winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis … · proeqtis Sesaxeb programa ,,saqarTvelos sajaro...
Transcript of winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis … · proeqtis Sesaxeb programa ,,saqarTvelos sajaro...
saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi
CAPACITY-BUILDING OF THE GEORGIAN LEADERSHIP COMMUNITY FOR IMPROVED DECISION-MAKING AND NEGOTIATION SKILLS
winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis dokumentebi Seiqmna
proeqtis _ `saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli
SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis
warmarTvis teqnikaSi~ _ farglebSi
The Public Policy Paper Series includes policy documents developed within the Capacity-Building of the Georgian Leadership Community (CBGL) project
proeqti xorcieldeba SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saagentos finansuri mxardaWeriT
The Project is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency
samecniero xelmZRvanelebi: vladimer papavaaleqsandre rondelikaxa gogolaSvilimerab kakulia
Mentors: Vladimer PapavaAlexander RondeliKakha GogolashviliMerab Kakulia
redaqtori: rusudan margiSvili
Editor: Rusudan Margishvili
teqnikuri redaqtori: artem meliq-nubarovi
Technical Editor: Artem Melik-Nubarov
saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fonds. werilobiTi nebarTvis gareSe wignis arc erTi nawili ar SeiZleba gadaibeWdos nebismieri,
maT Soris, eleqtronuli an meqanikuri formiT.
© saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobaTa kvlevis fondi 2014 weli
All rights reserved and belong to Georgian Foundation for Strategic and International Studies. No part of this publication may be reproduced in any form, including electronic and mechanical, without the prior written permission of the publisher
Copyright © 2014 Georgian Foundation for Strategic and International Studies
proeqtis Sesaxeb
programa ,,saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi” miznad isaxavs daexmaros saqarTvelos mTavrobas marTvis sferoSi arsebuli proble-mebis daZlevaSi. proeqti iTvaliswinebs saSualo rgolis sajaro moxeleTa da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenelTa CarTvas politikis SemuSavebisa da molaparakebis warmarTvis teqnikis dasaxvew praqtikul mecadineobebSi. es meca-dineobebi moicavs ara marto Tanamedrove midgomebis danergvas qarTul sajaro administraciasa da sajaro politikaSi, aramed saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxebze sajaro politikis dokumentebis SemuSavebas. proeqti aseve xels Seuw-yobs qarTvel sajaro moxeleTaTvis marTvis Tanamedrove midgomebis Sesaxeb cod-nis, praqtikisa da unarebis gacnobas.
programas afinansebs SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSrom-lobis saagento (SIDA) da axorcielebs saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi (GFSIS). am proeqtis farglebSi GFSIS-is ZiriTadi partniorebi arian SvedeTis sajaro administraciis instituti (SIPU International) da estoneTis diplomatiis skola (ESD).
programa xels uwyobs sajaro mmarTvelobis iseTi kulturis Camoyalibe-bas, romelic iqneba angariSvaldebuli da gaiTvaliswinebs qarTuli sazogadoebis saWiroebebs. garda amisa, programa miznad isaxavs gadawyvetilebis miRebis sfer-oSi qarTuli mmarTvelobis SesaZleblobebis gaZlierebas, rom gadawyvetilebis miRebis procesi gaxdes ufro gamWvirvale da iyos moqnili garemoebaTa cvli-lebis Sesabamisad. programa aseve moicavs saqarTvelos saxelmwifo seqtorebsa da organizaciebs Soris TanamSromlobis gaumjobesebas da saxelmwifo moxeleTa SesaZleblobebis gazrdas, raTa saqarTvelo ukeT warmoCndes saerTaSoriso don-eze sxva saxelmwifoebTan Tu saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisas.
programa xorcieldeba xuTi wlis manZilze (2009-2014 ww.).
ABOUT THE PROJECT
“Capacity-building of the Georgian Leadership Community for Improved Decision-making and Negotiation Skills” is designed to assist the Georgian government in addressing its governance challenges. This multi-component initiative aims to introduce and reinforce modern management skill sets, proficiency and practice among Georgian public officials. The project engages directly with middle level public servants and civil-society representatives through practical in-service train-ing in policy development and negotiation techniques. Apart modernization of the Georgian public administration and public policymaking, the project activities seek to deliver actionable policy docu-ments on the issues of national importance. The project activities and the policy initiatives will be consistent with and supportive of principles of gender and diversity equality.
The program is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA). The Georgian Foundation for Strategic and International Studies (GFSIS), along with its prin-cipal partners - the Swedish Institute for Public Administration (SIPU International) and the Estonian School of Diplomacy (ESD), is the main implementer of the program.
The program will promote a likeminded leadership culture that is accountable and oriented to meeting the needs of the Georgian society. Furthermore, the program aims at strengthening the Georgian government capacity in decision-making, as well as increasing its transparency and flex-ibility in responding to the changing circumstances. In addition, this initiative intends to improve organizational cooperation among the Georgian public sectors and the country’s interaction with other states and international organizations.
The program is implemented during five years (2009 – 2014).
7
energetikuli monacemebis mopovebisa da marTviserTiani organizaciuli uzrunvelyofa
nestan gafrindaSvili
reziume
„monacemebi aris is, rac ganasxvavebs diletants profesionalisgan“. jorj v. higinsi
„SeiZleba gqondes monacemebi informaciis gareSe, Tumca informaciis qona monacemebis gareSe SeuZlebelia“.
daniel keis morani
saqarTvelosTvis energetika strategiulad mniSvnelovani da perspeqtiuli
dargia. mis gareSe warmoudgenelia qveynis ekonomikuri winsvla. misi saTanado
ganviTarebisaTvis saWiroa iseTi gadawyvetilebebis miReba, romlebic efuZneba
zust, faqtobriv monacemebs. mxolod obieqturi da kargad damuSavebuli stati-
stikuri monacemebi, warsuli gamocdilebisa da msoflio tendenciebis gaTvali-
swinebasTan erTad, iZleva momavlis ganWvretis da prognozirebis SesaZleblobas,
rac, TavisTavad, ukeTesi gadawyvetilebebis miRebis winapirobaa.
cxadia, energetikis sferoSi mimdinare gamowvevebis sapasuxod monacemebis
nakleboba an saerTod arqona udides problemebs qmnis rogorc samuSaoebis daw-
yebis Tavdapirvel, dagegmvis etapze, ise Semdgomac. problemebi Cndeba, rodesac
monacemebi dafantulia sxvadasxva uwyebas Soris, koordinaciis xarisxi dabalia
da saWiroebis SemTxvevaSi, aucilebeli xdeba sferoSi moRvawe TiToeul kompania-
sTan calke dakavSireba da oficialuri mimarTva Tundac elementaruli infor-
maciis mosapoveblad. aq kidev erTi problema iCens Tavs _ xSirad kerZo kompaniebs
gasaidumloebuli aqvT informacia konkretul seqtorSi energomoxmarebis Sesa-
xeb, vinaidan komerciul saidumlod miiCneva an ar Tvlian saWirod, icodnen kon-
kretuli momxmareblis moRvaweobis sfero. es problema arsebobs rogorc bevr
patara, ise did komerciul dawesebulebebTan dakavSirebiT.
winamdebare naSromSi aRwerilia energetikuli monacemebis TvalsazrisiT
dRes qveyanaSi arsebuli problemebi, mimoxilulia problemis gadaWris alter-
nativebi, dafuZnebuli saerTaSoriso gamocdilebaze, da sabolood danaxarje-
bi-efeqtianobis meTodiT gaanalizebulia mocemuli alternativebis Sesabamisi
maxasiaTeblebi. analizis aRniSnuli meTodiT upiratesoba mieniWa „saqstatSi“
energetikuli departamentis Seqmnas. saboloo daskvna ki aris is, rom qveyanaSi
TandaTanobiT unda gadaidgas realuri nabijebi energetikuli saagentos msgavsi
organizaciis Camosayalibeblad, romlis saqmianobac iqneba ara marto monacemebis
8
sistemurad moZieba da Tavmoyra, aramed qveynis da momavalSi regionuli energe-
tikuli kvlevebis ganxorcieleba.
Sesavali
energetikis sferoSi konkurentunarianobisa da ekonomikuri zrdis strate-
giuli miznebidan gamomdinare sul ufro meti mniSvneloba eniWeba statistikas.
ukanasknel periodSi gansakuTrebiT mZafrad dadga mTeli msoflios winaSe saWi-
roeba, rom energiis gamomuSavebisa da moxmarebis mdgradi da stabiluri saSuale-
bebis uzrunvelsayofad SemuSavdes axali modelebi. evrokavSiri am gamowvevebs
imiT pasuxobs, rom energetikis dargi erovnuli da evropuli politikuri dRis
wesrigis mTavar prioritetad iqca. swored am miznebisaTvis energostatistika
is mTavari safuZvelia, rac politikuri gadawyvetilebis mimRebTaTvis energoin-
formaciis ZiriTad wyaros warmoadgens.
raSi gvWirdeba energostatistika?
gvWirdeba imisaTvis, rom:
•gvqondes sando da drouli informacia seqtorSi importis, eqsportis, mox-
marebisa da maragebis Sesaxeb;
•gvqondes sando da drouli informacia energowarmoebis Sesaxeb;
•gvqondes sando informacia ganaxlebad resursebze;
•gvqondes sando informacia seqtorSi energomiwodebisa da moTxovnis Sesaxeb.
•SevZloT energetikuli kvlevebis Catareba da momavlis prognozireba qveynis
energosaWiroebebis ukeT dakmayofilebisaTvis.
yovelive zemoxsenebulis codna ki aucilebelia qveynis energopolitikis
SemuSavebisa da strategiis CamoyalibebisTvis, rac, Tavis mxriv, ganapirobebs
qveynis energetikul da ekonomikur momavals.
resursebis analizi, energiis sxvadasxva wyaros warmoebisa da miwodebis
Sesaxeb statistika, zogadad, uzrunvelyofilia rogorc erovnuli samTavrobo
uwyebebis, ise saerTaSoriso organizaciebis (`evrostati“, aSS-is energoinfor-
maciis administracia – US EIA, saerTaSoriso energetikuli saagento _ IEA, `en-
erdeita“ – Enerdata da sxv.) meSveobiT, aseve uSualod sferoSi moRvawe iseTi
kompaniebis mier, rogoricaa „bi-pi“ (BP), „eqsonmobaili“ (ExxonMobil) da sxva msgav-
si. energostatistika mniSvnelovania ara marto samTavrobo struqturebisTvis,
aramed rigi mkvlevarebis, analitikosebisaTvis, rom Seafason arsebuli situa-
cia da gascen Sesabamisi rekomendaciebi, aseve energetikis dargSi moRvawe kerZo
kompaniebisTvisac, rom dagegmon TavianTi organizaciis momavali da efeqtian-
9
ad ganviTarebis perspeqtivebi. energoinformaciis miRebis TvalsazrisiT gansa-
kuTrebul sirTules warmoadgens energiis moxmarebis mxaris analizi. magaliTad,
swored energiis moxmarebis mxares gansakuTrebiT mniSvnelovani xdeba energoin-
tensiurobis (erTeuli mTliani Sida produqtis (mSp) sawarmoeblad saWiro ener-
giis raodenoba) gamoTvla, romelic gviCvenebs, Tu ramdenad efeqtianad muSaobs
ekonomika energodazogvisa da mdgradobis kuTxiT.
imisaTvis, rom momxdariyo evrokavSiris qveynebSi energetikis dargSi in-
formaciis saTanado monitoringi, „evrostatma“ SeimuSava energostatistikis er-
Toblivi da harmonizebuli sistema. monacemebis yovelwliuri mopovebis praqtika
vrceldeba evrokavSiris wevr 28 qveyanaze, aseve TurqeTze da evropis ekonomikuri
sivrcis iseT qveynebze, rogoricaa islandia da norvegia. informacia moZiebulia
zogi qveynisaTvis 1985 wlidan, Tumca, umravlesobisTvis _ 1990 wlidan. 2008
wlis oqtombridan energomonacemebis Tviuri da wliuri mopoveba regulirdeba
energostatistikis Sesaxeb No 1099/2008 regulaciiT (Regulation (EC) No 1099/2008 on
energy statistics1).
nebismieri saxis statistikuri uzrunvelyofa zogadad xarjebTanaa dakav-
Sirebuli, romelTa mobilizebac uWirT iseT Rarib qveynebs, rogoric saqarTve-
loa. aqve unda aRiniSnos, rom informaciis arqona Tavad iwvevs damatebiT xarjebs
SemdgomSi, arTulebs ra swori gadawyvetilebebis miRebis process. aqedan gamom-
dinare, aucilebeli xdeba energetikis dargSi arsebuli gamowvevebis sapasuxod
qveyanaSi gadaidgas Sesabamisi nabijebi da am etapze Camoyalibdes erovnuli uwyeba
an sxva msgavsi organo, calke departamenti mainc statistikis erovnul samsaxur-
Si, romlis ZiriTadi daniSnuleba iqneba mTeli qveynis masStabiT energetikuli
monacemebis Tavmoyra, damuSaveba da maTi Semdgomi marTva. rogorc zemoT ukve
aRiniSna, msgavsi informaciis arseboba evropis da zogadad, msoflios ganviTare-
buli qveynebisTvis warmoadgens mTavar safuZvels energopolitikis SemuSaveba-
warmoebisTvis.
problemis aRwera
Tu gadavxedavT dRes msoflioSi cnobili (maT Soris, zemoT aRniSnuli)
kvleviTi organizaciebis angariSebs energetikaSi, vnaxavT, rom keTdeba mniS-
vnelovani analizi ara marto energiis konkretuli wyaros arsebuli mdgomareo-
bisa da ganviTarebis perspeqtivebis Sesaxeb, aramed moxmarebis konkretul sfe-
roSi (mosaxleoba, soflis meurneoba, komercia, industria, transporti da sxv.)
maTi wilis cvlilebebze. analitikosebi cdiloben Seafason, Tu romel dargSia
SesaZlebeli ufro meti energiis dazogva da ra saxis energiebis Canacvlebis
1 www.eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008R1099:EN:NOT
10
SesaZlebloba arsebobs ufro mdgradi da energoefeqturi ekonomikis misaRwevad.
aseTi analizi miT umetes saWiroa ganviTarebadi qveynebisTvis, sadac momdevno
aTwleulebSi energiis moxmarebis yvelaze didi zrda ivaraudeba TiTqmis yve-
la seqtorSi. aseve gansakuTrebul yuradRebas iqcevs dRes energiis ganaxlebadi
wyaroebis aTvisebis teqnologiebi da konkretuli saxis energiis fasebis cvlile-
bebi droTa ganmavlobaSi. amas didi mniSvneloba aqvs saqarTvelosTvisac, vinaidan
qveyanaSi arsebobs rogorc hidro, aseve qaris, mzisa da biomasis energiis gamo-
muSavebis perspeqtivebi. yvela es analizi, bunebrivia, efuZneba Sesabamis faqto-
briv monacemebs. aseTi analizebi TavisTavad aucilebelia saqarTvelosTvisac,
radgan mniSvnelovani gavlenis moxdena SeuZlia qveynis energetikuli da ekono-
mikuri momavlis tendenciebze.
sabednierod, energetikis sxva dargebisgan gansxvavebiT, eleqtroenergiis
dargSi dRes arsebuli mdgomareoba SedarebiT mdgradi da stabiluria, arsebobs
Sesabamisi sistemis operatori da sxva uwyebebi, romelTa saSualebiTac droulad
da periodulad xdeba informaciis gasajaroeba. es bunebrivicaa, vinaidan hidro-
energia qveyenaSi yvelaze metad ganviTarebuli da perspeqtiulia. yovelwliurad
saqarTveloSi gamomuSavebuli eleqtroenergiis saSualod 83% hidroenergiiT
xdeba da aseve mTliani el.energiis moxmarebis saSualod 90-95%-is dakmayofile-
ba adgilobrivi gamomuSavebiT xdeba _ Sesabamisad, qveyanaSi arsebobs swori da
drouli aRricxvianobis aucileblobac. Tumca, eleqtroenergiis SemTxvevaSic
energiis mopovebis, import-eqsportisa da pirveladi ganawilebis (sadistribucio
kompaniebsa da pirdapir moxmareblebisTvis miwodeba) Sesaxeb informacia xelmi-
sawvdomia da problemebia sabolood momxmarebelTa seqtorebis mixedviT day-
ofaze.
energiis mopovebis, tranzitisa da eqsport-importis Sesaxeb aseve Sedare-
biT dalagebulia situacia bunebrivi airisa da navTobis seqtorSi. Tumca, iqidan
gamomdinare, rom am sferoebSi SedarebiT bevria sadistribucio kompaniebi,
rTuldeba TiToeuli maTganisaTvis miwodebuli da moxmarebis konkretuli sfer-
oebis mixedviT CaSlili monacemebis Tavmoyrac. navTobproduqtebis Tema, miuxe-
davad imisa, rom mudmivad aqtualuria, monacemebis mxriv daxvewas saWiroebs,
vinaidan am etapze mxolod nawilobriv xdeba monacemebis Tavmoyra konkretulad
am sferoSi moRvawe organizaciis (magaliTad, „navTobproduqtebis importiorTa
kavSiri“) mier. energiis sxva wyaroebis Sesaxeb (magaliTad, qvanaxSiri, SeSa, ge-
oTermia), samwuxarod, xSirad pirveladi saxis informaciac ar arsebobs. proble-
mebia aseve fasebis Sesaxeb informaciis mopovebis TvalsazrisiTac.
problema, romelic dRes monacemebis mopovebis mxriv energetikul siste-
maSi arsebobs, mniSvnelovani xelSemSleli faqtoria yvela dainteresebuli mxari-
11
saTvis, maT Soris, saxelmwifo politikis gamtarebeli strategiuli subieqtis-
Tvis, romelsac saqarTvelos energetikis saministro warmoadgens. dainteresebul
mxareebad gvevlineba aseve sajaro seqtori, anu nebismieri moqalaqe, visac amgvari
informaciis miRebisa da gamoyenebis survili gauCndeba, maT Soris studentebi,
romlebic ikvleven Temas. universitetebi da akademiuri personali, savaraudod,
calke dainteresebul mxared warmodgeba, ramdenadac amgvari informaciis mi-
wodebisa da saswavlo miznebiT gamoyenebis procesSi erT-erTi mTavari monawile
subieqtia. aseve dainteresebul mxared moiazreba media, romlis rolic infor-
maciis gavrcelebis saqmeSi udidesia dRevandel msoflioSi. adgilobrivi, re-
gionuli Tu saerTaSoriso kvleviTi organizaciebi TavisTavad erT-erTi mTavari
dainteresebuli mxarea. Znelad warmosadgenia iseTi kerZo seqtori/iuridiuli
piri, romelic sakuTari organizaciis ganviTarebis gegmaze muSaobs da ar gaiT-
valiswinos energetikuli cvlilebebi da tendenciebi. aqedan gamomdinare, dain-
teresebul mxared gvevlineba kerZo seqtoris umetesoba da ara marto energe-
tikis sferoSi moRvawe subieqtebi.
dResdReobiT arsebobs rigi arasamTavrobo organizaciebisa (magaliTad,
„energoefeqturobis centri _ saqarTvelo“), romlebic floben garkveul statis-
tikur informacias da angariSebsac amzadeben. Tumca, ZiriTadad maTi saqmianoba
sakonsultacioa da ar aris uSualod monacemebis mopovebiT dakavebuli. aseve
saeqsperto rekomendaciebis doneze am etapzec mimdinareobs „inogeiTisa“ (INO-
GATE) da saerTaSoriso energetikuli saagentos (IEA) erToblivi proeqti, swored
am ukanasknelis mier SemuSavebuli energostatistikis meTodologiis danergvis
Taobaze qveyanaSi. TviTon programa „inogeiTi“2 orientirebulia uSualod ener-
getikis dargze. mis miznobriv seqtorebs Tavdapirvelad warmoadgenda navTobisa
da gazis sfero, Tumca Semdeg gafarTovda da 2004 wlis cnobili „baqos inicia-
tiviT“ mieca saboloo saxe, ris Sedegadac moicva eleqtroenergiis, ganaxlebadi
energiebis, energoefeqturobis, gazis, navTobis, klimaturi cvlilebebisa da, rac
mTavaria, statistikis sfero. „inogeiTis“ mizania, evrokavSiris principebis Sesa-
bamisad energobazrebis erTmaneTTan daaxloeba, energousafrTxoebis gaZliereba,
mdgradi energetikuli ganviTarebis xelSewyoba da investiciebis mozidva saerTo
da regionuli interesebis Sesabamis energetikul proeqtebSi. 2012 wels evrokomi-
siam wamoiwyo „inogeiTis“ axali „teqnikuri daxmarebis proeqti“ (ITS), romelic 2015
wlis ianvarSi sruldeba da romlis farglebSic gamoiyofa oTxi samoqmedo kompo-
nenti, esenia: komunikacia partnior qveynebTan da imis uzrunvelyofa, rom moce-
2 evrokavSirsa da aRmosavleT evropis, kavkasiisa da centraluri aziis 12 partnior qveyanas Soris (maT Soris, saqarTvelo) energetikuli TanamSromlobis programa. www.inogate.org/index.php?lang=en
12
muli proeqtis miznebi Seesabameba uSualod partniori qveynebis miznebs da aris
efeqturi da mdgradi (A), eleqtroenergiisa da bunebrivi airis sfero (B), mdgradi
energia (C) da energostatistika (D). swored es ukanaskneli uzrunvel-yofs par-
tniori qveynebis mxardaWeras energostatistikis evropul standartebTan miax-
loebaSi imisaTvis, rom gaumjobesdes energetikis sferos ekonomikuri dagegmva.
am mizniT 2013 wels gaformda memorandumi saqarTvelos energetikis saministro-
sa da statistikis samsaxurs Soris erToblivi monacemTa bazis Seqmnis Taobaze3 _
es, ra Tqma unda, mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia. Tumca, rogorc cnobilia,
problema is aris, rom am mizniT statistikis samsaxurisTvis gamoyofili dafi-
nanseba ar aris sakmarisi sando da xarisxiani monacemebis mosapoveblad.
imaze, rom energetikuli monacemebis mopovebis ganxriT problema arsebobs,
yvela Tanxmdeba. Tumca, imasTan dakavSirebiT, Tu ramdenad SesaZlebelia utyuari
da drouli monacemTa bazis Seqmna dResdReobiT saqarTvelos mTlian energe-
tikul sistemaSi, azrTa sxvadasxvaobaa da garkveuli eWvebic Cndeba. magaliTad,
arsebobs mosazreba, rom informacia iseT energetikul sawvavze, rogoric SeSaa,
mxolod daSvebebis doneze SeiZleba gakeTdes da zustad amis daTvla naklebadaa
SesaZlebeli. marTlac, msgavsi problemebi arsebobs, Tumca ingliseli maTema-
tikosisa da filosofosis Carlz bebijis (1791-1871)4 sityvebi rom moviSvelioT,
„Secdomebi, romlebic dakavSirebulia araadekvaturi monacemebis gamoyenebasTan,
gacilebiT naklebia, vidre rodesac monacemebi saerTod ar arsebobs“. ZiriTadi
monacemebis mowodeba, TavisTavad, im kompaniebis mxridan unda moxdes, romelTa
saqmianobac uSualod dakavSirebulia samizne energetikul seqtorTan. amasTa-
nave, rogorc zemoT aRvniSneT, arsebobs sxvadasxva saerTaSoriso organizaciis
mier energetikuli statistikisTvis5 SemuSavebuli meTodologiac (magaliTad,
gaeros mier 2011 wels SemuSavebuli dokumenti „saerTaSoriso rekomendaciebi
energostatistikisTvis“, uSualod saerTaSoriso energetikuli saagentos – IEA-s
meTodologia/rekomedaciebi da sxv.), rac dagvexmareba energostatistikis Ziri-
Tadi mimarTulebebisa da meTodebis praqtikul danergvaSi.
problemis gadaWris gzebi (alternativebi)
qvemoT mocemuli alternativebis analizi ZiriTadad damyarebulia saer-
TaSoriso da, ufro metad, evropuli gamocdilebis gaziarebaze CvenTvis sain-
tereso sakiTxis mimarT. energetikuli informaciis Tavmoyra zogjer qveynis
3 www.energy.gov.ge/show%20news%20mediacenter.php?id=55&lang=geo4 www.kerryr.net/pioneers/babbage.htm5 www.unstats.un.org/unsd/energy/ires/default.htm
13
erovnuli statistikis samsaxurebSi xdeba sxva seqtorul monacemebTan erTad
an gamoiyofa specialuri saagento, xSirad ekonomikis/energetikis saministros
daqvemdebarebaSi, romelic monacemebis mogrovebis, marTvisa da kvleviT saqmi-
anobas eweva da Semdeg saWiro informacias awvdis qveynis mTavar statistikis
samsaxurs.
alternativa 1 – energetikuli departamentis Seqmna da mTliani energeti-
kuli informaciis Tavmoyra „saqstatSi“. ZiriTadad, energetikuli da aseve sxva
seqtorebis monacemebis Segrovebisa da marTvis sistema qveynis erovnul statis-
tikur samsaxurebSi xorcieldeba. litvaSi (Statistics Lithuania), latviasa (Central Sta-
tistical Bureau of the Republic of Latvia) da estoneTSi (Statistics Estonia), aseve rumineTSi
(The National Institute of Statistics of Romania), sloveniasa (The Statistical Office of the Republic
of Slovenia) da CexeTSi (The Czech Statistical Office), germaniasa (Federal Statistical Office of
Germany) da avstriaSi (Statistics Austria), amasTan, israelSic (The Central Bureau of Sta-
tistics of Israel) es praqtika danergilia da swored centraluri statistikis samsa-
xurebSi gamoiyofa is sammarTvelo/departamenti, romelic konkretulad energe-
tikul sferoSi saqmianobs. amasTanave, zemoaRniSnul qveynebSi TviTon erovnuli/
centraluri statistikis samsaxurebi/biuroebi warmoadgens imdenad did kvleviT
organizaciebs, rom xdeba qveynis ekonomikuri, socialuri, energetikuli Tu
sxva sferoebis amomwuravi da safuZvliani informaciuli uzrunvelyofa. aseve
sakmaod did kvleviT organizacias warmoadgens ukrainis statistikis samsaxuri
(State Statistics Service of Ukraine6), sadac aseve gamoyofilia energetikis mimarTulebiT
calke statistika da ukve 2008 wlidan arsebobs qveynis mTliani energobalanse-
bi. ukrainaSi aRniSnuli organizacia energetikaSi informaciis moipovebs yo-
velkvartalurad saojaxo meurneobebis kvleviT da Sesabamisad waradgens Tviur
da wliur angariSebs seqtorSi7. Tu gadavxedavT saqarTvelos mezobeli qveyneb-
is magaliTebs, aseve mravlismomcvelia azerbaijanis respublikis centraluri
statistikis samsaxuri (The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan8) da
TurqeTis statistikuri instituti (Turkish Statistical Institute9), sadac sakmaod didi
baza arsebobs uSualod energetikuli monacemebis kuTxiT. amis erT-erTi mize-
zi, albaT, Zlieri energetikuli usafrTxoeba, damoukidebloba da Sesabamisad,
am sferosadmi mocemuli qveynebis gansakuTrebuli yuradRebaa. azerbaijanisa da
TurqeTisgan gansxvavebiT, somxeTSi, miuxedavad imisa, rom arsebobs erovnuli
statistikis samsaxuri (National Statistical Service of the Republic of Armenia), am samsa-
6 www.ukrstat.gov.ua7 www.energy-community.org/pls/portal/docs/2712186.PDF8 www.stat.gov.az/source/balance_fuel/indexen.php9 www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1029
14
xurSi ar aqvT uSualod energetikuli ganyofileba,10 Tumca, gvxvdeba industriis
ganyofileba (Industry Statistics Division), romelic SeiZleba moicavdes energetikis
sferosac.
saqarTveloSic arsebobs statistikis erovnuli samsaxuri („saqstati“11),
romelic periodulad moipovebs da aqveynebs monacemebs qveyanaSi sxvadasxva sfe-
roSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb. konkretulad energetikuli sammarTvelo/
ganyofileba am samsaxurSi ar aris. rogorc zemoT aRvniSneT, 2013 wels gaformda
memorandumi saqarTvelos energetikis saministrosa da statistikis samsaxurs So-
ris energetikul monacemTa bazis Seqmnis Taobaze. Tumca, problema is aris, rom
am mizniT statistikis samsaxurisTvis gamoyofili dafinanseba ar aris sakmarisi
sando da xarisxiani monacemebis mopovebisTvis.
problemis gadaWris erT-erT alternativad ganvixilavT swored dRevan-
del „saqstatSi“ calke departamentis gamoyofas energetikis sferosTvis. unda
gaviTvaliswinoT, rom dRes „saqstati“ ar warmoadgens did statistikur da
kvleviT organizacias, ar gaaCnia sakmarisi saxsrebi saqmianobis ufro xarisxianad
da farTo masStabiT warmarTvisTvis. amasTanave, ar tardeba kvlevebi uSualod
ekonomikis romelime sferos mimarTulebiT an Tu tardeba, ar aris sakmarisad
sando, vinaidan TviTon „saqstatis“ TanamSromlebis informaciiT, isini ZiriTad
informacias erovnuli angariSebidan moipoveben da saojaxo meurneobebis kvleva
ar aris sando da reprezentaciuli. garda amisa, did statistikur samsaxurebs,
Tundac ukrainaSi, regionuli samsaxurebic aqvs, rac monacemebis sandoobis kuT-
xiT mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia. „saqstats“ jerjerobiT esec ar gaaCnia.
alternativa 2 _ saqarTvelos energetikis saministros daqvemdebarebuli
specialuri uwyebis (energetikuli saagentos) Seqmna energetikuli informaciis
mopovebis, marTvisa da sxva saWiro kvlevebis ganxorcielebis mizniT. saxelmwifo
energetikuli organizaciis yvelaze did magaliTs warmoadegns aSS-is statisti-
kuri da kvleviTi organizacia, saxelwodebiT energoinformaciis administracia
_ EIA (Energy Information Administration12). es udidesi organizaciaa Tavisi masStabebiT
da moipovebs informacias ara marto aSS-is, aramed msoflios TiTqmis yvela qvey-
nis Sesaxeb energetikisa da garemosdacviT sferoebSi da aqedan gamomdinare, igi
ara mxolod lokaluri, aramed saerTaSoriso mniSvnelobis organizaciac aris.
organizaciis mizania, rom gaavrcelos arsebuli energetikuli informacia uke-
Tesi gadawyvetilebebis misaRebad da politikis dokumentebis SesamuSaveblad,
ufro efeqturi bazrebis ganviTarebisTvis da, rac mTavaria, sazogadoebis cno-
10 www.armstat.am/en/?nid=2111 www.geostat.ge12 www.eia.gov
15
bierebis amaRlebisTvis im kuTxiT, Tu ramdenad didi mniSvneloba eniWeba energe-
tikas ekonomikasa da garemosdacviT sferoebSi.
sxva ganviTarebuli qveynebis magaliTebs Tu ganvixilavT, gaerTianebul
samefosa da SvedeTSic arsebobs praqtika energetikuli statistikis samsaxurebis
damoukideblad arsebobisa (Tumca ara iseTi saerTaSoriso donis, rogorc aSS-
Si). magaliTad, did britaneTSi arsebobs energetikisa da klimatis cvlilebebis
departamenti13 (Department of Energy & Climate Change _ saxelwodeba „departamentiT“
didi britaneTSi calkeuli saxelmwifo uwyebebi moixsenieba da ara TviTon uw-
yebis Sesabamisi sammarTvelo an ganyofileba), sadac namdvilad yovlismomcve-
li statistikuri informacia iyris Tavs energetikis sferoSi da, Sesabamisad,
warmoadgens mTavar safuZvels departamentis funqciebis saTanadod Sesrulebi-
saTvis. Tumca, am SemTxvevaSi uSualod departamenti atarebs gamokiTxvebs da
moipovebs monacemebs da ara raime uwyeba saagentos saxiT. SvedeTis energosaa-
gento (The Swedish Energy Agency14) warmoadgens samTavrobo uwyebas da aris bizne-
sis, energetikisa da komunikaciebis saministros daqvemdebarebaSi. misi mizania
SvedeTis energosistemis xelSewyoba ekonomikuri da ekologiuri mdgradobis uz-
runvelsayofad, ufro zustad _ energiis gonivruli gamoyenebisTvis. SvedeTis
energosaagento xels uwyobs energiis miwodebis, dazogvis, ganawilebisa da gamo-
yenebis kuTxiT kvlevasa da ganviTarebas. garda amisa, saagentoSi xdeba dargis
axali teqnologiebis ganviTarebis xelSewyobac, energoefeqturi RonisZiebebis
dagegmva, energetikuli bazris ganviTareba da mTlianad energetikuli seqtoris
analizi da kvleva. aRsaniSnavia, rom rogorc did britaneTSi, aseve SvedeTSic
mxolod am uwyebebis mier mopovebuli energetikuli monacemebis miwodeba qveynis
mTavari statistikebis samsaxurebisTvis Semdeg xdeba.1516
aRmosavleT evropis qveynebs Soris poloneTSia msgavsi praqtika _ arse-
bobs energetikuli bazris saagento (The Energy Market Agency17), romelic 1997 wels
daarsda, rogorc saaqcio sazogadoeba (misi aqcionerebi arian qveynis ZiriTadi
energetikuli asociaciebi da uwyebebi) swored im mizniT, rom am uwyebis saSuale-
biT Catarebuliyo kvlevebi energetikaSi da mopovebuliyo is ZiriTadi monace-
mebi, romlebic gadamwyvetia qveynis energetikuli politikisa da strategiis
SemuSavebis procesSi. saagento masStabebiT didi ar aris, Tumca mniSvnelovan
samoqmedo sivrces warmoadgens ekonomistebis, statistikosebisa da analitiko-
sebisTvis. poloneTis SemTxvevaSic mopovebuli energetikuli monacemebi Semdeg
13 www.gov.uk/government/organisations/department-of-energy-climate-change/about/statistics14 www.energimyndigheten.se/en/15 www.statistics.gov.uk/hub/index.html, www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Statistics.aspx16 www.scb.se/en_/17 www.are.waw.pl/?lang=2
16
egzavneba qveynis centraluri statistikis samsaxurs18 da sabolood, Sida statis-
tikuri analizi mTlianad koordinirebuli da SeTanxmebulia am uwyebebs Soris.
rac Seexeba saqarTvelos mezobel qveynebs, ruseTSi energetikis saminis-
tros daqvemdebarebaSi 2009 wels daarsda ruseTis energosaagento (The Russian En-
ergy Agency). Tumca, am saagentos funqciebs Tu ganvixilavT, is moicavs samTavrobo
politikis gatarebas energoefeqturobis sferoSi, inovaciuri teqnologiebisa
da ganaxlebadi energiebis gamoyenebis xelSewyobas da araenergetikuli infor-
maciis mopovebas. uSualod monacemebis naxva SesaZlebelia ruseTis federaciis
saxelmwifo statistikis samsaxuris (Federal State Statistics Service of Russian Federation)
vebgverdze19, Tumca arasakmarisi moculobiT da, faqtobrivad, araenergobalansis
saxiT.
imisaTvis, rom saqarTveloSi Camoyalibdes realurad qmediTi organizacia
energetikuli monacemebis mopovebisa da marTvisaTvis, vfiqrobT, rom saukeTeso
magaliTis aReba SeiZleba SvedeTisa da poloneTis zemoT aRniSnuli energosaa-
gentoebisgan. am alternativis gaTvaliswineba aucilebelia mocemuli problemis
gadawyvetis procesSi, vinaidan iZleva SesaZleblobas, rom energetikis sferos
ganviTarebaze orientirebuli qveynisaTvis iqces mniSvnelovan kvleviT organiza-
ciad.
alternativa 3 – „status-kvo“, anu e.w. nulovani alternativa, rac gulis-
xmobs arsebuli mdgomareobis ucvlelad SenarCunebas. am alternativis ganxilva
sxva alternativebTan erTad aucilebelia, raTa moxdes arsebuli mdgomareobisa
da problemis gadawyvetis potenciuri gzebis SedarebiTi analizi efeqtianobisa
da qmedunarianobis kuTxiT.
arsebuli mdgomareoba ki Semdegia: zemoT xsenebuli mcire dafinansebis
pirobebSi energetikuli monacemebis moZieba daevala „saqstatis“ biznesstatis-
tikis sammarTvelos20, romelmac unda SeimuSaos uSualod energetikis sferoSi
moRvawe kompaniebisaTvis monacemebis Sevsebis eleqtronuli portali da maTgan
periodulad miiRos informacia. amave dros, am sammarTvelom unda Caataros pi-
rispir gamokiTxvebiT mosaxleobis seqtoris energomoxmarebis kvlevac. sammar-
Tvelos specifikidan gamomdinare Cndeba logikuri eWvi, Tu ramdenad SeZlebs igi
uSualod energetikul seqtorze orientirebas da xarisxiani monacemebis Tavmoy-
ras. swored mocemul „status-kvosTan“ mimarTebiT ganvixilavT zemoT mocemul
or alternativas: 1. calke energetikuli departamentis Seqmna „saqstatSi“ da 2.
energetikuli saagentos daarseba.
18 www.stat.gov.pl/gus/index_ENG_HTML.htm19 www.gks.ru/bgd/regl/b13_12/IssWWW.exe/stg/d01/14-01.htm20 www.geostat.ge/?action=page&p_id=898&lang=geo
17
danaxarjebi-efeqtianobis analizi
danaxarjebi-efeqtianobis analizi kargi meTodia politikis sxvadasxva al-
ternativis erTmaneTTan Sedarebisa da uSualod arCeuli proeqtis sargebliano-
bis Sesafaseblad. me-19 saukuneSi moRvawe frangi ekonomisti Jiul dupo (Jules
Dupuit) miCneulia danaxarjebi-efeqtianobis analizis fuZemdeblad, mogvianebiT ki
misi Camoyalibeba moxda alfred marSalis naSromebSi. misi praqtikuli gamoyeneba
daiwyo aSS-Si gasuli saukunis 30-ian wlebSi, sainJinro sferoSi, Semdeg ki ofi-
cialurad Camoyalibda aSS-is federaluri politikis saxed21. politikis analizis
es meTodi dRemde gamoiyeneba sxvadasxva saerTaSoriso Tu arasamTavrobo or-
ganizaciis mier ganviTarebuli Tu ganviTarebadi qveynebis politikis (umetesad
socialuri xasiaTisa da infrastruqturis proeqtebSi) inicirebis da Semdeg Se-
fasebis etapebze, risi magaliTebis naxvac ufro detalurad SeiZleba sxvadasxva
angariSSi22.
qvemoT, cxrilSi 1, mocemuli sami alternativis farglebSi momdevno
5-wliani periodisTvis (savaraudod, 2016-2020 ww.) gaanalizebulia, pirvel rig-
Si, danaxarjebis ingredientebis savaraudo moculoba da maTi diskontirebuli
(aRebulia diskontis saSualo 6%-iani maCvenebeli) Rirebuleba jamurad mom-
devno 5-wlian periodSi. miRebuli sargebeli gazomilia efeqtianobis (arsebu-
li mdgomareobis gaumjobesebis maCvenebeli) kuTxiT. ufro zustad rom vTqvaT,
arsebuli mdgomareobis gaumjobesebis maCvenebeli aRniSnavs imas, Tu ramdenad
Secvlis mocemuli alternativa, Cvens SemTxvevaSi _ energetikuli monacemebis da
sferos kvlevis kuTxiT, dRes arsebul mdgomareobas ukeTesobisken.
danaxarjebi/efeqtianobis meTodi erT-erTi saukeTeso gzaa problemis
mosagvareblad _ igi saSualebas iZleva konkretuli proeqtis mTliani xarjebi
(Cvens SemTxvevaSi, aRebulia 5-wliani periodis jamuri diskontirebuli xarjebi)
Seefardos arafulad erTeulSi gamoxatul efeqtianobis maCvenebels (Cvens Sem-
TxvevaSi, igi meryeobs 0-dan 100-mde), rac formulis saxiT Semdegnairad gamoisa-
xeba: CER = C/E (sadac, CER=CostEfficiencyRatio, C=Cost, E=Efficiency).
mocemuli sami alternatividan efeqtianobis yvelaze didi maCvenebeli (95.00)
mivakuTvneT energetikuli saagentos daarsebis alternativas, rasac, Cveni azriT,
grZelvadian periodSi (romelic, Tavis mxriv, moicavs 5-wlian periods da mets)
monacemebis mopovebis da dargSi kvlevebis ganxorcielebis kuTxiT resursebis
yvelaze didi potenciali aqvs. rogorc zemoT ganxilul magaliTebSi vnaxeT,
21 Guess, George M.; Farnham, Paul G. (2000). Cases in Public Policy Analysis. Washington, DC: Georgetown University Press. pp. 304-308. ISBN 0-87840-768-5.
22 www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/ED/pdf/CostingStudy.pdf, www.povertyactionlab.org/publication/cost-effectiveness
18
aseve efeqtiania statistikis samsaxurebSi calke energetikuli departamentis Se-
qmna, Tu iqneba sakmarisi dafinanseba da xarisxis uzrunvelyofa, amitom am alter-
nativis efeqtianobas aseve maRali (83.00) maCvenebeli mivakuTneT. efeqtianobis
yvelaze dabali maCvenebeli (12.00) ergo „status-kvos“ alternativas, romelic
gulisxmobs arsebuli mdgomareobis SenarCunebas da detaluradaa aRwerili ze-
moT, uSualod am alternativis daxasiaTebaSi. sabolood miRebuli xarjefeq-
tianobis koeficienti (romelic, Tavis mxriv, ufro metad misaRebia, rac ufro
naklebia misi mniSvneloba) mocemulia cxrilis bolo svetSi. ufro dawvrilebiT
mocemuli alternativebis danaxarjebi-efeqtianobis analizi ixileT danarTSi.
danaxarjebi-efeqtianobis analizi
alt
erna
tiv
is d
asax
eleb
a, №
wel
i
xarjebi
efeq
tia
nobi
s sa
Sual
o m
aCve
nebe
li
mocem
ul
5-w
lia
n pe
rio
dSi
dan
axar
jeb
i / e
feq
tia
noba
perso
nal
i
Seno
ba-n
ageb
oba
masa
la
da
aRWu
rvi
loba
sxva
res
urse
bi
sul
no
mina
lu
ri
xar
jeb
i mo
cem
ul
per
iod
Si
momd
evno
5 w
lis
jam
uri
xar-
jeb
i, d
isko
ntir
ebul
i 6%
-iT
1
2016 151,800 - 20,000 15,180 186,980
770,434 83.00 9,282
2017 151,800 - 1,400 15,180 168,380
2018 151,800 - 1,400 15,180 168,380
2019 151,800 - 1,400 15,180 168,380
2020 151,800 - 1,400 15,180 168,380
2
2016 1,028,400 - 100,000 154,260 1,282,660
5,404,958 95.00 56,8942017 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602018 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602019 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602020 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,660
3
2016 24,600 - 6,000 4,920 35,520
139,265 12.00 11,6052017 24,600 - 420 4,920 29,9402018 24,600 - 420 4,920 29,9402019 24,600 - 420 4,920 29,9402020 24,600 - 420 4,920 29,940
cxrili 1: danaxarji-efeqtianobis analizi mocemuli sami alternativis mixedviT. xarjebi mocemulia larSi da „xarjebis“ nawilis bolos, svetSi, diskontirebulia saSualod 6%-is doneze. efeqtianobis maCvenebeli meryeobs 0-dan 100-mde. momdevno 5 wlis jamuri xarjebi diskontirebulia 6%-iT.
rogorc mocemuli analizidan Cans, danaxarjebi-efeqtianobis yvelaze da-
bali koeficienti (9,282) pirvel alternativas aqvs da Sesabamisad, sxva alterna-
tivebTan SedarebiT, ufro misaRebia. es imas niSnavs, rom statistikis samsaxurSi
energetikuli departamentis SeqmnisTvis saWiro xarjebTan SedarebiT yvelaze
metad efeqtiani swored es alternativaa. meore da mesame alternativebs rac Se-
exeba, maTi danaxarji-efeqtianobis koeficientebs Soris sakmaod didi gansxvave-
19
baa (56,894 da 11,605, Sesabamisad). energetikuli saagentos daarsebis alternativa
im pirveli xuTi wlis ganmavlobaSi, rasac ganvixilavT, sakmaod did danaxarjebs
moiTxovs da miuxedavad misi efeqtianobis maRali donisa, mocemuli 5-wliani pe-
riodisaTvis gamoTvlili danaxarjebi-efeqtianobis koeficienti mainc sakmaod
maRalia da am periodSi CvenTvis saintereso aRniSnuli koeficientiT misaRebi ar
gamodis. „status-kvos“ alternativa ki misaRebi ar aris ZiriTadad imis gamo, rom
efeqtianoba, savaraudod, dabali eqneba mcire dafinansebis pirobebSi.
rekomendaciebi
miuxedavad imisa, rom arsebuli CarCopirobebis da vadebis gaTvaliswinebiT
zemoT mocemuli danaxarjebi-efeqtianobis analizma sxva alternativebTan Seda-
rebiT pirveli alternativis upiratesoba gviCvena, Cveni upirvelesi rekomendacia
iqneboda, rom qveyanaSi nel-nela gadaidgas realuri nabijebi energetikuli saa-
gentos an msgavsi uwyebis Camosayalibeblad. am alternativis upiratesoba qvey-
nis energetikuli momavlis gaumjobesebisTvis zemoT ukve aRvniSne. amasTanave,
unda iTqvas, rom saswavlo vizitis farglebSi estoneTis gamocdilebam gviCvena,
rom iseTi energodamokidebuli qveynebisaTvis, rogorsac Tundac estoneTi war-
moadgens, ar aris imis aucilebloba, rom qveyanaSi didi energetikuli kvleviTi
centrebi da saagentoebi arsebobdes. ufro metic, aseT qveynebSi ar arsebobs
energetikis saministroc ki. rogorc estoneTis ekonomikisa da komunikaciebis
saministros energetikul departamentSi gviTxres, qveyanaSi energetikul monace-
mebs statistikis samsaxuri moipovebs, xolo kvlevebis Catareba regularul xasi-
aTs ar atarebs da Tu mainc saWiro gaxda maTi ganxorcieleba, mas an saerTaSoriso
organizaciebi akeTeben piradi gamoyenebisTvis, an e.w. `autsorsings~ mimarTaven.
saqarTvelos SemTxvevaSi, piriqiT, energoresursebis aTvisebisa da regionuli
energetikuli upiratesobis gamoyenebisaTvis mniSvnelovani wingadadgmuli nabiji
iqneba iseTi saagentos Seqmna, romelic uSualod energetikis sferoze iqneba ori-
entirebuli da Seqmnis Rirebul produqts dainteresebuli mxareebisTvis.
axla ki, am etapze uSualod arCeuli alternativis ganxorcielebis reko-
mendaciebs warmovadgenT. statistikis samsaxurSi calke energetikuli depar-
tamentis Seqmna evropis qveynebSi farTod danergili meTodia da energetikuli
monacemebis moZiebisa da marTvisaTvis namdvilad efeqtur saSualebas warmoad-
gens. zogadi rekomendaciebi gansaxorcielebeli TanmimdevrobiTi RonisZiebebis
Sesaxeb Semdegia:
•Camoyalibdes energetikuli departamenti saqarTvelos statistikis erovnul
samsaxurSi Sesabamisi sakanonmdeblo regulirebiT da finansuri uzrunvelyofiT.
20
•departamentis Seqmna moxdes zemoT CamoTvlili saukeTeso evropuli
gamocdilebisa da praqtikis gaTvaliswinebiT.
•moxdes eqspertTa jgufis dakompleqteba da yvela im organizaciis koor-
dinireba, vinc dResdReobiT raime saSualebebiT energetikaSi statistikur
saqmianobas eweva.
•gamocxaddes Ria konkursi da dakompleqtdes departamenti energetikuli,
ekonomikuri da zogadi kvlevis unarebis mqone kadrebiT.
•aucilebelia, rom aRniSnuli statistikuri saqmianoba evrokomisiis zemoT
aRniSnuli „inogeiTis“ „teqnikuri daxmarebis proeqtis“ (ITS) farglebSi moce-
muli energostatistikisa da zogadad saerTaSoriso energetikuli saagentos
(IEA) principebs efuZnebodes.
daskvna
dRes energetikuli monacemebis moZiebisa da organizebis amocana aRar unda
iyos qveynisTvis meorexarisxovani. qveyana iRvwis evropul struqturebSi ga-
wevrianebisaTvis da am etapze evropis energetikul sazogadoebaSi (Energy Commu-
nity) gaerTianebisaTvisac, sadac moTxovnil valdebulebebSi erT-erTi direqtiva
swored energetikul statistikas exeba23. msoflios udidesi kvleviTi organiza-
ciebi mniSvnelovan yuradRebas uTmoben qveynis energetikas da saqarTveloSi yo-
velwliurad ganxorcielebuli ucxouri pirdapiri investiciebidan saSualod 20%
energetikaze modis. es yvelaferi kidev erTxel miuTiTebs dargis mniSvnelobasa
da samomavlo ganviTarebis perspeqtivaze. amisaTvis ki aucilebelia myari safu-
Zveli.
monacemebis moZieba da kvleva ara marto safuZvelia ganviTarebisaTvis,
aramed qveynis upiratesobis ukeT warmoCenaSic udides rols asrulebs. moce-
muli naSromis mizani iyo gveCvenebina am kuTxiT dRes arsebuli mdgomareoba,
problemis mogvarebis gzebi da maT Soris saukeTeso alternativa gvepova. evro-
puli da msoflio gamocdilebis gaTvaliswinebiT, danaxarjebi-efeqtianobis ana-
lizis meTodiTa da mocemuli drois periodis gaTvaliswinebiT SevarCieT moce-
mul alternativebs Soris upiratesi, rac saqarTvelos statistikis samsaxurSi
energetikuli departamentis Seqmnas gulisxmobs. Tumca, qveynis energetikuli da
regionuli mniSvnelobidan gamomdinare, rogorc zemoT aRvniSneT, gansakuTrebiT
xazi unda gaesvas imas, rom am upiratesi alternativis Sesrulebis paralelu-
rad aucilebelia daiwyos dafinansebis moZieba adgilobrivi Tu saerTaSoriso
23 www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Legal/EU_Legislation #STA-TISTICS
21
donori organizaciebidan sakanonmdeblo, regionuli centrebis Seqmna da sxva
organizaciuli sakiTxebis mogvareba im saboloo miznis misaRwevad, rasac saqar-
Tvelos energetikuli saagentos daarseba hqvia.
bibliografia
1. levini, h. m., makevani, p.j. (2011). danaxarjebi-efeqtianobis analizi. meTodebi
da gamoyeneba. me-2 gamocema. diogene.
2. marei, r. (2014). xarjTsargeblianoba, rogorc politikis analizis instru-
menti. situaciuri analizi: energetikuli proeqtebis xarjTsargeblianoba.
saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi.
3. marei, r. (2012). danaxarji-sargeblobis analizi, rogorc politikis ana-
lizis instrumenti. danaxarji-sargeblobis analizis gzamkvlevi. saqarTvelos
strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi.
4. Dhaliwal, I., Duflo, E., Glennerster, R., Tulloch, C. (2012). Comparative Cost-Effectiveness Analysis to inform Policy in developing countries: A general framework with application for Education.
5. Guess, G. M., Farnham, Paul G. (2000). Cases in Public Policy Analysis. Washington, DC: George-town University Press. pp. 304–308.
6. United Nations Education, Scientific and Cultural Organisation. (2011). A Cost and Cost-Effective-ness Analysis in Six Countries. School-based sexuality education programmes. Executive sumary.
internetwyaro:
www.eecgeo.org/ge/projects.htmwww.energy-community.orgwww.energy.gov.gewww.epp.eurostat.ec.europa.euwww.geostat.gewww.gogc.gewww.iea.orgwww.inogate.orgwww.unstats.un.org/unsd/energy/ires/default.htm
yvel
a Tanxa (xar
ji) mocemulia
lar
ebSi
wel
i / i
ndika
tori
2016
2017
2018
2019
2020
1. per
sona
lis xar
ji
151,800
151,800
151,800
151,800
151,800
dar
icxuli
xel
fas
i
erTeu
l
Tan
amSrome
lze
sul
xel
fas
i er
Ti
wl
is (12 T
vis)
gan
mavl
oba
Si
mocemuli
Tan
amdebobi
s y
vel
a
Tan
amSrome
lze
sul
10
Tan
amSrome
li
ufrosi
(1)
2,000
24,000
2. S
enoba-nageb
obe
bi
-
-
-
-
-
moad
gil
e (1)
1,800
21,600
3. masal
a da aR
Wurvi
loba
mrCevel
i (1)
1,600
19,200
10 a
xal
i ko
mpiuter
i da S
esab
amisi av
eji.
20,000
1,400
1,400
1,400
1,400
mTavar
i sp
ecial
isti
(4)
1,100
52,800
4. s
xva res
urse
bi15,180
15,180
15,180
15,180
15,180
ufrosi
specia
lis
ti (3)
950
34,200
sul
nominaluri
xarjebi
186,980
168,380
168,380
168,380
168,380
sul
7,45
0
15
1,80
0
sul
xar
jeb
i, disko
ntireb
ul
i 6%
-iT.
186,98
0
158,84
9
149,858
141,37
5
133,37
3
momd
evno 5
wl
is jam
uri xar
jeb
is
dRev
andel
i disko
ntireb
ul
i
Rireb
ul
eba.
efeqtia
nobi
s saSual
o maCvenebeli
mocemul
5-wlian
perio
dSi
(maqsi
mumi
100-dan)
danaxar
jebi/ef
eqtiano
ba
Sen
iSvn
a:
dis
kont
ireb
is procen
ti
saSual
od aReb
ulia
6%-is d
one
ze.
"Sen
oba-nag
ebobe
bis" naw
ilSi
igulis
xmeba
, rom ar
aa saW
iro axa
li
Sen
oba
-nag
eboba
, amit
omac aRni
Snu
li
xarji
ganu
leb
ul
ia.
"sx
va r
esurse
bis" x
arji
gamo
Tvl
ilia, sa
varau
dod, perso
nal
is x
arjis
20%
-is done
ze.
"masal
a da aR
Wurvi
lobi
s" n
awil
Si er
Ti ko
mpiuter
is d
a misi
mTl
iani
aRWu
rvi
lobi
s (+magi
da da skami) s
aSual
o f
asad
aReb
ul
ia 2000 l
ari. amave
dros, savar
audod, 2017-2020 wl
ebSi masa
lebis xar
ji Tavdapir
vel
i xa
rjis
7%-is f
argl
ebSi iq
neba
.
alter
nat
iva
1
ener
get
iku
li
depar
tamentis S
eqmna „saqst
atSi“
personal
is x
arji
det
alurad
770,43
4
83.00
9,28
2
da
na
rT
i
yvel
a Tanxa (xarji) mocemul
ia larebSi
wel
i / indikatori
2016
2017
2018
2019
2020
1. personal
is xarji
daricxul
i
xel
fasi
erTeul
TanamSromel
ze
sul xelfasi erTi
wl
is (12 Tvis)
ganmavl
obaSi
mocemul
i
Tanamdebobis yvel
a
TanamSromel
ze
sul
49 TanamSromel
i sawyisi etapisTvis
(momaval
Si dagegmil
ia gafarToeba da
regionul
i ofisebis gaxsnac, Tumca es ar
Seva mocemul
5-wl
ian periodSi).
1,028,400
1,028,400
1,028,400
1,028,400
1,028,400
direqtori (1)
5,000
60,000
2. Senoba-nagebobebi
-
-
-
-
-
moadgil
e (3)
3,800
136,800
raime arsebul
samTavrobo SenobaSi erTi
sarTul
is gamoyofa Tavdapirvel
i
etapisTvis, sanam organizacia gafarTovdeba.
departamentis
(eleqtroenergiis, navTobisa da
navTobproduqtebis, bunebrivi
airis, ganaxlebadi energiebis,
sxva wiaRiseuli sawvavis,
seqtoruli moxmarebis,
analitikuri, iuridiuli da
administraciuli) ufrosi (9)
2,500
270,000
3. masal
a da aRWurvil
oba
mTavari specialisti (18)
1,500
324,000
50 kompiuteri da Sesabamisi aveji, aseve
damatebiT sakancel
ario da saofise nivTebi.
100,000
7,000
7,000
7,000
7,000
ufrosi special
isti (18)
1,100
237,600
4. sxva resursebi
154,260
154,260
154,260
154,260
154,260
maT Soris: kiTxvaris
damrigeblebi da monacemebis
Semyvanebi
sul nominal
uri xarjebi
1,282,660
1,189,660
1,189,660
1,189,660
1,189,660
sul
13,900
1,028,400
sul
xarjebi, diskontirebul
i 6%-i
T.
1,282,660
1,122,321
1,058,793
998,861
942,322
momdevno 5 wl
is jamuri xarjebis
dRevandel
i diskontirebul
i
Rirebul
eba.
efeqtianobis saSualo maCvenebel
i mocemul
5-wl
ian periodSi (maqsimumi 100-dan)
danaxarjebi/efeqtianoba
SeniSvna:
diskontirebis procenti saSual
od aRebul
ia 6%-is d
oneze.
"Senoba-nagebobebis" nawil
Si igul
isxmeba, rom araa saWiro axal
i Senoba-nageboba, amitomac aRniSnul
i xarji ganul
ebul
ia.
"sxva r
esursebis" xarji gamoTvl
il
ia, savaraudod, personal
is xarjis 20%-is d
oneze.
energetikul
i saagentos daarseba
al
ternativa
2
personal
is xarji detal
urad
5,404,958
95.00
56,894
"masal
a da aRWurvil
obis" nawil
Si erTi kompiuteris da misi mTl
iani aRWurvil
obis (+magida da skami) saSual
o fasad aRebul
ia 2000 lari. amave
dros, savaraudod, 2017-2020 w
lebSi masalebis xarji Tavdapirveli xarjis 7%-is f
arglebSi iqneba.
yvel
a Tan
xa (xa
rji) m
ocemulia
lar
ebSi
wel
i / i
ndika
tori
2016
2017
2018
2019
2020
1. per
sona
lis
xar
ji
24,600
24,600
24,600
24,600
24,600
dar
icxul
i
xel
fas
i
erTeu
l
Tanam
Sromel
ze
sul
xel
fas
i er
Ti
wl
is (12 T
vis)
gan
mavl
obaSi
mocem
ul
i
Tan
amdebobi
s yv
ela
Tan
amSrome
lze
dam
ateb
iT e
rTi Tan
amSrome
li mT
avar
i
spe
cial
istis va
kansiaz
e.
mTavar
i sp
ecia
lis
ti
(1)
950
11,400
2. S
enoba
-nageb
obe
bi-
-
-
-
-
kiTxv
aris
damrig
ebel
i
(2)
550
13,200
3. mas
ala da aR
Wurvil
oba
sul
1,50
0
24
,600
3 dam
ateb
iTi ko
mpiuter
i da m
agida.
6,000
420
420
420
420
4. s
xva res
urse
bi4,920
4,920
4,920
4,920
4,920
sul
nomi
nal
uri
xarjeb
i35,520
29,940
29,940
29,940
29,940
sul
xar
jeb
i, disko
ntireb
ul
i 6%
-iT.
35,520
28,245
26,646
25,138
23,715
momd
evno 5
wl
is j
amuri xar
jeb
is
dRev
andel
i diskontireb
ul
i
Rireb
ul
eba.
efeqtia
nobi
s s
aSual
o maCvene
bel
i mo
cemul
5-wl
ian
perio
dSi
(maqsi
mumi
100-d
an)
dan
axar
jeb
i/ef
eqtiano
ba
Sen
iSvna:
dis
kont
ireb
is procen
ti
saSual
od aReb
ulia
6%-is d
oneze.
"Senoba
-nagebobebi
s" naw
ilSi ig
ul
isxmeb
a, r
om ar
aa saW
iro axal
i Senoba
-nageb
oba
, amit
omac aRni
Snu
li xa
rji
ganu
leb
ul
ia.
"sx
va r
esurse
bis" xar
ji ga
moTvl
ilia
, sa
varau
dod, perso
nalis
xar
jis
20%
-is d
one
ze.
139,26
5
12.00
11,605
"masa
la da aR
Wurvil
obi
s" n
awil
Si er
Ti
kompiu
ter
is d
a mi
si mTl
iani
aRWu
rvi
lobi
s (+magi
da da sk
ami) s
aSual
o f
asad
aRebulia
2000 lar
i. amave
dros, savar
audod, 2017-2020 wleb
Si masaleb
is xar
ji Tavdapir
veli
xarjis
7%-is f
argl
ebSi iq
neba.
"stat
us
kvo"
alter
nat
iva
3
personal
is x
arji
det
alurad
105
Nestan Gaprindashvili
Senior Specialist at Analytical Department Ministry of Energy of Georgia
Common Organizational Provision of Obtaining and Managing Energy Data
S U M M A R Y
“Data is what distinguishes the dilettante from the artist.” George V. Higgins
“You can have data without information, but you cannot have information without data.”Daniel Keys Moran
Energy is a strategically important and prospective field for Georgia. Without this field the economic advancement of the country is unimaginable. To ensure proper development of this field, decisions must be taken on the basis of accurate, actual data. Only objective and well processed statistical data as well as the consideration of past experience and world trends allow to forecast future which, in turn, is a prerequisite of better decision-making process.
A serious problem encountered in responding challenges existing in the energy sphere is the shortage or total lack of data thereby impeding the planning of works at the initial stage and implementing them thereafter. The data is scattered among several entities, the degree of coordination is low and in case of need, one needs to get in touch with each company separately and officially apply for even an elementary piece of information. Yet another problem encountered here is the reality that private companies often classify the information on energy consumption in a concrete sector as confidential or they do not deem it necessary to be aware of the sphere of activity of a concrete consumer. This problem is arises in relation to both small and large commercial entities.
The presented paper describes problems existing in the country in terms of energy-related data; based on international experience, it reviews alternative solutions to the problems; and analyzes characteristics of provided alternatives by applying cost-efficiency method. The preferred alternative revealed through this analysis implies the establishment of an energy department in the National Statistics Office of Georgia (GEOSTAT). The final conclusion, however, is that real steps must be gradually undertaken to establish an organization similar to the energy agency which will be responsible not only for systemic search and collection of information but also for the conduct of national – and, in future, regional - energy studies.