WYKŁAD ÓSMY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (H)
description
Transcript of WYKŁAD ÓSMY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (H)
WYKŁAD ÓSMY:WYKŁAD ÓSMY:PODSTAWYPODSTAWY
EPIDEMIOLOGII (H)EPIDEMIOLOGII (H)
Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda
SUM - WLK ‘2013
Pomiar w Epidemiologii
Dobra Praktyka Epidemiologiczna
TREŚĆ DZISIEJSZEGO WYKŁADU
LORD KELVIN (1824-1907)LORD KELVIN (1824-1907)
When you can
measure what you
are speaking about,
and express it in
numbers, you know something about it. But when
you cannot your
knowledge is of a
meager and unsatisfacto
ry kind (Lord
Kelvin)
WSZYSTKO JEST POMIAREM
Odpowiedź na pytanie w kwestionariuszu (tak/nie : 1/0)
Obecność cienia okrągłego na zdjęciu rtg płuc (tak/nie : 1/0)
Kliniczny stopień duszności (1/2/3/4/5)
Glikemia (mg%)
itd.
WSZYSTKO JEST POMIAREM
Czy wynik pomiaru odzwierciedla stan rzeczywisty ?
czyli
Czy wynik pomiaru jest wolny od błędu
Błąd zależny od:
właściwości testu
testującego
testowanego
…..
…
.
WSZYSTKO JEST POMIAREM
Czy wynik pomiaru odzwierciedla stan rzeczywisty ?
czyli
Czy wynik pomiaru jest wolny od błędu
Błąd zależny od:
właściwości testu
testującego
testowanego
…..
…
.
SIR DAVID ROXBEE COX SIR DAVID ROXBEE COX
CZTERY KRYTYCZNE WYZWANIA (MEDYCZNE BADANIA NAUKOWE)
Pomiar
Typ badania
Analiza danych
Interpretacja wynikówDavid R. Cox: Some challenges for medical statistics (paper given at cinference „Modern Statistical Methods in Medical Research”,
organized within Nobel Foundation Series „Frontiers in Medicine” < European Journal of Epidemiology 2005;30:5-9 >
POMIAR W EPIDEMIOLOGIIPOMIAR W EPIDEMIOLOGII
WYNIK POMIARU = STAN RZECZYWISTY + BŁĄD
BŁĄD = BŁĄD SYSTEMATYCZNY + BŁĄD PRZYPADKOWY
BŁĄD PRZYPADKOWYBŁĄD PRZYPADKOWY
Błąd przypadkowy jest różnicą pomiędzy wartością rzeczywistą badanego parametru (np. średnie, nieznane stężenie hemoglobiny w populacji dzieci
w wieku przedszkolnym) a wartością obserwowaną, uzyskaną na podstawie przeprowadzonego badania (np. średnie stężenie hemoglobiny w grupie
dzieci uczęszczających do przedszkoli).
Możliwe relacje pomiędzy w/w wartościami:W. rzeczywista > W. obserwowanaW. rzeczywista = W. obserwowanaW. rzeczywista < W. obserwowana
KIERUNEK RELACJI MA CHARAKTER PRZYPADKOWY
I II III IV V VI VII
* *Wartość * *
Rzeczywista *
*
*
BŁĄD PRZYPADKOWY BŁĄD PRZYPADKOWY
BŁĄD SYSTEMATYCZNYBŁĄD SYSTEMATYCZNY
Błąd systematyczny jest jednokierunkową różnicą pomiędzy wartością rzeczywistą zmiennej a wartością aktualnie zmierzoną. Wynika on nie tylko z zastosowania błędnej metody pomiarowej ale również z niewłaściwego
protokołu badawczego i polega na przyjmowaniu przez wartości zmierzone poziomów albo stale wyższych albo stale niższych od wartości
rzeczywistej. Kierunek tej różnicy („+” lub „-”) nie jest znany w momencie pomiaru - ma charakter systematyczny. W związku z tym wartość średnia z
serii pomiarów ma tendencję do lokowania się poniżej lub powyżej wartości rzeczywistej.
I II III IV V VI VII
Wartość
Rzeczywista * *
* * *
**
BŁĄD SYSTEMATYCZNY BŁĄD SYSTEMATYCZNY
BŁĄD PRZYPADKOWYBŁĄD PRZYPADKOWY I I SYSTEMATYCZNYSYSTEMATYCZNY
Stan Rzeczywisty = tarczaWynik Badania = trafienie Błąd Przypadkowy
Mały Duży
MałyBłądSystematyczny
Duży
poważny (często krytyczny) błąd
BŁĄD BŁĄD PRZYPADKOWY I PRZYPADKOWY I SYSTEMATYCZNYSYSTEMATYCZNY
• Duży błąd systematyczny → mała trafność
• Duży błąd przypadkowy → mała precyzja
Trafność = stopień, w jakim obserwacja jest zdolna do pomiaru zjawiska, które jest przedmiotem obserwacji
Precyzja = powtarzalność wyniku obserwacji
PRECYZJA ≠ TRAFNOŚĆ
ale
WIARYGODNOŚĆ = PRECYZJA + TRAFNOŚĆ
FILARY DOBREJ PRAKTYKI EPIDEMIOLOGICZNEJ
1.REPREZENTATYWNOŚĆ BADANIA
2.MINIMALNA NIEZBĘDNA LICZEBNOŚĆ PRÓBY
REPREZENTATYWNOŚĆ BADANIA
0
10
20
30
40
50
60
70
Płeć Męska Nadciśnienie PaleniePapierosów
Nadwaga Praca Fizyczna WywiadRodzinny
PROFIL (%) POPULACJI W ZAKRESIE ‘A’,‘B’,‘C’,‘D’ itd.
N = 350 000
REPREZENTATYWNOŚĆ BADANIA
0
10
20
30
40
50
60
70
Płeć Męska Nadciśnienie PaleniePapierosów
Nadwaga Praca Fizyczna WywiadRodzinny
PROFIL (%) GRUPY (n=1200) A PROFIL POPULACJI ( )
W ZAKRESIE ROZKŁADU ‘A’, ‘B’, ‘C’, ‘D’ itd.
n = 1200
PODOBIEŃSTWO
rozkładu analizowanych cech w populacji
i
analizowanych cech w grupie
Gdy próba jest reprezentatywna różnice mają
charakter przypadkowy, związane z tzw.
błędem próby ( błędem losowania)
PODSTAWOWE METODY DOBORU REPREZENTATYWNEJ PRÓBY
Losowanie Proste
Losowanie Systematyczne
Losowanie Warstwowe
Losowanie Zespołowe
PODSTAWOWE METODY DOBORU REPREZENTATYWNEJ PRÓBY
Losowanie Proste
„wszyscy członkowie populacji ponumerowani,
losowaniem kieruje przypadek”
PODSTAWOWE METODY DOBORU REPREZENTATYWNEJ PRÓBY
Losowanie Systematyczne
„wszyscy członkowie populacji ponumerowani,
losowany jest co ‘n-ty’ numer”
PODSTAWOWE METODY DOBORU REPREZENTATYWNEJ PRÓBY
Losowanie Warstwowe
„wszyscy członkowie populacji pogrupowani (np. grupa kobiet i grupa mężczyzn) i ponumerowani w grupach (warstwach),
losowanie osobno w każdej grupie”
PODSTAWOWE METODY DOBORU REPREZENTATYWNEJ PRÓBY
Losowanie Zespołowe
„wszyscy członkowie populacji pogrupowani w systematyczny sposób (np. grupy studenckie na roku, klasy w szkole), zespoły
ponumerowane, losowanie zespołów, zbadani wszyscy w wylosowanych zespołach”
BADANIE ZJAWISKA W GRUPIE
pars pro toto
REPREZENTATYWNOŚĆ LOSOWANIAREPREZENTATYWNOŚĆ LOSOWANIA
POZYSKIWANIE DANYCHPOZYSKIWANIE DANYCH INTEPRETACJA INTEPRETACJA DANYCHDANYCH
Wszystkie dzieci w wieku przedszkolnym
Ołów jest związkiem neurotoksycznym
Dzieci w wieku przedszkolnym w mieście
Narażenie na ołów zwiększa ryzyko defektu w zakresie IQ
Dziesięcioprocentowa grupa dzieci z całego miasta
Stężenie ołowiu w krwi negatywnie koreluje z IQ
WARUNKUJE POPRAWNOŚĆ WARUNKUJE POPRAWNOŚĆ INTEPRETACJIINTEPRETACJI
FILARY DOBREJ PRAKTYKI EPIDEMIOLOGICZNEJ
MINIMALNA NIEZBĘDNA LICZEBNOŚĆ PRÓBY
MINIMALNA NIEZBĘDNA LICZEBNOŚĆ PRÓBY
„Uwidoczniona w naszym badaniu różnica, jakkolwiek korespondująca z teoretycznymi przesłankami, nie uzyskała
jednakże poziomu statystycznej znamienności.”
WYNIK UJEMNY
„Nie można jednakże wykluczyć, że statystycznie znamienna różnica ujawniłaby się po zbadaniu większej liczby chorych”
WYNIK FAŁSZYWIE UJEMNY
Próba powinna być nie większa niż gwarantująca uzyskanie wyników prawdziwych
(dodatnich lub ujemnych), co ma także uzasadnienie na gruncie rozważań etycznych ,
organizacyjnych i finansowych
FILARY DOBREJ PRAKTYKI EPIDEMIOLOGICZNEJ
Reprezentatywna i odpowiednio duża próba to warunki koniecznie (chociaż
niewystarczające) dla uzyskania wiarygodnych wyników w badaniach
epidemiologicznych
to minimum minimorum dla spełnienia wymogów poprawności badania epidemiologicznego
POPRAWNOŚĆ BADANIA EPIDEMIOLOGICZNEGO
DWA OBSZARY POPRAWNOŚCI BADANIA
Poprawność wewnętrzna (wobec grupy badanej)
Poprawność zewnętrzna (wobec populacji źródłowej, wobec populacji docelowej)
…………………………………………………………………………………………..
Poprawność wewnętrzna jest kształtowana przez obecność / brak błędów przypadkowych i systematycznych oraz ich nasilenie
Poprawność zewnętrzna jest kształtowana przez poprawność wewnętrzną i – na drodze wnioskowania naukowego – umożliwia uogólnianie wyników
(np. „palenie tytoniu powoduje raka płuc”)
MEMENTO„GIGO”