzaha fole, mbangi kumbe vahungasa hi swidzidzirisi. Swilo leswi swi onha miri naswona hi xi-talo lava hanyaka ha swona va fa. Munhu la tirhisaka swilo leswia nga teki vutomi byi ri bya risima. Mikhuva leyi yi thyakile

4. ENawini wa Muxe, Xikwembu xi yi kandziyise njhani mhaka ya ku vani langutelo lerinene hi vutomi?5. Hi fanele hi ku languta njhani ku humesa khwiri?6. Ha yini hi nga fanelanga ku venga vanhu-kulorhi?7. Hi yihi mikhuva yin’wana leyi kombisaka leswaku munhu a nga byixiximi vutomi?

Langutelo Ra Xikwembu Hi Vutomi 127

emahlweni ka Xikwembu. (Varhoma 6:19; 12:1; 2 Vakorinto 7:1)Loko hi lava ku tirhela Xikwembu hi ndlela leyi amukelekaka ekaxona, hi fanele hi tshika mikhuva yo tano. Hambileswi swi nga hitikelaka ku tshika mikhuva yo tano, Yehovha a nga hi pfuna le-swaku hi yi tshika. Naswona a nga ma tekeli hansi matshalatshalalama hi ma endlaka, lama kombisaka leswaku hi teka vutomi byahina byi ri nyiko ya risima leyi humaka eka yena.

8 Loko hi xixima vutomi, hi ta papalata swilo leswi vekaka vu-tomi bya hina ni bya van’wana ekhombyeni. A hi nge tlangihi vutomi naswona a hi nge tihoxi ekhombyeni hi vomu hi-kwalaho ko lava ku titsakisa kumbe leswaku hi nyanyuka. Hi tapapalata ku chayela hi vusopfa hi papalata ni mintlangu leyi ngani madzolonga kumbe leyi nga ni khombo. (Pisalema 11:5) Xi-kwembu a xi nyike Vaisrayele nawu lowu nge: “Loko wo tshukau aka yindlu leyintshwa [leyi nga ni lwangu leri u nga kotaka kufamba eka rona], u fanele u tlhela u endla guma elwangwinira wena, leswaku u nga veki nandzu wa ngati ehenhla ka yi-ndlu ya wena, hikuva munhu la waka a nga wa a ri ehenhla kayona.” (Deteronoma 22:8) Hi ku pfumelelana ni nsinya wa nawulowu, switepisi swa kaya ra wena a swi tshame swi ri exiyin’we-ni lexinene leswaku ku nga vi na munhu la phijekaka ivi a waa vaviseka. Loko u ri ni movha, tiyiseka leswaku yi le ka xiyi-mo lexinene. Yindlu ya wena kumbe movha wa wena swi ngatshuki swi veka vutomi bya wena kumbe bya van’wana ekho-mbyeni.

9 Ku vuriwa yini hi vutomi bya swiharhi? Na byona i bya risimaeka Muvumbi. Xikwembu xi hi pfumelela ku dlaya swiharhi le-swaku hi dya nyama ya swona kumbe hi endla swiambalo himadzovo ya swona kumbe hi tisirhelela leswaku swi nga hi vavi-si. (Genesa 3:21; 9:3; Eksoda 21:28) Hambiswiritano, swi hoxileku khoma swiharhi hi ndlela ya tihanyi kumbe ku hungasa hi kuswi dlaya nakambe swi kombisa leswaku hi teka vutomi byi nga ribya risima nikatsongo.—Swivuriso 12:10.

8. Ha yini hi fanele hi tshama hi ri karhi hi tsundzuka mhaka ya ku vahi nga veki vutomi bya hina ni bya van’wana ekhombyeni?9. Loko ku ri leswaku hi xixima vutomi, hi ta swi khoma njhani swiha-rhi?


KU XIXIMA NGATI10 Loko Kayini a heta ku dlaya makwavo Avele, Yehovha u te

eka yena: “Ngati ya makwenu yi huwelela eka mina yi ri emisave-ni.” (Genesa 4:10) Loko Xikwembu xi vulavula hi ngati ya Avele axi vulavula hi vutomi bya Avele. Kayini a a herise vutomi byaAvele kutani a a fanele a xupuriwa hikwalaho ka sweswo. A swifana niloko ngati ya Avele kumbe vutomi bya yena byi rila ekaYehovha byi lava ku rihiseriwa. Ndlela leyi vutomi byi fanakaha yona ni ngati yi tlhele yi vonaka endzhaku ka Ndhambhi yasiku ra Nowa. Loko Ndhambhi yi nga si fika, vanhu a va tidye-la mihandzu, matsavu, mavele ni timanga. Kambe endzhaku kaNdhambhi, Yehovha u byele Nowa ni vana va yena a ku: “Xiharhixin’wana ni xin’wana lexi famba-fambaka lexi hanyaka xi ta vaswakudya swa n’wina. Hilaha ku fanaka ni hi swimila swa rihlaza,hinkwaswo ka swona ndzi mi nyika swona.” Kambe, Xikwembuxi veke xipimelo lexi: “Ntsena nyama leyi nga ni moya-xiviri wayona [kumbe vutomi]—ngati ya yona—mi nga tshuki mi yi dya.”(Genesa 1:29; 9:3, 4) Swi le rivaleni leswaku ngati ni vutomi byaxivumbiwa i nchumu wun’we eka Yehovha.

11 Hi kombisa leswaku ha yi xixima ngati hi ku ka hi nga yi dyi.Eka Nawu lowu Yehovha a wu nyikeke Vaisrayele u va lerise a ku:“Loko ku ri munhu un’wana ni un’wana . . . loyi loko a hlota akhoma xivandzana kumbe nyenyana leswaku yi dyiwa, u fanele ahalata ngati ya kona kutani a yi seletela hi misava. . . . Ndzi byelevana va Israyele ndzi ku: ‘Mi nga tshuki mi dya ngati ya muxakawihi ni wihi wa nyama.’” (Levhitika 17:13, 14) Nawu lowuya Xi-kwembu a xi wu nyike Nowa kwalomu ka malembe ya 800 lamahundzeke, wa leswaku ngati ya xiharhi yi nga dyiwi, a wa ha tirha.Langutelo ra Yehovha a ri ri erivaleni: A swi nga hoxaka loko ma-landza ya yena ma dya nyama kambe a ma nga fanelanga ma dyangati. A ma fanele ma halata ngati ya kona emisaveni—ku nga kutlherisela vutomi bya xivumbiwa eka Xikwembu.

12 Xileriso lexi fanaka xa ha tirha ni le ka Vakreste. Vaapostola

10. Xikwembu xi swi kombise njhani leswaku vutomi ni ngati swa fana?11. Hi kwihi ku tirhisiwa ka ngati loku Xikwembu xi ku yiriseke ku su-kela enkarhini wa Nowa?12. Hi xihi xileriso lexi khumbaka ngati, lexi moya wo kwetsima wu xileriseke eka lembe-xidzana ro sungula, lexi xa ha tirhaka ninamuntlha?


ni vavanuna van’wana lava a va rhangela valandzeri va Yesueka lembe-xidzana ro sungula, va hlanganile leswaku va endlaxiboho xa swileriso leswi a swi fanele swi yingisiwa hi swirhohinkwaswo swa vandlha ra Vukreste. Hi lexi xiboho lexi va xiendleke: “Moya lowo kwetsima swin’we na hina hi tsakele ku kahi nga mi engeteleli ndzhwalo wun’wana, handle ka swilo leswi,leswi fanelaka, ku papalata swilo leswi nyikeriwaka swifaniso swahava ni ngati ni swilo leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo [leswingati ya swona yi nga halatiwangiki] ni vumbhisa.” (Mintirho 15:28, 29; 21:25) Hikwalaho, hi fanele hi ‘papalata ngati.’ Loko hiendla tano, Xikwembu xi hi teka hi ri lava papalataka ku gandze-la swikwembu swa hava ni vuoswi.

13 Xana xileriso lexi nge hi papalata ngati xi katsa ku papalataku pomperiwa ngati? Ina. Hi xikombiso: A hi nge dokodela u kubyela leswaku u tshika ku nwa byala. Xana sweswo swi ta va swivula leswaku u tshika ku nwa byala hi nomu kambe u byi nghe-nisa emirini wa wena hi ku byi pompela emisiheni? Kunene a switano! Hilaha ku fanaka, ku papalata ngati swi vula leswaku a hinge yi nghenisi hi ndlela hambi yi ri yihi emirini wa hina. Kutanixileriso xa ku papalata ngati xi vula leswaku a hi nge pfumele-li munhu a pompela ngati emisiheni ya hina.

14 Ku vuriwa yini loko Mukreste a vaviseke ngopfu kumbe afanele a endliwa vuhandzuri lebyi rharhanganeke? A hi nge ma-dokodela ma vula leswaku loko o ala ku pomperiwa ngati u ta fa!Swi le rivaleni leswaku Mukreste yoloye a nge swi lavi ku fa. U taendla matshalatshala yo hlayisa nyiko ya risima leyi Xikwembuxi n’wi nyikeke yona, hi ku amukela ku tshunguriwa hi ndlelayin’wana leyi nga taka yi nga tirhisi ngati. Kutani u ta lava ma-tshungulelo man’wana loko ma ri kona naswona u ta pfumelatindlela tin’wana to tshungula leti nga tirhisiki ngati.

15 Xana Mukreste a nga honisa nawu wa Xikwembu leswaku alehisa vutomi bya yena emafambiselweni lawa ya swilo? Yesu u te:“Mani na mani loyi a lavaka ku ponisa moya-xiviri wakwe [ku-mbe vutomi] u ta lahlekeriwa hi wona; kambe mani na mani

13. Kombisa ndlela leyi ha yona xileriso xo papalata ngati xi katsaka kupapalata ku pomperiwa ngati.14, 15. Mukreste u fanele a angurisa ku yini loko madokodela ma vulaleswaku u fanele a pomperiwa ngati, naswona ha yini?


la lahlekeriwaka hi moya-xiviri wakwe hi-kwalaho ka mina u ta wu kuma.” (Matewu16:25) A hi swi lavi ku fa. Kambe loko horingeta ku ponisa vutomi bya hina swe-swi hi ku tlula nawu wa Xikwembu, hi talahlekeriwa hi vutomi lebyi nga heriki. Hi-kwalaho i vutlhari ku tshemba nawu lowululameke wa Xikwembu, hi ri ni ntshembowa leswaku hambiloko ho fa sweswi, Mu-nyiki wa hina wa Vutomi u ta hi tsundzukaloko a pfuxa lava feke kutani a tlhela a hinyika nyiko leyi ya risima.—Yohane 5:28,29; Vaheveru 11:6.

16 Namuntlha, malandza yo tshembekaya Xikwembu ma tiyimisele ku landzelankongomiso wa yena loko swi ta emhake-ni ya ngati. A va nge pfuki va dye muxakawihi na wihi wa ngati. Nakambe, a va ngepfuki va pfumele ku tshunguriwa hi nga-ti.� Va tiyiseka leswaku Mutumbuluxi wangati u swi tiva kahle leswi swi va faneleke.Xana wa pfumela leswaku swi tano?

NDLELA YIN’WE NTSENA LEYI NGATIYI NGA TIRHISIWAKA HA YONA

17 Nawu wa Muxe wu kandziyise ndle-la yin’we ntsena leyi ngati yi faneleke yitirhisiwa ha yona. Loko Yehovha a lerisaVaisrayele ndlela leyi a va fanele va n’wi gandzela ha yona, u te:“Moya-xiviri [kumbe vutomi] wa nyama wu le ngatini, kutani

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke malunghana ni matshu-ngulelo man’wana lama nga tirhisiki ngati, vona matluka 13-17, eka bro-xara leyi nge Xana Ngati Yi Nga Byi Ponisa Njhani Vutomi Bya Wena?, leyikandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.

16. I yini leswi malandza ya Xikwembu ma tiyimiseleke ku swi endlaloko swi ta emhakeni ya ngati?17. Le Israyele wa khale, hi yihi ndlela yin’we ntsena leyi amukelekakaeka Yehovha Xikwembu, leyi ngati a yi fanele yi tirhisiwa ha yona?

Loko dokodela wawena o ku byela

leswaku u tshika kunwa byala, xana a wu

ta byi nwa hi ku byinghenisa emirini wa

wena hi ku byipompela emisiheni?

Langutelo Ra Xikwembu Hi Vutomi

mina ndzi mi vekele yona ealitarini leswaku yi kombela ku rivale-riwa ka mimoya-xiviri ya n’wina, hikuva i ngati leyi kombelelakaku rivaleriwa hi moya-xiviri lowu nga eka yona.” (Levhitika 17:11)Loko Vaisrayele va dyohile, a va ta rivaleriwa hi ku endla xitlhave-lo hi xiharhi ivi va teka ngati ya xona va yi chela ealitarini letabernakeleni kumbe hi ku famba ka nkarhi va yi chela ealitarinile tempeleni ya Xikwembu. Hi yona ndlela leyi ngati a yi fanele yitirhisiwa ha yona ntsena eswitlhavelweni swo tano.

18 I ntiyiso leswaku Vakreste va ntiyiso a va le hansi ka Nawu waMuxe, kutani a va endli switlhavelo hi swiharhi leswaku va ta che-la ngati ya swona ealitarini. (Vaheveru 10:1) Hambiswiritano, kucheriwa ka ngati ealitarini hi nkarhi wa Vaisrayele, a ku fanekiselaxitlhavelo xa risima xa N’wana wa Xikwembu, Yesu Kreste. Hilahahi dyondzeke hakona eka Ndzima 5 ya buku leyi, Yesu u nyikelehi vutomi bya yena bya nyama eka hina, hi ku pfumela leswaku

18. Hi yihi mikateko leyi hi nga ta yi kuma hikwalaho ka ngati ya Yesuleyi halatiweke?

U nga kombisa hi ndlela yihi leswaku vutomi ni ngati i swa risima?


ngati ya yena yi va xitlhavelo. Kutani u tlhandlukele etilweni a yanyika Xikwembu ntikelo wa ngati yakwe leyi halatiweke leswakuyi tirha minkarhi hinkwayo. (Vaheveru 9:11, 12) Sweswo swi hipfulele ndlela ya leswaku swidyoho swa hina swi rivaleriwa kuta-ni hi pfulekeriwa hi ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki.(Matewu 20:28; Yohane 3:16) Matirhiselo wolawo ya ngati mave mpfuno lowukulu ngopfu! (1 Petro 1:18, 19) Hi ta ponisiwantsena loko hi ri ni ripfumelo eka ntikelo wa ngati ya Yesu leyi ha-latiweke.

19 Hi fanele hi nkhensa Yehovha Xikwembu hikwalaho ka nyi-ko ya rirhandzu ya vutomi! Naswona sweswo swi fanele swi hisusumetela ku byela van’wana hi lunghelo leri hi pfulekeleke rokuma vutomi lebyi nga heriki, leri lavaka leswaku hi va ni ripfu-melo exitlhavelweni xa Yesu! Ku va ni langutelo ra Xikwembu hivutomi bya vanhu-kulorhi, swi ta hi susumetela leswaku hi hi-sekela ku va pfuna. (Ezekiyele 3:17-21) Loko hi gingiritekela kuendla ntirho lowu, hi ta kota ku vula ku fana ni muapostola Pawu-lo loko a ku: “Ndzi basile engatini ya vanhu hinkwavo, hikuva andzi tshikanga ku mi byela ndzayo hinkwayo ya Xikwembu.” (Mi-ntirho 20:26, 27) Ndlela leyinene ngopfu yo kombisa leswaku hiteka vutomi ni ngati swi ri swa risima swinene, i ku byela van’wa-na hi Xikwembu ni swikongomelo swa xona.

19. Hi fanele hi endla yini leswaku hi nga vi na nandzu, hi va lava ‘ba-seke eka ngati ya vanhu hinkwavo’?


ˇ Vutomi i nyiko leyi humaka eka Xikwembu.—Pisalema 36:9; Nhlavutelo 4:11.

ˇ Ku humesa khwiri swi hoxile hikuva vutomibya n’wana la nga si velekiwaka i bya risimaeka Xikwembu.—Eksoda 21:22, 23; Pisalema127:3.

ˇ Hi kombisa leswaku hi xixima vutomi hi ku kahi nga tiveki ekhombyeni ni ku va hi nga dyingati.—Deteronoma 5:17; Mintirho 15:28, 29.


YEHOVHA XIKWEMBU u lava leswaku ndyangu wa wena wu valowu tsakeke. Rito ra yena, ku nga Bibele, ri nyika nkongomiso ekaxirho xin’wana ni xin’wana, ri hlamusela leswi Xikwembu xi lava-ka leswaku un’wana ni un’wana a swi endla endyangwini. Lokoxirho ha xin’we xa ndyangu xi endla leswi Xikwembu xi swi la-nguteleke eka xona, ku va ni vuyelo lebyinene. Yesu u te: “Va tsakalava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!”—Luka 11:28.

2 Leswaku ku va ni ntsako endyangwini, hi fanele hi tsundzukaleswaku ndyangu hi woxe wu sunguriwe hi Yehovha, loyi Yesu an’wi vitaneke “Tata wa hina.” (Matewu 6:9) Ndyangu wun’wana niwun’wana emisaveni wu kona hikwalaho ka Tata wa hina wa lematilweni—naswona a swi kanakanisi leswaku u swi tiva kahle le-swi endlaka leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke. (Vaefesa 3:14,15) Kutani, i yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka mayelana ni leswixirho ha xin’we endyangwini xi faneleke xi swi endla?

LUNGHISELELO RA NDYANGU RI SUNGURIWE HI XIKWEMBU3 Yehovha u vumbe vanhu vo sungula, Adamu na Evha, kutani

1. Hi xihi xilotlelo xa ndyangu lowu tsakeke?2. I yini lexi hi faneleke hi xi tsundzuka leswaku ndyangu wa hina wuva lowu tsakeke?3. Bibele yi ri ndyangu wa vanhu wu sungurise ku yini naswona hi switivisa ku yini leswaku leswi yi swi vulaka i ntiyiso?

NDZIMA YA VUKHUME-MUNE

Ndlela Yo Va NiNdyangu Lowu Tsakeke

U fanele u endla yini leswaku u va nuna lonene?

Wansati u fanele a endla yini leswakua va nsati lonene?

Ku laveka yini leswaku u va mutswari lonene?

Vana va nga hoxa xandla hi ndlela yihi leswakundyangu wu va lowu tsakeke?

a va hlanganisa va va nuna ni nsati. U va veke ekaya ro saseka leria ri ri paradeyisi kwala misaveni—ku nga ntanga wa Edeni—kuta-ni a va byela leswaku va va ni vana. Yehovha u te: “Tswalananimi andza, mi tata misava.” (Genesa 1:26-28; 2:18, 21-24) Lowu a hintsheketo hikuva Yesu u kombise leswaku leswi buku ya Genesa yiswi vuleke hi masungulo ya ndyangu i ntiyiso. (Matewu 19:4, 5)Hambileswi hi langutanaka ni maxangu yo tala lama hi dyisakambitsi sweswi, a hi xona xikongomelo xa Xikwembu, kutani a hivoneni leswaku ha yini swi nga koteka leswaku mindyangu yi valeyi tsakeke.

4 Un’wana ni un’wana endyangwini a nga hoxa xandla leswakundyangu wu va lowu tsakeke, hi ku va ni rirhandzu ku fana niXikwembu. (Vaefesa 5:1, 2) Kambe, hi nga xi tekelela njhani Xi-kwembu kasi a hi swi koti no xi vona? Hi nga dyondza ndlela leyiYehovha a endlaka swilo ha yona hi ku languta leswi N’wana wayena wa mativula a swi endleke loko a te laha misaveni a huma eti-lweni. (Yohane 1:14, 18) Loko N’wana loyi, Yesu Kreste a ri lamisaveni, u endle swilo leswi fanaka ni leswi endliwaka hi Tata wayena wa le matilweni lerova ku vona Yesu ni ku n’wi yingisa, a swifana niloko u ri na Yehovha, u N’wi yingisile. (Yohane 14:9) Hi-kwalaho, un’wana ni un’wana wa hina a nga hoxa xandla leswakundyangu wu va lowu tsakeke, hi ku dyondza rirhandzu leri Yesu ari kombiseke ni ku landzela xikombiso xa yena.

XIKOMBISO EKA VAVANUNA LAVA TEKEKE5 Bibele yi vula leswaku vavanuna lava tekeke va fanele va kho-

ma vasati va vona hi ndlela leyi fanaka ni leyi Yesu a a khomavadyondzisiwa va yena ha yona. Xiya nkongomiso lowu wa Bibelelowu nge: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina,hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona kutani a tinyike-ta hikwalaho ka rona, . . . Hi ndlela leyi vavanuna va fanele kurhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona. Loyi a rhandza-ka nsati wakwe wa tirhandza, hikuva a nga kona munhu loyi a

4. (a) Hi yihi ndlela leyi un’wana ni un’wana endyangwini a nga hoxa-ka xandla leswaku ku va ni ntsako? (b) Ha yini ku dyondza mahanyeloya Yesu swi ri swa nkoka swonghasi leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke?5, 6. (a) Ndlela leyi Yesu a khomaka vandlha ha yona yi vekela vavanu-na lava tekeke xikombiso hi ndlela yihi? (b) Munhu u fanele a endla yinileswaku swidyoho swa yena swi rivaleriwa?

Ndlela Yo Va Ni Ndyangu Lowu Tsakeke 135

tshameke a venga nyama yakwe; kambe wa yi wundla ni ku yikhathalela, hilaha Kreste na yena a endlaka hakona evandlheni.”—Vaefesa 5:23, 25-29.

6 Ndlela leyi Yesu a a va rhandza ha yona vadyondzisiwa va yenalava a va ri swirho swa vandlha ra yena, i xikombiso lexinenengopfu eka vavanuna lava tekeke. Yesu “u va rhandze ku fikelaemakumu,” a nyiketela ni vutomi bya yena hikwalaho ka vona ha-mbileswi a va nga hetisekanga. (Yohane 13:1; 15:13) Hilaha kufanaka, vavanuna lava tekeke va khongoteriwa: “Tshamani mi rikarhi mi rhandza vasati va n’wina naswona mi nga va hlundzuke-li ku tlula mpimo.” (Vakolosa 3:19) I yini lexi nga ta pfuna wanunaleswaku a tshama a ri karhi a tirhisa ndzayo leyi, ngopfu-ngopfuloko nsati wa yena a pfa a tsandzeka ku endla swilo hi vutlhari? Ufanele a tsundzuka swihoxo swa yena n’wini ni leswi a faneleke aswi endla leswaku Xikwembu xi n’wi rivalela. Swi vula yini swe-swo? Swi vula leswaku u fanele a rivalela lava n’wi dyohelaka, kukatsa ni nsati wa yena. Na yena nsati u fanele a endla hilaha ku fa-naka. (Matewu 6:12, 14, 15) Wa swi vona leswaku ha yini vanhuvan’wana va vula leswaku vukati byi famba kahle loko vatekani vari lava rivalelanaka?

7 Nakambe vavanuna lava tekeke va fanele ku tsundzuka le-swaku minkarhi hinkwayo Yesu a a anakanyela vadyondzisiwa vayena. A a anakanyela ku tsana ka vona ni swilaveko swa vona swanyama. Hi xikombiso, loko va karhele, u te: “Tanani, mi ri swenuhi ya enhoveni, mi wisanyana.” (Marka 6:30-32) Hilaha ku fanaka,vavasati va fanele va anakanyeriwa na vona. Bibele yi vula leswakui ‘swibya swo tsana,’ leswi vavanuna va lerisiwaka leswaku va swi“xixima.” Ha yini? Hikuva vavanuna ni vavasati va ta kuma ti-ntswalo “leti nga faneriwiki ta vutomi.” (1 Petro 3:7) Vavanunalava tekeke va fanele va tsundzuka leswaku nchumu wa risima ekaXikwembu i ku tshembeka, ku nga ri ku va wanuna kumbe ku vawansati.—Pisalema 101:6.

8 Bibele yi vula leswaku wanuna la “rhandzaka nsati wakwe wa

7. I yini leswi Yesu a swi anakanyeleke naswona u vekele vavanuna lavatekeke xikombiso xihi?8. (a) Ha yini ku vuriwa leswaku wanuna “loyi a rhandzaka nsati wakwewa tirhandza”? (b) Ku va “nyama yin’we” swi vula yini eka wanuna ninsati wakwe?


tirhandza.” Xivangelo xa sweswo hileswaku “a va ha ri vambirhi,kambe i nyama yin’we,” hilaha Yesu a vuleke hakona. (Matewu19:6) Kutani a nga kona la faneleke a navela ku hlanganyela rimbe-wu ni munhu un’wana handle ka munghana wa yena wa vukati.(Swivuriso 5:15-21; Vaheveru 13:4) Sweswo va nga kota ku swiendla loko va tiyimisele ku nga tsonani. (1 Vakorinto 7:3-5) Xitsu-ndzuxo lexi nga fanelangiki xi rivariwa hi lexi nge: “A nga konaloyi a tshameke a venga nyama yakwe; kambe wa yi wundla ni kuyi khathalela.” Vavanuna va fanele va rhandza vasati va vona hila-ha va tirhandzaka hakona, va tsundzuka leswaku va ta tihlamulelaeka nhloko ya vona, Yesu Kreste.—Vaefesa 5:29; 1 Vakorinto 11:3.

9 Muapostola Pawulo u vulavule hi “xinakulobye lexikulu xofana ni lexi Kreste Yesu a nga na xona.” (Vafilipiya 1:8) Xina-kulobye xa yena a xi phyuphyisa naswona a xi endla leswaku arhandzeka eka vavasati lava veke vadyondzisiwa va yena. (Yohane20:1, 11-13, 16) Vavasati va navela leswaku vanuna va vona va varhandza hi mbilu hinkwayo.

XIKOMBISO EKA VAVASATI LAVA TEKIWEKE10 Ndyangu i nhlengeletano kutani leswaku swilo swa yona swi

famba kahle, wu fanele wu va ni nhloko leyi wu rhangelaka. Ha-mbi ku ri Yesu u ni Nhloko. “Nhloko ya Kreste i Xikwembu” tanihilaha ‘wanuna a nga nhloko ya wansati.’ (1 Vakorinto 11:3) Yesu uhi vekele xikombiso lexinene hi ku titsongahata eka Xikwembu hi-kuva hinkwerhu hi ni nhloko leyi hi faneleke hi titsongahata ekayona.

11 Vavanuna lava nga hetisekangiki va endla swihoxo kutanihakanyingi a va vi tinhloko leti nga swikombiso leswinene emi-ndyangwini ya vona. Kutani i yini lexi wansati a faneleke a xiendla? A nga fanelanga a swi tekela ehansi leswi nuna wa yena aswi endlaka kumbe a ringeta ku n’wi tekela vunhloko. Wansati ufanele a tsundzuka leswaku munhu la nga ni moya wo rhula niwo olova i wa nkoka swinene eka Xikwembu. (1 Petro 3:4) Loko

9. Hi yihi mfanelo ya Yesu leyi boxiweke eka Vafilipiya 1:8, naswona hayini vavanuna va fanele va kombisa mfanelo leyi eka vasati va vona?10. Hi yihi ndlela leyi Yesu a nga xikombiso lexinene eka vavasati lavatekiweke?11. Wansati u fanele a tikhoma njhani eka nuna wa yena naswona hi byi-hi vuyelo lebyi nga ta va kona?


wansati a ri ni moya wo rhula, swi ta n’wi olovela ku titsongahatahi ndlela leyi amukelekaka eka Xikwembu, hambiloko a langutaneni swiyimo leswi ringaka. Ku tlula kwalaho, Bibele yi ri: “Wansatiu fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33)Kambe ku vuriwa yini loko nuna wa yena a nga ri na mhaka ni Vu-nhloko bya Kreste? Bibele yi khongotela vavasati lava tekiweke yiku: “Tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, leswaku, loko ku ri nilava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhomaka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti kuvoneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we nixichavo lexi enteke.”—1 Petro 3:1, 2.

12 Hambi nuna wa yena i mupfumeri kumbe a hi mupfume-ri, wansati u ta va a nga deleli loko a phofula langutelo ra yenahi vutlhari, leri hambaneke ni ra nuna wa yena. Langutelo rayena ri nga ha va ri ri rinene naswona ndyangu hinkwawo wunga vuyeriwa loko wu n’wi yingisa. Hambileswi Abrahama a ngan’wi yingisangiki nsati wa yena Sara, kambe u endle xiringanyetolexinene lexi a xi ta tlhantlha xiphiqo xo karhi endyangwini wa-kwe, xisweswo Xikwembu xi byele Abrahama xi ku: “Yingisa ritorakwe.” (Genesa 21:9-12) Hambiswiritano, loko wanuna a endlaxiboho emhakeni yo karhi lexi nga kwetlembetaniki ni nawu waXikwembu, wansati u kombisa ku titsongahata eka nuna wa yenahi ku seketela xiboho xexo.—Mintirho 5:29; Vaefesa 5:24.

13 Swi tele swilo leswi wansati a nga swi endlaka leswaku a kha-thalela ndyangu wa yena. Hi xikombiso, Bibele yi kombisa leswakuvavasati lava tekiweke va fanele va ‘rhandza vanuna va vona, va rha-ndzavana vavona, vava lava hlutekeke emianakanyweni, va va lavatengeke, va tirha ekaya, va va vanene naswona va tiveka ehansi kavanuna va vona.’ (Tito 2:4, 5) Loko wansati a ri karhi a khathale-la vutihlamuleri bya yena tanihi nsati tlhelo manana, ndyangu wayena wu ta tshama wu ri karhi wu n’wi rhandza ni ku n’wi xixima.(Swivuriso 31:10, 28) Kambe, tanihi leswi vukati byi hlanganisakavanhu lava nga hetisekangiki, swiyimo swin’wana swo tika swineneswi nga endla leswaku vatekani va hambana kumbe va dlaya vukati.

12. Ha yini swi nga hoxanga leswaku wansati a phofula langutelo ra yenahi xichavo?13. (a) Tito 2:4, 5 yi khongotela vavasati lava tekiweke leswaku va endlayini? (b) Xana Bibele yi ri yini hi ku dlaya vukati ni ku hambana?


Ku ni swiyimo swo karhi leswi Bibele yi pfumelaka leswaku vateka-ni va hambana hikwalaho ka swona. Hambiswiritano, ku hambanaa ku fanelanga ku tekiwa ku ri yona ndlelayo tlhantlha swiphiqo hi-kuva Bibele yi ri: “Wansati a nga hambani ni nuna wa yena; . . .naswona wanuna a nga fanelanga a tshika nsati wa yena.” (1 Vako-rinto 7:10, 11) Nakambe Matsalwa ma boxa leswaku loko un’wanaeka vona a endle vumbhisa, loyi a nga riki na nandzu a nga hlawu-la ku dlaya vukati loko a vona swi fanerile.—Matewu 19:9.

XIKOMBISO LEXINENE EKA VATSWARI14 Yesu u vekele vatswari xikombiso lexinene hi ndlela leyi a a

khoma vana ha yona. Loko van’wana va ringete ku sivela vanaloko va ta eka Yesu, u te: “Tshikani vana lavatsongo va ta eka mina;mi nga ringeti ku va sivela.” Bibele yi vula leswaku hiloko “a anga-rha vana, a va katekisa, a va tlhandleka mavoko.” (Marka 10:13-16)Leswi Yesu a tinyikeke nkarhi wo va ni vana, na wena u fanele u ti-nyika nkarhi wo va ni vana va wena! Va lava u va nyika nkarhi wotala swinene. U fanele u tinyika nkarhi wo va dyondzisa hikuva hiswona leswi Yehovha a lerisaka vatswari leswaku va swi endla.—Deteronoma 6:4-9.

14. Yesu a a va khoma njhani vana, naswona i yini leswi vana va swi la-vaka eka vatswari va vona?

Hi xihi xikombiso lexinene lexi Sara a xi vekelekevavasati lava tekiweke?

15 Leswi vuhomboloki bya misava leyi byi yaka byi nyanya, vanava lava vatswari lava nga ta va sirhelela eka vanhu lava lavaka ku vahlasela, vo fana ni lava pfinyaka vana. Xiya ndlela leyi Yesu a va si-rheleleke ha yona vadyondzisiwa va yena, lava a a va vitana “vanalavatsongo,” hikwalaho ka leswi a a va rhandza. Loko a khomiwilenaswona a ri kusuhi ni ku dlayiwa, Yesu u luke mano ya leswakuva kota ku baleka. (Yohane 13:33; 18:7-9) Tanihi mutswari, u fane-le u xalamukela matshalatshala ya Diyavulosi yo lava ku hlaselavana va wena. U fanele u va lemukisa ka ha ri ni nkarhi.� (1 Petro

� Buku leyi nge Dyondza Eka Mudyondzisi Lonkulu, ndzima 32, yi hla-musela ndlela leyi vana va nga sirheleriwaka ha yona, yi kandziyisiwe hiTimbhoni ta Yehovha.

15. I yini leswi vatswari va nga swi endlaka leswaku va sirhelela vana vavona?

I yini leswi vatswari va nga swi dyondzaka eka ndlela leyiYesu a a va khoma ha yona vana?


5:8) Va le khombyeni lerikulu ngopfu hi tlhelo ra nyama, ra moyani ra mahanyelo.

16 Hi vusiku lebyi Yesu a feke ha byona, vadyondzisiwa va yenava kanetane hi leswaku i mani lonkulu exikarhi ka vona. Yesu anga va karihelanga, kambe hi rirhandzu u hambete a va khongo-tela hi marito ni hi xikombiso xa yena lexinene. (Luka 22:24-27;Yohane 13:3-8) Loko u ri mutswari, xana wa yi vona ndlela leyi unga tekelelaka xikombiso xa Yesu ha yona loko u laya vana vawena? I ntiyiso leswaku va fanele va tshinyiwa kambe va fanele vatshinyiwa hi “mpimo lowu ringaneke,” ku nga ri hi vukarhi. Lokou vulavula na vona a wu fanelanga u phatluka, u va twisa ku vava“ku fana ni ku tlhava ka banga.” (Yeremiya 30:11; Swivuriso 12:18)N’wana u fanele a layiwa hi ndlela leyi hi ku famba ka nkarhi a ngata yi twisisa leswaku ha yini ndzayo ya kona a yi fanerile.—Vaefesa6:4; Vaheveru 12:9-11.

XIKOMBISO EKA VANA17 Xana vana va nga dyondza swo karhi eka Yesu? Ina! Yesu u ko-

mbise hi xikombiso xa yena n’wini ndlela leyi vana va faneleke vayingisa vatswari va vona ha yona. U te: ‘Ndzi vulavula hilaha Tata-na a ndzi dyondziseke hakona.’ U engete a ku: “Nkarhi hinkwawondzi endla swilo leswi n’wi tsakisaka.” (Yohane 8:28, 29) Yesu a ayingisa Tata wa yena wa le tilweni naswona Bibele yi byela vana le-swaku va yingisa vatswari va vona. (Vaefesa 6:1-3) HambileswiYesu a a ri n’wana la hetisekeke, a a yingisa vatswari va yena, Yose-fa na Mariya lava a va nga hetisekanga. A swi kanakanisi leswakusweswo swi endle leswaku un’wana ni un’wana endyangwini waka va Yesu a tsaka!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18 Xana vana va yi xiya ndlela leyi va nga fanaka na Yesu ha yonaleswaku va tsakisa vatswari va vona? I ntiyiso leswaku minkarhi yi-n’wana vana va nga vona onge swa tika ku yingisa vatswari kambeXikwembu xi lava leswaku va endla tano. (Swivuriso 1:8; 6:20)

16. I yini leswi vatswari va nga swi dyondzaka eka ndlela leyi Yesu a switameleke ha yona swihoxo swa vadyondzisiwa vakwe leswi a swi vangiwahi ku nga hetiseki ka vona?17. Yesu u ve xikombiso lexi hetisekeke eka vana hi ndlela yihi?18. Ha yini Yesu a a yingisa Tata wa yena wa le tilweni minkarhi hinkwa-yo naswona i mani la tsakaka loko vana va yingisa vatswari va vonanamuntlha?


Minkarhi hinkwayo Yesu a a yingisa Tata wa yena wa le tilwenihambiloko a langutane ni swiyimo swo tika. Siku rin’wana lokoXikwembu xi lava leswaku Yesu a endla nchumu wun’wana wotika swinene, u te: “Susa xinwelo lexi [ku nga swo karhi leswi a alerisiwe swona] eka mina.” Nilokoswiritano, Yesu u endle leswi Xi-kwembu xi n’wi kombeleke swona hikuva a a swi tiva leswaku Tatawa yena u tiva leswi a faneleke a swi endla. (Luka 22:42) Loko vanava dyondza ku yingisa, va ta va tsakisa ngopfu vatswari va vona niTata wa vona wa le tilweni.�—Swivuriso 23:22-25.

19 Diyavulosi u ringe Yesu naswona hi swi tiva kahle leswaku navona vana u ta va ringa leswaku va endla leswo biha. (Matewu 4:1-10) Sathana Diyavulosi u tirhisa ntshikilelo wa tintangha, kuta-ni a swi olovi ku wu tiyiselela. Hikwalaho i swa nkoka leswakuvana va papalata ku aka vuxaka ni vadyohi! (1 Vakorinto 15:33)Dina, n’wana wa Yakobe a a hambeta a tolovelana ni vanhu lavanga riki vagandzeri va Yehovha, kutani sweswo swi pfuxe madzo-longa lamakulu. (Genesa 34:1, 2) Anakanya ndlela leyi ndyanguwu nga ta va ni gome ha yona loko un’wana ekaya a wela eku ti-khomeni ko biha hi tlhelo ra rimbewu!—Swivuriso 17:21, 25.

� N’wana a nga honisa mutswa-ri wa yena loko ntsena a n’wi bye-la leswaku a tlula nawu wa Xikwe-mbu.—Mintirho 5:29.

19. (a) Hi yihi ndlela leyi Sa-thana a ringaka vana ha yona?(b) Loko vana va tikhoma hi ndle-la yo biha swi nga endla leswakuvatswari va titwisa ku yini?

I yini leswi vana vafaneleke va swi

tsundzuka loko varingiwa?


XILOTLELO XA NTSAKO ENDYANGWINI20 Loko ndyangu wu tirhisa ndzayo ya Bibele, wu nga swi kota

ku langutana ni swiphiqo. Kahle-kahle, ku tirhisa ndzayo yoleyohi kona ku nga xilotlelo xa ntsako endyangwini. Hikwalaho, vava-nuna, rhandzani vasati va n’wina, mi va khoma hi ndlela yo fanani leyi Yesu a a khoma vandlha ra yena ha yona. N’wina vavasati,titsongahateni eka vunhloko bya vanuna va n’wina, mi landzelaxikombiso xa wansati la fanelekaka, la hlamuseriweke eka Swivu-riso 31:10-31. Vatswari, letelani vana va n’wina. (Swivuriso 22:6)Vatatana, ‘ungamelani mindyangu ya n’wina hi mukhuva lowu-nene.’ (1 Timotiya 3:4, 5; 5:8) N’wina vana, yingisani vatswari van’wina. (Vakolosa 3:20) A nga kona endyangwini la hetisekeke,hinkwerhu hi endla swihoxo. Hikwalaho, titsongahate eka van’wa-na, u kombela ku rivaleriwa.

21 Hakunene, Bibele yi tamele tindzayo to tala ni ndzetelo lowukhumbaka ndyangu. Tlhandlakambirhi, yi hi dyondzisa hi misavaleyintshwa ya Xikwembu leyi nga ta va paradeyisi leyi teleke hi va-nhu lava tsakeke, lava gandzelaka Yehovha. (Nhlavutelo 21:3, 4)Mawaku ntshembo lowu hi wu languteleke! Nisweswi hi nga va nimindyangu leyi tsakeke loko hi tirhisa ndzetelo wa Xikwembu,lowu humaka eRitweni ra xona, ku nga Bibele.

20. Leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke, i yini lexi un’wana ni un’wa-na a faneleke a xi endla?21. Hi wihi ntshembo lowu tsakisaka lowu hi wu languteleke naswona hinga endla njhani leswaku mindyangu ya hina yi va leyi tsakeke sweswi?


ˇ Vavanuna va fanele va rhandza vasati va vona kufana ni mimiri ya vona.—Vaefesa 5:25-29.

ˇ Vavasati va fanele va rhandza mindyangu yavona va tlhela va xixima vanuna va vona.—Tito 2:4, 5.

ˇ Vatswari va fanele va rhandza vana va vona, va vadyondzisa ni ku va sirhelela.—Deteronoma 6:4-9.

ˇ Vana va fanele va yingisa vatswari va vona.—Vaefesa 6:1-3.


YEHOVHA XIKWEMBU u hi khathalela hi mbilu hinkwayo,naswona u lava leswaku hi vuyeriwa hi nkongomiso wa yenawa rirhandzu. Loko hi n’wi gandzela hi ndlela leyi a yi amuke-laka, hi ta va ni ntsako naswona hi ta papalata swiphiqo swo talaevuton’wini. U ta hi pfuna a tlhela a hi katekisa. (Esaya 48:17) Ha-mbiswiritano, ku ni mintlawa yo tala ya vukhongeri leyi vulakaleswaku yi dyondzisa ntiyiso mayelana ni Xikwembu. Kambe, le-swi yi swi dyondzisaka hi Xikwembu ni leswi xi swi langutelekeeka hina, swi hambanile swinene.

2 U nga yi tiva njhani ndlela leyinene leyi hi faneleke hi gandze-la Yehovha ha yona? A swi kali swi lava u dyondza tidyondzo tamintlawa leyi hinkwayo ya vukhongeri ivi u ti pimanisa. U faneleu dyondza ntsena leswi hakunene Bibele yi swi dyondzisaka hi vu-gandzeri bya ntiyiso. Hi xikombiso: Matiko yo tala ma ni xiphiqoxa mali leyi nga riki ya xiviri. Loko a wo nyikiwa ntirho wo kumi-sisa mali leyi nga riki ya xiviri, xana a wu ta endla njhani? Xana awu ta nhlokohata muxaka wun’wana ni wun’wana wa mali leyinga riki ya xiviri? Doo! Loko u tlharihile, u ta heta nkarhi u ri ka-rhi u kambisisa mali leyi nga ya xiviri leswaku u yi tiva kahle.Loko se u swi vonile leswaku mali ya xiviri yi njhani, swi ta ku

1. Hi ta vuyeriwa hi yini loko hi gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amu-kelekaka eka xona?2. Hi nga yi tiva njhani ndlela leyinene yo gandzela Yehovha, naswonahi xihi xifaniso lexi nga hi pfunaka leswaku hi twisisa mhaka leyi?

NDZIMA YA VUKHUME-NTLHANU

Vugandzeri Lebyi AmukelekakaEka Xikwembu

Xana vukhongeri hinkwabyo bya amukelekaeka Xikwembu?

Hi nga byi vona njhani vukhongeri bya ntiyiso?

I vamani lava gandzelaka Xikwembu xa ntiyisoemisaveni namuntlha?

olovela ku vona leyi nga riki ya xiviri. Hilaha ku fanaka, loko hi rikarhi hi kambisisa vukhongeri bya ntiyiso, hi kota ku vona byamavunwa.

3 I swa nkoka leswaku hi gandzela Yehovha hi ndlela leyiamukelekaka eka yena. Vanhu vo tala va kholwa leswaku Xikwe-mbu xi tsakisiwa hi vukhongeri hinkwabyo, kambe sweswo a hiswona leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Phela ni ku tivula Mukre-ste a swi ringananga. Yesu u te: “A hi hinkwavo lava nge ekamina, ‘Hosi, Hosi,’ lava nga ta nghena emfun’weni wa matilo, ka-mbe ku ta nghena la endlaka ku rhandza ka Tata wa mina lange matilweni.” Hikwalaho, leswaku hi amukeleka eka Xikwe-mbu, hi fanele hi dyondza leswi Xikwembu xi swi languteleke ekahina. Yesu u vule leswaku lava va nga ku endliki ku rhandza kaXikwembu i “vaendli va leswo kala nawu.” (Matewu 7:21-23) Vu-khongeri bya mavunwa byi fana ni mali leyi nga riki ya xiviri, abyi pfuni nchumu. Kasi lexi chavisaka ngopfu hi leswaku byi nikhombo.

4 Yehovha u pfulele un’wana ni un’wana la nga emisaveni lu-nghelo ro kuma vutomi lebyi nga heriki. Kambe, leswaku hikuma vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini, hi fanele hi sungulasweswi ku gandzela Xikwembu hi ndlela leyi faneleke hi tlhela hihanya hi ndlela leyi amukelekaka eka xona. Khombo ra kona, votala a va swi lavi ku endla tano. Hi yona mhaka leyi Yesu a nga te:“Nghenani hi nyangwa leyo khuma; hikuva gondzo leri yisakaendzovisweni ri anamile ri tlhela ri pfuleka, naswona va tele lavanghenaka ha rona; kambe nyangwa leyi yisaka evuton’wini yikhumile, ni gondzo ra kona ri larile, naswona a hi vangani lava rikumaka.” (Matewu 7:13, 14) Vukhongeri bya ntiyiso byi yisa evu-ton’wini lebyi nga heriki. Kambe vukhongeri bya mavunwa byiyisa endzovisweni. Yehovha a nga swi lavi leswaku munhu niun’we a lovisiwa, hi yona mhaka leyi a nyikaka vanhu hinkwavonkarhi wo dyondza ha yena. (2 Petro 3:9) Leswi vulaka leswakundlela leyi hi gandzelaka Xikwembu ha yona yi nga hi yisa evuto-n’wini kumbe yi hi yisa endzovisweni.

3. Hi ku ya hi Yesu, hi fanele hi endla yini leswaku hi va lava amukele-kaka eka Xikwembu?4. Marito ya Yesu malunghana ni magondzo mambirhi ma vula yini, na-swona ha rin’we ri yisa kwihi?

Vugandzeri Lebyi Amukelekaka Eka Xikwembu 145

NDLELA YO TIVA VUKHONGERI BYA NTIYISO5 Xana ri nga kumiwa njhani ‘gondzo leri yisaka evuton’wini’?

Yesu u vule leswaku vukhongeri bya ntiyiso byi ta vonaka hi ma-hanyelo ya vanhu va byona. U te: “Mi ta va vona hi mihandzu yavona.” “Murhi wun’wana ni wun’wana lowunene wu humesambhandzu lowunene.” (Matewu 7:16, 17) Leswi vulaka leswakulava nga le vukhongerini bya ntiyiso va ta vonaka hi tidyondzo nimahanyelo ya vona. Hambileswi vagandzeri va ntiyiso va ngahetisekangiki naswona va endlaka swihoxo, kambe hinkwavo kavona va lwela ku endla ku rhandza ka Xikwembu. A hi kambisise-ni timfanelo ta tsevu leti lava nga evukhongerini bya ntiyiso vavonakaka ha tona.

6 Malandza ya Xikwembu, ma sekela tidyondzo ta wona eBibe-leni. Bibele hi yoxe yi ri: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwehi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, kululamisa swilo, ku laya eku lulameni, leswaku munhu wa Xi-kwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela ekantirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17)Loko muapostola Pawulo a tsalela Vakreste-kulobye, u te: “Lokomi amukela rito ra Xikwembu, leri mi ri tweke eka hina, mi riamukerile, ku nga ri kukotisa rito ra vanhu, kambe, mi ri amukelehilaha ri nga hakona hakunene rito ra Xikwembu.” (1 Vatesaloni-ka 2:13) Hikwalaho, tidyondzo ni ndlela leyi vanhu lava nga levukhongerini bya ntiyiso va faneleke va hanya ha yona a swi se-keriwanga eka mavonelo ni mindhavuko ya vanhu. Swi sekeriweeRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke, ku nga Bibele.

7 Yesu Kreste u veke xikombiso lexinene hikuva a a seketela ti-dyondzo ta yena eRitweni ra Xikwembu. Loko a khongela Tata wayena wa le tilweni, u te: “Rito ra wena i ntiyiso.” (Yohane 17:17) Yesu a a ri tshemba Rito ra Xikwembu naswona xin’wana nixin’wana lexi a a xi dyondzisa a xi pfumelelana ni Matsalwa. Ha-kanyingi Yesu a a ku: “Ku tsariwile.” (Matewu 4:4, 7, 10) Kutaniendzhaku ka sweswo a a tshaha tsalwa. Hilaha ku fanaka, vanhuva Xikwembu namuntlha a va dyondzisi mavonelo ya vona. Va

5. Hi nga va tiva njhani lava nga evukhongerini bya ntiyiso?6, 7. Xana malandza ya Xikwembu ma yi languta njhani Bibele naswo-na Yesu u veke xikombiso lexinene hi ndlela yihi emhakeni leyi?


LAVA VA GANDZELAKA XIKWEMBU XA NTIYISO

ˇ va dyondzisa leswi humaka eBibeleni

ˇ va gandzela Yehovha ntsena naswona va twarisa vito ra yena

ˇ va rhandzana hi mbilu hinkwayo

ˇ va pfumela leswaku Yesu hi yena ntsena loyi Xikwembuxi hi ponisaka ha yena

ˇ a hi xiphemu xa misava

ˇ va chumayela leswaku Mfumo wa Xikwembu hi wona ntsenawu nga ta tlhantlha swiphiqo swa vanhu

kholwa leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu naswona leswi va swidyondzisaka va swi seketela hilaha ku heleleke eka rona.

8 Lava nga le vukhongerini bya ntiyiso va gandzela Yehovha ntse-na va tlhela va twarisa vito ra yena. Yesu u te: “U fanele kugandzela Yehovha Xikwembu xa wena, naswona u fanele kuendlela yena ntsena ntirho wo kwetsima.” (Matewu 4:10) Hikwa-laho, malandza ya Xikwembu ma gandzela Yehovha ntsena. Kugandzela loku ku katsa ku tivisa van’wana leswi vito ra Xikwembuxa ntiyiso ri vulaka swona ni leswaku i Xikwembu xa njhani.Pisalema 83:18 yi ri: “Wena loyi vito ra wena u nga Yehovha,wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.”Yesu u veke xikombiso emhakeni yo pfuna van’wana leswaku vativa Xikwembu hilaha a vuleke hakona exikhongelweni xa yena aku: “Vito ra wena ndzi ri kombise vanhu lava u ndzi nyikekevona emisaveni.” (Yohane 17:6) Hilaha ku fanaka, vagandzeri vantiyiso namuntlha va dyondzisa van’wana vito ra Xikwembu, swi-kongomelo swa xona ni timfanelo ta xona.

9 Vanhu va Xikwembu va rhandzana hi mbilu hinkwayo. Yesu ute: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, lokomi rhandzana.” (Yohane 13:35) Hi yona ndlela leyi Vakreste vosungula a va rhandzana ha yona. Rirhandzu leri sekeriweke ekamisinya ya milawu ya Bibele ri kota ku hlula xihlawuhlawu xa ri-xaka, xa ntshamisano ni xa vutiko kutani ri hlanganisa vanhu iviva hanyisana ku fana ni vana va munhu. (Vakolosa 3:14) Swirhoswa vukhongeri bya mavunwa a swi swi koti ku hanyisana ku fanani vana va munhu. Hi swi tivisa ku yini? Hikuva swi dlaya lavanga riki va tiko ra swona kumbe lava nga riki va rixaka ra rikwavo.Vakreste va ntiyiso a va rhwali matlhari va ya dlaya Vakreste-kulo-bye kumbe vanhu van’wana. Bibele yi ri: “Vana va Xikwembu nivana va Diyavulosi va vonaka hi leswi: Mani na mani la nga ha-mbetiki a famba hi ku lulama a nga humi eka Xikwembu, hambiku ri loyi a nga rhandziki makwavo. . . . Hi fanele hi rhandzana; hinga fani na Kayini, loyi a humeke eka lowo homboloka ivi a dla-ya makwavo.”—1 Yohane 3:10-12; 4:20, 21.

8. Ku gandzela Yehovha swi katsa yini?9, 10. Hi tihi tindlela leti Vakreste va ntiyiso va kombisaka ha tona le-swaku va rhandzana?


10 Kambe, a swi vuli leswaku loko munhu a nga dlayi van’wanau ni rirhandzu ra xiviri. Vakreste va ntiyiso va tirhisa nkarhi wavona, matimba ya vona ni swilo swa vona hi ku tirhandzela, le-swaku va pfuna van’wana ni ku va khutaza. (Vaheveru 10:24, 25)Va pfunana loko van’wana va ri nhlomulweni naswona a va dye-leli munhu. Entiyisweni, va hanya hi ndzayo ya Bibele leyi nge‘endlelani hinkwavo leswi nga swinene.’—Vagalatiya 6:10.

11 Vakreste va ntiyiso va pfumela leswaku Yesu Kreste hi yena loyiXikwembu xi hi ponisaka ha yena. Bibele yi ri: “A ku na ku ponisi-wa eka un’wana, hikuva ku hava vito rin’wana ehansi ka tilo lerinyikiweke vanhu leri hi faneleke ku ponisiwa ha rona.” (Mintirho4:12) Hilaha hi voneke hakona eka Ndzima 5, Yesu u nyikele hivutomi bya yena leswaku byi va nkutsulo eka vanhu lava yingisa-ka. (Matewu 20:28) Ku tlula kwalaho, Yesu i Hosi ya Mfumo wa letilweni, leyi Xikwembu xi yi hlawuleke leswaku yi fuma misavahinkwayo. Kutani Xikwembu xi lava leswaku hi yingisa Yesu hitlhela hi tirhisa leswi a hi dyondzisaka swona loko hi lava vutomilebyi nga heriki. Hi yona mhaka leyi Bibele yi nge: “Un’wana niun’wana loyi a kombisaka ripfumelo eka N’wana u ni vuto-mi lebyi nga heriki; loyi a nga yingisiki N’wana a nge byi kumivutomi.”—Yohane 3:36.

12 Vagandzeri va ntiyiso a hi xiphemu xa misava. Loko Yesu a rikarhi a tengisiwa hi Pilato, mufumi wa Rhoma, u te: “Mfumo wamina a hi xiphemu xa misava leyi.” (Yohane 18:36) Ku nga kha-thariseki leswaku valandzeri va Yesu va ntiyiso va tshama kwihi,va lawuriwa hi Mfumo wa le tilweni naswona a va hlanganyelinikatsongo etimhakeni ta tipolitiki ta misava leyi. A va hlanganye-li eka mpfilumpfilu wa misava. Hambiswiritano, vagandzeri vaYehovha a va kavanyeti vanhu loko va lava ku va swirho swa mi-ntlawa yo karhi ya tipolitiki kumbe lava va lavaka ku vhoteriwa.Hambileswi vagandzeri va Xikwembu va ntiyiso va nga hlanga-nyeliki etimhakeni ta tipolitiki, va yi yingisa milawu ya tiko. Hayini? Hikuva Rito ra Xikwembu ri va lerisa leswaku va ‘tiveka eha-nsi ka valawuri lava tlakukeke.’ (Varhoma 13:1) Loko valawuriva tipolitiki va sindzisa vagandzeri va ntiyiso leswaku va tlula

11. Ha yini swi ri swa nkoka ku pfumela leswaku Yesu Kreste hi yena loyiXikwembu xi hi ponisaka ha yena?12. Xana ku nga vi xiphemu xa misava swi katsa yini?


milawu ya Xikwembu, vona va landzela xikombiso xa vaapostolalava nga te: “Hi fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi kutlula vanhu.”—Mintirho 5:29; Marka 12:17.

13 Valandzeri va Yesu va ntiyiso va chumayela leswaku Mfumo waXikwembu hi wona ntsena wu nga ta tlhantlha swiphiqo swa va-nhu. Yesu u profete a ku: “Mahungu lamanene lawa ya mfumoma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi

13. Valandzeri va Yesu va ntiyiso va wu languta njhani Mfumo wa Xi-kwembu kutani va endla yini ha wona?

Loko u tirhela Yehovha swin’we ni vanhu va yena, a wu ngelahlekeriwi hi nchumu kambe u to kuma swilo swo tala ngopfu


va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumuma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Valandzeri va ntiyiso va Yesu Kre-ste a va khutazi vanhu leswaku va tshembela eka vafumi va vanhuleswaku va va tlhantlhela swiphiqo swa vona, ku ri na sweswo, vatwarisa leswaku Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni hi wona ntse-na wu nga ta tlhantlha swiphiqo swa vanhu. (Pisalema 146:3)Yesu u hi dyondzise leswaku hi khongelela mfumo wolowo lokoa ku: “Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endlekeemisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10)Rito ra Xikwembu ri profete leswaku Mfumo lowu wa le tilweni“wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo [leyifumaka sweswi], kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki namakumu.”—Daniyele 2:44.

14 Hi ku landza leswi ha ha ku bulaka ha swona, tivutise: ‘Hiwihi ntlawa wa vukhongeri lowu tidyondzo ta wona hinkwatoti sekeriweke eBibeleni naswona wu twarisaka vito ra Yehovha?Hi wihi ntlawa lowu hanyaka hi rirhandzu leri sekeriweke eka mi-sinya ya milawu ya Bibele, lowu kombisaka ripfumelo eka Yesu,lowu wu nga riki xiphemu xa misava naswona wu twarisaka le-swaku Mfumo wa Xikwembu hi wona ntsena wu nga ta tlhantlhaswiphiqo hinkwaswo swa vanhu? Eka mintlawa hinkwayo ya vu-khongeri leyi nga kona emisaveni, hi wihi lowu wu fambisanakani swilaveko leswi?’ Vumbhoni byi kombisa leswaku i Timbhonita Yehovha.—Esaya 43:10-12.

XANA U TA ENDLA YINI?15 Xikwembu a xi tsakisiwi ntsena hi ku va munhu a pfumela

eka xona. Bibele yi vula leswaku ni madimona ma kholwa le-swaku Xikwembu xi kona. (Yakobo 2:19) Kambe, swi le rivalenileswaku a ma endli ku rhandza ka Xikwembu naswona a ma amu-keleki eka xona. Leswaku hi amukeleka eka Xikwembu, hi fanelehi pfumela eka xona hi tlhela hi endla ku rhandza ka xona. Naka-mbe hi fanele hi tihambanisa ni vukhongeri bya mavunwa, hiamukela vugandzeri bya ntiyiso.

14. Hi wihi ntlawa wa vukhongeri lowu u vonaka leswaku wu fambisa-na ni swilaveko swa vugandzeri bya ntiyiso?15. I yini swin’wana leswi Xikwembu xi swi languteleke eka hina handleko pfumela ntsena leswaku xi kona?


16 Muapostola Pawulo u kombise leswaku a hi fanelanga hi hla-nganyela evugandzerini bya mavunwa. U tsale a ku: “ ‘Humaniexikarhi ka vona, mi tihambanisa,’ ku vula Yehovha, ‘naswonatshikani ku khumba xilo lexi nga basangiki’; ‘kutani ndzi ta miamukela.’ ” (2 Vakorinto 6:17; Esaya 52:11) Hikwalaho, Vakresteva ntiyiso va papalata nchumu wun’wana ni wun’wana lowu fa-mbisanaka ni vugandzeri bya mavunwa.

17 Bibele yi kombisa leswaku mintlawa hinkwayo ya vukhonge-ri bya mavunwa i xiphemu xa “Babilona Lonkulu.”� (Nhlavutelo17:5) Vito rero ri hi tsundzuxa muti wa khale wa Babilona,laha vukhongeri bya mavunwa byi sunguleke kona endzhaku kaNdhambi ya siku ra Nowa. Tidyondzo to tala ni mikhuva leyi tolo-velekeke evukhongerini bya mavunwa swi sungule khale kolokole Babilona. Hi xikombiso, Vababilona a va gandzela swikwembuswa vunharhu-un’we. Namuntlha, dyondzo-nkulu leyi tikereke totala ti yi dyondzisaka i ya Vunharhu-un’we. Kambe, Bibele yi swiveka erivaleni leswaku ku ni Xikwembu xin’we xa ntiyiso, kunga Yehovha ni leswaku N’wana wa yena i Yesu Kreste. (Yoha-ne 17:3) Nakambe Vababilona a va kholwa leswaku munhu u nimoya-xiviri lowu nga fiki, lowu humaka emirini wa yena loko a fanileswaku ku ni laha wu yaka wu ya xanisiwa kona. Namuntlha,tikereke to tala ti dyondzisa leswaku moya-xiviri kumbe moya waxanisiwa etiheleni.

18 Tanihi leswi vugandzeri bya Babilona wa khale byi hangala-keke emisaveni hinkwayo, swi fanerile ku vula leswaku BabilonaLonkulu wa manguva lawa i mfumo wa misava wa vukhongeribya mavunwa. Naswona Xikwembu xi vule leswaku mfumo lowuwa misava wa vukhongeri bya mavunwa wu ta herisiwa hi xitshu-keta. (Nhlavutelo 18:8) Xana wa swi vona leswaku ha yini swi riswa nkoka leswaku u tihambanisa ni xin’wana ni xin’wana lexi fa-mbisanaka ni Babilona Lonkulu? Phela Yehovha Xikwembu u

� Ku kuma rungula leri engetelekeke leswaku ha yini Babilona Lonkulua yimela mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa, vona Xiengete-lo eka matluka 219-20.

16. Munhu u fanele a endla yini leswaku a nga hlanganyeli evugandze-rini bya mavunwa?17, 18. I yini “Babilona Lonkulu” naswona ha yini swi ri swa nkoka le-swaku hi hatla hi “huma eka yena”?


lava leswaku u hatla u “huma eka yena” ka ha ri ni nkarhi.—Nhla-vutelo 18:4.

19 Van’wana va nga ha tshika ku tolovelana na wena hikwala-ho ka leswi u endleke xiboho xo tshika mikhuva ya vukhongeribya mavunwa. Hambiswiritano, loko u tirhela Yehovha swin’we nivanhu va yena, u ta kuma swilo swo tala ngopfu, a wu nge lahleke-riwi hi nchumu. U ta va ni vamakwerhu vo tala va moya ku fana nivadyondzisiwa vo sungula va Yesu, lava fularheleke swilo hinkwa-swo leswaku va n’wi landzela. U ta va xirho xa ndyangu lowukuluwa Vakreste va ntiyiso va misava hinkwayo, lava ku rhandzaka himbilu hinkwayo. Nakambe “emafambiselweni lama taka ya swi-lo,” u ta va ni ntshembo lowu tsakisaka wa ku kuma vutomi lebyinga heriki. (Marka 10:28-30) Kumbexana lava va ku fularhelekehikwalaho ka leswi u swi pfumelaka, va ta kambisisa leswi Bibeleyi swi dyondzisaka ivi na vona va va vagandzeri va Yehovha.

20 Bibele yi dyondzisa leswaku ku nga ri khale, Xikwembu xi taherisa mafambiselo lawa yo biha ya swilo ivi xi tisa misava leyi-ntshwa leyi nga ta lawuriwa hi Mfumo wa xona. (2 Petro 3:9, 13)Yoleyo yi ta va yi ri misava leyi tsakisaka swonghasi! Naswonaemisaveni leyintshwa yo lulama ku ta va ku ri ni vukhongeri byi-n’we ntsena, vanhu va ta gandzela hi ndlela yin’we ntsena. Xanaa ku nge vi vutlhari eka wena ku endla leswi lavekaka leswaku uhlanganyela ni vagandzeri va ntiyiso sweswi?

19. U ta vuyeriwa hi yini hi ku tirhela Yehovha?20. Byi ta va byihi vumundzuku bya lava va nga eka vukhongeri bya nti-yiso?


ˇ Ku ni vukhongeri byin’we ntsena bya ntiyiso.—Matewu 7:13, 14.

ˇ Vukhongeri bya ntiyiso byi vonaka hi leswibyi swi dyondzisaka ni hi mahanyelo ya swi-rho swa byona.—Matewu 7:16, 17.

ˇ Timbhoni ta Yehovha ti gandzela hi ndlela leyiamukelekaka eka Xikwembu.—Esaya 43:10.


A HI NGE u tshubule leswaku ku ni chefu leyi haxiweke emuga-ngeni wa ka n’wina hinkwawo. Munhu wo karhi u lahlele thyakaleri nga ni chefu swi nga tiviwi hi munhu naswona vutomi byavanhu se byi le khombyeni. U nga endla yini? A swi kanakanisileswaku loko swo koteka, u ta rhurha emugangeni wolowo. Ka-mbe niloko se u rhurhile, wa ha ta tama u tivutisa leswaku, ‘Xanana mina yi ndzi nghenile chefu liya?’

2 Swi tano ni hi vukhongeri bya mavunwa. Bibele yi dyondzi-sa leswaku byi thyakisiwe hi tidyondzo ni mikhuva leyi ngabasangiki. (2 Vakorinto 6:17) Hi yona mhaka leyi swi nga swankoka leswaku u huma ‘eBabilona Lonkulu,’ mfumo wa misavawa vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 18:2, 4) Xana se u hu-mile? Loko u humile swa nkhenseka. Kambe ku ni swin’wanaleswi u faneleke u swi endla endzhaku ka loko u tihambani-sile kumbe u fularhele vukhongeri bya mavunwa. U fanele utivutisa leswi, ‘Xana ku ni mikhuva yo karhi ya vugandzeri byamavunwa leyi ndza ha hanyaka ha yona?’ Hi leswi swikombisoswin’wana.

1, 2. Hi swihi swivutiso leswi u faneleke u tivutisa swona endzhaku kaloko u fularhele vukhongeri bya mavunwa naswona ha yini u vona swiri swa nkoka?

NDZIMA YA VUKHUME-TSEVU

Seketela VugandzeriBya Ntiyiso

I yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka mayelanani ku tirhisa swifaniso?

Hi rihi langutelo ra Vakreste hitiholideyi ta vukhongeri?

U nga va hlamusela njhani van’wana leswi u swipfumelaka handle ko va khunguvanyisa?

SWIFANISONI KU PHAHLA SWIKWEMBU

3 Van’wana va hete malembe va ri ni swifaniso kumbe ti-ndhumbha emakaya ya vona. Xana swi tano ni le ka wena?Loko swi ri tano, swi nga ha ku tikela kumbe u nga vona swi ho-xile ku khongela Xikwembu u nga khomanga xifaniso kumbe unga ri endhumbheni. Nakambe swi nga ha endleka leswaku waswi rhandza ku va ni swifaniso kumbe ndhumbha. Kambe Xi-kwembu hi xona xi hi byelaka ndlela leyi xi lavaka leswaku hi xigandzela ha yona, naswona Bibele yi dyondzisa leswaku a xi swilavi leswaku hi tirhisa swifaniso. (Eksoda 20:4, 5; Pisalema 115:4-8; Esaya 42:8; 1 Yohane 5:21) Kutani u nga seketela vugandze-ri bya ntiyiso hi ku lahla nchumu wun’wana ni wun’wana lowuu nga na wona, lowu fambisanaka ni vugandzeri bya mavunwa.Na wena u fanele u swi languta hi ndlela leyi Yehovha a swilangutaka ha yona—tanihi swilo leswi “nyenyetsaka.”—Detero-noma 27:15.

3. (a) Bibele yi ri yini hi ku tirhisa swifaniso naswona ha yini van’wa-na swi va tikela ku amukela langutelo ra Xikwembu? (b) U fanele u endlayini hi swilo leswi u nga na swona, leswi fambisanaka ni vugandzeri byamavunwa?

155

4 Nchumu wun’wana lowu tolovelekeke evukhongerini bya ma-vunwa i ku phahla swikwembu. Loko van’wana va nga si dyondzantiyiso wa Bibele, a va kholwa leswaku vafi va hanya endhawini yi-n’wana leyi nga vonakiki nileswaku va nga pfuna lava hanyakakumbe va va vavisa. Kumbexana na wena swi tele swilo leswi a wuswi endla leswaku u tsakisa vakokwa wa wena lava feke. Kambe hi-laha u dyondzeke hakona eka Ndzima 6 ya buku leyi, lava feke a vaha hanyi. Hikwalaho ku ringeta ku vulavula na vona i ku tlanga hinkarhi. Kahle-kahle, marungula wahi ni wahi lama vonakaka mahuma eka murhandziwa la feke, ma va ma huma eka madimona.Hi yona mhaka leyi Yehovha a nga va pfumelelangiki Vaisrayeleku vulavula ni lava feke kumbe ku hlanganyela eka muxaka wihini wihi wa vungoma.—Deteronoma 18:10-12.

5 U fanele u endla yini loko ku ri leswaku enkarhini lowu hu-ndzeke a wu gandzela hi ku tirhisa swifaniso kumbe ku phahlaswikwembu? Hlaya u tlhela u anakanyisisa hi tindzimana ta Bibeleleti ku kombaka vonelo ra Xikwembu hi swilo swo tano. KhongelaYehovha siku ni siku, u n’wi byela leswaku u lava ku seketela vuga-ndzeri bya ntiyiso kutani u n’wi kombela a ku pfuna leswaku u vani mianakanyo leyi fanaka ni ya yena.—Esaya 55:9.

VAKRESTE VO SUNGULA A VA NGAYI TLANGELI KHISIMUSI

6 Vukhongeri bya mavunwa byi nga thyakisa ndlela leyi mu-nhu a gandzelaka ha yona hileswi byi tlangelaka tiholideyileti tolovelekeke. A hi endle xikombiso hi Khisimusi. Ku vuri-wa leswaku nkhuvo wa Khisimusi wu tlangela ku velekiwa kaYesu Kreste naswona vukhongeri byin’wana ni byin’wana lebyi ti-vulaka bya Vukreste bya yi tlangela. Kambe a ku kona laha kuvuriwaka leswaku vadyondzisiwa va Yesu va lembe-xidzana ro su-

4. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku ku phahla swikwembu i ku tlangahi nkarhi? (b) Ha yini Yehovha a nga va pfumelelanga vanhu va yena le-swaku va hlanganyela eka muxaka wihi ni wihi wa vungoma?5. Xana u fanele u endla yini loko ku ri leswaku enkarhini lowu hundze-ke a wu gandzela hi ku tirhisa swifaniso kumbe ku phahla swikwembu?6, 7. (a) Ku vuriwa leswaku ku tlangeriwa yini hi nkhuvo wa Khisimu-si, naswona xana valandzeri va Yesu va lembe-xidzana ro sungula a vawu tlangela nkhuvo lowu? (b) Xana minkhuvo ya masiku ya ku vele-kiwa a yi fambisana na yini enkarhini wa vadyondzisiwa va Yesu vosungula?


ngula a va yi tlangela holideyi leyi. Buku leyi nge Sacred Origins ofProfound Things yi ri: “Endzhaku ka loko ku hundze malembe-xi-dzana yo tala Kreste a velekiwile, a nga kona loyi a a tiva lomu avelekeriweke kona, naswona vo tala a va nga ri na mhaka nileswa-ku u velekeriwe kwihi.”

7 Hambiloko vadyondzisiwa va Yesu a va ri tiva siku leri a vele-kiweke ha rona, a va nga ta ri tlangela. Ha yini? Hikuva hilaha TheWorld Book Encyclopedia yi vulaka hakona, Vakreste vo sungula “ava teka ku tlangela siku ra ku velekiwa ka munhu wo karhi ku rimukhuva wa vuhedeni.” Minkhuvo yimbirhi ya masiku ya ku ve-lekiwa lama boxiweke eBibeleni i ya tihosi timbirhi leti a ti nga rivagandzeri va Yehovha. (Genesa 40:20; Marka 6:21) Nakambe mi-nkhuvo ya masiku ya ku velekiwa a yi dzunisa swikwembu swavahedeni. Hi xikombiso, hi May 24, Varhoma a va tlangela ku ve-lekiwa ka xikwembukati lexi vuriwaka Diana. Hi xamundzuku xakona, a va tlangela siku ra ku velekiwa ka Apollo, xikwembu xavona xa dyambu. Hikwalaho, masiku ya ku velekiwa a ma fambi-sana ni vuhedeni, ku nga ri Vukreste.

8 Ku ni xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku Vakreste va le-mbe-xidzana ro sungula va nga ri tlangeli siku ra ku velekiwa kaYesu. Swi vonaka onge vadyondzisiwa va yena a va swi tiva le-swaku minkhuvo ya masiku ya ku velekiwa a yi fambisana nivukholwa-hava. Hi xikombiso, Magriki yo tala ni Varhoma vakhale, a va kholwa leswaku ku ni moya lowu a wu fika loko mu-nhu un’wana ni un’wana a velekiwa kutani wu n’wi sirhelelavutomi bya yena hinkwabyo. Buku yin’wana leyi nge The Lore ofBirthdays, yi ri: “Moya lowu a wu hlangana ni xikwembu xo karhihi ndlela leyi nga tivikaniki.” A swi kanakanisi leswaku Yehovhaa a nga ta tsakisiwa hi nkhuvo wihi ni wihi lowu a wu ta hlanga-nisa Yesu ni vukholwa-hava. (Esaya 65:11, 12) Kutani, swi tise kuyini leswaku vanhu vo tala va tlangela Khisimusi?

LOMU KHISIMUSI YI TUMBULUKEKE KONA9 Vanhu va sungule ku tlangela siku ra ku velekiwa ka Yesu

8. Hlamusela ndlela leyi minkhuvo ya masiku ya ku velekiwa yi hlanga-naka ha yona ni vukholwa-hava.9. Swi tise ku yini leswaku siku ra December 25 ri tekiwa ri ri siku ro tla-ngela ku velekiwa ka Yesu?

Seketela Vugandzeri Bya Ntiyiso 157

hi December 25, endzhaku ka loko ku hundze malembe yo tala anga ha ri kona emisaveni. Kambe a hi rona siku leri Yesu a veleki-weke ha rona hikuva swi tikomba onge u velekiwe hi October.�Kutani ha yini ku hlawuriwe December 25? Swi vonaka onge va-n’wana lava hi ku famba ka nkarhi va tivuleke Vakreste “va naveleleswaku siku leri ri kotlana ni nkhuvo wa Varhoma wa vuhedeniwa ku tlangela ‘ku velekiwa ka dyambu leri nga hluriwiki.’” (TheNew Encyclopædia Britannica) Hi xixika, loko dyambu ri nga hisingopfu, vahedeni a va va ni minkhuvo yo tlangela ku vuya kadyambu eka maendzo ya rona ya le kule, tanihi leswi ri voningakari tlhela ri kufumeta vanhu. A ku anakanyiwa leswaku ri sungulaku vuya hi December 25. Varhangeri va vukhongeri va amukelenkhuvo lowu kutani va ringeta ku hundzula vahedeni hi ku wuendla wu vonaka onge i wa “Vukreste.”�

10 I khale Khisimusi yi tiviwa tanihi holideyi leyi humakaevuhedenini. Hikwalaho ka leswi a swi tiviwa leswaku a yi seke-riwanga helo eMatsalweni, a yi yirisiwileeNghilandhi ni le ka tikoloni tin’wana taAmerika hi lembe-xidzana ra vu-17. Manina mani loyi a a nga yi entirhweni hi sikura Khisimusi, a a rihisiwa. Kambe, a swi te-kanga nkarhi leswaku mikhuva leya khaleyi tlhela yi amukeleka kutani ku enge-teriwa ni yin’wana leyintshwa. Khisimusiyi tlhele yi va holideyi leyi dumeke na-swona ya ha dumile ematikweni yo tala.Hambiswiritano, hikwalaho ka leswi yi fa-mbisanaka ni vukhongeri bya mavunwa,

� Vona Xiengetelo, eka matluka 221-2.� Nkhuvo wa Saturnalia na wona wu hoxe xa-

ndla leswaku siku ra December 25 ri amukeri-wa. Nkhuvo lowu a wu dzunisa xikwembu xaVarhoma xa vurimi, a wu tlangeriwa hi Decem-ber 17-24. Hi nkarhi wa nkhuvo lowu wa Satur-nalia, a ku dyiwa, ku tsakiwa swinene naswonavanhu a va nyikana tinyiko.

10. Enkarhini lowu hundzeke, ha yini vanhuvan’wana a va nga yi tlangeli Khisimusi?

Xana u nga xidya xiwitsi lexi

rholiwekeetaleni?


lava va lavaka ku tsakisa Xikwembu a va yi tlangeli Khisimusikumbe holideyi yin’wana ni yin’wana leyi sunguriweke hi vahe-deni.�

XANA I SWA NKOKA KU TIVA LOMU TIHOLIDEYITI TUMBULUKEKE KONA?

11 Van’wana va pfumela leswaku tiholideyi to fana ni Khisimu-si ti tumbuluke evuhedenini kambe va vona swi nga hoxanga kuti tlangela. Entiyisweni vanhu vo tala a va anakanyi hi vugandze-ri bya mavunwa loko va tlangela tiholideyi teto. Minkhuvo leyi yitlhela yi endla leswaku mindyangu yi kota ku hlangana. Xana nawena u ri tano? Loko swi ri tano, lexi ku siveleka leswaku u seke-tela vugandzeri bya ntiyiso i ku rhandza vandyangu ku nga ri kurhandza vukhongeri bya mavunwa. Hakunene, Yehovha, musu-nguri wa ndyangu u lava leswaku u va ni vuxaka lebyinene nimaxaka ya wena. (Vaefesa 3:14, 15) Kambe u nga tiyisa vuxakabyebyo hi ndlela leyi amukelekaka eka Xikwembu. Loko muapo-stola Pawulo a tsala hi leswi hi faneleke hi anakanyisisa hi swona,u te: “Hambetani mi tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini.”—Va-efesa 5:10.

12 Kumbexana u anakanya leswaku mhaka ya ku tlangela tiholi-deyi namuntlha a yi khumbani helo ni masungulo ya tona. Xanahakunene swi na mhaka leswaku ti sungule kwihi? Ina swi namhaka! Hi xikombiso: A hi nge u vona xiwitsi etaleni. Xana unga xi rhola u xi hoxa enon’wini? Doo! Xiwitsi xexo xi thyakile.Tiholideyi, na tona ta fana ni xiwitsi xexo, ti vonaka ti tsakisakambe ti tekiwe endhawini leyi fanaka ni tala. Leswaku hi se-ketela vugandzeri bya ntiyiso, hi fanele hi va ni langutelo lerifanaka ni ra muprofeta Esaya, loyi a byeleke vagandzeri va ntiyi-so a ku: “Mi nga khumbi nchumu lexi nga basangiki.”—Esaya52:11.

� Loko u lava ku twa vonelo ra Vakreste va ntiyiso hi tiholideyi leti to-lovelekeke, vona Xiengetelo, eka matluka 222-3.

11. Ha yini vanhu van’wana va tlangela tiholideyi, kambe i yini lexi fa-neleke xi va xa nkoka eka hina?12. Endla xikombiso xa leswaku ha yini hi fanele ku papalata mikhuvaswin’we ni minkhuvo leyi tekiweke evuhedenini.


KU TIRHISANA NI VAN’WANA HI VUTLHARI13 U nga ha tikuma u khome nyarhi hi timhondzo loko u tshi-

ka ku hlanganyela eminkhubyeni ya tiholideyi. Hi xikombiso,vatirhi-kuloni va nga ha hlamala leswaku ha yini u nga ha hlanga-nyeli eka tiholideyi to karhi entirhweni. A hi nge u nyikiwa nyikoya Khisimusi! Xana swi ta va swi hoxile loko u yi amukela? Ku vu-riwa yini loko munghana wa wena wa vukati a nga swi kholwileswi u swi kholwaka? U nga endla njhani leswaku vana va wenava nga titwi va lahlekeriwe hi swo karhi hikwalaho ka leswi minga ti tlangeliki tiholideyi to karhi?

14 U fanele u tirhisa vutlhari leswaku u ta kota ku tlhantlha xi-phiqo ha xin’we lexi u nga langutanaka na xona. Loko ku ri nindlela yo karhi leyi vanhu va toloveleke ku pfuxela ha yona hisiku rero, u nga ha nkhensa ivi u timiyelela. Kambe, a hi nge upfuxeriwa hi munhu loyi u n’wi vonaka siku ni siku kumbe loyi utirhaka na yena. Loko swi ri tano, u nga ha n’wi hlamusela leswa-ku ha yini u nga wu tlangeli nkhuvo wolowo. Minkarhi hinkwayovana ni vuxiyaxiya. Bibele ya hi tsundzuxa: “Marito ya n’wina ama ve ni nsovo nkarhi hinkwawo, ma lungiwe hi munyu, leswakumi tiva ndlela leyi mi faneleke ku hlamula un’wana ni un’wanaha yona.” (Vakolosa 4:6) Vana ni vuxiyaxiya leswaku vanhu vanga ku teki u ri la nga riki na xichavo. Ematshan’weni ya sweswo,hlamusela xiyimo xa wena hi vutlhari. Swi veke erivaleni leswakua wu lwisani ni ku nyikana tinyiko ni swinkhubyana, kambe swi-lo sweswo u tsakela ku swi endla hi masiku man’wana.

15 Ku vuriwa yini loko munhu a lava ku ku nyika nyiko? Swi taya hi swiyimo. Loyi a ku nyikaka nyiko yoleyo a nga ha ku: “Ndzaswi tiva leswaku a wu yi tlangeli holideyi leyi. Kambe ndzi lava kuku nyika nyiko leyi.” Loko swi ri tano, u nga ha swi vona swi ngahoxanga ku amukela nyiko yoleyo hi siku rero hi ku va u swi vonaswi nga fani ni ku hlanganyela enkhubyeni wa holideyi yoleyo.Kambe, loko loyi a ku nyikaka nyiko yoleyo a nga swi tivi leswi uswi kholwaka, u nga ha n’wi byela leswaku a wu yi tlangeli holide-

13. Hi yihi mintlhontlho leyi u nga langutanaka na yona loko u tshikaku tlangela minkhuvo ya tiholideyi to karhi?14, 15. U nga endla njhani loko u pfuxeriwa hi ndlela yo karhi leyi va-nhu va pfuxelanaka ha yona hi siku ra holideyi yo karhi kumbe lokoun’wana a lava ku ku nyika nyiko?


yi yoleyo. Sweswo swi ta n’wi pfuna a twisisa leswaku ha yini uamukela nyiko kambe u nga n’wi nyiki nchumu hi nkarhi wolo-wo. Kasi xin’wana, swi nga va swinene leswaku u nga yi amukelinyiko yoleyo loko swi ri erivaleni leswaku va ku nyika yona hi xi-kongomelo xa ku kombisa leswaku a wu yimi eritweni ra wenakumbe u tshika leswi u swi kholwaka leswaku u ta kuma tinyiko.

KU VURIWA YINI HI SWIRHO SWA NDYANGU?16 Ku vuriwa yini loko swirho swa ndyangu swi nga ri swa

vukhongeri lebyi u nga eka byona? Laha na kona swi lava u ti-rhisa vutlhari. A xi kona xivangelo xa leswaku u holovisana navona hi mukhuva kumbe nkhuvo wun’wana ni wun’wana lowumaxaka ya wena ma wu tlangelaka. Ematshan’weni ya sweswo, xi-xima langutelo ra vona hilaha na wena u languteleke leswaku vaxixima ra wena. (Matewu 7:12) Papalata nchumu wun’wana niwun’wana lowu nga ta ku endla u vonaka onge wa hlanganyelaenkhubyeni wa holideyi yoleyo. Hambiswiritano, vana ni vuxi-yaxiya loko swi ta eka swilo leswi nga khumbaniki helo ni kutlangela nkhuvo wolowo. Kahle-kahle u fanele u tikhoma hi ndle-la leyi nga ta ku siya u nga biwi hi ripfalo.—1 Timotiya 1:18, 19.

17 U fanele u endla yini leswaku vana va wena va nga titwi va ka-yela swo karhi leswi va nga tlangeriki minkhuvo ya tiholideyi letinga pfumelelaniki ni Matsalwa? Sweswo swi titshege ngopfu hi le-swi u swi endlaka exikarhi ka lembe. Vatswari van’wana va hlelaleswaku ku va ni nkarhi lowu va nyikaka vana va vona tinyiko. Yi-n’wana ya tinyiko ta risima leti u nga tinyikaka vana va wena inkarhi wa wena ni ku va kombisa leswaku wa va rhandza.

HANYA HI VUGANDZERI BYA NTIYISO18 Leswaku u tsakisa Xikwembu, u fanele u fularhela vugandze-

ri bya mavunwa kutani u seketela vugandzeri bya ntiyiso. Xanasweswo swi katsa yini? Bibele yi ri: “A hi khathalelaneni leswaku

16. U nga byi tirhisa njhani vutlhari loko u vulavula hi timhaka leti khu-mbaka minkhuvo ya tiholideyi?17. I yini lexi u nga xi endlaka leswaku vana va wena va nga titwi va ka-yela swo karhi loko va vona tintangha ta vona ti ri karhi ti tiphina himinkhuvo ya tiholideyi?18. Xana ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste swi nga ku pfunanjhani leswaku u seketela vugandzeri bya ntiyiso?


hi khutazana erirhandzwini ni le mintirhweni leyinene, hi ngafularheli ku hlengeletana ka hina, hilaha ku nga ntolovelo wavan’wana, kambe hi khutazana, naswona hi endla tano hilahaku engetelekeke ngopfu tanihi leswi mi vonaka siku ri tshinela.”(Vaheveru 10:24, 25) Minhlangano ya Vukreste i ndhawu leyi tsa-kisaka yo gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amukelekaka ekaxona. (Pisalema 22:22; 122:1) Eminhlanganweni yo tano, Vakre-ste lava tshembekaka va “khutazana.”—Varhoma 1:12.

19 Ndlela yin’wana leyi u nga seketelaka vugandzeri bya ntiyisoha yona i ku byela van’wana swilo leswi u swi kumeke loko u rikarhi u dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Hakunene va-nhu vo tala va ni ‘nhlomulo naswona va konya’ hikwalaho kavubihi lebyi nga kona emisaveni namuntlha. (Ezekiyele 9:4) Ku-mbexana va kona vanhu lava u va tivaka, lava nga ni nhlomulonaswona va konyaka. Ha yini u nga va byeli hi ta ntshembo wankarhi lowu taka, lowu sekeriweke eBibeleni? Loko u ri karhi uhlanganyela ni Vakreste va ntiyiso naswona u byela van’wana swi-lo leswi tsakisaka leswi u swi dyondzeke eBibeleni, u ta ya u ngaha swi naveli ku hlanganyela eka mikhuva ya vugandzeri byamavunwa, leyi eku sunguleni a wu yi rhandza. Loko u seketela vu-gandzeri bya ntiyiso a swi kanakanisi leswaku u ta tsaka ngopfunaswona u ta kuma mikateko yo tala.—Malakiya 3:10.

19. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku u byela van’wana swilo leswi u swidyondzeke eBibeleni?


ˇ Vugandzeri bya ntiyiso a byi fambisani nika-tsongo ni ku tirhisa swifaniso ni ku phahlaswikwembu.—Eksoda 20:4, 5; Deteronoma18:10-12.

ˇ Swi hoxile ku hlanganyela eminkhubyeni leyitumbulukeke evuhedenini.—Vaefesa 5:10.

ˇ Vakreste va ntiyiso va fanele va va ni vuxiya-xiya loko va hlamusela van’wana leswi va swipfumelaka.—Vakolosa 4:6.


Ku hanya hi vugandzeri byantiyiso swi tisa ntsako wa xiviri

LOKO misava yi pimanisiwa ni vuako hinkwabyo, i yitsongo swi-nene. Entiyisweni, loko Yehovha, “Muendli wa tilo ni misava,” alanguta matiko, u ma vona ma fana ni thonsi leri waka ekhuwa-neni. (Pisalema 115:15; Esaya 40:15) Hambiswiritano, Bibele yiri: “Yehovha u le kusuhi ni hinkwavo lava n’wi vitanaka, eka hi-nkwavo lava n’wi vitanaka hi ntiyiso. U ta enerisa ku navela kalava va n’wi chavaka, naswona u ta ku twa ku rila ka vona va ko-mbela ku pfuniwa.” (Pisalema 145:18, 19) Anakanya hi mhakaleyi! Muvumbi wa hina lowa matimba hinkwawo u le kusuhi nahina naswona wa hi yingisa loko hi n’wi ‘vitana hi ntiyiso.’ Ku-nene ku tshinela eka Xikwembu hi xikhongelo i lunghelo leringa pimanisiwiki na nchumu!

2 Kambe, loko hi lava leswaku Yehovha a yingisa swikhongeloswa hina, hi fanele hi n’wi khongela hi ndlela leyi a yi amukela-ka. Leswaku hi endla tano, hi fanele hi twisisa leswi Bibele yi swidyondzisaka malunghana ni xikhongelo! I swa nkoka leswaku hitwisisa leswi Matsalwa ma swi vulaka emhakeni leyi, hikuva xi-khongelo xi hi tshineta eka Yehovha.

HA YINI HI FANELE KU KHONGELA YEHOVHA?3 Xivangelo xin’wana xa nkoka xo khongela Yehovha hi le-

1, 2. Ha yini hi fanele ku teka xikhongelo xi ri lunghelo lerikulu naswo-na ha yini hi fanele hi tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka malunghanani xikhongelo?3. Hi xihi xivangelo xin’wana xa nkoka xo khongela Yehovha?

NDZIMA YA VUKHUME-NKOMBO

Tshinela Eka XikwembuHi Xikhongelo

Ha yini hi fanele ku khongela Xikwembu?

Hi fanele hi endla yini leswaku Xikwembu xitwa swikhongelo swa hina?

Xikwembu xi swi hlamula njhani swikhongelo swa hina?

swaku u hi khutaza leswaku hi endla tano. Rito ra yena ri hikhutaza ri ku: “Mi nga vileli ha nchumu, kambe eka hinkwaswotivisani Xikwembu swikombelo swa n’wina hi xikhongelo ni xi-kombelo swin’we ni ku nkhensa swikombelo swa n’wina; kutaniku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku tarindza timbilu ta n’wina ni matimba ya n’wina ya mianakanyoha Kreste Yesu.” (Vafilipiya 4:6, 7) Hakunene, a hi nge ri honisilunghiselelo ro tano ra rirhandzu leri Mufumi-nkulu wa vuakohinkwabyo a hi lunghiseleleke rona!

4 Xivangelo xin’wana hi leswaku ku hambeta hi khongela Ye-hovha i ndlela yin’wana yo tiyisa vuxaka bya hina na yena.Munghana wa wena lonkulu a wu n’wi tsundzuki ntsena loko ulava swo karhi. Ku ri na sweswo, u tshama u ri karhi u anakanyahi yena kutani vuxaka bya n’wina bya tiya loko mi ri karhi miburisana, mi phofulelana leswi nga le swifuveni swa n’wina niku byelana ndlela leyi mi titwaka ha yona ni leswi mi karhataka.Mhaka leyi yi lave ku fana ni vuxaka bya hina na Yehovha Xi-kwembu. Buku leyi yi ku pfunile leswaku u dyondza leswi Bibeleyi swi vulaka hi Yehovha, vumunhu bya yena ni swikongome-lo swa yena. U swi vonile leswaku i munhu wa xiviri. Kutani

4. Xana ku hambeta hi khongela Yehovha swi byi tiyisa njhani vuxakabya hina na yena?

“Muendli wa tiloni misava” u tiyimiserileku yingisa swikhongeloswa hina

165

xikhongelo xi ku pfulela ndlela yo phofulela Tata wa wena wa letilweni, leswi nga emianakanyweni ya wena ni ndlela leyi utitwaka ha yona. Loko u endla tano, u tshinela eka Yehovha.—Yakobo 4:8.

HI SWIHI SWILAVEKO LESWI HIFANELEKE HI SWI FIKELELA?

5 Xana Yehovha u yingisa swikhongelo hinkwaswo? Xiya le-swi a swi byeleke Vaisrayele lava a va ri vaxandzuki hi siku ramuprofeta Esaya, u te: “Hambiloko mi endla swikhongelo swotala, a ndzi yingisi; mavoko ya n’wina ma tele ku halata ngati.”(Esaya 1:15) Kutani swiendlo swo karhi swi nga endla leswakuXikwembu xi nga swi yingisi swikhongelo swa hina. Hikwalaho,leswaku Xikwembu xi yingisa swikhongelo swa hina, ku ni swi-laveko swo karhi leswi hi faneleke hi swi fikelela.

6 Xilaveko xa nkoka hi leswaku hi fanele hi va ni ripfumelo.(Marka 11:24) Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Handle ka ripfu-melo a swi koteki ku xi tsakisa kahle [Xikwembu], hikuva latshinelelaka Xikwembu u fanele a kholwa leswaku xi kona nileswaku hi xona muhakeri wa lava va xi lavaka hi mbilu hinkwa-yo.” (Vaheveru 11:6) Ku va ni ripfumelo ra xiviri a swi vuli kutiva ntsena leswaku Xikwembu xi kona nileswaku xi yingisa niku hlamula swikhongelo. Ripfumelo ri kombisiwa hi swiendlo.Ndlela leyi hi hanyaka ha yona siku ni siku yi fanele yi swi vekaerivaleni leswaku hi ni ripfumelo.—Yakobo 2:26.

7 Nakambe, Yehovha u lava leswaku lava tshinelaka eka yenahi xikhongelo va endla tano hi ku titsongahata ni hi mbilu hi-nkwayo. Swi le rivaleni leswaku hi fanele hi titsongahata loko hivulavula na Yehovha! Loko vanhu va ya vulavula ni hosi ku-mbe presidente, hi ntolovelo va kombisa xichavo, va xiximaxikhundlha lexi tlakukeke xa mufumi yoloye. Kutani i swa nko-

5. I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha a nga yingisi swikhongelo hi-nkwaswo?6. Hi xihi xilaveko xa nkoka xa leswaku Xikwembu xi yingisa swikho-ngelo swa hina, naswona hi nga xi fikelela njhani xilaveko xexo?7. (a) Ha yini hi fanele ku va ni xichavo loko hi vulavula na Yehovhaexikhongelweni? (b) Loko hi khongela Xikwembu, hi nga kombisa njha-ni leswaku ha titsongahata naswona hi khongela hi mbilu hinkwayo?


ka swinene leswaku hi titsongahata loko hi ya eka Yehovha!(Pisalema 138:6) Phela, i “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.”(Genesa 17:1) Loko hi khongela Xikwembu, ndlela leyi hi vula-vulaka na xona ha yona yi fanele yi kombisa leswaku ha xixixima xikhundlha xa xona. Ku titsongahata ko tano ku ta hi su-sumeta leswaku hi khongela hi mbilu hinkwayo, xikhongelo xahina xi nga hundzuki risimu ra chela.—Matewu 6:7, 8.

8 Xin’wana lexi lavekaka leswaku Xikwembu xi twa swikho-ngelo swa hina, i ku hanya hi ku pfumelelana ni leswi hi swikhongelelaka. Yehovha u langutele leswaku hi endla hinkwaswoleswi hi nga swi kotaka leswaku hi pfumelelana ni leswi hi swikhongelelaka. Hi xikombiso, loko hi khongela hi ku, “Hi nyikenamuntlha xinkwa xa hina xa siku leri,” hi fanele ku tirha himatimba lomu hi thoriweke kona. (Matewu 6:11; 2 Vatesaloni-ka 3:10) Loko hi khongela leswaku hi hlula ku tsana ko karhiloku hi nga na kona, hi fanele ku tshama hi pfule mahlo le-swaku hi ta papalata swiyimo leswi nga hi endlaka leswaku hiwela endzingweni. (Vakolosa 3:5) Handle ka swilaveko leswi, kuni swivutiso leswi khumbaka xikhongelo, leswi hi faneleke hikuma tinhlamulo ta swona.

KU HLAMULA SWIVUTISO SWIN’WANAMALUNGHANA NI XIKHONGELO

9 I mani loyi hi faneleke hi n’wi khongela? Yesu u dyondzisevalandzeri va yena leswaku va khongela eka “Tata wa hina lange matilweni.” (Matewu 6:9) Kutani, swikhongelo swa hina swifanele swi kongomisiwa eka Yehovha Xikwembu ntsena. Ha-mbiswiritano, Yehovha u lava leswaku hi xixima xikhundlha xaYesu Kreste, N’wana wa yena la tswariweke a ri swakwe. Hilahahi dyondzeke hakona eka Ndzima 5, Yesu u rhumeriwe emisave-ni leswaku a ta hi kutsula eka xidyoho ni rifu. (Yohane 3:16;Varhoma 5:12) U vekiwe ku va Muprista Lonkulu ni Muavanyi-si. (Yohane 5:22; Vaheveru 6:20) Hikwalaho, Matsalwa ma hi

8. Hi nga endla njhani leswaku hi hanya hi ku pfumelelana ni leswi hiswi khongelelaka?9. I mani loyi hi faneleke hi n’wi khongela naswona hi fanele hi kongo-misa swikhongelo swa hina eka yena hi vito ra mani?

Tshinela Eka Xikwembu Hi Xikhongelo 167

byela leswaku hi yisa swikhongelo swa hina eka Yehovha haYesu. Yena hi yexe u te: “Hi mina ndlela ni ntiyiso ni vutomi. Anga kona loyi a taka eka Tatana handle ko ta ha mina.” (Yohane14:6) Leswaku swikhongelo swa hina swi twiwa, hi fanele hi swikongomisa eka Yehovha ntsena hi vito ra N’wana wa yena.

10 Xana hi fanele hi yima kumbe hi tshama loko hi khongela?Doo! Yehovha a nga lavi leswaku mavoko kumbe miri wa hinawu va eka xiyimo xo karhi. Bibele ya pfumela leswaku hi ngakhongela hi ri eka swiyimo swo hambana-hambana. Swiyimoswa kona swi katsa ku tshama, ku korhamisa nhloko, ku nkhi-nsama ni ku yima. (1 Tikronika 17:16; Nehemiya 8:6; Daniyele6:10; Marka 11:25) Xa nkoka a hi ku yima kumbe ku tshamaloku nga ta voniwa hi vanhu van’wana, kambe i ku tiyimiselaloku humaka embilwini. Entiyisweni, loko hi ri karhi hi endlamintirho ya hina ya siku ni siku kumbe loko hi langutane ni xi-yimo xo karhi, hi nga khongela hi mbilu kun’wana ni kun’wanalaha hi nga kona. Yehovha wa swi yingisa swikhongelo swo tanohambiloko lava nga le kusuhi na hina va nga swi twi.—Nehemi-ya 2:1-6.

11 I yini leswi hi nga swi khongelelaka? Bibele yi ri: ‘Ku ngakhathariseki leswaku i yini lexi hi xi kombelaka hi ku ya hiku rhandza ka Yehovha, wa hi twa.’ (1 Yohane 5:14) Kutani hinga khongelela xin’wana ni xin’wana lexi fambisanaka ni kurhandza ka Yehovha. Xana Yehovha wa swi lava leswaku hi kho-ngelela swilo leswi hi vilerisaka? Ina! Ku khongela Yehovha hinga ku fanisa ni ku vulavula ni munghana wa hina lonkulu. Hinga ha vulavula hi ntshunxekile, hi ‘chulula timbilu ta hina’eka Xikwembu. (Pisalema 62:8) Swi fanerile leswaku hi kombe-la moya wo kwetsima, hikuva wu ta hi pfuna leswaku hi endlaleswinene. (Luka 11:13) Nakambe hi nga kombela nkongomisowo endla swiboho swa vutlhari ni matimba yo langutana ni swi-yimo swo tika. (Yakobo 1:5) Loko hi dyoha, hi fanele hi kombelaku rivaleriwa hi tshembe xitlhavelo xa Kreste. (Vaefesa 1:3, 7)

10. Ha yini swi nga bohi leswaku hi tshama, hi korhamisa nhloko ku-mbe hi yima hi ndlela yo karhi loko hi khongela?11. Hi swihi swilo swin’wana leswi munhu hi yexe a faneleke a swi kho-ngelela?


Kambe, hi nga khongeleli ntsena timhaka ta hina vini. Swikho-ngelo swa hina swi fanele swi katsa ni vanhu van’wana—swirhoswa mindyangu swin’we ni vagandzeri-kulorhi.—Mintirho 12:5;Vakolosa 4:12.

12 Eswikhongelweni swa hina hi fanele hi rhangisa swilo leswikhumbaka Yehovha Xikwembu. A swi kanakanisi leswaku hi fa-nele hi n’wi nkhensa hi mbilu hinkwayo hikwalaho ka vunenelebyi a hi kombaka byona. (1 Tikronika 29:10-13) Yesu u vule xi-khongelo xa xikombiso, lexi kumekaka eka Matewu 6:9-13, lexieka xona a hi dyondzisaka leswaku hi khongelela ku kwetsimisi-wa ka vito ra Xikwembu. Lexi landzelaka hi leswaku Mfumo waXikwembu wu ta, nileswaku ku rhandza ka xona ku endliwaemisaveni hilaha ku endlekaka hakona etilweni. Yesu u boxeswilo swa munhu hi yexe endzhaku ka loko a vule swilo leswiswa nkoka leswi khumbaka Yehovha. Na hina loko hi rhangisaswilo leswi nga swa nkoka eswikhongelweni swa hina, hi ko-mbisa leswaku a hi karhateki hi swilo leswi khumbaka hinantsena.

13 Xana swikhongelo swa hina swi fanele swi leha ku fikela kwi-hi? Bibele a yi vuli leswaku swi fanele swi leha ku fikela kwihiswikhongelo swa munhu loko a tikhongelela a ri yexe niloko akhongelela van’wana. Swi nga ha komisiwa ku fana niloko hikhongelela swakudya, kumbe swi leha ku fana niloko munhu atikhongelela a ri yexe, a chululela Yehovha leswi nga le xifuvenixa yena. (1 Samuwele 1:12, 15) Hambiswiritano, Yesu u swi sori-le swikhongelo swa van’wamunene, lava endlaka swikhongeloswo leha leswaku va voniwa hi van’wana. (Luka 20:46, 47) Yeho-vha a nga swi rhandzi swikhongelo swo tano. Xa nkoka i kukhongela swi huma embilwini. Hikwalaho, ku leha ka swikho-ngelo leswi amukelekaka ku ta ya hi swilaveko ni hi swiyimo.

14 Xana hi fanele hi khongela kangani? Bibele yi hi khutaza

12. Hi nga swi rhangisa njhani swilo leswi khumbaka Tata wa hina wale tilweni eswikhongelweni swa hina?13. Xana Bibele yi ri swikhongelo leswi amukelekaka swi fanele swi lehaku fikela kwihi?14. Xana Bibele yi vula yini loko yi hi khutaza ku ‘hambeta hi khonge-la,’ naswona ha yini sweswo swi khutaza?


leswaku hi ‘hambeta hi khongela,’ hi “phikelela exikhonge-lweni” ni ku ‘khongela minkarhi hinkwayo.’ (Matewu 26:41;Varhoma 12:12; 1 Vatesalonika 5:17) I ntiyiso leswaku maritolawa a ma vuli leswaku hi fanele hi tshama hi ri eku khongele-ni siku hinkwaro. Kahle-kahle, Bibele yi hi khutaza leswakuhi khongela nkarhi na nkarhi, hi ya emahlweni hi nkhensaYehovha hikwalaho ka vunene bya yena naswona hi lava nko-ngomiso, nchavelelo ni matimba ya yena. Xana a swi tiyisinhlana ku tiva leswaku Yehovha a nga hi pimeli leswaku hi vu-lavula na yena nkarhi wo tanihi kwihi loko hi khongela? Lokohi ri tlangela hakunene lunghelo ra xikhongelo, hi ta kuma ti-ndlela to tala to khongela Tata wa hina wa le tilweni.

15 Ha yini hi fanele ku vula hi ku “Amen” loko hi gimeta xikho-ngelo? Rito leri nge “amen” ri vula leswaku “hakunene” kumbe“a swi ve tano.” Swikombiso swa Matsalwa swi kombisa leswa-ku swi fanerile ku vula hi ku “Amen” loko hi heta ku khongela,hambiloko u tikhongelela kumbe u khongelela van’wana. (1 Ti-kronika 16:36; Pisalema 41:13) Hi ku vula hi ku “Amen” loko hiheta ku khongela, hi tiyisekisa leswaku leswi hi swi vuleke swihuma embilwini. Loko hi ku “Amen”—hi mbilu kumbe hi vulaswi twala—loko munhu un’wana a heta ku hi khongelela hi vahi kombisa leswaku hi pfumelelana ni leswi a swi vuleke.—1 Va-korinto 14:16.

NDLELA LEYI XIKWEMBU XI HLAMULAKASWIKHONGELO SWA HINA HA YONA

16 Xana hakunene Yehovha wa swi hlamula swikhongelo?Ina, wa swi hlamula! Hi ni xivangelo lexi tiyeke xo tshemba le-swaku “Mutwi wa xikhongelo” u hlamula swikhongelo leswihumaka embilwini, leswi endliwaka hi vanhu va timiliyoni. (Pi-salema 65:2) Yehovha a nga hlamula swikhongelo swa hina hitindlela to tala.

15. Ha yini hi fanele ku vula hi ku “Amen” loko hi gimeta xikhongelokumbe loko un’wana a heta ku hi khongelela?

16. Hi wihi ntshembo lowu hi nga vaka na wona emhakeni ya xikho-ngelo?


17 Yehovha u tirhisa tintsumi ta yena ni malandza ya yenaya laha misaveni ku hlamula swikhongelo. (Vaheveru 1:13, 14)Ku ni mintokoto yo tala ya vanhu lava khongeleke Xikwembuleswaku xi va pfuna va twisisa Bibele ivi endzhakunyana ka xi-khongelo xexo va endzeriwa hi nandza wa Yehovha. Mintokotoyo tano i vumbhoni bya leswaku tintsumi ti kongomisa ntirhowo chumayela hi Mfumo. (Nhlavutelo 14:6) Yehovha a nga hla-mula swikhongelo swa hina loko hi ri evuswetini, hi ku rhumela

17. Ha yini ku vuriwa leswaku Xikwembu xi tirhisa tintsumi ta xona nimalandza ya xona ya laha misaveni leswaku xi hlamula swikhongelo swahina?

Xikhongelo xa wenaxi nga twiwa nkarhiwun’wana ni wun’wana


Mukreste-kulorhi leswakua hi pfuna hi nchumuwo karhi lowu hi wu pfu-malaka.—Swivuriso 12:25;Yakobo 2:16.

18 Nakambe YehovhaXikwembu u hlamula swi-khongelo swa malandza yayena, hi ku tirhisa moyawa yena wo kwetsima niRito ra yena, ku nga Bibele.A nga hlamula swikhongelo swa hina swo kombela ku pfuniwaku tiyisela miringo hi ku hi kongomisa ni ku hi nyika matimba,hi moya wa yena wo kwetsima. (2 Vakorinto 4:7) Hakanyi-ngi nkongomiso wa swikhongelo swa hina wu huma eBibeleni,laha Yehovha a hi nyikaka kona mpfuno wo endla swiboho swavutlhari. Loko hi ri karhi hi endla dyondzo ya hina vini ya Bi-bele niloko hi hlaya tibuku ta Vukreste to kota buku leyi, hinga kuma matsalwa lama nga hi pfunaka. Hi nga ha twa tinhlata matsalwa eminhlanganweni ya Vukreste, leti hi faneleke hianakanya hi tona kumbe leti ti vuriwaka hi nkulu wo karhi eva-ndlheni loyi a lavaka ku hi pfuna.—Vagalatiya 6:1.

19 Loko swi vonaka onge Yehovha wa hlwela ku hlamu-la swikhongelo swa hina, sweswo a swi vuli swona leswakuu tsandzeka ku swi hlamula. Hi fanele hi tsundzuka leswakuYehovha u hlamula swikhongelo hi ku ya hi ku rhandza kayena naswona hi nkarhi wa yena. U tiva leswi hi swi pfumalakanaswona u tiva ni ndlela leyinene yo hi khathalela ku tlu-la leswi hi titivisaka xiswona. Hakanyingi u hi nyika nkarhi wa

18. Xana Yehovha u wu tirhisa njhani moya wakwe wo kwetsima ni Ritora yena leswaku a hlamula swikhongelo swa malandza ya yena?19. I yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka loko swikhongelo swa hinaswi vonaka onge a swi hlamuriwi?

Yehovha a nga hlamula swikhongeloswa hina hi ku endla leswakuMukreste-kulorhi a navela ku hipfuna loko hi pfumala swo karhi

leswaku hi ‘hambeta hi kombela, hi lava ni kuhambeta hi gongondza.’ (Luka 11:5-10) Lokohi khongela hi ku phikelela, hi kombisa Xi-kwembu leswaku swilo sweswo hi swi lava himbilu hinkwayo naswona ripfumelo ra hinari tiyile. Ku tlula kwalaho, Yehovha a nga hla-mula swikhongelo swa hina hi ndlela leyi hinga yi xiyiki. Hi xikombiso, a nga hlamula xi-khongelo xa hina lexi khumbaka ndzingo wokarhi, hi ku nga wu susi kambe a hi nyika ma-timba yo wu tiyiselela.—Vafilipiya 4:13.

20 Hi nkhensa swonghasi leswi Muvumbi wavuako lebyi a nga le kusuhi ni hinkwavo lavan’wi vitanaka hi ndlela leyi faneleke, hi xikho-ngelo! (Pisalema 145:18) Onge hi nga ri tirhisahilaha ku heleleke lunghelo leri ra risima ra

xikhongelo. Loko hi endla tano, hi ta va ni ntshembo lowu tsaki-saka wo tshinela ekusuhi na Yehovha, Mutwi wa xikhongelo.

20. Ha yini hi fanele ku ri tirhisa hilaha ku heleleke lunghelo ra risimara xikhongelo leri hi nga na rona?


ˇ Ku khongela Yehovha minkarhi hinkwayo swi hipfuna leswaku hi tshinela eka yena.—Yakobo 4:8.

ˇ Leswaku Xikwembu xi twa swikhongelo swa hina,hi fanele hi va ni ripfumelo, hi titsongahatanaswona hi khongela hi mbilu hinkwayo.—Marka 11:24.

ˇ Hi fanele hi yisa swikhongelo swa hina eka Yeho-vha hi N’wana wa yena.—Matewu 6:9; Yohane 14:6.

ˇ Yehovha, “Mutwi wa xikhongelo,” u hlamula swi-khongelo hi ku tirhisa tintsumi, malandza ya yenaya laha misaveni, moya wa yena wo kwetsima niRito ra yena.—Pisalema 65:2.

173

“WASWIVO! Nhlengeleto wa mati hi lowu; i yini lexi ndzi sive-laka ku khuvuriwa?” Xivutiso lexi xi tlakusiwe hi ndhuna yale hubyeni ya le Etiyopiya eka lembe-xidzana ro sungula. Mu-kreste la vuriwaka Filipi u yi dyondzise leswaku Yesu i Mesiya

1. Ha yini ndhuna ya le hubyeni ya leEtiyopiya yi kombele ku khuvuriwa?

NDZIMA YA VUKHUME-NHUNGU

Nkhuvulo Ni VuxakaBya Wena Ni Xikwembu

Munhu u fanele a khuvuriwa njhanileswaku a va Mukreste?

Hi wahi magoza lawa u faneleke u ma tekaleswaku u fanelekela ku khuvuriwa?

Munhu u tinyiketela njhani eka Xikwembu?

Hi xihi xivangelo xa nkoka xa leswakumunhu a khuvuriwa?

la tshembisiweke. Wanuna loyi wa Muetiyopiya u teke gozahikuva leswi a swi dyondzeke eMatsalweni swi n’wi khumbembilu. U swi veke erivaleni leswaku u lava ku khuvuriwa!—Mi-ntirho 8:26-36.

2 Loko ku ri leswaku tindzima leti hundzeke ta buku leyi u tidyondze hi vukheta ni Mbhoni ya Yehovha, swi nga endleka le-swaku na wena u tivutisa leswaku, ‘I yini lexi ndzi sivelaka kukhuvuriwa?’ Se u dyondze hi ta xitshembiso xa Bibele xa vuto-mi lebyi nga heriki eParadeyisini. (Luka 23:43; Nhlavutelo 21:3, 4) Nakambe u dyondze hi xiyimo xa xiviri xa vafi ni hi ntshe-mbo wa ku pfuxiwa ka vona. (Eklesiasta 9:5; Yohane 5:28, 29)Swi nga endleka leswaku se u sungule ku hlanganyela ni Ti-mbhoni ta Yehovha eminhlanganweni ya vandlha, naswona utivonele hi ya wena ndlela leyi vugandzeri bya tona byi nga byantiyiso ha yona. (Yohane 13:35) Xa nkoka swinene, u fanele se usungule ku aka vuxaka na Yehovha Xikwembu.

3 U nga swi kombisa njhani leswaku u lava ku tirhela Xikwe-mbu? Yesu u byele valandzeri va yena a ku: “Fambani mi yaendla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa, mi vakhuvula.” (Matewu 28:19) Yesu hi yexe u ve xikombiso hi kukhuvuriwa ematini. A nga phuphuteriwanga hi mati naswona anga cheriwanga mati enhlokweni. (Matewu 3:16) Rito leri nge“khuvula” ri huma eka rito ra Xigriki leri vulaka ku “peta.” Hi-kwalaho, loko Mukreste a khuvuriwa, u fanele a petiwa kumbea nyuperisiwa ematini.

4 Hinkwavo lava lavaka ku va ni vuxaka na Yehovha Xikwe-mbu va fanele va khuvuriwa ematini. Ku khuvuriwa u voniwahi mani na mani swi kombisa leswaku u navela ku tirhela Xi-kwembu. Swi kombisa leswaku u tsakela ku endla ku rhandza kaYehovha. (Pisalema 40:7, 8) Hambiswiritano, ku ni magoza yokarhi lawa u faneleke u ma teka leswaku u fanelekela ku khuvu-riwa.

2. Ha yini u fanele u anakanyisisa hi mhaka ya ku khuvuriwa?3. (a) Yesu u va lerise yini valandzeri va yena? (b) Nkhuvulo wa matiwu endlisiwa ku yini?4. Xana ku khuvuriwa ematini swi kombisa yini?

Nkhuvulo Ni Vuxaka Bya Wena Ni Xikwembu 175

KU LAVEKA VUTIVI NI RIPFUMELO5 Ana se u sungurile ku teka goza ro sungula. Njhani? Hi ku

nghenisa vutivi bya Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste, kumbe-xana hi ku dyondzeriwa Bibele nkarhi na nkarhi. (Yohane 17:3)Kambe a swi heleli eku dyondzeni ntsena. Vakreste va fanele va“tala vutivi lebyi kongomeke bya ku rhandza ka [Xikwembu].”(Vakolosa 1:9) Lexi pfunaka swinene emhakeni leyi i ku va konaminkarhi hinkwayo eminhlanganweni ya vandlha ya Timbhonita Yehovha. I swa nkoka ku va kona eminhlanganweni yoleyo.(Vaheveru 10:24, 25) Ku va kona minkarhi hinkwayo eminhla-nganweni swi ta ku pfuna leswaku u engetela vutivi bya wena hiXikwembu.

6 A swi kali swi lava leswaku u tiva Bibele hinkwayo leswaku ufanelekela ku khuvuriwa. Ndhuna ya le hubyeni ya le Etiyopiyaa yi ri ni vutivi byo karhi, kambe a yi lava ku pfuniwa leswaku yitwisisa swiyenge swo karhi swa Matsalwa. (Mintirho 8:30, 31)Swi tano ni le ka wena, ka ha ri ni swo tala leswi u faneleke u swidyondza. Entiyisweni, u ta tshama u ri karhi u dyondza swo ka-rhi hi Xikwembu. (Eklesiasta 3:11) Hambiswiritano, loko u ngasi khuvuriwa, u fanele ku dyondza u tlhela u amukela tidyondzota masungulo ta Bibele. (Vaheveru 5:12) Tidyondzo toleto ti ka-tsa ntiyiso hi xiyimo xa vafi ni nkoka wa vito ra Xikwembu niMfumo wa xona.

7 Kambe, a swi ringananga ku va ni vutivi ntsena, hikuva “ha-ndle ka ripfumelo a swi koteki ku xi tsakisa kahle [Xikwembu].”(Vaheveru 11:6) Bibele yi hi byela leswaku loko vanhu van’wanaemutini wa khale wa Korinto, va twa rungula leri a ri chumaye-riwa hi Vakreste, va ‘khorwile kutani va khuvuriwa.’ (Mintirho18:8) Hilaha ku fanaka, dyondzo ya Bibele yi fanele yi endla le-swaku u va ni ripfumelo leri sekeriweke eRitweni ra Xikwembuleri huhuteriweke. Dyondzo ya Bibele yi fanele yi ku pfuna le-swaku u va ni ripfumelo eka switshembiso swa Xikwembu ni le

5. (a) Hi rihi goza ro sungula leswaku u fanelekela ku khuvuriwa?(b) Ha yini minhlangano ya Vukreste yi ri ya nkoka?6. U fanele u va ni vutivi bya tanihi kwihi bya Bibele leswaku u kota kukhuvuriwa?7. Xana ku dyondza Bibele ku fanele ku va ni vuyelo byihi eka wena?


ka matimba lama ponisaka ya xitlhavelo xa Yesu.—Yoxuwa 23:14; Mintirho 4:12; 2 Timotiya 3:16, 17.

KU BYELA VAN’WANA NTIYISO WA BIBELE8 Loko ripfumelo ra wena ri ya ri kula embilwini ya wena, swi

ta ku tikela ku miyela u nga swi byeli van’wana leswi u swidyondzeke. (Yeremiya 20:9) U ta boheka ku byela van’wana hiXikwembu ni hi swikongomelo swa xona.—2 Vakorinto 4:13.

9 U nga sungula ku byela van’wana leswi u swi dyondzekeeBibeleni hi ku vulavula ni maxaka, vanghana, vaakelani ni va-tirhi-kuloni hi vutlhari. Hi ku famba ka nkarhi u ta navela kuchumayela ku fana ni Timbhoni ta Yehovha. Loko se u navelaku endla tano, byela Mbhoni leyi dyondzaka na wena Bibele.Loko swi vonaka onge wa faneleka ku chumayela ni vandlha, kuta endliwa malunghiselelo ya leswaku wena ni loyi a ku dyo-ndzisaka Bibele, mi hlangana ni vakulu vambirhi va vandlha.

10 Leswi swi ta ku pfuna leswaku u tolovelana ni vakulu va-n’wana lava nga Vakreste, lava risaka ntlhambi wa Xikwembu.(Mintirho 20:28; 1 Petro 5:2, 3) Loko vakulu volavo va vonaleswaku wa swi twisisa ni ku swi pfumela leswi Bibele yi swi dyo-ndzisaka, naswona u hanya hi ku pfumelelana ni misinya yamilawu ya Xikwembu, nileswaku hakunene u lava ku va Mbho-ni ya Yehovha, va ta ku byela leswaku wa faneleka ku humansimu swin’we ni vandlha tanihi muhuweleri la nga khuvuri-wangiki wa mahungu lamanene.

11 Vakulu lava ku kambelaka va nga ha xiya leswaku ku ni swi-lo leswi wa ha faneleke u swi lunghisa emahanyelweni ya wenaleswaku u ta fanelekela ku huma nsimu swin’we ni vandlha. Kunga ha va ku ri ku tshika mikhuva leyi a wu yi endla exihundle-ni. Hikwalaho, leswaku u faneleka ku va muhuweleri la nga

8. I yini lexi nga ta ku susumeta leswaku u byela van’wana leswi u swidyondzeke?9, 10. (a) I vamani lava u nga va byelaka leswi u swi dyondzeke eBibe-leni? (b) Xana u fanele u endla yini loko u lava ku huma nsimu swin’weni Timbhoni ta Yehovha?11. Hi swihi swilo leswi van’wana va faneleke va swi fularhela va nga sifanelekela ku huma nsimu swin’we ni vandlha?


khuvuriwangiki, u fanele ku va se u tshike ku endla swidyoholeswikulu, swo kota ku tikhoma ko biha hi tlhelo ra rimbewu,vudakwa ni ku tirhisa swidzidzirisi.—1 Vakorinto 6:9, 10; Vagala-tiya 5:19-21.

KU HUNDZUKA NI KU HUNDZULUKA12 Ku ni magoza man’wana lawa u faneleke u ma teka u

nga si fanelekela ku khuvuriwa. Muapostola Petro u te: “Hu-ndzukani mi hundzuluka leswaku ku hlanguriwa swidyoho swan’wina.” (Mintirho 3:19) Ku hundzuka swi vula ku tisola hi-kwalaho ka nchumu wo karhi lowu u wu endleke. Swi fanerileleswaku munhu a hundzuka loko a tshame a hanya hi ndlela yobiha, kambe i swa nkoka ku hundzuka hambiloko munhu a ha-nye hi ndlela leyi a yi vonaka yi ri yinene. Ha yini? Hikuvahinkwerhu hi vadyohi kutani hi lava leswaku Xikwembu xi hirivalela. (Varhoma 3:23; 5:12) Loko u nga si sungula ku dyondzaBibele, a wu nga swi tivi leswaku ku rhandza ka Xikwembu iyini. Kutani a swi nga ta koteka leswaku u endla ku rhandza kaxona hilaha ku heleleke! Hi yona mhaka leyi swi nga swa nko-ka leswaku u hundzuka.

13 Ku hundzuka ku fanele ku landzeriwa hi ku “hundzuluka.”U fanele u endla swin’wana endzhaku ka loko u tisorile. U fane-le u fularhela mahanyelo ya wena ya khale kutani u tiyimiselahi mbilu hinkwayo ku hambeta u endla leswinene. Ku hundzu-ka ni ku hundzuluka i magoza lawa u faneleke u ma teka u ngasi khuvuriwa.

KU TINYIKETELA14 Ku ni goza rin’wana ra nkoka leri u faneleke u ri teka u nga

si khuvuriwa. U fanele u tinyiketela eka Yehovha Xikwembu.15 Loko u tinyiketela hi xikhongelo eka Yehovha Xikwembu hi

mbilu hinkwayo, u tshembisa leswaku u ta tirhela yena ntse-

12. Ha yini ku hundzuka ku ri mhaka ya nkoka?13. Swi vula yini ku hundzuluka?14. Hi rihi goza ra nkoka leri u faneleke u ri teka u nga si khuvuriwa?15, 16. Swi vula yini ku tinyiketela eka Xikwembu, naswona i yini lexisusumetelaka munhu leswaku a endla tano?


na hilaha ku nga heriki. (Deteronoma 6:15) Kambe, ha yinimunhu a fanele a navela ku tirhela Xikwembu? A hi endle xiko-mbiso hi jaha leri gangisaka ntombhi. Loko ri tshama ri ri karhiri yi vona ni ku vona mahanyelo ya yona lamanene, ri ya ri yirhandza hi mbilu hinkwayo. Hi ku famba ka nkarhi ri ta kombe-la ku cata na yona. I ntiyiso leswaku loko ri cata na yona, ri tabyarha vutihlamuleri lebyi engetelekeke. Kambe rirhandzu ri taendla leswaku jaha leri swi ri olovela ku teka goza rero ra nkoka.

16 Loko u sungula ku tiva ni ku rhandza Yehovha, u susumete-leka ku n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo, ni ku gandzela yenantsena. Un’wana ni un’wana la lavaka ku landzela N’wana waXikwembu, Yesu Kreste, u fanele a ‘titshika.’ (Marka 8:34) Hititshika hi ku tiyiseka leswaku ku navela ka hina ni tipakanita hina a swi hi siveli ku yingisa Xikwembu hi mbilu hinkwa-yo. Leswi vulaka leswaku u fanele u rhanga hi ku tiyimisela kuendla ku rhandza ka Yehovha Xikwembu evuton’wini bya wenau nga si khuvuriwa.—1 Petro 4:2.

KU HLULA KU CHAVA LESWAKU U TA TSANDZEKA17 Van’wana va chava ku teka goza ro tinyiketela eka Yehovha

hileswi va vonaka onge i ku teka goza lerikulu. Va chava leswa-ku va ta va ni vutihlamuleri lebyikulu eka Xikwembu loko seva ri Vakreste lava tinyiketeleke. Hikwalaho ko chava leswaku vanga ha endla swidyoho ivi va khomisa Yehovha tingana, vavona swi antswa leswaku va tshama va nga tinyiketelanga ekayena.

18 Loko u ri karhi u dyondza ku rhandza Yehovha, u ta susu-meteleka ku tinyiketela eka yena ni ku endla hinkwaswo leswiu nga swi kotaka leswaku u tshama u tinyiketerile. (Eklesiasta5:4) Swi le rivaleni leswaku loko se u tinyiketerile, u ta lava ku“famba hi mukhuva lowu fanelaka eka Yehovha leswaku [u]n’wi tsakisa hi ku helela.” (Vakolosa 1:10) A swi nge ku tikelinikatsongo ku endla ku rhandza ka Xikwembu hikuva wa xi rha-ndza. A swi kanakanisi leswaku u ta pfumelelana ni muapostola

17. Ha yini van’wana va chava ku tinyiketela eka Xikwembu?18. I yini lexi nga ku susumetaka leswaku u tinyiketela eka Yehovha?


Yohane, la tsaleke a ku: “Kurhandza Xikwembu, hi kona kuhlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swa xona aswi tiki.”—1 Yohane 5:3.

19 A swi kali swi lava leswaku u va la hetisekeke leswaku u tatinyiketela eka Xikwembu. Yehovha u tiva ku tsana ka wena na-swona a nge pfuki a langutele leswaku u endla leswi u nga kotikiku swi endla. (Pisalema 103:14) Wa swi lava leswaku u tinyikete-la eka yena kutani u ta ku pfuna a tlhela a ku seketela. (Esaya 41:10) Tiyiseka leswaku loko u tshembe Yehovha hi mbilu ya wenahinkwayo, u ta “lulamisa tindlela ta wena.”—Swivuriso 3:5, 6.

19. Ha yini u nga fanelanga u chava ku tinyiketela eka Xikwembu?

Goza ra nkoka leswaku munhua fanelekela ku khuvuriwa i ku

nghenisa vutivi bya Rito raXikwembu embilwini

Ripfumelo ri fanele ri kususumeta leswaku u byela

van’wana leswi u swipfumelaka

KU KOMBISA KU TINYIKETELA KAWENA HI KU KHUVURIWA

20 Swilo leswi ha ha ku bulaka ha swona, loko wo swi dyelamarhambu ya nhloko, swi ta ku pfuna leswaku u tinyiketela ekaYehovha hi xikhongelo. Un’wana ni un’wana la rhandzaka Xi-kwembu hi mbilu hinkwayo, u fanele a tlhela a “vula erivalenihi nomu wa yena leswaku a ponisiwa.” (Varhoma 10:10) Xana unga swi endlisa ku yini sweswo?

20. Ha yini ku tinyiketela eka Yehovha ku nga fanelanga ku va mhakaya le xihundleni ntsena?

Xana se u tinyiketerileeka Xikwembu hi

xikhongelo?Ku khuvuriwa swi vula

ku fa emahanyelweni yahina ya khale kutani hipfuxeriwa ku endla kurhandza ka Xikwembu


21 Byela muhlanganisi wa huvo ya vakulu evandlheni ra kan’wina leswaku u lava ku khuvuriwa. U ta hlela leswaku vakuluvan’wana va ku vutisa swivutiso leswi katsaka tidyondzo ta ma-sungulo ta Bibele. Loko vakulu volavo va swi vona leswaku wafaneleka, va ta ku byela leswaku u lunghekela ku khuvuriwaenhlengeletanweni leyi landzelaka.� Hi ntolovelo ku va ni nku-lumo etinhlengeletanweni to tano, leyi hlamuselaka leswi kukhuvuriwa swi vulaka swona. Endzhaku ka sweswo, xivulavurixi ta rhamba hinkwavo lava yaka eku khuvuriweni leswaku vahlamula swivutiso swimbirhi swo olova, leswi kombisaka leswa-ku va ri “vula erivaleni” ripfumelo ra vona.

22 Nkhuvulo hi wona wu swi vekaka erivaleni leswaku mu-nhu u tinyiketerile eka Xikwembu naswona se i Mbhoni yaYehovha. Lava yaka eku khuvuriweni va nyuperisiwa ematini le-swaku va kombisa mani na mani leswaku va tinyiketerile ekaYehovha.

LESWI KU KHUVURIWAKA WENA KU VULAKA SWONA

23 Yesu u vule leswaku vadyondzisiwa va yena va ta khuvuri-wa “hi vito ra Tatana ni ra N’wana ni ra moya lowo kwetsima.”(Matewu 28:19) Leswi vulaka leswaku munhu la khuvuriwakau tiva xikhundlha xa Yehovha Xikwembu ni xa Yesu Kreste. (Pi-salema 83:18; Matewu 28:18) Nakambe wa swi tiva leswaku iyini moya wo kwetsima kumbe matimba lama tirhaka ya Xi-kwembu nileswaku swi tirha yini.—Vagalatiya 5:22, 23; 2 Petro1:21.

24 Hambiswiritano, ku khuvuriwa a hi ku petiwa ntsenaematini. Ku yimela nchumu wo karhi wa nkoka swinene. Ku

� Lunghiselelo ra nkhuvulo ri tshama ri ri kona etinhlengeletanweni nile mintsombanweni leyi Timbhoni ta Yehovha ti vaka na yona lembe nilembe.

21, 22. U nga ri kombisa njhani ripfumelo ra wena “erivaleni”?23. Xana swi vula yini ku khuvuriwa “hi vito ra Tatana ni ra N’wana nira moya lowo kwetsima”?24, 25. (a) Xana ku khuvuriwa swi fanekisela yini? (b) Hi swihi swivu-tiso leswi faneleke swi hlamuriwa?


nyuperisiwa ematini swi fanekisela ku fa emahanyelweni yawena ya khale. Ku humesiwa ematini swi kombisa leswaku seu hanyela ku endla ku rhandza ka Xikwembu. Nakambe, tsu-ndzuka leswaku u tinyiketele eka Yehovha Xikwembu hi kukongoma, ku nga ri eka ntirho wo karhi kumbe ndlela yo karhi,vanhu vo karhi kumbe nhlengeletano yo karhi. Ku tinyiketelani ku khuvuriwa ka wena i masungulo ya vuxaka lebyikulu niXikwembu—ku nga vuxaka bya xiviri eka wena na xona.—Pisa-lema 25:14.

25 Loko u khuvuriwa a swi vuli leswaku u ta ponisiwa.Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Hambetani mi tirhela ku po-nisiwa ka n’wina hi ku chava ni ku rhurhumela.” (Vafilipiya 2:12) Ku khuvuriwa ko va masungulo ntsena. Hikwalaho, xivuti-so hi leswaku, U nga endlisa ku yini leswaku u tshama u ri karhiu rhandza Xikwembu? Ndzima ya hina yo hetelela yi ta hlamu-la xivutiso lexi.


ˇ Nkhuvulo wa Vakreste wu vula ku nyuperi-siwa hi ku helela ematini, ku nga ri kuphuphuteriwa hi mati.—Matewu 3:16.

ˇ Goza ro sungula loko munhu a lava ku khu-vuriwa i ku nghenisa vutivi ni ku kombisaripfumelo ivi ku landzela ku hundzuka, kuhundzuluka ni ku tinyiketela eka Xikwembu.—Yohane 17:3; Mintirho 3:19; 18:8.

ˇ Leswaku u tinyiketela eka Yehovha, u faneleku titshika hilaha vanhu a va endla hakonaloko va lava ku landzela Yesu.—Marka 8:34.

ˇ Ku khuvuriwa swi kombisa leswaku munhuu file emahanyelweni ya yena ya khale ivi apfuxeriwa ku endla ku rhandza ka Xikwe-mbu.—1 Petro 4:2.


A HI nge u le ku fambeni epatwini naswonaku ni xidzedze lexikulu. Xibakabaka xi ya xi kudzwii! Ku ba rihati, tilo ra dzindza kutani mpfulayi ku vuyavuyani! U ringeta ku hatlisela ku yakuma vutumbelo. Ivi loko u ku wa languta, uvona ndhawu yo tumbela eka yona hala tlhelo kapatu. Yi tiyile, mpfula a yi ngheni naswona yi vo-naka yi ri kahle. A swi kanakanisi leswaku u tovhela u tilongela eka yona!

2 Hi hanya eminkarhini ya mangava. Swiyimoswa misava swi ya swi nyanya ku biha. Kambe kuni ndhawu leyi sirhelelekeke, leyi hi nga baleke-laka eka yona ivi hi tshama hi sirhelelekile. Hiyihi ndhawu ya kona? Twana leswi Bibele yi swidyondzisaka: “Ndzi ta vula eka Yehovha ndzi ku:‘U vutumbelo bya mina ni khokholo ra mina, Xi-kwembu xanga, lexi ndzi nga ta tshembela ekaxona.’”—Pisalema 91:2.

3 Ehleketa hi mhaka leyi! Yehovha, Muvumbini Hosi ya vuako hinkwabyo i khokholo ra hina

1, 2. Hi kwihi laha hi nga kumaka vutumbelo lebyisirhelelekeke namuntlha?3. Hi nga endla njhani leswaku Yehovha a va khokho-lo ra hina?

NDZIMA YA VUKHUME-KAYE

Tshama U Ri KarhiU Rhandza Xikwembu

Xana swi vula yini ku rhandza Xikwembu?

Hi nga tshama hi ri karhi hi rhandzaXikwembu hi ndlela yihi?

Yehovha u ta va nyika yini lava tshamaka va rikarhi va n’wi rhandza?

Xana Yehovha uta va khokholo

ra wenaeminkarhini leyi

ya mangava?

leri tiyeke. A nga hi hlayisa hikuva u ni matimba yo hlula xin’wa-na ni xin’wana lexi nga hi hlaselaka. Hambiloko ho twisiwa kuvava, Yehovha u ta swi kota ku herisa ku vava koloko. Xana hi ngaendla njhani leswaku Yehovha a va khokholo ra hina? Hi fanele hin’wi tshemba. Ku tlula kwalaho, Rito ra Xikwembu ri hi khongo-tela ri ku: “Tihlayiseni erirhandzwini ra Xikwembu.” (Yudha 21)Ina hi fanele hi tihlayisa erirhandzwini ra Xikwembu, hi tshama hiri karhi hi rhandza Tata wa hina wa le tilweni. Hi ndlela yoleyo, hinga tiyiseka leswaku i khokholo ra hina. Kambe hi nga byi akanjhani vuxaka byo tano?

VONA RIRHANDZU RA XIKWEMBU U RI AMUKELA4 Leswaku hi tshama hi ri karhi hi rhandza Xikwembu, hi fanele

hi twisisa ndlela leyi xi kombiseke ha yona leswaku xa hi rhandza.Anakanya hi tin’wana ta tidyondzo ta Bibele leti u ti dyondzekeebukwini leyi. Leswi Yehovha a nga Muvumbi, u hi nyike misavaleswaku yi va kaya ra hina leri tsakisaka. U endle leswaku yi va nindzalo ya swakudya ni mati, rifuwo ra ntumbuluko, swiharhi le-swi tsakisaka, naswona kun’wana ni kun’wana laha hi langutakakona hi vona swilo swo xonga ntsena leswi a swi vumbeke. LeswiXikwembu xi nga Mutsari wa Bibele, xi hlavutele vito ra xona nitimfanelo ta xona eka hina. Tlhandlakambirhi, Rito ra xona ripaluxa leswaku xi rhumele Yesu emisaveni, N’wana wa xona latswariweke a ri swakwe, leswaku a ta hi fela. (Yohane 3:16) Kutaninyiko yoleyo yi vula yini eka hina? Yi endla leswaku hi va ni ntshe-mbo wa leswaku vumundzuku bya hina byi ta va lebyi tsakisaka.

5 Ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka wu titshege ni hinchumu wun’wana lowu Xikwembu xi wu endleke. Yehovha u si-meke hulumendhe ya le tilweni, ku nga Mfumo wa Mesiya. Kunga ri khale, wu ta herisa ku xaniseka hinkwako kutani wu endlamisava yi va paradeyisi. Anakanya hi mhaka leyi! Hi nga hanya ekayona hi ku rhula ni hi ntsako hilaha ku nga heriki. (Pisalema 37:29) Loko ha ha rindze nkarhi wolowo, Xikwembu xi hi nyikankongomiso wa ndlela leyi ha yona hi nga hanyaka vutomi byoantswa swinene namuntlha. Xi tlhele xi hi nyika nyiko ya xikho-ngelo, ku nga ndlela yo vulavurisana na xona nkarhi wun’wanani wun’wana hi nga kavanyetiwi hi nchumu. Leti ko va tindlela

4, 5. Hi tihi tindlela tin’wana leti Yehovha a kombiseke ha tona leswa-ku wa hi rhandza?

Tshama U Ri Karhi U Rhandza Xikwembu 185

tin’wana leti Yehovha a kombisakaha tona leswaku wa va rhandza va-nhu hinkwavo ku katsa na wena.

6 Xivutiso xa nkoka lexi u fanele-ke u xi dyela marhambu ya nhlokohi lexi: Leswi Yehovha a ndzi rha-ndzaka, ndzi ta angurisa ku yini?

Vo tala va ta ku: “Na mina ndzi fanelendzi n’wi rhandza.” Xana na wena u vula tano? Yesu u vule le-swaku xileriso lexikulu eka hinkwaswo hi lexi nge: “U fanele urhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayoni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wenahinkwayo.” (Matewu 22:37) Hakunene u ni swivangelo swo talaswo rhandza Yehovha Xikwembu. Kambe, xana ku rhandza Yeho-vha hi mbilu hinkwayo, moya-xiviri hinkwawo ni mianakanyohinkwayo, swi vula ntsena ku titwa u n’wi rhandza?

7 Hilaha Bibele yi swi kombiseke hakona, ku rhandza Xikwembua hi mhaka ya ku titwa u n’wi rhandza ntsena. Entiyisweni, hambi-leswi swi nga swa nkoka ku titwa leswaku u rhandza Yehovha,ndlela yoleyo u titwaka ha yona ko va masungulo ntsena ya rirha-ndzu ra xiviri. U nge wu byali murhi wa maapula u nga ri nambewu ya kona. Hambiswiritano, loko u navele apula, xana u ngatsaka loko munhu o ku nyika mbewu ya kona ntsena? Nikatso-ngo! Hilaha ku fanaka, ku titwa u rhandza Yehovha Xikwembu kova masungulo ntsena. Bibele yi ri: “Hikuva ku rhandza Xikwembu,hi kona ku hlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swaxona a swi tiki.” (1 Yohane 5:3) Leswaku hakunene ha xi rhandzaXikwembu, rirhandzu rolero ri fanele ri veka mihandzu leyinene.Ri fanele ri vonaka hi swiendlo.—Matewu 7:16-20.

8 Loko hi yingisa swileriso swa Xikwembu hi tlhela hi hanya himisinya ya milawu ya xona, hi va hi kombisa leswaku ha xi rha-ndza. Sweswo a swi tiki. Ku ri na sweswo, milawu ya Yehovha yiendleriwe ku hi pfuna leswaku hi tiphina hi vutomi, hi titwa hi

6. U fanele u endla yini ku kombisa leswaku u nkhensa rirhandzu leri Ye-hovha a ku kombiseke rona?7. Xana ku ni swin’wana leswi lavekaka emhakeni ya ku rhandza Xikwe-mbu handle ko titwa u xi rhandza ntsena? Hlamusela.8, 9. Hi nga kombisa njhani leswaku hi tlangela rirhandzu ni vunene le-byi Xikwembu xi hi endleleke byona?

Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene?

enerisekile, ku nga ri ku hi tikisela. (Esaya 48:17, 18) Loko hi hanyahi ku pfumelelana ni nkongomiso wa Yehovha, hi kombisa Tatawa hina wa le tilweni leswaku hakunene ha swi tlangela hinkwa-swo leswi a hi endlelaka swona. Swi twisa ku vava leswi vanhu votala va nga swi tlangeliki swilo swo tano. A hi swi lavi ku va lavanga tlangeliki, hi fana ni vanhu van’wana va le nkarhini wa Yesuloko a ha ri la misaveni. Yesu u tshungule vanhu va khume lava ava ri ni nhlokonho, kambe ku lo vuya un’we ntsena a ta nkhensa.(Luka 17:12-17) A swi kanakanisi leswaku hina hi lava ku fana niwanuna luya un’we loyi a vuyeke a ta nkhensa, ku nga ri lavaya vakaye lava nga nkhensangiki!

9 Kutani ke, hi swihi swileriso swin’wana swa Yehovha leswi hifaneleke hi swi yingisa? Hi bule hi swo hlayanyana ebukwini leyi,kambe a hi pfuxeteni swin’wana swa swona. Ku yingisa swilerisoswa Xikwembu swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi ri karhi hi xirhandza.

TSHINELA SWINENE EKA YEHOVHA10 Ku dyondza hi Yehovha i goza ra nkoka ro tshinela eka yena. I

10. Hlamusela leswaku ha yini swi ri swa nkoka ku ha-mbeta hi nghenisa vutivi ha Yehovha Xikwembu.

Ndlela leyi u rhandzaka Yehovha ha yona yi fanani ndzilo lowu faneleke wu tshama wu ri karhiwu hlanganyeteriwa leswaku wu nga timeki


nchumu lowu munhu a faneleke a hambeta a wu endla. A hi ngeu le ku orheni ka ndzilo ehandle nivusiku naswona xirhami xobee, xana u nga tshika ndzilo wolowo wu timeka? Nikatsongo! Uta hambeta u hlanganyetela tihunyi leswaku wu tshama wu ri ka-rhi wu pfurha. Phela, loko wo timeka u nga fa! Swi tano ni hivutomi bya wena, tanihi leswi tihunyi ti endlaka leswaku ndzilowu tshama wu ri karhi wu pfurha, “vutivi bya Xikwembu” byi ta ti-yisa rirhandzu ra hina eka Yehovha.—Swivuriso 2:1-5.

11 Yesu a a lava leswaku valandzeri va yena va hambeta varhandza Yehovha ni Rito ra Yena ra risima nileswaku va tsha-ma va tiyile. Endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena, Yesu u dyondzisevadyondzisiwa va yena vambirhi byin’wana bya vuprofeta lebyikumekaka eMatsalweni ya Xiheveru, lebyi hetisekeke eka yena.Vuyelo bya kona byi ve byihi? Endzhaku ka nkarhi va te: “Xana ti-mbilu ta hina a ti nga pfurhi loko a ri karhi a vulavula na hinaegondzweni, loko a hi pfulela Matsalwa hi ku helela?”—Luka 24:32.

12 Loko u swi twa ro sungula leswi Bibele yi swi dyondzisaka ha-kunene, xana sweswo a swi ku endlanga leswaku u tsaka, ivi uhisekela ku endla ku rhandza ka Xikwembu? Kunene swi ve tano!Va tele lava titweke hi ndlela yoleyo. Lexi tikaka i ku hambeta urhandza Xikwembu ni ku endla leswaku rirhandzu rero ri ya rikula. A hi lavi ku fana ni vanhu va misava leyi hi hanyaka ekayona. Yesu u profete a ku: “Rirhandzu ra vo tala ri ta hola.” (Mate-wu 24:12) U nga swi sivela njhani leswaku rirhandzu ra wena haYehovha ni tidyondzo ta Bibele ri nga holi?

13 Hambeta u nghenisa vutivi bya Yehovha Xikwembu ni byaYesu Kreste. (Yohane 17:3) Anakanyisisa hi leswi u swi dyondzakaeRitweni ra Xikwembu, u tivutisa: ‘Xana leswi swi ndzi dyondzisayini ha Yehovha Xikwembu? Hi swihi swivangelo swin’wana leswindzi susumetelaka leswaku ndzi n’wi rhandza hi mbilu ya minahinkwayo, mianakanyo ya mina hinkwayo ni hi moya-xiviri wamina hinkwawo?’ (1 Timotiya 4:15) Ku anakanyisisa hi ndlela leyiswi ta endla leswaku u tshama u ri karhi u rhandza Yehovha.

11. Xana leswi Yesu a swi dyondziseke swi ve ni vuyelo byihi eka vala-ndzeri va yena?12, 13. (a) Xana vanhu vo tala namuntlha va titwisa ku yini hi Xikwe-mbu ni hi Bibele? (b) Hi nga endla njhani leswaku rirhandzu ra hina ringa holi?


14 Ndlela yin’wana leyi u nga endlaka leswaku rirhandzu leri urhandzaka Yehovha ha rona ri tshama ri ri karhi ri hisa i ku kho-ngela minkarhi hinkwayo. (1 Vatesalonika 5:17) Eka Ndzima 17 yabuku leyi, hi dyondze leswaku xikhongelo i nyiko ya risima leyihumaka eka Xikwembu. Tanihi leswi vanhu va tiyisaka vunghanabya vona hi ku tshama va ri karhi va vulavurisana hi ku ntshunxe-ka, ni vuxaka bya hina na Yehovha byi ta tshama byi tiyile loko hivulavula na yena hi xikhongelo minkarhi hinkwayo. I swa nkokaleswaku swikhongelo swa hina swi nga hundzuki risimu ra che-la—ku nga ku phindha-phindha marito lama fanaka kambe manga vuli nchumu. Hi fanele hi vulavula na Yehovha ku fana nin’wana loko a vulavula ni tata wa yena la n’wi rhandzaka. Kambehi fanele hi vulavula na yena hi xichavo, hi ntshunxekile naswonahi phofula leswi nga etimbilwini ta hina. (Pisalema 62:8) Ina, dyo-ndzo ya munhu hi yexe ya Bibele ni xikhongelo lexi humakaembilwini i swilo swa nkoka evugandzerini bya hina naswona swihi pfuna leswaku hi tshama hi ri karhi hi rhandza Xikwembu.

TIPHINE EVUGANDZERINI BYA WENA15 Dyondzo ya munhu hi yexe ya Bibele ni xikhongelo i swi-

endlo swa vugandzeri leswi hi nga swi endlaka exihundleni.Hambiswiritano, ku ni xiendlo xin’wana xa vugandzeri lexi hi ngaxi endlaka erivaleni: ku nga ku vulavula ni van’wana hi leswi hiswi pfumelaka. Xana se va kona lava u vulavuleke na vona hi tidyo-ndzo ta Bibele? Loko swi ri tano, u ve ni lunghelo ra risima. (Luka1:74) Loko hi byela van’wana hi tidyondzo leti hi ti dyondzekemalunghana na Yehovha Xikwembu, hi endla ntirho wa nkokaswinene lowu nyikiweke Vakreste hinkwavo va ntiyiso—ku nga kuchumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.—Mate-wu 24:14; 28:19, 20.

16 Muapostola Pawulo a a teka ntirho wa yena wo chumayela wuri wa risima, a a wu vitana xuma. (2 Vakorinto 4:7) Ku vulavula nivanhu hi Yehovha Xikwembu ni hi swikongomelo swa yena i nti-rho wo antswa ku tlula mintirho leyin’wana hinkwayo. A nga konaMuthori la fanaka na Yehovha naswona hi vuyeriwa swinene leswi

14. Xana xikhongelo xi nga hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi ri ka-rhi hi rhandza Yehovha?15, 16. Ha yini swi fanerile leswaku hi teka ntirho wo chumayela hi Mfu-mo wu ri lunghelo ni xuma?


hi n’wi tirhelaka. Loko u endla ntirho lowu, u pfuna vanhu va ti-mbilu letinene leswaku va tshinela eka Tata wa hina wa le tilweninileswaku va famba endleleni leyi yisaka evuton’wini! Kunene awu kona ntirho lowu enerisaka ku fana na wona. Ku tlula kwalaho,ku chumayela hi Yehovha ni hi Rito ra yena, swi tiyisa ripfumelo

Yehovha u lava leswaku u tiphina hi“vutomi bya xiviri.” Xana u ta tiphina?


ra wena ni rirhandzu ra wena eka yena. Yehovha na yena wa matlangela matshalatshala ya wena. (Vaheveru 6:10) Ku tshama ukhomekile entirhweni lowu swi ku pfuna leswaku u tshama u rikarhi u rhandza Xikwembu.—1 Vakorinto 15:58.

17 I swa nkoka ku tsundzuka leswaku ntirho wo chumayela hiMfumo i wa xihatla. Bibele yi ri: “Chumayela rito, u va eka rona hixihatla.” (2 Timotiya 4:2) Ha yini swi ri swa nkoka namuntlha le-swaku hi chumayela hi xihatla? Rito ra Xikwembu ri ri: “Sikulerikulu ra Yehovha ri le kusuhi. Ri le kusuhi, naswona ra hatlisaswinene.” (Sofaniya 1:14) Ina, nkarhi wa leswaku Yehovha a herisamafambiselo lawa ya swilo wu tshinele. Vanhu va fanele va lumi-wa ndleve! Va fanele va swi tiva leswaku lowu i nkarhi wa leswakuva hlawula Yehovha tanihi Hosi ya vona. Makumu ‘a ma nge hlwe-li.’—Habakuku 2:3.

18 Yehovha u lava leswaku hi n’wi gandzela erivaleni swin’we niVakreste va ntiyiso. Hi yona mhaka leyi Rito ra yena ri nge: “A hikhathalelaneni leswaku hi khutazana erirhandzwini ni le minti-rhweni leyinene, hi nga fularheli ku hlengeletana ka hina, hilahaku nga ntolovelo wa van’wana, kambe hi khutazana, naswona hiendla tano hilaha ku engetelekeke ngopfu tanihi leswi mi vonakasiku ri tshinela.” (Vaheveru 10:24, 25) Loko hi hlangana ni vapfu-meri-kulorhi eminhlanganweni ya Vukreste, hi va ni lunghelo leritsakisaka ro dzunisa ni ku gandzela Xikwembu xa hina lexi rha-ndzekaka. Nakambe ha akana ni ku khutazana.

19 Loko hi ri karhi hi hlangana ni vagandzeri van’wana va Yeho-vha, rirhandzu ni vuxaka bya hina evandlheni swa tiya. I swankoka leswaku hi languta timfanelo letinene eka van’wana, hila-ha Yehovha a endlaka hakona eka hina. U nga languteli leswakuvapfumeri-kuloni va va lava hetisekeke. Tsundzuka leswaku hi-nkwavo ka vona, va siyasiyana eku kuleni ka vona hi tlhelo ramoya naswona hinkwerhu ha swi endla swihoxo. (Vakolosa 3:13)Aka vuxaka lebyikulu ni lava va rhandzaka Yehovha hi mbilu hi-nkwayo, sweswo swi ta ku endla leswaku u kula emoyeni. Ina,

17. Ha yini ntirho wa Vakreste wo chumayela wu ri wa xihatla namuntlha?18. Ha yini hi fanele ku gandzela Yehovha erivaleni swin’we ni Vakresteva ntiyiso?19. Hi nga endla njhani leswaku ku va ni rirhandzu leri tiyeke evandlhe-ni ra Vukreste?


ku gandzela Yehovha swin’we ni vamakwenu va moya swi ta kupfuna leswaku u tshama u ri karhi u rhandza Xikwembu. XanaYehovha u va nyika yini lava n’wi gandzelaka hi ku tshembeka na-swona va tshamaka va ri karhi va n’wi rhandza?

TIVEKELE PAKANI YO FIKELELA ‘VUTOMI BYA XIVIRI’20 Yehovha u nyika malandza ya yena lama tshembekaka vuto-

mi, kambe vutomi bya muxaka muni? Xana u nga vula leswakuwa hanya hakunene sweswi? Vo tala hi nga ha vula leswaku swi lerivaleni leswaku ha hanya. Phela, ha hefemula, ha dya naswona hanwa. Sweswo swi vula leswaku ha hanya. Naswona minkarhi yi-n’wana loko swilo swi hi fambela kahle hi nga ku, “Kunene hi leku tiphineni hi vutomi!” Kambe, Bibele yi vula leswaku a ngakona loyi hakunene a hanyaka.

21 Rito ra Xikwembu ri hi khutaza leswaku hi “khomelela swine-ne evuton’wini bya xiviri.” (1 Timotiya 6:19) Marito wolawo makombisa leswaku “vutomi bya xiviri” hi ta byi kuma enkarhinilowu taka. Ina, loko se hi hetisekile, hi kona hi nga ta tiphina hivutomi hilaha ku heleleke hikuva hi ta va hi hanya hi ndlela leyiXikwembu a xi lave leswaku hi hanya ha yona ku sukela eku su-nguleni. Loko hi ta va hi hanya emisaveni leyi nga paradeyisi, hihanye kahle, hi ri ni ku rhula naswona hi tsakile, hi kona hi nga tava hi tiphina hi “vutomi bya xiviri”—ku nga vutomi lebyi nga he-riki. (1 Timotiya 6:12) Xana ntshembo wolowo a wu tsakisi?

22 Hi yihi ndlela leyi u nga ‘khomelelaka swinene ha yonaevuton’wini bya xiviri’? Eka rona tsalwa rero, Pawulo u khutazeVakreste leswaku va “endla leswinene” ni ku “fuwa hi mintirholeyinene.” (1 Timotiya 6:18) Kutani, swi le rivaleni leswaku swititshege hi ndlela leyi hi swi tirhisaka ha yona leswi hi swi dyo-ndzeke eBibeleni. Kambe, xana Pawulo u vule leswaku loko hiendla mintirho leyinene hi ta kuma “vutomi bya xiviri”? Doo, hi-kuva entiyisweni ntshembo wolowo lowu tsakisaka wu titshege hi“musa lowu nga faneriwiki” wa Xikwembu. (Varhoma 5:15) Ha-mbiswiritano, Yehovha u lava ku hakela lava n’wi tirhelaka vatshembekile. U lava leswaku u hanya “vutomi bya xiviri.” Lava

20, 21. I yini “vutomi bya xiviri” naswona ha yini wu tsakisa ntshembowo kuma vutomi byebyo?22. Hi yihi ndlela leyi u nga ‘khomelelaka swinene ha yona evuton’winibya xiviri’?


tshamaka va ri karhi va rhandza Xikwembu va ta kuma vutomi byotano lebyi nga heriki, lebyi tsakisaka ni byo rhula.

23 I swinene leswaku un’wana ni un’wana wa hina a tivutisaleswi, ‘Xana ndzi gandzela Xikwembu hi ndlela leyi xi yi hlamuse-leke eBibeleni?’ Loko ho tiyiseka leswaku siku ni siku nhlamulo yahina i ina, eka xivutiso lexi, hi ta va hi ri endleleni leyi yisaka evu-ton’wini. Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha i khokholo ra hina. U tasirhelela vanhu va yena lava tshembekaka eka masiku ma nga rimangani lama seleke ya mafambiselo lawa ya khale ya swilo. Yeho-vha u ta tlhela a hi kutsula hi nghena emafambiselweni ya swilolamantshwa lama tsakisaka, lama nga kwala nyongeni. Mawakundlela leyi hi nga ta tiphina ha yona loko se hi tikuma hi hanyaenkarhini wolowo! Naswona hi ta tsaka ngopfu leswi hi nga ta vahi endle swiboho swa vutlhari emasikwini lawa yo hetelela! Lokowo endla swiboho swo tano sweswi, u ta tiphina hi “vutomi bya xi-viri,” vutomi lebyi ku sukela eku sunguleni Yehovha Xikwembua a lava leswaku byi va xiswona hilaha ku nga heriki!

23. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi tshama hi ri karhi hi rhandza Xi-kwembu?


ˇ Hi kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu himbilu hinkwayo hi ku yingisa swileriso swaxona ni ku tirhisa misinya ya milawu ya xona.—1 Yohane 5:3.

ˇ Ku dyondza Rito ra Xikwembu, ku khongelaYehovha hi mbilu hinkwayo, ku dyondzisa va-n’wana ha yena ni ku n’wi gandzela eminhlanga-nweni ya Vukreste, swi ta hi pfuna leswaku hitshama hi ri karhi hi rhandza Xikwembu.—Mate-wu 24:14; 28:19, 20; Yohane 17:3; 1 Vatesalonika5:17; Vaheveru 10:24, 25.

ˇ Lava va tshamaka va ri karhi va rhandza Xikwe-mbu va ni ntshembo wo tiphina hi “vutomi byaxiviri.”—1 Timotiya 6:12, 19; Yudha 21.


NHLOKO-MHAKA TLUKA

Ndlela Leyi Vito Ra Xikwembu Ri Tirhisiwaka HaYona Ni Nhlamuselo Ya Rona � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 195

Ndlela Leyi Vuprofeta Bya Daniyele Byi Profeteke KuTa Ka Mesiya Ha Yona � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 197

Yesu Kreste I Mesiya La Tshembisiweke � � � � � � � � � � � � � � � � � 199

Ntiyiso Malunghana Ni Tatana, N’wana Ni MoyaWo Kwetsima � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 201

Lexi Endlaka Vakreste Va Ntiyiso Va Nga Xi TirhisiXihambano eVugandzerini Bya Vona � � � � � � � � � � � � � � � � � � 204

Xilalelo Xa Hosi I Nkhuvo Lowu Dzunisaka Xikwembu � � � � 206

I Yini Leswi Rito “Moya-xiviri” Ni “Moya” Ma VulakaSwona Hakunene? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 208

Xana I Yini Sheol Na Hayidesi? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 212

Xana I Yini Siku Ra Vuavanyisi? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 213

1914 I Lembe Leri Xiyekaka eVuprofeteni Bya Bibele � � � � � � 215

Mikayele Ntsumi Leyikulu, I Mani? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 218

Ku Hlamuseriwa Ka “Babilona Lonkulu” � � � � � � � � � � � � � � � 219

Xana Yesu U Velekiwe Hi December? � � � � � � � � � � � � � � � � � � 221

Xana Hi Fanele Hi Tlangela Tiholideyi? � � � � � � � � � � � � � � � � 222

XIENGETELO

XANA Pisalema 83:18 yi hundzuluxeriwe njhani eBibeleni ya wena?EBibeleni leyi vuriwaka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa ByaMatsalwa Yo Kwetsima yi hundzuluxeriwe hi ndlela leyi: “Leswakuvanhu va ta swi tiva leswaku wena loyi vito ra wena u nga Yehovha,wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.” Ti-bibele to talanyana ti hundzuluxele ndzimana leyi hi ndlela leyifanaka ni leyi. Hambiswiritano, vahundzuluxeri vo tala va susa vitoleri nge Yehovha va ri siva hi swithopo swo fana na “Hosi” kumbe“La Nga Riki Na Makumu.” I yini lexi faneleke xi tsariwa eka ndzima-na leyi? Xana i xithopo kumbe i vito leri nge Yehovha?

Ndzimana leyi yi vulavula hi vito. Eka ri-rimi ro sungula ra Xiheveru, leri Bibele yihundzuluxeriweke yi suka eka rona, ku tsa-riwe vito ro hlawuleka endzimaneni leyi. Ripeletiwe hi tinhlanga ta Xiheveru ku nga˘˙˘˝ (YHWH). Hi Xitsonga, vito leri ri vita-niwa “Yehovha.” Xana vito leri ri humelelantsena eka ndzimana yin’we ya Bibele? Doo!Eka Matsalwa yo sungula ya Xiheveru, ri hu-melela kwalomu ka 7 000!

Xana vito ra Xikwembu i ra nkoka ku fikela kwihi? Anakanya hi xi-khongelo lexi nga xikombiso, lexi vuriweke hi Yesu Kreste. Marito yaxona yo sungula ma ri: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wenaa ri kwetsimisiwe.” (Matewu 6:9) Endzhakunyana Yesu u khongeleXikwembu a ku: “Tatana, vangamisa vito ra wena.” Xikwembu xihlamule xi ri tilweni xi ku: “Ndzi ri vangamisile naswona ndzi tatlhela ndzi ri vangamisa.” (Yohane 12:28) Swi le rivaleni leswakuvito ra Xikwembu i ra nkoka swinene. Kutani, ha yini vahundzuluxe-ri van’wana va suse vito leri loko va hundzuluxela Bibele kutani vari siva hi swithopo?

Ku vonaka ku ri ni swivangelo swimbirhi leswi va vhikaka ha swo-na. Xo sungula, vo tala va vula leswaku vito rero a ri fanelanga ritirhisiwa hikuva namuntlha a yi tiviwi ndlela leyi a ri vitaniwa hayona eku sunguleni. Xiheveru xa khale a xi tsariwa xi nga ri naswitwari. Hikwalaho, a nga kona loyi a nga vulaka hi ku kongoma le-swaku vanhu va khale va le Bibeleni a va ti vitanisa ku yini tinhlangaleti nge YHWH. Kambe, xana sweswo swi vula leswaku a hi fanelanga

Ndlela Leyi Vito Ra Xikwembu RiTirhisiwaka Ha Yona Ni Nhlamuselo Ya Rona

˘˙˘˝Vito ra Xikwembu

hi tinhlanga taXiheveru

195

hi tirhisa vito ra Xikwembu? Swi nga ha endleka leswaku enkarhiniwa Bibele, vito ra Yesu a ri vitaniwa Yeshua kumbexana Yehoshua—anga kona la swi tivaka. Hambiswiritano, vanhu vo hambana-hamba-na emisaveni namuntlha va vitana vito ra Yesu hi tindlela leti ngafaniki, va ri vita hi ndlela leyi tolovelekeke hi ririmi ra rikwavo. Ava tshiki ku ri tirhisa hikwalaho ka leswi va nga swi tiviki leswaku ari vitanisiwa ku yini eka lembe-xidzana ro sungula. Hilaha ku fana-ka, loko wo endzela etikweni rimbe, u ta kuma leswaku vito ra wenari vitaniwa hi ndlela leyi u nga yi tolovelangiki hi ririmi ra kona. Hi-kwalaho, mhaka ya ku ala ku tirhisa vito ra Xikwembu hileswi hi ngatiyisekiki hi mavitanelo ya rona ya khale, a yi twali.

Xivangelo xa vumbirhi lexi vahundzuluxeri va vhikaka hi xonaloko va susa vito ra Xikwembu eTibibeleni xi fambisana ni ndhavukowa khale wa Vayuda. Vo tala va pfumela leswaku vito ra Xikwembu ari fanelanga ri vuriwa. Swi le rivaleni leswaku xivangelo xexo i ku ti-rhisiwa ka nawu wa Bibele hi ndlela leyi hoxeke, ku nga nawu lowunge: “U nga tshuki u khoma vito ra Yehovha Xikwembu xa wena hindlela leyi nga pfuniki nchumu, hikuva Yehovha a nge tshiki ku xu-pula la khomaka vito rakwe hi ndlela leyi nga pfuniki nchumu.”—Eksoda 20:7.

Nawu lowu wu yirisa ku tirhisa vito ra Xikwembu hi ndlela leyi ho-xeke. Kambe, xana wu yirisa ku tirhisiwa ka vito ra xona hi ndlela leyixiximekaka? Nikatsongo! Vatsari va Bibele ya Xiheveru (“Testame-nte Ya Khale”) hinkwavo a va ri vavanuna lava tshembekeke, lava ava hanya hi Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele va kha-le. Kambe, hakanyingi a va tirhisa vito ra Xikwembu. Hi xikombiso,va ri tirhise ko tala eka tipisalema leti a ti yimbeleriwa hi mintshu-ngu ya vagandzeri va Xikwembu. Yehovha Xikwembu u kale a lerisavagandzeri va yena leswaku va vitana vito ra yena, kutani lava tshe-mbekaka va endle tano. (Yuwele 2:32; Mintirho 2:21) Hikwalaho,Vakreste namuntlha a va kanakani ku tirhisa vito ra Xikwembu hindlela ya xichavo, hilaha Yesu a endleke hakona.—Yohane 17:26.

Vahundzuluxeri va Bibele va endla xihoxo lexikulu hi ku susa vitora Xikwembu va ri siva hi swithopo. Va endla leswaku Xikwembu xinga tiveki naswona xi vonaka xi nga ri xa xiviri, kasi Bibele yi khuta-za vanhu leswaku va va ni “xinakulobye na Yehovha.” (Pisalema 25:14) Anakanya hi munhu la nga munghana wa wena lonkulu. Xana ami ta va vanghana lavakulu loko a wu nga ri tivi vito ra yena? Switano ni hi Xikwembu, loko vanhu va nga tivisiwi vito ra xona, leringe Yehovha, xana va ta swi kotisa ku yini ku aka vuxaka lebyikuluna xona? Ku tlula kwalaho, loko vanhu va nga ri tirhisi vito ra Xikwe-


mbu, a va swi koti ni ku tiva nhlamuselo ya rona ya nkoka. Xana vitora Xikwembu ri vula yini?

Xikwembu hi xoxe xi hlamusele leswi vito ra xona ri vulaka swo-na, eka Muxe, nandza wa xona wo tshembeka. Loko Muxe a vutiseXikwembu vito ra xona, Yehovha u hlamule a ku: “Ndzi ta tikombisandzi ri lexi ndzi nga ta tikombisa ndzi ri xona.” (Eksoda 3:14) Vuhu-ndzuluxeri bya Rotherham, byi ri: “Ndzi ta va lexi ndzi rhandzaka kuva xona.” Leswi vulaka leswaku Yehovha a nga va xin’wana ni xi-n’wana lexi a lavaka ku va xona leswaku a hetisisa swikongomeloswa yena.

A hi nge u kota ku va xin’wana ni xin’wana lexi u lavaka ku vaxona! Xana u nga va endlela yini vanghana va wena? Loko un’wanawa vona o vabyela ku fa, u nga va dokodela u n’wi tshungula. Lokoun’wana a pfumala mali, u nga n’wi pfuna hi ku n’wi nyika mali. Ka-mbe, ntiyiso hi leswaku a wu na wona matimba yo endla swilo swotano. Hinkwerhu a hi na wona. Loko u ri karhi u dyondza Bibele, u tahlamala ndlela leyi Yehovha a kotaka ku va xin’wana ni xin’wana lexia lavaka ku va xona leswaku a hetisisa switshembiso swa yena. Na-swona u tsakela ku tirhisa matimba ya yena leswaku a pfuna lavan’wi rhandzaka. (2 Tikronika 16:9) Vanhu lava nga ri tiviki vito ra Xi-kwembu a va swi koti ku tiva timfanelo leti letinene ta vumunhu byaYehovha.

Handle ko tipfinyinga, vito ra Yehovha ri fanele ri tsariwa eBibele-ni. Ku tiva leswi ri vulaka swona ni ku ri tirhisa hi ku ntshunxekaloko hi n’wi gandzela swi ta hi pfuna swinene leswaku hi tshinelaeka Yehovha, Tata wa hina wa le tilweni.�

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi vito ra Xikwembu, leswi rivulaka swona ni swivangelo swo ri tirhisa evugandzerini, vona broxara leyinge Vito Ra Xikwembu Leri Nga Ta Tshama Hi Masiku, leyi kandziyisiweke hiTimbhoni ta Yehovha.

Xiengetelo 197

MUPROFETA DANIYELE u hanye emalembeni lama tlulaka 500 Yesua nga si va kona la misaveni. Nilokoswiritano, Yehovha u paluxeleDaniyele rungula leri a ri ta komba nkarhi lowu Yesu a a ta totiwa hawona hi moya wo kwetsima kumbe lowu ha wona a a ta hlawuriwa

Ndlela Leyi Vuprofeta Bya Daniyele ByiProfeteke Ku Ta Ka Mesiya Ha Yona

ku va Mesiya kumbe Kreste. Daniyele u byeriwe leswi: “U fanele utiva, u twisisa leswaku ku sukela eku humeni ka rito ro vuyisela ni kupfuxa Yerusalema ku fika eka Mesiya lowa Murhangeri, ku ta va nimavhiki ya nkombo, ni mavhiki ya 62.”—Daniyele 9:25.

Leswaku hi tiva nkarhi lowu Mesiya a a ta fika ha wona, hi fanelehi rhanga hi tiva leswaku nkarhi wolowo wu sungule rini ku hlaye-riwa. Hi ku ya hi vuprofeta, wu sungule “eku humeni ka rito rovuyisela ni ku pfuxa Yerusalema.” Xana ‘rito leri ro vuyisela’ ri vuri-we rini? Hi ku ya hi Nehemiya, mutsari wa Bibele, rito ro pfuxamarhangu ya Yerusalema ri vuriwe hi ‘lembe ra vu-20 ra Atazekisekilowa hosi.’ (Nehemiya 2:1, 5-8) Van’wamatimu va yima hi rito ri-n’we leswaku Atazekiseki u sungule ku va hosi hi lembe ra 474 B.C.E.


“MAVHIKI YA 70”

Malembe ya 490

Mavhiki yankombo

(Malembe ya 49)

Mavhiki ya 62(Malembe ya 434)

Vhiki rin’we(Malembe ya nkombo)

455 406 & B.C.E. C.E. ) 29 33 36

“Rito rovuyisela . . .

Yerusalema”

Ku pfuxiwa kaYerusalema

Ku fika kaMesiya

Ku “dlayiwa”ka Mesiya

Ku hela ka“mavhikiya 70”

Kutani lembe ra vu-20 ra ku fuma ka yena ri ve hi 455 B.C.E. Se hi swikumile leswaku vuprofeta bya Daniyele malunghana na Mesiya byisungule hi lembe ra 455 B.C.E.

Daniyele u komba leswaku a ku ta hundza nkarhi wo tanihi kwihiku ya fika loko ku humelela “Mesiya lowa Murhangeri.” Vuprofetabya yena byi boxa “mavhiki ya nkombo, ni mavhiki ya 62.”—ku ngamavhiki ya 69. Xana nkarhi wolowo wu lehe ku fikela kwihi? Vuhu-ndzuluxeri byo tala bya Bibele byi vula leswaku a hi mavhiki yaxiviri, lama ha rin’we ri tekaka masiku ya nkombo, kambe i mavhi-ki lama yimelaka malembe. Leswi vulaka leswaku vhiki ha rin’we riyimela malembe ya nkombo. Vayuda va khale a va yi toloverile mha-ka leyi ya mavhiki lama yimelaka malembe kumbe malembe lamahlayiwaka hi va nkombo. Hi xikombiso, a va tlangela lembe ra Sava-ta hi lembe rin’wana ni rin’wana ra vunkombo. (Eksoda 23:10, 11)Kutani, mavhiki ya 69 ya vuprofeta ma ringana ni malembe ya 69lama andzisiweke ka nkombo ku nga ntsengo wa malembe ya 483.

Lexi hi faneleke hi xi endla sweswi i ku hlayela. Loko hi hlayelamalembe ya 483 ku sukela eka lembe ra 455 B.C.E., hi fika eka lembera 29 C.E. Hi rona lembe leri Yesu a khuvuriweke ha rona kutani a vaMesiya!� (Luka 3:1, 2, 21, 22) Xana koloko a hi ku hetiseka ka vupro-feta lebyi hlamarisaka bya Bibele?

� Ku sukela eka 455 B.C.E. ku ya fika eka 1 B.C.E. i malembe ya 454. Ku su-kela eka 1 B.C.E. ku ya fika eka 1 C.E. i lembe rin’we. Kutani ku sukela eka1 C.E. ku ya fika eka 29 C.E. i malembe ya 28. Loko hi hlanganisa malembeya 454 na lembe rin’we na malembe ya 28, hi kuma malembe ya 483. Yesuu ‘dlayiwe’ hi lembe ra 33 C.E., exikarhi ka vhiki ra vu-70 leri yimelaka ma-lembe. (Daniyele 9:24, 26) Vona buku leyi nge Nyikela Nyingiso Eka Vuprofe-ta Bya Daniyele! ndzima 11, na Insight on the Scriptures, Vholumo 2, matlu-ka 899-901. Havumbirhi bya tona ti kandziyisiwe hi Timbhoni ta Yehovha.

LESWAKU hi kota ku tiva Mesiya, Yehovha Xikwembu u huhutele va-profeta vo tala va le Bibeleni leswaku va hlamusela hi ta ku velekiwaka yena, hi ntirho wa yena ni hi ta ku fa ka Mukutsuri loyi la tshe-mbisiweke. Vuprofeta lebyi hinkwabyo bya le Bibeleni byi hetisekeeka Yesu Kreste. Ya hlamarisa ndlela leyi byi pakanisaka ha yona niku hlamusela mhaka hi vuxokoxoko. Hi xikombiso, a hi kambisisevuprofeta byi nga ri byingani lebyi hlamuseleke ta ku velekiwa kaMesiya ni vuhlangi bya yena.

Yesu Kreste I Mesiya La Tshembisiweke

Xiengetelo 199

VUPROFETA LEBYI KHUMBAKA MESIYA

XIENDLAKALO VUPROFETA KU HETISEKA

U velekiwe erixakeni ra Yuda Genesa 49:10 Luka 3:23-33

U velekiwe hi nhwana Esaya 7:14 Matewu 1:18-25

U hume erixakeni ra Hosi Davhida Esaya 9:7 Matewu 1:1, 6-17

Yehovha u vule leswaku i N’wanawa yena

Pisalema 2:7 Matewu 3:17

Vanhu vo tala a va n’wikholwanga

Esaya 53:1 Yohane 12:37, 38

U nghene eYerusalema a gadembhongolo

Zakariya 9:9 Matewu 21:1-9

U xengiwe hi munghana la n’witshembeke

Pisalema 41:9 Yohane 13:18, 21-30

U xengiwe hi swiphemu swasilivhere swa 30

Zakariya 11:12 Matewu 26:14-16

A nga wu pfulanga nomuemahlweni ka vaxengi va yena

Esaya 53:7 Matewu 27:11-14

Va avelane swiambalo swa yenahi vuhlolotwana

Pisalema 22:18 Matewu 27:35

U rhukaniwile loko a riemhandzini ya nxaniso

Pisalema 22:7, 8 Matewu 27:39-43

A ku na rhambu ni rin’we rayena leri tshovekeke

Pisalema 34:20 Yohane 19:33, 36

U lahliwe ni lava fuweke Esaya 53:9 Matewu 27:57-60

U pfuxiwe eku feni a nga sisungula ku bola

Pisalema 16:10 Mintirho 2:24, 27

U tshame evokweni ra xinene raXikwembu

Pisalema 110:1 Mintirho 7:56


Muprofeta Esaya u profete leswaku Mesiya u ta huma erixakeni raHosi Davhida. (Esaya 9:7) Hakunene Yesu u velekiwe erixakeni ra Da-vhida.—Matewu 1:1, 6-17.

Mikiya, muprofeta un’wana wa Xikwembu u profete leswaku n’wa-na loyi u ta hetelela a ri mufumi nileswaku u ta velekiwa ‘eBetlehemaEfurata.’ (Mikiya 5:2) Hi nkarhi lowu Yesu a velekiweke ha wona, aku ri ni miti mimbirhi eIsrayele leyi a yi vuriwa Betlehema. Wu-n’wana a wu ri ekusuhi na Nazareta, exifundzheni xa n’walungu watiko kasi lowun’wana a wu ri ekusuhi na Yerusalema eYudiya. Mutiwa Betlehema lowu a wu ri ekusuhi na Yerusalema eku sunguleni awu vuriwa Efurata. Yesu u velekiwe emutini wolowo, hilaha mupro-feta a vuleke hakona!—Matewu 2:1.

Vuprofeta byin’wana bya Bibele byi vule leswaku N’wana wa Xi-kwembu u ta vitaniwa “a huma aEgipta.” Loko Yesu a ha ri xihlangi,u yisiwe aEgipta. U vuyele emutini lowu a velekeriweke eka wonaendzhaku ka ku fa ka Heroda, kutani sweswo swi hetisise vuprofeta.—Hosiya 11:1; Matewu 2:15.

Eka chati leyi nga eka tluka 200, matsalwa lama xaxametiwekeehansi ka rito leri nge “Vuprofeta” ma hlamusela mhaka ya Mesiyahi vuxokoxoko. Hi kombela u ma pimanisa ni lama xaxametiwekeehansi ka rito leri nge “Ku Hetiseka.” Sweswo swi ta ya swi tiyisa ri-pfumelo ra wena naswona u ta swi vona leswaku hakunene Rito raXikwembu ri tiyisile.

Loko u ri karhi u kambisisa matsalwa lawa, tsundzuka leswakulama vulavulaka hi vuprofeta ma tsariwe ka ha sele madzana-dzanaya malembe leswaku Yesu a velekiwa la misaveni. Yesu u te: “Swilohinkwaswo leswi tsariweke enawini wa Muxe ni le ka Vaprofeta ni Ti-pisalema malunghana na mina swi fanele ku hetiseka.” (Luka 24:44)Hilaha u nga ta swi vona hakona eBibeleni ya wena, hinkwaswo swihetiseke hilaha swi hlamuseriweke hakona!

VANHU lava pfumelaka dyondzo ya Vunharhu-un’we va vula leswa-ku Xikwembu i vanhu vanharhu—ku nga Tatana, N’wana ni Moyawo Kwetsima. Ku vuriwa leswaku vanhu lava hi vunharhu bya vonava ringana, va ni matimba hinkwawo naswona a va na masungulo.

Ntiyiso Malunghana Ni Tatana,N’wana Ni Moya Wo Kwetsima

Xiengetelo 201


Hi ku ya hi dyondzo leyi ya Vunharhu-un’we, Tatana i Xikwembu,N’wana i Xikwembu ni Moya wo Kwetsima i Xikwembu, kambe hi-nkwavo i Xikwembu xin’we.

Vo tala lava pfumelaka dyondzo leyi a va yi kaneti mhaka ya le-swaku na vona vini a va swi koti ku yi hlamusela. Hambiswiritano,va vula leswaku yi kumeka eBibeleni. Ntiyiso hi leswaku rito “Vu-nharhu-un’we” a ri kumeki helo eBibeleni. Kambe, xana ku konalaha ku vulavuriwaka hi mhaka leyi yelanaka na Vunharhu-un’we?Ku hlamula xivutiso xexo, a hi langute tsalwa leri lava pfumelakadyondzo leyi va vulaka leswaku ri seketela Vunharhu-un’we.

“RITO A A RI XIKWEMBU”

Yohane 1:1 yi ri: “Eku sunguleni Rito a a ri kona, naswona Rito a ari ni Xikwembu, Rito a a ri [Xikwembu].” Loko u ya mahlweni uhlaya ndzima leyi, u kuma laha muapostola Yohane a swi veka-ka erivaleni leswaku “Rito” i Yesu. (Yohane 1:14) Hambiswiritano,leswi Rito a vuriwaka Xikwembu, van’wana va gimeta hi leswakuN’wana ni Tatana va fanele va ri Xikwembu xin’we.

U nga rivali leswaku eku sunguleni ndzimana leyi ya Bibele a yitsariwe hi Xigriki. Kutani hi ku famba ka nkarhi vahundzuluxeri vayi hundzuluxela yi ya eka tindzimi tin’wana. Vahundzuluxeri vohlayanyana va Bibele a va xi tirhisanga xivulwa lexi nge “Rito a a ri[Xikwembu].” Ha yini? Hi ku ya hi vutivi lebyi va nga na byona byaXigriki, va gimete hi leswaku xivulwa lexi nge “Rito a a ri [Xikwe-mbu]” xi fanele xi hundzuluxeriwa hi ndlela yin’wana. Njhani? Hileswi swikombiso swi nga ri swingani: “Rito [Logos] a ri fana ni Xi-kwembu.” (A New Translation of the Bible) “Rito a ri ri xikwembu.”(The New Testament in an Improved Version) “Rito a ri ri ni Xikwe-mbu naswona a ri fana na xona.” (The Translator’s New Testament)Hi ku ya hi vahundzuluxeri lava, Rito a ri nga ri Xikwembu hi xoxe.�Kambe, Rito ri vuriwa “xikwembu” hileswi ri nga ni xikhundlhalexi tlakukeke ku tlula swivumbiwa hinkwaswo swa Yehovha. Laharito leri nge “xikwembu” ri vula “la nga ni matimba.”

KUMA TINHLA LETI ENGETELEKEKE

Vanhu vo tala a va xi tivi Xigriki lexi tsariweke eBibeleni. Kutaniu nga swi tivisa ku yini leswi hakunene muapostola Yohane a a vulaswona? Anakanya hi xikombiso lexi: Mudyondzisi u hlamusela swi-

� Leswaku u kuma nhlamuselo leyi engetelekeke ya Yohane 1:1, vona ma-tluka 24-25 ya Xihondzo xa Rindza xa November 1, 2008, lexi kandziyisiwe-ke hi Timbhoni ta Yehovha.

Xiengetelo 203

chudeni swa yena mhaka yo karhi. Endzhaku ka sweswo swichudeniswi yi twisisa hi tindlela to hambana-hambana. Xana swi nga xitlhantlha njhani xiphiqo xexo? Swi nga xi tlhantlha hi ku kombelamudyondzisi leswaku a swi hlamusela mhaka yoleyo hi vuenti. Aswi kanakanisi leswaku ku kuma tinhla leti engetelekeke ku ta swipfuna leswaku swi yi twisisa kahle mhaka yoleyo. Hilaha ku fanaka,u nga swi kota ku twisisa nhlamuselo ya Yohane 1:1 hi ku kambaEvhangheli ya Yohane, xisweswo u ta ri twisisa kahle langutelo raYesu emhakeni leyi. Ku dyondza tinhla leti engetelekeke hi mhakaleyi swi ta ku pfuna leswaku u endla xiboho lexi faneleke.

Hi xikombiso, xiya leswi Yohane a hambeteke a swi tsala eka ndzi-ma 1, ndzimana 18, a ku: “A ku na munhu la tshameke a vonaXikwembu [xa Matimba Hinkwawo].” Kambe vanhu va n’wi vonileYesu, N’wana wa munhu hikuva Yohane u ri: “Rito [Yesu] u ve nya-ma ivi a tshama exikarhi ka hina, naswona hi vone ku vangama kayena.” (Yohane 1:14) Kutani, swi nga kotekisa ku yini leswaku N’wa-na a va xiphemu xa Xikwembu xa Matimba Hinkwawo? Yohane utlhela a vula leswaku Rito a a ri “ni Xikwembu.” Kambe, xana mu-nhu a nga swi kota ku va ni munhu wo karhi kambe hi nkarhi lowufanaka a ri munhu yoloye? Tlhandlakambirhi, hilaha swi tsariwekehakona eka Yohane 17:3, Yesu u swi veka erivaleni leswaku ku ni kuhambana exikarhi ka yena ni Tata wakwe wa le tilweni. U n’wi vi-tana “Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.” Kutani, loko Yohane agimeta Evhangheli ya yena u ri: “Leswi swi tsaleriwe leswaku mikholwa leswaku Yesu i Kreste N’wana wa Xikwembu.” (Yohane 20:31) Xiya leswaku Yesu a nga vitaniwi Xikwembu kambe u vitaniwaN’wana wa Xikwembu. Rungula leri engetelekeke leri kumekakaeka Evhangheli ya Yohane, ri kombisa ndlela leyi Yohane 1:1 yi fa-neleke yi twisisiwa ha yona. Yesu, ku nga Rito i “xikwembu” hileswia nga ni xikhundlha lexi tlakukeke kambe a nga ringani ni Xikwe-mbu xa Matimba Hinkwawo.

TIYISEKISA TINHLA LETI U TI KUMEKE

Tlhela u anakanya hi xikombiso xa mudyondzisi ni swichudeni.A hi nge swichudeni swin’wana swa ha yi kanakana mhaka leyimudyondzisi a swi hlamuseleke yona, hambiloko a ringete ku yihlamusela kahle. Xana swi fanele swi endla yini? Swi nga ha vutisamudyondzisi un’wana. Loko mudyondzisi lon’wana a vula leswi fa-naka ni leswi vuriweke hi lowo sungula, swichudeni swo tala swinga ha eneriseka. Hilaha ku fanaka, loko u nga tiyiseki kahle hileswiYohane lowa mutsari wa Bibele a swi vuleke hi vuxaka lebyi nga


kona exikarhi ka Yesu ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, u ngaha kamba leswi vuriweke hi mutsari un’wana wa Bibele leswaku ukuma rungula leri engetelekeke. Hi xikombiso, anakanya leswi vu-riweke hi Matewu. Loko a vulavula hi ku hela ka mafambiselo lawaya swilo, u tshaha Yesu a ku: “Malunghana ni siku ra kona ni nka-rhi wa kona a ku na munhu la swi tivaka, hambi ku ri tintsumi ta lematilweni hambi ku ri N’wana, kambe swi tiviwa hi Tatana ntsena.”(Matewu 24:36) Xana marito lawa ma yi tiyisekisa njhani mhaka yaleswaku Yesu a hi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo?

Yesu u vula leswaku Tatana u ni vutivi byo tala ku tlula N’wana.Phela, loko Yesu a a ri xiphemu xa Xikwembu xa Matimba Hinkwa-wo, a a ta va ni vutivi lebyi fanaka ni bya Tatana. Kutani, swi lerivaleni leswaku N’wana a nge ringani ni Tata wakwe. Kambe, va-n’wana va nga ha ku: ‘Yesu u hanye etilweni a tlhela a hanya lamisaveni. Eka ndzimana leyi u vulavule a ri la misaveni.’ Loko swiri tano, ku vuriwa yini hi moya wo kwetsima? Loko wu ri xiphemuxa xona Xikwembu lexi nga Tatana, ha yini Yesu a nga vuli leswakuwu ni vutivi lebyi fanaka ni bya Tatana?

Loko u ri karhi u dyondza Bibele u ta tolovelana ni matsalwayo tala ya Bibele lama seketelaka mhaka leyi. Ma tiyisekisa ntiyisolowu tiviwaka malunghana na Tatana, N’wana ni moya wo kwetsi-ma.—Pisalema 90:2; Mintirho 7:55; Vakolosa 1:15.

VANHU vo tala va rhandza xihambano naswona va xi xixima. TheEncyclopædia Britannica yi vula leswaku xihambano i “mfunghowa nkoka swinene evukhongerini bya Vakreste.” Nilokoswiritano,Vakreste va ntiyiso a va xi tirhisi xihambano evugandzerini byavona. Ha yini?

Xivangelo xa nkoka hi leswaku Yesu Kreste a nga felanga exiha-mbanweni. Rito ra Xigriki leri hi ntolovelo ri hundzuluxiweke va ku“xihambano” i stau·ros�. Kahle-kahle ri vula “mhandzi.” Bibele leyivuriwaka The Companion Bible yi ri: “Rito [Stau·ros�] a ri vuli timha-ndzi timbirhi leti hingakanyiweke ku fana ni xihambano . . . A ku

Lexi Endlaka Vakreste Va NtiyisoVa Nga Xi Tirhisi Xihambano

eVugandzerini Bya Vona

Xiengetelo 205

kona laha Xigriki xa [Testamente Leyintshwa] xi vulavulaka hi ti-mhandzi timbirhi leti hingakanyiweke.”

Ku ni matsalwa yo hlayanyana laha vatsari va Bibele va tirhisekerito rin’wana loko va vulavula hi laha Yesu a feleke kona. Rito rakona ra Xigriki i xy�lon. (Mintirho 5:30; 10:39; 13:29; Vagalatiya 3:13; 1 Petro 2:24) Rito leri ri vula “mhandzi” kumbe “nhonga” “mu-chizo” kumbe “murhi.”

Loko buku leyi vuriwaka Das Kreuz und die Kreuzigung (Xiha-mbano ni ku Beleriwa eXihambanweni), leyi tsariweke hi HermannFulda, yi hlamusela xivangelo xo va vanhu vo tala va dlayiwa hi kuhayekiwa emhandzini, yi ri: “Mirhi a yi nga tali ku kumeka eti-ndhawini leti vanhu a va dlayeriwa eka tona. Kutani a ku celeriwamhandzi. Vadyohi a va boheleriwa kumbe va beleriwa milenge nimavoko ma yisiwe ehenhla emhandzini yoleyo.”

Kambe, vumbhoni lebyi khorwisaka ku tlula hinkwabyo byihuma eRitweni ra Xikwembu. Muapostola Pawulo u ri: “Kreste u hixavile a hi ntshunxa eka ndzhukano wa Nawu yena a va ndzhukanoematshan’weni ya hina, hikuva ku tsariwile: ‘A ku rhukaniwe mu-nhu un’wana ni un’wana la hayekiweke emhandzini.’ ” (Vagalatiya3:13) Laha muapostola Pawulo u tshahe Deteronoma 21:22, 23, leyihi ku kongoma yi vulavulaka hi mhandzi, ku nga ri xihambano. Ta-nihi leswi ndlela yo tano yo dlaya munhu a yi endla munhu a va“ndzhukano,” a swi nge vi swinene leswaku Vakreste va khavisa ma-kaya ya vona hi swifaniso swa Kreste a beleriwe exihambanweni.

A byi kona vumbhoni bya leswaku emalembeni ya 300 endzhakuka loko Kreste a file, lava tivulaka Vakreste a va tirhisa xihambanoevugandzerini bya vona. Hambiswiritano, hi lembe-xidzana ra vu-mune, Constantine, Hosi ya muhedeni u hundzukele eka Vukrestebya vaxandzuki kutani a kucetela leswaku ku tirhisiwa xihambanotanihi mfungho wa byona. Hambileswi swi nga tivekiki leswakuxikongomelo xa Constantine a ku ri yini, kambe mhaka ya YesuKreste la hayekiweke exihambanweni a yi sekeriwanga helo. Kahle-kahle, xihambano xi te ni vahedeni. New Catholic Encyclopedia yiri: “Xihambano xi kumeka eka vanhu lava hanyeke Vukreste byi ngasi va kona ni lava nga riki Vakreste.” Vakambisisi van’wana vo ha-mbana-hambana va kume leswaku xihambano xi fambisana ni kugandzela ntumbuluko ni mihivahivani ya vuhedeni leyi kucetelakarimbewu.

Kutani, ha yini mfungho lowu wa vuhedeni wu ye emahlweni wutirhisiwa? Swi tikomba onge a ku ri ku olovisela vahedeni leswaku

va ta amukela “Vukreste.” Nilokoswiritano, swi le rivaleni leswakuBibele a yi pfumelelani nikatsongo ni ku gandzela mfungho wa vu-hedeni. (2 Vakorinto 6:14-18) Nakambe Matsalwa ma yi ala mixakahinkwayo ya vugandzeri bya swikwembu swa hava. (Eksoda 20:4, 5;1 Vakorinto 10:14) Kutani swa twisiseka leswi Vakreste va ntiyiso vanga xi tirhisiki xihambano evugandzerini bya vona.�

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi xihambano, vona buku leyinge Ku Hlamulana Hi Matsalwa, matluka 397-401, leyi kandziyisiweke hi Ti-mbhoni ta Yehovha.


VAKRESTE va lerisiwa ku tlangela nkhuvo wa Xitsundzuxo xa rifura Kreste. Nkhuvo lowu wu tlhela wu vitaniwa “xilalelo xa Hosi.”(1 Vakorinto 11:20) I yini lexi endlaka leswaku wu va wa nkokaswonghasi? Wu fanele wu tlangeriwa rini naswona hi ndlela yihi?

Yesu Kreste u simeke nkhuvo lowu hi vusiku bya Paseka ya Xi-yuda ya lembe ra 33 C.E. Paseka i nkhuvo lowu a wutlangeriwa kan’we hi lembe, hi siku ra vu-14 ra n’hwe-ti ya Xiyuda ya Nisani. Swi vonaka onge Vayuda a vakota ku tiva siku leri hi ku rindza dyambu leswaku ritsemakanya ekweyitoro hi ximun’wana. Hi siku rero,vusiku byi va byi ringana kahle ni nhlikanhi hi tiawa-ra ta 12. N’weti lowu nga ta thwasa hi ximun’wanaxexo, wu vula ku sungula ka n’hweti ya Nisani. KutaniPaseka a yi tlangeriwa hi siku ra vu-14 ra n’hweti yole-yo, endzhaku ka ku pela ka dyambu.

Yesu u tlangele Paseka ni vaapostola va yena kutani a hlo-ngola Yudasi Iskariyota ivi a simeka Xilalelo xa Hosi. Leswinkhuvo lowu wu siveke Paseka ya Xi-yuda, wu fanele wu tlangeriwakan’we ntsena hi lembe.

Evhangheli ya Matewu yiri: “Yesu a teka xinkwa, loko ankhensile, a xi phema ivi a nyika va-

Xilalelo Xa Hosi I NkhuvoLowu Dzunisaka Xikwembu

Xiengetelo 207

dyondzisiwa, a ku: ‘Tekani, mi dya. Leswi swi vula miri wa mina.’Nakambe, a teka xinwelo, loko a nkhensile, a va nyika xona, a ku:‘Nwanani eka xona, hinkwenu ka n’wina; hikuva leswi swi vula“ngati ya ntwanano” ya mina, leyi nga ta halateriwa vo tala leswa-ku va rivaleriwa swidyoho.’”—Matewu 26:26-28.

Van’wana va pfumela leswaku Yesu u hundzule xinkwa xi vamiri wa yena ni vhinyo yi va ngati ya yena. Kambe, miri wa Yesu awu helerile loko a nyika vaapostola va yena xinkwa. Xana hakune-ne vaapostola va Yesu a va dya nyama ya yena ni ku nwa ngati yayena? Doo, phela sweswo a ku ta va ku ri vukhema ni ku tlula nawuwa Xikwembu. (Genesa 9:3, 4; Levhitika 17:10) Hi ku ya hi Luka 22:20, Yesu u te: “Xinwelo lexi xi vula ntwanano lowuntshwa hikwa-laho ka ngati ya mina, leyi nga ta halateriwa n’wina.” Xana xinweloxexo xi hundzuke “ntwanano lowuntshwa” hakunene? Phela swe-swo a swi nga ta koteka hikuva ntwanano i ku pfumelelana, a hinchumu lowu u nga wu khomaka hi mavoko.

Hikwalaho, xinkwa ni vhinyo swi fanekisela swo karhi. Xinkwaxi fanekisela miri wa Kreste lowu hetisekeke. Yesu u tirhise xinkwalexi saleke loko va tlangela nkhuvo wa Paseka. Xinkwa xa konaa xi nga ri na comela. (Eksoda 12:8) Hakanyingi Bibele yi tirhi-sa comela ku fanekisela ku bola kumbe ku onhaka. Hikokwalaho,xinkwa xi fanekisela miri wa Yesu lowu hetisekeke, lowu a endlekexitlhavelo ha wona. A wu nga ri na xidyoho.—Matewu 16:11, 12;1 Vakorinto 5:6, 7; 1 Petro 2:22; 1 Yohane 2:1, 2.

Vhinyo yo tshwuka yi fanekisela ngati ya Yesu. Ngati yoleyoyi endla leswaku ntwanano lowuntshwa wu tiya. Yesu u vule le-swaku ngati ya yena yi halatiwile leswaku vanhu va ta “rivaleriwaswidyoho” swa vona. Xisweswo, vanhu va kota ku va lava basekeemahlweni ka Xikwembu kutani va nghena eka ntwanano lowu-ntshwa na Yehovha. (Vaheveru 9:14; 10:16, 17) Ntwanano lowu wuendla leswaku Vakreste vo tshembeka va 144 000 va kota ku ya eti-lweni. Va ta fika va va tihosi ni vaprista kutani va katekisa vanhuhinkwavo.—Genesa 22:18; Yeremiya 31:31-33; 1 Petro 2:9; Nhlavu-telo 5:9, 10; 14:1-3.

I vamani lava faneleke va dya swifanekiselo leswi hi nkarhi waXitsundzuxo? Lava faneleke va dya xinkwa ni ku nwa vhinyo hilava va ngheneke eka ntwanano lowuntshwa—hi leswaku lava ngani ntshembo wo ya etilweni. Moya wo kwetsima wa Xikwembu wava tiyisekisa leswaku va hlawuriwe ku va tihosi etilweni. (Varhoma


8:16) Nakambe Yesu u endle ntwanano wa Mfumo na vona.—Luka22:29.

Ku vuriwa yini hi lava va nga ni ntshembo wo hanya hilaha kunga heriki emisaveni loko se yi ri Paradeyisi? Va yingisa xileriso xaYesu xa leswaku va va kona eXilalelweni xa Hosi, kambe vona a vadyi, vo hlalela kunene. Timbhoni ta Yehovha ti tlangela nkhuvo waXilalelo xa Hosi kan’we hi lembe hi Nisani 14 loko dyambu ri pela.Hambileswi va nga talangiki lava vulaka leswaku va ni ntshembowo ya etilweni, nkhuvo lowu i wa risima eka Vakreste hinkwavo. Inkarhi lowu hinkwavo va anakanyisisaka hi rirhandzu lerikulu swi-nene leri Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste va va kombeke rona.—Yohane 3:16.

U EHLEKETA yini loko u twa rito leri nge “moya-xiviri” ni leri nge“moya”? Vanhu vo tala va anakanya leswaku marito lawa ma vulanchumu lowu nga vonakiki ni lowu nga fiki, lowu nga le ndzeni kahina. Va anakanya leswaku loko munhu a fa, nchumu lowu nga vo-nakiki wa huma ivi wu ya emahlweni wu hanya. Tanihi leswi vanhuvo tala va kholwaka dyondzo leyi, va hlamala loko va twa leswaku aku kona nikan’we laha Bibele yi dyondzisaka mhaka yo tano. Kuta-ni ke, i yini moya-xiviri naswona i yini moya, hi ku ya hi leswi Ritora Xikwembu ri swi dyondzisaka?

RITO “MOYA-XIVIRI” HILAHARI TIRHISIWEKE HAKONA EBIBELENI

A hi rhange hi rito leri nge moya-xiviri. U nga rivali leswaku ekusunguleni, Bibele a yi tsariwe hi Xiheveru ni Xigriki ntsena. Lokovatsari va Bibele va vulavula hi moya-xiviri, va tirhise rito ra Xihe-veru leri nge ne�phesh kumbe ra Xigriki leri nge psy·khe. Maritolawa ma humelela minkarhi leyi tlulaka 800 eMatsalweni naswonaeBibeleni leyi vuriwaka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa rihundzuluxeriwe hinkwako ri va “moya-xiviri.” Loko u kambisisandlela leyi rito “moya-xiviri” kumbe “mimoya-xiviri” ri tirhisiwe-ke ha yona eBibeleni, swi va erivaleni leswaku ri vula (1) vanhu,

I Yini Leswi Rito “Moya-xiviri” Ni“Moya” Ma Vulaka Swona Hakunene?

Xiengetelo 209

(2) swiharhi, kumbe (3) vutomi bya munhu ni bya xiharhi. A hikambisise matsalwa man’wana lama tirhisaka tinhlamuselo leti-nharhu.

Vanhu. ‘Emasikwini ya Nowa, vanhu va nga ri vangani, ku ngamimoya-xiviri ya nhungu, va ponisiwe ematini.’ (1 Petro 3:20)Swi le rivaleni laha leswaku rito leri nge “mimoya-xiviri” ri yime-la vanhu—ku nga Nowa, nsati wa yena ni vana va yena vanharhuva majaha ni vasati va vona. Eksoda 16:16 yi vulavula hi xilerisolexi Vaisrayele va nyikiweke xona loko va rholela manna. Va byeri-we leswi: “Rholelani xin’wana xa xona, . . . hi ku ya hi nhlayo yamimoya-xiviri leyi un’wana ni un’wana wa n’wina a nga na yonaentsongeni wakwe.” Mpimo wa manna leyi a va yi rholela, a yi ta yahi nhlayo ya vanhu lava a va ri kona endyangwini ha wun’we. Swi-kombiso swin’wana swa le Bibeleni laha rito “moya-xiviri” kumbe“mimoya-xiviri” ri tirhisiweke eka munhu kumbe vanhu, swi ku-meka eka Genesa 46:18; Yoxuwa 11:11; Mintirho 27:37; na Varhoma13:1.

Swiharhi. Erungulweni ra Bibele ra ntumbuluko hi hlaya maritolama nge: “Xikwembu xi ya emahlweni xi ku: ‘Mati a ma tale himimoya-xiviri leyinyingi leyi hanyaka naswona swivumbiwa leswihahaka a swi hahe ehenhla ka misava ni le henhla exibakabakeni xamatilo.’ Xikwembu xi ya emahlweni xi ku: ‘Misava a yi humesemimoya-xiviri leyi hanyaka hi ku ya hi mixaka ya yona, swifuwo,swiharhi leswi famba-fambaka ni swivandzana swa misava hi ku yahi mixaka ya swona.’ Hiloko swi va tano.” (Genesa 1:20, 24) Ekatindzimana leti, tinhlampfi, swifuwo ni swiharhi, hinkwaswo swivuriwa “mimoya-xiviri.” Nakambe swinyenyana ni swiharhi swi vu-riwa mimoya-xiviri eka Genesa 9:10; Levhitika 11:46; na Tinhlayo31:28.

Vutomi bya munhu. Minkarhi yin’wana rito leri nge “moya-xi-viri” ri vula vutomi bya munhu. Yehovha u byele Muxe a ku:“Hinkwavo vanhu lava a va hlota moya-xiviri wa wena va file.”(Eksoda 4:19) Xana valala va Muxe a va hlota yini? A va lava vu-tomi bya yena. Eku sunguleni, loko Rahele a veleka n’wana wayena, Benjamini, ‘moya-xiviri wa yena wu humile (hikuva u file).’(Genesa 35:16-19) Hi nkarhi wolowo, Rahele u file. Nakambe ana-kanya hi marito ya Yesu loko a ku: “Hi mina murisi lonene; murisilonene u nyiketa moya-xiviri wakwe hikwalaho ka tinyimpfu.” (Yo-hane 10:11) Yesu u nyikete moya-xiviri wa yena leswaku vanhu vakuma vutomi. Eka tindzimana leti ta Bibele, swi le rivaleni leswakurito leri nge “moya-xiviri” ri vula vutomi bya munhu. U ta kuma


swikombiso leswi engetelekeke swa rito leri nge “moya-xiviri” lerivulaka vutomi bya munhu, eka 1 Tihosi 17:17-23; Matewu 10:39;Yohane 15:13; na Mintirho 20:10.

Loko u ri karhi u dyondza Rito ra Xikwembu, u ta kuma le-swaku a ku kona eBibeleni laha ku humelelaka rito leri vulakaleswaku “moya-xiviri” a wu fi kumbe leswaku wu “hanya hilaha kunga heriki.” Ematshan’weni ya sweswo, Matsalwa ma vula leswakumoya-xiviri wa fa. (Ezekiyele 18:4, 20) Hikwalaho, Bibele yi vula le-swaku munhu la feke i ‘moya-xiviri lowu feke.’—Levhitika 21:11.

NHLAMUSELO YA RITO LERI NGE “MOYA”Sweswi a hi kambisiseni ndlela leyi Bibele yi ri tirhisaka ha yona

rito leri nge “moya.” Vanhu van’wana va anakanya leswaku rito leringe “moya” i nhlamuselo yin’wana ya rito leri nge “moya-xiviri.”Kambe, a swi tano. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku “moya” ni“moya-xiviri” i swilo swimbirhi leswi nga faniki. Swi hambanisa kuyini?

Vatsari va Bibele va tirhise rito ra Xiheveru leri nge ru�ach kumbera Xigriki leri nge pneu�ma loko va vulavula hi “moya.” Matsalwa hiwoxe ma kombisa leswi marito lawa ma vulaka swona. Hi xikombi-so, Pisalema 104:29 yi ri: “Loko [Yehovha] u susa moya [ru�ach] waswona, swa timeka, swi tlhelela entshurini wa swona.” Nakambe Ya-kobo 2:26 yi vula leswaku ‘miri lowu nga riki na moya [pneu�ma]wu file.’ Eka tindzimana leti, “moya” wu yimela nchumu lowuendlaka leswaku miri wu kota ku hanya. Miri wa fa loko wu nga rina moya. Hikwalaho, eBibeleni, rito leri nge ru�ach a ri hundzulu-xeriwanga ri va “moya” ntsena kambe ri tlhela ri vula “matimba,”kumbe matimba ya vutomi. Hi xikombiso, loko Xikwembu xi vula-vula hi Ndhambhi ya siku ra Nowa, xi te: “Ndzi tisa ndhambi yamati ehenhla ka misava leswaku yi lovisa nyama hinkwayo eha-nsi ka matilo, leyi nga ni matimba ya vutomi [ru�ach] eka yona.”(Genesa 6:17; 7:15, 22) Xisweswo, “moya” wu vula matimba lamanga vonakiki lama endlaka leswaku swivumbiwa hinkwaswo swihambeta swi hanya.

Moya-xiviri ni moya a swi fani. Miri wu lava moya leswaku wu tahanya tanihi leswi xiya-ni-moya xi lavaka tibetri leswaku xi kota kutlanga. Leswaku mhaka leyi yi twala kahle, a hi endle xikombiso hixiya-ni-moya lexitsongo. Loko u hoxa tibetri eka xona kutani u xipfulela, ndzilo lowu nga le tibetrini wu endla leswaku xi hanyakumbe xi tlanga. Kambe, loko tibetri ti nga ri kona, xa fa kumbe

Xiengetelo 211

xi miyela. Swi tano ni hi mixaka yin’wana ya swiya-ni-moya lokoswi nga tlhomiwanga egezini. Hilaha ku fanaka, moya hi wona wuendlaka leswaku miri wa hina wu hanya. Nakambe, ku fana ni betrikumbe gezi, moya a wu twi nchumu naswona a wu anakanyi. I ma-timba lama nga vonakiki. Kambe, loko mimiri ya hina yi nga ri nawona moya kumbe matimba ya vutomi, wa ‘timeka kutani wu tlhe-lela entshurini,’ hilaha mupisalema a vuleke hakona.

Loko Eklesiasta 12:7 yi vulavula hi ku fa ka munhu, yi ri: “Ntshu-ri [wa miri wa yena] wu tlhelela emisaveni laha a wu ri kona nimoya wu tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso lexi xi wu nyikeke.”Loko moya kumbe matimba ya vutomi ma huma emirini, miri wafa kutani wu tlhelela emisaveni laha wu humeke kona. Hilaha ku fa-naka, matimba ya vutomi na wona ma tlhelela eka Xikwembu, lahama humeke kona. (Yobo 34:14, 15; Pisalema 36:9) Kambe, sweswoa swi vuli leswaku matimba ya vutomi ma teka riendzo ma ya eti-lweni. Swi vula ntsena leswaku loko munhu a fa, ntshembo waleswaku a tlhela a hanya wu le ka Yehovha Xikwembu. Swi fana nileswaku vutomi bya yena byi le mavokweni ya Xikwembu. I mati-mba ya Xikwembu ntsena lama nga endlaka leswaku munhu yoloyea tlhela a kuma moya kumbe matimba ya yena ya vutomi, leswakua ta kota ku hanya.

Kunene swi tiyisa nhlana ku tiva leswaku hi swona leswi Xi-kwembu xi nga ta swi endla eka hinkwavo lava nga wisa eka“masirha-bako ya xitsundzuxo”! (Yohane 5:28, 29) Hi nkarhi wa kupfuxiwa ka vafi, Yehovha u ta vumbela munhu la etleleke esirhenimiri lowuntshwa, kutani a n’wi pfuxa a tlhela a hanya, hi ku huhu-tela moya kumbe matimba ya vutomi emirini wa yena. Mawakundlela leyi sweswo swi nga ta tsakisa ha yona!

Loko u lava ku dyondza leswi engetelekeke hi ndlela leyi rito“moya-xiviri” ni “moya” ma tirhisiweke ha yona eBibeleni, u

ta kuma rungula ra nkoka ekabroxara leyi nge Ku Humele-la Yini Hi Hina Loko Hi Fa?ni le bukwini leyi nge Ku Hla-mulana Hi Matsalwa, matluka163-8 na 155-9, hatimbirhika tona ti kandziyisiwe hi Ti-mbhoni ta Yehovha.

RITO ra Xiheveru leri nge she’ohl� ni ra Xigriki leri nge hai�des matirhisiwe minkarhi yo tlula 70 eBibeleni yo sungula hi tindzimileti. Havumbirhi bya wona ma fambisana ni rifu. Vuhundzuluxeribyin’wana bya Bibele byi tirhise rito “sirha” “tihele” kumbe “mu-godi.” Kambe, eka tindzimi to tala, a ma kona marito lama kotakaku humesa nhlamuselo leyi kongomeke ya rito rero ra Xiheveru nira Xigriki. Hi yona mhaka leyi Bibele leyi vuriwaka Vuhundzuluxe-ri Bya Misava Leyintshwa yi tirhisaka rito “Sheol” na “Hayidesi.”Kahle-kahle marito lawa ma vula yini? A hi xiyeni ndlela leyi ma ti-rhisiwaka ha yona eka tindzimana to hambana-hambana ta Bibele.

Eklesiasta 9:10 yi ri: “A ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivikumbe vutlhari eSheol, ndhawu leyi u yaka eka yona.” Xana leswiswi vula leswaku Sheol i ndhawu yo karhi kumbe sirha ro karhilaha hi lahleke murhandziwa wa hina? A swi tano! Loko Bibeleyi vulavula hi xivandla xo karhi xa vafi kumbe sirha, yi tirhisa ma-rito man’wana ya Xiheveru kumbe ya Xigriki, ku nga ri she’ohl� nahai�des. (Genesa 23:7-9; Matewu 28:1) Nakambe, Bibele a yi ri tirhi-si rito “Sheol” loko yi vulavula hi sirha leri ku lahliweke vanhu vohlayanyana eka rona, ro kota ndhawu leyi ku lahliwaka vandyanguwun’we eka yona kumbe laha ku lahliweke vanhu vo tala.—Genesa49:30, 31.

Kutani “Sheol” i xivandla xa njhani? Rito ra Xikwembu ri kombi-sa leswaku “Sheol” kumbe “Hayidesi” i xivandla lexi nga xikulu kutlula ni ndhawu leyi ku lahliweke vanhu vo tala eka yona. Hi xiko-mbiso, Esaya 5:14, yi kombisa leswaku Sheol “yi ahlamise nomuwa yona ku tlula mpimo.” Hambileswi hi ndlela yo fanekisela She-ol se yi miteke vanhu va ntsandza-vahlayi, swi vonaka onge a yi sikolwa. (Swivuriso 30:15, 16) Ku hambana ni tindhawu to tala letitolovelekeke to lahla vafi, ‘Sheol a yi eneriseki.’ (Swivuriso 27:20)Sheol a yi tali. Yi tshama yi pfulekile. Hikwalaho, Sheol kumbe Ha-yidesi a hi ndhawu ya xiviri leyi kumekaka endhawini yo karhi.Kambe, i sirha leri tolovelekeke ra vanhu, leri fanekiselaka ndhawuleyi vanhu hinkwavo va yaka kona loko va file.

Dyondzo ya Bibele ya ku pfuxiwa ka vafi yi hi pfuna leswaku hiva ni ku twisisa loku engetelekeke hi “Sheol” na “Hayidesi.” Ritora Xikwembu ri fanisa Sheol na Hayidesi ni sirha leri vanhu lava

Xana I Yini Sheol Na Hayidesi?

212

Xiengetelo 213

ngheneke eka rona va nga ta pfuxiwa.� (Yobo 14:13; Mintirho 2:31;Nhlavutelo 20:13) Nakambe, Rito ra Xikwembu ri kombisa leswakulava nga eSheol kumbe eHayidesi, va katsa lava tirheleke Yehovhani lava nga n’wi tirhelangiki. (Genesa 37:35; Pisalema 55:15) Hi-kwalaho, Bibele yi dyondzisa leswaku ku ta va ni ku “pfuxiwa kalava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.”—Mintirho 24:15.

� Ku hambana ni sweswo, lava feke, lava nga taka va nga pfuxiwi, ku vu-riwa leswaku va le “Gehena,” ku nga ri eSheol kumbe eHayidesi. (Matewu5:30; 10:28; 23:33) Gehena na yona a hi xivandla xa xiviri, yi fana na Sheolna Hayidesi.

KU TA yini emianakanyweni ya wena loko u anakanya hi Siku raVuavanyisi? Van’wana va anakanya leswaku vanhu va tibiliyoni vata fola layini exiluvelweni xa Xikwembu. Kutani un’wana ni un’wa-na a avanyisiwa. Van’wana va nyikiwa vutomi bya le tilweni kutanivan’wana va avanyiseriwa ku ya xanisiwa hilaha ku nga heriki. Ka-mbe, Bibele a yi pfumelelani na swona sweswo. Rito ra Xikwembua ri hlamuseli nkarhi lowu wu ri lowu chavisaka kambe ri wu hla-musela wu ri nkarhi lowu tiyisaka nhlana ni lowu swilo swi nga tatlhela swi va exiyin’weni lexinene.

Eka Nhlavutelo 20:11, 12, muapostola Yohane u hi byela nhla-muselo ya yena ya Siku ra Vuavanyisi, u ri: “Kavaloko ndzivona xiluvelo lexikulu xo basa ni loyi a tshameke eka xona. Misa-va ni tilo swi nyamalala emahlweni ka yena, kutani ndhawu yaswona a ya ha kumekanga. Kavaloko ndzi vona vafi, lavakulu nilavatsongo, va yime emahlweni ka xiluvelo, kutani ku pfuriwa ti-buku-nsongwa. Kambe ku pfuriwa buku-nsongwa yin’wanyana; ibuku-nsongwa ya vutomi. Vafi va avanyisiwa hi ku landza swilo le-swi tsariweke eka tibuku-nsongwa hi ku ya hi swiendlo swa vona.”I mani Muavanyisi loyi ku vulavuriwaka ha yena laha?

Yehovha Xikwembu hi yena Muavanyisi-nkulu wa vanhu hi-nkwavo. Kambe u nyike un’wana ntirho lowu wa ku avanyisa.Hi ku ya hi Mintirho 17:31, muapostola Pawulo u vule leswakuXikwembu “xi veke siku leri xi nga ni xikongomelo xo avanyisa mi-sava leyi akiweke hi ku lulama hi wanuna loyi xi n’wi vekeke.”

Xana I Yini Siku Ra Vuavanyisi?


Muavanyisi loyi a vekiweke i Yesu Kreste la pfuxiweke. (Yohane5:22) Kambe, ri sungula rini Siku ra Vuavanyisi? Ri ta teka nkarhiwo tanihi kwihi?

Buku ya Nhlavutelo yi kombisa leswaku Siku ra Vuavanyisi rita sungula loko ku hela nyimpi ya Armagedoni loko mafambise-lo ya Sathana ma herisiwile.� (Nhlavutelo 16:14, 16; 19:19–20:3)Endzhaku ka Armagedoni, Sathana ni madimona ya yena va tapfaleriwa gidi ra malembe ekheleni ro enta. Hi nkarhi wolowo,lava 144 000, va ta va vaavanyisi naswona va ta sungula ku fumaetilweni va ri “tihosi na Kreste ku ringana malembe ya 1 000.”(Nhlavutelo 14:1-3; 20:1-4; Varhoma 8:17) Siku ra Vuavanyisi a hinkarhi wa tiawara ta 24 lowu nga ta hundza hi ku hatlisa. I nkarhilowu nga ta teka malembe ya 1 000.

Hi nkarhi wolowo wa malembe ya 1 000, Yesu Kreste u ta “ava-nyisa lava hanyaka ni lava feke.” (2 Timotiya 4:1) “Lava hanyaka”ku ta va ku ri “ntshungu lowukulu” lowu nga ta va wu pone Arma-gedoni. (Nhlavutelo 7:9-17) Muapostola Yohane u tlhele a vona“lava feke . . . va yime emahlweni ka xiluvelo” xa vuavanyisi. Hi-laha Yesu a tshembiseke hakona, ‘lava nga eka masirha-bako yaxitsundzuxo va ta twa rito ra yena Kreste kutani va huma,’ hi ku vava pfuxiwa eku feni. (Yohane 5:28, 29; Mintirho 24:15) Kambe, kuavanyisiwa ka vona ku ta va ku sekeriwe eka yini?

Hi ku ya hi xivono xa muapostola Yohane, ku ‘pfuriwe tibu-ku-nsongwa’ kutani “vafi va avanyisiwa hi ku landza swilo leswitsariweke eka tibuku-nsongwa hi ku ya hi swiendlo swa vona.”Xana tibuku-nsongwa leti ti tamele swiendlo swa vanhu swa nka-rhi lowu hundzeke? Doo, vanhu a va nge avanyisiwi hi swiendloleswi va swi endleke va nga si fa. Hi swi tivisa ku yini sweswo? Bi-bele yi ri: “Loyi a feke, xidyoho xa yena xi hlanguriwile.” (Varhoma6:7) Xisweswo, lava pfuxiwaka va ta va va rivaleriwe swidyoho swavona hinkwaswo leswi va swi endleke va nga si fa. Hikwalaho,tibuku-nsongwa ti fanele ti yimela swilaveko swin’wana swa Xi-kwembu. Leswaku lava poneke Armagedoni ni lava pfuxiweke vakota ku hanya hilaha ku nga heriki, va fanele va yingisa swilerisoswa Xikwembu, ku katsa ni swileriso swin’wana ni swin’wana leswiYehovha a nga ta swi paluxa hi nkarhi wa malembe ya gidi. Xiswe-

� Malunghana ni Armagedoni, hi kombela u vona buku leyi nge Insight onthe Scriptures, Vholumo 1, matluka 594-5, 1037-8, ni ndzima 20 ya buku leyinge Gandzela Xikwembu Xi Ri Xin’we Xa Ntiyiso, hatimbirhi ka tona ti ka-ndziyisiwe hi Timbhoni ta Yehovha.

Xiengetelo 215

swo vanhu va ta avanyisiwa hikwalaho ka leswi va swi endleke hinkarhi wa Siku ra Vuavanyisi.

Siku ra Vuavanyisi ri ta endla leswaku vanhu va timiliyoni vapfulekeriwa ro sungula hi lunghelo ro dyondza hi ku rhandza kaXikwembu ni ku hanya hi ku pfumelelana na kona. Leswi vulakaleswaku ku ta va ni ntirho lowukulu wo dyondzisa vanhu. Hakune-ne, “vaaki va tiko leri noneke va ta dyondza ku lulama.” (Esaya26:9) Hambiswiritano, van’wana a va nge swi lavi ku hanya hi kupfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu. Esaya 26:10 yi ri: “Ha-mbiloko lowo homboloka o kombiwa tintswalo, a nga ka a nga kudyondzi ku lulama. Etikweni ro lulama u ta endla hilaha ku ho-mbolokeke naswona a nge byi voni vukulu bya Yehovha.” Vanhuvolavo vo homboloka va ta dlayiwa va nga ha pfuxiwi hi nkarhi waSiku ra Vuavanyisi.—Esaya 65:20.

Loko Siku ra Vuavanyisi ri hela, lava va poneke va ta ‘hanya’ hi-laha ku heleleke, va va vanhu lava hetisekeke. (Nhlavutelo 20:5)Xisweswo, Siku ra Vuavanyisi ri ta endla leswaku vanhu va tlhelelaeka xiyimo lexi a va fanele va va eka xona ku sukela eku sungu-leni, ku nga xiyimo xa ku va lava hetisekeke. (1 Vakorinto 15:24-28) Kutani va ta langutana ni ndzingo wo hetelela. Sathana u tantshunxiwa ekhotsweni kutani a tshikiwa leswaku a ringeta ku ha-mbukisa vanhu ro hetelela. (Nhlavutelo 20:3, 7-10) Lava va ngata n’wi hlula hi tindlela hinkwato va ta vona ku hetiseka ka xi-tshembiso xa Bibele lexi nge: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka yamisava, va ta tshama eka yona hi masiku.” (Pisalema 37:29) Ina,Siku ra Vuavanyisi ri ta va nkateko eka vanhu hinkwavo lava tshe-mbekaka!

SWICHUDENI swa Bibele swi huwelele ka ha sale makume ya ma-lembe leswaku a ku ta va ni swiendlakalo leswi hlamarisaka hi 1914.A swi ri swihi swiendlakalo swa kona, naswona hi byihi vumbhonilebyi kombaka leswaku 1914 i lembe ra nkoka?

Hilaha swi tsariweke hakona eka Luka 21:24, Yesu u te: “Yerusale-ma wu ta kandziyeriwa hi matiko, kukondza ku hetiseka nkarhi

1914 I Lembe Leri XiyekakaeVuprofeteni Bya Bibele


lowu vekiweke wa matiko.” Muti wa Yerusalema a wu ri ntsindza watiko ra Vayuda—laha a ku ri ni xiluvelo xa tihosi ta rixaka ra HosiDavhida. (Pisalema 48:1, 2) Hambiswiritano, tihosi leti a ti hamba-nile ni tihosi ta matiko laman’wana. A ti tshama “exiluvelweni xaYehovha” tanihi vayimeri va Xikwembu. (1 Tikronika 29:23) Xiswe-swo, muti wa Yerusalema a wu ri xikombiso xa vuhosi bya Yehovha.

Kambe, xana vuhosi bya Xikwembu byi sungule rini ku “kandzi-yeriwa hi matiko” naswona ma byi kandziyele njhani? Sweswo swihumelele hi lembe ra 607 B.C.E. loko muti wa Yerusalema wu hlu-riwe hi Vababilona. A ku nga ha ri na munhu “exiluvelweni xaYehovha,” naswona nxaxamelo wa tihosi ta yindlu ya Davhida wukavanyetiwile. (2 Tihosi 25:1-26) Xana ku “kandziyeriwa” loku a kuta hambeta hilaha ku nga heriki? Doo, hikuva vuprofeta bya Ezeki-yele loko byi vulavula hi hosi yo hetelela ya le Yerusalema, ku ngaSedekiyasi byi te: “Susa xifunengeto xa nhloko, u tlakusa harhi. . . .Xi nga ka xi nga vi xa munhu kukondza ku fika loyi mfanelo yi ngaya yena, ndzi fanele ndzi n’wi nyika xona.” (Ezekiyele 21:26, 27)Loyi “mfanelo yi nga ya yena” eka harhi ya Davhida i Kreste Yesu.

“MINKARHI YA NKOMBO”

Malembe ya 2 520

Malembe ya 606 1/4October 607 B.C.E. ku ya ka

December 31, 1 B.C.E.

Malembe ya 1 913 3/4January 1, 1 C.E. ku ya ka

October 1914

607 & B.C.E. C.E. ) 1914

“Yerusalema wuta kandziyeriwahi matiko”

“Ku fika loyi mfaneloyi nga ya yena”

Xiengetelo 217

(Luka 1:32, 33) Kutani ke, ku “kandziyeriwa” a ku ta hela loko Yesua va Hosi.

Xana xiendlakalo xexo lexikulu a xi ta humelela rini? Yesu ukombise leswaku Vamatiko a va ta fuma ku ringana nkarhi lowu ve-kiweke. Rungula ra Daniyele ndzima 4 ri ni swikombiso leswi ngapfunaka munhu ku tiva leswaku a ku ta teka nkarhi wo tanihi kwihi.Ri hlamusela norho wa vuprofeta wa Hosi Nebukadnetsara wa leBabilona. U vone murhi lowukulu lowu tsemiweke. Xikundzu xawona a xi nga ta kula hikuva a xi bohiwe hi nsimbi ni koporo. Ntsu-mi yi te: “A ku hundze minkarhi ya nkombo eka xona.”—Daniyele 4:10-16.

EBibeleni, minkarhi yin’wana mirhi yi yimela vulawuri. (Ezeki-yele 17:22-24; 31:2-5) Kutani, ku tsemiwa ka murhi wo fanekiselaswi komba ndlela leyi vuhosi bya Xikwembu a byi ta kavanyetiwaha yona, hilaha a byi yimeriwa hakona hi tihosi leti a ti tshamaexiluvelweni le Yerusalema. Hambiswiritano, xivono xi swi vekeerivaleni leswaku ‘ku kandziyeriwa ka Yerusalema’ a ku ta va kaxinkarhana—a ku ta teka “minkarhi ya nkombo.” Xana wolowo inkarhi wo tanihi kwihi?

Nhlavutelo 12:6, 14 yi kombisa leswaku minkarhi yinharhu nihafu yi ringana ni “masiku ya 1 260.” Hikwalaho, “minkarhi yankombo” a yi ta phindha masiku wolawo kambirhi, ku nga masikuya 2 520. Kambe Vamatiko a va tshikanga ku ‘kandziyela’ vulawuribya Xikwembu loko ku hela masiku ya 2 520 endzhaku ka ku wa kamuti wa Yerusalema. Kutani swi le rivaleni leswaku vuprofeta lebyia byi ta teka nkarhi wo leha. Hi ku ya hi tsalwa ra Tinhlayo 14:34 nira Ezekiyele 4:6, lama vulaka leswaku “siku rin’we ri yimela lemberin’we,” “minkarhi ya nkombo” a yi ta endla malembe ya 2 520.

Malembe ya 2 520 ma sungule hi October 607 B.C.E., loko mutiwa Yerusalema wu tekiwa hi Vababilona naswona hosi ya rixaka raDavhida yi susiwile exiluvelweni xa yona. Nkarhi wolowo wu helehi October 1914. “Nkarhi lowu vekiweke wa matiko” wu hele enka-rhini wolowo, kutani Xikwembu xi veke Yesu Kreste ku va Hosietilweni.�—Pisalema 2:1-6; Daniyele 7:13, 14.

� Ku sukela eka October 607 B.C.E. ku ya ka October 1 B.C.E. swi endlamalembe ya 606. Kutani ku sukela eka October 1 B.C.E. ku ya ka October1914 C.E. swi endla malembe ya 1 914. Loko hi hlanganisa malembe ya 606na 1 914, hi kuma malembe ya 2 520. Leswaku u kuma rungula leri engete-lekeke hi ta ku wa ka muti wa Yerusalema hi lembe ra 607 B.C.E., vona xi-hloko lexi nge “Chronology” eka Insight on the Scriptures, leyi kandziyisiwe-ke hi Timbhoni ta Yehovha.


Hilaha Yesu a profeteke hakona, “vukona” bya yena tanihi Hosiya le tilweni byi vonake hi swiendlakalo leswikulu emisaveni—ku nga nyimpi, tindlala, ku tsekatseka ka misava ni mintu-ngu. (Matewu 24:3-8; Luka 21:11) Swiendlakalo sweswo swi nyikavumbhoni lebyikulu bya ntiyiso wa leswaku hakunene lembera 1914 hi rona leri Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni wu su-nguleke ku fuma ha rona ni leswaku ri ve ku sungula ka ‘masikuya makumu’ ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo.—2 Timotiya3:1-5.

XIVUMBIWA xa moya lexi vuriwaka Mikayele a xi boxiwi ko talaeBibeleni. Hambiswiritano, loko ku vulavuriwa ha xona xi boxiwaxi ri eku endleni ka swo karhi. Ebukwini ya Daniyele, Mikayele ulwa ni tintsumi leto homboloka; epapileni ra Yuda u kanetana naSathana; naswona eka Nhlavutelo u lwa na Diyavulosi ni madi-mona yakwe. Leswi Mikayele a lwelaka vulawuri bya Yehovha atlhela a lwa ni valala va Xikwembu, u hanya hi ku ya hi nhlamu-selo ya vito rakwe leyi nge “I Mani La Fanaka Ni Xikwembu?”Kahle-kahle Mikayele loyi i mani?

Minkarhi yin’wana vanhu va tiviwa hi mavito man’wana. Hi xi-kombiso, mupatriyaka Yakobo u tiviwa hi vito ra Israyele, kasimuapostola Petro u tiviwa hi ra Simoni. (Genesa 49:1, 2; Matewu10:2) Hilaha ku fanaka, Bibele yi kombisa leswaku, Mikayele i vitorin’wana ra Yesu Kreste loko a nga si ta laha misaveni ni loko se afambile. A hi kambisiseni Matsalwa leswaku hi kumisisa mhakaleyi.

Ntsumi leyikulu. Rito ra Xikwembu loko ri vulavula hi Mikaye-le ri ri i “ntsumi leyikulu.” (Yudha 9) Xiya leswaku Mikayele uvitaniwa ntsumi leyikulu. Leswi swi vula leswaku i yin’we ntse-na ntsumi yo tano. Kahle-kahle rito leri nge “ntsumi leyikulu,”eBibeleni ri humelela ri ri eka vun’we, a ku kona laha ri humelela-ka ri ri evunyingini. Tlhandlakambirhi, Yesu u ni xikhundlha xaku va ntsumi leyikulu. Malunghana na Hosi Yesu Kreste la pfu-xiweke, 1 Vatesalonika 4:16 yi ri: “Hosi hi yoxe yi ta xika hi letilweni hi rito ro lerisa, hi rito ra ntsumi leyikulu.” Xisweswo rito

Mikayele Ntsumi Leyikulu, I Mani?

ra Yesu ri hlamuseriwa ri ri ra ntsumi leyikulu. Hikwalaho, tsalwaleri ri vula leswaku Yesu hi byakwe hi yena Mikayele ntsumi leyi-kulu.

Murhangeri wa Vuthu. Bibele yi vula leswaku “Mikayele ni ti-ntsumi ta yena va lwa ni dragona . . . ni tintsumi ta yona.”(Nhlavutelo 12:7) Xisweswo, Mikayele i Murhangeri wa vuthu ratintsumi leto tshembeka. Nakambe Nhlavutelo yi hlamusela Yesua ri Murhangeri wa vuthu ra tintsumi leto tshembeka. (Nhlavutelo19:14-16) Muapostola Pawulo na yena u vulavule hi ku kongomahi “Hosi Yesu” na hi “tintsumi takwe ta matimba.” (2 Vatesaloni-ka 1:7) Kutani ke, Bibele yi vulavula hi Mikayele ni “tintsumitakwe” na Yesu ni “tintsumi takwe.” (Matewu 13:41; 16:27; 24:31;1 Petro 3:22) Leswi eRitweni ra Xikwembu ku nga riki kona lahaku vulavuriwaka hi mavuthu mambirhi ya tintsumi to tshembekata le tilweni—lerin’wana ri rhangeriwe hi Mikayele naswona leri-n’wana ri rhangeriwe hi Yesu—swa twala ku gimeta hi leswakuMikayele a ku na un’wana handle ka Yesu Kreste loko a ri exikhu-ndlheni xakwe xa le tilweni.�

� Rungula leri engetelekeke leri kombaka leswaku vito ra Mikayele i raN’wana wa Xikwembu ri kumeka eka Insight on the Scriptures Vholumo 2,matluka 393-4, leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.

BUKU ya Nhlavutelo yi tamele marito man’wana lama fane-kiselaka swo karhi. (Nhlavutelo 1:1) Hi xikombiso, yi vulavulahi wansati loyi a tsariweke vito leri nge “Babilona Lonkulu”emombyeni wakwe. Wansati loyi ku vuriwa leswaku u tsha-me ehenhla ka “mintshungu ni matiko.” (Nhlavutelo 17:1, 5,15) Leswi a nga riki kona wansati wa xiviri la nga swi endlakasweswo, swi vula leswaku Babilona Lonkulu ku fanele ku ri wofanekisela. Kutani, xana nghwavava leyi yo fanekisela yi yimelayini?

Eka Nhlavutelo 17:18, wansati loyi wo fanekisela u hlamuseri-wa a ri “muti lowukulu lowu nga ni mfumo ehenhla ka tihosi ta

Ku Hlamuseriwa Ka“Babilona Lonkulu”

Xiengetelo 219


misava.” Rito leri nge “muti” ri komba nhlengeletano ya vanhu.Leswi ‘muti lowu lowukulu’ wu lawulaka “tihosi ta misava,”wansati la vuriwaka Babilona Lonkulu u fanele a ri nhlanganolowu nga ni nkucetelo ematikweni hinkwawo. Wu nga vuri-wa mfumo wa misava. Xana i mfumo wa muxaka muni? I wavukhongeri. Xiya ndlela leyi tindzimana tin’wana ta buku yaNhlavutelo ti yi hlamuselaka ha yona mhaka leyi.

Mfumo wu nga ha va wa tipolitiki, wa mabindzu kumbe wavukhongeri. Wansati la vuriwaka Babilona Lonkulu a hi mfumowa tipolitiki hikuva Rito ra Xikwembu ri ri “tihosi ta misava” ku-mbe swirho swa politiki swa misava leyi, swi ‘endle vumbhisa’na yena. Vumbhisa byakwe byi vula vuxaka lebyi a byi endle-ke ni vafumi va misava leyi, nakambe byi tlhela byi swi vekaerivaleni leswaku ha yini a vuriwa “nghwavava leyikulu.”—Nhla-vutelo 17:1, 2; Yakobo 4:4.

Babilona Lonkulu a ku nge vi mfumo wa mabindzu hiku-va ‘vaxavisi va misava’ lava yimelaka van’wamabindzu, va tan’wi rila enkarhini wa ku lovisiwa ka yena. Entiyisweni, tihosini vaxavisi va hlamuseriwa va ri lava languteke Babilona Lo-nkulu va ri “ekule.” (Nhlavutelo 18:3, 9, 10, 15-17) Hikwalaho,swa twala ku gimeta hileswaku Babilona Lonkulu a hi mfumowa politiki kumbe wa mabindzu, kambe i mfumo wa vukho-ngeri.

Leswaku Babilona Lonkulu i vukhongeri swi tiyisekisiwe himarito lama nge u xisa matiko hinkwawo hi “vungoma” bya-kwe. (Nhlavutelo 18:23) Leswi mixaka hinkwayo ya vungomayi humaka eka vukhongeri ni madimona, a swi hlamarisi le-swi Bibele yi vulaka leswaku Babilona Lonkulu i “vutshamo byamadimona.” (Nhlavutelo 18:2; Deteronoma 18:10-12) Nakambemfumo lowu wu hlamuseriwa wu ri lowu vengaka vukhongeribya ntiyiso, wu xanisa “vaprofeta” ni “vakwetsimi.” (Nhlavutelo18:24) Kahle-kahle, Babilona Lonkulu u venga vukhongeri byantiyiso hi mbilu ya yena hinkwayo lerova u xanisa “timbhoni taYesu” hi ndlela ya tihanyi hambi ku ri ku ti dlaya. (Nhlavutelo17:6) Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku wansati loyi a vitaniwa-ka Babilona Lonkulu u yimela mfumo wa misava wa vukhongeribya mavunwa, lebyi katsaka vukhongeri hinkwabyo lebyi lwakana Yehovha Xikwembu.

BIBELE a yi hi byeli leswaku Yesu u velekiwe rini. Kambe, yi hinyika xivangelo lexi twalaka xa leswaku a nga velekiwanga hi De-cember.

Xiya leswaku xiyimo xa maxelo a xi ri njhani le Betlehema lahaYesu a velekiweke kona. Hi n’hweti ya Xiyuda ya Chislev (leyifambisanaka na November/December) a ku ri ni xirhami ni ti-mpfula. N’hweti leyi landzelaka yoleyo a ku ri Tebeth (December/January). A ku titimela minkarhi yin’wana ku va ni gamboko eti-ndhawini leti tlakukeke. A hi voneni leswi Bibele yi hi byelakaswona malunghana ni maxelo ya xifundzha xolexo.

Ezra mutsari wa Bibele u kombisa leswaku kahle-kahle Chislev ayi ri n’hweti leyi tiviwaka hi maxelo ya yona ya xirhami ni mpfula.Endzhaku ko vula leswaku ntshungu a wu hlengeletane eYerusale-ma “en’hwetini ya vukaye [Chislev] esikwini ra vu-20 ra n’hweti,”Ezra u vika leswaku vanhu a va “rhurhumela . . . hikwalaho kampfula.” Malunghana ni maxelo ya nkarhi wolowo wa lembe, va-nhu lava hlengeletaneke va te: “I nguva ya mpfula, a swi koteki kuyima ehandle.” (Ezra 10:9, 13; Yeremiya 36:22) Hi yona mhaka

Xana Yesu U Velekiwe Hi December?

Loko Yesu a velekiwa varisi a vatshame ni mintlhambi ya vona

enhoveni nivusiku

221


leyi varisi va le swifundzheni sweswo a va tiyiseka leswaku vona nimintlhambi ya vona a va tshami emadyelweni nivusiku hi De-cember!

Hambiswiritano, Bibele yi vula leswaku varisi a va ri enhoveni valangutele mitlhambi ya vona evusikwini lebyi Yesu a velekiweke habyona. Kahle-kahle Luka mutsari wa Bibele u kombisa leswaku hinkarhi wolowo, varisi a va “tshama ehandle ka muti, va rindza mi-ntlhambi ya vona nivusiku” ekusuhi ni le Betlehema. (Luka 2:8-12)Xiya leswaku varisi a va tshama ehandle ka muti le madyelweni, kunga ri ku famba-famba ehandle ninhlikanhi ntsena. A va tshame nimintlhambi ya vona enhoveni nivusiku. Xana swa twala ku vula le-swaku vanhu va nga va va ri ehandle eBetlehema hi December leyitivekaka hi maxelo lama titimelaka ni lama nga ni timpfula? Doo!Hikwalaho swilo leswi humeleleke loko Yesu a velekiwa swi kombi-sa leswaku a nga velekiwanga hi December.�

Rito ra Xikwembu ri hi byela hi ku kongoma leswaku Yesu ufe rini, kambe ri hi nyika vuxokoxoko byitsongo bya leswaku uvelekiwe rini. Leswi swi hi endla hi tsundzuka marito ya Hosi So-lomoni la nga te: “Vito ra antswa ku ri ni mafurha lamanene, nisiku ra ku fa ku ri ni siku leri munhu a velekiweke ha rona.”(Eklesiasta 7:1) Kutani a swi hlamarisi leswi Bibele yi nyikeleke vu-xokoxoko byo tala malunghana ni ntirho lowu Yesu a wu endlekeni rifu rakwe kambe yi nyikela vuxokoxoko byitsongo malungha-na ni nkarhi wa ku velekiwa ka yena.

� Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke, vona matluka 269-273 yabuku leyi nge Ku Hlamulana Hi Matsalwa, leyi kandziyisiweke hi Timbho-ni ta Yehovha.

TIHOLIDEYI ta vukhongeri ni tin’wana leti tolovelekeke leti tla-ngeriwaka namuntlha ematikweni yo tala a ti humi eBibeleni.Kutani ke, xana hi wahi masungulo ya ku tlangeriwa ka tona?Loko u swi kota ku endla vulavisisi elayiburari u ta twa leswi tibu-ku ti swi vulaka hi tiholideyi leti dumeke laha u tshamaka kona.Xiya swikombiso swi nga ri swingani.

Xana Hi Fanele Hi Tlangela Tiholideyi?

Easter. The Encyclopædia Britannica yi vula leswaku, “ku havalexi kombisaka ta ku tlangeriwa ka nkhuvo wa Easter eka Testame-nte Leyintshwa.” Xana yi sungule njhani Easter? Yi sungule ekavugandzeri bya vuhedeni. Hambileswi ku vuriwaka leswaku hiholideyi leyi ku tlangeriwa nkhuvo wa xitsundzuxo xa ku pfuxiwaka Yesu, swilo leswi endliwaka hi nkarhi wa Easter a hi swa Vukre-ste. Hi xikombiso, malunghana ni “mpfundla wa Easter” lowutolovelekeke, The Catholic Encyclopedia yi ri: “Mpfundla i mfu-ngho wa vuhedeni naswona minkarhi hinkwayo wu fanekisela kuveleka.”

Ku Tlangela Lembe Lerintshwa. Siku ni mikhuva leyi fambi-sanaka ni ku tlangela Lembe Lerintshwa swi ya hi matiko.Malunghana ni masungulo ya nkhuvo lowu, The World BookEncyclopedia yi ri: “Mufumi wa Rhoma Julius Caesar u veke Janu-ary 1 tanihi Siku ra Lembe Lerintshwa hi 46 B.C. Varhoma vanyiketele siku leri eka Janus, xikwembu xa tigede, tinyangwa nimasungulo ya swilo. N’hweti ya January yi thyiwe yi suka ekaJanus, loyi a a ri ni swikandza swimbirhi—xin’wana xi languteemahlweni xin’wana xi langute endzhaku.” Kutani ku tlangela Le-mbe Lerintshwa swi sungule eka mindhavuko ya vuhedeni.

Halloween. The Encyclopedia Americana yi ri: “Loko munhu alandzelela swilo leswi endliwaka hi nkarhi wa Halloween, swi fa-mba swi kala swi ya fika eka ntlango wa Druid [huvo ya vaprista vakhale va rixaka ra Vacelt] wa le minkarhini ya le mahlwenika Vukreste. Rixaka ra Vacelt a ri ri ni minkhuvo ya swikwembuswimbirhi leswikulu—xikwembu xa dyambu ni xikwembu xa vafi. . . , lexi nkhuvo wa xona a wu endliwa hi November 1, ku nga kusungula ka Lembe Lerintshwa ra Vacelt. Nkhuvo wa vafi wu nghe-nisiwe eka mikhuva ya Vukreste hakatsongo-tsongo.”

Tiholideyi Tin’wana. A swi koteki ku vulavula hi minkhuvohinkwayo leyi endliwaka emisaveni hinkwayo. Hambiswiritano,tiholideyi leti tlakusaka vanhu kumbe minhlangano ya vanhu a tiamukeleki eka Yehovha. (Yeremiya 17:5-7; Mintirho. 10:25, 26)Nakambe, tsundzuka leswaku masungulo ya minkhuvo ya vukho-ngeri hi wona ma kombisaka leswaku yi tsakisa Xikwembu kumbea yi xi tsakisi. (Esaya 52:11; Nhlavutelo 18:4) Misinya ya milawu yaBibele leyi boxiweke eka Ndzima 16 ya buku leyi yi ta ku pfuna uvona ndlela leyi Xikwembu xi swi langutaka ha yona ku tlangelatiholideyi leti nga riki ta vukhongeri.

Xiengetelo 223

Xana u nga tsakela ku kuma rungula leri engetelekeke?U nga tihlanganisa ni Timbhoni ta Yehovha eka www.jw.org.

www.jw.org

XANA BIBELE YI DYONDZISA YINI Hakunene? - …download.jw.org/files/media_books/bh_TS.pdfXANABIBELE...

Documents

Transcript of XANA BIBELE YI DYONDZISA YINI Hakunene? - …download.jw.org/files/media_books/bh_TS.pdfXANABIBELE...